‫ﻭﺍژﻩﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮﭼﮏ‬

‫ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻣﻴﺎﻧﻪ‬

‫������ﺘﺎن زﺑﺎن ﭘﺎر�ﯽ‬

 ‫هب انم خدا‬

‫واژهنامه‌کوچک ‌‬
‫‌‬

‫‌پارسی‌میانه ‌‬

‫گروه‌گردآورندگان‬
‫فرهنگستان زبان پارسی‬
 ‫فرهنگستان زبان پارسی‬
‫تهران ‪۹۳۱۹‬‬

‫سرشناسه ‪ :‬گروه گردآورندگان‪ ،‬فرهنگستان زبان پارسی‬

‫عنوان و نام پدید آورنده ‪:‬واژه نامه کوچک پارسی میانه ‪ /‬گروه گردآورندگان‬
‫مشخصات نشر‪ :‬تهران ‪۹۳۱۹ :‬‬
‫‪ISBN :978-964-00-7415-6‬‬
‫وضعیت فهرست نویسی‪ :‬فیپا‬
‫موضوع ‪ :‬زبان و ادبیات فارسی‬
‫رده بندی کنگره ‪۳ :‬ز ‪۲‬ف ‪P ۹۱/۶‬‬
‫رده بندی دیویی ‪۱۱۳ :‬‬
‫شماره کتابشناسی ملی ‪۹۹۹۴۳۳۴ :‬‬

‫شابک ‪۱۷۳-۱۶۴-۱۱-۷۴۹۵-۶‬‬

‫انتشارات‌فرهنگستان‌زبان‌پارسی‌‪۴‌:‬‬
‫تهران‪ ،‬خیابان انقالب‪ ،‬خیابان ‪ ۹۲‬فروردین پالک ‪۴۹۳‬‬
‫چاپ‪ :‬نخست‬
‫شمارگان‪۹۱۱۱ :‬‬
‫سال انتشار‪۹۳۱۹ :‬‬
‫چاپ‪ :‬فرزان‬
‫صفحه آرایی‪ :‬بابک کیهانی‬
‫حروفچینی کامپیوتری‪ :‬الوند نگار‬
This Book is Freely available online.
This is to give readers the rights to copy, redistribute, and modify this book and requires all
copies and derivatives to be available under the same license.

Copyleft 2012

.‫ﺑﻜﺎﺭﮔﻴﺮی ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ ﻭ ﭘﺨﺸﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻛﺪﻩ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺁﺯﺍﺩ ﺍﺳﺖ‬

.‫ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﻰﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ ﺭﺍ ﭘﺨﺶ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﺑﺎﺯﭘﺨﺶ ﻛﻨﻨﺪ‬
.‫ ﺑﺮﺍی ﻫﻤﮕﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ‬،‫ﭼﺎپ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﮏ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ‬

‫ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪی‬١٣٩١
 ‫واژهنامهکوچک‬

‫پارسیمیانه‬
 ‫واژه‌نامه‌کوچک‌پارسی‌میانه ‌‬

‫پیشگفتار‪:‬‬
‫از‌تازش‌عربها‪‌،‬در‌ایران ‌روایی ‌داشته‌‬
‫‌‬ ‫"زبان‌پارسی ‌میانه"‌برای ‌نزدیک ‌به‌‪‌ ۰۱۱۱‬سال‌‌(در‌زمان‌اشکانیان ‌و‌ساسانیان)‌تا‌پیش ‌‬
‫است‪‌.‬پارسی‌میانه‌همسانی‌بسیار‌فراوانی‌چه‌از‌دیدگاه ‌‌واژگانی‌و‌چه‌از‌دید‌دستوری‌با‌پارسی‌امروزین‌دارد‌و‌با‌اندکی‌تیزنگری‌‬
‫یتوان ‌آنرا‌دریافت‪‌.‬پارسی ‌میانه ‌گنجینه ‌بسیار ‌ارزشمندی ‌از‌واژگان‌پارسی ‌را‌در‌بر‌دارد‌که‌‌بسیاری ‌از‌این ‌واژگان‌هنوز‌بگونه‌‬
‫م‌‬
‫پس‌از‌تازش‌عربها‌به‌ایران‪‌،‬به‌‬
‫‌‬ ‫یروند‪‌.‬ولی‌فسوسانه‌بسیاری‌از‌واژگان‌"پارسی‌میانه"‌نیز‌‬
‫دست‌نخورده‌در‌پارسی‌امروزین‌بکار‌م ‌‬
‫دست‌فراموشی‌سپرده‌شدند‪‌ .‬‬
‫در‌ این‌واژه‌نامه‌کوشیده‌شده‌است‪‌،‬بخشی‌از‌این‌گنجینه‌بزرگ‌زبان‌را‌بشناسانیم‪‌،‬شاید‌بتوان‌از‌برخی‌از‌واژگان‌پارسی‌میانه‌در‌‬
‫پارسی‌امروزین‌نیز‌بهره‌بریم‪.‬‬

‫‪َ / nadrub raba / abar burdan‬ابَر بوردَن ‪ :‬به عهده‬
‫گرفتن‪.‬‬
‫‪َ / nadisar raba / abar rasidan‬ابَر رَسی َدن ‪:‬‬
‫رسیدن به‪.‬‬
‫‪َ / nadam raba / abar madan‬ابَر َمدَن ‪ :‬از عهد ٔه‬
‫کاری برآمدن‪.‬‬
‫‪َ / natsaSin raba / abar nišastan‬ابَر‬
‫نیشَستَن ‪- ۱ :‬بر تخت نشستن ‪۲‬ـ برنشاندن‪ ،‬منصوب کردن‪.‬‬
‫‪َ / nadiregin raba / abar nigeridan‬ابَر‬
‫نیگِریدن ‪ :‬توجه کردن‪.‬‬
‫‪َ / nadibmuhin raba / abar nihumbidan‬ابَر‬
‫نیهومبیدَن ‪ :‬پنهان ـ مخفی کردن‪.‬‬
‫‪َ / natraba / abartan‬ابَرتَن ‪ :‬خودپسند‪ ،‬مغرور‪،‬‬
‫متکبر‪.‬‬
‫‪َ / natraba / abartan‬ابَرتَنیْه ‪ :‬خودپسندی‪ ،‬غرور‪،‬‬
‫تکبر‪.‬‬
‫‪َ / rad raba / abar dar‬ابَردَر ‪ :‬باالتر‪ ،‬مافوق‪.‬‬
‫‪َ / mod raba / abar dom‬ابَردُم ‪ :‬باالترین‪.‬‬
‫‪َ / mod raba / abar dom‬ابَردُمیْه ‪ :‬باالترین‪.‬‬
‫‪َ / nizraba / abarzin‬ابَرزین ‪- ۱ :‬مَشک ‪۲‬ـ چادر‪،‬‬
‫خیمه‪ ،‬سراپرده کردن ‪۳‬ـ ناقص ـ کم کردن‪.،‬‬
‫‪َ / rag raba / abar gar‬ابَرگَر ‪ :‬ایزد‪ ،‬خداوند‪،‬‬
‫باریتعالی‪.‬‬
‫‪َ / natfirg raba / abar griftan‬ابَرگریفتَن ‪:‬‬
‫برگرفتن‪ ،‬برداشتن‪.‬‬
‫‪َ / nSinem raba / abar menišn‬ابَرمِنیشْن ‪:‬‬
‫خودپسند‪ ،‬مغرور‪ ،‬متکبر‪.‬‬
‫‪َ / nAmraba / abarmān‬ابَرمان ‪ :‬متصدی‪ ،‬مسئول‪،‬‬
‫رئیس‪.‬‬
‫‪َ / dnAmraba / abarmānd‬ابَرماند ‪- ۱ :‬ارث‪ ،‬میراث‬
‫‪۲‬ـ امتیاز‪.‬‬
‫‪َ / ginAmraba / abarmānig‬ابَرمانیگ ‪ :‬آزاده‪.‬‬
‫‪۱‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪an‬‬ ‫‪َ / a / a‬ا ‪ :‬پیشوند نایش )~نفی( است که به صورت اَن‬
‫ن ‪ ana‬نیز آمدهاست‪.‬‬
‫و َا َ‬
‫‪َ / kajaba / abajak‬اَبجَک ‪ :‬ناتراویدنی‪ ،‬ناپالودنی‪ ،‬غیر‬
‫قابل پاالیش نگاه کنید به بجک‪.‬‬
‫‪َ / Sxaba / abaxš‬ابَخش ‪- ۱ :‬پشیمان‪ ،‬تواب‪ ،‬نادم‬
‫‪۲‬ـ پشیمانی‪ ،‬توبه‪ ،‬ندامت‪.‬‬
‫‪َ / dnavASxaba / abaxšāvand‬ابَخشاوَند ‪:‬‬
‫متأسف‪.‬‬
‫‪َ / yASxaba / abaxšāy‬ابَخشای ‪ :‬بخشودن‪ ،‬عفو ـ‬
‫گذشت ـ رحم کردن‪ ،‬آمرزیدن‪.‬‬
‫‪َ / nadiyASxaba / abaxšāyidan‬ابَخشاییدَن ‪:‬‬
‫بخشودن‪ ،‬عفو ـ گذشت ـ رحم کردن‪ ،‬آمرزیدن‪.‬‬
‫‪َ / nSiyASxaba / abaxšāyišn‬ابَخشاییشْن ‪:‬‬
‫بخشایش‪ ،‬رحم‪ ،‬غفران‪ ،‬آمرزش‪ ،‬عفو‪.‬‬
‫‪/ ginSiyASxaba / abaxšāyišnig‬‬
‫َابَخشاییشْنیگ ‪ :‬بخشنده‪ ،‬رحیم‪ ،‬دلسوز‪ ،‬غفور‪ ،‬آمرزنده‪،‬‬
‫باگذشت‪.‬‬
‫‪َ / hiSxaba / abaxših‬ابَخشیْه ‪ :‬پشیمانی‪ ،‬توبه‪،‬‬
‫ندامت‪.‬‬
‫‪َ / raba / abar‬ابَر ‪- ۱ :‬باال‪ ،‬بر‪ ،‬روی‪ ،‬فوق‪ ،‬سطح ‪۲‬ـ برتر‪،‬‬
‫باالتر‪.‬‬
‫‪َ / nadimArxA raba / abar āxrāmidan‬ابَر‬
‫آخْرامیدَن ‪ :‬خرامیدن‪ ،‬عشوه کردن‪.‬‬
‫‪َ / natsixA raba / abar āxistan‬ابَر آخیستَن ‪:‬‬
‫برخاستن‪ ،‬قیام کردن‪.‬‬
‫‪َ / nadamA raba / abar āmadan‬ابَر آمدن ‪:‬‬
‫طلوع کردن‪ ،‬دمیدن‪.‬‬

‫‪َ / naduSxoba / aboxšudan‬ابُخشودَن ‪ :‬بخشودن‪،‬‬
‫عفو ـ رحم کردن‪ ،‬آمرزیدن‪.‬‬
‫‪َ / raseba / abesar‬اِبسَر ‪ :‬افسر‪ ،‬تاج‪.‬‬
‫‪َ / nadrApseba / abespārdan‬ابِسپاردَن ‪:‬‬
‫سپردن‪ ،‬واگذار کردن‪ ،‬تحویل دادن‪ ،‬تفویض کردن‪.‬‬
‫‪َ / gAtseba / abestāg‬ابِستاگ ‪ :‬اوستا‪.‬‬
‫‪َ / nAtseba / abestān‬ابِستان ‪- ۱ :‬اوستا ‪۲‬ـ اعتماد‪،‬‬
‫اطمینان‪.‬‬
‫‪َ / nShiseba / abesihšn‬ابِسیهیشْن ‪ :‬خرابی‪،‬‬
‫ویرانی‪ ،‬انهدام‪ ،‬تخریب‪ ،‬انفجار‪.‬‬
‫‪َ / nihiseba / abesihin‬ابِسیهین ‪ :‬نابود ـ ویران ـ‬
‫تخریب ـ منهدم ـ منفجر کردن‪.‬‬
‫‪َ / nadinihiseba / abesihinidan‬ابِسیهینیدَن ‪:‬‬
‫نابود ـ ویران ـ تخریب ـ منهدم ـ منفجر کردن‪.‬‬
‫‪َ / dba / abd‬ابْد ‪ :‬شگفت آور‪.،‬‬
‫‪َ / tsadba / abdast‬اْبدَست ‪ :‬دست پناه بخشی از زره‬
‫که دست را در برابر ضرب ٔه شمشیر دشمن محافظت میکند‪.‬‬
‫‪َ / modba / abdom‬اْبدُم ‪ :‬آخِر‪ ،‬عاقبت‪ ،‬نتیجه‪،‬‬
‫سرانجام‪ ،‬فرجام‪.‬‬
‫‪َ / himodba / abdomih‬اْبدُمیْه ‪ :‬پایان‪ ،‬انتها‪،‬‬
‫اختتامیه‪.‬‬
‫‪َ / tsihas dba / abd sahist‬ابْدسَهیست ‪:‬‬
‫شگفت ـ اعجاب انگیز‪ ،‬تعجب آور‪.‬‬
‫‪َ / natsihas dba / abd sahistan‬ابْدسَهیستَن‬
‫‪ :‬اعجاب انگیز بودن‪ ،‬شگفت انگیز نمودن‪ ،‬تعجب آور بودن‪.‬‬
‫‪َ / hidba / abdih‬ابْدیْه ‪ :‬شگفتی‪ ،‬تعجب‪.‬‬
‫‪ / ratxAba / abāxtar‬اَباختَر ‪- ۱ :‬سیاره ‪۲‬ـ شمال‪.‬‬
‫‪ / ASxinAdAba / abādānixšā‬اَبادانیخشا ‪:‬‬
‫ناتوان‪ ،‬ضعیف ارابه‪.‬‬
‫‪ / dnavAydAba / abādyāvand‬اَبادیاوَند ‪ :‬ناتوان‪،‬‬
‫ضعیف‪.‬‬
‫‪َ / dniyASxoba / aboxšāyind‬ابُخشایینْد ‪:‬‬
‫‪۲‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪َ / zivraba / abarviz‬ابَرویز ‪ :‬موفق‪ ،‬کامروا‪ ،‬پیروز‪.‬‬
‫‪َ / hizivraba / abarvizih‬ابَرویزیْه ‪ :‬موفقیت‪،‬‬
‫کامروایی‪ ،‬پیروزی‪.‬‬
‫‪َ / giraba / abarig‬ابَریگ ‪ :‬برتر‪ ،‬عالی‪ ،‬فوق العاده‪.‬‬
‫‪َ / nAgiraba / abarigān‬ابَریگان ‪ :‬برتر‪ ،‬عالی‪ ،‬فوق‬
‫العاده‪.‬‬
‫‪َ / ga raba / abar ag‬ابَرئَگ ‪ :‬برتر‪ ،‬عالی‪ ،‬فوق‬
‫العاده‪ ،‬سوپر‪.‬‬
‫‪َ / nAga raba / abar agān‬ابَرئَگان ‪ :‬برتر‪ ،‬عالی‪،‬‬
‫فوق العاده‪ ،‬سوپر‪.‬‬
‫‪َ / zu raba / abar uz‬ابَرئوز ‪ :‬نیرومندتر‪ ،‬پرتوان تر‪،‬‬
‫تواناتر‪ ،‬توانمندتر‪ ،‬قوی تر‪.‬‬
‫‪َ / zu raba / abar uz‬ابَرئوزیْه ‪ :‬تسلط‪ ،‬اقتدار‪ ،‬قدرت‬
‫نیرومندی‪ ،‬توانمندی‪.‬‬
‫‪َ / AtSaba / abaštā‬ابَشتا ‪ :‬قانون‪.‬‬
‫‪َ / dnaba / aband‬ابَند ‪ :‬نادرست‪ ،‬غلط‪ ،‬منحرف‪.‬‬
‫‪َ / hidnaba / abandih‬ابَندیْه ‪ :‬نادرستی‪ ،‬غلط بودن‪،‬‬
‫انحراف‪.‬‬
‫‪َ / rhaba / abahr‬ابَهر ‪- ۱ :‬تقسیم ـ بخش ـ بهر نشده‪،‬‬
‫کامل ‪۲‬ـ محروم‪ ،‬بی بهره‪.‬‬
‫‪َ / mavaba / abavam‬اَبوَم شدم ‪) :‬اوستایی‪َ :‬بوَم؛‬
‫سنسکریت‪َ :‬اَبوَم(‪.‬‬
‫‪َ / kadnavaba / abavandak‬اَبوَندَک ‪- ۱ :‬ناقص‪،‬‬
‫ناکامل ‪۲‬ـ نیازمند‪ ،‬تهیدست‪ ،‬فقیر‪ ،‬مستضعف‪ ،‬تنگدست‪،‬‬
‫بینوا‪.‬‬
‫‪َ / hikadnavaba / abavandakih‬اَبوَندَکیْه ‪ :‬نقص‪،‬‬
‫نقصان‪ ،‬ناکاملی‪.‬‬
‫‪َ / gAdyaba / abaydāg‬اَبیداگ ‪ :‬نامرئی‪ ،‬غیبی‪،‬‬
‫ناپیدا‪ ،‬نادیدنی‪.‬‬
‫‪َ / higAdyaba / abaydāgih‬اَبیداگیْه ‪ :‬نامرئی ـ‬
‫غیبی بودن‪ ،‬ناپیدایی‪ ،‬نادیدنی بودن‪.‬‬
‫بخشایند‪ ،‬ببخشند‪ ،‬عفو ـ گذشت ـ رحم کنند‪.‬‬

‫‪ / gAba / abāg‬اَباگ ‪- ۱ :‬با‪ ،‬به وسیل ٔه ‪۲‬ـ همراهی‪،‬‬
‫تشییع‪.‬‬
‫‪ / higAba / abāgih‬اَباگیْه ‪ :‬کمک‪ ،‬همراهی‪،‬‬
‫همدستی‪ ،‬همکاری‪ ،‬شراکت‪ ،‬پشتیبانی‪ ،‬حمایت‪.‬‬
‫‪ / nigAba / abāgin‬اَباگین ‪ :‬همراهی کردن‪.‬‬
‫‪ / nadinigAba / abāginidan‬اَباگینیدَن ‪ :‬همراهی‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / mAba / abām‬اَبام ‪ :‬قرض‪ ،‬وام‪.‬‬
‫‪ / yAba / abāy‬اَبای ‪ :‬پیشوندی که بر سر اسم میآید‬
‫و ضرورت را می رساند‪.‬‬
‫‪ / kayAba / abāyak‬اَبایَک ‪ :‬نام رودخانهای که‬
‫زرتشت برای رفتن به ایران شهر‪ ،‬کنار آن رسید‪.‬‬
‫‪ / diyAba / abāyid‬اَبایید ‪ :‬باید‪ ،‬الزم ـ ضروری است‪.‬‬
‫‪ / nadiyAba / abāyidan‬اَباییدَن ‪ :‬خواستن‪ ،‬تقاضا ـ‬
‫تمنا ـ طلب ـ درخواست کردن‪.‬‬
‫‪ / tsiyAba / abāyist‬اَباییست ‪ :‬میبایست‪ ،‬الزم ـ‬
‫ضروری است‪.‬‬
‫‪ / natsiyAba / abāyistan‬اَباییستَن ‪ :‬بایستن‪ ،‬الزم‬
‫ـ ضروری دانستن‪.‬‬
‫‪ / nSiyAba / abāyišn‬اَباییشْن ‪ :‬لزوم‪ ،‬ضرورت‪.‬‬
‫‪ / ginSiyAba / abāyišnig‬اَباییشْنیگ ‪ :‬الزم‪،‬‬
‫ضروری‪ ،‬مورد نیاز‪ ،‬شایسته‪ ،‬درخور‪ ،‬سزاوار‪.‬‬
‫‪ / rba / abr‬اَبر ‪ :‬ابر‪.‬‬
‫‪ / gnarba / abrang‬اَبرَنگ ‪ :‬شکوه‪ ،‬اورنگ‪ ،‬جالل‪،‬‬
‫عظمت‪ ،‬ابهت‪.‬‬
‫‪ / zArba / abrāz‬اَبراز ‪- ۱ :‬افراز‪ ،‬سرباالیی‪ ،‬ارتفاع ‪۲‬ـ‬
‫افراشتن‪ ،‬باالبردن‪ ،‬ترفیع دادن‪.‬‬
‫‪ / natSArba / abrāštan‬اَبراشتَن ‪ :‬افراشتن‪،‬‬
‫باالبردن‪ ،‬ترفیع دادن‪.‬‬
‫‪ / natxurba / abruxtan‬اَبروختَن ‪ :‬افروختن‪ ،‬روشن‬
‫کردن‪ ،‬استارت زدن‪.‬‬
‫‪ / nSizurba / abruzišn‬اَبروزیشْن ‪ :‬افروزش‪ ،‬استارت‪.‬‬
‫‪۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / hidnavAydAba / abādyāvandih‬اَبادیاوَندیْه ‪:‬‬
‫ناتوانی‪ ،‬ضعف‪.‬‬
‫‪ / nurAba / abārun‬اَبارون ‪- ۱ :‬وارون‪ ،‬غلط‪ ،‬نادرست‬
‫‪۲‬ـ مجرم‪ ،‬گناهکار‪.‬‬
‫‪ / hinurAba / abārunih‬اَبارونیْه ‪ :‬جرم‪ ،‬گناه‪ ،‬بزه تبار‬
‫از دو تبار‪ ،‬از دو‪.‬‬
‫‪ / girAba / abārig‬اَباریگ ‪ :‬دیگر‪ ،‬آخر‪.‬‬
‫‪ / zAba / abāz‬اَباز ‪ :‬باز‪ ،‬دوباره‪ ،‬مجدد‪ ،‬مجددا‪ ،‬باردیگر‪،‬‬
‫عقب‪.‬‬
‫‪ / nadAtsi zAba / abāz istādan‬اَباز ایستادن ‪:‬‬
‫باز ایستادن‪ ،‬متوقف شدن‪ ،‬ترک کردن‪.‬‬
‫‪ / nadAp zAba / abāz pādan‬اَباز پادن ‪ :‬باقی‬
‫ماندن‪ ،‬ماندن‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / nadAd zAba / abāz dādan‬اَباز دادن ‪۱ :‬‬
‫نسبت دادن‪ ،‬متهم کردن ‪۲‬ـ تعیین ـ مشخص کردن‪.‬‬
‫‪ / natSAd zAba / abāz dāštan‬اَباز داشتَن ‪:‬‬
‫بازداشتن‪ ،‬نهی ـ منع ـ جلوگیری کردن‪ ،‬مانع ـ سد شدن‪.‬‬
‫‪ / natfar zAba / abāz raftan‬اَباز رَفتَن ‪ :‬پیش‬
‫رفتن‪ ،‬پیشروی کردن‪.‬‬
‫‪ / rAs zAba / abāz sār‬اَباز سار ‪ :‬سرکش‪ ،‬نافرمان‪،‬‬
‫یاغی‪ ،‬متمرد‪.‬‬
‫‪ / hirAs zAba / abāz sārih‬اَباز ساریْه ‪:‬‬
‫سرکشی‪ ،‬نافرمانی‪ ،‬یاغیگری‪ ،‬تمرد‪.‬‬
‫‪ / nadrak zAba / abāz kardan‬اَباز کَردن ‪ :‬باز ـ‬
‫افتتاح کردن‪ ،‬گشودن‪.‬‬
‫‪ / nadnAm zAba / abāz māndan‬اَباز ماندن ‪ :‬باز‬
‫ـ عقب ماندن‪.‬‬
‫‪ / drav zAba / abāz vard‬اَباز وَرد ‪ :‬بازگرد‪،‬‬
‫برگردد‪.‬‬
‫‪ / natsAriv zAba / abāz virāstan‬اَباز‬
‫ویراستَن ‪ :‬تعمیر ـ بازسازی ـ فرمت کردن‪ ،‬دو باره مرتب‬
‫کردن‪.‬‬

‫‪ / hinAmarf truba / aburt framānih‬اَبورت‬
‫ْفرَمانیه ‪ :‬نافرمانی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬قانون گریزی‪ ،‬طغیان‪.‬‬
‫‪ / nAmarf druba / aburd framān‬اَبورد ْفرَمان ‪:‬‬
‫یاغی‪ ،‬سرکش‪ ،‬نافرمان‪ ،‬شورشی‪ ،‬قانون گریز‪.‬‬
‫‪ / hinAmarf druba / aburd framānih‬اَبورد‬
‫ْفرَمانیه ‪ :‬نافرمانی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬قانون گریزی‪ ،‬طغیان‪.‬‬
‫‪ / kinSiZruba / aburžišnik‬اَبورژیشنیک ‪:‬‬
‫ناارجمند‪ ،‬بی شرف‪ ،‬بی احترام‪ ،‬فاسق‪ ،‬فاسد‪ ،‬رذل‪ ،‬پَست‪.‬‬
‫‪ / yAnruba / aburnāy‬اَبورنای ‪ :‬بچه‪ ،‬کودک‪ ،‬طفل‪،‬‬
‫نابالغ‪.‬‬
‫‪ / gayAnruba / aburnāyag‬اَبورنایَگ ‪ :‬بچه‪ ،‬کودک‪،‬‬
‫طفل امروزه تنها ویرانههایی از آن برجای ماندهاست‪.‬‬
‫بیشاپور‪.‬‬
‫‪ / hiyAnruba / aburnāyih‬اَبورناییْه ‪ :‬بچگی‪،‬‬
‫کودکی‪ ،‬طفولیت‪.‬‬
‫‪ / kinSiZuba / abužišnik‬اَبوژیشنیک ‪ :‬ناآمرزیده‪،‬‬
‫نابخشوده‪ ،‬مجرم‪.‬‬
‫‪ / suba / abus‬اَبوس ‪ :‬زائو‪ ،‬زنی که تازه زایمان‬
‫کردهاست‪.‬‬
‫‪ / hisuba / abusih‬اَبوسیْه ‪ :‬زایمان‪.‬‬
‫‪ / nuba / abun‬اَبون ‪ :‬بی بُن ـ ریشه ـ اصل ـ پایه ـ‬
‫اساس‪.‬‬
‫‪ / yuba / abuy‬اَبوی ‪ :‬بی ادراک‪ ،‬بی هوش‪ ،‬خنگ‪ ،‬بی‬
‫شعور‪ ،‬بی حس‪.‬‬
‫‪ / hiyuba / abuyih‬اَبوییْه ‪ :‬بی درکی‪ ،‬بی هوشی‪،‬‬
‫خنگی‪ ،‬بی شعوری‪ ،‬بی حسی‪.‬‬
‫‪ / iba / abi‬اَبی ‪ :‬به‪.‬‬
‫‪ / iba / abi‬اَبی ‪ :‬پیشوند نفی است که در فارسی به‬
‫صورت »بی« در آمدهاست‪ .‬این واژه در پهلوی به صورت اَپی‬
‫‪ api‬هم آمده است‪.‬‬
‫‪ / gza iba / abi azg‬اَبی اَزگ ‪ :‬بی ساقه‪.‬‬
‫‪ / Su iba / abi uš‬اَبی اوش ‪ :‬بیهوش‪.‬‬
‫‪ / hiSu iba / abi uših‬اَبی اوشیْه ‪ :‬بیهوشی‪.‬‬
‫‪۴‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nSizurba / abruzišn‬اَبروزیشْنیْه ‪ :‬افروزش‪،‬‬
‫استارت‪ ،‬روشنگری‪ ،‬چراغانی‪.‬‬
‫‪ / dnamurba / abrumand‬اَبرومَند ‪ :‬ابری‪.‬‬
‫‪ / moSirba / abrišom‬اَبریشُم ‪ :‬ابریشم‪.‬‬
‫‪ / nimoSirba / abrišomin‬اَبریشُمین ‪ :‬ابریشمی‪.‬‬
‫‪ / nirba / abrin‬اَبرین ‪ :‬نابریده‪ ،‬تقسیم ـ قطع نشده‪،‬‬
‫کامل‪ ،‬متصل‪.‬‬
‫‪ / rAzba / abzār‬اَبزار ‪- ۱ :‬ابزار‪ ،‬وسیله ‪۲‬ـ ادویه‪،‬‬
‫چاشنی ‪۳‬ـ مهارت‪ ،‬کارایی‪ ،‬تخصص ‪۴‬ـ نیرو‪ ،‬توان‪،‬‬
‫توانمندی‪.‬‬
‫‪ / dnamu rAzba / abzār umand‬اَبزار اومَند ‪:‬‬
‫ابزارمند‪ ،‬قابل‪ ،‬متخصص‪ ،‬کارامد‪ ،‬ماهر‪.‬‬
‫‪ / nSiyAzba / abzāyišn‬اَبزاییشْن ‪ :‬افزایش‪ ،‬رشد‪،‬‬
‫توسعه‪ ،‬ترقی‪.‬‬
‫‪ / naduzba / abzudan‬اَبزودَن ‪ :‬افزودن‪ ،‬افزایش ـ رشد‬
‫ـ توسعه ـ ترقی دادن‪.‬‬
‫‪ / nuzba / abzun‬اَبزون ‪ :‬افزون‪ ،‬افزایش‪ ،‬فراوانی‪ ،‬کثرت‪،‬‬
‫رشد‪ ،‬نمو‪ ،‬توسعه‪.‬‬
‫‪ / ginuzba / abzunig‬اَبزونیگ ‪ :‬افزون‪ ،‬افزاینده‪،‬‬
‫فراوان‪ ،‬کثیر‪ ،‬بسیار‪ ،‬خیلی‪ ،‬زیاد‪.‬‬
‫‪ / higinuzba / abzunigih‬اَبزونیگیْه ‪ :‬افزونی‪،‬‬
‫فراوانی‪ ،‬کثرت‪.‬‬
‫‪ / nagba / abgan‬اَبگَن ‪ :‬افکندن‪ ،‬انداختن‪ ،‬پرت ـ‬
‫ساقط ـ نازل کردن‪.‬‬
‫‪ / dnagba / abgand‬اَبگَن َد ‪ :‬افکند‪ ،‬انداخت‪ ،‬ساقط ـ‬
‫نازل ـ عزل ـ برکنار کرد‪.‬‬
‫‪ / nadnagba / abgandan‬اَبگَندَن ‪ :‬افکندن‪،‬‬
‫انداختن‪ ،‬پرت ـ ساقط ـ نازل کردن‪.‬‬
‫‪ / rAgba / abgār‬اَبگار ‪ :‬تهیه ـ مهیا ـ آماده ـ حاضر‬
‫کردن‪ ،‬پیش بردن‪.‬‬
‫‪ / nAmarf truba / aburt framān‬اَبورت ْفرَمان ‪:‬‬
‫یاغی‪ ،‬سرکش‪ ،‬نافرمان‪ ،‬شورشی‪ ،‬قانون گریز‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / tSiba / abišt‬اَبیشت ‪ :‬رها ـ خالص شده از رنج ـ‬ ‫‪ / hizA iba / abi āzih‬اَبی آزیه ‪ :‬بی آزی‪ ،‬بی‬
‫غم ـ درد ـ غصه ـ ناراحتی ـ گرفتاری ـ اندوه‪.‬‬ ‫طمعی‪ ،‬بی حرصی‪ ،‬قناعت‪ .‬نگاه کنید به آزواریه‪.‬‬
‫‪ / hiSiba / abiših‬اَبیشیْه ‪ :‬آسیب ناپذیری‪ ،‬بی‬ ‫‪ / tsup iba / abi pust‬اَبی پوست ‪ :‬بی پوست‪.‬‬
‫خطری‪ ،‬بی گزندی‪.‬‬ ‫‪ / mic iba / abi cim‬اَبی چیم ‪ :‬بی سبب‪ ،‬بی علت‪.‬‬
‫‪ / miba / abim‬اَبیم ‪ :‬نترس‪ ،‬شجاع‪ ،‬پردل‪ ،‬با جرأت‪ ،‬بی‬ ‫‪ / rAx iba / abi xār‬اَبی خار ‪ :‬بی خار‪.‬‬
‫باک‪.‬‬ ‫‪ / hAr iba / abi rāh‬اَبی راه ‪ :‬بی راه‪ ،‬منحرف‪،‬‬
‫‪ / natxuyba / abyuxtan‬اَبیوختَن ‪- ۱ :‬آمیختن‪،‬‬ ‫گمراه‪.‬‬
‫مخلوط ـ ممزوج ـ قاتی کردن ‪۲‬ـ وصل ـ متصل ـ الحاق ـ‬ ‫‪ / hikatus iba / abi sutakih‬اَبی سوتَکیْه ‪:‬‬
‫الصاق کردن‪ ،‬ربط‪.‬‬ ‫پشتکار‪ ،‬مقاومت‪ ،‬نافرسودگی‪ ،‬خستگی ناپذیری‪.‬‬
‫‪ / pa / ap‬اَپ ‪ :‬پیشوندی که ضمیرهای متصل شخصی‬ ‫‪ / dus iba / abi sud‬اَبی سود ‪ :‬بی سود‪ ،‬بی فایده‪،‬‬
‫به آن میپیوندند‪ .‬مانند‪ :‬اَپیم به من اَپئیت به تو اَپئیش به او‪.‬‬ ‫بیهوده‪.‬‬
‫‪َ / apa / apa‬ا َ‬
‫پ ‪ :‬پیشوند فعل است‪.‬‬ ‫‪ / hidus iba / abi sudih‬اَبی سودیْه ‪ :‬بی فایدگی‪،‬‬
‫‪َ / grappa / apparg‬اَپّرگ ‪ :‬دزد‪ ،‬سارق‪ ،‬راهزن‪،‬‬ ‫بیهودگی‪.‬‬
‫غارتگر‪.‬‬ ‫‪ / natiS iba / abi šitan‬اَبی شیتَن ‪ :‬درد ـ رنج ـ‬
‫‪َ / nAmtapa / apatmān‬اپَتمان ‪ :‬عهد ـ پیمان‬ ‫غصه ـ غم ـ اندوه ـ گرفتاری ـ مصیبت ـ بال نداشتن‪ ،‬با‬
‫شکن‪ ،‬بد قول‪ ،‬نامعتدل‪ ،‬افراطی‪.‬‬ ‫نشاط‪.‬‬
‫‪hinSiravx‬‬ ‫‪nAmtapa‬‬ ‫‪/ apatmān‬‬ ‫‪ / hinSivog iba / abi govišnih‬اَبی گُویشنیه ‪:‬‬
‫خوَریشنیْه ‪ :‬پرخوری‪.‬‬
‫‪َ / xvarišnih‬اپَتمان ْ‬ ‫سکوت کس‪.‬‬
‫‪hinSirAd‬‬ ‫‪nAmtapa‬‬ ‫‪/ apatmān‬‬ ‫‪ / hinSitrav iba / abi vartišnih‬اَبی وَرتیشنیه‬
‫‪َ / dārišnih‬اپَتمان داریشنیْه ‪- ۱ :‬حرص‪ ،‬طمع‪ ،‬ثروتمندی‬ ‫‪ :‬سکون‪ ،‬ثبات‪ ،‬ناگردشی‪.‬‬
‫‪۲‬ـ مراقبت بی اندازه از چیزی‪ ،‬افراط کاری‪.‬‬
‫‪ / trativ iba / abi vitart‬اَبی ویتَرت ‪- ۱ :‬زنده‪،‬‬
‫‪hinSiSuk‬‬ ‫‪nAmtapa‬‬ ‫‪/ apatmān‬‬ ‫نمرده ‪۲‬ـ گذر ـ عبور نکرده‪ ،‬باقی نگاه کنید به ویتارتن‪.‬‬
‫‪َ / kušišnih‬اپَتمان کوشیشنیْه ‪ :‬کشتار بی انداز ٔه گاو و‬
‫‪ / dneziv iba / abi vizend‬اَبی ویزِند ‪ :‬آسیب‬
‫گوسفند‪.‬‬
‫ناپذیر‪.‬‬
‫‪َ / hinAmtapa / apatmānih‬اپَتمانیْه ‪ :‬ناپیمانی‪،‬‬
‫‪ / hAniv iba / abi vināh‬اَبی ویناه ‪ :‬بی گناه‪،‬‬
‫پیمان ـ عهد شکنی‪ ،‬افراط‪ ،‬زیاده روی‪.‬‬
‫معصوم‪.‬‬
‫‪َ / AhinAmtapa / apatmānihā‬اپَتمانیْها ‪ :‬به طور‬
‫‪ / nAdiba / abidān‬اَبیدان ‪ :‬الزم‪ ،‬ضروری‪ ،‬بافایده‪،‬‬
‫افراط‪.‬‬
‫سودمند‪ ،‬مورد نیاز‪.‬‬
‫‪َ / hinAmtapa / apatmānih‬اپَتمانیکیْه ‪ :‬افراط‪،‬‬
‫‪ / riba / abir‬اَبیر ‪ :‬خیلی‪ ،‬زیاد‪ ،‬فراوان‪ ،‬کثیر‪ ،‬بسیار‪.‬‬
‫زیاده روی‪.‬‬
‫‪ / rAziba / abizār‬اَبیزار ‪ :‬بَری‪ ،‬بیزار‪ ،‬متنفر‪.‬‬
‫‪َ / hikatutapa / apatutakih‬اپَتوتَکیْه ‪ :‬ناتوانی‪،‬‬
‫‪ / Siba / abiš‬اَبیش ‪ :‬سالم‪ ،‬تندرست‪ ،‬بی رنج‪ ،‬بی درد‪،‬‬
‫ضعف‪.‬‬
‫بی غصه‪ ،‬آرام‪ ،‬بی گزند‪ ،‬آسیب ناپذیر نگاه کنید به بش‪.‬‬

‫‪۵‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪/ raknSiyASxapa / apaxšāyišnkar‬‬ ‫‪َ / hikutapa / apatukih‬اپَتوکیْه ‪ :‬پراکندگی‪،‬‬

‫َاپَخشاییشْن کَر ‪ :‬بخشنده‪ ،‬بخشایشگر‪ ،‬رحیم‪ ،‬غفور‪،‬‬ ‫اختالف‪ ،‬تفرقه‪ ،‬تشتت‪.‬‬
‫باگذشت‪.‬‬ ‫‪َ / gutapa / apatug‬اپَتوگ ‪ :‬ناشکیبا‪ ،‬عجول‪.‬‬
‫‪/ rAknSiyASxapa / apaxšāyišnkār‬‬ ‫‪َ / kavutapa / apatuvak‬اپَتووَک ‪ :‬ناتوان‪ ،‬ضعیف‪.‬‬
‫َاپَخشاییشْن کار ‪ :‬بخشنده‪ ،‬بخشایشگر‪ ،‬رحیم‪ ،‬غفور‪،‬‬ ‫‪َ / Ahikavutapa / apatuvakihā‬اپَتووَکیها ‪:‬‬
‫باگذشت‪.‬‬ ‫ناتوانانه‪ ،‬از روی ضعف‪.‬‬
‫‪hirAknSiyASxapa‬‬ ‫‪/ apaxšāyišnkārih‬‬ ‫‪َ / hikit itapa / apati tikih‬اپَتی تیکیْه ‪ :‬توبه‬
‫‪َ /‬اپَخشاییشْن کاریْه ‪ :‬بخشندگی‪ ،‬ترحم‪ ،‬غفوریت‪ ،‬گذشت‬ ‫نکردن‪ ،‬در کفر ـ گناه ـ فسق ـ فجور ماندن‪.‬‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪َ / katfar itapa / apati raftak‬اپَتی رَفتَک ‪:‬‬
‫‪AhirAknSiyASxapa‬‬ ‫‪/‬‬
‫ناپذیرفتنی‪ ،‬غیر قابل قبول‪.‬‬
‫‪َ / apaxšāyišnkārihā‬اپَخشاییشْن کاریها ‪ :‬از روی رحم‪،‬‬
‫‪َ / karAytapa / apatyārak‬اپَتیارَک ‪ :‬بی مخالف‪،‬‬
‫رحیمانه‪.‬‬
‫یکه تاز‪ ،‬بی دشمن‪ ،‬بی رقیب‪ ،‬بی حریف‪ ،‬بی آفت‪.‬‬
‫‪/ ragnSiyASxapa / apaxšāyišngar‬‬
‫‪َ / hikarAytapa / apatyārakih‬اپَتیارَکیْه ‪:‬‬
‫َاپَخشاییشْن گر ‪ :‬بخشنده‪ ،‬بخشایشگر‪ ،‬رحیم‪ ،‬غفور‪،‬‬
‫توافق‪ ،‬بی مخالفتی‪ ،‬تناسب‪.‬‬
‫باگذشت‪.‬‬
‫‪َ / AhikarAytapa / apatyārakihā‬اپَتیارَکیها ‪:‬‬
‫‪/ hinSiyASxapa / apaxšāyišnih‬‬
‫از روی توافق‪ ،‬بی مخالفت‪.‬‬
‫َاپَخشاییشنیْه ‪ :‬نگاه کنید به‪َ :‬اپَخشایَندیْه معنی بایستن‬
‫‪َ / hirAytapa / apatyārih‬اپَتیاریْه ‪ :‬توافق‪ ،‬بی‬
‫میدهد ‪۳‬ـ به‪ ،‬به‪.‬‬
‫مخالفتی‪ ،‬عدم ضدیت منشی‪.‬‬
‫‪/ kinSiyASxapa / apaxšāyišnik‬‬
‫‪َ / dnacapa / apacand‬اَپچَند ‪ :‬افکنده‪ ،‬ساقط شده‪،‬‬
‫َاپَخشاییشنیک ‪ :‬قابل ـ درخور ـ سزاوار گذشت‪ ،‬سزاوار‬
‫معزول‪.‬‬
‫بخشایش‪.‬‬
‫‪َ / Sxapa / apaxš‬اپَخش ‪ :‬پشیمان‪ ،‬نادم‪ ،‬تواب‪.‬‬
‫‪َ / rAdSxapa / apaxšdār‬اپَخشدار ‪ :‬پشیمان‪،‬‬
‫تواب‪ ،‬متنبه‪.‬‬ ‫‪َ / dnayASxapa / apaxšāyand‬اپَخشایَند ‪:‬‬
‫بخشاینده‪ ،‬رحیم‪ ،‬غفور‪.‬‬
‫‪َ / rAtuSxapa / apaxšutār‬اپَخشوتار ‪ :‬بخشنده‪،‬‬
‫بخشایشگر‪ ،‬رحیم‪ ،‬غفور‪ ،‬باگذشت‪.‬‬ ‫‪/ hidnayASxapa / apaxšāyandih‬‬
‫َاپَخشایَندیْه ‪ :‬بخشایش‪ ،‬بخشندگی رحم‪ ،‬ترحم‪ ،‬گذشت‪،‬‬
‫‪َ / hiSxapa / apaxših‬اپَخشیْه ‪ :‬توبه‪ ،‬پشیمانی‪،‬‬
‫غفران‪.‬‬
‫ندامت‪ ،‬تنبه سر راه‪ ،‬راه را بر او‪.‬‬
‫‪َ / natiyASxapa / apaxšāyitan‬اپَخشاییتَن ‪:‬‬
‫‪َ / natiSxapa / apaxšitan‬اپَخشیتَن ‪ :‬پشیمان‬
‫‪- ۱‬بخشیدن‪ ،‬رحم ـ گذشت کردن ‪۲‬ـ محروم ـ بی بهره‬
‫شدن‪ ،‬توبه کردن‪ ،‬نادم شدن‪ ،‬عذر ـ پوزش خواستن‪.‬‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪َ / rAtiSxapa / apaxšitār‬اپَخشیتار ‪ :‬بخشنده‪،‬‬
‫‪َ / nSiyASxapa / apaxšāyišn‬اپَخشاییشْن ‪:‬‬
‫بخشایشگر‪ ،‬رحیم‪ ،‬غفور‪ ،‬باگذشت‪.‬‬
‫نگاه کنید به‪َ :‬اپَخشایَندیْه‪.‬‬
‫‪َ / hirAtiSxapa / apaxšitārih‬اپَخشیتاریْه ‪:‬‬
‫بخشندگی‪ ،‬رحم‪ ،‬غفران‪ ،‬گذشت‪ ،‬ترحم‪.‬‬

‫‪۶‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪َ / hirAtrub rapa / apar burtārih‬اپَر بورتاریْه ‪:‬‬ ‫‪َ / nSiSxapa / apaxšišn‬اپَخشیشْن ‪ :‬بخشایش‪،‬‬
‫فراهم ـ تهیه ـ مهیا ـ آماده ـ حاضر کردن‪ ،‬به دست آوردن‪،‬‬ ‫ترحم‪ ،‬غفران‪ ،‬رحم‪.‬‬
‫تحصیل ـ استحصال کردن‪.‬‬ ‫‪َ / ravxapa / apaxvar‬اپَخوَر ‪ :‬چراگاه‪ ،‬مرتع‪.‬‬
‫‪َ / natsaSin rapa / apar nišastan‬اپَر‬ ‫‪َ / tsadapa / apadast‬اَپدَست ‪ :‬دستکش‪.‬‬
‫نیشَستَن ‪ :‬بر تخت نشستن‪ ،‬جلوس کردن‪.‬‬ ‫‪َ / hikAparapa / aparapākih‬اَپ َر پاکیْه ‪ :‬یاری ـ‬
‫‪َ / sArapa / aparās‬اپَراس ‪ :‬گمراه‪ ،‬منحرف‪،‬‬ ‫کمک ـ پشتیبانی خداوندی‪ ،‬صلوات‪.‬‬
‫سرگشته‪ ،‬حیران‪.‬‬ ‫‪َ / karapa / aparak‬اَپرَک ‪ :‬باالیی‪ ،‬فوقانی‪ ،‬مافوق‪،‬‬
‫‪َ / natAprapa / aparpātan‬اپَرپاتَن ‪ :‬استراحت‬ ‫عالی‪ ،‬رئیس‪.‬‬
‫کردن‪ ،‬آسودن‪.‬‬ ‫‪َ / nAkarapa / aparakān‬اَپرَکان ‪ :‬بزرگان‪.‬‬
‫‪َ / miprapa / aparpim‬اپَرپیم ‪ :‬مائده ـ غذای‬ ‫‪َ / txerrapa / aparrext‬اَپرِّخت ‪ :‬زاید‪ ،‬اضافه‪.‬‬
‫آسمانی‪.‬‬
‫‪َ / hinSurrapa / aparrušnih‬اَپرِّوشنیْه ‪ :‬فره‬
‫‪َ / ratrapa / apartar‬اپَرتَر ‪ :‬برتر‪ ،‬باالتر‪ ،‬مافوق‪،‬‬ ‫ایزدی‪ ،‬نور الهی‪ ،‬روشنایی خداوندی‪.‬‬
‫رئیس در گذشته به صورت رشته کوه اپرسین نامیده‪.‬‬
‫‪َ / hinSicirrapa / aparricišnih‬اَپ ّریچیشنیْه ‪ :‬پر‬
‫‪َ / hiratrapa / apartarih‬اپَرتَریْه ‪ :‬برتری‪ ،‬علو‪،‬‬ ‫مشغله ـ سخت گرفتار بودن‪ ،‬وقا استراحت نداشتن‪.‬‬
‫ریاست‪.‬‬
‫‪َ / natAtsu rapa / apar ustātan‬اپَر اوستاتَن ‪:‬‬
‫‪َ / natrapa / apartan‬اپَرتَن ‪ :‬مغرور‪ ،‬متکبر‪،‬‬ ‫بازایستادن‪ ،‬دست کشیدن‪ ،‬متوقف شدن‪.‬‬
‫خودبزرگ بین‪ ،‬متظاهر‪ ،‬خودنما‪ ،‬ظاهرساز‪.‬‬
‫‪َ / natsixA rapa / apar āxistan‬اپَر آخیستَن‬
‫‪َ / hinatrapa / apartanih‬اپَرتَنیْه ‪ :‬غرور‪ ،‬تکبر‪،‬‬ ‫‪ :‬برخاستن‪ ،‬قیام کردن‪.‬‬
‫خودبزرگ بینی‪ ،‬تظاهر‪ ،‬خودنمایی‪ ،‬ظاهرسازیی ندانی زبان‪.‬‬
‫‪َ / hinSitsA rapa / apar āstišnih‬اپَر‬
‫‪َ / mutrapa / apartum‬اپَرتوم ‪ :‬برترین‪ ،‬اعلی‪،‬‬ ‫آستیشنیْه ‪ :‬مراقبت‪ ،‬مواظبت‪.‬‬
‫باالترین‪ ،‬رئیس جمهور‪.‬‬
‫‪َ / natamA rapa / apar āmatan‬اپَر آ َمتَن ‪:‬‬
‫‪َ / himutrapa / apartumih‬اپَرتومیْه ‪ :‬برتری‪ ،‬علو‪،‬‬ ‫برآمدن‪ ،‬سرزذن‪ ،‬طلوع ـ ظهور کردن‪.‬‬
‫ریاست جمهوری‪.‬‬
‫‪dnavAzrav‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪mArhav‬‬ ‫‪hAS‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪َ / nSizad rapa / apar dazišn‬اپَردَزیشْن ‪ :‬بی‬
‫‪natamA‬‬ ‫‪rapa‬‬ ‫‪/ apar āmatan i šāh‬‬
‫پردازش‪ ،‬بی تکلیف‪ ،‬بیکار‪ ،‬مهمل‪ ،‬بیهوده‪.‬‬
‫‪َ / vahrām i varzāvand‬اپَر آ َمتَن ایی شاه وَهرام ایی‬
‫‪َ / nizrapa / aparzin‬اپَرزین ‪َ :‬ابَرزین‪ ،‬فرزین‪ ،‬مرکز‬ ‫وَرزاوَند ‪ :‬ظهور شاه بهرام وَرجاوَند مقدس در پایان جهان‪.‬‬
‫فرماندهی شاه در میان جنگ‪ ،‬قرارگاه جنگی شاه‪ ،‬ستاد‬ ‫منظومهای است به میکند و پایان جهان‪.‬‬
‫جنگ‪.‬‬
‫‪َ / nSirab rapa / apar barišn‬اپَر بَریشْن ‪ :‬باال‬
‫‪َ / nisrapa / aparsin‬اپَرسین ‪ :‬نام بخش جنوبی‬ ‫بردن‪.‬‬
‫رشته کوه زاگرس که از غرب خوزستان تا نزدیکی کرمان‬
‫‪َ / natsab rapa / apar bastan‬اپَر بَستَن ‪:‬‬
‫است و نیز کوههای مرکزی ایران‪.‬‬
‫بربستن‪.‬‬
‫‪َ / grapa / aparg‬اپَرگ ‪ :‬نام یکی از مفسران اوستا که‬
‫گویا پیش از ساسانیان می زیستهاست‪.‬‬

‫‪۷‬‬

‫‪َ / hicivrapa / aparvicih‬اپَرویچیْه ‪ :‬اَپرویزی‪،‬‬
‫پیروزی‪ ،‬فتح‪.‬‬
‫‪َ / naticivrapa / aparvicitan‬اپَرویچیتَن ‪ :‬اَپرویز ـ‬
‫پیروز ـ فاتح شدن‪.‬‬
‫‪َ / Ahicivrapa / aparvicihā‬اپَرویچیها ‪ :‬اَپرویزانه‪،‬‬
‫پیروزمندانه‪ ،‬فاتحانه‪.‬‬
‫‪َ / nSirAnivrapa / aparvinārišn‬اپَرویناریشْن ‪:‬‬
‫نظم‪ ،‬ترتیب‪ ،‬انضباط‪.‬‬
‫‪َ / hirapa / aparih‬اپَریْه ‪- ۱ :‬برتری‪ ،‬تعالی‪ ،‬علو‪،‬‬
‫جالل ‪۲‬ـ دزدی‪ ،‬سرقت‪ ،‬راهزنی‪ ،‬اختالس‪ ،‬دستبرد‪.‬‬
‫‪َ / Zurapa / aparuž‬اپَرئوژ ‪- ۱ :‬نیرومند‪ ،‬توانا‪ ،‬توانمند‪،‬‬
‫پرتوان‪ ،‬قوی‪ ،‬مقتدر‪ ،‬قدرتمند ‪۲‬ـ چیره‪ ،‬مسلط‪.‬‬
‫‪َ / hiZurapa / aparužih‬اپَرئوژیْه ‪- ۱ :‬نیرومندی‪،‬‬
‫توانایی‪ ،‬توانمندی‪ ،‬پرتوانی‪ ،‬قدرت‪ ،‬اقتدار ‪۲‬ـ چیرگی‪ ،‬تسلط‪،‬‬
‫تفوفق‪ ،‬برتری‪ ،‬استیال‪.‬‬
‫‪َ / rAzapa / apazār‬اپَزار ‪- ۱ :‬ابزار‪ ،‬افزار‪ ،‬اسباب‪،‬‬
‫وسیله‪ ،‬آلت‪ ،‬سالح ‪۲‬ـ ادوی ٔه غذا ‪۳‬ـ نیرو‪ ،‬توان‪ ،‬انرژی‪،‬‬
‫قدرت‪ ،‬شکوه‪ ،‬جالل‪ ،‬ثروت‪.‬‬
‫‪َ / nSiyAzapa / apazāyišn‬اپَزاییشْن ‪ :‬افزایش‪،‬‬
‫تکثیر‪.‬‬
‫‪َ / sapa / apas‬اپَس ‪ :‬به موقع‪ ،‬سر وقت‪ ،‬معاصر‪،‬‬
‫نامتأخر‪.‬‬
‫‪َ / vxasapa / apasaxv‬اَپ َ‬
‫سخْو ‪ :‬بی پاسخ‪ ،‬بی‬
‫جواب‪.‬‬
‫‪َ / hivxasapa / apasaxvih‬اَپ َ‬
‫سخْویْه ‪ :‬بی‬
‫پاسخی‪ ،‬بی جوابی‪.‬‬
‫‪َ / natsasapa / apasastan‬اَپسَستَن ‪ :‬تباه ـ‬
‫خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن‪.‬‬
‫‪/ kinSidnasapa / apasandišnik‬‬
‫َاَپسَندیشنیک ‪ :‬ناپسند‪ ،‬زشت‪ ،‬مذموم‪ ،‬منفور‪.‬‬
‫‪َ / natsinihasapa / apasahinistan‬اَپسَهیتَن ‪:‬‬
‫تباه ـ خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن‪.‬‬
‫‪َ / civrapa / aparvic‬اپَرویچ ‪ :‬اَپرویز‪ ،‬پیروز‪ ،‬فاتح‪.‬‬
‫‪۸‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪َ / rag rapa / apar gar‬اپَرگَر ‪ :‬برتر‪ ،‬اعلی‪ ،‬مافوق‪،‬‬
‫متعالی‪ ،‬خداوند‪ ،‬کسی که عزت میبخشد‪.‬‬
‫‪َ / tximug rapa / apar gumixt‬اپَرگومیخت ‪:‬‬
‫آمیخته‪ ،‬عیار زده‪ ،‬مخلوط‪ ،‬ممزوج‪.‬‬
‫‪َ / dnamrapa / aparmand‬اپَرمَند ‪ :‬برتر‪ ،‬ممتاز‪،‬‬
‫دارای مزیت یا اولویت‪ ،‬ترجیح دادنی‪.‬‬
‫‪َ / nAm rapa / apar mān‬اپَرمان ‪ :‬متصدی‪ ،‬وزیر‪،‬‬
‫مأمور‪.‬‬
‫‪َ / dnAm rapa / apar mānd‬اپَرماند ‪- ۱ :‬ارث‪،‬‬
‫میراث ‪۲‬ـ سنت‪.‬‬
‫‪َ / dnAm rapa / apar mānd‬اپَرماندَک ‪ :‬درمانده‪،‬‬
‫متروک‪ ،‬ضایعاتی کردن‪.‬‬
‫‪َ / kinAm rapa / apar mānik‬اپَرمانیک ‪ :‬بزرگ‪،‬‬
‫نجییب‪ ،‬شریف‪.‬‬
‫‪َ / nSinim rapa / apar minišn‬اپَرمینیشن ‪:‬‬
‫مغرور‪ ،‬متکبر‪ ،‬خود بزرگ بین‪ ،‬خودخواه‪.‬‬
‫‪/ hinSinim rapa / apar minišnih‬‬
‫َاپَرمینیشنیْه ‪ :‬پَر َمنِشی‪ ،‬تکبر‪ ،‬غرور‪ ،‬خودخواهی‪ ،‬عُجب‪،‬‬
‫نَخوت‪.‬‬
‫‪َ / yAn rapa / apar nāy‬اپَرنای ‪ :‬برنا‪ ،‬جوان‪ ،‬بالغ‪.‬‬
‫‪َ / kiyAn rapa / apar nāyik‬اپَرناییک ‪ :‬برنایی‪،‬‬
‫جوانی‪ ،‬بلوغ‪.‬‬
‫‪َ / hinSizravrapa / aparvarzišnih‬اپَروَرزیشنیْه‬
‫‪ :‬انجام دادن کاری از روی الگو‪ ،‬مدل سازی پاسداری‬
‫میکردند تا از ورود بدعت‪.‬‬
‫‪َ / karAvrapa / aparvārak‬اپَروارَک ‪- ۱ :‬پیوست‪،‬‬
‫ضمیمه‪ ،‬الحاقی‪ ،‬ادامه‪ ،‬دنباله‪ ،‬تَکمَله ‪۲‬ـ مکرر‪.‬‬
‫‪َ / dorapa / aparod‬اپَرود ‪ :‬پرهیز‪ ،‬خودداری‪،‬‬
‫اجتناب‪.‬‬
‫‪َ / kurapa / aparuk‬اپَروک ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪َ / rtaS kurapa / aparuk šatr‬اپَروک شَتر ‪:‬‬
‫کالن شهر‪.‬‬

‫‪َ / raksusapa / apasuskar‬اپَسوس کَر ‪ :‬مسخره ـ‬
‫ریشخند کننده‪.‬‬
‫‪َ / ragsusapa / apasusgar‬اپَسوس گَر ‪ :‬مسخره‬
‫ـ ریشخند کننده‪.‬‬
‫‪َ / kAsusapa / apasusāk‬اپَسوساک ‪ :‬مسخره ـ‬
‫ریشخند کننده‪.‬‬
‫‪َ / hisusapa / apasusih‬اپَسوسیْه ‪- ۱ :‬افسوس ـ‬
‫تأسف خوردن‪ ،‬آه کشیدن‪ ،‬دریغ ورزیدن ‪۲‬ـ استهزاء ـ‬
‫ریشخند ـ مسخره کردن‪.‬‬
‫‪َ / hisapa / apasih‬اپَسیْه ‪ :‬به موقع‪ ،‬سر وقت‪ ،‬بدون‬
‫تأخیر‪.‬‬
‫‪َ / tsisapa / apasist‬اپَسیست ‪ :‬تباهی‪ ،‬خرابی‪،‬‬
‫فساد‪ ،‬نابودی‪ ،‬ویرانی‪ ،‬انهدام‪ ،‬انحطاط‪.‬‬
‫‪َ / natsisapa / apasistan‬اپَسیستَن ‪ :‬تباه ـ خراب‬
‫ـ فاسد ـ نابود ـ ویران ـ منهدم کردن‪.‬‬
‫‪َ / natinisapa / apasinitan‬اپَسینیتَن ‪ :‬تباه ـ‬
‫خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن‪ ،‬کشتن‪.‬‬
‫‪َ / nSinisapa / apasinišn‬اپَسینیشْن ‪ :‬خرابی‪،‬‬
‫فساد‪ ،‬کشتار‪ ،‬قتل‪ ،‬انهدام‪.‬‬
‫‪َ / nSinisapa / apasinišn‬اپَسینیشْن ‪ :‬نابودی‪،‬‬
‫تخریب‪ ،‬انهدام‪ ،‬انفجار به معنی بخشایش‪ ،‬برکت‪.‬‬
‫‪َ / kAhisapa / apasihāk‬اپَسیهاک ‪ :‬مخرب‪ ،‬قاتل‪،‬‬
‫منهدم کننده‪.‬‬
‫‪َ / natihisapa / apasihitan‬اپَسیهیتَن ‪ :‬تباه ـ‬
‫خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن‪.‬‬
‫‪َ / natsihisapa / apasihistan‬اپَسیهیستَن ‪:‬‬
‫تباه ـ خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن‪.‬‬
‫‪َ / nSihisapa / apasihišn‬اپَسیهیشْن ‪ :‬تباهی‪،‬‬
‫خرابی‪ ،‬فساد‪ ،‬نابودی‪ ،‬انهدام‪ ،‬ویرانی‪.‬‬
‫‪َ / hinSihisapa / apasihišnih‬اپَسیهیشْنیْه ‪:‬‬
‫نگاه کنید به‪َ :‬اپَسیهیشْن‪.‬‬
‫‪َ / natinihisapa / apasihinitan‬اپَسیهینیتَن ‪:‬‬
‫تباه ـ خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران کردن‪.‬‬
‫‪۹‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪/ natsinihasapa / apasahinistan‬‬
‫َاَپسَهینیستَن ‪ :‬تباه ـ خراب ـ فاسد ـ نابود ـ منهدم ـ ویران‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪َ / rApsapa / apaspār‬اپَسپار ‪ :‬سپارنده‪ ،‬تسلیم ـ‬
‫محول ـ واگذار کننده‪ ،‬تحویل دهنده‪.‬‬
‫‪َ / karApsapa / apaspārak‬اپَسپارَک ‪ :‬سپرده‪،‬‬
‫تسلیم ـ محول ـ واگذار شده‪ ،‬تحویل داده شده‪.‬‬
‫‪َ / natrApsapa / apaspārtan‬اپَسپارتَن ‪:‬‬
‫سپردن‪ ،‬تسلیم ـ محول ـ واگذار کردن‪ ،‬تحویل دادن‪،‬‬
‫بهامانت گذاشتن‪.‬‬
‫‪َ / rAtrApsapa / apaspārtār‬اپَسپارتار ‪:‬‬
‫سپارنده‪ ،‬تسلیم ـ محول ـ واگذار کننده‪ ،‬تحویل دهنده‪،‬‬
‫امانت دهنده‪.‬‬
‫‪َ / nSirApsapa / apaspārišn‬اپَسپاریشْن ‪:‬‬
‫سپارش‪ ،‬سفارش‪ ،‬تسلیم‪ ،‬تحویل‪ ،‬واگذاری‪.‬‬
‫‪/ hinSirApsapa / apaspārišnih‬‬
‫َاپَسپاریشْنیْه ‪ :‬نگاه کنید به‪َ :‬اپَسپاریشْن آمده‪.‬‬
‫‪َ / kAtsapa / apastāk‬اپَستاک ‪َ :‬اوِستا‪ ،‬کتاب دینی‬
‫زرتشتیان‪.‬‬
‫‪َ / mAtsapa / apastām‬اپَستام ‪ :‬پناه‪ ،‬ملجاء‪،‬‬
‫اعتماد‪ ،‬پشتگرمی‪ ،‬اطمینان‪.‬‬
‫‪َ / nAtsapa / apastān‬اپَستان ‪ :‬نگاه کنید به‪:‬‬
‫اپستام َبرَزانتیس داریوش را که به آن‪.‬‬
‫‪َ / kAcsapa / apascāk‬اپَسچاک ‪ :‬ناسزاوار‪ ،‬بی‬
‫صالحیت‪ ،‬ناالیق‪ ،‬نامستعد‪ ،‬ناشایست‪ ،‬مخالف‪.‬‬
‫‪َ / hikAcsapa / apascākih‬اپَسچاکیْه ‪:‬‬
‫ناسزاواری‪ ،‬بی صالحیتی‪ ،‬ناالیقی‪ ،‬نامستعدی‪ ،‬ناشایستگی‪،‬‬
‫مخالفت‪.‬‬
‫‪َ / susapa / apasus‬اپَسوس ‪- ۱ :‬افسوس‪ ،‬تأسف‪ ،‬آه‪،‬‬
‫دریغ ‪۲‬ـ استهزاء‪ ،‬ریشخند‪ ،‬تمسخر‪.‬‬
‫‪َ / rabsusapa / apasusbar‬اپَسوس بَر ‪ :‬مسخره ـ‬
‫ریشخند شده‪.‬‬

‫‪/ hikadnavAytApa / apātyāvandakih‬‬
‫اَپاتیاوَندَکیْه ‪ :‬ناتوانی‪ ،‬ضعف‪.‬‬
‫‪ / dnavAytApa / apātyāvand‬اَپاتیاوَند ‪ :‬ناتوان‪،‬‬
‫ضعیف‪ ،‬مغلوب‪ ،‬شکست خورده‪.‬‬
‫‪ / hidnavAytApa / apātyāvandih‬اَپاتیاوَندیْه‬
‫‪ :‬ناتوانی‪ ،‬ضعف‪.‬‬
‫‪ / hASxitApa / apātixšāh‬اَپاتیخشاه ‪ :‬شاه‬
‫مخلوع‪ ،‬رهبر معزول‪.‬‬
‫‪ / yASxitApa / apātixšāy‬اَپاتیخشای ‪ :‬شاه‬
‫مخلوع ـ ناالیق ـ ضعیف‪ ،‬رهبر معزول ـ ناالیق ـ بی‬
‫صالحیت ـ ضعیف‪.‬‬
‫‪ / hiyASxitApa / apātixšāyih‬اَپاتیخشاییْه ‪:‬‬
‫خالء قدرت‪.،‬‬
‫‪ / cApa / apāc‬اَپاچ ‪- ۱ :‬دوباره‪ ،‬از نو‪ ،‬مجدد ‪۲‬ـ پس‪،‬‬
‫عقب است‪.‬‬
‫‪ / hinSitsa cApa / apāc astišnih‬اَپاچ‬
‫اَستیشنیْه ‪ :‬جلوگیری‪ ،‬ممانعت‪ ،‬بازداشتن‪ ،‬سد کردن‪.‬‬
‫‪ / rAtinitsa cApa / apāc astinitār‬اَپاچ‬
‫اَستینیتار ‪ :‬پایدار‪ ،‬مقاوم‪ ،‬ثابت قدم‪ ،‬ایستادگی ـ مقاومت‬
‫کننده‪.‬‬
‫‪ / natAtsi cApa / apāc istātan‬اَپاچ‬
‫ایستاتَن ‪ :‬باز ایستادن‪ ،‬دست کشیدن‪ ،‬متوقف ـ منصرف‬
‫شدن‪.‬‬
‫‪َ / himodpa / apdomih‬اپْدومیْه ‪ :‬آخرین بودن‪،‬‬
‫‪ / hirAtsArA cApa / apāc ārāstārih‬اَپاچ‬
‫آراستاریْه ‪ :‬بازسازی‪ ،‬تعمیر‪.‬‬
‫‪ / hignahA cApa / apāc āhangih‬اَپاچ‬
‫‪َ / natruppa / appurtan‬اپّورتَن ‪- ۱ :‬بردن‪ ،‬حمل و‬
‫آهنگیْه ‪ :‬گوشه گیری‪ ،‬انزوا‪.‬‬
‫‪/ hinSinivrat cApa / apāc tarvinišnih‬‬
‫اَپاچ تَروینیشنیْه ‪ :‬پرواز دادن‪ ،‬دور ـ تبعید کردن‪ ،‬بیرون ـ‬
‫‪-‬‬
‫خارج کردن بست‪.‬‬
‫‪ / hinSirAd cApa / apāc dārišnih‬اَپاچ‬
‫داریشنیْه ‪ :‬بازداری‪ ،‬ممانعت‪ ،‬جلوگیری‪ ،‬سد کنندگی‪.‬‬
‫‪۱۰‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪/ hinSinihisapa / apasihinišnih‬‬
‫َاپَسیهینیشنیْه ‪ :‬تخریب‪ ،‬انهدام‪ ،‬انفجار‪ ،‬انحطاط‪.‬‬
‫‪َ / natrASapa / apašārtan‬اپَشارتَن ‪ :‬فشردن‪.،‬‬
‫‪َ / nadnakapa / apakandan‬اَپکَندَن ‪ :‬افکندن‪،‬‬
‫انداختن‪ ،‬معزول ـ عزل کردن‪.‬‬
‫‪َ / dnapa / apand‬اپَند ‪ :‬گمراه‪ ،‬خطاکار‪ ،‬فاسد‪ ،‬فاسق‪.‬‬
‫‪َ / hidnapa / apandih‬اپَندیْه ‪ :‬گمراهی‪ ،‬ضاللت‪،‬‬
‫خطاکاری‪ ،‬فساد‪ ،‬فسق‪.‬‬
‫‪َ / hinSicrhapa / apahrcišnih‬اپَهرچیشنیْه ‪:‬‬
‫اسراف‪ ،‬زیاده روی‪.‬‬
‫‪َ / himurhapa / apahrumih‬اپَهرومیْه ‪ :‬ذلت‪،‬‬
‫خواری‪ ،‬بی شکوهی‪ ،‬تنزل‪ ،‬رذالت‪.‬‬
‫‪َ / katxirhapa / apahrixtak‬اپَهریختَک ‪ :‬بی‬
‫فرهنگ‪ ،‬غیر متمدن‪.‬‬
‫‪َ / nAmyapa / apaymān‬اَپیمان ‪ :‬نامتعادل‪.‬‬
‫‪َ / hinAmyapa / apaymānih‬اَپیمانیْه ‪ :‬عدم‬
‫تعادل‪.‬‬
‫‪َ / gififepa / apefifig‬اپِفیفیگ ‪ :‬توبه نکرده‪،‬‬
‫مجرم‪ ،‬اقرار ـ اعتراف نکرده‪.‬‬
‫‪َ / higififepa / apefifigih‬اپِفیفیگیْه ‪:‬‬
‫ناپشیمانی‪ ،‬توبه ناکردگی‪ ،‬مجرمیت‪.‬‬
‫‪َ / modpa / apdom‬اپْدوم ‪ :‬آخرین‪.‬‬
‫انتها‪.‬‬
‫‪َ / rappa / appar‬اپّر ‪ :‬دزدی‪.،‬‬
‫نقل ـ جابجا کردن ‪۲‬ـ دزدیدن‪ ،‬غارت ـ سرقت کردن‪،‬‬
‫دستبرد زدن‪.‬‬
‫‪َ / kinSisrupa / apursišnik‬اپّورسیشنیک ‪۱ :‬‬
‫ناپرسیدنی ‪۲‬ـ غیر مسئول‪ ،‬بی مسئولیت‪.‬‬
‫‪َ / nisrupa / apursin‬اپّورسین ‪ :‬نام کوهی است‪.‬‬

‫‪ / natsAriv cApa / apāc virāstan‬اَپاچ‬
‫ویراستَن ‪ :‬بهسازی ـ بازسازی ـ بازنگدی ـ تجدید نظر‬
‫کردن‪ ،‬بازپیراستن‪.‬‬
‫‪ / ratxApa / apāxtar‬اَپاختَر ‪- ۱ :‬باختر‪ ،‬غرب ‪۲‬ـ‬
‫شمال ‪۳‬ـ ستاره ‪۴‬ـ سیاره‪.‬‬
‫‪/ kamin ratxApa / apāxtar nimak‬‬
‫اَپاختَرنیمَک ‪ :‬نیم ٔه شمالی یا غربی‪.‬‬
‫‪ / nuratxApa / apāxtarun‬اَپاختَرون ‪ :‬جهت‬
‫شمالی یا غربی‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / kiratxApa / apāxtarik‬اَپاختَریک ‪۱ :‬‬
‫باختری‪ ،‬غربی ‪۲‬ـ شمالی ‪۳‬ـ ستارهای ‪۴‬ـ سیارهای‪.‬‬
‫‪ / rApa / apār‬اَپار ‪ :‬برده شده‪ ،‬مسروقه‪.‬‬
‫‪ / karApa / apārak‬اَپارَک ‪ :‬دزد‪ ،‬غارتگر‪ ،‬راهزن‪،‬‬
‫سارق‪ ،‬منحرف‪ ،‬گناهکار‪ ،‬مجرم‪.‬‬
‫‪ / nurApa / apārun‬اَپارون ‪ :‬منحرف‪ ،‬گناهکار‪ ،‬مجرم‪،‬‬
‫فاسد‪ ،‬فاسق‪ ،‬بی دین‪ ،‬نادرست‪ ،‬بد‪.‬‬
‫‪ / kAnAd nurApa / apārun dānāk‬اَپارون‬
‫داناک ‪ :‬معلم بد‪ ،‬دانای بدآموز‪.‬‬
‫‪ / hirAtaz nurApa / apārun zatārih‬اَپارون‬
‫زَتاریْه ‪ :‬قتل عام‪ ،‬کشتار جمعی‪.‬‬
‫‪ / hihukS nurApa / apārun škuhih‬اَپارون‬
‫شْکوهیْه ‪ :‬فقری که بدی به دنبال دارد‪.‬‬
‫‪ / hinurApa / apārunih‬اَپارونیْه ‪ :‬بدی‪ ،‬گناه‪ ،‬فسق‪،‬‬
‫فساد‪ ،‬فجور‪ ،‬نادرستی‪.‬‬
‫‪ / AhinurApa / apārunihā‬اَپارونیْها ‪ :‬بدکارانه‪،‬‬
‫گناهکارانه‪ ،‬فاسقانه‪ ،‬فاسدانه‪ ،‬نادرستانه رومیان به او حقوق‬
‫یک شهروند‪.‬‬
‫‪ / kirApa / apārik‬اَپاریک ‪ :‬دیگر‪ ،‬بقیه‪ ،‬ادامه‪ ،‬باقی‬
‫مانده‪.‬‬
‫‪ / nAkirApa / apārikān‬اَپاریکان ‪ :‬مابقی‪ ،‬دیگران‪،‬‬
‫باقی ماندهها‪.‬‬
‫‪ / hitsApa / apāstih‬اَپاستیه ‪ :‬یاری‪ ،‬کمک‪ ،‬مدد‪،‬‬
‫امداد ـ زیان رساندن‪ ،‬خسارت ـ ضرر‪.‬‬
‫‪۱۱‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / natSAd cApa / apāc dāštan‬اَپاچ داشتَن‬
‫‪ :‬بازداشتن‪ ،‬ممانعت ـ مخالفت ـ جلوگیری ـ سد کردن‪.‬‬
‫‪ / rAtSAd cApa / apāc dāštār‬اَپاچ داشتار‬
‫‪ :‬بازدارنده‪ ،‬مانع‪ ،‬سد ـ جلوگیری کننده‪.‬‬
‫‪ / rAtird cApa / apāc dritār‬اَپاچ دریتار ‪ :‬پاره‬
‫کننده‪ ،‬زجر ـ آزار ـ شکنجه ـ عذاب دهنده‪.‬‬
‫‪ / ras cApa / apāc sar‬اَپاچ سَر ‪ :‬خودسر‪،‬‬
‫خودکامه‪ ،‬دیکتاتور‪ ،‬کاریزما‪.‬‬
‫‪ / hiras cApa / apāc sarih‬اَپاچ سَریه ‪:‬‬
‫خودسری‪ ،‬خودکامگی‪ ،‬کاریزمایی‪ ،‬دیکتاتوری‪ ،‬نافرمانی‪.‬‬
‫‪ / natsiyAts cApa / apāc stāyistan‬اَپاچ‬
‫ستاییستَن ‪ :‬ارتداد‪ ،‬الحاد‪ ،‬کفر‪ ،‬ترک دین‪.‬‬
‫‪ / hikatrak cApa / apāc kartakih‬اَپاچ‬
‫کَرتَکیْه ‪ :‬افتتاح‪ ،‬گشایش‪ ،‬از هم باز کردن‪.‬‬
‫‪ / natrak cApa / apāc kartan‬اَپاچ کَرتَن ‪ :‬باز‬
‫ـ افتتاح کردن‪ ،‬گشودن‪.‬‬
‫‪ / kafuk cApa / apāc kufak‬اَپاچ کوفَک ‪:‬‬
‫گوژپشت‪ ،‬غوزدار‪.‬‬
‫‪ / nuk cApa / apāc kun‬اَپاچ کون ‪ :‬واژگون‪،‬‬
‫سرنگون در‪.‬‬
‫‪ / natam cApa / apāc matan‬اَپاچ َمتَن ‪:‬‬
‫بازآمدن‪ ،‬مراجعت کردن‪.‬‬
‫‪ / nadnAm cApa / apāc māndan‬اَپاچ ماندَن ‪:‬‬
‫بازماندن‪ ،‬متوقف شدن‪.‬‬
‫‪/ hinSinisan cApa / apāc nasinišnih‬‬
‫اَپاچ نَسینیشنیْه ‪ :‬تخریب ـ ویران ـ خراب ـ نابود ـ منهدم‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / natitrav cApa / apāc vartitan‬اَپاچ‬
‫وَرتیتَن ‪ :‬بازگشتن‪ ،‬مراجعت کردن‪.‬‬
‫‪ / katSav cApa / apāc vaštak‬اَپاچ وَشتَک ‪:‬‬
‫مرتد‪ ،‬ملحد‪ ،‬گمراه‪ ،‬بی دین‪.‬‬
‫‪ / natSav cApa / apāc vaštan‬اَپاچ وَشتَن ‪:‬‬
‫بازگشتن‪ ،‬مراجعت کردن‪.‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪ / kinSiyApa / apāyišnik‬اَپاییشْنیک ‪۱ :‬‬
‫بایسته‪ ،‬ضروری‪ ،‬مقتضی‪ ،‬الزم‪ ،‬مورد لزوم‪ ،‬مورد احتیاج ‪۲‬ـ‬
‫خواستنی‪ ،‬سودمند‪.‬‬
‫‪ / maSirpa / aprišam‬اَپریشَم ‪ :‬ابریشم‪.‬‬
‫‪ / nimaSirpa / aprišamin‬اَپریشَمین ‪ :‬ابریشمی‪.‬‬
‫‪ / moSirpa / aprišom‬اَپریشُم ‪ :‬ابریشم‪.‬‬
‫‪ / suspa / apsus‬اَپسوس ‪- ۱ :‬افسوس‪ ،‬تأسف‪ ،‬آه‪،‬‬
‫دریغ ‪۲‬ـ استهزاء‪ ،‬ریشخند‪ ،‬تمسخر‪.‬‬
‫‪ / ragsusapa / apasusgar‬اَپسوس گَریها ‪:‬‬
‫افسوسگرانه‪ ،‬مستهزئانه‪ ،‬ریشخند کنان‪.‬‬
‫‪/ dnavAyASxupa / apuxšāyāvand‬‬
‫اَپوخْشایاوَند ‪ :‬کریم‪ ،‬بخشنده‪.‬‬
‫‪ / natiyASxupa / apuxšāyitan‬اَپوخْشاییتَن ‪:‬‬
‫بخشودن‪ ،‬گذشت ـ رحم ـ عفو کردن‪.‬‬
‫‪ / nSiyASxupa / apuxšāyišn‬اَپوخْشاییشْن ‪:‬‬
‫بخشایش‪ ،‬عفو‪ ،‬رحمت‪ ،‬ترحم‪.‬‬
‫‪hidnamu‬‬ ‫‪nSiyASxupa‬‬ ‫‪/ apuxšāyišn‬‬
‫بایسته‪ ،‬ضروری‪ ،‬الزم‪ ،‬مورد احتیاج‪ ،‬مقتضی ‪۲‬ـ جبری از‬
‫‪ / umandih‬اَپوخْشاییشْن اومَندیْه ‪ :‬رحم‪ ،‬بخشودگی‪.‬‬
‫‪ / rAtrupa / apurtār‬اَپورتار ‪- ۱ :‬برنده‪ ،‬حامل ‪۲‬ـ‬
‫دزد‪ ،‬سارق‪.‬‬
‫‪ / yAnrupa / apurnāy‬اَپورنای ‪ :‬جوان‪ ،‬نوجوان‪ ،‬بالغ‪،‬‬
‫بُرنا بگردد و گزارشی برای شاه بیاورد‪.،‬‬
‫‪ / kayAnrupa / apurnāyak‬اَپورنایَک ‪ :‬کودک‪،‬‬
‫طفل‪.‬‬
‫‪/ nAkatAz yAnrupa / apurnāy zātakān‬‬
‫اَپورنای زاتَکان ‪ :‬برنازادگان‪ ،‬نوجوانان‪.‬‬
‫‪ / kiyAnrupa / apurnāyik‬اَپورناییْه ‪ :‬برنایی‪،‬‬
‫جوانی‪ ،‬بلوغ‪.‬‬
‫‪ / kiyAnrupa / apurnāyik‬اَپورناییک ‪ :‬برنا‪ ،‬کودک‪،‬‬
‫نوجوان‪.‬‬
‫‪ / nAgiyAnrupa / apurnāyigān‬اَپورناییگان ‪:‬‬
‫برنایان‪ ،‬نوجوانان‪ ،‬بالغان میشود‪.‬‬
‫‪۱۲‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / kApa / apāk‬اَپاک ‪- ۱ :‬ناپاک‪ ،‬کثیف‪ ،‬آلوده‪،‬‬
‫چرکین‪ ،‬نجس ‪۲‬ـ معاون‪ ،‬دستیار‪ ،‬یار‪ ،‬کمکی ‪۳‬ـ با‪ ،‬به‬
‫وسیل ٔه‪.‬‬
‫‪ / rhup kApa / apāk puhr‬اَپاک پوهْر ‪ :‬پسردار‬
‫نظامی ‪۷‬ـ انبار مهمات‪.‬‬
‫‪ / hikApa / apākih‬اَپاکیْه ‪- ۱ :‬همراهی‪ ،‬تشییع ‪۲‬ـ‬
‫پاکی‪ ،‬بی عیبی‪ ،‬تمیزی‪ ،‬نظافت‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / natinikApa / apākinitan‬اَپاکینیتَن ‪۱ :‬‬
‫همراهی ـ مشایعت کردن ‪۲‬ـ دنبال ـ تعقیب ـ پیگیری‬
‫کردن ‪۳‬ـ جمع ـ گردآوری کردن‪.‬‬
‫‪ / mApa / apām‬اَپام ‪ :‬وام‪ ،‬قرض‪.‬‬
‫‪ / natinimApa / apāminitan‬اَپامینیتَن ‪ :‬وام ـ‬
‫قرض داشتن‪ ،‬مقروض ـ بدهکار بودن‪.‬‬
‫‪ / tsayApa / apāyast‬اَپایَست ‪ :‬بایست‪ ،‬ضرورت‪،‬‬
‫لزوم‪ ،‬احتیاج‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / katsayApa / apāyastak‬اَپایَستَک ‪۱ :‬‬
‫دیدگاه فلسفه‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / natsayApa / apāyastan‬اَپایَستَن ‪۱ :‬‬
‫بایستن‪ ،‬الزم ـ ضروری ـ مورد احتیاج ـ مقتضی بودن ‪۲‬ـ‬
‫میل داشتن‪ ،‬خواستن‪.‬‬
‫‪ / hitsayApa / apāyastih‬اَپایَستیْه ‪ :‬بایست‪،‬‬
‫ضرورت‪ ،‬لزوم‪ ،‬احتیاج‪ ،‬نیاز‪.‬‬
‫‪ / teyApa / apāyet‬اَپایِت ‪ :‬باید‪.‬‬
‫‪ / natiyApa / apāyitan‬اَپاییتَن ‪- ۱ :‬بایستن‪ ،‬الزم‬
‫ـ ضروری ـ مورد احتیاج ـ مقتضی بودن ‪۲‬ـ پاییدن‪ ،‬مراقبت‬
‫ـ مواظبت کردن‪ ،‬زیر‪.‬‬
‫‪ / natsiyApa / apāyistan‬اَپاییستَن ‪ :‬بایستن‪،‬‬
‫ضروری ـ الزم ـ مقتضی بودن‪.‬‬
‫‪ / nSiyApa / apāyišn‬اَپاییشْن ‪- ۱ :‬بایسته‪،‬‬
‫ضروری‪ ،‬الزم‪ ،‬مورد احتیاج‪ ،‬مقتضی ‪۲‬ـ میل‪ ،‬خواست‪.‬‬
‫‪ / hinSiyApa / apāyišnih‬اَپاییشْنیْه ‪ :‬الزم‪،‬‬
‫ضروری‪ ،‬مقتضی‪.‬‬

‫‪ / hitub ipa / api butih‬اَپی بوتیْه ‪- ۱ :‬عدمیت‪،‬‬
‫بی بودی ‪۲‬ـ نقص ‪۳‬ـ عیب‪.‬‬
‫‪ / zub ipa / api buz‬اَپی بوذ ‪- ۱ :‬بی بو ‪۲‬ـ بیخود‪،‬‬
‫مدهوش‪ ،‬مست‪.‬‬
‫‪ / hizub ipa / api buzih‬اَپی بوذیْه ‪- ۱ :‬بی بویی‬
‫‪۲‬ـ بیخودی‪ ،‬مدهوشی‪ ،‬مستی‪ ،‬بی حسی‪.‬‬
‫‪ / nub ipa / api bun‬اَپی بون ‪ :‬بی بن‪ ،‬بی ته‪،‬‬
‫نامحدود‪ ،‬بی انتها‪ ،‬بی نهایت‪.‬‬
‫‪ / Sib ipa / api biš‬اَپی بیش ‪ :‬بی آزار‪ ،‬آرام‪،‬‬
‫مهربان‪ ،‬بی گزند‪.‬‬
‫‪ / mib ipa / api bim‬اَپی بیم ‪ :‬مطمئن‪ ،‬امن‪ ،‬در‬
‫امان‪ ،‬دارای امنیت‪.‬‬
‫‪ / hmib ipa / api bimh‬اَپی بیمیْه ‪ :‬اطمینان‪،‬‬
‫آرامش خاطر‪ ،‬بی ترسی‪.‬‬
‫‪ / Ahmib ipa / api bimhā‬اَپی بیمیها ‪ :‬از روی‬
‫اطمینان‪ ،‬بی باکانه‪.‬‬
‫‪ / rhup ipa / api puhr‬اَپی پوهْر ‪ :‬بی پسر‪.‬‬
‫‪ / tip ipa / api pit‬اَپی پیت ‪ :‬بی پدر‪ ،‬یتیم‪.‬‬
‫‪ / kAt ipa / api tāk‬اَپی تاک ‪ :‬ناپیدا‪ ،‬مجهول‪،‬‬
‫مبهم‪ ،‬نامصرح‪ ،‬نامرئی‪.‬‬
‫‪ / hikAt ipa / api tākih‬اَپی تاکیْه ‪ :‬ناپیدایی‪،‬‬
‫ابهام‪ ،‬نامصرحی‪ ،‬نامعلومی‪ ،‬نامرئی بودن‪.‬‬
‫‪ / yASxut ipa / api tuxšāy‬اَپی توخْشای ‪:‬‬
‫ناتَخشا‪ ،‬بی اثر‪ ،‬خنثی‪.‬‬
‫‪natrak‬‬ ‫‪yASxut‬‬ ‫‪ipa‬‬ ‫‪/ api tuxšāy‬‬
‫‪ / kartan‬اَپی توخْشای َکرتَن ‪ :‬ناتَخشاـ بی اثرـ خنثی‬
‫کردن‪ ،‬از کار انداختن ولی‪.‬‬
‫‪ / yASxut ipa / api tuxšāy‬اَپی تیارَک ‪ :‬نگاه‬
‫کنید به‪َ :‬اپَتیارَک‪.‬‬
‫‪ / kac ipa / api cak‬اَپی چَک ‪- ۱ :‬ویژه‪ ،‬مخصوص‬
‫‪۲‬ـ پاک‪ ،‬ناب‪ ،‬خالص‪ ،‬صاف‪ ،‬مخلوط ـ آمیخته نشده‪ ،‬سره ‪۳‬ـ‬
‫مقدس ‪۴‬ـ مطلق‪.،‬‬
‫‪۱۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / Siruppa / appuriš‬اَپوریش ‪ :‬دزدی‪ ،‬دستبرد‪،‬‬
‫غارت‪ ،‬سرقت‪ ،‬اختالس‪.‬‬
‫‪ / dnirupa / apurind‬اَپورینْد ‪ :‬بدزدند‪ ،‬غارت ـ چپاول‬
‫ـ سرقت ـ اختالس کنند‪.‬‬
‫‪ / supa / apus‬اَپوس ‪- ۱ :‬آبستن‪ ،‬باردار‪ ،‬حامله ‪۲‬ـ زائو‬
‫‪۳‬ـ بی پسر‪ ،‬بی فرزند‪ ،‬اجاق کور‪.‬‬
‫‪ / hisupa / apusih‬اَپوسیْه ‪- ۱ :‬آبستنی ‪۲‬ـ تولد‪.‬‬
‫‪ / natinisupa / apusinitan‬اَپوسینیتَن ‪ :‬آبستن‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / Supa / apuš‬اَپوش ‪ :‬دیو خشکسالی‪.‬‬
‫‪ / nSihupa / apuhišn‬اَپوهیشْن ‪- ۱ :‬ناپوسیدگی‪،‬‬
‫تجزیه ناپذیری ‪۲‬ـ ناتشنگی‪ ،‬عطش نداشتن‪.‬‬
‫‪ / nSiyupa / apuyišn‬اَپوییشْن ‪ :‬ناپوسیدگی‪ ،‬تجزیه‬
‫ناپذیری‪.‬‬
‫‪ / ipa / api‬اَپی ‪ :‬بی‪ ،‬بدون‪.‬‬
‫‪ / kinAzra ipa / api arzānik‬اَپی َارزانیک ‪:‬‬
‫ارزشمند‪ ،‬پربها‪ ،‬گرانبها‪ ،‬قیمتی‪ ،‬ارجمند‪ ،‬عزیز‪.‬‬
‫‪ / gza ipa / api azg‬اَپی اَزگ ‪ :‬بی شاخه‪.‬‬
‫‪ / kanAtsA ipa / api āstānak‬اَپی آستانَک ‪:‬‬
‫بی آستانه‪ ،‬بی جا‪ ،‬بی مکان‪ ،‬بی خانه‪.‬‬
‫‪ / hikarAmA ipa / api āmārakih‬اَپی‬
‫آمارَکیْه ‪ :‬حالت کسی که در رستاخیز پرونده¬اش پاک است‬
‫و گناهی ندارد تا شمرده شود‪.‬‬
‫‪ / rab ipa / api bar‬اَپی بَر ‪ :‬بی سود‪ ،‬بی فایده‪.‬‬
‫‪ / tArb ipa / api brāt‬اَپی بَر ‪ :‬بی برادر‪ ،‬کسی که‬
‫برادر خود را از دست داده باشد‪.‬‬
‫‪ / rhab ipa / api bahr‬اَپی بَهر ‪ :‬بی بهره‪ ،‬محروم‪.‬‬
‫‪ / mharb ipa / api brahm‬اَپی ْب َرهْم ‪ :‬پریشان‪،‬‬
‫نامنظم‪ ،‬بی نظم‪ ،‬آشفته‪ ،‬در هم ریخته‪.‬‬
‫‪ / tub ipa / api but‬اَپی بوت ‪- ۱ :‬عدم‪ ،‬بی بود‪ ،‬بی‬
‫هستی ‪۲‬ـ ناقص ‪۳‬ـ معیوب‪.‬‬

‫‪ / hirAtinehAr ipa / api rāhenitārih‬اَپی‬
‫راهِنیتاریْه ‪ :‬گمراهی‪.‬‬
‫‪ / natihAr ipa / api rāhitan‬اَپی راهیتَن ‪:‬‬
‫گمراه ـ منحرف کردن‪ ،‬از راه به در بردن‪.‬‬
‫‪ / rAtineyAr ipa / api rāyenitār‬اَپی‬
‫رایِنیتار ‪ :‬نامنظم‪ ،‬بی نظم‪ ،‬بی برنامه‪ ،‬کسی که نمیتواند‬
‫کاری را با نظم اداره کند جایی به نام قطیف بود‪.‬‬
‫‪ / cur ipa / api ruc‬اَپی روچ ‪ :‬شکست خورده‪،‬‬
‫مغلوب‪ ،‬ناپیروز‪.‬‬
‫‪ / hirag cur ipa / api ruc garih‬اَپی روچ‬
‫گَریْه ‪ :‬شکست‪ ،‬ناپیروزی‪.‬‬
‫‪ / namir ipa / api riman‬اَپی ریمَن ‪ :‬تمیز‪ ،‬پاک‪،‬‬
‫صاف‪ ،‬ناآلوده‪.‬‬
‫‪ / kanAyz ipa / api zyānak‬اَپی زیانَک ‪ :‬بی‬
‫ضرر‪ ،‬بی آسیب‪.‬‬
‫‪ / hinAyz ipa / api zyānih‬اَپی زیانیْه ‪ :‬امنیت‪،‬‬
‫بی زیانی‪.‬‬
‫‪ / navxas ipa / api saxvan‬اَپی سَخوَن ‪ :‬غیر‬
‫منطقی‪.‬‬
‫‪َ / ras ipa / api sar‬اپی سَر ‪ :‬افسر‪ ،‬تاج‪ ،‬درجه‪،‬‬
‫رتبه‪.‬‬
‫‪ / natinehas ipa / api sahenitan‬اَپی‬
‫سهِنیتَن ‪ :‬نابود ـ نیست ـ تباه ـ محوکردن‪ ،‬از میان بردن‪ ،‬از‬
‫َ‬
‫بین بردن‪.‬‬
‫‪ / nSihas ipa / api sahišn‬اَپی سَهیشن ‪:‬‬
‫نابود‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬غیب‪ ،‬نادیدنی‪.‬‬
‫‪ / hinSihas ipa / api sahišnih‬اَپی‬
‫سَهیشنیْه ‪ :‬ناپیدایی‪ ،‬غیبی‪ ،‬نادیدنی بودن‪.‬‬
‫‪ / nuts ipa / api stun‬اَپی سْتون ‪ :‬بی ستون‪،‬‬
‫معلق‪.‬‬
‫‪ / tus ipa / api sut‬اَپی سوت ‪ :‬بی سود‪ ،‬غیر مفید‪.‬‬
‫‪ / hirAktus ipa / api sutkārih‬اَپی سوتکاریْه‬
‫‪ :‬کار بیهوده کردن‪ ،‬کار بی سود کردن‪.‬‬
‫‪۱۴‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪/ hirattav kac ipa / api cak vattarih‬‬
‫اَپی چَک َوتّریْه ‪ :‬تباهی مطلق‪ ،‬تبهکاری محض‪.‬‬
‫‪ / hihiv kac ipa / api cak vihih‬اَپی چَک‬
‫ویهیْه ‪ :‬خوبی محض‪ ،‬خیر مطلق‪.‬‬
‫‪ / hikac ipa / api cakih‬اَپی چَکیْه ‪- ۱ :‬ویژگی‪،‬‬
‫صفت ‪۲‬ـ پاکی‪ ،‬خلوص‪ ،‬خالصی‪ ،‬اختالط ‪۳‬ـ تقدس ‪۴‬ـ‬
‫قطعیت‪.‬‬
‫‪ / Ahikac ipa / api cakihā‬اَپی چَکیها ‪-۱ :‬با‬
‫توجه به ویژگی ‪۲‬ـ خالصانه ‪۳‬ـ از روی تقدس ‪۴‬ـ قاطعانه‪ ،‬به‬
‫طور مطلق‪.‬‬
‫‪ / rAc ipa / api cār‬اَپی چار ‪ :‬بی چاره‪ ،‬گریز‬
‫ناپذیر‪ ،‬اجتناب ناپذیر‪.‬‬
‫‪ / mic ipa / api cim‬اَپی چیم ‪ :‬بی معنی‪ ،‬بی‬
‫مفهوم‪.‬‬
‫‪ / Ahimic ipa / api cimihā‬اَپی چیمیها ‪ :‬به‬
‫طور بی معنی‪.‬‬
‫‪ / rAx ipa / api xār‬اَپی خْواریْه ‪ :‬مشقت‪ ،‬زحمت‪،‬‬
‫بی آسانی وان سی و دو گهرها‪.،‬‬
‫‪ / rAx ipa / api xār‬اَپی خار ‪ :‬بی خار‪.‬‬
‫‪ / tAd ipa / api dāt‬اَپی دات ‪ :‬غیر قانونی‪،‬‬
‫نامشروع‪ ،‬غیر شرعی‪.‬‬
‫‪ / hitAd ipa / api dātih‬اَپی داتیه ‪ :‬بی قانونی‪.‬‬
‫‪ / hinAkar ipa / api rakānih‬اَپی رَکانیْه ‪:‬‬
‫برتری‪ ،‬علو‪ ،‬کمال‪.‬‬
‫‪ / sAr ipa / api rās‬اَپی راس ‪ :‬گمراه‪ ،‬منحرف را‬
‫دادور و دست ور با‪.‬‬
‫‪ / rAtinesAr ipa / api rāsenitār‬اَپی‬
‫راسِنیتار ‪ :‬گمراه ـ منحرف کننده‪.‬‬
‫‪ / hirAtinesAr ipa / api rāsenitārih‬اَپی‬
‫راسِنیتاریْه ‪ :‬موجب گمراهی ـ انحراف ـ ضاللت شدن‪.‬‬
‫‪ / hisAr ipa / api rāsih‬اَپی راسیْه ‪ :‬گمراهی‪،‬‬
‫ضاللت‪ ،‬انحراف نیم ٔه دوم سد ٔه نهم میالدی نگاشته‬
‫شدهاست‪.‬‬

‫‪ / hilAmimah ipa / api hamimālih‬اَپی‬
‫هَمیمالیْه ‪ :‬بی هَمالی‪ ،‬بی مانندی‪ ،‬بی حریفی‪ ،‬بی نظیری‪،‬‬
‫بی شبیهی‪ ،‬بی مثلی‪ ،‬تَک‪.‬‬
‫‪ / hignah ipa / api hangih‬اَپی هَنگیْه ‪ :‬بی‬
‫هدفی‪ ،‬سرگردانی‪.‬‬
‫‪ / Suh ipa / api huš‬اَپی هوش ‪ :‬بی هوش‪،‬‬
‫خنگ‪ ،‬کودن‪ ،‬بی استعداد‪.‬‬
‫‪ / hiSuh ipa / api huših‬اَپی هوشیْه ‪ :‬بی‬
‫هوشی‪ ،‬خنگی‪ ،‬کودنی‪ ،‬بی استعدادی‪.‬‬
‫‪ / nArAv ipa / api vārān‬اَپی واران ‪ :‬بارانی‪،‬‬
‫توفانی‪.‬‬
‫‪ / dnaziv ipa / api vizand‬اَپی ویزَند ‪ :‬بی گزند‪،‬‬
‫امن‪.‬‬
‫‪ / Ahidnaziv ipa / api vizandihā‬اَپی‬
‫ویزَندیها ‪ :‬با امنیت‪.‬‬
‫‪ / dnamiv ipa / api vimand‬اَپی ویمَند ‪ :‬بی حد‪،‬‬
‫بی سرحد‪ ،‬بی انتها‪ ،‬بی کرانه‪.‬‬
‫‪ / hirAtxAniv ipa / api vināxtārih‬اَپی‬
‫ویناختاریْه ‪ :‬فرق‪ ،‬تفاوت‪.‬‬
‫‪ / sAniv ipa / api vinās‬اَپی ویناس ‪ :‬معصوم‪ ،‬بی‬
‫گناه‪.‬‬
‫‪ / hisAniv ipa / api vināsih‬اَپی ویناسیه ‪:‬‬
‫عصمت‪ ،‬بی گناهی و عبارت بودند از‪ :‬وَزورک ْفرَماتار‪.‬‬
‫‪ / AhisAniv ipa / api vināsihā‬اَپی ویناسیها ‪:‬‬
‫معصومانه‪.‬‬
‫‪ / tfAniv ipa / api vināft‬اَپی وینافْت ‪ :‬نامرئی‪،‬‬
‫ناپیدا‪ ،‬نادیدنی‪.‬‬
‫‪ / kanAhiv ipa / api vihānak‬اَپی ویهانَک ‪ :‬بی‬
‫بهانه‪.‬‬
‫‪ / kamAy ipa / api yāmak‬اَپی یامَک ‪ :‬بی‬
‫جامه‪ ،‬بی لباس‪ ،‬برهنه‪ ،‬لخت‪ ،‬عریان‪.‬‬
‫‪ :‬بی هَمال‪ ،‬بی مانند‪ ،‬بی حریف‪ ،‬بی نظیر‪ ،‬بی شبیه‪ ،‬بی‬
‫‪۱۵‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / hitus ipa / api sutih‬اَپی سوتیْه ‪ :‬بی سودی‪،‬‬
‫غیر مفیدی‪.‬‬
‫‪ / natinehis ipa / api sihenitan‬اَپی‬
‫سهِنیتَن‪.‬‬
‫سیهِنیتَن ‪ :‬نگاه کنید به‪ :‬اَپی َ‬
‫‪ / natihis ipa / api sihitan‬اَپی سیهیتَن ‪:‬‬
‫محو ـ ناپیدا شدن‪ ،‬از میان رفتن‪.‬‬
‫‪ / zuS ipa / api šuz‬اَپی شوذ ‪ :‬بیوه‪ ،‬بی شوهر‪.‬‬
‫‪ / rAk ipa / api kār‬اَپی کار ‪ :‬ناکارآمد‪ ،‬عاطل‪،‬‬
‫بیهوده‪ ،‬بی فایده‪.‬‬
‫‪ / sAg ipa / api gās‬اَپی گاس ‪ :‬بی موقع‪ ،‬بی‬
‫وقت‪.‬‬
‫‪ / nAmug ipa / api gumān‬اَپی گومان ‪ :‬بی‬
‫گمان‪ ،‬بی شک‪ ،‬حتما‪ ،‬بی تردید‪ ،‬قطعا‪ ،‬مسلما‪ ،‬یقینا‪.‬‬
‫‪ / hinAmug ipa / api gumānih‬اَپی گومانیْه ‪:‬‬
‫بی گمانی‪ ،‬یقینی‪ ،‬بی تردیدی‪ ،‬قطعی‪ ،‬حتمی‪.‬‬
‫‪natAd‬‬ ‫‪hinAmug‬‬ ‫‪ipa‬‬ ‫‪/ api gumānih‬‬
‫‪ / dātan‬اَپی گومانیْه داتَن ‪ :‬اطمینان بخشیدن‪ ،‬حدس ـ‬
‫گمان ـ تردید ـ شک را از میان بردن‪.‬‬
‫‪ / AhinAmug ipa / api gumānihā‬اَپی‬
‫گومانیها ‪ :‬بی گمانانه‪ ،‬از روی یقین‪.‬‬
‫‪ / mutram ipa / api martum‬اَپی مرتوم ‪ :‬بی‬
‫مردم‪ ،‬خالی از سکنه‪.‬‬
‫‪ / gram ipa / api marg‬اَپی مرگ ‪ :‬نامیرا‪،‬‬
‫جاویدان‪ ،‬همیشه زنده‪.‬‬
‫‪ / tsum ipa / api must‬اَپی موست ‪- ۱ :‬بی ِگلِه‪،‬‬
‫بی شِکوِه‪ ،‬کسی که شکایت ندارد ‪۲‬ـ عادل‪ ،‬دادگر‪ ،‬بی ستم‪.‬‬
‫‪ / kacim ipa / api micak‬اَپی میچَک ‪ :‬بی مزه‪.‬‬
‫‪ / mAn ipa / api nām‬اَپی نام ‪ :‬گمنام‪ ،‬ناشناس‪،‬‬
‫مجهول تر از چهار گرم بودهاست‪.‬‬
‫‪ / zAyin ipa / api niyāz‬اَپی نیاز ‪ :‬بی نیاز‪ ،‬قانع‪.‬‬
‫‪ / lAmimah ipa / api hamimāl‬اَپی هَمیمال‬
‫مثل‪.‬‬

‫‪ / kinAvuta / atuvānik‬اَتووانیک ‪ :‬ضعیف‪ ،‬ناتوان‪ ،‬بی‬
‫رمق‪.‬‬
‫‪ / hikinAvuta / atuvānikih‬اَتووانیکیْه ‪ :‬ضعف‪،‬‬
‫ناتوانی‪ ،‬بی رمقی‪.‬‬
‫‪ / AhinAvuta / atuvānihā‬اَتووانیها ‪ :‬ضعیفانه‪،‬‬
‫ناتوانانه‪ ،‬از روی ضعف‪.‬‬
‫‪ / nSita / atišn‬اَتیشْن ‪ :‬سیراب‪ ،‬ناتشنه‪.‬‬
‫‪ / Arusa / asurā‬اَثورا ‪ :‬آسور‪.‬‬
‫‪َ / Ayimaja / ajamiyā‬اجَمی یا ‪ :‬بیاید‪ ،‬پیش آید‪،‬‬
‫اتفاق افتد‪.‬‬
‫‪ / nAhagja / ajgahān‬اَجگَهان ‪ :‬تنبل‪ ،‬کاهل‪.‬‬
‫‪ / hinAhagja / ajgahānih‬اَجگَهانیْه ‪ :‬تنبلی‪،‬‬
‫کاهلی‪.‬‬
‫‪َ / kinSidnaca / acandišnik‬اچَندیشنیک ‪ :‬ساکن‪،‬‬
‫متوقف‪ ،‬بی حرکت‪.‬‬
‫‪ / rAca / acār‬اَچار ‪- ۱ :‬ناچار‪ ،‬الزم‪ ،‬ضروری‪ ،‬محقق‬
‫‪۲‬ـ بیچاره‪ ،‬بینوا‪ ،‬بی یاور‪ ،‬بی کمک‪.‬‬
‫‪ / karAca / acārak‬اَچارَک ‪ :‬بیچاره‪ ،‬بینوا‪ ،‬بی یاور‪،‬‬
‫بی کمک‪.‬‬
‫‪ / hikarAca / acārakih‬اَچارَکیه ‪ :‬بیچارگی‪،‬‬
‫بینوایی‪.‬‬
‫‪ / AhikarAca / acārakihā‬اَچارَکیها ‪ :‬به ناچار‪ ،‬از‬
‫روی ناچاری‪.‬‬
‫‪ / garAca / acārag‬اَچارَگ ‪ :‬ناگزیر‪ ،‬مجبور‪ ،‬ناچار‪.‬‬
‫‪ / natinerAca / acārenitan‬اَچارِنیتَن ‪ :‬بیچاره ـ‬
‫بینوا ـ بدبخت ـ ناکار ـ ضعیف ـ ناتوان کردن‪.‬‬
‫‪/ hinSinAd rAca / acār dānišnih‬‬
‫اَچاردانیشنیه ‪ :‬حکیمی‪ ،‬علیمی‪.‬‬
‫‪ / kirAca / acārik‬اَچاریک ‪ :‬الزم‪ ،‬ضروری‪ ،‬ناچار‪،‬‬
‫بیچاره‪ ،‬درمانده‪.‬‬
‫‪ / hirAca / acārih‬اَچاریه ‪ :‬ناچاری‪ ،‬درماندگی‪،‬‬
‫ضرورت‪.‬‬
‫‪۱۶‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / natxuy ipa / api yuxtan‬اَپی یوختَن ‪ :‬متصل‬
‫ـ وصل ـ الحاق کردن‪ ،‬به هم پیوستن‪ ،‬آمیختن‪ ،‬مخلوط‪،‬‬
‫ممزوج کردن‪.‬‬
‫‪ / nuy ipa / api yun‬اَپی یون ‪ :‬افیون‪ ،‬تریاک‪.‬‬
‫‪ / gadipa / apidag‬اَپیدَگ ‪ :‬مفقود‪.‬‬
‫‪ / rAdipa / apidār‬اَپیدار ‪ :‬محافظ جانورات ولگرد‪،‬‬
‫سازمان حامی حقوق جانورات حرف تعجب ‪ ۶‬ـ حرف ندا‪.‬‬
‫‪ / ripa / apir‬اَپیر ‪ :‬بسیار‪ ،‬زیاد‪ ،‬فراوان‪ ،‬خیلی‪.‬‬
‫‪ / Sipa / apiš‬اَپیش ‪ :‬متأخر‪ ،‬عقب‪ ،‬ناپیش‪ ،‬آخر‪.‬‬
‫‪ / hiSipa / apiših‬اَپیشیْه ‪ :‬تأخر‪ ،‬عقب ـ ناپیش ـ‬
‫آخر بودن‪.‬‬
‫‪ / hirAmiSipa / apišimārih‬اَپیشیماریْه ‪:‬‬
‫مصالحه آن شاه‪ ،‬ویژگی شاهان کیانی را دارد‪..‬‬
‫‪ / ta / at‬اَت ‪ :‬ضمیر متصل دوم شخص مفرد‪.‬‬
‫‪َ / nSicata / atacišn‬اتَچیشْن ‪ :‬راکد‪ ،‬متوقف‪ ،‬ثابت‪،‬‬
‫بی حرکت‪.‬‬
‫‪َ / hinata / atanih‬اتَنیْه ‪ :‬روح بودن‪ ،‬جسم نبودن‪،‬‬
‫عالم معنا‪.‬‬
‫‪َ / nAvata / atavān‬اتَوان ‪ :‬ناممکن‪ ،‬نشدنی‪.‬‬
‫‪َ / kinAvata / atavānik‬اتَوانیک ‪ :‬غیر ممکن‪،‬‬
‫ناممکن‪ ،‬نشدنی‪ ،‬امکان ناپذیر‪.‬‬
‫‪َ / kutta / attuk‬اتّوک ‪ :‬نیرومند‪ ،‬پر توان‪ ،‬توانمند‪،‬‬
‫توانا‪ ،‬قوی‪ ،‬مقتدر‪ ،‬الیق‪ ،‬قابل‪ ،‬شایسته‪ ،‬با صالحیت‪.‬‬
‫‪َ / hikutta / attukih‬اتّوکیْه ‪ :‬نیرومندی‪ ،‬پر توانی‪،‬‬
‫توانمندی‪ ،‬توانایی‪ ،‬اقتدار‪ ،‬لیاقت‪ ،‬شایستگی‪ ،‬صالحیت‪.‬‬
‫‪ / nAta / atān‬اَتان ‪ :‬ضمیر متصل دوم شخص جمع‪.‬‬
‫‪ / nAvuta / atuvān‬اَتووان ‪ :‬ضعیف‪ ،‬ناتوان‪.‬‬
‫‪ / ragnAvuta / atuvāngar‬اَتووانگَر ‪ :‬ضعیف ـ‬
‫تضعیف ـ ناتوان کننده‪.‬‬
‫‪ / hiragnAvuta / atuvāngarih‬اَتووانگَریْه ‪:‬‬
‫ضعیف ـ تضعیف ـ ناتوان کردن‪.‬‬
‫‪ / hinAvuta / atuvānih‬اَتووانیْه ‪ :‬ضعف‪ ،‬ناتوانی‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪َ / rAtsAvxa / axvāstār‬اخْواستار ‪- ۱ :‬ناخواستار‪،‬‬ ‫‪ / AhirAca / acārihā‬اَچاریها ‪ :‬به ناچار‪ ،‬لزوما‪ ،‬از‬
‫کسی که طالب‪ ،‬مدعی یا شاکی نیست ‪۲‬ـ بی قدرت‪ ،‬ضعیف‪.‬‬ ‫روی ناچاری‪.‬‬
‫‪َ / SAvxa / axvāš‬اخْواش ‪ :‬ناشاد‪ ،‬ناراحت‪ ،‬دلگیر‪.‬‬ ‫‪ / Sica / aciš‬اَچیش ‪ :‬عدم‪ ،‬الشیء‪ ،‬ناچیز در مقابل‬
‫‪َ / hiSAvxa / axvāših‬اخْواشیْه ‪ :‬ناشادی‪ ،‬ناراحتی‪،‬‬ ‫چیز‪.‬‬
‫دلگیری‪.‬‬ ‫‪َ / vxa / axv‬اخْو ‪- ۱ :‬سرور‪ ،‬موال‪ ،‬مرشد‪ ،‬آقا‪ ،‬مافوق ‪۲‬ـ‬
‫‪َ / nAvxa / axvān‬اخْوان ‪ :‬جهان‪ ،‬دنیا‪ ،‬عالم‪.‬‬ ‫زندگی‪ ،‬حیات‪ ،‬وجود‪ ،‬هستی ‪۳‬ـ جهان‪ ،‬دنیا ‪۴‬ـ شعور‪،‬‬
‫‪rAtinicnram‬‬ ‫‪nAvxa‬‬ ‫‪/ axvān marncinitār‬‬
‫وجدان‪ ،‬فکر‪.‬‬
‫‪َ /‬اخْوان مَرنچینیتار ‪ :‬خراب ـ ویران ـ نابود گر جهان‪.‬‬ ‫‪َ / rAtravxa / axvartār‬ا ْ‬
‫خوَرتار ‪ :‬قحطی زده‪ ،‬غذا‬
‫‪َ / nSitrav nAvxa / axvān vartišn‬اخْوان‬ ‫نخورده‪.‬‬
‫وَرتیشْن ‪ :‬گردش جهان‪.‬‬ ‫‪َ / hirAtravxa / axvartārih‬ا ْ‬
‫خوَرتاریْه ‪ :‬قحطی‬
‫‪َ / kinAvxa / axvānik‬اخْوانیک ‪ :‬جهانی‪ ،‬دنیایی‪.‬‬ ‫زدگی‪.‬‬

‫‪َ / hinSiyAvxa / axvāyišnih‬اخْواییشنیْه ‪ :‬بی‬ ‫‪َ / nSiravxa / axvarišn‬ا ْ‬

‫خوَریشْن ‪ :‬گرسنه‪ ،‬بی‬
‫میلی‪ ،‬بی عالقگی‪.‬‬ ‫خورش‪ ،‬بی غذا‪ ،‬قحطی زده‪.‬‬

‫‪َ / dnamuvxa / axvumand‬اخْوومَند ‪ :‬کسی که رهبر‬ ‫‪َ / hinSiravxa / axvarišnih‬ا ْ‬

‫خوَریشْنیْه ‪:‬‬
‫و پشتیبان یا مدافع دارد‪.‬‬ ‫گرسنگی‪ ،‬بی خورشی‪ ،‬بی غذایی‪ ،‬قحطی زدگی آنها‪.‬‬

‫‪َ / hidnamuvxa / axvumandih‬اخْوومَندیْه ‪ :‬رهبر‬ ‫‪َ / Savxa / axvaš‬ا ْ‬

‫خوَش ‪ :‬ناخوش‪ ،‬نامطبوع‪ ،‬ناپسند‪.‬‬
‫ـ پشتیبان یا مدافع داشتن‪.‬‬ ‫‪َ / tunSavxa / axvašnut‬ا ْ‬
‫خوَشنوت ‪ :‬ناخشنود‪،‬‬
‫‪َ / hivxa / axvih‬اخْویْه ‪ :‬سروری‪ ،‬بزرگی‪ ،‬مرشدی‪،‬‬ ‫ناراضی‪ ،‬ناخرسند‪.‬‬
‫موالیی‪.‬‬ ‫‪َ / hiSavxa / axvaših‬ا ْ‬
‫خوَشیْه ‪ :‬ناخوشی‪،‬‬
‫‪َ / dnamutsa ivxa / axvi astumand‬اخْوی‬ ‫نامطبوعی‪ ،‬ناپسندی‪.‬‬
‫اَستومَند ‪ :‬جهان مادی‪ ،‬دنیای مادی‪.‬‬ ‫‪َ / AhiSavxa / axvašihā‬ا ْ‬
‫خوَشیها ‪ :‬علیرغم میل‬
‫‪َ / hinSic Sivxa / axviš cišnih‬اخْویش‬ ‫باطنی‪.‬‬
‫چیشنیْه ‪ :‬بی عالقگی در کارهای مربوط به خود‪.‬‬ ‫‪َ / hikatfavxa / axvaftakih‬ا ْ‬
‫خوَفتَکیْه ‪ :‬بی‬
‫‪َ / rAkSivxa / axviškār‬اخْویشکار ‪ :‬خودسر‪،‬‬ ‫خوابی‪.‬‬
‫مستبد‪ ،‬دیکتاتور‪ ،‬قانون گریز زدن‪.‬‬ ‫‪َ / nmavxa / axvamn‬ا ْ‬
‫خ َومْن ‪ :‬بی خواب‪.‬‬
‫‪َ / hirAkSivxa / axviškārih‬اخْویشکاریْه ‪:‬‬ ‫‪َ / hidnasnavxa / axvansandih‬ا ْ‬
‫خوَنسَندیْه ‪:‬‬
‫خودسری‪ ،‬استبداد‪ ،‬دیکتاتوری‪ ،‬قانون گریزی‪.‬‬ ‫ناخرسندی‪ ،‬ناخشنودی‪ ،‬نارضایتی‪.‬‬
‫‪َ / AhirAkSivxa / axviškārihā‬اخْویشکاریها ‪:‬‬ ‫‪َ / bAvxa / axvāb‬اخْواب ‪ :‬بی خواب‪.‬‬
‫از روی خودسری ـ استبداد ـ دیکتاتوری ـ قانون گریزی‪.‬‬ ‫‪َ / rAvxa / axvār‬اخْوار ‪ :‬مشکل‪ ،‬سخت‪ ،‬دشوار‪.‬‬
‫‪َ / kinSivxa / axvišnik‬اخْویشنیک ‪ :‬غیر متخصص‪،‬‬ ‫‪َ / hirAvxa / axvārih‬اخْواریْه ‪ :‬اشکال‪ ،‬سختی‪،‬‬
‫عمومی‪.‬‬ ‫دشواری‪.‬‬
‫‪َ / kivxa / axvik‬اخْویک ‪- ۱ :‬جهانی‪ ،‬بین المللی‪،‬‬ ‫‪َ / gatsAvxa / axvāstag‬اخْواستَگ ‪ :‬میل‪،‬‬
‫دنیایی ‪۲‬ـ وجودی ‪۳‬ـ ارادی‪.‬‬ ‫خواسته‪ ،‬تقاضا‪ ،‬تمنا‪ ،‬ادعا‪.‬‬

‫‪۱۷‬‬

‫‪َ / mhada / adahm‬ادَهم ‪ :‬نامحرم‪.‬‬
‫‪َ / hinSijurda / adrujišnih‬ادْروجیشنیْه ‪:‬‬
‫صمیمیت‪ ،‬صداقت‪ ،‬نادروغی‪ ،‬وفاداری‪ ،‬صاف دلی‪.‬‬
‫‪َ / nivda / advin‬ادْوین ‪ :‬آیین‪ ،‬طریق‪ ،‬رسم‪ ،‬طور‪ ،‬روش‪،‬‬
‫اسلوب‪ ،‬برنامه‪ ،‬سیاست‪ ،‬تدبیر‪.‬‬
‫‪َ / kanivda / advinak‬ادْوینَک ‪- ۱ :‬آیین‪ ،‬رسم ‪۲‬ـ‬
‫نوع‪ ،‬وجه‪ ،‬شکل‪ ،‬جنس ‪۳‬ـ مثال‪ ،‬نمونه ‪۴‬ـ آیینه‪.‬‬
‫‪َ / Ahinivda / advinihā‬ادْوینیها ‪ :‬بر اساس آیین‪،‬‬
‫طبق رسم‪.‬‬
‫‪ / Ada / adā‬اَدا ‪ :‬آفرید‪ ،‬خلق کرد‪.‬‬
‫‪ / tAda / adāt‬اَدات ‪ :‬بی قانون‪ ،‬بی قاعده‪ ،‬بی اصول‪.‬‬
‫‪ / nAtsatAda / adātastān‬اَداتَستان ‪ :‬بی عدالت‪،‬‬
‫بی انصاف‪ ،‬مخالف قانون‪ ،‬ظالم‪.‬‬
‫‪ / hinAtsatAda / adātastānih‬اَداتَستانیْه ‪ :‬بی‬
‫عدالتی‪ ،‬بی انصافی‪ ،‬خالف قانون‪ ،‬بی قانونی‪ ،‬ظلم‪،‬‬
‫بیدادگری‪.‬‬
‫‪ / AhinAtsatAda / adātastānihā‬اَداتَستانیها‬
‫‪ :‬از روی بی عدالتی ـ بی انصافی ـ خالف قانون ـ بی قانونی‬
‫ـ ظلم ـ بیدادگری‪ ،‬نامشروعانه‪.‬‬
‫‪ / katAda / adātak‬اَداتَک ‪- ۱ :‬بی قانون‪ ،‬ناحق‪ ،‬بی‬
‫قاعده ‪۲‬ـ عدم‪ ،‬ناداده‪ ،‬آفریده ـ خلق نشده‪ ،‬به وجود ـ پدید‬
‫نیامده‪.‬‬
‫‪ / hitAda / adātih‬اَداتیْه ‪ :‬بی قانونی‪.‬‬
‫‪ / AhitAda / adātihā‬اَداتیها ‪ :‬از روی بی قانونی‪،‬‬
‫ناعادالنه‪.‬‬
‫‪ / dAda / adād‬اَداد ‪ :‬غیر قانونی‪ ،‬نامشروع‪ ،‬خالف‬
‫قانون یا شرع‪.‬‬
‫‪ / hidAda / adādih‬اَدادیْه ‪ :‬غیر قانونی‪ ،‬بی قانونی‬
‫نامشروع‪ ،‬خالف قانونی یا شرعی‪.‬‬
‫‪ / nAda / adān‬اَدان ‪ :‬نادان‪ ،‬جاهل‪ ،‬بی سواد‪.‬‬
‫‪ / hikanAda / adānakih‬اَدانَکیْه ‪ :‬نادانی‪ ،‬جهالت‪،‬‬
‫جهل‪ ،‬بی سوادی‪ ،‬ناآگاهی‪.‬‬
‫‪ / hinAda / adānih‬اَدانیْه ‪ :‬نادانی‪.‬‬
‫‪۱۸‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪َ / hikivxa / axvikih‬اخْویکیْه ‪ -۱ :‬جهان شمول ‪۲‬ـ‬
‫آرامش روح‪.‬‬
‫‪ / ratxa / axtar‬اَختَر ‪ :‬اختر‪ ،‬ستاره‪ ،‬صورت فلکی‪.‬‬
‫‪ / rAmA ratxa / axtar āmār‬اَختَر آمار ‪ :‬اختر‬
‫ـ ستاره شناس‪.‬‬
‫‪ / hirAmA ratxa / axtar āmārih‬اَختَر‬
‫آماریْه ‪ :‬اختر ـ دانش ستاره شناسی‪.‬‬
‫‪ / rAm ratxa / axtar mār‬اَختَرمار ‪ :‬اختر ـ‬
‫ستاره شناس‪ ،‬منجم‪.‬‬
‫‪ / hirAm ratxa / axtar mārih‬اَختَرماریْه ‪:‬‬
‫اختر ـ ستاره شناسی‪ ،‬دانش ستاره شناسی‪.‬‬
‫‪ / kiratxa / axtarik‬اَختَریک ‪ :‬اختری‪ ،‬ستارهای‪،‬‬
‫نجومی‪.‬‬
‫‪ / natxa / axtan‬اَختَن ‪ :‬آختن‪ ،‬کشیدن سالح ‪،‬‬
‫برکشیدن‪ ،‬بیرون آوردن شمشیر‪.‬‬
‫‪ / hikatfuxa / axuftakih‬اَخوفتَکیْه ‪ :‬بی خوابی‪.‬‬
‫‪ / dnasnuxa / axunsand‬اَخونسَند ‪ :‬ناخرسند‪،‬‬
‫ناخشنود‪ ،‬ناراضی‪.‬‬
‫‪ / hidnasnuxa / axunsandih‬اَخونسَندیْه ‪:‬‬
‫ناخرسندی‪ ،‬ناخشنودی‪ ،‬نارضایتی‪.‬‬
‫‪ / Ahidnasnuxa / axunsandihā‬اَخونسَندیها ‪:‬‬
‫ناخرسندانه‪ ،‬ناخشنودانه‪ ،‬از روی نارضایتی‪.‬‬
‫‪َ / rada / adar‬ادَر ‪ :‬زیر‪ ،‬تحت‪ ،‬پایین‪.‬‬
‫‪َ / trada / adart‬ا َدرْت ‪ :‬بی درد‪ ،‬بی رنج‪.‬‬
‫‪َ / natrada / adartan‬ا َد ْرتَن ‪ :‬فروتن‪ ،‬متواضع‪ ،‬افتاده‪،‬‬
‫نگاه کنید به اِرتَن‪.‬‬
‫‪َ / drada / adard‬ا َدرْد ‪ :‬بی درد‪ ،‬بی رنج‪.‬‬
‫‪َ / hinSinem rada / adar menišnih‬ادَر‬
‫مِنیشن ْیْه ‪ :‬فروتنی‪ ،‬تواضع کردن‪.‬‬
‫‪َ / kada / adak‬ادَک ‪ :‬آنگاه‪ ،‬سپس‪ ،‬پس‪ ،‬آن وقت‪ ،‬بعد‪.‬‬
‫‪َ / mada / adam‬ادَم ‪) :‬سنسکرت‪َ :‬اهَم؛ اوستایی‪َ :‬ازِم(‬
‫من‪ ،‬منم‪.‬‬

‫‪َ / bara / arab‬ارَب ‪ :‬عرب ‪ :‬آرابیا‪ .‬شاخهای از آرامیها‬
‫بودند‪.‬‬
‫‪َ / ayAbara / arabāya‬ارَبا َ‬
‫ی ‪ :‬عربستان‪.‬‬
‫‪َ / SitAvoxara / araxovātiš‬ا َرخُواتیش ‪ :‬نام‬
‫جایی در جنوب افغانستان در زمان داریوش بزرگ‪.‬‬
‫‪َ / zara / araz‬ارَز ‪ :‬نوعی ماهی بزرگ‪.‬‬
‫‪َ / hisara / arasih‬ارَسیْه ‪ :‬نارسی‪ ،‬کالی‪ ،‬کودکی‪،‬‬
‫نابالغی‪.‬‬
‫‪َ / inSara / arašni‬ا َرشْنی ‪ :‬اَرش‪ ،‬ذراع مقدار طول‬
‫بهانداز ٔه از سر انگشتان دست تا آرنج که تقریبا نیم متر است‬
‫‪ ،‬واحد اندازه گیری‪.‬‬
‫‪َ / serdAkara / arakādres‬ارَکادرِس ‪ :‬نام کوهی‬
‫در پیسیائو َو َد‪. pisyãuvada‬‬
‫‪َ / mara / aram‬ارَم ‪ :‬ناآرام‪ ،‬مضطرب‪ ،‬نگران‪.‬‬
‫‪َ / kamara / aramak‬ا َرمَک ‪ :‬وحشی‪ ،‬رام نشده‪ ،‬غیر‬
‫اهلی‪.‬‬
‫‪َ / gnara / arang‬ارَنگ ‪ :‬نام رودخانهای‪.‬‬
‫‪َ / gAvara / aravāg‬ارَواگ ‪ :‬متوقف‪ ،‬ثابت‪ ،‬بی‬
‫حرکت‪.‬‬
‫‪َ / hikAvora / arovākih‬ارُواکیْه ‪ :‬حرمت‪ ،‬ناروایی‪،‬‬
‫حرامی‪ ،‬ممانعت‪ ،‬جلوگیری‪ ،‬عقب ماندگی‪.‬‬
‫‪َ / ruzera / arezur‬ارِزور ‪ :‬بلندترین قل ٔه البرز در‬
‫دماوند که دیوها از آن بیرون میآیند‪ .‬واژ ٔه البرز نیز از همین‬
‫واژه ساخته شدهاست‪.‬‬
‫‪َ / nAgarra / arragān‬ارَّگان ‪ :‬نام باستانی شهر‬
‫بهبهان که در زمان ساسانیان جزو ایالت جنوبی بودهاست‪.‬‬
‫‪ / tsAra / arāst‬اَراست ‪ :‬ناراست‪ ،‬غیر حقیقی‪ ،‬تقلبی‪.‬‬
‫‪ / natimAra / arāmitan‬اَرامیتَن ‪ :‬متحرک ـ متغیر‬
‫ـ غیر ثابت ـ در جنبش بودن‪ ،‬استراحت نکردن‪.‬‬
‫‪ / tra / art‬اَرت ‪- ۱ :‬نام روز بیست و پنجم ماه ‪۲‬ـ نام‬
‫اله ٔه نگهبان دارایی) اوستایی‪ :‬اَشی(‪ .‬ارت‪.‬‬
‫خشَثرا ‪:‬‬ ‫‪ / ArsaSexatra / artaxešasrā‬اَر َ‬
‫ت ِ‬
‫اردشیر‪.‬‬
‫‪۱۹‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / AhinAda / adānihā‬اَدانیها ‪ :‬از روی نادانی‪،‬‬
‫جاهالنه‪.‬‬
‫‪ / karAvda / advārak‬اَدوارَک ‪ :‬غروب‪ ،‬عصر‪ ،‬ایوارَه‪،‬‬
‫شفق‪.‬‬
‫‪ / ruda / adur‬اَدور ‪- ۱ :‬آتش ‪۲‬ـ آذر نهمین ماه سال‬
‫‪۳‬ـ نهمین روز هر ماه‪.‬‬
‫‪ / ratseruda / adurestar‬اَدورِستَر ‪ :‬خاکستر‪.‬‬
‫‪ / niratseruda / adurestarin‬اَدورِستَرین ‪:‬‬
‫خاکستری‪.‬‬
‫‪ / tsuda / adust‬اَدوست ‪ :‬نادوست‪ ،‬نارفیق‪ ،‬نامرد‪.‬‬
‫‪ / hitsuda / adustih‬اَدوستیْه ‪ :‬نادوستی‪ ،‬نارفیقی‪،‬‬
‫نامردی‪.‬‬
‫‪ / hinSiSuda / adušišnih‬اَدوشیشنیْه ‪ :‬نادوستی‪،‬‬
‫نارفیقی‪ ،‬نامردی‪ ،‬نارضایتی‪ ،‬ناخرسندی‪ ،‬ناخشنودی‪.‬‬
‫‪ / guda / adug‬اَدوگ ‪ :‬الیق‪ ،‬مستعد‪ ،‬باصالحیت‪،‬‬
‫شایسته‪ ،‬درخور‪ ،‬سزاوار‪.‬‬
‫‪ / bmuda / adumb‬اَدومْب ‪ :‬بی دُم‪.‬‬
‫‪ / rAyda / adyār‬اَدیار ‪ :‬یار‪ ،‬کمک‪ ،‬دوست‪.‬‬
‫‪ / hidnamurAyda / adyārumandih‬اَدیارومَندیْه‬
‫‪ :‬یاری‪ ،‬کمک‪ ،‬تمایل به یاری‪.‬‬
‫‪ / hirAyda / adyārih‬اَدیاریْه ‪ :‬یاری‪ ،‬کمک‪،‬‬
‫دوستی‪ ،‬دستیاری‪.‬‬
‫‪ / natirAyda / adyāritan‬اَدیاریتَن ‪ :‬یاری ـ کمک‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / hinSisida / adisišnih‬اَدیسیشنیْه ‪ :‬عدم‬
‫ترکیب‪ ،‬بسیط‪ ،‬شکل ناپذیری‪.‬‬
‫‪ / tSida / adišt‬اَدیشْت ‪ :‬منقل‪ ،‬آتشدان‪ ،‬اجاق‪.‬‬
‫‪ / nida / adin‬اَدین ‪- ۱ :‬بی دین‪ ،‬کافر‪ ،‬ملحد‪ ،‬گَبر ‪۲‬ـ‬
‫ورود‪ ،‬ورودی ‪۳‬ـ آوردن ‪۴‬ـ هدایت ـ راهنمایی ـ رهبری‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / hinida / adinih‬اَدین ْیْه ‪ :‬بی دینی‪ ،‬پیرو کیش‬
‫رسمی نبودن‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪/ kamAnfArivAtra / artāvirāfnāmak‬‬ ‫‪ / Aydrav atra / arta vardyā‬اَر َ‬

‫ت وَردیا ‪ :‬نام‬
‫اَرتاویرافنامَک ‪ :‬ارداویرافنامه )نام کتابی(‪.‬‬ ‫یکی از سرداران داریوش‪.‬‬
‫‪ / yAtra / artāy‬اَرتای ‪ :‬مقدس‪ ،‬پرهیزگار‪.‬‬ ‫‪ / tSihav atra / arta vahišt‬اَر َ‬
‫ت وَهیشْت ‪:‬‬
‫‪ / travarf yAtra / artāy fravart‬اَرتای‬ ‫اردیبهشت )اوستایی‪ :‬اَشاوَهیشتا‪.( ashãvahishtã‬‬
‫ْف َر َورْت ‪ :‬حکیم مقدس‪.‬‬ ‫‪ / rusivatra / artavisur‬اَر َ‬
‫ت ویسور ‪ :‬اله ٔه آب‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / zAriv yAtra / artāy virāz‬اَرتای ویراز ‪۱ :‬‬ ‫‪ / abatra / artaba‬اَرَت َ‬
‫ب ‪ :‬واحد اندازه گیری حجم‬
‫گراز مقدس در گویش لری‪ ،‬به گراز‪ ،‬وُراز گویند که باقی‬ ‫برابر ‪ ۵۲‬یا ‪ ۵۵‬لیتر‪.‬‬
‫ماند ٔه همین واژ ٔه پهلوی است‪.‬‬ ‫‪ / Anrbatra / artabrnā‬اَرَتبْرنا ‪ :‬پسر بزرگ داریوش‬
‫‪ / fAriv yAtra / artāy virāf‬اَرتای ویراف ‪:‬‬ ‫که از نخستین همسر او که دختر گبریاس بود‪ ،‬زاده شد‪..‬‬
‫ارداویراف؛ کسی که شرح سفر معراج او به عالم مینوی و‬ ‫‪ / rtSxatra / artaxštr‬اَرتَخشَتر ‪ :‬اردشیر‪.‬‬
‫دیدار از بهشت و دوزخ در کتاب ارداویرافنامه آمده‪.‬‬ ‫‪rAtrak‬‬ ‫‪prak‬‬ ‫‪rtaSxatra‬‬ ‫‪/ artaxšatr‬‬
‫‪ / hiyAtra / artāyih‬اَرتاییْه ‪ :‬تقدس‪ ،‬تقوا‪.‬‬ ‫‪ / karp kartār‬اَرتَخشَتر کَرپ کَرتار ‪ :‬اردشیر نیکو کردار‪.‬‬
‫‪ / nArAtSitra / artištārān‬اَرتیشتاران ‪:‬‬ ‫‪ / riSxatra / artaxšir‬اَرتَخشیر ‪ :‬اردشیر‪.‬‬
‫نظامیان‪ ،‬سپاهیان‪ ،‬دومین گروه اجتماعی در زمان ساسانیان‪.‬‬ ‫‪/ harravx riSxatra / artaxšir xvarrah‬‬
‫‪rAdras‬‬ ‫‪nArAtSitra‬‬ ‫‪/ artištārān‬‬ ‫خوَرّه ‪ :‬اردشیرخوره‪.‬‬
‫اَرتَخشیر ْ‬
‫‪ / sardār‬اَرتیشتاران سَردار ‪ :‬فرمانده ارتش‪.‬‬ ‫‪ / nAriSatra / artaširān‬اَرتَشیران ‪ :‬نام گیاهی‬
‫‪ / hirAtSitra / artištārih‬اَرتیشتاریْه ‪:‬‬ ‫است‪.‬‬
‫نظامیگری‪ ،‬جنگاوری‪ ،‬ارتشی گری‪.‬‬ ‫‪ / nAvatra / artavān‬اَرتَوان ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / kitra / artik‬اَرتیک ‪ :‬خصومت‪ ،‬نزاع‪ ،‬مناقشه‪،‬‬ ‫‪ / rtaSxtra / artxšatr‬اَرْت ْ‬
‫خشَتر ‪ :‬اردشیر‪.‬‬
‫کشمکش‪ ،‬درگیری‪ ،‬جنگ‪.‬‬
‫‪ / hirag tra / art garih‬اَرت گَریْه ‪ :‬خصومت‪،‬‬
‫‪ / hirakitra / artikarih‬اَرتیکَریْه ‪ :‬خصومت‪ ،‬نزاع‪،‬‬ ‫نزاع‪ ،‬مناقشه‪ ،‬کشمکش‪ ،‬درگیری‪.‬‬
‫مناقشه‪ ،‬کشمکش‪ ،‬درگیری‪ ،‬جنگ‪.‬‬
‫‪ / rusivtra / artvisur‬اَرت ویسور ‪ :‬اله ٔه آب نگاه‬
‫‪ / hirak kitra / artik karih‬اَرتیک کَریْه ‪:‬‬ ‫کنید به‪ :‬اَناهیت‪.‬‬
‫خصومت‪ ،‬نزاع‪ ،‬مناقشه‪ ،‬کشمکش‪ ،‬درگیری‪ ،‬جنگ‪.‬‬
‫‪ / Atra / artā‬اَرتا ‪ :‬مقدس‪ ،‬ورجاوند‪.‬‬
‫‪ / hinSinuk kitra / artik kunišnih‬اَرتیک‬
‫‪ / zAbAtra / artābāz‬اَرتاباز ‪ :‬فرمانده سپاه اردشیر‬
‫کونیشنیْه ‪ :‬خصومت‪ ،‬نزاع‪ ،‬مناقشه‪ ،‬کشمکش‪ ،‬درگیری‪،‬‬
‫سوم در آسیای کهین‪.‬‬
‫جنگ‪ ،‬جنگاوری‪.‬‬
‫‪ / tApAtra / artāpāt‬اَرتاپات ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / jra / arj‬اَرج ‪ :‬ارج‪ ،‬بها‪ ،‬قیمت‪ ،‬ارزش‪.‬‬
‫‪ / nrefAtra / artāfern‬اَرتافِرن ‪ :‬نام برادر داریوش‬
‫‪ / psAjra / arjāsp‬اَرجاسْپ ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫بزرگ‪.‬‬
‫‪ / dnamujra / arjumand‬اَرجومَند ‪ :‬ارجمند‪ ،‬پر‬
‫‪ / travarfAtra / artāfravart‬اَرتا ْف َروَرت ‪:‬‬
‫ارزش‪ ،‬ارزشمند‪ ،‬قیمتی‪ ،‬گرانبها‪.‬‬
‫حکمت‪.‬‬
‫‪ / hidnamujra / arjumandih‬اَرجومَندیْه ‪:‬‬
‫‪ / kAtra / artāk‬اَرتاک ‪ :‬سریع‪ ،‬تند‪ ،‬با شتاب‪ ،‬تیزرو‪.‬‬
‫ارجمندی‪.‬‬

‫‪۲۰‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / hidnamuzra / arzumandih‬اَرزومَندیْه ‪:‬‬ ‫‪ / riSxadra / ardaxšir‬اَردَخشیر ‪ :‬اردشیر بودن‪.‬‬

‫ارجمندی‪ ،‬احترام‪ ،‬بها‪ ،‬ارزش‪ ،‬قیمت‪.‬‬
‫‪ / natizra / arzitan‬اَرزیتَن ‪ :‬ارزیدن‪ ،‬بهاداشتن‪.‬‬
‫‪ / nadizra / arzidan‬اَرزیدَن ‪ :‬ارزیدن‪.‬‬
‫‪ / zizra / arziz‬اَرزیز ‪ :‬قلع‪.‬‬
‫‪ / nizizra / arzizin‬اَرزیزین ‪ :‬قلعی‪ ،‬ساخته شده از قلع‪.‬‬
‫‪ / nAvadra / ardavān‬اَردَوان ‪ :‬نام اشک سوم سومین‬
‫شاه اشکانی‪.‬‬
‫‪ / rusivadra / ardavisur‬اَردَویسور ‪ :‬نگاه کنید به‪:‬‬
‫ارت ویسور‪ .‬اَردویسور ‪ ardvisur‬نیز نوشته شدهاست ‪۴‬ـ اما‪،‬‬
‫ولی ‪ ۵‬ـ خارج‪ ،‬بیرون‪.‬‬

‫‪ / nSizra / arzišn‬اَرزیشْن ‪ :‬ارزش‪.‬‬ ‫‪ / Sudra / arduš‬اَردوش ‪ :‬درجهای از گناه‪.‬‬

‫‪ / Zra / arž‬اَرژ ‪ :‬ارزش‪ ،‬ارج‪ ،‬بها‪ ،‬قیمت‪.‬‬ ‫‪ / Senyamudra / ardumayneš‬اَردو َمینِش ‪ :‬نام‬
‫رهبر یکی از شش خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن‬
‫‪ / naZra / aržan‬اَرژَن ‪ :‬سنگ ریگی‪ ،‬سنگ آهکی نگاه‬
‫بردیای دروغین با داریوش همدست شده بود‪.‬‬
‫کنید به ارژن در فرهنگ معین‪.‬‬
‫‪ / rakidra / ardikar‬اَردیکَر ‪ :‬جنگجو‪ ،‬مبارز‪ ،‬رزمنده‪.‬‬
‫‪ / sra / ars‬اَرس ‪ :‬اشک )اوستایی‪ :‬اَسرو(‪ ،‬اوروس‪ ،‬اَز‪.‬‬
‫‪ / hikidra / ardikih‬اَردیکیْه ‪ :‬مبارزه ـ مناقشه ـ‬
‫‪ / mAsra / arsām‬اَرسام ‪ :‬یکی از پسران اردشیر دوم‪.‬‬
‫جدال کردن‪.‬‬
‫‪ / Sra / arš‬اَرش ‪ :‬اشک‪.‬‬
‫‪ / zra / arz‬اَرز ‪ :‬ارزش‪ ،‬بها‪ ،‬ارج‪ ،‬قیمت‪.‬‬
‫‪ / gnav SaSra / aršaš vang‬اَرشَش وَنگ ‪:‬‬
‫‪ / nazra / arzan‬اَرزَن ‪ :‬ارزن‪.‬‬
‫فرشت ٔه نگهبان دارایی و زمین‪.‬‬
‫‪ / hazra / arzah‬اَرزَه ‪ :‬نام کشوری‪.‬‬
‫‪ / kaSra / aršak‬اَرشَک ‪ :‬نام پسر اردشیر سوم‪.‬‬
‫‪ / nAzra / arzān‬اَرزان ‪ :‬ارزنده‪ ،‬ارزشمند‪ ،‬قیمتی‪.‬‬
‫‪ / soyAkid kaSra / aršak dikāyos‬اَرشَک‬
‫دیکایُس ‪ :‬نام کسی که برخی ساناتروک دهمین شاه اشکانی‬ ‫‪ / hinAzra / arzānih‬اَرزانیْه ‪ :‬با ارزشی‪ ،‬ارزشمندی‪،‬‬
‫را پسر او دانستهاند‪.‬‬ ‫قیمتی‪.‬‬

‫‪ / tSra / aršt‬اَرشْت ‪ :‬نیزه‪.‬‬ ‫‪ / natrak hinAzra / arzānih kartan‬اَرزانیْه‬

‫کَرتَن ‪ :‬بخشیدن‪ ،‬اعطا کردن‪ ،‬دادن‪.‬‬
‫‪ / zinSra / aršniz‬اَرش نیز ‪ :‬مچ دست‪ ،‬ساعد‪.‬‬
‫‪ / kinAzra / arzānik‬اَرزانیک ‪۱ :‬ـ بهادار‪ ،‬ارزنده‪،‬‬
‫‪ / kazinSra / aršnizak‬اَرش نیزَک ‪ :‬مچ دست‪،‬‬
‫ارزشمند‪ ،‬پر ارزش‪ ،‬قیمتی ‪۲‬ـ شایسته‪ ،‬قابل احترام‪ ،‬محترم‪.‬‬
‫ساعد‪.‬‬
‫‪ / nAkinAzra / arzānikān‬اَرزانیکان ‪ :‬ارجمندان‪،‬‬
‫‪ / amASra / aršāma‬اَرشا َم ‪ :‬ارشام پدر ویشتاسپ و‬
‫محترمان‪.‬‬
‫پدر بزرگ داریوش یکم‪.‬‬
‫‪ / hikinAzra / arzānikih‬اَرزانیکیْه ‪ :‬ارزشمندی‪،‬‬
‫‪/ Atip AyhamASra / aršāmahyā pitā‬‬
‫بهاداری‪ ،‬شایستگی‪ ،‬صالحیت‪ ،‬استحقاق‪.‬‬
‫اَرشامَهیا پیتا ‪ :‬و پدر ارشام‪.‬‬
‫‪ / natinikinAzra / arzānikinitan‬اَرزانیکینیتَن ‪:‬‬
‫‪ / dnaqra / arqand‬اَرغَند ‪ :‬ترسناک‪ ،‬وحشتناک‪،‬‬
‫بها ـ ارزش دادن‪ ،‬احترام نهادن‪.‬‬
‫سهمگین‪.‬‬
‫‪ / AhinAzra / arzānihā‬اَرزانیها ‪ :‬ارزشمندانه‪.‬‬
‫‪ / nAvaqra / arqavān‬اَرغَوان ‪ :‬ارغوان‪ ،‬درخت‬
‫ارغوان‪.‬‬ ‫‪ / dnamuzra / arzumand‬اَرزو َمند ‪ :‬ارجمند‪ ،‬محترم‪،‬‬
‫عالیقدر‪ ،‬پربها‪ ،‬ارزشمند‪.‬‬

‫‪۲۱‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / tur dnavra / arvand rut‬اَروَندروت ‪ :‬اروند رود‪.‬‬ ‫‪ / nAjiqra / arqijān‬اَرغیجان ‪ :‬نام باستانی یکی از‬
‫‪ / hidnavra / arvandih‬اَروَندیْه ‪- ۱ :‬دلیری‪،‬‬ ‫روستاهای نیشابور َاپَرشَتر‪ ،‬ابرشهر که شاید شهرستان کنونی‬
‫شجاعت‪ ،‬دالوری ‪۲‬ـ سرعت‪ ،‬شتاب‪ ،‬تندی ‪۳‬ـ نیرو‪ ،‬توان‪،‬‬ ‫بجنورد باشد‪.‬‬
‫توانایی‪ ،‬توانمندی‪ ،‬زور‪ ،‬قدرت‪ ،‬اقتدار ‪۴‬ـ جوانمردی‪.،‬‬ ‫‪ / gra / arg‬اَرگ ‪- ۱ :‬رنج‪ ،‬درد‪ ،‬بال‪ ،‬مصیبت ‪۲‬ـ کار‪،‬‬
‫‪ / sura / arus‬اَروس ‪ :‬عروس‪ ،‬سفید‪ ،‬زیبا‪ ،‬درخشان‪.‬‬ ‫کوشش‪ ،‬تالش ‪۳‬ـ ارزش‪ ،‬بها‪ ،‬قیمت ‪۴‬ـ بیگاری‪ ،‬کار اجباری‪.‬‬
‫‪ / tsura / arust‬اَروسْت ‪ :‬خوب رسته شده‪ ،‬خوب‬ ‫‪ / zabgra / argbaz‬اَرگ بَذ ‪ :‬وزیر کشور در زمان‬
‫روئیده‪.‬‬ ‫ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / hinAvura / aruvānih‬اَرووانیْه ‪ :‬انکار اصالت روح‪،‬‬ ‫‪ / tApAgra / argāpāt‬اَرگاپات ‪ :‬مسئول قلعه‪ ،‬قلعه‬
‫رد کردن وجود روح‪.‬‬ ‫دار آبستنی‪ ،‬حاملگی ‪۶‬ـ بها‪ ،‬ارزش‪ ،‬قیمت‪.‬‬
‫‪ / nAtArib civra / arvic birātān‬اَرویچ بیراتان ‪:‬‬ ‫‪ / mra / arm‬اَرم ‪ :‬طناب‪.‬‬
‫نام کسی‪.‬‬ ‫‪ / namra / arman‬اَرمَن ‪ :‬ارمنستان‪.‬‬
‫‪ / sivra / arvis‬اَرویس ‪ :‬طناب‪ ،‬ریسمان‪ ،‬بند‪َ ،‬‬
‫چلَ‪،‬‬ ‫‪ / kinamra / armanik‬اَرمَنیک ‪ :‬ارمنی‪ ،‬اهل‬
‫الفَند‪َ ،‬اتَر‪َ ،‬رسَن‪.‬‬ ‫ارمنستان‪ ،‬ارمنی تبار‪.‬‬
‫‪ / nSiyura / aruyišn‬اَروییشْن ‪ :‬نارویش‪ ،‬عدم رویش‪،‬‬ ‫‪ / vAmra / armāv‬اَرماو ‪ :‬خرما‪.‬‬
‫رشد نکردن‪.‬‬ ‫‪ / tSimra / armišt‬اَرمیشت ‪- ۱ :‬راکد ‪۲‬ـ علیل‪،‬‬
‫‪ / kinSiyura / aruyišnik‬اَروییشْنیک ‪ :‬عدم‪ ،‬نازاده‪،‬‬ ‫معلول‪ ،‬فلج‪.‬‬
‫رشد ـ نمو ـ رویش نکرده‪.‬‬ ‫‪ / sAg tSimra / armišt gās‬اَرمیشت گاس ‪:‬‬
‫‪ / nAtsayra / aryastān‬اَریَستان ‪ :‬ایرانستان‪ ،‬کشور‬ ‫آسایشگاه معلوالن‪.‬‬
‫آریائیان‪.‬‬ ‫‪ / hitSimra / armištih‬اَرمیشتیْه ‪- ۱ :‬رکود ‪۲‬ـ‬
‫‪ / anmArAyra / aryārāmna‬اَریارام َ‬
‫ن ‪ :‬نام پدر‬ ‫علیلی‪ ،‬فلجی‪ ،‬معلولیت‪.‬‬
‫ارشام و نیای داریوش بزرگ ارشام پسر ویشتاسپ و‬ ‫‪ / animra / armina‬اَرمی َ‬
‫ن ‪ :‬ارمنستان بودن‪.‬‬
‫ویشتاسپ پدر داریوش یکم‪.‬‬ ‫‪ / tsehra / arhest‬اَرهِست ‪ :‬نام شهری در کنار‬
‫‪atip‬‬ ‫‪AyhanmArAyra‬‬ ‫‪/ aryārāmnahyā‬‬ ‫دریاچ ٔه وان‪.‬‬
‫ن‪.‬‬
‫‪ / pita‬اَریارامنَهیاپیتا ‪ :‬و پدر اَریارام َ‬ ‫‪ / psa tavra / arvat asp‬اَروَت اَسپ ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / nAyra / aryān‬اَریان ‪ :‬ایران )اوستایی‪ :‬اَئیرَی َ‬
‫ن‬ ‫‪ / nAtsavra / arvastān‬اَروَستان ‪ :‬جایی در جنوب‬
‫ی‪.( airya‬‬
‫‪ ،airyana‬اَئیر َ‬ ‫ایران در کنارههای دریای عمان یا خلیج فارس‪.‬‬
‫‪ / kSira / arišk‬اَریشْک ‪ :‬رشک‪ ،‬حسد )اوستایی‪:‬‬ ‫‪ / dnavra / arvand‬اَروَند ‪- ۱ :‬شریف‪ ،‬نجیب ‪۲‬ـ سریع‪،‬‬
‫ک‪.( araska‬‬
‫س َ‬
‫َا َر ْ‬ ‫تند‪ ،‬چاالک ‪۳‬ـ مستعد‪ ،‬قابل ‪۴‬ـ قوی‪ ،‬قدرتمند‪ ،‬نیرومند ‪ ۵‬ـ‬
‫‪ / nakSira / ariškan‬اَری ْ‬
‫شکَن ‪ :‬رشکین‪ ،‬حسود نام‪.‬‬ ‫رود اروند‪.‬‬
‫‪ / kamAk kSira / arišk kāmak‬اَریشْک کامَک‬ ‫‪ / psa dnavra / arvand asp‬اَروَند اَسپ ‪ :‬اسب‬
‫‪ :‬رشک کامه‪ ،‬حسود‪.‬‬ ‫تیز رو‪.‬‬
‫‪ / hikamAk kSira / arišk kāmakih‬اَریشْک‬ ‫‪ / hipsa dnavra / arvand aspih‬اَروَند اَسپیْه ‪:‬‬
‫کامَکیْه ‪ :‬حسادت‪.‬‬ ‫اسب تیزرو داشتن‪.‬‬

‫‪۲۲‬‬

‫‪ / katAza / azātak‬اَزاتَک ‪ :‬جنین‪ ،‬زاده ـ متولد‬
‫نشده‪.‬‬
‫‪ / nAtAza / azātān‬اَزاتان ‪- ۱ :‬زنی که دیر آبستن‬
‫میشود ‪۲‬ـ جنینها‪ ،‬زاده نشدگان‪ ،‬به دنیا نیامدگان‪.‬‬
‫‪ / yAbza / azbāy‬اَزبای ‪- ۱ :‬دعا‪ ،‬نیایش ‪۲‬ـ ستایش‪،‬‬
‫پرستش‪ ،‬عبادت‪.‬‬
‫‪ / nSiyAbza / azbāyišn‬اَزباییشْن ‪- ۱ :‬دعا‪ ،‬نیایش‬
‫‪۲‬ـ ستایش‪ ،‬پرستش‪ ،‬عبادت‪.‬‬
‫‪ / rapza / azpar‬اَزپَر ‪- ۱ :‬فوق‪ ،‬سطح ‪۲‬ـ تحت‪.‬‬
‫‪ / dza / azd‬اَزد ‪- ۱ :‬اطالع‪ ،‬آگاهی‪ ،‬علم ‪۲‬ـ شناخته‪،‬‬
‫معروف‪ ،‬سرشناس‪ ،‬معلوم‪.‬‬
‫‪ / natrak dza / azd kartan‬اَزد کَرتَن ‪ :‬مطلع ـ‬
‫آگاه ـ باخبر کردن‪ ،‬تعلیم دادن‪.‬‬
‫‪ / natam dza / azd matan‬اَزد َمتَن ‪ :‬مطلع ـ آگاه‬
‫ـ باخبر ـ عالم شدن‪.‬‬
‫‪ / kidza / azdik‬اَزدیک ‪ :‬مطلع‪ ،‬آگاه‪ ،‬عالم‪ ،‬با خبر‪.‬‬
‫‪ / natinidza / azdinitan‬اَزدینیتَن ‪ :‬اطالع دادن‪،‬‬
‫آگاه کردن‪ ،‬تعلیم دادن نام همین فرمانروا باشد‪.‬‬
‫‪ / varza / azrav‬اَزرَو ‪ :‬خاموش ـ ساکت شدن‪.‬‬
‫‪ / yArza / azrāy‬اَزرای ‪ :‬زینت دادن‪ ،‬آرایش کردن‬
‫دین جلوگیری شود‪.‬‬
‫‪ / natiyArza / azrāyitan‬اَزراییتَن ‪ :‬زینت دادن‪،‬‬
‫آرایش کردن‪.‬‬
‫‪ / natfurza / azruftan‬اَزروفتَن ‪- ۱ :‬بیرون رفتن‪،‬‬
‫خارج شدن ‪۲‬ـ خاموش ـ ساکت شدن‪.‬‬
‫‪ / gza / azg‬اَزگ ‪ :‬شاخ ٔه درخت‪.‬‬
‫‪ / nadumza / azmudan‬اَزمودَن ‪ :‬آزمودن‪ ،‬امتحان‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / kAhadiza / azidahāk‬اَزیدَهاک ‪ :‬ضحاک نگاه‬
‫کنید به‪ :‬اژیدهاک‪.‬‬
‫‪ / riza / azir‬اَزیر ‪ :‬زیر‪ ،‬پایین‪ ،‬تحت‪.‬‬
‫‪ / Siza / aziš‬اَزیش ‪َ :‬ازَش‪ ،‬از او‪ ،‬از آن‪.‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪/ AhikamAk kSira / arišk kāmakihā‬‬
‫اَریشْک کامَکیها ‪ :‬حسودانه‪.‬‬
‫‪ / hirhug kSira / arišk guhrih‬اَریشْک‬
‫گوهْریْه ‪ :‬حسد ذاتی‪ ،‬کسی که ذاتا حسود است‪.‬‬
‫‪ / nSira / arišn‬اَریشْن ‪ :‬اَرش‪ ،‬ذراع مقدار طول‬
‫بهانداز ٔه از سر انگشتان دست تا آرنج که تقریبا نیم متر است‬
‫‪ ،‬واحد اندازه گیری‪.‬‬
‫‪ / nSira / arišn‬اَریشْن َکفْت ‪ :‬بهانداز ٔه طول یک ارش‬
‫نیم متر‪.‬‬
‫‪ / nikSira / ariškin‬اَریشکین ‪ :‬حسود جا نمیماند و‬
‫همواره جلوتر است‪.‬‬
‫‪ / gnavSira / arišvang‬اَریشوَنگ ‪ :‬اله ٔه نگهبان‬
‫دارایی طایفهای در این استان سَکوند است که بازماندگان‪.‬‬
‫‪ / txuSira / arišuxt‬اَریشوخْت ‪ :‬سخن راست در‬
‫مقابل دروغ‪.‬‬
‫‪/ hinSivog txuSira / arišuxt govišnih‬‬
‫اَریشوخْت گُویشنیْه ‪ :‬راست گفتاری‪.‬‬
‫‪ / rAtiSira / arišitār‬اَریشیتار ‪ :‬بی آزار‪ ،‬مهربان‪،‬‬
‫زخمی نکننده‪.‬‬
‫‪ / hirAtiSira / arišitārih‬اَریشیتاریْه ‪ :‬بی آزاری‪،‬‬
‫مهربانی‪.‬‬
‫‪ / AhirAtiSira / arišitārihā‬اَریشیتاریها ‪ :‬بی‬
‫آزارانه‪ ،‬مهربانانه‪.‬‬
‫‪ / za / az‬اَز ‪- ۱ :‬از ‪۲‬ـ من ضمیر منفصل اول شخص‬
‫مفرد‪.‬‬
‫‪َ / rabza / azbar‬ا َزبَر ‪ِ :‬زبَر‪ ،‬فوق‪.‬‬
‫‪َ / nAmraza / azarmān‬ازَرمان ‪ :‬همیشه جوان‪ ،‬کسی‬
‫که پیر نمیشود‪.‬‬
‫‪ / dub ib mravx za / az xvarm bi bud‬اَز‬
‫خوَرم بی بود ‪ :‬از خواب بیدار شد ضد آن‪ ،‬وَهومَن است که‬
‫ْ‬
‫فرشتهٔ‪.‬‬
‫‪ / tAza / azāt‬اَزات ‪ :‬جنین‪ ،‬زاده نشده‪.‬‬

‫‪َ / hikirAt rasa / asar tārikih‬اسَر تاریکیْه ‪:‬‬
‫تاریکی ازلی شیطان‪ ،‬اهریمن‪ ،‬دیو‪.‬‬
‫‪َ / hinSur rasa / asar rušnih‬اسَر روشْنیْه ‪ :‬نور‬
‫ازلی اهورامزدا‪.‬‬
‫‪َ / kaprakrasa / asarkarpak‬اسَر کَرپَک ‪ :‬وجود‬
‫ازلی‪ ،‬وجود قدیم‪ ،‬تن نخستین که هم ٔه موجودات از آن‬
‫ساخته شدهاند‪.‬‬
‫‪َ / nSinim rasa / asar minišn‬اسَرمینیشْن ‪:‬‬
‫شخصیت ذاتی‪.‬‬
‫‪َ / hirasa / asarih‬اسَریْه ‪ :‬ازلیت‪ ،‬بی ابتدایی‪.‬‬
‫‪َ / kAzasa / asazāk‬اسَزاک ‪ :‬نامناسب‪ ،‬بی تناسب‪.‬‬
‫‪َ / kinSizasa / asazišnik‬اسَزیشنیک ‪ :‬با دوام‪،‬‬
‫ماندگار‪.‬‬
‫‪َ / hikinSizasa / asazišnikih‬اسَزیشنیکیْه ‪:‬‬
‫دوام‪ ،‬ماندگاری‪.‬‬
‫‪َ / nSimasa / asamišn‬اسَمیشْن ‪ :‬نترس‪ ،‬بی باک‪،‬‬
‫شجاع‪ ،‬بی پروا‪.‬‬
‫‪َ / nSinimasa / asaminišn‬اسَمینیشْن ‪ :‬نترس‪ ،‬بی‬
‫باک‪ ،‬شجاع‪ ،‬بی پروا‪.‬‬
‫‪َ / nAmhasa / asahmān‬اسَهمان ‪ :‬بی نهایت‪ ،‬بی‬
‫انتها‪ ،‬بی پایان‪ ،‬نامحدود‪ ،‬بی حد‪.‬‬
‫‪َ / yasa / asay‬ا َ‬
‫سی ‪ :‬نام کوهی است‪.‬‬
‫‪َ / nArAvosa / asovārān‬اسُواران ‪ :‬سواران‪.‬‬
‫‪َ / nAyfsa / asfyān‬اسْفیان ‪ :‬نام پسر جم‪.‬‬
‫‪ / hinSicAsa / asācišnih‬اَساچیشنیْه ‪ :‬اختالف‪،‬‬
‫تضاد‪ ،‬تقابل‪ ،‬تباین‪ ،‬مباینت‪ ،‬عدم توافق‪.‬‬
‫سچاکیها ‪ :‬به ناحق‪،‬‬
‫‪ / rAtxAsa / asāxtār‬اَساختار ‪ :‬ضد‪ ،‬ناسازگار‪،‬‬
‫مخالف‪.‬‬
‫‪ / hirAtxAsa / asāxtārih‬اَساختاریْه ‪ :‬ضدیت‪،‬‬
‫ناسازگاری‪ ،‬مخالفت‪.‬‬
‫‪ / kAsa / asāk‬اَساک ‪ :‬بی حساب‪ ،‬بی شمار‪.‬‬
‫‪َ / rasa / asar‬اسَر ‪ :‬بی سر‪ ،‬بی آغاز‪ ،‬بی ابتدا‪ ،‬ازلی‪،‬‬
‫‪۲۴‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / hekSiza / aziškeh‬اَزیشکِه ‪ :‬زیر دست‪ ،‬کِهتَر‪،‬‬
‫مادون‪.‬‬
‫‪ / hemSiza / azišmeh‬اَزیشمِه ‪ :‬زبر دست‪ ،‬باالتر‪،‬‬
‫مافوق‪.‬‬
‫‪ / kadnaviza / azivandak‬اَزیوَندَک ‪ :‬نازنده‪ ،‬مرده‪،‬‬
‫میت‪.‬‬
‫‪ / hikadnaviza / azivandakih‬اَزیوَندَکیْه ‪:‬‬
‫نازندگی‪ ،‬مردگی‪ ،‬عدم‪ ،‬موت دعواکردن‪.‬‬
‫‪ / Za / až‬اَژ ‪ :‬مار‪ ،‬افعی‪ ،‬اژدها‪.‬‬
‫‪ / kamxut Za / až tuxmak‬اَژتوخمَک ‪ :‬اژدها‬
‫نژاد‪.‬‬
‫‪ / iZa / aži‬اَژی ‪ :‬مار‪ ،‬افعی‪ ،‬اژدها برای‪.‬‬
‫‪ / kAhadiZa / ažidahāk‬اَژیدَهاک ‪ :‬اژدها‪ ،‬ضحاک‬
‫به گزارش شاهنامه‪ ،‬پس از آنکه جمشید شاه خودستایی‬
‫آغاز کرد‪ ،‬فر ایزدی از او جدا ضحاک‪.‬‬
‫‪ / hikAhadiZa / ažidahākih‬اَژیدَهاکیْه ‪:‬‬
‫اژدهایی‪.‬‬
‫‪ / kikAhadiZa / ažidahākik‬اَژیدَهاکیک ‪:‬‬
‫اژدهایی‪.‬‬
‫‪ / rabursiZa / ažisrubar‬اَژیسروبَر ‪ :‬اژدهای شاخدار‬
‫‪ ۵‬ـ اراده‪ ،‬پشتکار‪.‬‬
‫‪َ / kAcasa / asacāk‬اسَچاک ‪ :‬ناسزاوار‪ ،‬ناشایست‪،‬‬
‫ناالیق‪ ،‬بی صالحیت‪.‬‬
‫‪َ / hikAcasa / asacākih‬اسَچاکیْه ‪ :‬ناسزاواری‪،‬‬
‫ناالیقی‪ ،‬ناشایستگی‪ ،‬بی صالحیتی‪.‬‬
‫‪َ / AhikAcasa / asacākihā‬ا َ‬
‫از روی بی صالحیتی‪ ،‬از روی ناشایستگی‪.‬‬
‫‪َ / hinSicasa / asacišnih‬اسَچیشنیْه ‪ :‬دوام‪ ،‬بقا‪،‬‬
‫ثبات‪ ،‬پایداری‪.‬‬
‫‪َ / navxasa / asaxvan‬اسَخوَن ‪ :‬الل‪ ،‬بی سخن‪،‬‬
‫ساکت‪.‬‬
‫قدیم در اصطالح فلسفی‪.‬‬

‫‪ / rav crav psa / asp varc var‬اَسپ وَرچ وَر ‪:‬‬
‫دارای اسب با شکوه‪.‬‬
‫‪ / nAgarAv psa / asp vāragān‬اَسپ وارَگان ‪:‬‬
‫سواره نظام‪.‬‬
‫‪rAlAs‬‬ ‫‪nAgarAv‬‬ ‫‪psa‬‬ ‫‪/ asp vāragān‬‬
‫‪ / sālār‬اَسپ وارَگان ساالر ‪ :‬فرمانده سواره نظام‪.‬‬
‫‪ / AnAdApsa / aspādānā‬اَسپادانا ‪ :‬معبد‪.‬‬
‫‪ / sApsa / aspās‬اَسپاس ‪ :‬ناسپاس‪ ،‬قدرنشناس‪.‬‬
‫‪ / rav nApsa / aspān var‬اَسپان وَر ‪- ۱ :‬حیاط‬
‫کاخ ‪۲‬ـ میرآخور‪.‬‬
‫‪ / rAdnApsa / aspāndār‬اَسپاندار ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / runApsa / aspānur‬اَسپانور ‪ :‬قبر‪ ،‬گور‪ ،‬آرامگاه‪.‬‬
‫‪ / sirpsa / aspris‬اَسپریس ‪ :‬میدان اسب دوانی‪.‬‬
‫‪ / natxupsa / aspuxtan‬اَسپوختَن ‪ :‬سَپوختَن‪ ،‬فرو‬
‫کردن‪ ،‬نزدیکی ـ همخوابگی ـ همبستری ـ آمیزش ـ جماع‬
‫کردن‪ ،‬گاییدن‪.‬‬
‫‪ / hAr ipsa / aspi rāh‬اَسپی راه ‪ :‬اسب گردونه‪.‬‬
‫‪ / nAtsipsa / aspistān‬اَسپیستان ‪ :‬اسبستان‪،‬‬
‫اصطبل‪.‬‬
‫‪ / tsa / ast‬اَست ‪- ۱ :‬فعل ربط‪ ،‬است‪۲ ،‬ـ هست‪،‬‬
‫میباشد ‪۳‬ـ استخوان‪.‬‬
‫‪ / nAxatsa / astaxān‬اَستَخان ‪ :‬استخوان‪.‬‬
‫‪ / nAvxatsa / astaxvān‬اَستَخوان ‪ :‬استخوان‪.‬‬
‫‪ / ratsa / astar‬اَستَر ‪ :‬اَستَر‪ ،‬قاطر‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hikatratsa / astartakih‬اَستَرتَکیْه ‪۱ :‬‬
‫آرامش‪ ،‬سکوت‪ ،‬امنیت ‪۲‬ـ هشیاری‪ ،‬دقت‪.‬‬
‫‪ / katsa / astak‬اَستَک ‪- ۱ :‬استخوان ‪۲‬ـ هسته ‪۳‬ـ‬
‫ظرف‪ ،‬بشقاب‪.‬‬
‫‪ / hikatsa / astakih‬اَستَکیْه ‪ :‬هستی‪ ،‬وجود‪.‬‬
‫‪ / nAvotsa / astovān‬اَستُوان ‪ :‬مقر‪ ،‬معترف‪ ،‬اعتراف‬
‫ـ اقرار کننده‪ ،‬خَستو به معنی چاه کن است و چون به دلیل‬
‫‪۲۵‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nSinAsa / asānišn‬اَسانیشْن ‪ :‬فناپذیری‪ ،‬بی‬
‫ثباتی‪.‬‬
‫‪ / navAsa / asāvan‬اَساوَن ‪ :‬خراب ـ فاسد نشدنی‪،‬‬
‫تجزیه ناپذیر بودن نگاه کنید به بشیتن‪.‬‬
‫‪ / kayAsa / asāyak‬اَسایَک ‪- ۱ :‬سایه دار ‪۲‬ـ بی‬
‫سایه‪.‬‬
‫‪َ / AyAsa / asāyā‬اسایا ‪ :‬سایه‪.‬‬
‫‪ / psa / asp‬اَسپ ‪ :‬اسب‪.‬‬
‫‪ / Asrapsa / asparsā‬اَسپَرسا ‪ :‬واحد اندازه گیری‬
‫طول برابر ‪ ۱۹۳‬متر هر پَرثنها یا فرسنگ برابر ‪ ۳۱‬اسپرسا‬
‫بودهاست‪.‬‬
‫‪ / curapsa / asparuc‬اَسپَروچ ‪ :‬نام کوهی‪.‬‬
‫‪ / tsapsa / aspast‬اَسپَست ‪ :‬یونجه‪.‬‬
‫‪ / nAtsapsa / aspastān‬اَسپَستان ‪ :‬اصطبل‪،‬‬
‫طویله‪.‬‬
‫‪ / jnapsa / aspanj‬اَسپَنج ‪ :‬مهمانداری‪ ،‬مهمانخانه‪،‬‬
‫هتل‪ ،‬مهمانپذیر‪ ،‬اتاق مهمان در خانه‪.‬‬
‫‪ / Sur jnapsa / aspanj ruš‬اَسپَنج روش ‪ :‬نام‬
‫دیوی که رعد فریاد اوست‪ ،‬رعد و برق‪.‬‬
‫‪ / hidnamu psa / asp umandih‬اَسپ اومَندیْه ‪:‬‬
‫اسب بسیار داشتن‪.‬‬
‫‪ / kipA psa / asp āpik‬اَسپ آپیک ‪ :‬اسب آبی‪.‬‬
‫‪ / karAb psa / asp bārak‬اَسپ بارَک ‪ :‬سواره‪.‬‬
‫‪ / yAlAb psa / asp bālāy‬اَسپ باالی ‪ :‬واحد‬
‫اندازه گیری به بلندی یک اسب‪.‬‬
‫‪ / kAt psa / asp tāk‬اَسپ تاک ‪ :‬اسب جنگی‪،‬‬
‫اسب تاز‪ ،‬تازش با اسب‪.‬‬
‫‪ / sAr psa / asp rās‬اَسپ راس ‪ :‬اسبریس‪ ،‬میدان‬
‫اسب دوانی‪.‬‬
‫‪ / prak psa / asp karp‬اَسپ کَرپ ‪ :‬به شکل یا‬
‫اندامی چون اسب داشتن‪.‬‬

‫‪ / natitsa / astitan‬اَستیتَن ‪- ۱ :‬قیام کردن‪،‬‬
‫ایستادن‪ ،‬برخاستن‪ ،‬قائم ـ عمود بودن ‪۲‬ـ وجود داشتن‪.‬‬
‫‪ / nSitsa / astišn‬اَستیشْن ‪- ۱ :‬وجود‪ ،‬هستی‪،‬‬
‫حیات‪ ،‬زندگی ‪۲‬ـ حالت‪ ،‬کیفیت‪ ،‬وضع‪ ،‬وضعیت‪ ،‬موقعیت‪.‬‬
‫‪ / hinSitsa / astišnih‬اَستیشْنیْه ‪- ۱ :‬وجود‪،‬‬
‫هستی‪ ،‬حیات‪ ،‬زندگی ‪۲‬ـ حالت‪ ،‬کیفیت‪ ،‬وضع‪ ،‬وضعیت‪،‬‬
‫موقعیت ‪۳‬ـ ثبات‪ ،‬دوام‪ ،‬پایداری‪ ،‬ماندگاری‪.‬‬
‫‪ / natinitsa / astinitan‬اَستینیتَن ‪- ۱ :‬توانستن‪،‬‬
‫قادر بودن ‪۲‬ـ ایستادن‪ ،‬متوقف شدن‪ ،‬برقرار ـ برپا ـ دایر‬
‫کردن ‪۳‬ـ تأیید ـ تصدیق‪.‬‬
‫‪ / rAtinitsa / astinitār‬اَستینیتار ‪- ۱ :‬برقرار ـ‬
‫دایر ـ برپا کننده ‪۲‬ـ قادر‪ ،‬توانا ‪۳‬ـ مؤید‪ ،‬تأیید کننده‪،‬‬
‫مصدق‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hinSiyArsa / asrāyišnih‬اَسراییشنیْه ‪۱ :‬‬
‫نافرمانی‪ ،‬سرپیچی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬تمرد کردن ‪۲‬ـ شهرت بد بار‪.‬‬
‫‪ / tSursa / asrušt‬اَسروشت ‪ :‬نافرمان‪ ،‬سرکش‪،‬‬
‫یاغی‪ ،‬متمرد‪ ،‬مرتد‪.‬‬
‫‪ / hitSursa / asruštih‬اَسروشتیْه ‪ :‬نافرمانی‪،‬‬
‫سرکشی‪ ،‬یاغیگری‪ ،‬تمرد‪ ،‬ارتداد‪.‬‬
‫‪ / kursa / asruk‬اَسروک ‪ :‬روحانی‪ ،‬آخوند‪ ،‬حجت‬
‫االسالم‪ ،‬آیت الله‪ ،‬کشیش‪ ،‬خاخام‪ ،‬کاهن‪.‬‬
‫‪ / hikursa / asrukih‬اَسروکیْه ‪ :‬روحانیگری‪،‬‬
‫آخوندیگری‪ ،‬حجت االسالمی‪ ،‬آیت اللهی‪ ،‬کشیشی‪،‬‬
‫خاخامی‪ ،‬کاهنی‪.‬‬
‫‪ / nAmsa / asmān‬اَسمان ‪- ۱ :‬آسمان‪ ،‬فلک ‪۲‬ـ روز‬
‫بیست و هفتم هر ماه‪.‬‬
‫‪ / manAmsa / asmānam‬اَسمانَم ‪ :‬آسمان‪.‬‬
‫‪ / dnavansa / asnavand‬اَس َنوَند ‪ :‬نام کوهی در‬
‫آذربایجان‪.‬‬
‫‪َ / rAvsa / asvār‬اسوار ‪ :‬سوار‪ ،‬سوارکار‪ ،‬راکب‪.‬‬
‫‪ / hirAvsa / asvārih‬اَسواریْه ‪ :‬سواری‪ ،‬سوارکاری‪.‬‬
‫‪ / tusa / asut‬اَسوت ‪ :‬بی سود‪ ،‬بی فایده‪.‬‬
‫‪۲۶‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫کم آبی منطقه‪ ،‬مردم به حفر قنات میپرداختهاند‪ ،‬از این رو‪،‬‬
‫این سرزمین را‪.‬‬
‫‪ / hinAvotsa / astovānih‬اَستُوانیْه ‪ :‬اقرار‪ ،‬اعتراف‬
‫نشان میدهد که خاکسپاری مرده در زمان اشکانیان رایج‬
‫بودهاست‪ .‬این واژه را می توان به جای قبر به کار برد‪.‬‬
‫‪ / natinAvotsa / astovānitan‬اَستُوانیتَن ‪ :‬اقرار ـ‬
‫اعتراف کردن‪.‬‬
‫‪ / tAdiv tsa / ast vidāt‬اَست ویدات ‪ :‬دیو‬
‫تخریب‪ ،‬دیوی که موجب مرگ یا نابودی میشود‪ ،‬سرطان‪.‬‬
‫‪ / tAhiv tsa / ast vihāt‬اَست ویهات ‪ :‬دیو‬
‫مرگ‪ ،‬عزرائیل‪.‬‬
‫‪ / kAtsa / astāk‬اَستاک ‪ :‬عمود‪.‬‬
‫‪ / kanAtsa / astānak‬اَستانَک ‪- ۱ :‬احتیاج‪ ،‬نیاز‪،‬‬
‫فقر‪ ،‬ضعف ‪۲‬ـ جرم‪ ،‬گناه‪ ،‬بزه ‪۳‬ـ بدبختی‪ ،‬شرمساری ‪۴‬ـ بال‪،‬‬
‫مصیبت‪ ،‬آفت‪ ،‬زیان‪ ،‬ضرر‪.‬‬
‫‪ / dnamu kanAtsa / astānak umand‬اَستانَک‬
‫اومَند ‪ :‬فقیر‪ ،‬نیازمند‪ ،‬محتاج‪.‬‬
‫‪ / natnAtsa / astāntan‬اَستانتَن ‪ :‬ایستادن‪ ،‬توقف ـ‬
‫تعطیل کردن‪.‬‬
‫‪ / nAxutsa / astuxān‬اَستوخان ‪ :‬استخوان‪.‬‬
‫‪ / nAdutsa / astudān‬اَستودان ‪ :‬قبر‪ ،‬گور‪ ،‬گورستان‪،‬‬
‫مقبره‪.‬‬
‫‪ / dnamutsa / astumand‬اَستومَند ‪ :‬جسمانی‪،‬‬
‫مادی‪ ،‬جامد‪.‬‬
‫‪ / hidnamutsa / astumandih‬اَستومَندیْه ‪:‬‬
‫جسمانی ـ مادی ـ جامد بودن‪.‬‬
‫‪ / Ahidnamutsa / astumandihā‬اَستومَندیها ‪:‬‬
‫جسما‪ ،‬به طور مادی یا جامد‪.‬‬
‫‪ / kanutsa / astunak‬اَستونَک ‪- ۱ :‬شریف‪ ،‬نجیب‪،‬‬
‫محترم ‪۲‬ـ تمیز ـ تطهیر ـ پاک شده‪.‬‬
‫‪ / hitsa / astih‬اَستیْه ‪ :‬هستی‪.‬‬
‫‪ / katitsa / astitak‬اَستیتَک ‪ :‬محکم‪ ،‬بادوام‪،‬‬
‫باثبات‪ ،‬ماندگار‪ ،‬پایدار‪.‬‬

‫‪ / Sa / aš‬اَش ‪- ۱ :‬چشم شیطان ‪۲‬ـ ضمیر متصل سوم‬
‫شخض مفرد نگاه کنید به‪ :‬ایش‪.‬‬
‫‪َ / tSihav aSa / aša vahišt‬ا َ‬
‫ش وَهیشْت ‪:‬‬
‫اردیبهشت‪ ،‬فرشت ٔه نگهبان پاکی و پرهیزکاری )اوستایی‪:‬‬
‫اشاوهیشتا(‪َ / himraSa / ašarmih .‬اشَرمیْه ‪ :‬بی‬
‫شرمی‪ ،‬بی حیایی‪.‬‬
‫‪َ / AhimraSa / ašarmihā‬اشَرمیها ‪ :‬بی شرمانه‪ ،‬با‬
‫بی حیایی‪.‬‬
‫‪ / nSinim tASa / ašāt minišn‬اَشات مینیشْن‬
‫‪ :‬غمگین‪ ،‬ناراحت‪ ،‬غضه دار‪ ،‬اندوهگین‪ ،‬دلگیر‪ ،‬پریشان‪.‬‬
‫‪ / nSirASa / ašārišn‬اَشاریشْن ‪ :‬مسکن‪ ،‬منزل‪،‬‬
‫مأوا‪.‬‬
‫‪ / trikASa / ašākirt‬اَشاکیرت ‪ :‬شاگرد‪.‬‬
‫‪ / trigASa / ašāgirt‬اَشاگیرت ‪ :‬شاگرد‪.‬‬
‫‪ / nASa / ašān‬اَشان ‪ :‬ضمیر متصل سوم شخص جمع‬
‫شان‪.‬‬
‫‪ / tsayASa / ašāyast‬اَشایَست ‪ :‬ناشایست‪،‬‬
‫نامناسب‪.‬‬
‫‪ / natiyASa / ašāyitan‬اَشاییتَن ‪ :‬شایسته ـ‬
‫مناسب نبودن‪.‬‬
‫‪ / tSa / ašt‬اَشت ‪ :‬هشت‪.‬‬
‫‪ / ratSa / aštar‬اَشتَر ‪- ۱ :‬خنجر‪ ،‬سالح ‪۲‬ـ تازیانه‪،‬‬
‫شالق‪.‬‬
‫‪ / katSa / aštak‬اَشتَک ‪ :‬فرستاده‪ ،‬رسول‪ ،‬مأمور‪،‬‬
‫پیک‪.‬‬
‫‪ / hikatSa / aštakih‬اَشتَکیْه ‪ :‬مأموریت‪ ،‬رسالت‬
‫پذیرش دین زرتشت‪ ،‬نخستین آتشکدهای که ساخت‪ ،‬آذر‪.‬‬
‫‪ / rtSa / aštr‬اَشتْر ‪ :‬تازیانه‪ ،‬شالق‪.‬‬
‫‪ / tAtSa / aštāt‬اَشتات ‪- ۱ :‬نام روز بیست و ششم‬
‫ماه ‪۲‬ـ حقیقت‪.‬‬
‫‪ / hitSa / aštih‬اَشتیْه ‪ :‬پیام‪ ،‬پیغام‪.‬‬
‫‪ / kSa / ašk‬اَشک ‪ :‬اشک چشم‪.‬‬
‫‪۲۷‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / katusa / asutak‬اَسوتَک ‪- ۱ :‬کوشا‪ ،‬فعال‪ ،‬با شوق‪،‬‬
‫با ذوق ‪۲‬ـ ناسوده‪ ،‬نافرسوده‪ ،‬تازه ساخت‪ ،‬غیر مستعمل‪.‬‬
‫‪ / hitusa / asutih‬اَسوتیْه ‪ :‬بی فایدگی‪ ،‬بی منفعتی‪.‬‬
‫‪ / hinSicusa / asucišnih‬اَسوچیشنیْه ‪ :‬ناسوزشی‪،‬‬
‫بهبود سوزش‪.‬‬
‫‪ / rusa / asur‬اَسور ‪ :‬گرسنه‪ ،‬قحطی زده‪ ،‬بی غذا‪ ،‬بی‬
‫سور‪.‬‬
‫‪ / kiyArusa / asurāyik‬اَسوراییک ‪ :‬آسوری‪،‬‬
‫آشوری‪ ،‬بابِلی‪.‬‬
‫‪ / nSihusa / asuhišn‬اَسوهیشْن ‪- ۱ :‬جاودانگی‪،‬‬
‫فساد ـ تجزیه ناپذیری ‪۲‬ـ سیری‪ ،‬گرسنه نبودن ‪۳‬ـ بی‬
‫حسی‪.‬‬
‫‪ / rAvusa / asuvār‬اَسووار ‪ :‬سواره برآمدن‪ ،‬باالرفتن‪،‬‬
‫صعود کردن ‪ ۵‬ـ گم ـ مفقود شدن ‪۶‬ـ به پایان رساندن‪،‬‬
‫خاتمه‪.‬‬
‫‪ / hirAvusa / asuvārih‬اَسوواریْه ‪ :‬سواری‪،‬‬
‫سوارکاری‪.‬‬
‫‪ / natirAvusa / asuvāritan‬اَسوواریتَن ‪ :‬اسب‬
‫سواری کردن‪.‬‬
‫‪ / nAivsa / asviān‬اَسویان ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / nSiyusa / asuyišn‬اَسوییشْن ‪ :‬تجزیه ناپذیری‪.‬‬
‫‪ / jisa / asij‬اَسیج ‪ :‬فنا ـ تجزیه ناپذیر‪ ،‬خراب ـ فاسد‬
‫نشدنی‪.‬‬
‫‪ / dnamu jisa / asij umand‬اَسیج اومَند ‪ :‬فنا ـ‬
‫تجزیه ناپذیر‪ ،‬خراب ـ فاسد نشدنی‪ ،‬جاویدان‪.‬‬
‫‪ / nSijisa / asijišn‬اَسیجیشْن ‪ :‬فنا ـ تجزیه‬
‫ناپذیری‪ ،‬خراب ـ فاسد نشدنی‪.‬‬
‫‪ / Zisa / asiž‬اَسیژ ‪ :‬نگاه کنید به‪ :‬اَسیج‪.‬‬
‫‪ / katSisa / asištak‬اَسیشتَک ‪ :‬احمق‪ ،‬ابله‪،‬‬
‫کودن‪.‬‬
‫‪ / misa / asim‬اَسیم ‪ :‬نقره‪ ،‬سیم‪.‬‬
‫‪ / nimisa / asimin‬اَسیمین ‪ :‬نقرهای‪ ،‬سیمین‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / tSuz kuSa / ašuk zušt‬اَشوک زوشت ‪ :‬مرغ‬ ‫‪ / rakSa / aškar‬اَش َکر ‪ :‬نام شهری در شرق ایران‪.‬‬
‫اوستا خوان‪.‬‬ ‫‪ / bmakSa / aškamb‬اَشکَمب ‪ :‬شکم‪.‬‬
‫‪ / hirAk nAkuSa / ašukān kārih‬اَشوکان‬ ‫‪ / kabmakSa / aškambak‬اَشکَمبَک ‪ :‬شکمبه‪،‬‬
‫کاریْه ‪ :‬رعایت تقوا و تقدس‪.‬‬ ‫معد ٔه جانور‪.‬‬
‫‪ / gnavSiSa / ašišvang‬اَشیش وَنگ ‪ :‬نام یکی از‬ ‫‪ / mokSa / aškom‬اَشکُم ‪ :‬شکم‪.‬‬
‫ایزدان‪.‬‬ ‫‪ / bmokSa / aškomb‬اَشکُمب ‪ :‬شکم‪.‬‬
‫‪ / dnakiSa / ašikand‬اَشیکَند ‪- ۱ :‬سالم‪ ،‬نشکسته‪،‬‬ ‫‪ / kabmokSa / aškombak‬اَشکُمبَک ‪ :‬شکمبه‪،‬‬
‫بی عیب ‪۲‬ـ باکره‪ ،‬دوشیزه‪.‬‬ ‫معد ٔه جانور‪.‬‬
‫‪ / nAhakiSa / ašikahān‬اَشیکَهان ‪ :‬تنبل‪ ،‬کاهل‪.‬‬ ‫‪ / nAkSa / aškān‬اَشکان ‪ :‬نیای اشکانیان‪ ،‬اشک یکی‬
‫‪ / kuhav miSa / ašim vahuk‬اَشیم وَهوک ‪:‬‬ ‫از شاهان اشکانی‪.‬‬
‫دعای معروف اشم وهو‪.‬‬ ‫‪ / nAnAkSa / aškānān‬اَشکانان ‪ :‬اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / dnarqa / aqrand‬اَغرَند ‪ :‬نفرت آور‪ ،‬منفور‪.‬‬ ‫‪ / natiniv ukSa / ašku vinitan‬اَشکو وینیتَن ‪:‬‬
‫‪ / tarirqa / aqrirat‬اَغریرَت ‪ :‬نام کسی‪.‬‬ ‫سقف ساختن‪ ،‬سقف زدن‪.‬‬
‫‪ / rAcfa / afcār‬اَفچار ‪ :‬ابزار‪ ،‬افزار‪ ،‬وسیله‪.‬‬ ‫‪ / bukSa / aškub‬اَشکوب ‪ :‬سقف‪ ،‬طاق‪.‬‬
‫‪ / dfa / afd‬اَفد ‪ :‬شگفتی ـ تعجب آور‪ ،‬جالب‪ ،‬عجیب‪،‬‬ ‫‪ / pukSa / aškup‬اَشکوپ ‪ :‬سقف‪ ،‬طاق‪.‬‬
‫شگفت انگیز‪.‬‬ ‫‪ / bmukSa / aškumb‬اَشکومب ‪ :‬شکم‪.‬‬
‫‪ / modfa / afdom‬اَفدُم ‪ :‬پایان‪ ،‬آخر‪ ،‬سرانجام‪،‬‬ ‫‪ / vukSa / aškuv‬اَشکوو ‪ :‬سقف‪ ،‬طاق‪.‬‬
‫عاقبت‪.‬‬
‫‪ / rAtrak vukSa / aškuv kartār‬اَشکوو کَرتار ‪:‬‬
‫‪ / himodfa / afdomih‬اَفدُمیْه ‪ :‬اختتامیه‪ ،‬پایانی‪.‬‬ ‫سقف ساز‪.‬‬
‫‪ / hitrakdfa / afdkartih‬اَفدْکرتیْه ‪ :‬کار شگفت‬ ‫‪ / nAhagSa / ašgahān‬اَشگَهان ‪ :‬تنبل‪ ،‬کاهل‪،‬‬
‫انگیز‪.‬‬ ‫سست‪.‬‬
‫‪ / hidfa / afdih‬اَفدیْه ‪ :‬شگفتی‪ ،‬جالب انگیز‪.‬‬ ‫‪ / hinAhagSa / ašgahānih‬اَشگَهانیْه ‪ :‬تنبلی‪،‬‬
‫‪ / mAjarfa / afrajām‬اَفرَجام ‪ :‬نافرجام نگاه کنید‬ ‫کاهلی‪ ،‬سستی‪.‬‬
‫به‪َ :‬ا ْفرَزام‪.‬‬ ‫‪ / hAmSa / ašmāh‬اَشماه ‪ :‬شما‪.‬‬
‫‪ / mAZarfa / afražām‬اَفرَژام ‪ :‬نافرجام‪ ،‬ناموفق‪،‬‬ ‫‪ / kumSa / ašmuk‬اَشموک ‪ :‬ملحد‪ ،‬مرتد نگاه کنید‬
‫نامحدود‪ ،‬بی انتها‪.‬‬ ‫به‪ :‬اَهرَموگ‪.‬‬
‫‪ / himAZarfa / afražāmih‬اَفرَژامیْه ‪ :‬نافرجامی‪،‬‬ ‫‪ / wanSa / ašnaw‬اَشنَو ‪ :‬بشنو‪.‬‬
‫ناکامی‪ ،‬نامحدودی‪ ،‬بی هدفی‪ ،‬بی پایانی‪.‬‬
‫‪ / natunSa / ašnutan‬اَشنوتَن ‪ :‬شنیدن‪.‬‬
‫‪ / dnavAsarfa / afrasāvand‬اَفرَساوَند ‪ :‬جاویدان‪،‬‬
‫‪ / kuSa / ašuk‬اَشوک ‪ :‬مقدس‪ ،‬متقی‪ ،‬پرهیزکار‪.‬‬
‫ماندگار‪ ،‬نافرسودنی‪ ،‬تجزیه ناپذیر‪.‬‬
‫‪ / tAd kuSa / ašuk dāt‬اَشوک دات ‪ :‬صدقه‪،‬‬
‫‪ / hidnavAsarfa / afrasāvandih‬اَفرَساوَندیْه ‪:‬‬
‫خمس‪ ،‬زکات‪ ،‬پول یا چیزهایی که به پیشوای دینی یا‬
‫جاودانگی‪ ،‬ماندگاری‪ ،‬تجزیه ناپذیری‪ ،‬از بین نرفتنی‪.‬‬
‫فقیران و پرهیزکاران دهند‪.‬‬

‫‪۲۸‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / nSicurfa / afrucišn‬اَفروچیشْن ‪ :‬افروزش‪،‬‬ ‫‪ / knarfa / afrank‬اَفرَنک ‪ :‬تزیین ـ آرایش ـ مزین ـ‬

‫استارت‪.‬‬ ‫آراسته شده‪ ،‬زیبا‪.‬‬
‫‪ / natxurfa / afruxtan‬اَفروختَن ‪ :‬افروختن‪ ،‬روشن‬ ‫‪ / hitxaharfa / afrahaxtih‬اَف َرهَختیه ‪ :‬بی‬
‫کردن‪ ،‬استارت زدن‪.‬‬ ‫تربیتی‪ ،‬نافرهیختگی‪.‬‬
‫‪ / zurfa / afruz‬اَفروز ‪ :‬افروز‪ ،‬روشن‪ ،‬روشن کننده‪،‬‬ ‫‪ / tAharfa / afrahāt‬اَفرَهات ‪ :‬بی یاور‪ ،‬بی کمک‬
‫فندک‪ ،‬کبریت‪.‬‬ ‫نگاه کنید به‪ْ :‬فرَهات‪.‬‬
‫‪ / nSizurfa / afruzišn‬اَفروزیشْن ‪ :‬افروزش‪ ،‬استارت‪.‬‬ ‫‪ / tfAvarfa / afravāft‬اَفرَوافْت ‪- ۱ :‬ناپسند‪،‬‬
‫‪ / gaSurfa / afrušag‬اَفروشَگ ‪ :‬نوعی نان‪ ،‬نوعی‬ ‫نامطبوع‪ ،‬ناخوشایند‪ ،‬چندش آور‪ ،‬زننده ‪۲‬ـ گناهکار‪،‬‬
‫کلوچه نگاه کنید به شرح این واژه در »برهان قاطع« در‬ ‫ناپرهیزکار آرامبخش ‪۴‬ـ نوکر‪ ،‬خدمتکار‪.‬‬
‫توضیح واژه¬ی افروشه سیستان و بلوچستان‪ ،‬بحرین و‬ ‫‪ / tuyarfa / afrayut‬اَف َریوت ‪ :‬کامل‪ ،‬بی نقص‪ ،‬بی‬
‫جزیرههای‪.‬‬ ‫کاست هم‪.‬‬
‫‪ / irAtpirfa / afriptāri‬اَفریپْتاری ‪ :‬نافریبی‪،‬‬ ‫‪AhiSicah‬‬ ‫‪tuyarfa‬‬ ‫‪/ afrayut hacišihā‬‬
‫سادگی‪ ،‬یکرنگی‪ ،‬بی غل و غشی‪ ،‬صداقت‪.‬‬ ‫‪ /‬اَف َریوت هَچیشیها ‪ :‬به طوری که چیزی از آن کم نشود‪.‬‬
‫‪ / rAzfa / afzār‬اَفزار ‪- ۱ :‬ابزار‪ ،‬افزار‪ ،‬اسباب‪ ،‬وسیله‪،‬‬ ‫‪ / Ahituyarfa / afrayutihā‬اَف َریوتیها ‪ :‬بدون‬
‫آلت‪ ،‬سالح ‪۲‬ـ ادوی ٔه غذا ‪۳‬ـ نیرو‪ ،‬توان‪ ،‬انرژی‪ ،‬قدرت‪ ،‬شکوه‪،‬‬ ‫انحراف‪ ،‬مستقیم‪ ،‬درست‪ ،‬بدون اشتباه‪ ،‬انحراف ناپذیرانه‪.‬‬
‫جالل‪ ،‬ثروت‪.‬‬ ‫‪ / cArfa / afrāc‬اَفراچ ‪ :‬افزار‪ ،‬ابزار‪ ،‬وسیله‪.‬‬
‫‪ / dnapsug rAzfa / afzār guspand‬اَفزار‬ ‫‪ / hinSicas cArfa / afrāc sacišnih‬اَفراچ‬
‫گوسپند ‪ :‬چارپادار‪ ،‬گله دار‪ ،‬دامدار‪ ،‬کسی که چاپایان اهلی‬ ‫سَچیشنیْه ‪ :‬نگذشتن‪ ،‬گذشت نکردن‪ ،‬نبخشیدن‪.‬‬
‫بسیار دارد‪.‬‬ ‫‪ / rAtfug cArfa / afrāc guftār‬اَفراچ گوفتار‬
‫‪-‬‬ ‫‪َ / dnamurAzfa / afzārumand‬افزارومَند ‪۱ :‬‬ ‫‪ :‬منکِر‪ ،‬انکار ـ نفی کننده‪.‬‬
‫ابزارمَند‪ ،‬صنعتگر‪ ،‬سازنده‪ ،‬کسی که دارای ابزار کار است ‪۲‬ـ‬ ‫‪ / natxArfa / afrāxtan‬اَفراختَن ‪ :‬افراختن‪،‬‬
‫ماهر‪ ،‬کاردان‪ ،‬وارد‪ ،‬استاد ‪۳‬ـ ثروتمند‪ ،‬غنی‪.،‬‬ ‫افراشتن‪.‬‬
‫‪ / hirAzfa / afzārih‬اَفزاریه ‪- ۱ :‬شکوهمندی‪،‬‬ ‫‪ / zArfa / afrāz‬اَفراز ‪ :‬فراز‪ ،‬راست‪ ،‬ایستاده‪ ،‬قائم‪،‬‬
‫نیرومندی‪ ،‬اقتدار‪ ،‬عظمت‪ ،‬دارایی‪ ،‬ثروت‪ ،‬مال ‪۲‬ـ عمل‪ ،‬فعل‪،‬‬ ‫عمود‪ ،‬بلند‪ ،‬تعالی‪ ،‬رفیع‪.‬‬
‫کار‪ ،‬اقدام‪.‬‬
‫‪ / tsArfa / afrāst‬اَفراسْت ‪ :‬افراشته ـ مشورت ـ‬
‫‪ / natineyAzfa / afzāyenitan‬اَفزایِنیتَن ‪:‬‬ ‫مشاوره ـ رایزنی ـ همفکری ـ هم اندیشی کردن ‪۳‬ـ توجه ـ‪.‬‬
‫افزایش دادن‪ ،‬زیاد ـ بسیار ـ اضافه کردن‪ ،‬افزودن‪.‬‬
‫‪ / bAysArfa / afrāsyāb‬اَفراسیاب ‪ :‬افراسیاب‪.‬‬
‫‪ / rAtineyAzfa / afzāyenitār‬اَفزایِنیتار ‪:‬‬
‫‪ / natSArfa / afrāštan‬اَفرا ْ‬
‫شتَن ‪ :‬افراشتن‪ ،‬بلند ـ‬
‫افزایش دهنده‪ ،‬زیاد ـ بسیار ـ اضافه کننده‪ ،‬افزایشگر‪،‬‬
‫برپا کردن‪.‬‬
‫افزاینده‪.‬‬
‫‪ / curfa / afruc‬اَفروچ ‪ :‬افروز‪.‬‬
‫‪ / natiyAzfa / afzāyitan‬اَفزایتَن ‪ :‬افزایش دادن‪،‬‬
‫‪ / natinecurfa / afrucenitan‬اَفروچِنیتَن ‪ :‬روشن‬
‫زیاد ـ بسیار ـ اضافه کردن‪ ،‬افزودن‪.‬‬
‫کردن‪ ،‬افروختن‪.‬‬

‫‪۲۹‬‬

‫‪ / nAsfa / afsān‬اَفسان ‪ :‬افسانه‪ ،‬فسانه‪.‬‬
‫‪ / yAsfa / afsāy‬اَفسای ‪ :‬افسون ـ سحر ـ‬
‫جادوکردن‪.‬‬
‫‪ / tusfa / afsut‬اَفسوت ‪ :‬ساییده شده‪ ،‬فرسایش‬
‫یافته‪.‬‬
‫‪ / nadusfa / afsudan‬اَفسودَن ‪ :‬افسون ـ سحر ـ‬
‫جادو کردن‪ ،‬با جادو نگهداشتن‪.‬‬
‫‪ / susfa / afsus‬اَفسوس ‪- ۱ :‬افسوس‪ ،‬آه‪ ،‬دریغ ‪۲‬ـ‬
‫ریشخند‪ ،‬تمسخر‪ ،‬استهزا‪ ،‬مسخره کردن‪.‬‬
‫‪ / ragsusfa / afsusgar‬اَفسوسگَر ‪ :‬ریشخند ـ‬
‫مسخره ـ استهزا کننده‪.‬‬
‫‪ / hiragsusfa / afsusgarih‬اَفسوسگَریْه ‪:‬‬
‫ریشخند‪ ،‬تمسخر‪ ،‬استهزا‪.‬‬
‫‪ / Ahiragsusfa / afsusgarihā‬اَفسوسگَریها ‪:‬‬
‫افسوس گرانه‪ ،‬از روی ریشخند‪ ،‬با مسخرگی‪.‬‬
‫‪ / nusfa / afsun‬اَفسون ‪ :‬جادو‪ ،‬سِحر‪ ،‬وِرد‪.‬‬
‫‪ / natsinisfa / afsinistan‬اَفسینیستَن ‪ :‬نابود ـ‬
‫ویران ـ نیست ـ تخریب ـ منهدم ـ منفجر‪ ،‬خراب کردن در‪.‬‬
‫‪ / natsinisfa / afsinistan‬اَفسینیشْن ‪ :‬تخریب‪،‬‬
‫خرَت‬
‫انهدام‪ ،‬انحطاط‪.‬‬
‫‪ / natrASfa / afšārtan‬اَفشارتَن ‪ :‬فشردن‪ ،‬فشار‬
‫دادن‪.،‬‬
‫‪ / nadrASfa / afšārdan‬اَفشاردَن ‪ :‬فشردن‪ ،‬فشار‬
‫دادن‪.‬‬
‫‪ / natnASfa / afšāntan‬اَفشانتَن ‪ :‬افشاندن‪ ،‬پخش‬
‫ـ منتشر کردن‪ ،‬ریختن‪ ،‬پاشیدن‪.‬‬
‫سرْت ‪- ۱ :‬افسرده ‪۲‬ـ منجمد‪،‬‬
‫‪ / nadnASfa / afšāndan‬اَفشاندَن ‪ :‬افشاندن‪،‬‬
‫پخش ـ منتشر کردن‪ ،‬ریختن‪ ،‬پاشیدن‪.‬‬
‫‪ / nadruSfa / afšurdan‬اَفشوردَن ‪ :‬فشردن‪ ،‬فشار‬
‫دادن‪ ،‬پرس کردن‪.‬‬
‫‪ / rAkfa / afkār‬اَفکار ‪ :‬عاطل‪ ،‬تعطیل‪ ،‬بیکار‪ ،‬وامانده‪،‬‬
‫ناتوان نگاه کنید به‪َ :‬اپِکار‪.‬‬
‫‪۳۰‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nSiyAzfa / afzāyišn‬اَفزایشْن ‪ :‬افزایش‪ ،‬فزونی‪،‬‬
‫زیادتی‪.‬‬
‫‪ / hikinSiyAzfa / afzāyišnikih‬اَفزایشْنیکیْه ‪:‬‬
‫افزودگی‪ ،‬فزونی‪.‬‬
‫‪ / natuzfa / afzutan‬اَفزوتَن ‪ :‬افزودن‪ ،‬زیاد ـ بسیار ـ‬
‫فراوان ـ اضافه کردن‪.‬‬
‫‪ / dit natuzfa / afzutan tid‬اَفزوتَن تید ‪ :‬سایه‬
‫اش مستدام‪ ،‬عمرش دراز باشد‪ .‬این جمله در زمان ساسانیان‬
‫بر روی پولهای نقرهای نوشته میشد‪.‬‬
‫‪ / nuzfa / afzun‬اَفزون ‪ :‬افزون‪ ،‬زیاد‪ ،‬بسیار‪ ،‬فراوان‪،‬‬
‫اضافه‪.‬‬
‫‪ / gnahraf nuzfa / afzun farhang‬اَفزون‬
‫فَرهَنگ ‪ :‬آنچه باعث افزایش فرهنگ شود نام پسر وی‪.‬‬
‫‪ / rAtinuzfa / afzunitār‬اَفزونیتار ‪ :‬افزایش دهنده‪.‬‬
‫‪ / kinuzfa / afzunik‬اَفزونیک ‪ :‬افزون‪ ،‬فزون‪ ،‬فراوان‪،‬‬
‫بسیار‪ ،‬زیاد‪ ،‬خیلی‪.‬‬
‫‪ / motkinuzfa / afzuniktom‬اَفزونیک تُم ‪ :‬مقدس‬
‫ترین‪.‬‬
‫‪ / tarx kinuzfa / afzunik xrat‬اَفزونیک ْ‬
‫‪ :‬خرد ـ اندیشه ـ عقل مقدس‪.‬‬
‫‪ / hikinuzfa / afzunikih‬اَفزونیکیه ‪- ۱ :‬در حال‬
‫افزایش ـ افزونی ـ فزونی ـ فراوانی ـ بسیار ـ ازدیاد‪ ،‬در حال‬
‫توسعه ـ‪.‬‬
‫‪ / hinuzfa / afzunih‬اَفزونیه ‪ :‬افزونی‪ ،‬فزونی‪ ،‬فراوانی‪،‬‬
‫بسیاری‪ ،‬زیادی‪.‬‬
‫‪ / trasfa / afsart‬اَف َ‬
‫یخ زده‪ ،‬سرد ‪۳‬ـ نوعی غذای سرد‪.‬‬
‫‪ / natrasfa / afsartan‬اَف َ‬
‫س ْرتَن ‪- ۱ :‬افسرده ـ‬
‫پژمرده ـ خاموش ـ ساکت کردن ‪۲‬ـ منجمد ـ یخ زده ـ سرد‬
‫کردن نگاه‪.‬‬
‫‪ / nSirAsfa / afsārišn‬اَفساریشْن ‪ :‬افسردگی‪،‬‬
‫گرفتگی روانی‪.‬‬
‫‪ / nAlAsfa / afsālān‬اَفساالن ‪ :‬بهار‪.‬‬

‫‪ / natinerAka / akārenitan‬اَکارِنیتَن ‪ :‬بی اثر ـ‬
‫ناکارآمد ـ نامؤثر ـ عاطل ـ بیهوده ـ غیر مفید ـ از حیز‬
‫انتفاع ساقط کردن‪.‬‬
‫‪ / rAtinerAka / akārenitār‬اَکارِنیتار ‪ :‬نگاه کنید‬
‫به اکار‪.‬‬ ‫‪َ / traka / akart‬ا َکرْت ‪ :‬ناکرده‪ ،‬انجام نشده‪ ،‬به فعلیت‬
‫‪ / hirAka / akārih‬اَکاریْه ‪ :‬بی اثری‪ ،‬بیهودگی‪،‬‬
‫ناکارآمدی‪ ،‬نامفیدی‪ ،‬ناسودمندی‪ ،‬غیر انتفاعی‪ ،‬بیکاری‪ ،‬بی‬
‫حاصلی‪ ،‬سستی‪ ،‬بی صالحیتی‪ ،‬ناشایستگی‪.‬‬
‫‪ / natirAka / akāritan‬اَکاریتَن ‪ :‬نگاه کنید به‪:‬‬
‫اَکارِنیتَن‪.‬‬
‫‪ / natsahirAka / akārihastan‬اَکاریهَستَن ‪ :‬بی‬
‫اثر ـ ناکارآمد ـ نامؤثر ـ عاطل ـ بیهوده ـ غیر مفید ـ از حیز‬
‫انتفاع ساقط شدن‪.‬‬
‫‪ / mAka / akām‬اَکام ‪- ۱ :‬ناکام‪ ،‬ناموفق‪ ،‬شکست‬
‫خورده ‪۲‬ـ بی میل‪ ،‬بی آرزو‪ ،‬سرخورده‪.‬‬
‫‪ / kamAka / akāmak‬اَکامَک ‪ :‬نگاه کنید به اَکام‪.‬‬
‫‪ / dnamu kamAka / akāmak umand‬اَکامَک‬ ‫‪hidnamu‬‬
‫اومَند ‪ :‬نگاه کنید به اَکام‪.‬‬
‫‪/ hidnamu kamAka / akāmak umandih‬‬
‫اَکامَک اومَندیْه ‪ :‬ناکامی‪ ،‬عدم موفقیت‪ ،‬شکست‪،‬‬
‫سرخوردگی‪.‬‬
‫‪/ yAtavx kamAka / akāmak xvatāy‬‬ ‫‪hinAmaz‬‬
‫خوَتای ‪ :‬فرمانروا ـ حاکم ـ رئیس جمهور ـ رهبری‬
‫اَکامَک ْ‬
‫ناالیق که مطابق خواست مردم نیست به کار میرود‪.‬‬
‫‪ / hikamAka / akāmakih‬اَکامَکیه ‪ :‬ناکامی‪ ،‬عدم‬
‫موفقیت‪ ،‬شکست‪ ،‬سرخوردگی‪.‬‬
‫‪ / dnamugamAka / akāmagumand‬اَکامَگومَند ‪:‬‬
‫بی میل‪ ،‬بی عالقه‪.‬‬
‫‪ / dnamu mAka / akām umand‬اَکام اومَند ‪ :‬نگاه‬
‫کنید به‪ :‬اکام‪.‬‬
‫‪ / hidnamu mAka / akām umandih‬اَکام‬
‫اومَندیْه ‪ :‬ناکامی‪ ،‬شکست‪ ،‬عدم موفقیت‪.‬‬
‫‪۳۱‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / AhirAkfa / afkārihā‬اَفکاریها ‪ :‬به فراوانی‪،‬‬
‫مزایده‪.‬‬
‫‪ / natnagfa / afgantan‬اَفگَنتَن ‪ :‬افکندن‪ ،‬دور‬
‫انداختن‪ ،‬از رده خارج کردن‪.‬‬
‫در نیامده‪ ،‬قوه‪ ،‬به عمل در نیامده‪ ،‬غیر فعال‪.‬‬
‫‪َ / rAtraka / akartār‬ا َکرْتار ‪ :‬ناکردار‪ ،‬ناعامل‪ ،‬نافاعل‪،‬‬
‫راکد‪.‬‬
‫‪َ / hirAtraka / akartārih‬ا َکرْتاریْه ‪ :‬رکود‪،‬‬
‫ناکرداری‪ ،‬غیر فعالی‪.‬‬
‫‪َ / tariraka / akarirat‬اکَریرَت ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪َ / karAnaka / akanārak‬اکَنارَک ‪ :‬بی پایان‪ ،‬بی‬
‫کرانه‪ ،‬بی انتها‪ ،‬بی نهایت‪ ،‬بی حد‪.‬‬
‫‪/ dnamu karAnaka / akanārak umand‬‬
‫َاکَنارَک اومَند ‪ :‬بی پایان‪ ،‬بی کرانه‪ ،‬بی انتها‪ ،‬بی نهایت‪ ،‬بی‬
‫حد قطعی‪.‬‬
‫‪karAnaka‬‬ ‫‪/ akanārak umandih‬‬
‫‪َ /‬اکَنارَک اومَندیْه ‪ :‬بی پایانی‪ ،‬بی کرانی‪ ،‬بی انتهایی‪ ،‬بی‬
‫نهایتی‪.‬‬
‫‪kanAmaz‬‬ ‫‪karAnaka‬‬ ‫‪/ akanārak zamānak‬‬
‫‪َ /‬اکَنارَک زَمانَک ‪ :‬زمان ازلی ـ بی پایان‪ ،‬ابد‪.‬‬
‫‪karAnaka‬‬ ‫‪/ akanārak zamānih‬‬
‫‪َ /‬اکَنارَک زَمانیْه ‪ :‬زمان ٔه بی کران ـ بی پایان‪ ،‬ابدی‪.‬‬
‫‪AhinAmaz‬‬ ‫‪karAnaka‬‬ ‫‪/ akanārak‬‬
‫‪َ / zamānihā‬اکَنارَک زَمانیْها ‪ :‬جاوانانه‪ ،‬به طور ابدی‪.‬‬
‫‪َ / higarAnaka / akanāragih‬اکَنارَگیْه ‪ :‬بی‬
‫پایانی‪ ،‬بی کرانی‪ ،‬بی انتهایی‪ ،‬بی نهایتی‪ ،‬بی حدی‪.‬‬
‫‪َ / hineka / akenih‬اکِنیْه ‪ :‬پاکدلی‪ ،‬بی کینهای‪،‬‬
‫غفوری‪ ،‬رحیمی‪.‬‬
‫‪ / rAka / akār‬اَکار ‪ :‬ناکارآمد‪ ،‬بی فایده‪ ،‬نامؤثر‪ ،‬ناالیق‪،‬‬
‫بی صالحیت‪ ،‬عاطل‪ ،‬ضعیف‪ ،‬غیر مفید‪ ،‬ناتوان‪ ،‬بیهوده‪.‬‬
‫‪ / karAka / akārak‬اَکارَک ‪ :‬ناکارآمد‪ ،‬نامؤثر‪،‬‬
‫ناکارساز‪.‬‬

‫‪ / natsihirAga / agārihistan‬اَگاریهیستَن ‪:‬‬
‫ناکار ـ بی مصرف ـ عاطل ـ بیخود ـ از کارافتاده شدن‪.‬‬
‫‪ / hAga / agāh‬اَگاه ‪ :‬معزول‪ ،‬عزل ـ برکنار ـ ساقط‬
‫شده‪ ،‬کسی که مقامی ندارد‪.‬‬
‫‪ / nidga / agdin‬اَگدین ‪ :‬بد دین‪ ،‬کافر‪ ،‬دینی بجز‬
‫زرتشتی داشتن‪.‬‬
‫‪ / hinidga / agdinih‬اَگدینیْه ‪ :‬بد دینی‪ ،‬کفر‪،‬‬
‫انحراف عقیدتی‪.‬‬
‫‪ / varga / agrav‬اَگرَو ‪ :‬ناگرو‪ ،‬آزاد‪ ،‬چیزی که از رهن‬
‫یا گرو آزاد شده‪ ،‬کسی که تعهدی ندارد‪.‬‬
‫‪ / rAtfirga / agriftār‬اَگریفتار ‪- ۱ :‬آسوده‪،‬‬
‫ناگرفتار ‪۲‬ـ دریافت نکردنی‪ ،‬غیر قابل گرفتن‪ ،‬ناگرفتنی‪،‬‬
‫نامحسوس‪ ،‬لمس نشدنی‪.‬‬
‫‪ / natsuga / agustan‬اَگوستَن ‪ :‬آویختن‪ ،‬معلق ـ‬
‫سرنگون کردن‪.‬‬
‫‪ / tirAkuga / agukārit‬اَگوکاریت ‪ :‬ناگواریده‪ ،‬هضم‬
‫نشده‪.‬‬
‫‪ / nAmuga / agumān‬اَگومان ‪ :‬بی گمان‪ ،‬بی تردید‪،‬‬
‫یقینا‪ ،‬بدون شک چوبی‪ ،‬چوب دار ‪۴‬ـ بام‪ ،‬سقف‪.‬‬
‫‪ / hikinAmuga / agumānikih‬اَگومانیکیه ‪ :‬بی‬
‫گمانی‪ ،‬بی تردیدی‪ ،‬با یقین‪ ،‬با اطمینان‪ ،‬شک ـ دودلی‬
‫نداشتن‪.‬‬
‫‪ / hinAmuga / agumānih‬اَگومانیه ‪ :‬بی گمانی‪ ،‬بی‬
‫تردیدی‪ ،‬با یقین‪ ،‬با اطمینان‪ ،‬شک ـ دودلی نداشتن‪.‬‬
‫‪ / AhinAmuga / agumānihā‬اَگومانیها ‪ :‬بی‬
‫گمانانه‪ ،‬از روی یقین‪.‬‬
‫‪ / kinSicimuga / agumicišnik‬اَگومیچیشنیک ‪:‬‬
‫بسیط‪ ،‬ترکیب نشدنی‪ ،‬ناآمیزنده‪ ،‬آمیخته ـ مخلوط ناشدنی‪.‬‬
‫‪ / gimuga / agumig‬اَگومیگ ‪ :‬خالص‪ ،‬ناب‪.‬‬
‫‪ / higimuga / agumigih‬اَگومیگیْه ‪ :‬خلوص‪ ،‬نابی‪.‬‬
‫‪ / hikAvuga / aguvākih‬اَگوواکیه ‪ :‬سکوت‪،‬‬
‫خاموشی‪ ،‬ناگویایی‪ ،‬اللی‪ ،‬بی زبانی‪ ،‬زبان بستگی‪.‬‬
‫‪۳۲‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / hinSicat mAka / akām tacišnih‬اَکام‬
‫تَچیشنیْه ‪ :‬با ناامیدی ـ بی میلی ـ به اجبار ـ از روی ناچاری‬
‫به کاری پرداختن‪.‬‬
‫‪ / nenka / aknen‬اَکنِن ‪- ۱ :‬باهم‪ ،‬همزمان‪ ،‬مقارن ‪۲‬ـ‬
‫بی درنگ‪ ،‬بالفاصله‪.‬‬
‫‪/ hirAtinAv nenka / aknen vānitārih‬‬
‫اَکنِن وانیتاریْه ‪- ۱ :‬پیروزی ـ فتح ـ موفقیت ناگهانی یا غیر‬
‫قابل انتظار ‪۲‬ـ با سرعت خراب ـ ویران کردن‪.‬‬
‫‪ / rAtiSuka / akušitār‬اَکوشیتار ‪ :‬ناکوشا‪ ،‬غیر‬
‫فعال‪ ،‬سست‪ ،‬تنبل‪ ،‬تن پرور‪.‬‬
‫‪ / namuka / akuman‬اَکومَن ‪ :‬دیو ـ شیطان ـ اهریمن‬
‫بدگمانی‪ ،‬مظهر اندیشههای نادرست‪ .‬این دیو از یاران‬
‫اهریمن اصلی است‪.‬‬
‫‪ / Ahidnamuka / akumandihā‬اَکومَندیها ‪:‬‬
‫بدمندانه‪ ،‬از روی بدی مهر برزین بود‪ :‬نخست آذر مهر برزین‬
‫نهاد به کشور نگر تا چه آئین نهاد‪..‬‬
‫‪ / Aysika / akisyā‬اَکیسیا ‪ :‬نام همدان پیش از‬
‫مادها‪.‬‬
‫‪ / ga / ag‬اَگ ‪ :‬پسوندی است که‪۱ :‬ـ سازند ٔه صفت از‬
‫اسم و ریش ٔه فعل ‪۲‬ـ سازند ٔه اسم از صفت و بن مضارع‪.‬‬
‫‪َ / raga / agar‬اگَر ‪ :‬اگر‪.‬‬
‫‪َ / dnazaga / agazand‬ا َگزَند ‪ :‬بی گزند‪ ،‬سالم‪ ،‬بی‬
‫عیب‪ ،‬بی آسیب‪.‬‬
‫‪َ / jnaga / aganj‬اگَنج ‪ :‬بی گنج‪ ،‬بینوا‪ ،‬فقیر‪،‬‬
‫مستضعف‪.‬‬
‫‪ / rAga / agār‬اَگار ‪ :‬ناکاره‪ ،‬بی مصرف‪ ،‬عاطل‪ ،‬بیخود‪.‬‬
‫‪ / hirAga / agārih‬اَگاریْه ‪ :‬ناکارگی‪ ،‬بی مصرفی‪،‬‬
‫عاطل بودن‪ ،‬بیخودی‪ ،‬از کارافتادگی‪.‬‬
‫‪ / nirAga / agārin‬اَگارین ‪ :‬ناکار ـ بی مصرف ـ‬
‫عاطل کردن‪ ،‬از کارانداختن‪.‬‬
‫‪ / nadinirAga / agārinidan‬اَگارینیدَن ‪ :‬ناکار ـ‬
‫بی مصرف ـ عاطل کردن‪ ،‬از کارانداختن‪.‬‬

‫‪َ / dnamu rama / amar umand‬امَر اومَند ‪:‬‬
‫حسابدار‪ ،‬محاسب‪.‬‬
‫‪َ / grama / amarg‬امَرگ ‪ :‬جاویدان‪ ،‬ابدی‪ ،‬همیشه‬
‫پاینده‪.‬‬
‫‪َ / dnamu grama / amarg umand‬امَرگ اومَند ‪:‬‬
‫جاویدان‪ ،‬ابدی‪ ،‬همیشه پاینده‪.‬‬
‫‪َ / nAgrama / amargān‬امَرگان ‪ :‬عمومی‪ ،‬عام‪ ،‬کلی‪،‬‬
‫فراگیر‪ ،‬همگانی‪.‬‬
‫‪َ / ginAgrama / amargānig‬امَرگانیگ ‪ :‬دارای‬
‫عمومیت‪ ،‬جهان شمول‪.‬‬
‫‪َ / AhinAgrama / amargānihā‬امَرگانیها ‪ :‬به طور‬
‫کلی‪ ،‬عموما‪.‬‬
‫‪َ / higrama / amargih‬امَرگیْه ‪ :‬جاویدانگی‪ ،‬ابدی‬
‫بودن‪ ،‬همیشه پایندگی‪.‬‬
‫‪َ / yhama / amahy‬ا َم ْهی ‪ :‬بودهایم‪.‬‬
‫‪َ / dnapsa rhama / amahr aspand‬امَهر‬
‫ت( پاکان جاویدان‪،‬‬
‫سپِن َ‬
‫ش ْ‬
‫اَسپَند ‪ :‬اَمشاسپند‪) .‬اوستایی‪َ :‬ا ِم َ‬
‫انگیزانندگان رستگاری ـ سعادت ـ خوشبختی ـ نیک انجامی‬
‫ـ عاقبت بخیری‪.‬‬
‫‪/ nAdnapsa rhama / amahr aspandān‬‬
‫َامَهر اَس َپندان ‪ :‬اَمشاسپندان‪..‬‬
‫‪hinSiv‬‬ ‫‪ariv‬‬ ‫‪gunema‬‬ ‫‪/ amenug vira‬‬
‫‪ / ma / am‬اَم ‪ :‬ضمیر متصل اول شخص مفرد نگاه کنید‬
‫‪َ / višnih‬امِنوگ وی َر ویشنیه ‪ :‬عدم اعتقاد به روح و عالم‬
‫معنا‪ ،‬انکار غیب‪.‬‬
‫‪َ / rAtinema / amenitār‬امِنیتار ‪ :‬بی فکر‪ ،‬کوته‬
‫اندیش‪ ،‬نااندیشمند‪ ،‬بی اندیشه‪.‬‬
‫‪ / Ama / amā‬اَما ‪ :‬ما‪ ،‬ما‪.‬‬
‫‪ / maxAma / amāxam‬اَماخَم ‪) :‬اوستایی‪ :‬اِهماکِم؛‬
‫سنسکریت‪َ :‬اسْماکَم( از ما‪.‬‬
‫‪َ / kinAkarama / amarakānik‬ا َمرَکانیک ‪ :‬جهانی‪،‬‬
‫‪ / Amuat maxAma / amāxam taumā‬اَماخَم‬
‫تَئوما ‪ :‬نژاد ـ تبارـ دودمان ما‪.‬‬
‫‪َ / AhinAkarama / amarakānihā‬ا َمرَکانیها ‪ :‬به‬
‫‪ / rAma / amār‬اَمار ‪ :‬نگاه کنید به‪َ :‬امَر دار‪.‬‬
‫‪۳۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / gAvuga / aguvāg‬اَگوواگ ‪ :‬گنگ‪ ،‬الل‪ ،‬ناگویا‪،‬‬
‫ساکت‪ ،‬خاموش‪ ،‬بی حرف‪.‬‬
‫‪ / kAyuga / aguyāk‬اَگویاک ‪ :‬ناگویا‪ ،‬خاموش‪،‬‬
‫ساکت‪ ،‬صامت‪.‬‬
‫‪ / hikAyuga / aguyākih‬اَگویاکیه ‪ :‬ناگویایی‪،‬‬
‫خاموشی‪ ،‬سکوت‪ ،‬صامتی‪.‬‬
‫‪ / kinSiriga / agirišnik‬اَگیریشْنیک ‪ :‬نگرفتنی‪،‬‬
‫لمس ناشدنی‪ ،‬دریافت ـ اخذ نکردنی‪.‬‬
‫‪ / hinSiriga / agirišnih‬اَگیریشْنیه ‪ :‬نگرفتن‪،‬‬
‫لمس نکردن‪.‬‬
‫‪ / katSiga / agištak‬اَگی ْ‬
‫شتَک ‪ :‬آغشته‪.‬‬
‫‪ / Ala / alā‬اَال ‪- ۱ :‬اال‪ ،‬ای‪ ،‬حرف ندا ‪۲‬ـ آه‪ ،‬افسوس‪،‬‬
‫دریغ‪.‬‬
‫‪ / zrubla / alburz‬اَلبورز ‪ :‬البرز‪.‬‬
‫‪ / sAmla / almās‬اَلماس ‪ :‬الماس ودیعه‪ ،‬رهن‪،‬‬
‫ضمانت‪.‬‬
‫‪ / tsAmla / almāst‬اَلماست ‪ :‬الماس‪.‬‬
‫‪ / dnavla / alvand‬اَلوَند ‪ :‬نام کوهی در غرب همدان‪.‬‬
‫‪ / dnavla / alvand‬اَلوَندیک ‪ :‬الوندی‪ ،‬منسوب به‬
‫الوند‪.‬‬
‫‪ / mula / alum‬اَلوم ‪ :‬ارزن‪.‬‬
‫به‪ :‬اُم‪. om‬‬
‫‪َ / rama / amar‬امَر ‪ :‬بیشمار‪ ،‬بی حد‪ ،‬بی حساب‪.‬‬
‫‪َ / karama / amarak‬ا َمرَک ‪ :‬بیشمار‪ ،‬بی حد‪ ،‬بی‬
‫حساب‪.‬‬
‫‪َ / nAkarama / amarakān‬ا َمرَکان ‪- ۱ :‬عمومی‪،‬‬
‫کلی‪ ،‬همگانی‪ ،‬فراگیر ‪۲‬ـ جمعیت‪ ،‬مردم‪.‬‬
‫جهان شمول‪ ،‬بین المللی‪ ،‬عمومی‪.‬‬
‫طور کلی‪ ،‬به طور عمومی‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / hinSiSuma / amušišnih‬اَموشیشنیْه ‪ :‬ثبات‪،‬‬ ‫‪ / nAkAma / amākān‬اَماکان ‪ :‬وابستگان ـ نزدیکان ـ‬

‫دوام‪ ،‬تغییرناپذیری‪.‬‬ ‫متعلقان ما‪ ،‬ماها‪.‬‬
‫‪ / kuma / amuk‬اَموک ‪ :‬پابرهنه‪ ،‬بی کفش‪.‬‬ ‫‪ / hAma / amāh‬اَماه ‪ :‬ما‪ ،‬ضمیر منفصل سوم شخص‬
‫‪ / na / an‬اَن ‪- ۱ :‬پیشوند نفی است ‪۲‬ـ دیگر‪ ،‬دیگری ‪:‬‬ ‫جمع در حالت فاعلی و مفعولی‪.‬‬
‫ی‪.‬‬
‫اَن َ‬ ‫‪ / dnavAma / amāvand‬اَماوَند ‪ :‬نیرومند‪ ،‬دلیر‪،‬‬
‫‪َ / ana / ana‬ا َ‬
‫ن ‪ :‬پیشوند نایش )~نفی( است‪.‬‬ ‫پرتوان‪ ،‬توانا‪ ،‬توانمند‪ ،‬سترگ‪ ،‬زورمند‪ ،‬قوی‪ ،‬قدرتمند‪،‬‬
‫‪َ / mib ana / ana bim‬ا َ‬
‫ن بیم ‪ :‬نترس‪ ،‬پر دل‪ ،‬با‬ ‫مقتدر‪ ،‬شجاع‪.‬‬
‫جرأت‪.‬‬ ‫‪ / hidnavAma / amāvandih‬اَماوَندیْه ‪ :‬نیرومندی‪،‬‬
‫‪َ / dnavASxap ana / ana paxšāvand‬ا َ‬
‫ن‬ ‫دلیری‪ ،‬پرتوانی‪ ،‬توانایی‪ ،‬توانمندی‪ ،‬سترگی‪ ،‬زورمندی‪،‬‬
‫پَخشاوَند ‪ :‬ناپشیمان‪ ،‬توبه نکرده‪ ،‬متنبه نشده‪.‬‬ ‫اقتدار‪ ،‬شجاعت‪.‬‬

‫‪/ hidnavASxap ana / ana paxšāvandih‬‬ ‫‪ / AhidnavAma / amāvandihā‬اَماوَندیْها ‪:‬‬

‫ن پَخشاوَندیْه ‪ :‬ناپشیمانی‪ ،‬توبه ناکردنی‪ ،‬غیر قابل تنبه یا‬
‫َا َ‬ ‫نیرومندانه‪ ،‬دلیرانه‪ ،‬توانمندانه‪ ،‬سترگانه‪ ،‬زورمندانه‪ ،‬مقتدرانه‪،‬‬
‫توبه‪.‬‬ ‫شجاعانه‪.‬‬

‫‪hidnavAyASxap‬‬ ‫‪ana‬‬ ‫‪/ ana‬‬

‫ن پَخشایاوَندیْه ‪ :‬غیرقابل بخشایش‪،‬‬
‫‪َ / paxšāyāvandih‬ا َ‬
‫عفوناشدنی‪.‬‬
‫‪hirAk‬‬ ‫‪nSiSxap‬‬ ‫‪ana‬‬ ‫‪/ ana paxšišn‬‬
‫ن پَخشیشْن کاریْه ‪ :‬نابخشودن‪ ،‬عدم اغماض‪ ،‬عفو ـ‬
‫‪َ / kārih‬ا َ‬
‫چذشت ـ چشم پوشی نکردن‪.‬‬
‫‪َ / nSinisap ana / ana pasinišn‬ا َ‬
‫ن پَسینیشْن‬
‫‪ :‬ماندگار‪ ،‬ثابت‪ ،‬غیر قابل تخریب‪ ،‬کم ـ محو ناشدنی‪ ،‬پایان‬
‫ناپذیر شتران را بر زمین بگذارند و مردان جنگی‪.‬‬
‫‪َ / karAc ana / ana cārak‬ا َ‬
‫ن چارَک ‪ :‬بیچاره‪،‬‬
‫درمانده‪ ،‬بینوا‪ ،‬بی یاور و‪.‬‬
‫‪َ / dnasnux ana / ana xunsand‬ا َ‬
‫ن خونسَند ‪:‬‬
‫ناخرسند‪ ،‬ناخشنود‪ ،‬ناراضی‪.‬‬
‫‪َ / hidnasnux ana / ana xunsandih‬ا َ‬
‫ن‬
‫خونسَندیْه ‪ :‬ناخرسندی‪ ،‬نارضایتی‪.‬‬
‫‪َ / kimArag ana / ana garāmik‬ا َ‬
‫ن گَرامیک ‪:‬‬
‫ناگرامی‪ ،‬ناارجمند‪ ،‬بی ارزش‪ ،‬بی اعتبار هم‪.‬‬
‫‪َ / hirAm ana / ana mārih‬ا َ‬
‫ن ماریْه ‪ :‬انکار‬
‫قیامت‪ ،‬اعتقاد نداشتن به رستاخیز‪.‬‬
‫‪ / rabma / ambar‬اَمبَر ‪ :‬عنبر‪ ،‬عطر‪ ،‬ادکلن اعظم ‪،‬‬
‫موبذان موبذ رئیس روحانیون ‪ ،‬اِران دَپیر بَذ‪.‬‬
‫‪ / garabma / ambarag‬اَم َبرَگ ‪ :‬جانور بی مو‪.‬‬
‫‪ / kabma / ambak‬اَمبَک ‪ :‬مربا‪ ،‬کمپوت‪ ،‬میو ٔه پخت ٔه‬
‫نگهداری شده‪ .‬نگاه کنید به‪ :‬همبک‪.‬‬
‫‪ / gabma / ambag‬اَمبَگ ‪ :‬انبه‪.‬‬
‫‪ / hizAbma / ambāzih‬اَمبازیه ‪ :‬شراکت‪ ،‬امبازی‪،‬‬
‫سهیم شدن‪ ،‬همراهی‪.‬‬
‫‪ / nadrubma / amburdan‬اَمبوردَن ‪ :‬انباشتن‪ ،‬جمع ـ‬
‫گردآوری ـ انبار کردن‪.‬‬
‫‪ / dnapsuSma / amšuspand‬اَمشوسپَند ‪:‬‬
‫امشاسپند‪.‬‬
‫‪ / natSavma / amvaštan‬اَموَشتَن ‪ :‬جمع ـ انبار‬
‫کردن‪ ،‬انباشتن‪.‬‬
‫‪ / hikatuma / amutakih‬اَموتَکیْه ‪ :‬ثبات‪ ،‬استقرار‪،‬‬
‫امنیت‪.‬‬
‫‪ / tadruma / amurdat‬اَموردَت ‪ :‬نگاه کنید به‪:‬‬
‫اموردات‪.‬‬
‫‪ / tAdruma / amurdāt‬اَموردات ‪- ۱ :‬جاودانگی‪،‬‬
‫ابدی‪ ،‬نامیرایی ‪۲‬ـ نام یکی از امشاسپندان ‪۳‬ـ مرداد‪.‬‬

‫‪۳۴‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪َ / hisAnSana / anašnāsih‬انَشناسیْه ‪ :‬غفلت‪،‬‬ ‫‪َ / hinAsabnana / ananbasānih‬ا َ‬

‫ن نبَسانیْه ‪ :‬عدم‬
‫گیجی‪ ،‬کودنی‪ ،‬عقب ماندگی‪.‬‬ ‫تناقض‪ ،‬توافق‪ ،‬وحدت‪ ،‬عدم تضاد‪ ،‬عدم تقابل‪ ،‬تناسب‪.‬‬
‫‪ / nAvutsa na / an astuvān‬اَن َاَستووان ‪:‬‬ ‫‪َ / tsah ana / ana hast‬ا َ‬
‫ن هَست ‪ :‬عدم‪ ،‬ناهست‪،‬‬
‫سکوالر‪ ،‬الئیک‪ ،‬کافر‪ ،‬ملحد‪ ،‬بی دین‪ ،‬کسی که اعتقادی به‬ ‫بی وجود‪ ،‬ناموجود‪ ،‬غیر حقیقی‪.‬‬
‫دین ندارد‪.‬‬ ‫‪َ / ragtsah ana / ana hastgar‬ا َ‬
‫ن هَست گر ‪:‬‬
‫‪ / dnavASxaba na / an abaxšāvand‬اَن‬ ‫نیست ـ نابود کننده‪.‬‬
‫َابَخشاوَند ‪ :‬توبه نکرده‪ ،‬مجرم‪.‬‬ ‫‪hinSinam-tsah‬‬ ‫‪ana‬‬ ‫‪/ ana hast-‬‬
‫‪/ hidnavASxaba na / an abaxšāvandih‬‬ ‫ن هَست مَنیشنیْه ‪ :‬بی اعتقادی به هستی‪.‬‬
‫‪َ / manišnih‬ا َ‬
‫اَن َابَخشاوَندیْه ‪ :‬توبه ناکردگی‪ ،‬مجرمیت‪.‬‬ ‫‪َ / hiAktsah ana / ana hastkāih‬ا َ‬
‫ن‬
‫‪ / yAba na / an abāy‬اَن اَبای ‪ :‬نامناسب‪ ،‬نابجا‪.‬‬ ‫هَستکاریْه ‪ :‬اعدام ـ نیست ـ نابود ـ انهدام ـ تخریب کردن‪.‬‬
‫‪ / zArba na / an abrāz‬اَن اَبراز ‪ :‬مسطح‪ ،‬صاف‪.‬‬ ‫‪َ / hitsah ana / ana hastih‬ا َ‬
‫ن هَستیْه ‪:‬‬
‫‪ / rAzba na / an abzār‬اَن اَبزار ‪ :‬ناوارد‪ ،‬غیر‬ ‫نیستی‪ ،‬عدم‪ ،‬ناهستی را کندند و روی صندلی که‪.‬‬
‫متخصص‪.‬‬ ‫‪َ / nAsabmah ana / ana hambasān‬ا َ‬
‫ن‬
‫‪ / hirAzba na / an abzārih‬اَن اَبزاریْه ‪ :‬ناقابلیتی‪،‬‬ ‫هَمبَسان ‪ :‬موافق‪ ،‬نامتناقض‪ ،‬نامغایر‪.‬‬
‫غیر تخصصی‪.‬‬ ‫‪َ / kitubmah ana / ana hambutik‬ا َ‬
‫ن هَمبوتیک‬
‫‪ / nAdiba na / an abidān‬اَن اَبیدان ‪ :‬بی فایده‪.‬‬ ‫‪ :‬بی رقیب‪ ،‬یکه تاز‪.‬‬
‫‪ / hinAdiba na / an abidānih‬اَن اَبیدانیْه ‪ :‬بی‬ ‫‪َ / hibmah ana / ana hambih‬ا َ‬
‫ن هَمبیْه ‪:‬‬
‫فایدگی‪.‬‬ ‫جدایی‪ ،‬طالق‪ ،‬تجزیه‪.‬‬
‫‪ / vxa na / an axv‬اَن َاخْو ‪ :‬بی رهبر‪ ،‬بی سرور‪.‬‬ ‫‪َ / nSicAdnah ana / ana handācišn‬ا َ‬
‫ن‬
‫‪ / hinivda na / an advinih‬اَن َا ْدوِنیْه ‪ :‬بی قانونی‪.‬‬ ‫هَنداچیشْن ‪ :‬بی علت‪ ،‬بی دلیل‪ ،‬بی سبب‪.‬‬

‫‪ / kanivda na / an advinak‬اَن َادْوینَک ‪ :‬بی‬ ‫‪َ / hikapAy ana / ana yāpakih‬ا َ‬

‫ن یاپَکیْه ‪:‬‬
‫قانون‪.‬‬ ‫نایافتگی‪ ،‬عدم حصول‪ ،‬عدم درک‪.‬‬

‫‪ / jra na / an arj‬اَن اَرج ‪ :‬بی ارزش‪ ،‬بی اعتبار‪،‬‬ ‫‪َ / tAy ana / ana yāt‬ا َ‬
‫ن یات ‪ :‬فراموشکار‪،‬‬
‫نامعتبر‪.‬‬ ‫آلزایمری‪.‬‬

‫‪ / kinAzra na / an arzānik‬اَن اَرزانیک ‪:‬‬ ‫‪َ / hikatxuy ana / ana yuxtakih‬ا َ‬

‫ن یوختَکیه‬
‫ناشایسته‪ ،‬ناالیق‪ ،‬بی صالحیت‪ ،‬بی احترام‪ ،‬بی ارزش‪ ،‬بی‬ ‫‪ :‬افسارگسیختگی‪ ،‬اختالف‪ ،‬پراکندگی‪ ،‬نفاق‪ ،‬تفرقه‪.‬‬
‫اعتبار کار‪.‬‬ ‫‪َ / kAvanSana / anašnavāk‬انَشنَواک ‪ :‬بی دقت‪،‬‬
‫‪ / tAza na / an azāt‬اَن اَزات ‪ :‬نازاده‪ ،‬متواد ـ زاده‬ ‫بی توجه‪ ،‬سر به هوا‪.‬‬
‫نشده‪ ،‬به دنیا نیامده‪ ،‬مواد خام‪ ،‬تولید نشده‪.‬‬ ‫‪/ hirAtxAnSana / anašnāxtārih‬‬
‫‪ / sApsa na / an aspās‬اَن َاسْپاس ‪ :‬ناسپاس‪،‬‬ ‫َانَشناختاریْه ‪ :‬بی دقتی‪ ،‬کودنی‪ ،‬خنگی‪ ،‬عقب ماندگی‪.‬‬
‫قدرنشناس‪.‬‬ ‫‪َ / sAnSana / anašnās‬انَشناس ‪ :‬بی فکر‪ ،‬گیج‪،‬‬
‫‪ / hisApsa na / an aspāsih‬اَن َاسْپاسیْه ‪:‬‬ ‫خنگ‪ ،‬کودن‪ ،‬عقب مانده‪ ،‬غافل‪.‬‬
‫ناسپاسی‪ ،‬قدرنشناسی‪.‬‬

‫‪۳۵‬‬

‫‪ / nSurirga na / an agrirušn‬اَن اَگریروشْن ‪:‬‬
‫روشنایی بی کران‪ ،‬نور نامحدود‪.‬‬
‫‪ / dAya na / an ayād‬اَن َایاد ‪ :‬فراموش شده‪ ،‬از‬
‫یاد رفته‪.‬‬
‫‪ / hirAya na / an ayārih‬اَن َایاریْه ‪ :‬نایاری‪ ،‬نارو‬
‫زدن‪ ،‬ترک رفاقت ساسانی‪.‬‬
‫‪ / girupsu na / an uspurig‬اَن اوسپوریگ ‪ :‬ناقص‬
‫در‪.‬‬
‫‪ / tsu na / an ust‬اَن اوست ‪ :‬متغیر‪ ،‬متحرک‪،‬‬
‫نااستوار‪ ،‬غیر ثابت‪.‬‬
‫‪ / hitsu na / an ustih‬اَن اوستیْه ‪ :‬تغییر‪ ،‬تحول‪،‬‬
‫تحرک‪ ،‬نااستواری‪ ،‬غیر ثابتی‪.‬‬
‫‪ / rAmSu na / an ušmār‬اَن اوشمار ‪ :‬بی شمار‪ ،‬بی‬
‫حساب‪.‬‬
‫‪ / timu na / an umit‬اَن اومیت ‪ :‬ناامید‪ ،‬مأیوس‪،‬‬
‫سرخورده‪ ،‬دلزده‪.‬‬
‫‪ / hitimu na / an umitih‬اَن اومیتیْه ‪ :‬ناامیدی‪،‬‬
‫یأس‪ ،‬سرخوردگی‪ ،‬دلزدگی‪.‬‬
‫‪ / Ahitimu na / an umitihā‬اَن اومیتیها ‪:‬‬
‫ناامیدانه‪ ،‬مأیوسانه‪.‬‬
‫‪ / nAri na / an irān‬اَن ایران ‪ :‬غیر ایران‪ ،‬خارج‪.‬‬
‫‪ / hinAri na / an irānih‬اَن ایرانیْه ‪ :‬ناایرانی‪.‬‬
‫‪ / nAtsinAri na / an irānistān‬اَن ایرانیستان ‪:‬‬
‫کشورها یا سرزمین خارج از ایران‪.‬‬
‫‪ / galhubA na / an ābuhlag‬اَن آبو ْهلَگ ‪ :‬گناه‬
‫کبیره‪.‬‬
‫‪ / pA na / an āp‬اَن آپ ‪ :‬بی آب‪ ،‬ویران‪.‬‬
‫‪ / dnamupA na / an āpumand‬اَن آپ اومَند ‪ :‬بی‬
‫آب‪ ،‬خشک‪.‬‬
‫‪ / nAtApA na / an āpātān‬اَن آپاتان ‪ :‬ناآبادان‪،‬‬
‫ویران‪ ،‬بایر‪ ،‬خراب‪.‬‬
‫‪ / hinAtApA na / an āpātānih‬اَن آپاتانیْه ‪:‬‬
‫ناآبادانی‪ ،‬ویرانی‪ ،‬بایری‪ ،‬خرابی جاویتان‪.‬‬
‫‪۳۶‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / AhisApsa na / an aspāsihā‬اَن َاسْپاسیها ‪:‬‬
‫ناسپاسانه‪.‬‬
‫‪ / kirupsa na / an aspurik‬اَن َاسْپوریک ‪ :‬ناقص‪،‬‬
‫ناکامل‪.‬‬
‫‪ / tsa na / an ast‬اَن اَست ‪ :‬عدم‪.‬‬
‫‪ / hikatsa na / an astakih‬اَن اَستَکیْه ‪:‬‬
‫عدمیت‪ ،‬ناهستی‪ ،‬الوجودی‪ ،‬بی وجودی‪.‬‬
‫‪ / butsa na / an astub‬اَن اَستوب ‪ :‬نام پسر ایرج‪.‬‬
‫‪ / hinAvutsa na / an astuvānih‬اَن اَستووانیْه ‪:‬‬
‫سکوالریسم‪ ،‬الئیسم‪ ،‬کفر‪ ،‬الحاد‪ ،‬بی دینی‪ ،‬بی اعتقادی به‬
‫دین‪.‬‬
‫‪ / hitsa na / an astih‬اَن اَستیْه ‪ :‬عدمیت‪،‬‬
‫ناهستی‪ ،‬الوجودی‪ ،‬بی وجودی‪.‬‬
‫‪ / nSinisa na / an asinišn‬اَن اَسینیشْن ‪ :‬خراب‬
‫ـ فاسد نشدنی‪ ،‬غیرقابل تجزیه‪.‬‬
‫‪ / kuSa na / an ašuk‬اَن اَشوک ‪ :‬گناهکار‪ ،‬ناپارسا‪،‬‬
‫نامؤمن‪ ،‬نامتقی‪.‬‬
‫‪ / rqa na / an aqr‬اَن َاغْر ‪ :‬بی پایان‪ ،‬نامحدود‪ ،‬بی‬
‫انتها‪.‬‬
‫‪ / hinSurqa na / an aqrušnih‬اَن َاغْروشْنیْه ‪:‬‬
‫روشنایی بی کران‪ ،‬نور نامحدود‪.‬‬
‫‪ / nArqa na / an aqrān‬اَن اَغران ‪- ۱ :‬بی پایان‪،‬‬
‫نامحدود‪ ،‬بی انتها‪ ،‬روشنایی بی پایان ‪۲‬ـ نام روز سی ام ماه‪.‬‬
‫‪ / cArfa na / an afrāc‬اَن اَفراچ ‪ :‬نابلد‪ ،‬ناشی‪،‬‬
‫ناوارد‪ ،‬غیر کارشناس‪.‬‬
‫‪ / rAzfa na / an afzār‬اَن اَفزار ‪ :‬بی وسیله‪ ،‬بی‬
‫امکانات‪ ،‬دست تنگ‪.‬‬
‫‪ / hirAzfa na / an afzārih‬اَن اَفزاریْه ‪ :‬بی‬
‫وسیلهای‪ ،‬بی امکاناتی‪ ،‬دست تنگی‪.‬‬
‫‪ / rAsfa na / an afsār‬اَن اَفسار ‪ :‬بی افسر‪ ،‬بی‬
‫مقام‪.‬‬
‫‪ / nSisfa na / an afsišn‬اَن اَفسینیشْن ‪ :‬خراب‬
‫ـ فاسد نشدنی‪.‬‬

‫‪ / katumzA na / an āzmutak‬اَن آزموتَک ‪:‬‬
‫ناآزموده‪ ،‬بی تجربه‪.‬‬
‫‪ / nAsA na / an āsān‬اَن آسان ‪ :‬دشوار‪ ،‬سخت‪،‬‬
‫مشکل‪.‬‬
‫‪ / hinAsA na / an āsānih‬اَن آسانیْه ‪ :‬دشواری‪،‬‬
‫سختی‪ ،‬اشکال‪.‬‬
‫‪ / nAvatsA na / an āstavān‬اَن آس َتوان ‪ :‬کافر‪،‬‬
‫بی ایمان‪ ،‬سکوالر‪.‬‬
‫‪ / nAvatsA na / an āstavān‬اَن آستَوانیْه ‪ :‬کفر‪،‬‬
‫بی ایمانی‪ ،‬سکوالریسم‪.‬‬
‫‪ / vidtsA na / an āstdiv‬اَن آست دیو ‪ :‬دیو ـ‬
‫شیطان ناراستی‪ ،‬شیطان دروغ‪.‬‬
‫‪ / nSivug tsA na / an āst guvišn‬اَن آست‬
‫گوویشْن ‪ :‬دروغگو‪.‬‬
‫‪ / hitSA na / an āštih‬اَن آشتیْه ‪ :‬ناآشتی‪ ،‬عدم‬
‫توافق‪ ،‬خصومت‪ ،‬دشمنی‪ ،‬ناهماهنگی‪ ،‬بی تناسبی‪.‬‬
‫‪ / tfA na / an āft‬اَن آفْت ‪ :‬خراب ـ ویران ـ نابود ـ‬
‫منهدم ـ منفجر شده‪.‬‬
‫‪ / hikatfA na / an āftakih‬اَن آ ْفتَکیْه ‪ :‬خرابی‪،‬‬
‫ویرانی‪ ،‬نابودی‪ ،‬تخریب‪ ،‬انهدام ـ انفجار‪.‬‬
‫‪ / natfA na / an āftan‬اَن آ ْفتَن ‪ :‬خراب ـ ویران ـ‬
‫نابود ـ منهدم ـ منفجر کردن‪.‬‬
‫‪ / nAkirfA na / an āfrikān‬اَن آفریکان ‪:‬‬
‫ناستوده‪ ،‬نامحمود‪ ،‬از وی قدردانی نشده شهر شاهرود است‬
‫که از کوههای پر‪.‬‬
‫‪ / kA na / an āk‬اَن آک ‪ :‬بد‪ ،‬فاسد‪ ،‬شریر‪ ،‬خبیث‪،‬‬
‫فاسق جذبه‪.‬‬
‫‪ / hinekA na / an ākenih‬اَن آکِنیْه ‪ :‬بدرفتاری‬
‫با زیر دستان‪ ،‬شرارت‪.‬‬
‫‪ / kamxutkA na / an āktuxmak‬اَن آک‬
‫توخمَک ‪ :‬بد ذات‪ ،‬بد نژاد‪ ،‬بدجنس‪.‬‬
‫‪ / hinSivarkA na / an ākravišnih‬اَن آک‬
‫رَویشنیه ‪ :‬بدکاری‪ ،‬اقدام بد‪ ،‬عمل ناپسند‪.‬‬
‫‪۳۷‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / lhupA na / an āpuhl‬اَن آپوهْل ‪ :‬جهنمی‪،‬‬
‫دوزخی‪ ،‬کسی که پس از مرگ‪ ،‬نمی¬تواند از پل چینوت‬
‫صراط بگذرد‪.‬‬
‫‪ / kalhupA na / an āpuhlak‬اَن آپو ْهلَک ‪:‬‬
‫گناهکار‪ ،‬دوزخی‪.‬‬
‫‪ / hipA na / an āpih‬اَن آپیْه ‪ :‬بی آبی‪ ،‬ویرانی‪،‬‬
‫خرابی‪.‬‬
‫‪ / nAtipA na / an āpitān‬اَن آپیتان ‪- ۱ :‬ناپاک‪،‬‬
‫فاسد‪ ،‬بی فایده‪ ،‬به درد نخور ‪۲‬ـ بایر‪ ،‬لم یزرع‪.‬‬
‫‪ / hinAtipA na / an āpitānih‬اَن آپیتانیه ‪ :‬بی‬
‫فایدگی‪.‬‬
‫‪ / nSipA na / an āpišn‬اَن آپیشْن ‪- ۱ :‬ویرانی‪،‬‬
‫تخریب‪ ،‬خرابی ‪۲‬ـ اجتناب‪ ،‬خودداری‪ ،‬پرهیز‪.‬‬
‫‪ / vAtA na / an ātāv‬اَن آتاو ‪ :‬ناتوان‪ ،‬ضعیف‪.‬‬
‫‪ / hivAtA na / an ātāvih‬اَن آتاویْه ‪ :‬ناتوانی‪،‬‬
‫ضعف‪ ،‬بی لیاقتی‪.‬‬
‫‪ / kutA na / an ātuk‬اَن آتوک ‪ :‬ناتوان‪ ،‬ناالیق‪ ،‬بی‬
‫عرضه‪ ،‬ضعیف‪.‬‬
‫‪ / nAdA na / an ādān‬اَن آدان ‪ :‬درمانده‪ ،‬فقیر‪،‬‬
‫مسکین‪.‬‬
‫‪ / hinAdA na / an ādānih‬اَن آدانیْه ‪ :‬درماندگی‪،‬‬
‫فقر‪ ،‬بینوایی‪.‬‬
‫‪ / rAzA na / an āzār‬اَن آزار ‪ :‬بی آزار‪ ،‬مهربان‪،‬‬
‫متحمل‪.‬‬
‫‪ / mrazA na / an āzarm‬اَن آزرم ‪ :‬بی آزرم‪ ،‬بی‬
‫شرم‪ ،‬بی حیا‪ ،‬بی شرف‪.‬‬
‫‪ / himrazA na / an āzarmih‬اَن آزرمیْه ‪ :‬بی‬
‫آزرمی‪ ،‬بی شرمی‪ ،‬بی حیایی‪ ،‬بی شرفی‪.‬‬
‫‪ / kimrazA na / an āzarmik‬اَن آزرمیک ‪ :‬بی‬
‫آزرم‪ ،‬بی شرم‪ ،‬بی حیا‪ ،‬بی شرف‪ ،‬بی آبرو‪.‬‬
‫‪ / AhimrazA na / an āzarmihā‬اَن آزرمیها ‪ :‬بی‬
‫آزرمانه‪ ،‬بی شرمانه‪ ،‬بی شرفانه‪.‬‬

‫‪ / kitSicmA na / an āmcištik‬اَن آمچیشتیک‬
‫‪ :‬نامعین‪ ،‬نامشخص‪ ،‬نامعلوم‪ ،‬مبهم‪ ،‬نامعروف‪.‬‬
‫‪ / zrumA na / an āmurz‬اَن آمورْز ‪ :‬بی رحم‪،‬‬
‫سنگدل‪.‬‬
‫‪ / tizrumA na / an āmurzit‬اَن آمورْزیت ‪:‬‬
‫ناآمرزیده‪ ،‬بخشیده نشده‪ ،‬مظلوم‬
‫‪ / hirAtizrumA na / an āmurzitārih‬اَن‬
‫آمورْزیتاریْه ‪ :‬بی رحمی‪ ،‬سنگدلی‪ ،‬شقاوت‪.‬‬
‫‪ / nSizrumA na / an āmurzišn‬اَن آمورْزیشْن ‪:‬‬
‫بی رحمی‪ ،‬سنگدلی‪ ،‬شقاوت‪.‬‬
‫‪ / natimA na / an āmitan‬اَن آمیتَن ‪ :‬خم شدن‪،‬‬
‫رکوع ـ تعظیم کردن‪.‬‬
‫‪ / kuhA na / an āhuk‬اَن آهوک ‪ :‬خالص‪ ،‬ناب‪،‬‬
‫پاک‪ ،‬بی عیب‪ ،‬سالم‪ ،‬درست‪.‬‬
‫‪ / hikuhA na / an āhukih‬اَن آهوکیْه ‪ :‬صحت‪،‬‬
‫بی عیبی‪ ،‬سالمتی‪ ،‬درستی‪.‬‬
‫‪ / tzay tihA na / an āhit yazt‬اَن آهیت‬
‫یَزت ‪ :‬ایزد ناهید‪ ،‬خدای آناهیتا‪.‬‬
‫‪ / nSivA na / an āvišn‬اَن آویشْن ‪- ۱ :‬تخریب‪،‬‬
‫ویرانی‪ ،‬انهدام‪ ،‬انفجار ‪۲‬ـ دفع‪ ،‬طرد ‪۳‬ـ خودداری‪ ،‬پرهیز‪،‬‬
‫اجتناب‪.‬‬
‫‪ / kinSivA na / an āvišnik‬اَن آویشْنیک ‪:‬‬
‫خراب‪ ،‬ویران‪ ،‬منهدم ـ منفجر ـ نابود شده‪.‬‬
‫‪ / hikinSivA na / an āvišnikih‬اَن آویشْنیکیْه‬
‫‪ :‬ویرانی‪ ،‬خرابی‪.‬‬
‫‪ / natihivA na / an āvihitan‬اَن آویهیتَن ‪:‬‬
‫ویران ـ نابود ـ خراب ـ تخریب ـ منهدم ـ منفجر کردن‪.‬‬
‫‪ / natfAyA na / an āyāftan‬اَن آیافتَن ‪:‬‬
‫نیافتن‪ ،‬پیدا نکردن‪ ،‬به دست نیاوردن‪.‬‬
‫‪ / hiniyA na / an āyinih‬اَن آینیه ‪ :‬ناآیینی‪ ،‬بی‬
‫انظباطی‪ ،‬بی قانونی‬
‫‪ / nSiyA na / an āyišn‬اَن آییشْن ‪- ۱ :‬نیامدن‪،‬‬
‫نرسیدن ‪۲‬ـ خودداری‪ ،‬اجتناب‪ ،‬پرهیز‪.‬‬
‫‪۳۸‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / rAtrek kA na / an āk kertār‬اَن آک‬
‫کِرتار ‪ :‬بدکردار‪ ،‬بدکار‪ ،‬شریر‪ ،‬فاسد‪ ،‬فاسق‪ ،‬خبیث‪ ،‬تبهکار در‬
‫بهشت هستند و در این جهان‪ ،‬نیروهای‪.‬‬
‫‪ / kamAk kA na / an āk kāmak‬اَن آک‬
‫کامَک ‪ :‬بدبین‪ ،‬بدکامه‪ ،‬ظنین‪ ،‬دارای سوء نیت‪.‬‬
‫‪ / hikamAk kA na / an āk kāmakih‬اَن‬
‫آک کامَکیْه ‪ :‬بدکامگی‪ ،‬بدخواهی‪ ،‬سوء نیت‪ ،‬بدبینی‪ ،‬سوء‬
‫ظن‪.‬‬
‫‪ / nSinuk kA na / an āk kunišn‬اَن آک‬
‫کونیشْن ‪ :‬بدکردار‪ ،‬بدکار‪ ،‬شریر‪ ،‬فاسد‪ ،‬فاسق‪ ،‬خبیث‪.‬‬
‫‪ / hinSinam kA na / an āk manišnih‬اَن‬
‫آک مَنیشنیْه ‪ :‬سوء نییت ـ فکر بد داشتن‪ ،‬بدبین بودن‪،‬‬
‫بدبینی‪ ،‬کج اندیشی‪.‬‬
‫‪ / sAkA na / an ākās‬اَن آکاس ‪ :‬ناآگاه‪ ،‬بی خبر‪،‬‬
‫غافل میشود و هر زرتشتی مؤمن آن‪.‬‬
‫‪ / hisAkA na / an ākāsih‬اَن آکاسیْه ‪ :‬ناآگاهی‪،‬‬
‫بی خبری‪ ،‬غفلت‪.‬‬
‫‪ / AhisAkA na / an ākāsihā‬اَن آکاسیْها ‪:‬‬
‫ناآگاهانه را باید همیشه روی سدره پیراهنی است سفید‪.‬‬
‫‪ / hikA na / an ākih‬اَن آکیْه ‪ :‬بدی‪ ،‬فساد‪،‬‬
‫شرارت‪ ،‬رنج‪ ،‬بدبختی‪.‬‬
‫‪ / rAtrak hikA na / an ākih kartār‬اَن‬
‫آکیْه کَرتار ‪ :‬بدکردار‪ ،‬فاسق‪ ،‬فاسد‪ ،‬مفسد‪ ،‬الت‪ ،‬الابالی‪ ،‬اراذل‬
‫و اوباش‪.‬‬
‫‪/ hikamAk hikA na / an ākih kāmakih‬‬
‫اَن آکیْه کامَکیْه ‪ :‬سوء نیت‪.‬‬
‫‪ / tulA na / an ālut‬اَن آلوت ‪ :‬پاک‪ ،‬ناآلوده‪ ،‬تمیز‪،‬‬
‫پاکیزه‪ ،‬بهداشتی‪.‬‬
‫‪ / kamA na / an āmak‬اَن آمَک ‪ :‬بی نام‪ ،‬گمنام‪،‬‬
‫غیر معروف‪.‬‬
‫‪ / kinSirAmA na / an āmārišnik‬اَن‬
‫آماریشنیْک ‪ :‬بی حساب‪ ،‬غیر قابل شمارش‪ ،‬ناشمردنی‪.‬‬

‫‪ / rAlAs garAbna / anbārag sālār‬اَنبارَگ‬
‫ساالر ‪ :‬رئیس انبار اسلحه‪.‬‬
‫‪ / natisubna / anbusitan‬اَنبوسیتَن ‪ :‬رشد ـ انبوه ـ‬
‫تکثیرـ زیاد کردن‪.‬‬
‫‪ / nathisubna / anbusihtan‬اَنبوسیهتَن ‪ :‬انبوه ـ‬
‫تکثیر شدن‪ ،‬رشد کردن‪.‬‬
‫‪ / hubna / anbuh‬اَنبوه ‪ :‬انبوه‪.‬‬
‫‪ / natfajna / anjaftan‬اَنجَفتَن ‪ :‬تمام ـ کامل‬
‫کردن‪ ،‬به انجام ـ نتیجه رساندن‪ ،‬به پایان بردن‪.‬‬
‫‪ / namajna / anjaman‬اَن َ‬
‫جمَن ‪ :‬انجمن‪ ،‬شورا‪.‬‬
‫‪ / natimAjna / anjāmitan‬اَنجامیتَن ‪ :‬انجامیدن‪ ،‬به‬
‫سرانجام ـ به پایان ـ به نتیجه رسیدن‪ ،‬خاتمه یافتن‪.‬‬
‫‪ / nSimAjna / anjāmišn‬اَنجامیشْن ‪ :‬سرانجام ـ‬
‫پایان ـ خاتمه‪ ،‬عاقبت‪ ،‬نتیجه کردن‪.‬‬
‫‪ / natinimAjna / anjāminitan‬اَنجامینیتَن ‪ :‬انجام‬
‫ـ پایان ـ خاتمه یافتن‪ ،‬به نتیجه رسیدن‪.‬‬
‫‪ / rujna / anjur‬اَنجور ‪ :‬انجیر‪.‬‬
‫‪ / rhijna / anjihr‬اَنجیهْر ‪ :‬انجیر‪.‬‬
‫‪َ / dna / and‬اند ‪ :‬اَند‪ ،‬چند‪ ،‬برخی‪ ،‬بعضی‪.‬‬
‫‪ / radna / andar‬اَندَر ‪- ۱ :‬اندر‪ ،‬داخل‪ ،‬میان‪ ،‬وسط ‪۲‬ـ‬
‫نام دیوی‪.‬‬
‫‪ / nAtseradna / andarestān‬اَن َدرِستان ‪ :‬نام‬
‫باستانی شهرستان دره گز که چون میان دو کوهاست‪،‬‬
‫اندرستان نامیده شد؛ ولی بعدها به آن ابیورد گفته شد‪.‬‬
‫‪ / diyAba radna / andar abāyid‬اَندَر اَبایید ‪:‬‬
‫الزم است‪ ،‬ضروری است‪.‬‬
‫‪ / nadamA radna / andar āmadan‬اَندَر آ َمدَن‬
‫‪ :‬وارد ـ داخل شدن‪.‬‬
‫‪ / nadruvA radna / andar āvurdan‬اَندَر‬
‫آووردَن ‪ :‬تولید کردن‪.‬‬
‫‪ / nadub radna / andar budan‬اَندَر بودَن ‪ :‬شامل‬
‫شدن‪.‬‬
‫‪۳۹‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hinSiyA na / an āyišnih‬اَن آییشْنیْه ‪۱ :‬‬
‫نیامدن‪ ،‬نرسیدن ‪۲‬ـ خودداری‪ ،‬اجتناب‪ ،‬پرهیز‪.‬‬
‫‪ / hinAsab na / an basānih‬اَن بَسانیْه ‪ :‬تناقض‪،‬‬
‫تقابل‪ ،‬تضاد‪.‬‬
‫‪ / kirtaS na / an šatrik‬اَن شَتریک ‪ :‬غیر‬
‫متمدن‪ ،‬بی فرهنگ‪ ،‬غیر شهری‪.‬‬
‫‪ / girhaS na / an šahrig‬اَن شَهریگ ‪ :‬بَرده‪،‬‬
‫نوکر‪ ،‬خدمتکار‪.‬‬
‫‪ / kitabmah na / an hambatik‬اَن هَمبَتیک ‪:‬‬
‫نامتناقض‪ ،‬نامخالف‪ ،‬موافق‪ ،‬هماهنگ‪ ،‬سازوار‪.‬‬
‫‪ / rAbnah na / an hanbār‬اَن هَنبار ‪ :‬پر ـ سیر‬
‫نشدنی‪.‬‬
‫‪ / tidniv na / an vindit‬اَن ویندیت ‪ :‬دست‬
‫نیافتنی‪ ،‬غیر قابل حصول‪.‬‬
‫‪ / Sxuy na / an yuxš‬اَن یوخْش ‪ :‬نافرمان‪ ،‬حرف‬
‫نشنو‪ ،‬سرکش‪ ،‬متمرد‪.‬‬
‫‪ / rAtiSxuy na / an yuxšitār‬اَن یوخْشیتار ‪:‬‬
‫نافرمان‪ ،‬حرف نشنو‪ ،‬سرکش‪ ،‬متمرد‪.‬‬
‫‪ / hirAtiSxuy na / an yuxšitārih‬اَن‬
‫یوخْشیتاریْه ‪ :‬نافرمانی‪ ،‬حرف نشنوی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬تمرد‪.‬‬
‫‪ / AhikaSuy na / an yušakihā‬اَن یوشَکیها ‪:‬‬
‫خودکامانه‪ ،‬از روی نافرمانی‪.‬‬
‫‪ / rAna / anār‬اَنار ‪ :‬انار‪.‬‬
‫‪ / nugrAna / anārgun‬اَنارگون ‪ :‬اناری‪ ،‬به رنگ انار‪.‬‬
‫‪ / ligrAna / anārgil‬اَنارگیل ‪ :‬نارگیل‪.‬‬
‫‪ / rAdrak gAna / anāg kardār‬اَناگ کَردار ‪:‬‬
‫شرور‪ ،‬بدکار‪ ،‬خالفکار‪.‬‬
‫‪ / mAna / anām‬اَنام ‪ :‬اعلی‪ ،‬معظم‪ ،‬اعلم‪.‬‬
‫‪ / rAbna / anbār‬اَنبار ‪ :‬انبار‪.‬‬
‫‪ / zab garAbna / anbārag baz‬اَنبارَگ بَذ ‪:‬‬
‫رئیس انبار اسلحه‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / kacAdna / andācak‬اَنداچَک ‪ :‬اندازه‪ ،‬هندسه‪.‬‬
‫‪ / natxAdna / andāxtan‬اَنداختن ‪ :‬انداختن‪ ،‬پرت‬
‫کردن‪ ،‬افکندن طول‪.‬‬
‫‪ / kAdna / andāk‬اَنداک ‪ :‬اندوه‪ ،‬غصه‪ ،‬غم‪.‬‬
‫‪ / nikAdna / andākin‬اَنداکین ‪ :‬اندوهگین‪ ،‬ناراحت‪،‬‬
‫غمگین‪ ،‬دلتنگ‪.‬‬
‫‪ / mAdna / andām‬اَندام ‪ :‬اندام‪ ،‬هیکل‪ ،‬قد‪.‬‬
‫‪ / dnacdna / andcand‬اَندچَند ‪- ۱ :‬هرچند‪ ،‬گرچه‪،‬‬
‫اگر چه‪ ،‬با اینکه ‪۲‬ـ آن قدر‪ ،‬بهاندازه ی‪ ،‬همان قدر‪.‬‬
‫‪ / nAmad radna / andar damān‬اَن َدر دَمان ‪:‬‬
‫اندر زمان‪ ،‬بی درنگ‪ ،‬فوری‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / naduS radna / andar šudan‬اَندَر شودَن ‪۱ :‬‬
‫وارد ـ داخل شدن ‪۲‬ـ غروب کردن‪.‬‬
‫‪ / nadrak radna / andar kardan‬اَندَر کَردَن ‪:‬‬
‫پوشیدن‪ ،‬در بر کردن‪.‬‬
‫‪ / nadradivradna / andarvidardan‬اَندَر ویدَردَن‬
‫‪ :‬درگذشتن‪ ،‬سپری ـ خالص کردن‪ ،‬خاتمه دادن‪ ،‬اتمام‬
‫کردن‪ ،‬به پایان بردن‪.‬‬

‫‪ / nAmaz radna / andar zamān‬اَندر زمان ‪ :‬در‬ ‫‪ / nAvutradna / andartuvān‬اَندَرتووان ‪ :‬صاحب‬

‫زمان‪ ،‬بی درنگ‪ ،‬فوری خسارت‪.‬‬ ‫مقام‪ ،‬دارای موقعیت‪.‬‬

‫‪ / zradna / andarz‬اَندرز ‪ :‬اندرز‪ ،‬پند‪ ،‬نصیحت‪،‬‬ ‫‪ / garadna / andarag‬اَندَرگ ‪- ۱ :‬اندر‪ ،‬داخل‪،‬‬

‫مشاوره‪.‬‬ ‫میان‪ ،‬وسط‪ ،‬بین‪ ،‬مرکز ‪۲‬ـ ضد‪.‬‬

‫‪ / natinezradna / andarzenitan‬اَندرزِنیتَن ‪:‬‬ ‫‪ / hAmradna / andarmāh‬اَندَرماه ‪ :‬ماه نو‪.‬‬

‫اندرز‪ ،‬پند ـ مشاوره دادن‪ ،‬نصیحت کردن‪.‬‬ ‫‪ / yAvradna / andarvāy‬اَندَروای ‪ :‬جَو‪ ،‬فضا‪ ،‬فلک‪،‬‬
‫‪ / ranSu i zradna / andarz i ušnar‬اَندرز‬ ‫معلق‪.‬‬
‫ایی اوشنَر داناگ ‪ dãnãg :‬رهنمودهای اوشنر دانا‪ .‬پندنامهای‬ ‫‪/ kicAv yAvradna / andarvāy vācik‬‬
‫است به زبان پهلوی که به صورت پرسش و پاسخ میان‬ ‫اَندَروای واچیک ‪ :‬بندبازی‪ ،‬آکروبات بازی‪.‬‬
‫شاگردان است‪.‬‬ ‫‪ / kiyAvradna / andarvāyik‬اَندَرواییک ‪ :‬جوی‪،‬‬
‫‪nASiktoyrup‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪zradna‬‬ ‫‪/ andarz i‬‬ ‫هوایی‪ ،‬فضایی‪.‬‬
‫‪ / puryotkišān‬اَندرز ایی پوریوتکیشان ‪ :‬پندنام ٔه زرتشت‪.‬‬ ‫‪ / katuradna / andarutak‬اَندَروتَک ‪ :‬دلتنگ‪،‬‬
‫کتابی به زبان پهلوی که آموزههای دینی زرتشت را داراست‪.‬‬ ‫مظطرب‪ ،‬نگران‪.‬‬
‫‪nAnidhev‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪nAravtsad‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪zradna‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪ / nuradna / andarun‬اَندَرون ‪ :‬اندرون‪ ،‬درون‪ ،‬داخل‪،‬‬
‫‪ / andarz i dastvarān u vehdinān‬اَندرز ایی دَست‬ ‫میان‪ ،‬وسط‪ ،‬مرکز‪.‬‬
‫وَران او وِهدینان ‪ :‬رهنمود بازپرسان به بهدینان‪ .‬نام کتابی‬ ‫‪ / kinuradna / andarunik‬اَندَرونیک ‪ :‬اندرونی‪،‬‬
‫است به زبان پهلوی‪.‬‬ ‫درونی‪ ،‬داخلی‪ ،‬میانی‪ ،‬وسطی‪ ،‬مرکزی دژ‪.‬‬
‫‪nAnsidzam‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪nAgAnAd‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪zradna‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪ / kadna / andak‬اَندَک ‪ :‬اندک‪ ،‬کم‪ ،‬ناچیز‪.‬‬
‫‪ / andarz i dānāgān u mazdisnān‬اَندرز ایی داناگان‬
‫‪ / kadna kadna / andak andak‬اَندَک اَندک ‪:‬‬
‫او مَزدیسنان ‪ :‬رهنمود دانایان به مزدیسنان‪ .‬نام پندنام ٔه‬
‫اندک اندک‪ ،‬رفته رفته‪ ،‬به تدریج‪.‬‬
‫کوچکی به زبان پهلوی است که رهنمودهای دینی است‪.‬‬
‫‪/ hikatsAvx kadna / andak xvāstakih‬‬
‫‪zurip‬‬ ‫‪xorraf‬‬ ‫‪dAzhev‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪zradna‬‬ ‫‪/‬‬
‫اَندَک خواستَکیْه ‪ :‬کم خواهی‪ ،‬قناعت‪.‬‬
‫‪ / andarz i vehzād farrox piruz‬اَندرز ایی وِهزاد َفرُّخ‬
‫‪ / gadna / andag‬اَندَگ ‪ :‬پسوندی که صفت فاعلی‬
‫میسازد‪.‬‬

‫‪۴۰‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / nAptsugna / angustpān‬اَنگوستْپان ‪ :‬انگشتبان‪،‬‬ ‫پیروز ‪ :‬رهنمود بهزاد فرخ پیروز‪ .‬نام کتابی است به زبان‬
‫نگهبان انگشت به هنگام تیراندازی‪ ،‬شاید حلق ٔه فلزی باشد‬ ‫پهلوی‪.‬‬
‫که زه کمان از درون آن میگذشت‪.‬‬ ‫‪ / zabzradna / andarzbaz‬اَندرزبَذ ‪ :‬مشاور اعظم‬
‫‪ / katiSugna / angušitak‬اَنگوشیتَک ‪ :‬مانند‪،‬‬ ‫شاه‪.‬‬
‫هوماناک‪ ،‬چون‪ ،‬همچون‪ ،‬شبیه‪ ،‬مثل‪ ،‬نظیر‪.‬‬ ‫‪nAgarAvpsa‬‬ ‫‪zabzradna‬‬ ‫‪/ andarzbaz‬‬

‫‪ / yApuna / anupāy‬اَنوپای ‪ :‬نابالغ‪.‬‬ ‫‪ / aspvāragān‬اَندرزبَذ اَسپ وارَگان ‪ :‬فرمانده آموزش‬

‫‪ / katuna / anutak‬اَنوتَک ‪ :‬بیگانه‪ ،‬خارجی‪ ،‬غریبه‪.‬‬ ‫سواره نظام‪.‬‬

‫‪ / Suna / anuš‬اَنوش ‪- ۱ :‬جاویدان‪ ،‬نامیرا‪ ،‬تجزیه‬ ‫‪ / natxudna / anduxtan‬اَندوختَن ‪ :‬اندوختن‪،‬‬

‫ناپذیر ‪۲‬ـ نوشدارو‪ ،‬اکسیر‪ ،‬تریاق‪.‬‬ ‫ذخیره ـ پس انداز کردن‪.‬‬

‫‪ / kaSuna / anušak‬اَنوشَک ‪ :‬انوشه‪ ،‬جاویدان‪ ،‬نامیرا‪،‬‬ ‫‪ / hudna / anduh‬اَندوه ‪ :‬اندوه‪ ،‬غم‪ ،‬غصه‪ ،‬دلتنگی‪،‬‬
‫ابدی‪.‬‬ ‫ناراحتی‪.‬‬

‫‪/ hiyAtavx kaSuna / anušak xvatāyih‬‬ ‫‪ / nikhudna / anduhkin‬اَندوهکین ‪ :‬اندوهگین‪،‬‬

‫خوَتاییْه ‪ :‬روان خدایی‪ ،‬روح خدایی‪.‬‬
‫اَنوشَک ْ‬ ‫غمگین‪ ،‬غصه دار‪ ،‬دلتنگ‪ ،‬ناراحت‪.‬‬

‫‪ / nAvur kaSuna / anušak ruvān‬اَنوشَک رووان‬ ‫‪ / nighudna / anduhgin‬اَندوهگین ‪ :‬اندوهگین‪،‬‬

‫‪ :‬انوشه روان‪ ،‬انوشیروان‪ ،‬دارای روان جاویدان‪ ،‬شادروان‪.‬‬ ‫غمگین‪ ،‬غصه دار‪ ،‬دلتنگ‪ ،‬ناراحت‪.‬‬

‫‪ / hinAvur kaSuna / anušak ruvānih‬اَنوشَک‬ ‫‪ / natiSidna / andišitan‬اَندیشیتَن ‪ :‬اندیشیدن‪،‬‬

‫رووانیْه ‪ :‬انوشه روانی‪ ،‬انوشیروانی‪ ،‬دارای روان جاویدان بودن‪.‬‬ ‫فکر ـ تأمل ـ تعقل کردن نگاه کنید به‪ :‬هَندیشیتن‪.‬‬

‫‪ / tAx kaSuna / anušak xāt‬اَنوشَک زات ‪:‬‬ ‫‪ / nipagna / angapin‬اَنگَپین ‪ :‬انگبین‪ ،‬عسل‪.‬‬
‫ابدی زاد‪ ،‬زا ِد اَنوش‪ ،‬کسی که با ویژگی جاودانی زاده شده‪،‬‬ ‫‪ / karAgna / angārak‬اَنگارَک ‪ :‬انگاره‪ ،‬محاسبه‪،‬‬
‫نام انوشیروان‪.‬‬ ‫حساب‪.‬‬
‫‪ / hikaSuna / anušakih‬اَنوشَکیْه ‪ :‬جاویدانی‪،‬‬ ‫‪ / natrAgna / angārtan‬اَنگارتَن ‪ :‬انگاشتن‪ ،‬حساب‬
‫نامیرایی‪ ،‬ابدی بودن‪.‬‬ ‫ـ خیال کردن‪.‬‬
‫‪ / ravx Suna / anuš xvar‬اَنوش ْ‬
‫خوَر ‪ :‬فانی‪.‬‬ ‫‪ / natSAgna / angāštan‬اَنگاشتَن ‪ :‬انگاشتن‪،‬‬
‫‪ / nadrAvx Suna / anuš xvārdan‬اَنوش‬ ‫حساب ـ خیال کردن‪.‬‬
‫خْواردَن ‪ :‬تا لب مرگ جنگیدن‪ ،‬ایثار کردن‪.‬‬ ‫‪ / atsgna / angsta‬اَنگس َ‬
‫ت ‪ :‬واحد اندازه گیری طول‬
‫‪ / varsuh suna / anus husrav‬اَنوش هوسرَو ‪:‬‬ ‫ت یک‬
‫ت شش َیوَه و هر ‪ ۲۰‬انگس َ‬
‫برابر ‪ ۲۷‬میلیمتر هر انگس َ‬
‫جاوید خسرو‪ ،‬نیک نام‪ ،‬جاویدان‪ ،‬عنوان خسرو انوشیروان‪.‬‬ ‫آرشن بوده‪.‬‬

‫‪ / himAvuna / anuvāmih‬اَنووامیْه ‪ :‬پیری زودرس‪.‬‬ ‫‪ / nibugna / angubin‬اَنگوبین ‪ :‬انگبین‪ ،‬عسل‪.‬‬

‫‪ / ina / ani‬اَنی ‪ :‬دیگر‪ ،‬بعد‪.‬‬ ‫‪ / rugna / angur‬اَنگور ‪ :‬انگور‪.‬‬

‫‪ / Ayna / anyā‬اَنیا ‪ :‬دیگر‪ ،‬طور دیگر‪.‬‬ ‫‪ / tsugna / angust‬اَنگوست ‪ :‬انگشت‪.‬‬

‫‪ / zAyna / anyāz‬اَنیاز ‪ :‬بی نیاز‪ ،‬مستطیع‪ ،‬غنی‪،‬‬ ‫‪ / giratsugna / angustarig‬اَنگوستَریگ ‪:‬‬

‫ثروتمند‪ ،‬دارا‪.‬‬ ‫انگشتری‪.‬‬

‫‪۴۱‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪َ / rAtsimaha / ahamistār‬اهَمیستار ‪ :‬بی رقیب‪،‬‬ ‫‪ / hinutina / anitunih‬اَنیتونیْه ‪ :‬ناچنینی‪.‬‬

‫بی حریف‪ ،‬بی هماورد گردآوری کرد و اندرزنام ٔه او مشهور‬ ‫‪ / cina / anic‬اَنیچ ‪ :‬دیگری‪ ،‬دیگر‪ ،‬نیز‪ ،‬همچنین‪.‬‬
‫است‪..‬‬ ‫‪ / rina / anir‬اَنیر ‪- ۱ :‬غیر آریایی‪ ،‬بیگانه‪ ،‬خارجی ‪۲‬ـ‬
‫‪َ / hirAtsimaha / ahamistārih‬اهَمیستارْیه ‪:‬‬ ‫پست‪ ،‬بدخو‪ ،‬بدسرشت‪ ،‬بد ذات‪.‬‬
‫بی رقیبی‪ ،‬بی حریفی‪ ،‬بی هماوردی‪.‬‬ ‫‪ / txarina / aniraxt‬اَنیرَخت ‪ :‬رها ـ نجات یافته‪،‬‬
‫‪َ / yha / ahy‬ا ْهی ‪ :‬زود‪ ،‬سریع‪ ،‬نخست‪.‬‬ ‫تبرئه شده‪.‬‬
‫‪ / namarha / ahraman‬اَه َرمَن ‪ :‬اهریمن‪ ،‬شیطان‪،‬‬ ‫‪ / gnarina / anirang‬اَنیرَنگ ‪ :‬اصلی‪ ،‬غیر تقلبی‪،‬‬
‫دیو‪ ،‬ابلیس‪.‬‬ ‫اوریژینال‪.‬‬
‫‪ / ahramug/k‬اَه َرمَوگ‪ /‬ک ‪ :‬آسموغ‪ ،‬آشموغ‪ ،‬کافر‪ ،‬ملحد‪،‬‬ ‫‪ / hignarina / anirangih‬اَنیرَنگیْه ‪ :‬اصل بودن‪.‬‬
‫بی دین‪ ،‬گمراه‪ ،‬روحانی متقلب‪ ،‬روحانی دروغی‪.‬‬
‫‪ / hinSinamrina / anirmanišnih‬اَنیرمَنیشیْه ‪:‬‬
‫‪ / ahramugih/kih‬اَه َرمَوگیه کیه ‪ :‬کفر‪ ،‬الحاد‪ ،‬ارتداد‪ ،‬بی‬
‫پست منشی‪ ،‬شرمساری‪ ،‬بی شخصیتی‪.‬‬
‫تقوایی‪ ،‬بی دینی‪ ،‬مذهبی بر خالف دین رسمی داشتن‪،‬‬
‫‪ / hirina / anirih‬اَنیریْه ‪- ۱ :‬ایرانی نبودن ‪۲‬ـ پستی‪،‬‬
‫بدعت‪.‬‬
‫خواری‪.‬‬
‫‪ / varha / ahrav‬اَه َر ْو ‪ :‬پارسا‪ ،‬پرهیزکار‪ ،‬زاهد‪ ،‬متقی‪،‬‬
‫‪ / zina / aniz‬اَنیز ‪ :‬نیز‪ ،‬همچنین‪ ،‬عالوه بر این‪ ،‬به عالوه‪.‬‬
‫با تقوا‪ ،‬مؤمن‪ ،‬مقدس‪.‬‬
‫‪ / rAzina / anizār‬اَنیزار ‪ :‬نَزار ـ ناتوان ـ ضعیف ـ کم‬
‫‪ / tAd varha / ahrav dāt‬اَه َر ْو دات ‪ :‬صدقه‪،‬‬
‫نشدنی‪ ،‬کاهش نیافتنی‪.‬‬
‫خمس‪ ،‬زکات‪ ،‬آنچه به پارسایان دهند‪.‬‬
‫‪/ hinSidniv rAzina / anizār vindišnih‬‬
‫‪َ / hivarha / ahravih‬اه َر ْویْه ‪ :‬زهد‪ ،‬ایمان‪ ،‬تقوا‪،‬‬
‫اَنیزار ویندیشنیْه ‪ :‬سود سرشار‪ ،‬سود بسیار‪ ،‬درآمد کم‬
‫پرهیزکاری‪ ،‬درستی‪ ،‬حق‪ ،‬حقیقت‪.‬‬
‫نشدنی‪ ،‬حقوق ثابت‪.‬‬
‫‪ / namerha / ahreman‬اَه ِرمَن ‪ :‬اهریمن‪ ،‬شیطان‪،‬‬
‫‪ / biSina / anišib‬اَنیشیب ‪ :‬مسطح‪ ،‬صاف‪ ،‬هموار‪،‬‬
‫دیو‪ ،‬ابلیس‪.‬‬
‫بدون شیب‪.‬‬
‫‪ / hidArha / ahrādih‬اَهرادیْه ‪ :‬تقوا‪ ،‬زهد‪ ،‬پارسایی‪،‬‬
‫‪ / Sxuqina / aniquxš‬اَنیغوخْش ‪ :‬نافرمان‪ ،‬سرکش‪،‬‬
‫پرهیزکاری‪ ،‬درستی‪ ،‬تقدس‪.‬‬
‫یاغی‪ ،‬شورشی‪ ،‬حرف نشنو‪ ،‬متمرد‪.‬‬
‫‪ / fArha / ahrāf‬اَهراف ‪ :‬ارتفاع‪ ،‬ترفیع‪ ،‬درجه‪ ،‬مقام‪،‬‬
‫‪ / nSiSxuqina / aniquxšišn‬اَنیغوخْشیشن ‪:‬‬
‫جایگاه‪.‬‬
‫نافرمانی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬یاغیگری‪ ،‬شورش‪ ،‬حرف نشنوی‪ ،‬تمرد‪.‬‬
‫‪ / natfArha / ahrāftan‬اَهرافتَن ‪ :‬باال بردن‪ ،‬ترفیع‬
‫‪ / rAtiSuqina / aniqušitār‬اَنیغوشیتار ‪ :‬نافرمان‪،‬‬
‫دادن‪ ،‬بلند کردن‪ ،‬منصوب کردن‪.‬‬
‫سرکش‪ ،‬یاغی‪ ،‬شورشی‪.‬‬
‫‪ / natinemArha / ahrāmenitan‬اَهرامِنیتَن ‪:‬‬
‫‪ / hirAtiSuqina / aniqušitārih‬اَنیغوشیتاریْه ‪:‬‬
‫بلند کردن‪ ،‬باال بردن‪ ،‬متصاعد نمودن‪ ،‬ترفیع دادن‪.‬‬
‫نافرمانی‪ ،‬سرکشی‪ ،‬یاغیگری‪ ،‬شورش‪ ،‬طغیان‪.‬‬
‫‪ / natimArha / ahrāmitan‬اَهرامیتَن ‪ :‬بلند ـ‬
‫‪ / gina / anig‬اَنیگ ‪ :‬پیش‪ ،‬پیشانی‪ ،‬جبهه‪ ،‬مُقدم‪.‬‬
‫صعود کردن‪ ،‬باال بردن‪ ،‬ترفیع دادن یا گرفتن‪.‬‬
‫‪ / hikavina / anivakih‬اَنیوَکیْه ‪ :‬نانیکویی‪ ،‬بی بهره ـ‬
‫‪ / nSimArha / ahrāmišn‬اَهرامیشْن ‪ :‬باال رفتن‪،‬‬
‫محروم از نیکویی یا احسان و‪.‬‬
‫صعود‪ ،‬ترفیع مهمی از اوستا‪ ،‬بویژه خرده اوستا‪.‬‬

‫‪۴۲‬‬

‫‪ / gnavSilha / ahlišvang‬اَهلیش وَنگ ‪- ۱ :‬نام‬
‫یکی از ایزدان ماده در برابر ایزد نر ‪۲‬ـ نام بیست و پنجمین‬
‫روز هر ماه‪.‬‬
‫‪ / nAdamha / ahmadān‬اَهمَدان ‪ :‬نام یکی از‬
‫استانهای خاوری ایران در خراسان بزرگ در زمان ساسانیان‬
‫که شاید توس باشد‪.‬‬
‫‪ / uha / ahu‬اَهو ‪- ۱ :‬جهان‪ ،‬زندگی‪ ،‬هستی‪ ،‬دنیا‪ ،‬عالم‬
‫‪۲‬ـ خدایگان‪ ،‬سرور‪ ،‬رهبر‪ ،‬موال‪ ،‬مرشد‪ ،‬ارباب نگاه کنید به‪:‬‬
‫اَخوْ‪.‬‬
‫‪ / yAruha / ahurāy‬اَهورای ‪ :‬اهورا‪ ،‬هستی بخش‪،‬‬
‫آفریدگار‪ ،‬خالق‪.‬‬
‫‪ / dzam yAruha / ahurāy mazd‬اَهورای مَزد ‪:‬‬
‫اهورا مَزدا‪ ،‬هستی بخش و دانای همه چیز‪ ،‬آفریدگار دانا‪،‬‬
‫خالق علیم‪.‬‬
‫‪dzay‬‬ ‫‪dzam‬‬ ‫‪yAruha‬‬ ‫‪/ ahurāy mazd‬‬
‫‪ / yazd‬اَهورای مَزد یَزد ‪ :‬پرستند ٔه اهورا مَزدا‪ ،‬زرتشتی‪.‬‬
‫‪ / Suha / ahuš‬اَهوش ‪ :‬بی مرگ‪ ،‬جاویدان‪ ،‬نامیرا‪.‬‬
‫‪ / nSiSuha / ahušišn‬اَهوشیشْن ‪ :‬با طراوتی‪،‬‬
‫تازگی‪.‬‬
‫شوَنگ ‪ :‬نام ایزد ـ‬
‫‪ / hiSuha / ahuših‬اَهوشیه ‪ :‬بی مرگی‪ ،‬جاودانگی‪،‬‬
‫نامیرایی موبدی ‪۳‬ـ خوشبختی دهنده‪ ،‬آرامبخش ‪۴‬ـ‪.‬‬
‫‪ / kAnAmuha / ahumānāk‬اَهوماناک ‪ :‬بی همانند‪،‬‬
‫بی نظیر‪ ،‬بی مانند‪ ،‬منحصر به فرد‪.‬‬
‫‪ / ranuha / ahunar‬اَهونَر ‪ :‬بی هنر‪ ،‬بی فضیلت‪ ،‬بی‬
‫ارزش سوی پایین را می رساند‪.‬‬
‫‪ / hiranuha / ahunarih‬اَهونَریْه ‪ :‬بی هنری‪ ،‬بی‬
‫فضیلتی‪ ،‬بی ارزشی آن نگاه کنید به‪ :‬اوه‪.‬‬
‫‪ / ravanuha / ahunavar‬اَهوَنوَر ‪ :‬نام یک دعا‪.‬‬
‫‪ / dnasnuha / ahunsand‬اَهوْنسَند ‪- ۱ :‬ناخرسند‪،‬‬
‫ناخشنود‪ ،‬ناراضی ‪۲‬ـ غیر عمد‪ ،‬غیر ارادی‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hidnasnuha / ahunsandih‬اَهوْنسَندیْه ‪۱ :‬‬
‫ناخرسندی‪ ،‬ناخشنودی‪ ،‬نارضایتی ‪۲‬ـ غیر عمدی‪ ،‬غیر ارادی‬
‫آسیب‪ ،‬زیان‪ ،‬خسارت‪ .‬سوزنی سمرقندی‪ :‬آکی بر تو از من‪.‬‬
‫‪۴۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / yArha / ahrāy‬اَهرای ‪ :‬پارسا‪ ،‬پرهیزکار‪ ،‬زاهد‪،‬‬
‫متقی‪ ،‬با تقوا‪ ،‬مؤمن‪ ،‬مقدس‪.‬‬
‫‪ / natineyArha / ahrāyenitan‬اَهرایِنیتَن ‪:‬‬
‫پارسا ـ پرهیزکار ـ زاهد ـ متقی ـ با تقوا ـ مؤمن ـ مقدس‬
‫بودن و همراهانش از میان آن گذشتند‪.‬‬
‫‪ / hiyArha / ahrāyih‬اَهراییْه ‪ :‬پارسایی‪،‬‬
‫پرهیزکاری‪ ،‬زهد‪ ،‬تقوا‪ ،‬ایمان‪ ،‬تقدس‪.‬‬
‫‪ / dnamu hiyArha / ahrāyih umand‬اَهراییْه‬
‫اومَند ‪ :‬زاهد‪ ،‬پارسا‪ ،‬صالح‪ ،‬مقدس‪ ،‬نیکوکار‪ ،‬عابد‪.‬‬
‫‪hinSimAnarf‬‬ ‫‪hiyArha‬‬ ‫‪/ ahrāyih‬‬
‫‪ / franāmišnih‬اَهراییْه ْفرَنامیشْنیْه ‪ :‬تقوا ـ پارساگرایی‪.‬‬
‫‪/ hirAtrak hiyArha / ahrāyih kartārih‬‬
‫اَهراییْه کَرتاریْه ‪ :‬به زهد ـ قوا ـ پارسایی عمل کردن‪.‬‬
‫‪/ rAtizrav hiyArha / ahrāyih varzitār‬‬
‫اَهراییْه وَرزیتار ‪ :‬زاهد‪ ،‬پارسا‪ ،‬متقی‪ ،‬عمل کننده به پارسایی‬
‫یا تقوا‪.‬‬
‫‪ / natinah iyArha / ahrāyi hanitan‬اَهرایی‬
‫هَنیتَن ‪ :‬پارسایی‪ ،‬زهد ورزی‪ ،‬تقدس گرایی‪.‬‬
‫‪ / gnavSirha / ahrišvang‬اَهری ْ‬
‫خدا ـ الههای است‪.‬‬
‫‪ / namirha / ahriman‬اَهریمَن ‪ :‬شیطان‪ ،‬دیو‪،‬‬
‫اهریمن‪ ،‬ابلیس‪ ،‬اه ِرمَن‪ ،‬هوای نفس‪.‬‬
‫‪ / Alha / ahlā‬اَهال ‪ :‬پرهیزکار‪ ،‬متقی‪ ،‬صالح‪ ،‬محسن‪،‬‬
‫نیکوکار‪ ،‬عنوان ایزد سروش‪.‬‬
‫‪ / dAhvAlha / ahlāvhād‬اَهالوهاد ‪ :‬خیرات‪،‬‬
‫صدقه‪ ،‬زکات‪.‬‬
‫‪ / hivAlha / ahlāvih‬اَهالویْه ‪ :‬پرهیزکاری‪ ،‬تقوا‪،‬‬
‫احسان‪ ،‬نیکوکاری‪.‬‬
‫‪/ gamAk hiyAlha / ahlāyih kāmag‬‬
‫اَهالییْه کامَگ ‪ :‬متمایل به پارسایی‪.‬‬
‫‪ / yumolha / ahlomuy‬اَهلوموی ‪ :‬بدعتگزار‪،‬‬
‫اَشموغ‪.‬‬
‫‪ / hiyumolha / ahlomuyih‬اَهلوموییْه ‪ :‬بدعت‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪َ / idArayhava / avahyarādi‬اوَهیَرادی ‪ :‬از این‬ ‫‪ / Ahidnasnuha / ahunsandihā‬اَهوْنسَندیها ‪:‬‬

‫رو‪ ،‬به این علت‪ ،‬به این خاطر‪ ،‬به این سبب‪.‬‬
‫‪َ / garatseva / avestarag‬اوِس َترَگ ‪ :‬تیغ‪.‬‬
‫‪َ / nadratseva / avestardan‬اوِستَردَن ‪ِ :‬‬
‫ستُردَن‪،‬‬
‫زدودَن‪ ،‬محو ـ زایل کردن‪.‬‬
‫‪َ / nSiratseva / avestarišn‬اوِستَریشْن ‪ :‬محو‪،‬‬
‫زایل‪.‬‬
‫‪َ / dAtseva / avestād‬اوِستاد ‪ :‬استاد‪.‬‬
‫‪َ / rAtseva / avestār‬اوِستار ‪ :‬محکم‪ ،‬ثابت‪ ،‬استوار‪،‬‬
‫پابرجا‪.‬‬
‫‪َ / hirAtseva / avestārih‬اوِستاریْه ‪ :‬استحکام‪،‬‬
‫ثبات‪ ،‬استواری‪ ،‬پابرجایی‪.‬‬
‫‪َ / mAtseva / avestām‬اوِستام ‪ :‬ناحیه‪ ،‬منطقه‪،‬‬
‫ایالت‪.‬‬
‫‪ / ajAva / avāja‬اَوا َ‬
‫ج ‪ :‬کُشت‪.‬‬
‫‪ / ratxAva / avāxtar‬اَواختَر ‪ :‬شمال‪.‬‬
‫‪ / kAva / avāk‬اَواک ‪ :‬با‪ ،‬ضمن‪ ،‬همراه‪.‬‬
‫‪ / mAva / avām‬اَوام ‪- ۱ :‬وقت ‪۲‬ـ قرض ‪۳‬ـ آن‪.‬‬
‫غیر عمدی‪ ،‬غیر ارادی‪.‬‬
‫‪ / sAg tevuha / ahuvet gās‬اَهووِت گاس ‪:‬‬
‫یکی از روزهای گاثایی‪.‬‬
‫‪َ / rava / avar‬اوَر ‪- ۱ :‬ابر ‪۲‬ـ بیا‪ ،‬اینجا!‪.‬‬
‫‪َ / kAtrava / avartāk‬اوَرتاک ‪ :‬ثابت قدم‪ ،‬پا برجا‪،‬‬
‫برنگشتنی‪ ،‬غیر قابل بازگشت‪.‬‬
‫‪َ / nSitrava / avartišn‬اوَرتیشْن ‪ :‬تغییر تاپذیر‪،‬‬
‫ثابت‪ ،‬نامتغیر‪.‬‬
‫‪َ / hinSitrava / avartišnih‬اوَرتیشْنیْه ‪ :‬تغییر‬
‫تاپذیری‪ ،‬ثبات‪.‬‬
‫‪َ / kinSitrava / avartišnik‬اوَرتیشْنیک ‪ :‬تغییر‬
‫تاپذیر‪ ،‬ثابت‪.‬‬
‫‪َ / tizrava / avarzit‬اوَرزیت ‪- ۱ :‬ناورزیده‪ ،‬بی تجربه‬
‫‪۲‬ـ کشت ـ کاشته نشده امروزه‪.‬‬
‫‪َ / rAtizrava / avarzitār‬اوَرزیتار ‪ :‬غیر فعال‪.‬‬
‫‪َ / hinSizrava / avarzišnih‬اوَرزیشنیْه ‪ :‬ناورزشی‪،‬‬
‫خمودت‪ ،‬عدم فعالیت‪.‬‬

‫‪ / rAticiv mAva / avām vicitār‬اَوام ویچیتار ‪:‬‬ ‫‪َ / nurava / avarun‬اوَرون ‪ :‬این طرف‪ ،‬این سمت‪ ،‬این‬
‫موقع شناس‪ ،‬وقت شناس از‪.‬‬ ‫جهت‪ ،‬این سو‪.‬‬

‫‪ / dva / avd‬اَود ‪ :‬عجیب‪ ،‬شگفت‪ ،‬شگفت انگیز‪.‬‬ ‫‪َ / kAyrava / avaryāk‬اوَریاک ‪ :‬بالفاصله‪ ،‬درجا‪ ،‬بی‬
‫درنگ‪ ،‬در یک لحظه‪.‬‬
‫‪ / modva / avdom‬اَودُم ‪ :‬آخرین‪ ،‬پاینی‪.‬‬
‫‪َ / kinSizava / avazišnik‬اوَزیشنیک ‪ :‬بی وزش‪ ،‬بی‬
‫‪ / hidva / avdih‬اَودیْه ‪ :‬اعجاب‪ ،‬شگفتی‪ ،‬تعجب‪.‬‬
‫حرکت‪ ،‬متوقف‪.‬‬
‫‪ / natSidva / avdištan‬اَودیشتَن ‪ :‬فرمان ـ دستور‬
‫‪َ / sava / avas‬اوَس ‪ :‬حاال‪ ،‬اآلن‪ ،‬اکنون پشتو‪ :‬اوس‪. us‬‬
‫دادن‪ ،‬امر ـ حکم کردن‪.‬‬
‫‪َ / mava / avam‬اوَم ‪) :‬اوستایی‪َ :‬ائِم( این‪.‬‬
‫‪ / rawa / awar‬اَور ‪ :‬ابر تقدیم‪.‬‬
‫‪َ / nAhava / avahān‬اوَهان ‪ :‬بی علت‪ ،‬بی دلیل‪ ،‬بی‬
‫‪ / gnarwa / awrang‬اَورَنگ ‪ :‬شکوه‪ ،‬مقام‪ ،‬جالل‪،‬‬
‫سبب‪.‬‬
‫عظمت‪.‬‬
‫‪َ / hinAhava / avahānih‬اوَهانیْه ‪ :‬بی علتی‪ ،‬بی‬
‫‪ / Ahikignarwa / awrangikihā‬اَورَنگیکیها ‪:‬‬
‫دلیلی‪ ،‬بی سببی‪.‬‬
‫شکوهمندانه کردن‪ ،‬بازشناختن ‪۴‬ـ ارائه ـ عرضه ـ تقدیم‬
‫کردن دست ور‪ ،‬بازپرس گفته میشود ‪۲‬ـ وزیر ‪۳‬ـ توانا‪،‬‬ ‫‪َ / ayhava / avahya‬اوَه َ‬
‫ی ‪) :‬اوستایی‪ :‬اوهی( از این‪.‬‬
‫نیرومند ‪۴‬ـ دانا و جهاندیده‪ ،‬کارکشته‪ ،‬با تجربه ‪ ۵‬ـ دستیار‪.‬‬

‫‪۴۴‬‬

‫‪ / kinAvAyva / avyāvānik‬اَویاوانیک ‪- ۱ :‬فریب ـ‬
‫گول نخورده‪ ،‬اغفال نشده‪ ،‬دل نبسته‪ ،‬ناسرگشته ‪۲‬ـ ستار ٔه‬
‫قطبی‪.‬‬
‫‪ / rAciva / avicār‬اَویچار ‪ :‬غفلت شده‪ ،‬مراقبت ـ‬
‫مواظبت نشده‪.‬‬
‫‪ / hirAciva / avicārih‬اَویچارتاریْه ‪ :‬عدم تشخیص‪،‬‬
‫اهمال کاری‪ ،‬سهل انگاری ارداویرافنامه آمدهاست‪.‬‬
‫‪ / rAticiva / avicitār‬اَویچیتار ‪ :‬مردد‪ ،‬مشکوک‬
‫شک دار ‪ ،‬بی تصمیم بگسلد ز آره‪.‬‬
‫‪ / hinSiriciva / avicirišnih‬اَویچیریشنیْه ‪ :‬عدم‬
‫تمایز‪ ،‬عدم تشخیص‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / kinSiriciva / avicirišnik‬اَویچیریشنیک ‪۱ :‬‬
‫نامعین‪ ،‬نامشخص‪ ،‬نامتمایز ‪۲‬ـ ضروری‪ ،‬الزم‪ ،‬اجتناب ناپذیر‪،‬‬
‫ناگزیر‪.‬‬
‫‪ / niciva / avicin‬اَویچین ‪ :‬ویجین ـ برگزیده ـ انتخاب‬
‫نشده‪ ،‬بی تشخیص‪.‬‬
‫‪ / kariva / avirak‬اَویرَک ‪ :‬منهدم‪ ،‬خراب‪ ،‬ویران‪.‬‬
‫‪ / nSivarriva / avirravišn‬اَویرَّویشْن ‪ :‬بی دین‪،‬‬
‫کافر‪ ،‬ملحد‪.‬‬
‫‪ / hinSivarriva / avirravišnih‬اَویرَّویشْنیْه ‪ :‬بی‬
‫دینی‪ ،‬کفر‪ ،‬الحاد‪.‬‬
‫‪ / AhinSivarriva / avirravišnihā‬اَویرَّویشْنیها ‪:‬‬
‫بی دینانه‪ ،‬از روی کفر یا الحاد‪.‬‬
‫‪ / nAriva / avirān‬اَویران ‪ :‬منهدم‪ ،‬خراب‪ ،‬ویران‪.‬‬
‫‪ / hinAriva / avirānih‬اَویرانیْه ‪ :‬انهدم‪ ،‬خرابی‪،‬‬
‫ویرانی‪.‬‬
‫‪ / yAriva / avirāy‬اَویرای ‪ :‬ناویرا‪ ،‬نامعتدل‪ ،‬بی نظم‪.‬‬
‫‪ / dnaziva / avizand‬اَویزَند ‪ :‬بی گزند‪ ،‬مطمئن‪ ،‬مورد‬
‫اعتماد‪ ،‬بی آسیب‪.‬‬
‫‪ / hidnaziva / avizandih‬اَویزَندیْه ‪ :‬بی گزندی‪،‬‬
‫اطمینان‪ ،‬اعتماد‪ ،‬بی آسیبی‪.‬‬
‫‪ / Ahidnaziva / avizandihā‬اَویزَندیها ‪ :‬بی‬
‫گزندانه‪ ،‬مطمئنا‪ ،‬از روی اعتماد‪.‬‬
‫‪۴۵‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / dnamu rawa / awar umand‬اَور اومَند ‪ :‬ابری‪.‬‬
‫‪ / kayAp rawa / awar pāyak‬اَور پایَک ‪:‬‬
‫ابرپایه‪ ،‬الیهای از آسمان که ابر در آن جا حرکت میکند‪.‬‬
‫‪ / hikatsArawa / awarāstakih‬اَوراستَکیْه ‪:‬‬
‫غرور‪ ،‬تکبر‪ُ ،‬عجب‪.‬‬
‫‪ / rAtazwa / awzatār‬اَوزَتار ‪ :‬کشنده‪ ،‬قاتل‪ ،‬آدم‬
‫کش‪.‬‬
‫‪ / rAzwa / awzār‬اَوزار ‪- ۱ :‬افزار‪ ،‬ابزار‪ ،‬وسیله‪ ،‬اسباب‪،‬‬
‫سالح ‪۲‬ـ نیرو‪ ،‬قدرت‪ ،‬قوت‪ ،‬توان‪ ،‬انرژی‪.‬‬
‫‪ / dnamu rAzwa / awzār umand‬اَوزار اومَند ‪:‬‬
‫افزارمند‪ ،‬ابزارمند‪ ،‬متخصص‪ ،‬ماهر‪.‬‬
‫‪ / hidnamu rAzwa / awzār umandih‬اَوزار‬
‫اومَندیْه ‪ :‬افزارمندی‪ ،‬ابزارمندی‪ ،‬تخصص‪ ،‬مهارت‪.‬‬
‫‪ / iva / avi‬اَوی ‪ :‬ضمیر سوم شخص مفرد‪.‬‬
‫‪ / natsaywa / awyastan‬اَویَستَن ‪- ۱ :‬آمدن‪،‬‬
‫رسیدن ‪۲‬ـ فراموش کردن‪ ،‬از یاد بردن‪.‬‬
‫‪ / hiva / avih‬اَویْه ‪ :‬بد‪ ،‬قبیح‪ ،‬زشت‪ ،‬نامطبوع حاصل‪،‬‬
‫نتیجه‪.‬‬
‫‪ / hihiva / avihih‬اَوْیهْه ‪ :‬بدی‪ ،‬قبح‪ ،‬زشتی‪،‬‬
‫نامطبوعی‪.‬‬
‫‪ / kinAbAyva / avyābānik‬اَویابانیک ‪ :‬ستار ٔه‬
‫قطبی‪.‬‬
‫‪ / tAywa / awyāt‬اَویات ‪ :‬یاد‪ ،‬حافظه‪ ،‬خاطره‪.‬‬
‫‪ / hikatAywa / awyātakih‬اَویاتَکیْه ‪ :‬به یاد‬
‫داشتن‪ ،‬در حافظه داشتن‪ ،‬حفظ بودن‪ ،‬به خاطر داشتن‪.‬‬
‫‪ / rAktAywa / awyātkār‬اَویاتکار ‪ :‬یادگار‪ ،‬خاطره‪.‬‬
‫‪ / natinitAywa / awyātinitan‬اَویاتینیتَن ‪ :‬یاد‬
‫کردن‪ ،‬به یاد آوردن‪ ،‬از حفظ گفتن‪ ،‬به خاطر آوردن‪.‬‬
‫‪ / narakAyva / avyākaran‬اَویا َکرَن ‪ :‬دستور زبان‪،‬‬
‫گرامر‪.‬‬
‫‪ / nAvAyva / avyāvān‬اَویاوان ‪ :‬فریب ـ گول‬
‫نخورده‪ ،‬اغفال نشده‪ ،‬دل نبسته‪.‬‬

‫‪ / nAkiva / avikān‬اَویکان ‪ :‬رقیب‪ ،‬حریف‪ ،‬هماورد‪،‬‬
‫معارض‪.‬‬
‫‪ / tagiva / avigat‬اَویگَت ‪ :‬متجاوز‪ ،‬تجاوزکار‪،‬‬
‫شیطان‪.‬‬
‫‪ / hitagiva / avigatih‬اَویگَتیْه ‪ :‬تجاوز‪.‬‬
‫‪ / rAmiva / avimār‬اَویمار ‪ :‬سالم‪ ،‬بی عیب‪.‬‬
‫‪ / niva / avin‬اَوین ‪- ۱ :‬نامرئی‪ ،‬غیب‪ ،‬عدم ‪۲‬ـ بی فایده‪،‬‬
‫بی سود‪ ،‬بی منفعت‪ ،‬بی حاصل‪ ،‬بی نتیجه ‪۳‬ـ متفرق‪،‬‬
‫پراکنده‪.‬‬
‫‪ / traniva / avinart‬اَوینَرت ‪ :‬تحقق نیافته‪ ،‬به وقوع‬
‫نپیوسته‪.‬‬
‫‪ / tsAniva / avināst‬اَوینَست ‪ :‬معصوم‪ ،‬بی گناه‪،‬‬
‫پاک‪ ،‬تمیز‪.‬‬
‫‪ / hitsAniva / avināstih‬اَوینَستیْه ‪ :‬عصمت‪ ،‬بی‬
‫گناهی‪ ،‬پاکی‪ ،‬تمیزی‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hikatub niva / avin butakih‬اَوین بوتَکیْه ‪۱ :‬‬
‫بی حاصلی‪ ،‬بی فایدگی ‪۲‬ـ انهدام‪ ،‬تخریب‪ ،‬عدم‪.‬‬
‫‪ / hitub niva / avin butih‬اَوین بوتیْه ‪- ۱ :‬بی‬
‫مصرف بودن‪ ،‬فایدهای نداشتن ‪۲‬ـ انهدام‪ ،‬تخریب‪ ،‬اعدام‪،‬‬
‫عدمی بودن‪.‬‬
‫‪ / tid niva / avin dit‬اَوین دیت ‪ :‬غیر قابل‬
‫دسترس‪ ،‬نایاب‪.‬‬
‫‪ / nSid niva / avin dišn‬اَوین دیشْن ‪ :‬نایافت‪ ،‬غیر‬
‫قابل دسترس‪ ،‬نایاب‪.‬‬
‫‪ / hinSid niva / avin dišnih‬اَوین دیشْنیْه ‪:‬‬
‫نایابی‪ ،‬غیر قابل دسترسی‪ ،‬عدم حصول‪.‬‬
‫‪ / natrak niva / avin kartan‬اَوین کَرَتن ‪ :‬نامرئی‬
‫ـ غیب ـ ناپدیدـ نابودـ اعدام کردن‪.‬‬
‫‪ / nSin niva / avin nišn‬اَوین نیشْن ‪ :‬غیر قابل‬
‫دسترس‪ ،‬نایاب‪.‬‬
‫‪ / sAniva / avinās‬اَویناس ‪ :‬معصوم‪ ،‬بی گناه‪.‬‬
‫‪ / sAniva / avinās‬اَویناسیْه ‪ :‬عصمت‪ ،‬بی گناهی‪.‬‬
‫‪۴۶‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / kinnSiriziva / avizirišnnik‬اَویزیریشنیک ‪:‬‬
‫اجتناب ناپذیر‪ ،‬گریز ناپذیر‪.‬‬
‫‪ / karatsiva / avistarak‬اَویس َترَک ‪ :‬تیغ‬
‫سرتراشی‪ ،‬ماشین سرتراشی‪.‬‬
‫‪ / nSiratsiva / avistarišn‬اَویستَریشْن ‪ :‬زدودن‪،‬‬
‫محو کردن‪ ،‬تراشیدن صورت‪.‬‬
‫‪ / tAtsiva / avistāt‬اَویستات ‪ :‬استاد‪.‬‬
‫‪ / natAtsiva / avistātan‬اَویستاتَن ‪ :‬ایستادن‪ ،‬قرار‬
‫دادن‪ ،‬نصب ـ منصوب کردن‪.‬‬
‫‪ / vxAtsiva / avistāxv‬اَویستاخو ‪- ۱ :‬نامعتمد‪،‬‬
‫غیر قابل اطمینان‪ ،‬غیر صمیمی ‪۲‬ـ ناگستاخ‪.‬‬
‫‪ / hivxAtsiva / avistāxvih‬اَویستاخویْه ‪- ۱ :‬بی‬
‫اعتمادی‪ ،‬بی اطمینانی‪ ،‬بدون صمیمیت ‪۲‬ـ ناگستاخی‪.‬‬
‫‪ / kAtsiva / avistāk‬اَویستاک ‪ :‬اوستا‪.‬‬
‫‪ / mAtsiva / avistām‬اَویستام ‪ :‬استان‪ ،‬منطقه‪،‬‬
‫ناحیه‪.‬‬
‫‪ / rAvtsiva / avistvār‬اَویستوار ‪ :‬محکم‪ ،‬ثابت قدم‪،‬‬
‫استوار‪ ،‬ثابت‪ ،‬پابرجا‪.‬‬
‫‪ / hirAvtsiva / avistvārih‬اَویستواریْه ‪ :‬استحکام‪،‬‬
‫ثبات‪ ،‬استواری‪ ،‬پابرجایی‪.‬‬
‫‪ / Siva / aviš‬اَویش ‪- ۱ :‬به او‪ ،‬به سوی او ‪۲‬ـ خویش‪،‬‬
‫خود صفت ملکی‪.‬‬
‫‪ / naSiva / avišan‬اَویشَن ‪ :‬آویشَن‪.‬‬
‫‪ / nASiva / avišān‬اَویشان ‪ :‬ایشان‪ ،‬آنان‪ ،‬ضمیر سوم‬
‫شخص جمع‪.‬‬
‫‪ / natSiva / avištan‬اَویشتَن ‪ :‬مهر کردن‪.‬‬
‫‪ / bAtSiva / avištāb‬اَویشتاب ‪ :‬ظلم‪ ،‬جور‪ ،‬ستم‪،‬‬
‫بیداد پیاده را بر آنها سوار کنند‪..‬‬
‫‪ / nadAtSiva / avištādan‬اَویشتادَن ‪ :‬قیام کردن‪،‬‬
‫برخاستن‪ ،‬ایستادن‪ ،‬قائم بودن‪.‬‬
‫‪ / natfAtSiva / avištāftan‬اَویشتافتَن ‪- ۱ :‬ظلم‬
‫ـ ستم ـ جور ـ بیداد کردن ‪۲‬ـ عجله کردن‪ ،‬شتافتن‪.‬‬

‫‪َ / natirAyya / ayyāritan‬ایاریتَن ‪- ۱ :‬یاری ـ‬
‫کمک ـ پشتیبانی ـ دفاع کردن ‪۲‬ـ توانایی ـ یارایی ـ‬
‫امکانات کمک داشتن ‪۳‬ـ یاریدن‪.‬‬
‫‪َ / dirAyya / ayyārid‬ایارید ‪ :‬جرأت کرد‪.‬‬
‫‪َ / natinirAyya / ayyārinitan‬ایارینیتَن ‪ :‬کمک ـ‬
‫یاری کردن‪ ،‬رفیق ـ دوست بودن‪.‬‬
‫‪َ / AhirAyya / ayyārihā‬ایاریها ‪ :‬یاریگری‪،‬‬
‫دوستانه‪.‬‬
‫‪َ / bAya / ayāb‬ایاب ‪ :‬یا‪.‬‬
‫‪َ / gAbAya / ayābāg‬ایاباگ ‪- ۱ :‬عمومی‪ ،‬فراگیر‪،‬‬
‫همگانی ‪۲‬ـ قابل قبول‪.‬‬
‫‪َ / higAbAya / ayābāgih‬ایاباگیْه ‪- ۱ :‬عمومیت‪،‬‬
‫فراگیری‪ ،‬جهان شمولی ‪۲‬ـ قابل قبول بودن‪.‬‬
‫‪َ / kapAya / ayāpak‬ایاپَک ‪- ۱ :‬خوشبخت‪،‬‬
‫سعادتمند‪ ،‬رستگار ‪۲‬ـ فهم‪ ،‬درک‪ ،‬شعور ‪۳‬ـ یابنده‪.‬‬
‫‪َ / hikapAya / ayāpakih‬ایاپَکیْه ‪- ۱ :‬خوشبختی‪،‬‬
‫سعادت‪ ،‬رستگاری ‪۲‬ـ فهم ـ شعور ـ درک داشتن ‪۳‬ـ‬
‫یابندگی‪ ،‬تحصیل‪ ،‬حصول‪ ،‬کسب‪ ،‬اکتساب‪.‬‬
‫‪َ / kApAya / ayāpāk‬ایاپاک ‪- ۱ :‬یابنده‪ ،‬کاسب‪ ،‬به‬
‫دست آورنده‪ ،‬حاصل کننده ‪۲‬ـ یافتنی‪.‬‬
‫‪َ / nSipAya / ayāpišn‬ایاپیشْن ‪ :‬کسب‪ ،‬یابش‪،‬‬
‫یافت‪ ،‬تحصیل‪ ،‬حصول‪.‬‬
‫‪َ / hinSipAya / ayāpišnih‬ایاپیشْنیْه ‪ :‬کسب‪،‬‬
‫یابش‪ ،‬یافت‪ ،‬تحصیل‪ ،‬حصول‪.‬‬
‫‪َ / kinSipAya / ayāpišnik‬ایاپیشنیک ‪ :‬حاصل‬
‫شدنی‪ ،‬دست یافتنی‪.‬‬
‫‪َ / natinipAya / ayāpinitan‬ایاپینیتَن ‪ :‬موجب ـ‬
‫باعث به دست آوردن چیزی شدن‪.‬‬
‫‪َ / tAya / ayāt‬ایات ‪ :‬یاد‪ ،‬حافظه‪.‬‬
‫‪َ / natraktAya / ayātkartan‬ایات کَرتَن ‪ :‬یاد‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪َ / rAktAya / ayātkār‬ایاتکار ‪ :‬یادگار‪ ،‬اثر‪.‬‬
‫‪َ / hirAyya / ayyārih‬ایاریْه ‪ :‬یاری‪ ،‬دوستی‪ ،‬رفاقت‪.‬‬
‫‪۴۷‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / tfAniva / avināft‬اَوینافت ‪ :‬نامرئی‪ ،‬غایب‪ ،‬غیبی‪،‬‬
‫ناپیدا‪.‬‬
‫‪ / kAtfAniva / avināftāk‬اَوینافتاک ‪ :‬نامرئی‪،‬‬
‫غایب‪ ،‬غیبی‪ ،‬ناپیدا‪.‬‬
‫‪ / kAniva / avināk‬اَویناک ‪ :‬نامرئی‪ ،‬غایب‪ ،‬غیبی‪ ،‬غیر‬
‫قابل رؤیت‪ ،‬ناپیدا‪ ،‬محو شده‪.‬‬
‫‪ / mAZarf kAniva / avināk fražām‬اَویناک‬
‫ْفرَژام ‪ :‬کسی که فرجامش ناپیدایی است‪.‬‬
‫‪/ himAZarf kAniva / avināk fražāmih‬‬
‫اَویناک ْفرَژامیْه ‪ :‬فرجام ناپیدایی داشتن‪.‬‬
‫‪ / nSiniva / avinišn‬اَوینیشْن ‪- ۱ :‬بی نظر‪ ،‬بی بینش‪،‬‬
‫بی دیدگاه‪ ،‬بی تفاوت‪ ،‬عادی ‪۲‬ـ نامرئی پولدار ‪۴‬ـ نیرومند‪،‬‬
‫قوی‪ ،‬توانا‪ ،‬مقتدر‪.‬‬
‫‪ / kinSiniva / avinišnik‬اَوینیشْنیک ‪ :‬نامرئی‪،‬‬
‫غیبی‪ ،‬مخفی‪.‬‬
‫‪ / hinSiniva / avinišnih‬اَوینیشنیْه ‪- ۱ :‬بی نظری‪،‬‬
‫بی تفاوتی‪ ،‬بی دیدگاهی ‪۲‬ـ نامرئی ـ غیب بودن‪.‬‬
‫‪َ / ya / ay‬ای ‪ِ- ۱ :‬ای حرف ندا ‪۲‬ـ یعنی‪.‬‬
‫‪َ / natsayya / ayyastan‬اَیّستَن ‪ :‬آرزو ـ میل ـ‬
‫تمایل داشتن‪.‬‬
‫‪َ / hikazaya / ayazakih‬اَیزَکیْه ‪ :‬پرستش خدایان‬
‫دروغین‪.‬‬
‫‪َ / pavya / ayvap‬اْیوَپ ‪ :‬یا‪.‬‬
‫‪َ / tAyya / ayyāt‬ایّات ‪ :‬یاد‪ ،‬حافظه‪.‬‬
‫‪َ / hirAktAyya / ayyātkārih‬ایّاتکاریْه ‪:‬‬
‫یادگاری‪ ،‬اثر‪ ،‬یادداشت‪.‬‬
‫‪َ / rAyya / ayyār‬ایار ‪ :‬یار‪ ،‬یاور‪.‬‬
‫‪َ / dnamu rAyya / ayyār umand‬ایار اومَند ‪:‬‬
‫یارمند‪ ،‬دوست‪ ،‬رفیق‪ ،‬مدافع‪ ،‬حامی‪ ،‬پشتیبان‪ ،‬شریک‪.‬‬
‫‪َ / hidnamu rAyya / ayyār umandih‬ایار‬
‫اومَندیْه ‪ :‬یارمندی‪ ،‬دوستی‪ ،‬رفاقت‪ ،‬همکاری‪ ،‬دفاع‪ ،‬حمایت‪،‬‬
‫پشتیبانی‪ ،‬شراکت‪.‬‬

‫‪َ / natfAya / ayāftan‬ایا ْفتَن ‪ :‬یافتن‪ ،‬به دست‬
‫آوردن‪ ،‬تحصیل ـ حاصل ـ کسب کردن‪.‬‬
‫‪َ / rAtfAya / ayāftār‬ایافْتار ‪ :‬یابنده‪ ،‬حاصل ـ‬
‫کسب کننده‪ ،‬کاسب دادن ‪۷‬ـ سپری شدن‪ ،‬پایان ـ خاتمه‬
‫یافتن ‪ ۸‬ـ صدمه ـ آسیب ـ زیان ـ ضرر ـ خسارت زدن ‪۹‬ـ‬
‫درگذشتن‪ ،‬مردن‪ ،‬وفات‪.‬‬
‫‪َ / rAtuya / ayutār‬ایوتار ‪ :‬مقید‪ ،‬اسیر‪ ،‬دربند‪ ،‬گرفتار‪.‬‬
‫‪َ / hirAtuya / ayutārih‬ایوتاریْه ‪ :‬مقید بودن‪،‬‬
‫اسارت‪ ،‬دربند ـ گرفتار بودن‪.‬‬
‫‪َ / juya / ayuj‬ایوج ‪- ۱ :‬اتحاد‪ ،‬الحاق‪ ،‬اتصال‪ ،‬اتفاق ‪۲‬ـ‬
‫مالقات‪ ،‬دیدار‪ ،‬معاینه ‪۳‬ـ یوغ‪ ،‬ارابه‪ ،‬پیوستن جانورات‬
‫بارکش به گاری‪.‬‬
‫‪َ / natijuya / ayujitan‬ایوجیتَن ‪ :‬نزاع کردن‪ ،‬درگیر‬
‫شدن‪ ،‬ناهماهنگ ـ ناسازوار ـ نامتناسب بودن‪.‬‬
‫‪َ / nSijuya / ayujišn‬ایوجیشْن ‪ :‬نزاع‪ ،‬نفاق‪ ،‬اختالف‪،‬‬
‫دعوا‪ ،‬ناهماهنگی‪ ،‬پراکندگی‪.‬‬
‫‪َ / hinSijuya / ayujišnih‬ایوجیشْنیْه ‪ :‬نزاع‪ ،‬نفاق‪،‬‬
‫اختالف‪ ،‬دعوا‪ ،‬ناهماهنگی‪ ،‬پراکندگی‪.‬‬
‫‪َ / tsuS xuya / ayux šust‬ایوخ شوست ‪ :‬فلز‪.‬‬
‫‪َ / natizuya / ayuzitan‬ایوزیتَن ‪- ۱ :‬ناراحت ـ دلگیر‬
‫ـ پریشان ـ دلخور کردن ‪۲‬ـ کوشیدن‪ ،‬سعی ـ تالش کردن‪.‬‬
‫‪َ / nSizuya / ayuzišn‬ایوزیشْن ‪ :‬نزاع‪ ،‬اختالف‪،‬‬
‫کشمکش‪ ،‬درگیری‪.‬‬
‫‪َ / tsuS kuya / ayuk šust‬ایوک شوست ‪ :‬فلز‪.‬‬
‫‪َ / kitsuS kuya / ayuk šustik‬ایوک شوستیک‬
‫‪ :‬فلزی‪.‬‬
‫‪َ / nitsuS kuya / ayuk šustin‬ایوک شوستین ‪:‬‬
‫فلزی‪.‬‬
‫‪َ / natfaniya / ayinaftan‬ایینَف َتن ‪ :‬لمس کردن‪،‬‬
‫دست زدن‪.‬‬
‫‪ / Adzamarua / auramazdā‬اَئو َرمَزدا ‪ :‬اهورا مزدا ‪.‬‬
‫‪ / Sua / auš‬اَئوش ‪ :‬بی مرگ‪ ،‬جاویدان‪ ،‬ابدی‪.‬‬
‫‪ / nua / aun‬اَئون ‪ :‬آن گونه‪ ،‬آن چنان که‪ ،‬در حالی که‪.‬‬
‫‪۴۸‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪َ / natinitAya / ayātinitan‬ایاتینیتَن ‪ :‬به یاد ـ به‬
‫خاطر آوردن‪ ،‬متذکر شدن‪.‬‬
‫‪َ / hirAtinitAya / ayātinitārih‬ایاتینیتاریْه ‪:‬‬
‫تذکر‪ ،‬یادآوری‪.‬‬
‫‪rhimgruzav‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪rAgdAya‬‬ ‫‪/ ayādgār i‬‬
‫‪َ / vazurgmihr‬ایادگار ایی وَزورگمیهر ‪ :‬یادگار بزرگمهر‪.‬‬
‫رهنمودهایی است به زبان پهلوی که از بزرگمهر وزیر دانای‬
‫انوشیروان ماندهاست‪.‬‬
‫‪َ / rAya / ayār‬ایار ‪ :‬یار‪ ،‬یاور‪ ،‬کمک‪ ،‬دوست‪ ،‬رفیق‪.‬‬
‫‪َ / natitrAya / ayārtitan‬ایارتیتَن ‪- ۱ :‬جوشیدن‬
‫‪۲‬ـ مضطرب ـ نگران ـ دلواپس شدن‪.‬‬
‫‪َ / nSitrAya / ayārtišn‬ایارتیشْن ‪ :‬نگرانی‪،‬‬
‫دلواپسی‪ ،‬اضطراب‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪َ / natinitrAya / ayārtinitan‬ایارتینیتَن ‪۱ :‬‬
‫جوشاندن ‪۲‬ـ رنج ـ سختی ـ ناراحتی دادن‪ ،‬مضطرب ـ‬
‫نگران ـ دلواپس کردن‪.‬‬
‫‪َ / hirAya / ayārih‬ایاریْه ‪ :‬یاری‪ ،‬دوستی‪ ،‬رفاقت‪.‬‬
‫‪َ / kirAya / ayārik‬ایاریک ‪ :‬سزاوار یاری‪ ،‬شایست ٔه‬
‫دوستی‪.‬‬
‫‪َ / mirsAya / ayāsrim‬ایاسْریم ‪ :‬نام چهارمین‬
‫گاهانبار است که پنج روز است از بیست و ششم مهر تا ‪۳۰‬‬
‫مهر‪.‬‬
‫‪َ / natsAya / ayāstan‬ایاستَن ‪ :‬به یاد آوردن‪،‬‬
‫متذکر شدن‪.‬‬
‫‪َ / natisAya / ayāsitan‬ایاسیتَن ‪ :‬تذکر دادن‪ ،‬به‬
‫یاد آوردن‪.‬‬
‫‪َ / nSisAya / ayāsišn‬ایاسیشْن ‪ :‬تذکر‪ ،‬یادآوری‪.‬‬
‫‪َ / hinSisAya / ayāsišnih‬ایاسیشْنیْه ‪ :‬تذکر‬
‫دادن‪ ،‬یادآوری کردن‪.‬‬
‫‪َ / tfAya / ayāft‬ایافْت ‪ :‬سود‪ ،‬نفع‪ ،‬منفعت‪ ،‬بهره‪.‬‬
‫‪َ / katfAya / ayāftak‬ایا ْفتَک ‪ :‬یافته‪ ،‬تحصیل ـ‬
‫حاصل ـ کسب شده‪ ،‬به دست آمده‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / dAtse / estād‬اِستاد ‪ :‬ایستاد‪ ،‬متوقف شد‪ ،‬توقف‬ ‫‪ / dzamrhua / auhrmazd‬اَئو ْه ْرمَزد ‪ :‬هرمز پسر‬
‫کرد‪.‬‬ ‫شاپور یکم ساسانی‪.‬‬
‫‪ / nadAtse / estādan‬اِستادَن ‪ :‬ایستادن‪ ،‬متوقف‬ ‫‪ / namayria / airyaman‬اَئیرَیمَن ‪- ۱ :‬نام فرشت ٔه‬
‫شدن‪ ،‬توقف کردن‪.‬‬ ‫نگهبان صلح ـ آشتی دوستی ـ شادی و خوشبختی ‪۲‬ـ نام‬
‫‪ / ditse / estid‬اِستید ‪ :‬بایستد‪ ،‬متوقف شود‪ ،‬توقف‬ ‫موبدی ‪۳‬ـ خوشبختی دهنده‪.‬‬
‫کند‪.‬‬ ‫‪ُ / tAdarafoto / otofaradāt‬اُت َفرَدات ‪ :‬نخستین‬
‫‪ / dnitse / estind‬اِستینْد ‪ :‬ایستند‪ ،‬متوقف شوند‪،‬‬ ‫پادشاه پارس در ‪ ۲۰۰‬پیش از میالد‪.‬‬
‫توقف کنند‪.‬‬ ‫‪ُ / zAboro / orobāz‬ارُباز ‪ :‬نماینده مهرداد دوم نهمین‬
‫‪ / rAdezke / ekzedār‬اِکزِدار ‪ :‬نام پسر پاکُر شاه‬ ‫شاه اشکانی به دربار روم‪.‬‬
‫اشکانی‪.‬‬ ‫‪ُ / doro / orod‬ارُد ‪ :‬نام یکی از دو پسر فرهاد سوم‬
‫‪ / terAyske / eksyāret‬اِکسیارِت ‪ :‬نام ایرانی‪.‬‬ ‫یازدهمین شاه اشکانی‪.‬‬
‫‪ / nue / eun‬اِئون ‪ :‬عنصر‪.‬‬ ‫‪ُ / tAbot noro / oron tobāt‬ارُن تُبات ‪ :‬نام یکی‬
‫‪ / kuta / atuk‬اّتوک ‪ :‬نیرومند‪ ،‬پر توان‪ ،‬توانمند‪ ،‬توانا‪،‬‬ ‫از فرمانروایان داریوش سوم که هنگام تازش اسکندر سخت‬
‫قوی‪ ،‬مقتدر‪ ،‬الیق‪ ،‬قابل‪ ،‬شایسته‪ ،‬با صالحیت‪.‬‬ ‫در برابر او پایداری کرد‪.‬‬

‫‪ / rab iba / abi bar‬ابی بَر ‪ :‬بی بر‪ ،‬بی ثمر‪ ،‬بی‬ ‫‪ / rAdnatso / ostandār‬اُستَندار ‪ :‬استاندار‪ ،‬نام‬
‫نتیجه‪.‬‬ ‫برخی فرمانروایان محلی در زمان ساسانیان‪.‬‬

‫‪ / dub iba / abi bud‬ابی بود ‪ :‬کاستی‪ ،‬کمبود‪ ،‬نقص‪.‬‬ ‫‪ / mo / om‬اُم ‪ :‬پسوند سازند ٔه اعداد ترتیبی است‪ .‬مانند‪:‬‬
‫یکم‪ ،‬دوم‪ ،‬سوم‪.‬‬
‫‪ / hidub iba / abi budih‬ابی بودیْه ‪ :‬نقصان‪.‬‬
‫‪ / nAre / erān‬اِران ‪ :‬ایران‪ ،‬سرزمین آریایی معنی‬
‫‪ / yub iba / abi buy‬ابی بوی ‪ :‬بی حس‪.‬‬
‫گوهر اردشیر بودهاست‪.‬‬
‫‪ / hiyub iba / abi buyih‬ابی بوییْه ‪ :‬بی حسی‪.‬‬
‫‪ / gnAre / erāng‬اِرانَگ ‪ :‬ایرانی‪ ،‬آریایی‪.‬‬
‫‪ / Sib iba / abi biš‬ابی بیش ‪ :‬بی زیان‪ ،‬بی ضرر‪.‬‬
‫‪zab‬‬ ‫‪garAbna‬‬ ‫‪nAre‬‬ ‫‪/ erān anbārag baz‬‬
‫‪ / mib iba / abi bim‬ابی بیم ‪ :‬بی ترس‪ ،‬با جرأت‪،‬‬
‫‪ /‬اِران َانبارگ بَذ ‪ :‬رئیس سیلوهای کشور در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫شجاع‪.‬‬
‫‪ / zabripad nAre / erān dapirbaz‬اِران‬
‫‪ / himib iba / abi bimih‬ابی بیمیْه ‪ :‬نترسی‪،‬‬
‫دَپیربَذ ‪ :‬نخست وزیر یا رئیس کارمندان در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫جرأت‪ ،‬شجاعت‪ ،‬شهامت‪.‬‬
‫‪ / zabhaps nAre / erān spahbaz‬اِران‬
‫‪ / Ahimib iba / abi bimihā‬ابی بیمیها ‪ :‬با امنیت‪.‬‬
‫سپَهبَذ ‪ :‬فرمانده ارتش در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫ْ‬
‫‪ / hirAtiS iba / abi šitārih‬ابی شیتاریه ‪ :‬بی‬
‫‪ / dApsenre / ernespād‬اِرنِسپاد ‪ :‬نام یکی از‬
‫رنجی‪ ،‬بی غمی‪ ،‬بی دردی‪.‬‬
‫سرداران اشکانی که فرماندهی سواره نظامی را بر عهده‬
‫‪ / nAmug iba / abi gumān‬ابی گومان ‪ :‬بی گمان‪،‬‬ ‫داشت که در روم بود‪.‬‬
‫مطمئنا‪ ،‬یقینا‪.‬‬
‫‪ / AritAtse / estātirā‬اِستاتیرا ‪ :‬نام همسر‬
‫‪ / hinAmug iba / abi gumānih‬ابی گومانیْه ‪:‬‬ ‫اردشیر سوم و نیز نام دختر داریوش سوم‪.‬‬
‫اطمینان‪ ،‬یقین‪.‬‬

‫‪۴۹‬‬

‫‪ / katsapu / upastak‬اوپَستَک ‪ :‬افتاده‪ ،‬ساقط ـ‬
‫عزل ـ نازل شده‪ ،‬معزول‪ ،‬سقوط کرده‪ ،‬اسقاطی‪ ،‬مُنزَل‪ ،‬نازل‬
‫منحط‪.‬‬
‫‪ / natsapu / upastan‬اوپَستَن ‪ :‬افتادن‪ ،‬سقوط‬
‫کردن‪ ،‬عزل ـ برکنار ساقط ـ نازل شدن‪.‬‬
‫‪ / nAtsapu / upastān‬اوپَستان ‪ :‬پست‪ ،‬شرور‪ ،‬رذل‪.‬‬
‫‪ / hitsapu / upastih‬اوپَستیْه ‪ :‬پستی‪ ،‬سیر نزولی‪.‬‬
‫‪ / rApu / upār‬اوپار ‪- ۱ :‬پرکننده‪ ،‬انبارکننده‪ ،‬محتکر‪،‬‬
‫احتکار کننده ‪۲‬ـ بلعنده‪.‬‬
‫‪ / natrApu / upārtan‬اوپارتَن ‪- ۱ :‬بلعیدن رودکی‪:‬‬
‫بس بیوبارید ایشان را همه نه شبان را هِشت زنده نه‪.‬‬
‫‪ / hirApu / upārih‬اوپاریه ‪- ۱ :‬بلع ‪۲‬ـ احتکار‪.‬‬
‫‪ / tu / ut‬اوت ‪ :‬و‪ ،‬واو عطف )اوستایی‪ :‬او َ‬
‫ت(‪.‬‬
‫‪ / vid katu / utak div‬اوتَک دیو ‪ :‬نام دیوی است‪.‬‬
‫‪ / ju / uj‬اوج ‪ :‬بر وزن کوچ ‪۱‬ـ نیرو‪ ،‬قدرت‪ ،‬توانایی‪،‬‬
‫اقتدار‪ ،‬انرژی ‪۲‬ـ بر‪ ،‬باال‪ ،‬فوق‪ ،‬بیرون‪ ،‬خارج‪.‬‬
‫‪ / kaju / ujak‬اوجَک ‪ :‬بر وزن کوچک نیرومند‪،‬‬
‫قدرتمند‪ ،‬توانا‪ ،‬مقتدر‪.‬‬
‫‪ / dnamuju / ujumand‬اوجومَند ‪ :‬قوی‪ ،‬نیرومند‪،‬‬
‫قدرتمند‪ ،‬توانا‪ ،‬مقتدر‪ ،‬عالی پس از چندی پنج هات فصل‪.‬‬
‫‪ / hidnamuju / ujumandih‬اوجومَندیْه ‪ :‬نیرومندی‪،‬‬
‫قدرت‪ ،‬اقتدار نیز خوانده شدهاست‪ .‬این سرزمین در‪.‬‬
‫‪ / natiju / ujitan‬اوجیتَن ‪- ۱ :‬به اوج رساندن‪ ،‬ترفیع ـ‬
‫مقام دادن‪ ،‬بلند کردن ‪۲‬ـ برخاستن ‪۳‬ـ جستن‪ ،‬فرار کردن‪،‬‬
‫گریختن‪.‬‬
‫‪ / kinSiricu / ucirišnik‬اوچیریشنیک ‪ :‬مشخص‪،‬‬
‫معین‪ ،‬معلوم‪ ،‬برجسته‪.‬‬
‫‪ / natsaxu / uxastan‬اوخَستَن ‪- ۱ :‬پاره ـ قطع ـ‬
‫تفکیک کردن ‪۲‬ـ پایمال ـ پاسا ـ حق کشی کردن سروده‪.‬‬
‫‪ / du / ud‬اود ‪- ۱ :‬آن جا ‪۲‬ـ واو عاطفه‪.‬‬
‫‪ / radu / udar‬اودَر ‪ :‬سگ آبی )اوستایی‪ :‬او ْد َر(‪.‬‬
‫‪ / iAradu / udarāi‬اودَرایی ‪ :‬خزندهای زیان آور‪.‬‬
‫‪۵۰‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / tsum iba / abi must‬ابی موست ‪ :‬راضی‪،‬‬
‫خرسند‪ ،‬خشنود‪ ،‬قانع‪.‬‬
‫‪ / gazim iba / abi mizag‬ابی میزَگ ‪ :‬بی مزه‪.‬‬
‫‪ / mAn iba / abi nām‬ابی نام ‪ :‬مجهول‪ ،‬غیر معروف‪،‬‬
‫ناشناس‪.‬‬
‫‪ / zAyn iba / abi nyāz‬ابی نیاز ‪ :‬بی نیاز‪ ،‬غنی‪.‬‬
‫‪ / gaziba / abizag‬ابیزَگ ‪ :‬مقدس‪ ،‬مخصوص‪ ،‬ویژه‬
‫آن را ساخت و گفته شده‪.‬‬
‫‪ / higaziba / abizagih‬ابیزَگیْه ‪ :‬تقدس‪.‬‬
‫‪ / tsAvsa / asvāst‬اسواست ‪ :‬نام دریاچهای‪.‬‬
‫‪ / u / u‬او ‪- ۱ :‬به‪ ،‬به سوی‪ ،‬به جهت‪ ،‬به خاطرِ‪ ،‬برای ‪۲‬ـ تا‬
‫‪۳‬ـ در‬
‫‪ / Sipu / upiš‬او پیش ‪ :‬به پیش‪.‬‬
‫‪ / natxabu / ubaxtan‬اوبَختَن ‪- ۱ :‬مقدر ـ مقرر ـ‬
‫کردن‪ ،‬تخصیص دادن ‪۲‬ـ خراب ـ ویران ـ منهدم ـ منفجر‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / natiSxabu / ubaxšitan‬اوبَخشیتَن ‪- ۱ :‬پخش ـ‬
‫منتشر شدن‪ ،‬شیوع پیدا کردن‪ ،‬گسترش یافتن ‪۲‬ـ فرو‬
‫ریختن‪ ،‬ساقط شدن‪.‬‬
‫‪ / dabu / ubad‬اوبَد ‪ :‬سقوط‪ ،‬نزول‪.‬‬
‫‪ / nSirabu / ubarišn‬اوبَریشْن ‪ :‬محتویِ‪ ،‬حاویِ‪،‬‬
‫شامل‪.‬‬
‫‪ / tsabu / ubast‬اوبَست ‪ :‬افتاد‪ ،‬سقوط کرد‪ ،‬نازل شد‪.‬‬
‫‪ / natsabu / ubastan‬اوبَستَن ‪ :‬افتادن‪ ،‬سقوط ـ نزول‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / katAbu / ubātak‬اوباتَک ‪ :‬نسل‪ ،‬تبار‪ ،‬دودمان‪،‬‬
‫اعقاب‪.‬‬
‫‪ / rAbu / ubār‬اوبار ‪ :‬بلع‪ ،‬هضم‪.‬‬
‫‪ / natrAbu / ubārtan‬اوبارتَن ‪- ۱ :‬بلعیدن‪ ،‬هضم‬
‫کردن ‪۲‬ـ انباشتن‪ ،‬انبار ـ ذخیره کردن‪.‬‬
‫‪ / navayrapu / uparyavan‬اوپَرَیوَن ‪ :‬در باال‪ ،‬باالیی‪،‬‬
‫مافوق‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / txAvru / urvāxt‬اورواخت ‪ :‬خوش‪ ،‬خوشحال‪ ،‬شاد‪،‬‬ ‫‪ / kAdu / udāk‬اوداک ‪ :‬نام رودی است‪.‬‬
‫شادمان‪ ،‬شنگول‪ ،‬سعادتمند‪ ،‬رستگار‪ ،‬عاقبت بخیر‪.‬‬ ‫‪ / kardu / udrak‬اودرَک ‪ :‬سمور آبی‪.‬‬
‫‪ / SxAvru / urvāxš‬اورواخش ‪ :‬نام برادر گرشاسپ‪.‬‬ ‫‪ / radnaru / urandar‬اورَندَر ‪ :‬پایین تر‪ ،‬مادون‪.‬‬
‫‪ / namxAvru / urvāxman‬اورواخمَن ‪- ۱ :‬سعادت‪،‬‬ ‫‪ / tSihav tru / urt vahišt‬اورت وَهیشت ‪:‬‬
‫رستگاری‪ ،‬شادی‪ ،‬خوشبختی‪ ،‬خوشحالی‪ ،‬شادمانی ‪۲‬ـ شاد‬ ‫اردیبهشت‬
‫اندیش‪ ،‬کسی که فکرهای بد و ناراحت کننده نمیکند‪.‬‬ ‫‪ / ukAtru / urtāku‬اورتاکو ‪ :‬نام برادر خوم بان کالداش‬
‫‪ / natinimxAvru / urvāxminitan‬اورواخمینیتَن ‪:‬‬ ‫پادشاه ایالم ‪ ۶۷۴‬پیش از میالد‪.‬‬
‫شاد ـ خوشحال ـ سعادتمند ـ رستگار کردن‪.‬‬ ‫‪ / tSihav dru / urd vahišt‬اورد وَهیشت ‪:‬‬
‫‪ / natsizAvru / urvāzistan‬اوروازیستَن ‪) :‬اوستایی‪:‬‬ ‫اردیبهشت‪.‬‬
‫اورْواز(‪ ،‬احساس خوشبختی ـ شادی کردن‪ ,‬خرسند ـ‬ ‫‪ / dzamru / urmazd‬اورمَزد ‪ :‬نگاه کنید به‪ :‬اوهرمزد‪.‬‬
‫خشنود ـ راضی ـ ارضا شدن شادی ـ خوشحالی‬
‫‪ / tumru / urmut‬اورموت ‪ :‬گالبی‪ ،‬امرود آذری‪ :‬امروت‬
‫‪ / tSizAvru / urvāzišt‬اوروازیشْت ‪ :‬آتشی که در‬ ‫یعنی گالبی‪.‬‬
‫گیاهان نهفتهاست‪.‬‬
‫‪ / ran tatavru / urvatat nar‬اور َوتَت نَر ‪ :‬نام یکی‬
‫‪ / nSizAvru / urvāzišn‬اوروازیشْن ‪ :‬شادی‪ ،‬خوشی‪،‬‬ ‫از پسران زرتشت‪.‬‬
‫لذت‪ ،‬کیف‪ ،‬سعادت‪ ،‬رستگاری‪.‬‬
‫‪ / ravru / urvar‬اوروَر ‪- ۱ :‬گیاه‪ ،‬علف ‪۲‬ـ درخت انار ‪۳‬ـ‬
‫‪ / natinizAvru / urvāzinitan‬اوروازینیتَن ‪ :‬شاد ـ‬ ‫خوراک‪ ،‬غذا‪ ،‬تغذیه‪.‬‬
‫خوشحال ـ سعادتمند ـ رستگار کردن‪.‬‬
‫‪ / karhic ravru / urvar cihrak‬اوروَر چیهرَک ‪:‬‬
‫‪ / nSinizAvru / urvāzinišn‬اوروازینیشْن ‪ :‬شادی‪،‬‬ ‫گیاه سرشت‪ ،‬گیاهی نژاد‪ ،‬سبزه رو‪.‬‬
‫خوشی‪ ،‬لذت‪ ،‬کیف‪ ،‬سعادت‪ ،‬رستگاری‪.‬‬
‫‪ / hirhic ravru / urvar cihrih‬اوروَر چیهریْه ‪:‬‬
‫‪ / mhAvru / urvāhm‬اورواهْم ‪ :‬شاد‪ ،‬شادمان‪ ،‬شنگول‪،‬‬ ‫گیاه نژادی‪ ،‬سبزه رویی‪.‬‬
‫خوشحال‪ ،‬سر کیف‪.‬‬
‫‪ / nSirAvx ravru / urvar xvārišn‬اوروَر‬
‫‪ / namhAvru / urvāhman‬اورواهمَن ‪ :‬شادی آور‪،‬‬ ‫خْواریشن ‪ :‬گیاه خوار‪.‬‬
‫لذت بخش‪.‬‬
‫‪ / hinSiravx ravru / urvar xvarišnih‬اوروَر‬
‫‪ / hinamhAvru / urvāhmanih‬اورواهمَنیْه ‪:‬‬ ‫خْوریشنیْه ‪ :‬گیاه خواری‪.‬‬
‫خوشی‪ ،‬لذت‪ ،‬کیف‪.‬‬
‫‪ / hiprak ravru / urvar karpih‬اوروَر کَرپیْه ‪:‬‬
‫‪ / natinimhAvru / urvāhminitan‬اورواهمینیتَن ‪:‬‬ ‫گیاهاندامی‪ ،‬سبزه بدن‪.‬‬
‫شاد ـ خوشحال کردن‪.‬‬
‫‪ / kajiv ravru / urvar vijak‬اوروَر ویجَک ‪ :‬نام‬
‫‪ / ravsuru / urusvar‬اوروسوَر ‪- ۱ :‬افزایش‪ ،‬تکثیر‪،‬‬ ‫یکی از نوههای زرتشت‪.‬‬
‫ازدیاد‪ ،‬رشد‪ ،‬نمو ‪۲‬ـ معده ‪۳‬ـ باطن‪ ،‬درون‪ ،‬بطن‪ ،‬محتوا‬
‫‪ / masrab niravru / urvarin barsam‬اوروَرین‬
‫‪ / ipsadagsuru / urusgadaspi‬اورو َگدَسپی ‪ :‬نام‬ ‫بَرسَم ‪ :‬بَرسَمی که از شاخههای درخت فراهم میشود‪.‬‬
‫یکی از نیاکان زرتشت‪.‬‬ ‫سمَن‪ ( baresman‬به دستهای بسته شده از‬
‫)اوستایی‪َ :‬ب ِر ْ‬
‫‪ / nuru / urun‬اورون ‪- ۱ :‬از سویِ‪ ،‬از جانبِ‪ ،‬از طر ِ‬
‫ف ‪۲‬ـ‬ ‫ترکههای درخت انار‪.‬‬
‫جهت‪ ،‬سمت‪ ،‬طرف‪ ،‬سوی ‪۳‬ـ این جا‪.‬‬

‫‪۵۱‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫کوتاه میباشد؛ چاکی در وسط دارد که تا پایان سینه‬
‫میرسد‪.‬‬
‫‪ / tsirap sidzu / uzdis parist‬اوزدیس‬
‫پَریست ‪ :‬بت پرست‪.‬‬
‫‪ / katsirap sidzu / uzdis paristak‬اوزدیس‬
‫پَریستَک ‪ :‬بت پرست‪.‬‬
‫‪ / hitsirap sidzu / uzdis paristih‬اوزدیس‬
‫پَریستیْه ‪ :‬بت پرستی که‪.‬‬
‫‪/ hinSitsirap sidzu / uzdis paristišnih‬‬
‫اوزدیس پَریستیشنیْه ‪ :‬بت پرستی‪.‬‬
‫‪ / rAcat sidzu / uzdis tacār‬اوزدیس تَچار ‪.:‬‬
‫‪ / rAc sidzu / uzdis cār‬اوزدیس چار ‪ :‬بتکده‪،‬‬
‫‪ / natazu / uzatan‬او َزتَن ‪ :‬زدن‪ ،‬کشتن‪ ،‬قتل کردن‪.‬‬
‫معبد‪.‬‬
‫‪ / rAz sidzu / uzdis zār‬اوزدیس زار ‪ :‬بتکده‪،‬‬
‫معبد‪.‬‬
‫‪ / sivru / urvis‬اورویس ‪ :‬نام دریاچهای‪.‬‬
‫‪ / rav sivru / urvis var‬اورویس وَر ‪ :‬نام دریاچهای‬
‫بر فراز کوه هوگار‪.‬‬
‫‪ / Ayru / uryā‬اوریا ‪ :‬نام شهری که ِادِسا نیز خوانده‬
‫شده سوریانی‪ :‬اورهایی؛ عربی‪ :‬الرُها‪.‬‬
‫‪ / biru / urib‬اوریب ‪ :‬ناامیدی‪ ،‬یأس‪.‬‬
‫‪ / hibiru / uribih‬اوریبیْه ‪ :‬ناامیدی‪ ،‬یأس‪.‬‬
‫‪ / hipiru / uripih‬اوریپیْه ‪ :‬ناامیدی‪ ،‬یأس‪.‬‬
‫‪ / ratsiru / uristar‬اوریستَر ‪ :‬پایین تر‪ ،‬مادون‪.‬‬
‫‪ / milSiru / urišlim‬اوریشلیم ‪ :‬اورشلیم‪.‬‬
‫‪ / zu / uz‬اوز ‪ :‬نیرو‪ ،‬توان‪ ،‬قدرت‪ ،‬انرژی‪.‬‬
‫‪ / dninazu / uzanind‬اوزَنینْد ‪ :‬کشند‪ ،‬بکشند‪.‬‬
‫‪ / vazu / uzav‬اوزَو ‪ :‬نام کسی‪.‬‬

‫‪ / hisidzu / uzdisih‬اوزدیسیْه ‪ :‬بت پرستی‪.‬‬ ‫‪ / niriazu / uzairin‬اوزَئیرین ‪) :‬اوستایی‪ :‬اوزَئیری َ‬

‫ن(‬
‫اوزیرین گاه‪ ،‬از ساعت سه بعداز ظهر تا تاریک شدن هوا را‬
‫‪ / kihidzu / uzdihik‬اوزدیهیک ‪- ۱ :‬خارجی‪ ،‬غریب‬
‫میگفتند‪.‬‬
‫‪۲‬ـ تبعیدی‪.‬‬
‫‪ / karAzu / uzārak‬اوزارَک ‪ :‬کم‪ ،‬قلیل‪ ،‬ناچیز‪ ،‬کوچک‪.‬‬
‫‪ / hikihidzu / uzdihikih‬اوزدیهیکیْه ‪- ۱ :‬خارجی‬
‫بودن‪ ،‬غربت‪ ،‬غریبی ‪۲‬ـ تبعید‪ ،‬اخراج‪.‬‬ ‫‪ / vAzu / uzāv‬اوزاو ‪ :‬نام یکی از شاهان پیشدادی‪.‬‬

‫‪ / katfurzu / uzruftak‬اوزروفتَک ‪ :‬خراب ـ فاسد ـ‬ ‫‪ / hinSiyAzu / uzāyišnih‬اوزاییشنیْه ‪ :‬مد‪،‬‬

‫ضایع شده‪.‬‬ ‫باالآمدگی‪.‬‬

‫‪ / hidnamzu / uzmandih‬اوزمَندیْه ‪ :‬زورمندی‪،‬‬ ‫‪ / hinSihadzu / uzdahišnih‬اوزدَهیشنیْه ‪ :‬مد‪،‬‬

‫توانایی‪ ،‬قدرت‪ ،‬اقتدار‪.‬‬ ‫قیام‪ ،‬باالآمدگی‪ ،‬برخاستگی‪.‬‬

‫‪ / nSiyAmzu / uzmāyišn‬اوزماییشْن ‪ :‬آزمایش‪،‬‬ ‫‪ / kihadzu / uzdahik‬اوزدَهیک ‪ :‬خارجی‪ ،‬مربوط به‬

‫امتحان‪ ،‬آزمون‪ ،‬تجربه‪.‬‬ ‫کشورهای خارجی‪.‬‬

‫‪ / kinSiyAmzu / uzmāyišnik‬اوزماییشْنیک ‪:‬‬ ‫‪ / hikihadzu / uzdahikih‬اوزدَهیکیْه ‪ :‬خارجی‬

‫آزمایشی‪ ،‬امتحانی‪ ،‬تجربی‪.‬‬ ‫بودن‪ ،‬غربت‪ ،‬غریبی‪.‬‬

‫‪ / trubumzu / uzmuburt‬اوزموبورت ‪ :‬زمرد‪.‬‬ ‫‪ / kamAn tAdzu / uzdāt nāmak‬اوزدات نامَک ‪:‬‬

‫دفتر خرج‪ ،‬دفتر روزنامه‪ ،‬دفتر معین‪ ،‬دفتر کل‪.‬‬
‫‪ / drubumzu / uzmuburd‬اوزموبورد ‪ :‬زمرد‪.‬‬
‫‪ / sidzu / uzdis‬اوزدیس ‪ :‬مجسمه‪ ،‬تندیس‪ ،‬بت‪ ،‬صنم‬
‫‪ / katumzu / uzmutak‬اوزموتَک ‪ :‬آزموده‪ ،‬مجرب‪.‬‬
‫و ساده و گشاد که تا زانو میرسد؛ بی یخه و با آستینهای‬

‫‪۵۲‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / hinSizu / uzišnih‬اوزیشنیْه ‪ :‬مَد‪ ،‬قیام‪ ،‬برخاستگی‪،‬‬ ‫‪ / natumzu / uzmutan‬اوزموتَن ‪- ۱ :‬آزمودن‪ ،‬امتحان‬

‫بلند شدگی‪ ،‬برآمدگی‪.‬‬ ‫کردن ‪۲‬ـ کوشیدن‪ ،‬سعی کردن ‪۳‬ـ اندازه گرفتن‪ ،‬متراژ‬
‫‪ / nizu / uzin‬اوزین ‪ :‬خرج‪ ،‬هزینه‪.‬‬ ‫کردن‪.‬‬
‫‪ / kanizu / uzinak‬اوزینَک ‪- ۱ :‬هزینه‪ ،‬خرج ‪۲‬ـ بهف‪،‬‬ ‫‪ / karAvzu / uzvārak‬اوزوارَک ‪ :‬زواره برادر رستم‪.‬‬
‫ارزش‪ ،‬قیمت ‪۳‬ـ خروج‪.‬‬ ‫‪ / natrAvzu / uzvārtan‬اوزوارتَن ‪- ۱ :‬هَزوارِش ـ‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / natihinizu / uzinihitan‬اوزینیهیتَن ‪۱ :‬‬ ‫تبیین ـ تفسیر ـ تشریح ـ توجیه کردن‪ ،‬توضیح ـ شرح دادن‬
‫برخاستن‪ ،‬قیام کردن ‪۲‬ـ خارج شدن‪ ،‬ترک کردن‪.‬‬ ‫‪۲‬ـ فهمیدن‪ ،‬درک‪.‬‬
‫‪ / nataZu / užatan‬او َژتَن ‪ :‬کشتن‪ ،‬قتل کردن‪.‬‬ ‫‪ / nSirAvzu / uzvārišn‬اوزواریشْن ‪- ۱ :‬هَزوارِش‪،‬‬
‫‪ / rAtaZu / užatār‬اوژَتار ‪ :‬کشنده‪ ،‬قاتل‪.‬‬ ‫تبیین‪ ،‬تفسیر‪ ،‬توضیح‪ ،‬شرح‪ ،‬تشریح‪ ،‬توجیه ‪۲‬ـ شعور‪ ،‬فهم‪،‬‬
‫درک‪ ،‬عقل ‪۳‬ـ بازشناسی ‪۴‬ـ ارائه‪ ،‬عرضه‪.،‬‬
‫‪ / kAnaZu / užanāk‬اوژَناک ‪ :‬کشنده‪ ،‬قاتل‪.‬‬
‫‪ / nAvzu / uzvān‬اوزوان ‪ :‬زبان‪.‬‬
‫‪ / nSinaZu / užanišn‬اوژَنیشْن ‪ :‬کشتار‪ ،‬قتل‪.‬‬
‫‪ / dnamunAvzu / uzvānumand‬اوزوانومَند ‪ :‬زبان دار‪،‬‬
‫‪ / dnamuZu / užumand‬اوژومَند ‪ :‬زورمند‪ ،‬توانا‪،‬‬
‫حراف‪.‬‬
‫توانمند‪ ،‬قوی‪ ،‬مقتدر‪ ،‬با اقتدار‪.‬‬
‫‪ / natsihAvzu / uzvāhistan‬اوزواهیستَن ‪ :‬بیرون ـ‬
‫‪ / hidnamuZu / užumandih‬اوژومَندیْه ‪ :‬زورمندی‪،‬‬
‫خارج ـ منتشرـ شایع شدن‪.‬‬
‫توانایی‪ ،‬توانمندی‪ ،‬قدرت‪ ،‬اقتدار‪.‬‬
‫‪ / natsihAvzu / uzvāhistan‬اوزواهیک ‪ :‬بیرون ـ‬
‫‪ / nAsu / usān‬اوسان ‪- ۱ :‬استخراج ‪۲‬ـ تبعید ‪۳‬ـ‬
‫خارج ـ منتشرـ شایع شده‪.‬‬
‫سقوط‪ ،‬عزل‪ ،‬طرد‪ ،‬رد‪.‬‬
‫‪ / nAtSuzu / uzuštān‬اوزوشتان ‪ :‬مرده‪ ،‬میت‪ ،‬بی‬
‫‪ / natinAsu / usānitan‬اوسانیتَن ‪- ۱ :‬بیرون ـ خارج‬
‫روح‪ ،‬بی جان‪.‬‬
‫ـ استخراج کردن ‪۲‬ـ تبعید کردن ‪۳‬ـ پایین انداختن‪ ،‬ساقط‬
‫ـ عزل ـ برکنارـ‪.‬‬ ‫‪ / hinAtSuzu / uzuštānih‬اوزوشتانیْه ‪ :‬مردگی‪ ،‬بی‬
‫جانی‪.‬‬
‫‪ / kinSinAsu / usānišnik‬اوسانیشنیک ‪ :‬نزولی‪.‬‬
‫‪ / dnamuzu / uzumand‬اوزومَند ‪ :‬زورمند‪ ،‬قوی‪ ،‬توانا‪،‬‬
‫‪ / rapsu / uspar‬اوسپَر ‪ :‬خراب‪ ،‬ضایع‪.‬‬
‫توانمند‪ ،‬مقتدر‪ ،‬با اقتدار‪.‬‬
‫‪ / rupsu / uspur‬اوسپور ‪ :‬کامل‪ ،‬تکمیل‪ ،‬تمام‪ ،‬منظم‪،‬‬
‫‪ / hidnamuzu / uzumandih‬اوزومَندیْه ‪ :‬زورمندی‪،‬‬
‫مرتب‪.‬‬
‫قدرت‪ ،‬توانایی‪ ،‬توانمندی‪ ،‬اقتدار‪.‬‬
‫‪ / natrupsu / uspurtan‬اوسپورتَن ‪ :‬پایمال ـ لگدمال‬
‫‪ / trubmuzu / uzumburt‬اوزومبورت ‪ :‬زمرد‪.‬‬
‫ـ پاسا ـ خراب ـ ضایع کردن‪.‬‬
‫‪ / hizu / uzih‬اوزیْه ‪ :‬زورمندی‪ ،‬نیرو‪ ،‬قدرت‪ ،‬توان‪،‬‬
‫‪ / kirupsu / uspurik‬اوسپوریک ‪ :‬تمام‪ ،‬کامل‪ ،‬پر‪.‬‬
‫انرژی‪.‬‬
‫‪ / hikirupsu / uspurikih‬اوسپوریکیْه ‪ :‬کمال‪.‬‬
‫‪ / tizu / uzit‬اوزیت ‪ :‬مرده‪ ،‬میت‪ ،‬اسقاط‪ ،‬ضایعاتی‪.‬‬
‫‪ / Ahikirupsu / uspurikihā‬اوسپوریکیْها ‪ :‬به طور‬
‫‪ / natizu / uzitan‬اوزیتَن ‪- ۱ :‬اقدام کردن ‪۲‬ـ خارج ـ‬
‫کامل‪ ،‬کامال‪.‬‬
‫تبعید ـ بیرون کردن ‪۳‬ـ خارج ـ تبعید شدن‪ ،‬بیرون رفتن‬
‫‪ / girupsu / uspurig‬اوسپوریگ ‪ :‬تمام‪ ،‬کامل‪ ،‬پر‪.‬‬
‫‪ / dub tizu / uzit bud‬اوزیت بود ‪ :‬مرده‪ ،‬میت‪.‬‬
‫‪ / tsu / ust‬اوست ‪ :‬محکم‪ ،‬معتبر‪ ،‬موثق‪ ،‬مستند‪.‬‬
‫‪ / rizu / uzir‬اوزیر ‪ :‬برجسته‪ ،‬مهم‪ ،‬رفیع‪ ،‬با اهمیت‪.‬‬

‫‪۵۳‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / nAtsu / ustān‬اوستان ‪- ۱ :‬باال برده شده‪ ،‬ایستاده‪،‬‬ ‫‪ / karatsu / ustarak‬اوس َترَک ‪ :‬تیغ‪.‬‬
‫رفیع‪ ،‬قائم‪ ،‬برخاسته‪ ،‬عمود ‪۲‬ـ منظق ٔه تحت الحمایه ‪۳‬ـ‬ ‫‪ / katratsu / ustartak‬اوستَرتَک ‪ :‬پاک ـ سترده ـ‬
‫ایالت‪ ،‬ناحیه‪ ،‬منطقه‬ ‫محو شده‪.‬‬
‫‪ / tsad nAtsu / ustān dast‬اوستان دَست ‪:‬‬ ‫‪ / katsu / ustak‬اوستَک ‪ :‬مأمن‪ ،‬جای امن‪.‬‬
‫دست به آسمان بلند کرده‪.‬‬ ‫‪ / hikatsu / ustakih‬اوستَکیْه ‪ :‬ایستادگی‪ ،‬استواری‪،‬‬
‫‪ / hitsad nAtsu / ustān dastih‬اوستان‬ ‫ثبات‪ ،‬پابرجایی‪ ،‬پایداری‪ ،‬استحکام‪.‬‬
‫دَستیْه ‪ :‬دست به آسمان بلند کردن‪.‬‬ ‫‪ / natsu / ustan‬اوستَن ‪ :‬برخاستن‪ ،‬بلند شدن‪ ،‬قیام‬
‫‪ / katrutsu / usturtak‬اوستورتَک ‪ :‬سترده‪ ،‬تراشیده‬ ‫کردن‪.‬‬
‫ـ محو شده‪.‬‬ ‫‪ / rAvatsu / ustavār‬اوستَوار ‪ :‬استوار‪ ،‬محکم‪ ،‬باثبات‬
‫‪ / tirfutsu / ustufrit‬اوستوفریت ‪- ۱ :‬نذری ـ فدیه‬ ‫موصل نام دارد‪.‬‬
‫ـ قربانی که با دعاخوانی همراهاست ‪۲‬ـ رضایت‪ ،‬خشنودی‪،‬‬ ‫‪ / hirAvatsu / ustavārih‬اوستَواریْه ‪ :‬استواری‪،‬‬
‫خرسندی ‪۳‬ـ تحسین‪ ،‬تشویق‪ ،‬تمجید‪.‬‬ ‫استحکام‪ ،‬ثبات‪.‬‬
‫‪ / hinSitsu / ustišnih‬اوستیشنیْه ‪ :‬قیام‪ ،‬خیزش‪،‬‬ ‫‪ / nAvatsu / ustavān‬اوستَوان ‪ :‬امین‪ ،‬معتمد‪ ،‬موثق‪،‬‬
‫برخاستگی‪.‬‬ ‫معتبر‪ ،‬مطمئن‪.‬‬
‫‪ / kitsu / ustik‬اوستیک ‪- ۱ :‬محرم‪ ،‬رازدار‪ ،‬معتمد ‪۲‬ـ‬ ‫‪/ hinSivug nAvatsu / ustavān guvišnih‬‬
‫پایدار‪ ،‬استوار‪ ،‬مقاوم‪ ،‬محکم ‪۳‬ـ باز‪ ،‬گشاده‪ ،‬مفتوح‪.‬‬ ‫اوستَوان گوویشنیْه ‪ :‬گفتار اطمینان بخش‪.‬‬
‫‪ / nAkitsu / ustikān‬اوستیکان ‪- ۱ :‬اساسی‪ ،‬پایه دار‪،‬‬ ‫‪ / hinAvatsu / ustavānih‬اوستَوانیْه ‪- ۱ :‬اعتراف‪،‬‬
‫معتبر‪ ،‬قابل اطمینان ‪۲‬ـ مطیع‪ ،‬زیردست‪ ،‬مادون‪ ،‬خدمتکار‪،‬‬ ‫اقرار‪ ،‬اذعان‪ ،‬ایمان ‪۲‬ـ استواری‪ ،‬استحکام‪ ،‬ثبات‪.‬‬
‫پلیس‪ ،‬محافظ‪ ،‬پاسبان‪.‬‬
‫‪ / rAvotsu / ustovār‬اوستُوار ‪ :‬استوار‪ ،‬محکم‪،‬‬
‫‪ / hinAkitsu / ustikānih‬اوستیکانیْه ‪- ۱ :‬پایداری‪،‬‬ ‫باثبات‪ ،‬با ایمان‪.‬‬
‫ثبات‪ ،‬استحکام ‪۲‬ـ خدمت‪.‬‬
‫‪ / hirAvotsu / ustovārih‬اوستُواریْه ‪ :‬استواری‪،‬‬
‫‪ / Ahikitsu / ustikihā‬اوستیکیها ‪- ۱ :‬محرمانه‪،‬‬ ‫استحکام‪ ،‬ثبات‪.‬‬
‫سری ‪۲‬ـ با اطمینان‪.‬‬
‫‪ / hinAvotsu / ustovānih‬اوستُوانیْه ‪ :‬پایداری‪،‬‬
‫‪ / natinitsu / ustinitan‬اوستینیتَن ‪ :‬برخیزاندن‪،‬‬ ‫مقاومت‪ ،‬ایستادگی‪.‬‬
‫بلند ـ نصب کردن‪.‬‬
‫‪ / tAtsu / ustāt‬اوستات ‪ :‬استاد‪.‬‬
‫‪ / rAksu / uskār‬اوسکار ‪ :‬توجه‪ ،‬مالحظه‪ ،‬دقت‪.‬‬
‫‪ / natAtsu / ustātan‬اوستاتَن ‪ :‬ایستادن‪ ،‬برخاستن‪،‬‬
‫‪ / natirAksu / uskāritan‬اوسکاریتَن ‪- ۱ :‬فکر ـ‬ ‫قیام کردن‪ ،‬عمود شدن‪.‬‬
‫تفکر ـ تعقل ـ تأمل ـ اندیشه کردن ‪۲‬ـ بحث ـ مباحثه ـ‬
‫‪ / tram tAtsu / ustāt mart‬اوستات مَرت ‪:‬‬
‫شور‪.‬‬
‫استاد مرد‪.‬‬
‫‪ / nSirAksu / uskārišn‬اوسکاریشْن ‪- ۱ :‬فکر‪ ،‬تفکر‪،‬‬
‫‪ / nSirAtsu / ustārišn‬اوستاریشْن ‪ :‬امحا‪ ،‬محو‪،‬‬
‫تعقل‪ ،‬تأمل‪ ،‬اندیشه ‪۲‬ـ بحث‪ ،‬مباحثه‪ ،‬شور‪ ،‬مشورت‪،‬‬
‫زایل‪ ،‬پاک کردگی‪.‬‬
‫مشاوره‪ ،‬رایزنی‪ ،‬همفکری ‪۳‬ـ توجه‪ ،‬مالحظه‪ ،‬دقت‪.‬‬
‫‪ / mAtsu / ustām‬اوستام ‪ :‬زمینه‪ ،‬بستر‪ ،‬محیط‪،‬‬
‫‪ / tirfusu / usufrit‬اوسوفریت ‪ :‬فدیه‪ ،‬قربانی‪.‬‬
‫اساس‪ ،‬بنیان‪ ،‬پایه‪.‬‬

‫‪۵۴‬‬

‫‪ / hinAtSu / uštānih‬اوشْتانیْه ‪ :‬جانداری‪ ،‬زنده‬
‫بودن‪.‬‬
‫‪ / rutSu / uštur‬اوشْتور ‪ :‬شتر‪ ،‬اشتر‪.‬‬
‫‪gnalap-vAg‬‬ ‫‪rutSu‬‬ ‫‪/ uštur gāv-‬‬
‫‪ / palang‬اوشْتور گاو َپلَنگ ‪ :‬زرافه‪.‬‬
‫‪ / rAmSu / ušmār‬اوشْمار ‪ :‬حساب‪ ،‬شمار‪ ،‬عدد‪.‬‬
‫‪ / karAmSu / ušmārak‬اوشْمارَک ‪ :‬شماره‪ ،‬عدد‪.‬‬
‫‪ / garAmSu / ušmārag‬اوشْمارَگ ‪ :‬شماره‪ ،‬عدد‪.‬‬
‫‪ / natirAmSu / ušmāritan‬اوشْماریتَن ‪ :‬شمردن‪،‬‬
‫حساب ـ برآوردکردن‪ ،‬تخمین زدن‪.‬‬
‫‪ / nSirAmSu / ušmārišn‬اوشْماریشْن ‪ :‬شمارش‪،‬‬
‫بررسی‪ ،‬محاسبه‪.‬‬
‫ش خْواستار ‪:‬‬
‫‪ / rAySu / ušyār‬او ْ‬
‫شیار ‪ :‬هوشیار‪.‬‬
‫‪ / nASu / ušān‬اوشان ‪- ۱ :‬ایشان‪ ،‬آنها‪ ،‬آنان‪ ،‬به آنها‪ ،‬به‬
‫ش داشتار ‪ :‬نام‬
‫ایشان‪ ،‬ایشان را‬
‫‪ / mAbSu / ušbām‬اوشبام ‪ :‬صبح‪ ،‬بامداد‪ ،‬هنگام طلوع‬
‫خورشید‪.‬‬
‫‪ / tiavatSu / uštavait‬اوش َتوَئیت ‪ :‬اشنودگاه‪ ،‬نام‬
‫یکی از بخشهای گاثاها‪.‬‬
‫‪ / sAgtivatSu / uštavitgās‬اوشتَویت گاس ‪:‬‬
‫نام روز دوم از پنج روز گاهان‪.‬‬
‫‪ / nadnakSu / uškandan‬اوشکَندَن ‪ :‬افکندن‪،‬‬
‫انداختن‪ ،‬ساقط ـ نازل ـ عزل کردن‪.‬‬
‫‪ / lAkSu / uškāl‬اوشکال ‪ :‬شغال‪.‬‬
‫‪ / dnamSu / ušmand‬اوشمَند ‪ :‬فانی‪ ،‬میرا‪.‬‬
‫‪ / natrumSu / ušmurtan‬اوشمورتَن ‪- ۱ :‬شمردن‪،‬‬
‫حساب کردن‪ ،‬محسوب داشتن ‪۲‬ـ تکرار کردن‪ ،‬به خاطر‬
‫شبَه‪ ،‬جان‪ ،‬روان)‬
‫آوردن ‪۳‬ـ تفکر ـ تأمل کردن‪.‬‬
‫‪ / rAtrumSu / ušmurtār‬اوشمورتار ‪- ۱ :‬محاسب‪،‬‬
‫ماشین حساب ‪۲‬ـ حافظ‪.‬‬
‫‪ / kitrumSu / ušmurtik‬اوشمورتیک ‪- ۱ :‬شمردنی‪،‬‬
‫قابل شمارش‪ ،‬قابل محاسبه ‪۲‬ـ سال خورشیدی‪.‬‬
‫‪۵۵‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / fuk nisu / usin kuf‬اوسین کوف ‪ :‬نام کوهی در‬
‫آذربایجان آریایی بودند در زمان اشک هفتم که همان‪.‬‬
‫‪ / natinisu / usinitan‬اوسینتَن ‪ :‬ویران ـ خراب ـ‬
‫نابود ـ منهدم کردن‪.‬‬
‫‪ / mAdnisu / usindām‬اوسیندام ‪ :‬نام کوهی در‬
‫آذربایجان‪.‬‬
‫‪ / Su / uš‬اوش ‪- ۱ :‬هوش‪.‬‬
‫‪ / ratsaSu / ušastar‬اوشَستَر ‪ :‬شرق‪ ،‬مشرق‪ ،‬خاور‪.‬‬
‫‪ / nihaSu / ušahin‬اوشَهین ‪ :‬از نیمه شب تا سحر‬
‫‪ / sAg nihaSu / ušahin gās‬اوشَهین گاس ‪:‬‬
‫اوشهین گاه‪.‬‬
‫‪ / rAtsAvx Su / uš xvāstār‬او ْ‬
‫خواهان مرگ‪.‬‬
‫‪ / rAtSAd Su / uš dāštār‬او ْ‬
‫کوهی در سیستان‪.‬‬
‫‪ / ratSu / uštar‬او ْ‬
‫شتَر ‪ :‬شتر‪.‬‬
‫‪ / nAtsratSu / uštarstān‬او ْ‬
‫شتَرسْتان ‪:‬‬
‫اشترستان‪ ،‬اشترینان‪ ،‬جایی که شتر فراوان است‪.‬‬
‫‪ / pAtSu / uštāp‬اوشْتاپ ‪- ۱ :‬شتاب‪ ،‬عجله ‪۲‬ـ‬
‫فشار‪ ،‬شدت‪.‬‬
‫‪ / ragpAtSu / uštāpgar‬اوشْتاپگَر ‪ :‬شتاب ـ‬
‫عجله کننده‪ ،‬عاجل‪.‬‬
‫‪ / nSipAtSu / uštāpišn‬اوشْتاپیشْن ‪- ۱ :‬شتاب‪،‬‬
‫عجله ‪۲‬ـ شدت‪ ،‬فشردگی‪.‬‬
‫‪ / natfAtSu / uštāftan‬اوشْتافتَن ‪ :‬شتافتن‪ ،‬شتاب‬
‫ـ عجله کردن‪.‬‬
‫‪ / nAtSu / uštān‬اوشْتان ‪ :‬روح‪َ ،‬‬
‫ن( ‪۱‬ـ روحیه‪ ،‬دلگرمی‪ ،‬نشاط ‪۲‬ـ حرارت بدن‪.‬‬
‫اوستایی‪ :‬اوشْتا َ‬
‫‪ / dnam nAtSu / uštān mand‬اوشْتان مَند ‪:‬‬
‫زنده‪ ،‬جاندار‪.‬‬
‫‪ / dnam unAtSu / uštānu mand‬اوشْتانومَند ‪:‬‬
‫زنده‪ ،‬جاندار‪.‬‬

‫‪/ natisar kamAku / ukāmak rasitan‬‬
‫اوکامَک رَسیتَن ‪ :‬موفق شدن‪ ،‬به هدف رسیدن‪ ،‬کامروا شدن‪.‬‬
‫‪ / unku / uknu‬اوکنو ‪ :‬اکنون‪ ،‬حاال‪ ،‬االن‪.‬‬
‫‪ / yArgu / ugrāy‬اوگْرای ‪ :‬سقوط‪ ،‬نزول‪ ،‬پایین رفتن‪،‬‬
‫فرود آمدن‪.‬‬
‫‪ / rAgu / ugār‬اوگار ‪ :‬جزر دریا‪.‬‬
‫‪ / natrAgu / ugārtan‬اوگارتَن ‪- ۱ :‬بیرون ـ خارج ـ‬
‫استخراج ـ رفع کردن ‪۲‬ـ جابجا ـ حمل و نقل کردن‪.‬‬
‫‪ / nugu / ugun‬اوگون ‪ :‬چنین‪ ،‬همان طور که‪ ،‬آن گونه‪،‬‬
‫این طور‪ ،‬آن طور‪ ،‬به این طریق‪ ،‬بدین سان‪ ،‬این چنین‪.‬‬
‫‪ / kanugu / ugunak‬اوگونَک ‪ :‬این طور‪ ،‬به این ترتیب‪،‬‬
‫این گونه‪.‬‬
‫‪ / nugic nugu / ugun cigun‬اوگون چیگون ‪:‬‬
‫مانندِ‪ ،‬نظیرِ‪ ،‬همان طور که‪ ،‬شبی ِه‪.‬‬
‫‪ / natihinugu / ugunihitan‬اوگونیهیتَن ‪ :‬چنین و‬
‫چنان کردن‪.‬‬
‫‪ / nadamAdrigu / ugirdāmadan‬اوگیردآمدن ‪:‬‬
‫گرد آمدن‪ ،‬جمع شدن‪.‬‬
‫‪ / lu / ul‬اول ‪ :‬باال‪ ،‬فوق‪ ،‬بلند‪ ،‬بر‪ ،‬سطح‪.‬‬
‫‪ / natsu lu / ul ustan‬اول اوستَن ‪ :‬برخاستن‪،‬‬
‫بلند شدن‪ ،‬صعود ـ قیام کردن‪ ،‬ترفیع گرفتن ـ قیام کردن‪،‬‬
‫ترفیع گرفتن‪.‬‬
‫‪ / natamA lu / ul āmatan‬اول آ َمتَن ‪ :‬برخاستن‪،‬‬
‫صعود کردن‪.‬‬
‫‪ / nAdamA lu / ul āmadān‬اول آمَدان ‪ :‬طالع‪.‬‬
‫‪ / Sfard lu / ul drafš‬اول درفش ‪ :‬خونین نیزه‪،‬‬
‫دیو خشم‪ ،‬قو ٔه غضب‪.‬‬
‫‪ / hinSizrav lu / ul varzišnih‬اول وَرزیشنیْه ‪:‬‬
‫نقض‪ ،‬فسخ‪ ،‬لغو‪ ،‬پشیمانی‪ ،‬توبه‪.‬‬
‫‪ / hilu / ulih‬اولیْه ‪ :‬باالیی‪ ،‬برتری‪ ،‬مافوق‪.‬‬
‫‪ / dnamu / umand‬اومَند ‪ :‬پسوند سازند ٔه صفت‬
‫توصیفی است‪.‬‬
‫‪۵۶‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nSirumSu / ušmurišn‬اوشموریشْن ‪- ۱ :‬شمارش‪،‬‬
‫حساب‪ ،‬طبقه بندی ‪۲‬ـ تفکر‪ ،‬تأمل‪ ،‬غور ‪۳‬ـ از بر داشتن‪ ،‬از‬
‫حفظ داشتن‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hinSirumSu / ušmurišnih‬اوشموریشْنیْه ‪۱ :‬‬
‫شمارش‪ ،‬حساب ‪۲‬ـ تذکر‪.‬‬
‫‪ / ranSu / ušnar‬اوشنَر ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / katunSu / ušnutak‬اوشنوتَک ‪ :‬راضی‪ ،‬ارضا شده‪.‬‬
‫‪ / Sivx katunSu / ušnutak xviš‬اوشنوتَک‬
‫خْویش ‪ :‬از خود راضی‪.‬‬
‫‪ / natunSu / ušnutan‬اوشنوتَن ‪ :‬شنیدن‪ ،‬گوش‬
‫دادن‪ ،‬گوش کردن‪ ،‬استراق سمع ـ شنود کردن‪.‬‬
‫‪ / kunSu / ušnuk‬اوشنوک ‪ :‬زانو‪.‬‬
‫‪ / gunSu / ušnug‬اوشنوگ ‪ :‬زانو‪.‬‬
‫‪ / dnamuSu / ušumand‬اوشومَند ‪- ۱ :‬فانی‪ ،‬فناپذیر‪،‬‬
‫میرنده‪ ،‬میریک ‪۲‬ـ هوشمند‪ ،‬با استعداد‪ ،‬عاقل ‪۳‬ـ شب زنده‬
‫دار‪.‬‬
‫‪ / hiSu / uših‬اوشیْه ‪ :‬فراست‪ ،‬درک‪ ،‬فهم‪ ،‬استعداد‪.‬‬
‫‪ / natiSu / ušitan‬اوشیتَن ‪ :‬خراب ـ ویران ـ منهدم ـ‬
‫اعدام ـ نابود ـ هالک ـ مضمحل کردن‪.‬‬
‫‪ / rAdiSu / ušidār‬اوشیدار ‪ :‬هوشیار‪ ،‬عاقل‪ ،‬محتاط‪،‬‬
‫با استعداد‪.‬‬
‫‪ / nSiSu / ušišn‬اوشیشْن ‪ :‬مرگ‪ ،‬هالکت‪ ،‬عدم‪،‬‬
‫خرابی‪ ،‬ویرانی‪ ،‬اضمحالل‪ ،‬انحطاط‪.‬‬
‫‪/ dnamunSirAqu / uqārišnumand‬‬
‫اوغاریشنومَند ‪ :‬قابل دور کردن‪ ،‬قابل دفع‪.‬‬
‫‪ / natAtfu / uftātan‬اوفتاتَن ‪- ۱ :‬افتادن‪ ،‬پایین‬
‫آمدن‪ ،‬سقوط ـ نزول کردن‪ ،‬ساقط شدن ‪۲‬ـ پیشامد کردن‪،‬‬
‫اتفاق افتادن‪ ،‬روی دادن‪.‬‬
‫‪ / nSitfu / uftišn‬اوفتیشْن ‪ :‬افتادگی‪ ،‬سقوط‪ ،‬نزول‪.‬‬
‫‪ / hinSitfu / uftišnih‬اوفتیشْنیْه ‪ :‬افت کردگی‪،‬‬
‫اسقاط‪ ،‬ساقط شدگی‪.‬‬
‫‪ / natinittfu / ufttinitan‬اوفتینیتَن ‪- ۱ :‬افتادن‬
‫‪۲‬ـ انداختن ‪۳‬ـ باعث افتادن شدن‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / tAd zamrhu / uhrmaz dāt‬اوهْرمَز دات ‪:‬‬ ‫‪ / nAmu / umān‬اومان ‪ :‬ما را‪ ،‬به ما‪.‬‬
‫خداداد‪ ،‬مخلوق خدا‪.‬‬ ‫‪ / onAnim nAmu / umān mināno‬اومان مینانو ‪:‬‬
‫‪ / hitAd zamrhu / uhrmaz dātih‬اوهْرمَز‬ ‫نام پادشاه ایالم پس از کودورناخوندی‪.‬‬
‫داتیْه ‪ :‬آئین اهورامزدایی‪.‬‬ ‫‪ / natxumu / umuxtan‬اوموختَن ‪ :‬آموختن‪ ،‬یاد‬
‫‪ / dzamrhu / uhrmazd‬اوهْرمَزد ‪- ۱ :‬هرمز‪ ،‬اورمَزد‪،‬‬ ‫گرفتن‪.‬‬
‫اهورا مزدا اهورا‪ :‬هستی بخش‪ .‬مزدا‪ :‬دانای همه چیز ‪۲‬ـ نام‬ ‫‪ / timu / umit‬اومیت ‪ :‬امید‪ ،‬انتظار‪.‬‬
‫سیار ٔه مشتری‪.‬‬ ‫‪ / rAd timu / umit dār‬اومیت دار ‪ :‬امیدوار‪،‬‬
‫‪ / nAdzamrhu / uhrmazdān‬اوهْرمَزدان ‪ :‬هرمزدان‬ ‫منتظر‪.‬‬
‫یا هرمزان پسر هرمزد شاه ساسانی‪.‬‬ ‫‪ / rAvtimu / umitvār‬اومیتوار ‪ :‬امیدوار‪ ،‬منتظر‪.‬‬
‫‪/ yAtavxdzamrhu / uhrmazdxvatāy‬‬ ‫‪ / hitimu / umitih‬اومیتیْه ‪ :‬امیدواری‪ ،‬انتظار‪.‬‬
‫خوَتای ‪ :‬اهورا مزدا‪ ،‬باریتعالی خدمتکار‪ .‬سانسکریت‪:‬‬
‫اوهْرمَزد ْ‬
‫‪ / natinitimu / umitinitan‬اومیتینیتَن ‪ :‬امید ـ‬
‫اَریمَن به معنی یار و دوست ‪۱‬ـ‪.‬‬
‫انتظار داشتن‪ ،‬منتظرـ چشم به راه بودن‪.‬‬
‫‪/ nArhupASdzamrhu / uhrmazdšāpuhrān‬‬
‫‪ / dimu / umid‬اومید ‪ :‬امید‪ ،‬انتظار‪ ،‬چشمداشت‪.‬‬
‫اوهْرمَزدشاپوهْران ‪ :‬هرمزد پسر شاپور شاه ساسانی‪.‬‬
‫‪ / rAvdimu / umidvār‬اومیدوار ‪ :‬امیدوار‪ ،‬منتظر‪،‬‬
‫‪ / hidzamrhu / uhrmazdih‬اوهْرمَزدیْه ‪ :‬الهی‪،‬‬
‫چشم به راه‪.‬‬
‫خدایی‪ ،‬اهورامزدایی‪.‬‬
‫‪ / kanu / unak‬اونَک ‪ :‬شکاف‪ ،‬سوراخ‪ ،‬چاک‪ ،‬حفره‪.‬‬
‫‪ / kidzamrhu / uhrmazdik‬اوهْرمَزدیک ‪ :‬مزدایی‪،‬‬
‫‪ / tSinAm kanu / unak māništ‬اونَک مانیشت ‪:‬‬
‫اهورامزدایی‪ ،‬الهی‪ ،‬منسوب به هرمزد‪.‬‬
‫جانوری که در سوراخ زندگی میکند‪.‬‬
‫‪ / mAvu / uvām‬اووام ‪- ۱ :‬وقت‪ ،‬زمان ‪۲‬ـ مرحله‪ ،‬نوبت‪،‬‬
‫‪ / nSimAnu / unāmišn‬اونامیشن ‪- ۱ :‬خمیدگی‪،‬‬
‫دفعه ‪۲‬ـ وام‪ ،‬قرض‪ ،‬استقراض ‪۳‬ـ اجبار‪.‬‬
‫مورب بودن ‪۲‬ـ گرایش‪ ،‬تمایل‪ ،‬میل‪.‬‬
‫‪ / yAtavx mAvu / uvām xvatāy‬اووام ْ‬
‫خوَتای ‪:‬‬
‫‪ / natinAnu / unānitan‬اونانیتَن ‪ :‬شکاف ـ چاک‬
‫‪- ۱‬خدای قرض گرفتن‪ ،‬کسی که بسیار قرض میگیرد ‪۲‬ـ‬
‫دادن‪ ،‬سوراخ کردن‪ ،‬حفره درست کردن‪ ،‬خالی کردن‪.‬‬
‫خدای زمان‪ ،‬کسی که از زمان خود‪.‬‬
‫‪ / natinu / unitan‬اونیتَن ‪- ۱ :‬بیرون آوردن‪ ،‬خارج ـ‬
‫‪ / hinSinim mAvu / uvām minišnih‬اووام‬
‫استخراج کردن ‪۲‬ـ آوردن ‪۳‬ـ به دنبال کسی فرستادن‪.‬‬
‫مینیشنیْه ‪ -۱ :‬اخالق قرض گرفتن داشتن‪ ،‬دارای منش‬
‫استقراض بودن ‪۲‬ـ آپدیت بودن‪ ،‬مطابق زمان پیش رفتن‪،‬‬ ‫‪ / hu / uh‬اوه ‪ :‬چنین‪ ،‬چنان‪ ،‬شاید‪ ،‬احتماال‪ ،‬ممکن است‬
‫ابن الوقت‪.‬‬ ‫معنی شک را می رساند‪.‬‬

‫‪ / himAvu / uvāmih‬اووامیْه ‪- ۱ :‬به موقع ‪۲‬ـ قرضی‪،‬‬ ‫‪ / natrak mahu / uham kartan‬اوهَم کَرتَن ‪:‬‬
‫استقراضی‪.‬‬ ‫جمع کردن‪.‬‬

‫‪ / kimAvu / uvāmik‬اووامیک ‪- ۱ :‬مقروض ‪۲‬ـ در حال‬ ‫‪ / nadrak mahu / uham kardan‬اوهَم کَردَن ‪:‬‬
‫حاضر‪ ،‬فعال‪ ،‬اآلن‪ ،‬معاصر و‪.‬‬ ‫جمع کردن‪.‬‬

‫‪ / AhimAvu / uvāmihā‬اووامیها ‪- ۱ :‬به صورت‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ / nadam mahu / uham madan‬اوهَم َمدَن ‪۱ :‬‬
‫قرضی ‪۲‬ـ به طور موقت ‪۳‬ـ متناوبا‪ ،‬به طور متناوب‪.‬‬ ‫جمع شدن‪ ،‬گر آمدن ‪۲‬ـ به پایآن رسیدن‪ ،‬خاتمه یافتن‪.‬‬

‫‪۵۷‬‬

‫‪ / ic dAr ti / it rād ci‬ایت راد چی ‪ :‬زیرا‪،‬‬
‫چونکه‪ ،‬به این سبب اندیشی میباشد‪..‬‬
‫‪ / yArti / itrāy‬ایترای ‪ :‬از این جهت‪ ،‬به این مناسبت‪،‬‬
‫به این سبب‪.‬‬
‫‪ / muti / itum‬ایتوم ‪ :‬یکتا‪ ،‬واحد‪ ،‬یگانه‪ ،‬تنها‪.‬‬
‫‪ / nuti / itun‬ایتون ‪ :‬چنین‪ ،‬این طور‪ ،‬این گونه‪.‬‬
‫‪ / ratnuti / ituntar‬ایتون تر ‪ :‬با کیفیت تر‪.‬‬
‫‪ / hinuti / itunih‬ایتونیْه ‪ :‬این چنینی‪ ،‬این طوری‪،‬‬
‫کیفیت‪ ،‬چگونگی‪.‬‬
‫‪ / natihinuti / itunihitan‬ایتونیهیتَن ‪- ۱ :‬کیفیت ـ‬
‫چگونگی داشتن ‪۲‬ـ اتفاق افتادن‪ ،‬روی دادن ‪۳‬ـ مقدر شدن‪.‬‬
‫‪ / ci / ic‬ایچ ‪ :‬هیچ‪.‬‬
‫‪ / dnaci / icand‬ایچَند ‪ :‬یک چند‪ ،‬چندی‪ ،‬مدتی‪،‬‬
‫تعدادی‪ ،‬مقداری‪ ،‬بعضی‪ ،‬برخی‪.‬‬
‫‪ / natinici / icinitan‬ایچنینیتَن ‪ :‬محو کردن‪ ،‬به هیچ‬
‫رساندن‪.‬‬
‫‪ / ugivutxi / ixtuvigu‬ایختوویگو ‪ :‬پسر هووخشتر و‬
‫آخرین شاه ماد ‪ ۵۵۰‬پیش از میالد‪.‬‬
‫‪ / Adi / idā‬ایدا ‪) :‬اوستایی‪ :‬ایذا؛ سنسکریت‪ :‬ای َه ( این‪.‬‬
‫‪ / yArdi / idrāy‬ایدرای ‪ :‬به خاطر اینکه‪ ،‬برای اینکه‪،‬‬
‫زیرا‪ ،‬چون‪.‬‬
‫‪ / icyArdi / idrāyci‬ایدرایْچی ‪ :‬چونکه‪ ،‬زیرا‪ ،‬برای‬
‫اینکه‪.‬‬
‫‪ / ri / ir‬ایر ‪- ۱ :‬آریایی‪ ،‬ایرانی‪ ،‬نجیب زاده‪ ،‬آزاده‪،‬‬
‫جوانمرد‪ ،‬پهلوان ‪۲‬ـ زیر‪ ،‬پایین‪ ،‬تحت‪ ،‬مادون‪.‬‬
‫‪ / cari / irac‬ایرَچ ‪ :‬ایرج‪.‬‬
‫‪ / natxari / iraxtan‬ایرَختَن ‪- ۱ :‬سرزنش ـ نکوهش‬
‫ـ مالمت کردن ‪۲‬ـ ناسزا گفتن ‪۳‬ـ جنگیدن‪ ،‬مبارزه ـ مناقشه‬
‫ـ مشاجره‬ ‫‪ / hirati / itarih‬ایتَریْه ‪ :‬این جایی‪ ،‬این جهانی‪ ،‬این‬
‫‪ / rAtxari / iraxtār‬ایرَختار ‪ :‬جنگجو‪ ،‬مبارز‪.‬‬
‫‪ / kari / irak‬ایرَک ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪۵۸‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / tSirvu‬اووریشت ‪ :‬نام گناهی است ‪.‬‬ ‫‪/ uvrišt‬‬
‫‪ / nuvu / uvun‬اووون ‪ :‬چنین‪ ،‬چون‪.‬‬
‫‪ / nivu / uvin‬اووین ‪- ۱ :‬نابود‪ ،‬عدم‪ ،‬معدوم ‪۲‬ـ فقیر‪،‬‬
‫مسکین‪ ،‬مستضعف‪ ،‬تهیدست‪ ،‬بینوا‪ ،‬تنگدست‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / ikatub nivu / uvin butaki‬اووین بوَتکی ‪۱ :‬‬
‫نابود‪ ،‬اعدام شدن ‪۲‬ـ فقیر ـ مستضعف ـ مسکین ـ تهیدت ـ‬
‫بینوا ـ تنگدست‪.‬‬
‫‪ / hitub nivu / uvin butih‬اووین بوتیْه ‪- ۱ :‬نابودی‪،‬‬
‫عدم ‪۲‬ـ فقر‪ ،‬تنگدستی‪ ،‬استضعاف‪ ،‬بینوایی‪.‬‬
‫‪ / himAjarf nivu / uvin frajāmih‬اووین‬
‫ْفرَجامیْه ‪- ۱ :‬نابود فرجامی ‪۲‬ـ عاقبت فقیری‪.‬‬
‫‪ / natinivu‬اووینیتَن ‪ :‬اعدام ـ نابودکردن‪.‬‬ ‫‪/ uvinitan‬‬
‫‪ / nSinivu / uvinišn‬اووینیشْن ‪ :‬عدم‪.‬‬
‫‪ / qabyu / uybaq‬اوی بَغ ‪ :‬اعلیحضرت‪ ،‬معظم له‪،‬‬
‫عالیجناب تاجیکی‪َ :‬ای بِگ‪ ،‬اوزبَک‪.‬‬
‫‪ / tSir yu / uy rišt‬اوی ریشت ‪) :‬اوستایی‪:‬‬
‫ت ‪-۱ ( avaoirishta‬زخمی کننده ضربه ‪۲‬ـ نام‬
‫ش َ‬
‫َا َوئُئیری ْ‬
‫گناهی که با انگیز ٔه زخمی کردن انجام داده‪.‬‬
‫‪ / rAbi / ibār‬ایبار ‪ :‬یک بار‪ ،‬یک دفعه‪ ،‬یک نوبت‪.‬‬
‫‪ / tagbi / ibgat‬ایبگَت ‪- ۱ :‬حمله‪ ،‬تجاوز ‪۲‬ـ مخرب‬
‫‪۳‬ـ ضد‪ ،‬رقیب‪ ،‬مخالف‪ ،‬متضاد‪ ،‬مباین نگاه کنید به‪ :‬ایوگت‪.‬‬
‫‪ / hikitagbi / ibgatikih‬ایبگَتیکیْه ‪ :‬وضع جهان‬
‫پس از تازش اهریمن‪.‬‬
‫‪ / ti / it‬ایت ‪- ۱ :‬این‪ ،‬این یکی ‪۲‬ـ یعنی‪ ،‬به معنی‪ ،‬برای‬
‫تبیین واژههای پس از خود به کار میرود‪.‬‬
‫‪ / ati / ita‬ای َ‬
‫ت ‪ :‬این است‪.‬‬
‫‪ / rati / itar‬ایتَر ‪ :‬این جا‪ ،‬در این جهان‪ ،‬در این دنیا‪،‬‬
‫در این عالم‪.‬‬
‫دنیایی‪.‬‬
‫‪ / dAr ti / it rād‬ایت راد ‪ :‬به این جهت‪ ،‬به این‬
‫دلیل‪ ،‬از این رو‪ ،‬بنابراین‪.‬‬

‫‪ / psaSug nAri / irān gušasp‬ایران گوشَسپ‬
‫‪ :‬نام یکی از سرداران آذربایجان‪.‬‬
‫‪ / civ nAri / irān vic‬ایران ویچ ‪ :‬سرزمین نخستین‬
‫ایرانیان‪.‬‬
‫‪/ tAvak trAniv nAri / irān vinārt kavāt‬‬
‫ایران وینارت کَوات ‪ :‬نام شهری است‪.‬‬
‫‪ / tapri / irpat‬ایرپَت ‪ :‬هیربد‪ ،‬روحانی‪ ،‬عالم دینی‪،‬‬
‫مرجع تقلید‪ ،‬مدرس علوم دینی‪ ،‬مفتی‪.‬‬
‫‪ / katAztapri / irpatzātak‬ایرپَت زاتَک ‪ :‬هیربد‬
‫ـ روحانی‪.‬‬
‫‪ / hitapri / irpatih‬ایرپَتیْه ‪ :‬هیربدی‪ ،‬روحانیگری‪،‬‬
‫عالم دینی ـ مرجع تقلید ـ مدرس علوم دینی ـ مفتی بودن‪.‬‬
‫‪ / nAtsitapri / irpatistān‬ایرپَتیستان ‪ :‬حوز ٔه‬
‫علمیه‪ ،‬مدرس ٔه علوم دینی‪ ،‬دانشکد ٔه الهیات‪.‬‬
‫‪ / ratri / irtar‬ایرتَر ‪ :‬زیرتر‪ ،‬پایین تر‪ ،‬مادون‪.‬‬
‫‪ / natri / irtan‬ایرتَن ‪ :‬متواضع‪ ،‬خاشع‪ ،‬فروتن‪ ،‬افتاده‪.‬‬
‫‪ / hinatri / irtanih‬ایرتَنیْه ‪- ۱ :‬تواضع‪ ،‬خشوع‪،‬‬
‫خضوع‪ ،‬فروتنی‪ ،‬افتادگی ‪۲‬ـ اصالت‪ ،‬نجابت‪.‬‬
‫‪ / natinijri / irjinitan‬ایرجینیتَن ‪ :‬متهم کردن‪،‬‬
‫نسبت دادن‪.‬‬
‫‪ / Sakri / irkaš‬ایرکَش ‪ :‬دست بر سینه به حالت‬
‫تعظیم یا احترام‪.‬‬
‫‪ / Sinamri / irmaniš‬ایرمَنیش ‪ :‬شخصیت‪.‬‬
‫‪ / nAmri / irmān‬ایرمان ‪) :‬اوستایی‪ :‬اَئیرَیمَن(؛ با این‬
‫معانی‪۱ :‬ـ نام فرشت ٔه نگهبان صلح‪ ،‬آشتی دوستی و شادی و‬
‫خوشبختی‬
‫‪ / kanAmri / irmānak‬ایرمانَک ‪ :‬ساده‪ ،‬فروتن‪،‬‬
‫متواضع ‪۲‬ـ ارج نهادن‪ ،‬بزرگ داشتن‪ ،‬قدر‪.‬‬
‫‪ / hinAmri / irmānih‬ایرمانیْه ‪ :‬ایرمانی‪ ،‬دوستی‪،‬‬
‫رفاقت‪ ،‬اتحاد‪ ،‬همدلی‪ ،‬وحدت‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hinSinimri / irminišnih‬ایرمینیشنیْه ‪۱ :‬‬
‫فروتنی‪ ،‬تواضع‪ ،‬خجالتی‪ ،‬کم رویی‪۲ ،‬ـ اصالت فکر‪ ،‬علو‬
‫همت‪.‬‬
‫‪۵۹‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / jnari / iranj‬ایرَنج ‪- ۱ :‬سرزنش ـ نکوهش ـ مالمت‬
‫کردن ‪۲‬ـ ناسزا گفتن‪.‬‬
‫‪ / gnari / irang‬ایرَنگ ‪- ۱ :‬اشتباه‪ ،‬خطا‪ ،‬غلط‪،‬‬
‫نادرست‪ ،‬سهو ‪۲‬ـ سرزنش‪ ،‬نکوهش‪ ،‬مالمت ‪۳‬ـ اتهام‪ ،‬تهمت‬
‫‪۴‬ـ کفر‪ ،‬الحاد‪ ،‬ارتداد‪.‬‬
‫‪ / hignari / irangih‬ایرَنگیْه ‪ :‬نادرستی‪ ،‬اشتباهی‪.‬‬
‫‪ / Ahignari / irangihā‬ایرَنگیها ‪ :‬به غلط‪ ،‬اشتباها‪،‬‬
‫به نادرست‪ ،‬سهوا‪.‬‬
‫‪ / txAri / irāxt‬ایراخت ‪ :‬محکوم‪ ،‬مجرم‪.‬‬
‫‪ / katxAri / irāxtak‬ایراختَک ‪ :‬محکوم‪ ،‬مجرم‪.‬‬
‫‪ / natxAri / irāxtan‬ایراختَن ‪- ۱ :‬محکوم کردن‪،‬‬
‫مجرم شناختن ‪۲‬ـ سرزنش ـ مالمت کردن ‪۳‬ـ تحقیر کردن‪،‬‬
‫خوار شمردن ‪۴‬ـ متهم کردن‪.‬‬
‫‪ / nAri / irān‬ایران ‪ :‬ایران‪.‬‬
‫‪ / kanAri / irānak‬ایرانَک ‪ :‬ایرانی‪.‬‬
‫‪ / nAkanAri / irānakān‬ایرانَکان ‪ :‬ایرانیان‪.‬‬
‫‪ / ganAri / irānag‬ایرانَگ ‪ :‬ایرانی‪.‬‬
‫‪ / nAganAri / irānagān‬ایرانَگان ‪ :‬ایرانیان‪.‬‬
‫‪ / trak nAsA nAri / irān āsān kart‬ایران‬
‫آسان کَرت کَوات ‪ kavãt :‬نام یکی از استانهای باختری‬
‫ایران در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪trak‬‬ ‫‪harravx‬‬ ‫‪nAri‬‬ ‫‪/ irān xvarrah kart‬‬
‫خوَرّه کَرت شاهپوهْر ‪ shãhpuhr:‬نام یکی از‬
‫‪ /‬ایران ْ‬
‫شهرهای ایران‪.‬‬
‫‪ / taphAps nAri / irān spāhpat‬ایران‬
‫سپاهپَت ‪ :‬سپهبد ـ فرمانده ارتش ایران‪.‬‬
‫‪ / rtaS nAri / irān šatr‬ایران شَتر ‪ :‬ایران شهر‪،‬‬
‫کشور ایران‪.‬‬
‫‪ / kirtaS nAri / irān šatrik‬ایران شَتریک ‪:‬‬
‫ایران شهری‪ ،‬ایرانی‪.‬‬
‫‪ / hanraf nAri / irān farnah‬ایران فَرنَه ‪ :‬فره‬
‫نور‪ ،‬روشنایی‪ ،‬پرتو ایران‪.‬‬

‫‪ / nSitsi / istišn‬ایستیشْن ‪- ۱ :‬هستی‪ ،‬موجودیت‪،‬‬
‫بقا‪ ،‬سکون ‪۲‬ـ منزل‪ ،‬مسکن‪ ،‬مأوا‪.‬‬
‫‪ / hinSitsi / istišnih‬ایستیشْنیْه ‪- ۱ :‬هستی ـ بقا‬
‫ـ وجود ـ ثبات داشتن‪ ،‬موجود بودن ‪۲‬ـ منزل ـ مسکن ـ‬
‫مأوا داشتن‪.‬‬
‫‪ / natinitsi / istinitan‬ایستینیتَن ‪ :‬ایستانیدن‪،‬‬
‫برقرار کردن‪.‬‬
‫‪ / msi‬ایسم ‪ :‬هیزم‪.‬‬ ‫‪/ ism‬‬
‫‪ / nAdmsi / ismdān‬ایسم دان ‪ :‬هیزمدان‪.‬‬
‫‪ / himsi / ismih‬ایسمیْه ‪ :‬هیزمی‪.‬‬
‫‪ / Si / iš‬ایش ‪ :‬خیش‪ ،‬گاو آهن‪.‬‬
‫‪ / mSi / išm‬ایشم ‪ :‬خشم‪ ،‬غضب‪ ،‬عصبانیت‪.‬‬
‫‪ / numSi / išmun‬ایشمون ‪ :‬خشمگین‪ ،‬غضبناک‪،‬‬
‫عصبانی‪.‬‬
‫‪ / hinumSi / išmunih‬ایشمونیْه ‪ :‬خشمگینی‪،‬‬
‫غضبناکی‪ ،‬عصبانیت‪.‬‬
‫‪ / vid SAqi / iqāš div‬ایغاش دیو ‪ :‬نام دیوی‬
‫است‪.‬‬
‫‪ / ki / ik‬ایک ‪ :‬یک‪.‬‬
‫‪ / did za ki / ik az did‬ایک از دید ‪ :‬از همدیگر‪،‬‬
‫متقابل‪.‬‬
‫‪ / ganAki / ikānag‬ایکانَگ ‪ :‬وفادار‪ ،‬باوفا‪ ،‬متعهد‪.‬‬
‫‪ / higanAki / ikānagih‬ایکانَگیْه ‪ :‬وفاداری‪،‬‬
‫باوفایی‪ ،‬تعهد‪.‬‬
‫‪ / gi / ig‬ایگ ‪ :‬آنگاه‪ ،‬سپس‪ ،‬بعد‪.‬‬
‫‪ / kami / imak‬ایمَک ‪ :‬هیمه‪ ،‬هیزم‪.‬‬
‫‪ / qab mi / im baq‬ایم بَغ ‪ :‬اعلیحضرت‪.‬‬
‫‪ / hidnamurAmi / imārumandih‬ایمارومَندیْه ‪:‬‬
‫گناهکاری‪ ،‬مجرمیت‪ ،‬حالت گناهکاری که در روز رستاخیز‬
‫باید حساب پس دهد‪.‬‬
‫‪/ rAtrAciv rAmi / imār vicārtār‬‬
‫ایمارویچارتار ‪ :‬حاکم‪ ،‬قاضی‪ ،‬دادستان‪.‬‬
‫‪۶۰‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / rAvri / irvār‬ایروار ‪ :‬درخور ـ شایسته ـ سزاوار ـ‬
‫الیق پهلوان‪.‬‬
‫‪ / karAvri / irvārak‬ایروارَک ‪ :‬آرواره‪ ،‬فک‪ ،‬چانه‪ ،‬لثه‪.‬‬
‫خسروانی‪ :‬بادام چشمکانت رخنه شود به بوسه‪.‬‬
‫‪ / garAvri / irvārag‬ایروارَگ ‪ :‬آرواره‪ ،‬فک‪ ،‬چانه‪،‬‬
‫َزنَخ‪.‬‬
‫‪ / rabadnuri / irundabar‬ایرون َدبَر ‪ :‬زیر و زبر‪.‬‬
‫‪ / ciri / iric‬ایریچ ‪ :‬ایرج‪.‬‬
‫‪ / ziri / iriz‬ایریز ‪ :‬نام کوهی است‪.‬‬
‫‪ / kiri / irik‬ایریک ‪ :‬شریف‪ ،‬اصیل‪ ،‬نجیب‪.‬‬
‫‪ / hiri / irih‬ایریه ‪- ۱ :‬ایرانی ـ آریایی بودن ‪۲‬ـ نجابت‪،‬‬
‫اصالت‪.‬‬
‫‪ / zi / iz‬ایز ‪- ۱ :‬عبادت ـ پرستش کردن ‪۲‬ـ جشن‬
‫گرفتن‪.‬‬
‫‪ / mzi / izm‬ایزم ‪ :‬هیزم‪ ،‬سوخت‪.‬‬
‫‪ / natizi / izitan‬ایزیتَن ‪ :‬پرستیدن‪ ،‬عبادت ـ ستایش‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / nSizi / izišn‬ایزیشْن ‪ :‬عبادت‪ ،‬پرستش‪ ،‬دعا‪.‬‬
‫‪ / hirag nSizi / izišn garih‬ایزیشْن گَرْیه ‪:‬‬
‫عبادت ـ پرستش کردن‪.‬‬
‫‪ / hAjnap du dasi / isad ud panjāh‬ایسَد‬
‫اود پَنجاه ‪ :‬صد و پنجاه‪.‬‬
‫‪ / katAtmsi / ismtātak‬ایستاتَک ‪- ۱ :‬ایستاده‪،‬‬
‫قائم‪ ،‬عمود‪ ،‬راکد‪ ،‬ثابت‪ ،‬ساکن ‪۲‬ـ تحقق یافته‪ ،‬به انجام‬
‫رسیده‪.‬‬
‫‪ / natAtmsi / ismtātan‬ایستاتَن ‪- ۱ :‬بودن‪،‬‬
‫هستن‪ ،‬وجود داشتن‪۲‬ـ ایسستادن‪ ،‬توقف کردن‪ ،‬بر جای‬
‫ماندن‪ ،‬ساکن ـ ثابت شدن‪.‬‬
‫‪ / natinAtmsi / ismtānitan‬ایستانیتَن ‪ :‬برقرار ـ‬
‫ثابت ـ ساکن ـ پابرجا ـ محکم کردن‪.‬‬
‫‪ / titsi / istit‬ایستیت ‪ :‬است‪ ،‬هست‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / hiravi / ivarih‬ایوَریْه ‪ :‬بی شکی‪ ،‬حتمی‪ ،‬یقینی‪،‬‬ ‫‪ / mAmi / imām‬ایمام ‪ :‬این‪.‬‬

‫اطمینان‪ ،‬حقیقت‪.‬‬ ‫‪ / timi / imit‬ایمیت ‪ :‬امید‪.‬‬
‫‪ / kiravi / ivarik‬ایوَریک ‪ :‬مطمئن‪ ،‬حتمی‪ ،‬محقق‪.‬‬ ‫‪ / nAtimi / imitān‬ایمیتان ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / Ahiravi / ivarihā‬ایوَریها ‪ :‬با اطمینان‪ ،‬ا ز روی‬ ‫‪ / dimi / imid‬ایمید ‪ :‬امید‪ ،‬آرزو‪ ،‬هدف‪.‬‬
‫حقیقت‪.‬‬ ‫‪ / ni / in‬این ‪- ۱ :‬این ‪۲‬ـ پسوند صفت ساز است‪.‬‬
‫‪ / kavi / ivak‬ایوَک ‪ :‬یک‪.‬‬ ‫‪ / kadni / indak‬ایندَک ‪ :‬انده‪ ،‬پسوند صفت ساز فاعلی‬
‫‪ / nivda kavi / ivak advin‬ایوَک ادوین ‪ :‬یک‬ ‫است‪.‬‬
‫آئین‪ ،‬هم کیش‪ ،‬یک جور‪ ،‬یکنواخت‪ ،‬مساوی‪.‬‬ ‫‪ / SAqub Adni / indā buqāš‬ایندا بوغاش ‪ :‬نام‬
‫‪ / kanivda kavi / ivak advinak‬ایوَک ادوینَک ‪:‬‬ ‫یکی از شاهان ایالم‪.‬‬
‫هماهنگ‪ ،‬هم عقیده‪ ،‬همدل‪.‬‬ ‫‪ / nikuni / inukin‬اینوکین ‪ :‬دختری که وارث پدر شود‬
‫‪ / tidu kavi / ivak udit‬ایوَک اودیت ‪ :‬به یکدیگر‪.‬‬ ‫و نام و نسل او را نگه دارد‪.‬‬
‫‪ / kavi kavi / ivak ivak‬ایوَک ایوَک ‪ :‬یک یک‪،‬‬ ‫‪ / Ayni / inyā‬اینیا ‪- ۱ :‬دیگر‪ ،‬طور دیگر‪ ،‬به عالوه‪ ،‬غیر‬
‫تک تک‪ ،‬فرد فرد‪.‬‬ ‫از‪ ،‬بجز ‪۲‬ـ و االّ‪ ،‬و گرنه‪.‬‬
‫‪ / rab kavi / ivak bar‬ایوَک بَر ‪ :‬کسی که جنازهای‬ ‫‪ / natini / initan‬اینیتَن ‪ :‬پسوندی مصدری که فعل را‬
‫را به تنهایی حمل میکند زیرا حمل مرده به تنهایی گناهی‬ ‫متعدی میکند‪.‬‬
‫بزرگ بوده است‪.‬‬ ‫‪ / cini / inic‬اینیچ ‪ :‬این نیز‪ ،‬این هم‪.‬‬
‫‪ / hirab kavi / ivak barih‬ایوَک بَریْه ‪ :‬گناه حمل‬ ‫‪ / hikini / inikih‬اینیکیْه ‪ :‬ناپاکی‪ ،‬آلودگی‪ ،‬نجاست‪،‬‬
‫جنازه به تنهایی‪.‬‬ ‫کثیفی‪.‬‬
‫‪ / rAb kavi / ivak bār‬ایوَک بار ‪- ۱ :‬یکبار‪ ،‬یک‬ ‫‪ / rAzahi / ihazār‬ایهَزار ‪ :‬یک هزار‪.‬‬
‫دفعه‪ ،‬یک مرتبه ‪۲‬ـ زنی که نخستین بار آبستن میشود‪.‬‬
‫‪ / taprhi / ihrpat‬ایهرپَت ‪) :‬اوستایی‪َ :‬اِئ ْث َرپَئیتی(‬
‫‪ / kAt kavi / ivak tāk‬ایوَک تاک ‪ :‬یکتا‪ ،‬یگانه‪،‬‬ ‫هیربُد‪ ،‬استاد‪ ،‬معلم‪ ،‬امام‪ ،‬مرجع‪.‬‬
‫تنها‪ ،‬واحد‪ ،‬منفرد‪.‬‬
‫‪ / vi / iv‬ایو ‪ :‬یک ی نکره که در پایان اسم میآید‪ .‬مانند‪:‬‬
‫‪ / dnac kavi / ivak cand‬ایوَک چَند ‪ :‬یک چند‪،‬‬ ‫مردی؛ یعنی یک مرد‪.‬‬
‫مدتی‪.‬‬
‫‪ / pavi / ivap‬ای َوپ ‪ :‬یا‪.‬‬
‫‪ / tAd kavi / ivak dāt‬ایوَک دات ‪ :‬نخستین‬
‫‪ / ravi / ivar‬ایوَر ‪ :‬بی شک‪ ،‬حتما‪ ،‬یقینا‪ ،‬مسلما‪،‬‬
‫آفریده‪.‬‬
‫مطمئنا‪ ،‬محققا‪ ،‬حقیقتا‪.‬‬
‫‪ / ruz kavi / ivak zur‬ایوَک زور ‪ :‬معادل‪.‬‬
‫‪ / zravi / ivarz‬ایوَرز ‪- ۱ :‬جنبش‪ ،‬حرکت‪ ،‬تحرک‪،‬‬
‫‪ / kalAs kavi / ivak sālak‬ایوَک سالَک ‪ :‬یک‬ ‫نهضت‪ ،‬انقالب ‪۲‬ـ بازدید‪ ،‬تجدید نظر ‪۳‬ـ سان دیدن‪.‬‬
‫ساله‪.‬‬
‫‪ / natizravi / ivarzitan‬ایوَرزیتَن ‪ :‬حرکت کردن‪،‬‬
‫‪ / fuk kavi / ivak kuf‬ایوَک کوف ‪ :‬یک کوهانه‪.‬‬ ‫سفر رفتن‪.‬‬
‫‪ / vAg kavi / ivak gāv‬ایوَک گاو ‪ :‬یک گاو‪.‬‬ ‫‪ / kizravi / ivarzik‬ایوَرزیک ‪ :‬متحرک‪.‬‬
‫‪ / gizravi / ivarzig‬ایوَرزیگ ‪ :‬متحرک‪.‬‬

‫‪۶۱‬‬

‫‪ / sAg karAvi / ivārak gās‬ایوارَک گاس ‪:‬‬
‫عصر‪ ،‬سومین بخش روز که نزدیک غروب آفتاب است‪.‬‬
‫‪ / zAvi / ivāz‬ایواز ‪- ۱ :‬فقط ‪۲‬ـ کلمه‪ ،‬لغت‪ ،‬کالم‪،‬‬
‫جمله‪.‬‬
‫‪ / kizAvi / ivāzik‬ایوازیک ‪ :‬فردی‪ ،‬انفرادی‪ ،‬مخصوص‪،‬‬
‫خاص‪.‬‬
‫‪ / kiturmAvi / ivāmrutik‬ایوامروتیک ‪ :‬سرودها و‬
‫دعاهایی که یک بار خوانده میشوند‪.‬‬
‫‪ / nAvi / ivān‬ایوان ‪ :‬دهنه‪.‬‬
‫‪ / gnahAvi / ivāhang‬ایوآهَنگ ‪ :‬یک آهنگ‪ ،‬یک‬
‫جهت‪ ،‬کسی که ثبات فکری دارد‪.‬‬
‫‪ / rAbvi / ivbār‬ایوبار ‪ :‬یکباره‪ ،‬یکدفعه‪ ،‬غیر مترقبه‪،‬‬
‫پیش بینی نشده‪.‬‬
‫‪ / kAtvi / ivtāk‬ایوتاک ‪ :‬یکتا‪ ،‬واحد‪ ،‬یگانه‪ ،‬منفرد‪،‬‬
‫خاص‪ ،‬مخصوص‪.‬‬
‫‪ / hikAtvi / ivtākih‬ایوتاکیْه ‪- ۱ :‬یکتایی‪ ،‬وحدت‪،‬‬
‫یگانگی‪ ،‬انفرادی‪ ،‬فردی ‪۲‬ـ تصمیم واحد‪.‬‬
‫‪ / mutvi / ivtum‬ایوتوم ‪ :‬واحد‪ ،‬یگانه‪ ،‬خاص‪ ،‬منفرد‪،‬‬
‫فرد‪.‬‬
‫‪ / dnacvi / ivcand‬ایوچَند ‪ :‬یک چند‪ ،‬چندی‪ ،‬مدتی‪.‬‬
‫‪ / hirhicvi / ivcihrih‬ایوچیهریْه ‪- ۱ :‬وحدت طبع‪،‬‬
‫وحدت ذات‪ ،‬یک سرشتی ‪۲‬ـ یک نژادی‪ ،‬اصیل‪ ،‬یک گوهری‪.‬‬
‫‪ / hiyAtavxvi / ivxvatāyih‬ایو ْ‬
‫خوَتاییْه ‪ :‬توحید‪.‬‬
‫‪ / tAdvi / ivdāt‬ایودات ‪ :‬یگانه آفریده‪ ،‬تک فرزند‪.‬‬
‫‪ / hiruzvi / ivzurih‬ایوزوریْه ‪ :‬توازن قوا‪.‬‬
‫‪ / mirsursvi / ivsrusrim‬ایوسْروسْریم ‪) :‬اوستایی‪:‬‬
‫اَئیوی سْروْث ِر َم( یکی از اوقات نماز زرتشتی که از غروب‬
‫آفتاب تا نیمه شب است‪.‬‬
‫‪ / nAsvi / ivsān‬ایوسان ‪ :‬یکسان‪ ،‬مساوی‪ ،‬همانند‪،‬‬
‫مشابه‪ ،‬شبیه‪.‬‬
‫‪ / hinAsvi / ivsānih‬ایوسانیْه ‪ :‬یکسانی‪ ،‬تساوی‪،‬‬
‫همانندی‪ ،‬شباهت‪ ،‬نظم‪ ،‬ترتیب‪.‬‬
‫‪۶۲‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / kahAm kavi / ivak māhak‬ایوَک ماهَک ‪:‬‬
‫کودک یک ماهه‪.‬‬
‫‪ / nAkavi / ivakān‬ایوَکان ‪ :‬یکان‪ ،‬واحد‪.‬‬
‫‪ / kanAkavi / ivakānak‬ایوَکانَک ‪- ۱ :‬یگانه‪ ،‬واحد‪،‬‬
‫فرد‪ ،‬منفرد‪ ،‬تنها‪ ،‬فقط‪ ،‬یکتا ‪۲‬ـ مطیع‪ ،‬فرمانبر‪ ،‬گوش به‬
‫فرمان ‪۳‬ـ صمیمی‪ ،‬هماهنگ‪.‬‬
‫‪/ nSinim kanAkavi / ivakānak minišn‬‬
‫ایوَکانَک ‪ :‬تک شخصیت‪ ،‬دارای شخصیت یا منش واحد‪.‬‬
‫‪ / hikanAkavi / ivakānakih‬ایوَکانَکیْه ‪ :‬یگانگی‪،‬‬
‫وحدت‪ ،‬فردی‪ ،‬همدلی‪ ،‬صمیمیت‪.‬‬
‫‪ / AhikanAkavi / ivakānakihā‬ایوَکانَکیها ‪:‬‬
‫صمیمانه‪ ،‬همدالنه میدادند‪.‬‬
‫‪ / hinAkavi / ivakānih‬ایوَکانیْه ‪ :‬تنهایی‪ ،‬وحدت‪،‬‬
‫یگانگی‪ ،‬انفرادی‪.‬‬
‫‪ / hikavi / ivakih‬ایوَکیْه ‪ :‬تنهایی‪ ،‬وحدت‪ ،‬یگانگی‪،‬‬
‫اتحاد‪ ،‬یکپارچگی‪.‬‬
‫‪ / cikavi / ivakic‬ایوَکیچ ‪- ۱ :‬تنها‪ ،‬واحد‪ ،‬یکی‪ ،‬فقط‬
‫‪۲‬ـ هیچ یک‪.‬‬
‫‪ / nikavi / ivakin‬ایوَکین ‪ :‬یگانه‪ ،‬واحد‪ ،‬یکی‪.‬‬
‫‪ / navi / ivan‬ایوَن ‪ :‬تنه‪ ،‬ساقه‪.‬‬
‫‪ / katrakvi / ivkartak‬ایو کَرتَک ‪ :‬واحد‪ ،‬یکپارچه‪،‬‬
‫یکنواخت‪ ،‬متصل‪ ،‬به هم پیوسته‪.‬‬
‫‪ / hikatrakvi / ivkartakih‬ایو کَرتَکیْه ‪- ۱ :‬اتحاد‪،‬‬
‫اشتراک مساعی‪ ،‬همکاری‪ ،‬شراکت ‪۲‬ـ شباهت‪.‬‬
‫‪ / Ahikatrakvi / ivkartakihā‬ایو کَرتَکیها ‪ :‬با‬
‫مسئولیت مشترک‪.‬‬
‫‪ / cAvi / ivāc‬ایواچ ‪- ۱ :‬تنها‪ ،‬فقط‪ ،‬واحد‪ ،‬یکتا‪ ،‬یگانه‪،‬‬
‫به تنهایی ‪۲‬ـ آوا‪ ،‬آواز‪ ،‬صدا‪ ،‬نوا ‪۳‬ـ شهرت‪ ،‬آوازه‪.‬‬
‫‪ / hikicAvi / ivācikih‬ایواچیکیْه ‪ :‬اشتهار ـ شهرت‬
‫داشتن‪ ،‬معروف ـ سرشناس ـ پرآوازه ـ نامدار بودن‪.‬‬
‫‪ / AhicAvi / ivācihā‬ایواچیها ‪ :‬به آواز شهرستان‪.‬‬
‫‪ / rAvi / ivār‬ایوار ‪ :‬آوار‪ ،‬ویرانی‪ ،‬خرابی‪.‬‬

‫‪ / nAbA / ābān‬آبان ‪ :‬هشتمین ماه سال‪.‬‬
‫‪ / nAdbA / ābdān‬آبدان‪.‬‬
‫‪ / nazbA / ābzan‬آبزَن ‪ :‬حمام‪.‬‬
‫‪ / gamAkbA / ābkāmag‬آبکامَگ ‪ :‬آبکامه‪ ،‬سوپ یا‬
‫آش غلیظ و ترش‪.‬‬
‫‪ / ganigbA / ābginag‬آبگینَگ ‪ :‬آبگینه‪ ،‬شیشه‪،‬‬
‫بلور‪.‬‬
‫‪ / niganigbA / ābginagin‬آبگینَگین ‪ :‬آبگینهای‪،‬‬
‫شیشهای‪ ،‬بلوری‪.‬‬
‫‪ / sunbA / ābnus‬آبنوس ‪ :‬آبنوس گونهای درخت با‬
‫چوب سیاه مایل به قهوهای‪.‬‬
‫‪ / natsubA / ābustan‬آبوستَن ‪ :‬آبستن‪ ،‬باردار‪ ،‬حامله‪.‬‬
‫‪ / hinatsubA / ābustanih‬آبوستَنیْه ‪ :‬آبستنی‪،‬‬
‫بارداری‪ ،‬حاملگی‪.‬‬
‫‪ / gibA / ābig‬آبیگ ‪ :‬آبزی‪.‬‬
‫‪ / galibA / ābilag‬آبیلَگ ‪ :‬آبله‪.‬‬
‫‪ / pA / āp‬آپ ‪ :‬آب‪.‬‬
‫‪ / SapA / āpaš‬آپَخش ‪- ۱ :‬سرشار‪ ،‬پر‪ ،‬لبریز‪ ،‬آکنده‪،‬‬
‫‪ / yi / iy‬ایی ‪- ۱ :‬نشان نیناسرا نکره‪ .‬مانند‪ :‬مردی‪۲ .‬ـ‬
‫لبالب ‪۲‬ـ دررو‪ ،‬کانال‪ ،‬مجرای آب‪.‬‬
‫‪ / natiSxapA / āpaxšitan‬آپَخشیتَن ‪ :‬نابود ـ‬
‫‪ / rAbi / ibār‬ایی بار ‪ :‬یک بار‪ ،‬یک دفعه‪ ،‬یک نوبت‪.‬‬
‫خراب ـ منهدم ـ منفجر ـ ویران شدن‪.‬‬
‫‪ / nSiSxapA / āpaxšišn‬آپَخشیشْن ‪ :‬انهدام‪،‬‬
‫خرابی‪ ،‬تخریب‪ ،‬ویرانی‪ ،‬نابودی‪.‬‬
‫‪ / hikiSxapA / āpaxšikih‬آپَخشیکیْه ‪ :‬طغیان‬
‫آب‪ ،‬مد‪.‬‬
‫با طراوت‪ ،‬کسی که چهرهای چون آب دارد ‪۲‬ـ آنچه ذاتش از‬
‫‪ / natiniSxapA / āpaxšinitan‬آپَخشینیتَن ‪:‬‬
‫نابود ـ منهدم ـ منفجر کردن‪.‬‬
‫‪ / kanikapA / āpakinak‬آپَکینَک ‪ :‬آبگینه‪ ،‬شیشه‪،‬‬
‫بلور‪.‬‬
‫‪ / nikanikapA / āpakinakin‬آپَکینَکین ‪:‬‬
‫آبگینهای‪ ،‬شیشهای‪ ،‬بلوری‪.‬‬
‫‪ / nAdpA / āpdān‬آپْدان ‪ :‬آبدان‪ ،‬ظرف آب‪ ،‬آسور‪.‬‬
‫‪۶۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / hitagvi / ivgatih‬ایوگَتیْه ‪ :‬حمله ـ هجوم ـ‬
‫تجاوز ـ تازش ـ دست درازی شیطانی یا اهریمنی‪.‬‬
‫‪ / hirhugvi / ivguhrih‬ایوگوهْریْه ‪ :‬وحدت وجود‪،‬‬
‫وحدت ذات‪.‬‬
‫‪ / kumvi / ivmuk‬ایوموک ‪ :‬کسی که یک لنگه کفش به‬
‫پا دارد‪.‬‬
‫‪/ hinSirAvud kumvi / ivmuk duvārišnih‬‬
‫ایوموک دوواریشنیْه ‪ :‬گناه راه رفتن با یک لنگه کفش‪.‬‬
‫‪ / rAzahvi / ivhazār‬ایوهَزار ‪ :‬یک هزار‪.‬‬
‫‪ / hivi / ivih‬ایویْه ‪ :‬یگانگی‪ ،‬اتحاد‪ ،‬اتفاق‪ ،‬وحدت‪.‬‬
‫‪ / nahgnAyvi / ivyānghan‬ایویانگهَن ‪ :‬اوستایی‪:‬‬
‫ن‪ aivyãvanghana‬کمربند کُشتی‪ ،‬کمربند‬
‫اَئیوْیا ْوْن ْگ َه َ‬
‫مقدس دینی که از ‪ ۷۲‬رشته پشم بر ٔه سفید در ‪ ۶‬دسته‬
‫بافته‪.‬‬
‫‪ / nivi / ivin‬ایوین ‪ :‬آداب‪ ،‬آیین‪ ،‬رسم‪ ،‬عرف‪ ،‬روش‪،‬‬
‫اسلوب‪ ،‬شکل‪.‬‬
‫‪ / ganivi / ivinag‬ایوینَگ ‪- ۱ :‬آداب‪ ،‬آیین‪ ،‬رسم‪،‬‬
‫عرف‪ ،‬روش‪ ،‬اسلوب‪ ،‬شکل‪ ،‬فرم‪ ،‬صورت ‪۲‬ـ آئینه‪.‬‬
‫یک عدد مانند‪ :‬ایبار‪ :‬یک بار ‪۳‬ـ این ضمیر آماژه اشاره‪.‬‬
‫‪ / bA / āb‬آب ‪ :‬آب‪.‬‬
‫‪ / nAzatbA / ābtazān‬آب تَزان ‪ :‬آب رو‪ ،‬کانال‪ ،‬آبراه‪،‬‬
‫جدول جوی‪.‬‬
‫‪ / garhicbA / ābcihrag‬آب چیهرَگ ‪- ۱ :‬لطیف‪،‬‬
‫آب ساخته شدهاست‪.‬‬
‫‪ / dAbA / ābād‬آباد ‪ :‬آباد‪ ،‬حاصلخیز‪ ،‬پرجمعیت‪،‬‬
‫مزروع‪.‬‬
‫‪ / nAdAbA / ābādān‬آبادان ‪- ۱ :‬آباد‪ ،‬حاصلخیز‪،‬‬
‫پرجمعیت‪ ،‬مزروع ‪۲‬ـ موفق‪ ،‬کامیاب‪.‬‬
‫‪ / hinAdAbA / ābādānih‬آبادانیْه ‪-۱ :‬آبادانی‪،‬‬
‫حاصلخیزی‪ ،‬پرجمعیتی‪ ،‬مزروعی ‪۲‬ـ موفقیت‪ ،‬کامیابی‪.‬‬

‫‪ / nAx nApA / āpān xān‬آپان خان ‪ :‬چشمه ـ‬
‫چاه آب‪.‬‬
‫‪ / fAn nApA / āpān nāf‬آپان ناف ‪ :‬سرچشم ٔه‬
‫آب‪ ،‬اصل‪.‬‬
‫‪ / kartiv nApA / āpān vitrak‬آپان ویترَک ‪:‬‬
‫کانال ـ مجرای آب‪.‬‬
‫‪ / kinApA / āpānik‬آپانیک ‪ :‬آبی‪ ،‬مایع‪ ،‬سیال‪.‬‬
‫‪ / nAxpA / āpxān‬آپخان ‪ :‬چشم ٔه آب‪.‬‬
‫‪ / nAxpA / āpxān‬آپخانیک ‪ :‬چشم ٔه آب‪ ،‬چاه‪.‬‬
‫‪ / cirpA / āpric‬آپریچ ‪ :‬آبریز‪ ،‬فواره‪.‬‬
‫‪ / nazpA / āpzan‬آپزَن ‪ :‬وان حمام‪ ،‬حوض کوچک‪.‬‬
‫‪ / rAspA / āpsār‬آپسار ‪ :‬سرچشمه‪ ،‬سرآب‪.‬‬
‫خوَر ‪ :‬آبخور‪ ،‬آبشخور‪،‬‬
‫‪ / nArAspA / āpsārān‬آپساران ‪- ۱ :‬بهار ‪۲‬ـ بارانی‪.‬‬
‫‪ / kirAspA / āpsārik‬آپساریک ‪ :‬زمینی که دارای‬
‫سرآب است‪.‬‬
‫‪ / kamAkpA / āpkāmak‬آپکامَک ‪ :‬نوعی غذا‪،‬‬
‫سوپ‪.‬‬
‫‪ / kanigpA / āpginak‬آپگینَک ‪ :‬آبگینه‪ ،‬شیشه‪،‬‬
‫بلور‪.‬‬
‫‪ / nikanigpA / āpginakin‬آپگینَکین ‪ :‬آبگینهای‪،‬‬
‫شیشهای‪ ،‬بلورین‪.‬‬
‫‪ / sunpA / āpnus‬آپنوس ‪ :‬آبنوس‪ ،‬نوعی چوب سخت‪.‬‬
‫اومَند ‪ :‬آباد‪ ،‬آبادان‪ ،‬حاصلخیز‪ ،‬بابرکت‪ ،‬مترقی‪ ،‬توسعه یافته‪.‬‬
‫‪ / kArupA / āpurāk‬آپوراک ‪ :‬حامل‪ ،‬آورنده‪ ،‬تولید ـ‬
‫خلق کننده‪ ،‬سازنده‪.‬‬
‫‪ / natrupA / āpurtan‬آپورتَن ‪- ۱ :‬حمل کردن‪،‬‬
‫آوردن ‪۲‬ـ غارت ـ دزدی ـ سرقت کردن‪ ،‬دستبرد زدن‪،‬‬
‫ربودن‪.‬‬
‫‪ / nSirupA / āpurišn‬آپوریشْن ‪- ۱ :‬حمل‪ ،‬آ َورِش ‪۲‬ـ‬
‫محصول‪ ،‬تولید‪ ،‬خلق ‪۳‬ـ غارت‪ ،‬دزدی‪ ،‬سرقت‪ ،‬دستبرد‪.‬‬
‫‪ / hinSirupA / āpurišnih‬آپوریشنیْه ‪- ۱ :‬حمل‬
‫کردن‪ ،‬آوردن ‪۲‬ـ حاصل ـ تولید ـ خلق کردن ‪۳‬ـ غارت ـ‬
‫دزدی ـ سرقت کردن‪.،‬‬
‫خوَرّه‬
‫‪۶۴‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nAdsupradnapA / āpandarpusdān‬آپ‬
‫اندرپوسدان ‪ :‬مایع درون رحم‪.‬‬
‫‪hinSub‬‬ ‫‪mahradnapA‬‬ ‫‪/ āpandarham‬‬
‫‪ / bušnih‬آپ اندرهم بوشنیْه ‪ :‬آب لذت زن و مرد به هنگام‬
‫آمیزش‪.‬‬
‫‪ / dnamupA / āpumand‬آپ اومَند ‪ :‬آبدار‪.‬‬
‫‪ / nacatpA / āptacan‬آپ َتچَن ‪ :‬سیالب‪.‬‬
‫‪ / karhicpA / āpcihrak‬آپ چیه َرک ‪- ۱ :‬گوهر‬
‫وجودی‪ ،‬ژن ‪۲‬ـ نام ستارهای است‪.‬‬
‫‪ / nArhicpA / āpcihrān‬آپ چیهران ‪ :‬نام گروهی‬
‫از ستارگان‪.‬‬
‫‪ / ravx pA / āp xvar‬آپ ْ‬
‫آبخوری‪.‬‬
‫‪ / tApA / āpāt‬آپات ‪ :‬آباد‪ ،‬حاصلخیز‪.‬‬
‫‪ / nAtApA / āpātān‬آپاتان ‪ :‬آبادان‪ ،‬آباد‪.‬‬
‫‪ / hinAtApA / āpātānih‬آپاتانیْه ‪ :‬آبادانی‪،‬‬
‫حاصلخیزی‪.‬‬
‫‪ / natinAtApA / āpātānitan‬آپاتانیتَن ‪ :‬آباد‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / hitApA / āpātih‬آپاتیْه ‪ :‬آبادانی‪ ،‬ترقی‪ ،‬پیشرفت‪،‬‬
‫برکت‪ ،‬خوشبختی‪.‬‬
‫‪ / dnamu hitApA / āpātih umand‬آپاتیْه‬
‫‪ / AhitApA / āpātihā‬آپاتیها ‪ :‬آبادانه‪،‬‬
‫حاصلخیزانه‪.‬‬
‫‪ / AnAdApA / āpādānā‬آپادانا ‪ :‬تاالر‪ ،‬سالن‪ ،‬کاخ‬
‫بیرونی یا عمومی در تخت جمشید‪.‬‬
‫‪ / itrApA / āpārti‬آپارتی ‪ :‬نام خاندان ارشَک یکم‬
‫بنیانگذار اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / nApA / āpān‬آپان ‪ :‬آبان آب‪ +‬ان ماهی که در آن‬
‫بارانهای ساالنه آغاز میشود‪.‬‬
‫‪ / harravx nApA / āpān xvarrah‬آپان ْ‬
‫‪ :‬فره ـ سبکی آب‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪kinSiravxa‬‬ ‫‪iSxatA‬‬ ‫‪/ ātaxši‬‬ ‫‪ / natsupA / āpustan‬آپوستَن ‪ :‬آبستن‪ ،‬باردار‪.‬‬

‫خوَریشْنیک ‪ :‬آتشی که بی هیزم‬
‫‪ / axvarišnik‬آتَخشی َا ْ‬ ‫‪ / sAg natsupA / āpustan gās‬آپوستَن‬
‫می سوزد‪.‬‬ ‫گاس ‪ :‬هنگام زایمان‪.‬‬
‫‪/ rakmrap iSxatA / ātaxši parmkar‬‬ ‫‪ / hinatsupA / āpustanih‬آپوستَنیْه ‪ :‬آبستنی‪،‬‬
‫آتَخشی پَر ْمکَر ‪ :‬نام آتشکدهای خودسوز‪.‬‬ ‫بارداری‪ ،‬حاملگی‪.‬‬
‫‪ / kAcus iSxatA / ātaxši sucāk‬آتَخشی‬ ‫‪ / hitsupA / āpustih‬آپوستیْه ‪ :‬آبستنی‪ ،‬بارداری‪،‬‬
‫سوچاک ‪ :‬آتش سوزان‪ ،‬شعله ور‪.‬‬ ‫حاملگی‪.‬‬
‫‪ / yukrak iSxatA / ātaxši karkuy‬آتَخشی‬ ‫‪ / hipA / āpih‬آپیْه ‪ :‬آبکی‪ ،‬مایع‪ ،‬سیال‪.‬‬
‫کَرکوی ‪ :‬آتشکد ٔه کرکوی‪.‬‬ ‫‪ / natipA / āpitan‬آپیتَن ‪ :‬شیره‪ ،‬عصاره‪ ،‬عرق‪،‬‬
‫‪/ nArhrav iSxatA / ātaxši varhrān‬‬ ‫ساندیس‪.‬‬
‫آتَخشی وَرهْران ‪ :‬آتش بهرام‪.‬‬ ‫‪ / kamxut natipA / āpitan tuxmak‬آپیتَن‬
‫‪/ mArhav iSxatA / ātaxši vahrām‬‬ ‫توخمَک ‪ :‬شیره ـ عصاره ـ عرق گیاه می شدهاست‪..‬‬
‫آتَخشی َوهْرام ‪ :‬آتش بهرام‪ ،‬آتشکد ٔه بزرگ هر شهر‪.‬‬ ‫‪ / kipA / āpik‬آپیک ‪ :‬مایع‪ ،‬سیال‪.‬‬
‫‪ / tSizAv iSxatA / ātaxši vāzišt‬آتَخشی‬ ‫‪ / kalipA / āpilak‬آپیلَک ‪ :‬آبله‪ ،‬تاول‪.‬‬
‫وازیشت ‪ :‬برق آسمان‪ ،‬آتش برق‪.‬‬
‫‪ / SxatA / ātaxš‬آتَخش ‪ :‬آتش‪.‬‬
‫‪nAmArhAv‬‬ ‫‪iSxatA‬‬ ‫‪/ ātaxši vāhrāmān‬‬
‫‪ / kamhut SxatA / ātaxš tuhmak‬آتَخش‬
‫‪ /‬آتَخشی واهْرامان ‪ :‬بزرگ ترین و مقدس ترین آتش و‬
‫توهمَک ‪ :‬آتش نژاد‪ ،‬آتش تبار‪ ،‬آتش ذات‪.‬‬
‫آتشکده‪.‬‬
‫‪ / rAtrak SxatA / ātaxš kartār‬آتَخش‬
‫‪ / kiSxatA / ātaxšik‬آتَخشیک ‪ :‬آتشی‪.‬‬
‫کَرتار ‪ :‬تهیه کنند ٔه آتش‪.‬‬
‫‪ / ratA / ātar‬آتَر ‪ :‬آتش‪ ،‬آذر‪.‬‬
‫‪ / sAg SxatA / ātaxš gās‬آتَخش گاس ‪:‬‬
‫‪ / SxavratA / ātarvaxš‬آتَروَخش ‪ :‬رهبر ـ مرجع‬
‫آتشگاه‪ ،‬سکویی که ظرف آتش مقدس را روی آن میگذارند‬
‫دینی‪.‬‬
‫آمدهاست‪..‬‬
‫‪ / hiSxavratA / ātarvaxših‬آتَروَخشیْه ‪:‬‬
‫‪ / nSiAyn SxatA / ātaxš nyāišn‬آتَخش‬
‫مرجعیت دینی‪.‬‬
‫نیاییشْن ‪ :‬آتش نیایش‪ ،‬نام نیایشی برای آتش‪.‬‬
‫‪ / kuratA / ātaruk‬آتَروک ‪ :‬آتش‪ ،‬آذر‪.‬‬
‫‪rAtiniSxav‬‬ ‫‪SxatA‬‬ ‫‪/ ātaxš‬‬
‫‪ / SatA / ātaš‬آتَش ‪ :‬آتش‪.‬‬ ‫‪ / vaxšinitār‬آتَخش وَخشینیتار ‪ :‬پیشوایی که در مراسم‬
‫‪ / vAtA / ātāv‬آتاو ‪- ۱ :‬ثروتمند‪ ،‬غنی‪ ،‬مستطیع‪ ،‬دارا‬ ‫دینی آتشدار است‪.‬‬
‫‪۲‬ـ مستعد‪ ،‬با صالحیت‪ ،‬الیق‪ ،‬شایسته‪.‬‬ ‫‪/ rAtinizav SxatA / ātaxš vazinitār‬‬
‫‪ / hivAtA / ātāvih‬آتاویْه ‪- ۱ :‬ثروتمندی ‪۲‬ـ‬ ‫آتَخش وَزینیتار ‪ :‬کسی که آتش را شعله ور میکند‪.‬‬
‫استعداد‪ ،‬صالحیت‪ ،‬لیاقت‪ ،‬شایستگی‪.‬‬ ‫‪ / AS nASxatA / ātaxšān šā‬آتَخشان شا ‪:‬‬
‫‪ / nirtA / ātrin‬آترین ‪ :‬نام کسی از ایالم‪.‬‬ ‫شاه آتشان‪ ،‬آذران شاه‪ ،‬آتش بهرام‪ ،‬یکی از آتشکدههای‬
‫‪ / rutA / ātur‬آتور ‪ :‬آتش‪ ،‬آذر‪ ،‬شعله‪.‬‬ ‫بزرگ ایران‪.‬‬
‫‪ / ratsa rutA / ātur astar‬آتور اَستَر ‪ :‬خاکستر‪.‬‬

‫‪۶۵‬‬

‫‪ / cusrutA / ātursuc‬آتورسوچ ‪ :‬آذرسوز‪ ،‬فروزندگی‬
‫آتش‪.‬‬
‫‪ / nAkatAk rutA / ātur kātakān‬آتورکاتَکان ‪:‬‬
‫نام آتشکدهای است‪.‬‬
‫‪ / sAgrutA / āturgās‬آتورگاس ‪ :‬آتشگاه‪ ،‬آذرگاه‪،‬‬
‫آتشکده‪.‬‬
‫‪ / psanSugutA / ātugušnasp‬آتورگوشنَسپ ‪:‬‬
‫آتشکد ٔه آذرگَشسپ این آتشکده در آذربایجان بود‪.‬‬
‫‪ / kanugrutA / āturgunak‬آتورگونَک ‪ :‬آذرگونه‪،‬‬
‫آتشگون‪ ،‬گل آذرگون‪.‬‬
‫‪ / isern razA / āzar nresi‬آتورنِرسی ‪ :‬آذر‬
‫نِرسی پسر هرمز دوم نهمین شاه ساسانی‪.‬‬
‫‪ / AtAparsA / āsrapātā‬آثرَپاتا ‪ :‬نام استانداران‬
‫زمان اشکانیان که ریاست آتشکده را نیز بر عهده داشتند‪.‬‬
‫‪ / nAvarsA / āsravān‬آثرَوان ‪) :‬اوستایی‪ :‬آث َروَن‬
‫‪ ( ãsravan‬نگهبان آتش ورجاوند یا مقدس روحانیون‪،‬‬
‫موبدان‪.‬‬
‫‪ / AtAporsA / āsropātā‬آثروپاتا ‪ :‬نام فرمانروای‬
‫ایرانی آذربایجان‪.‬‬
‫‪ / idAyrsA / āsryādi‬آثریادی ‪ :‬آذر ماه در تقویم‬
‫هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / anSuabAysA / āsyābaušna‬آثیابَئوش َ‬
‫ن ‪ :‬نام‬
‫کسی‪.‬‬
‫‪ / natsaxA / āxastan‬آخَستَن ‪ :‬برخاستن‪ ،‬قیام‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / txA / āxt‬آخْت ‪ :‬بیماری‪ ،‬مرض‪.‬‬
‫‪ / ravxA / āxvar‬آ ْ‬
‫خوَر ‪ :‬آخور‪ ،‬اصطبل‪.‬‬
‫‪rAdras‬‬ ‫‪nAtap‬‬ ‫‪ravxA‬‬ ‫‪/ āxvar patān‬‬
‫خوَر پَتان سَردار ‪ :‬فرمانده میراخوران‪ ،‬فرمانده‬
‫‪ / sardār‬آ ْ‬
‫کل سواره نظام‪.‬‬
‫‪ / rAdras ravxA / āxvar sardār‬آ ْ‬
‫خوَر سَردار‬
‫ستَر ‪ :‬مَقاش‪ ،‬سیخی که‬
‫‪ :‬میراخور‪ ،‬فرمانده سواره نظام‪.‬‬
‫‪ / natimArxA / āxrāmitan‬آخرامیتَن ‪ :‬خرامیدن‪.‬‬
‫‪۶۶‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / niratsa rutA / ātur astarin‬آتور اَستَرین ‪:‬‬
‫خاکسترین‪.‬‬
‫‪ / nugrutsa rutA / ātur asturgun‬آتور‬
‫اَستَورگون ‪ :‬خاکستری رنگ‪.‬‬
‫‪ / ratsi rutA / ātur istar‬آتور ایستَر ‪ :‬خاکستر‬
‫آزاد‪.‬‬
‫‪ / kadnab rutA / ātur bandak‬آتور بَندَک ‪ :‬نام‬
‫کسی‪.‬‬
‫‪ / rtim nizrub rutA / ātur burzin mitr‬آتور‬
‫بورزین میتْر ‪ :‬آتشکد ٔه آذر بَرزین مهر‪ .‬این آتشکد ٔه کشاورزان‬
‫خراسان و در باالی کوه ریوند در نیشابور بودهاست‪.‬‬
‫‪ / gaburraf rutA / ātur farrubag‬آتور َفرّوبَگ‬
‫‪ :‬آتشکد ٔه آذر فرنبغ‪.‬‬
‫‪ / qabnraf rutA / ātur farnbaq‬آتور فَرْنبَغ ‪:‬‬
‫آذرفرنبغ‪ ،‬آتشکد ٔه آذر فرنبغ‪ .‬نام یکی از سه آتشکده بزرگ‬
‫در زمان ساسانیان که در گاریان فارس بود‪.‬‬
‫‪ / yukrak rutA / ātur karkuy‬آتور کَرکوی ‪:‬‬
‫آتشکد ٔه کرکوی در سیستان‪.‬‬
‫‪ / nArutA / āturān‬آتوران ‪ :‬آتشها‪ ،‬آذرها‪ ،‬شعلهها‪.‬‬
‫نام آتشی در هر روستا در زمان ساسانیان که دو تن مغ از‬
‫آن نگهداری میکردند‪.‬‬
‫‪ / tAprutA / āturpāt‬آتورپات ‪ :‬آذربُد‪ ،‬یکی از‬
‫مقامهای روحانیون زرتشتی است که اهورامزدا عطا کرده‪.‬‬
‫‪ / nAkatAprutA / āturpātakān‬آتورپاتَکان ‪:‬‬
‫آذربایجان‪ ،‬آذرباتکان‪.‬‬
‫‪nAdnapserAm‬‬ ‫‪tAprutA‬‬ ‫‪/ āturpāt‬‬
‫‪ / mārespandān‬آتورپات مارِسپَندان ‪ :‬آذرپاد مارسپندان‪.‬‬
‫یکی از نوادگان زرتشت و یکی از موبدان بزرگ در زمان‬
‫شاپور دوم ساسانی‪.‬‬
‫‪ / tAdrutA / āturdāt‬آتوردات ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / ratsrutA / āturstar‬آتور ْ‬
‫با آن آتش را زیر و رو میکنند‪.‬‬

‫‪ / trA / ārt‬آرْت ‪ :‬آرد‪.‬‬
‫‪ / katrA / ārtak‬آ ْرتَک ‪ :‬آرد‪.‬‬
‫‪ / natrA / ārtan‬آ ْرتَن ‪ :‬آرد ـ آسیاب ـ پودرکردن‪.‬‬
‫‪ / kuzrA / ārzuk‬آرْزوک ‪- ۱ :‬آرزو‪ ،‬خواسته‪ ،‬میل ‪۲‬ـ‬
‫محبت‪.‬‬
‫‪ / AybArA / ārābyā‬آرابیا ‪ :‬عرب‪.‬‬
‫‪ / dArA / ārād‬آراد ‪ :‬آراینده‪.‬‬
‫شن ‪ :‬خیزش‪ ،‬قیام‪،‬‬
‫‪ / ipsArA / ārāspi‬آراسپی ‪ :‬نام عموی زرتشت‪.‬‬
‫‪ / natsixA / āxistan‬آخیستَن ‪ :‬برخاستن‪ ،‬قیام‬
‫‪ / katsArA / ārāstak‬آراستَک ‪- ۱ :‬آراسته‪ ،‬مزین‪،‬‬
‫زینت شده ‪۲‬ـ مسلح‪ ،‬مجهز‪.‬‬
‫‪ / hikatsArA / ārāstakih‬آراستَکیْه ‪ :‬آراستگی‪،‬‬
‫تزئین‪.‬‬
‫‪ / natsArA / ārāstan‬آراستَن ‪ :‬آراستن‪ ،‬زینت ـ‬
‫تزئین ـ مزین ـ منظم ـ مرتب کردن‪ ،‬نظم ـ ترتیب دادن‪.‬‬
‫‪ / rAtsArA / ārāstār‬آراستار ‪ :‬آراسته ـ مرتب ـ‬
‫منظم ـ زینت کننده‪.‬‬
‫‪ / hirAtsArA / ārāstārih‬آراستاریْه ‪ :‬آراستن‪،‬‬
‫زینت ـ تزئین ـ مزین ـ منظم ـ مرتب کردن‪ ،‬نظم ـ ترتیب‬
‫دادن‪.‬‬
‫‪ / AhirAtsArA / ārāstārihā‬آراستاریها ‪ :‬به‬
‫آراستگی‪ ،‬به طور منظم‪.‬‬
‫‪ / itsArA / ārāsti‬آراستی ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / nSiyArA / ārāyišn‬آراییشْن ‪ :‬آرایش‪ ،‬نظم‪،‬‬
‫ترتیب‪ ،‬اداره‪.‬‬
‫‪tiSravx‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪nSiyArA‬‬ ‫‪/ ārāyišn i‬‬
‫خوَرشیت ‪ :‬آرایش خورشید‪ ،‬نام‬
‫‪ / xvaršit‬آراییشْن ایی ْ‬
‫یکی از آهنگهای ایران باستان‪.‬‬
‫‪ / lebrA / ārbel‬آربِل ‪ :‬نام جایی که پیکر شاهان‬
‫اشکانی در آن به خاک سپرده شده بود‪.‬‬
‫‪ / nSiyurA / āruyišn‬آروییشْن ‪ :‬رویش‪ ،‬نمو‪ ،‬رشد‪.‬‬
‫‪ / kinSiyurA / āruyišnik‬آروییشْنیک ‪ :‬روئیدنی‪،‬‬
‫رستنی‪ ،‬رشد ـ نمو کردنی‪.‬‬
‫‪۶۷‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nadimArxA / āxrāmidan‬آخرامیدَن ‪:‬‬
‫خرامیدن‪.‬‬
‫‪ / natizixA / āxizitan‬آخیزیتَن ‪ :‬برخاستن‪ ،‬قیام‬
‫کردن‪ ،‬بپاخاستن‪.‬‬
‫‪ / natsizixA / āxizistan‬آخیزیستَن ‪ :‬برخاستن‪،‬‬
‫قیام کردن‪ ،‬بپاخاستن سوگند یاد میکند‪.‬‬
‫‪ / nSizixA / āxizišn‬آخیزی ْ‬
‫رستاخیز‪ ،‬قیامت‪.‬‬
‫کردن‪ ،‬بپاخاستن‪.‬‬
‫‪ / guradA / ādarug‬آدَروگ ‪ :‬ساده ترین آتش‬
‫زرتشتیان‪.‬‬
‫‪ / gihedA / ādehig‬آدِهیگ ‪ :‬اهلی‪ ،‬بومی‪.‬‬
‫‪ / nAdA / ādān‬آدان ‪- ۱ :‬دارامند‪ ،‬پولدار‪ ،‬سرمایه¬دار‪،‬‬
‫ثروتمند‪ ،‬غنی ‪۲‬ـ ثروت‪ ،‬دارایی‪ ،‬مال‪.‬‬
‫‪ / hinAdA / ādānih‬آدانیْه ‪ :‬ثروت‪ ،‬دارایی‪ ،‬مال‪.‬‬
‫‪ / rudA / ādur‬آدور ‪ :‬آتش‪.‬‬
‫‪ / SinkrudA / ādurkniš‬آدورکنیش ‪ :‬آبان ماه در‬
‫تقویم هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / hAgrudA / ādurgāh‬آدورگاه ‪ :‬آتشگاه‪.‬‬
‫‪ / SinakudA / ādukaniš‬آدوکَنیش ‪ :‬نام آبان ماه‬
‫در تقویم هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / rA / ār‬آر ‪ :‬آرد ـ پودر ـ آسیاب کردن‪.‬‬
‫‪ / nasarA / ārasan‬آ َرسَن ‪ :‬آرسَن‪ ،‬انجمن‪ ،‬مجلس‪،‬‬
‫مجمع‪.‬‬
‫‪ / karA / ārak‬آرَک ‪ :‬جهت‪ ،‬طرف‪ ،‬سمت‪ ،‬سوی‪.‬‬
‫‪ / marA / āram‬آرَم ‪ :‬آرام‪ ،‬راحت‪ ،‬آسوده‪.‬‬
‫‪ / natimarA / āramitan‬آرَمیتَن ‪ :‬آرمیدن‪،‬‬
‫استراحت کردن‪ ،‬آسودن‪ ،‬در صلح بودن‪.‬‬
‫‪ / jnarA / āranj‬آرَنج ‪ :‬آرنج‪.‬‬
‫‪ / kAnivarA / āravināk‬آرَویناک ‪ :‬لبریز‪ ،‬پر‪ ،‬سرشار‪،‬‬
‫لبالب‪ ،‬ماالمال‪ ،‬آکنده‪.‬‬

‫‪ / tAS tAzA / āzāt šāt‬آزات شات ‪ :‬آزادشاد‪.‬‬
‫نام یکی از موبدان زرتشتی در زمان خسرو یکم شاه ساسانی‪.‬‬
‫‪ / hirAtrak tAzA / āzāt kartārih‬آزات‬
‫کَرتاریْه ‪ :‬آزادی عمل‪ ،‬اختیار کامل‪.‬‬
‫‪ / mAktAzA / āzātkām‬آزات کام ‪ :‬مختار‪ ،‬صاحب‬
‫اختیار‪ ،‬کسی که آزادی عمل دارد‪.‬‬
‫‪ / himAktAzA / āzātkāmih‬آزات کامیْه ‪ :‬اختیار‪.‬‬
‫پ ‪ :‬یکی از پسران‬
‫‪ / kimAktAzA / āzātkāmik‬آزات کامیک ‪ :‬مختار‪،‬‬
‫صاحب اختیار‪ ،‬کسی که آزادی عمل دارد‪.‬‬
‫‪ / nAtram tAzA / āzāt martān‬آزات مَرتان ‪:‬‬
‫آزاد مردان‪ ،‬نجیب زادگان‪.‬‬
‫‪ / hitram tAzA / āzāt martih‬آزات مَرتیْه ‪:‬‬
‫آزادمردی‪ ،‬جوانمردی‪ ،‬نجابت‪.‬‬
‫‪ / ravtAzA / āzātvar‬آزات وَر ‪ :‬آزادوار‪ ،‬نام یکی از‬
‫آهنگهای ایران باستان‪.‬‬
‫‪ / nAtAzA / āzātān‬آزاتان ‪ :‬آزادان‪ ،‬این نام و نیز‬
‫وَزورکان‪ ،‬نام کارگزاران دولتی در زمان ساسانیان بودند که‬
‫میتوانستند شاه را برکنار کنند‪.‬‬
‫‪ / hitAzA / āzātih‬آزاتیْه ‪- ۱ :‬آزادی‪ ،‬نجابت‪.‬‬
‫‪ / natSAd hitAzA / āzātih dāštan‬آزاتیْه‬
‫داشتن ‪- ۱ :‬آزاد بودن برده نبودن ‪۲‬ـ سپاسگزار ـ قدردان ـ‬
‫شکرگزار بودن‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / rak hitAzA / āzātih kar‬آزاتیْه کَر ‪۱ :‬‬
‫آزادیخواه ‪ ،‬آزادیگر‪.‬‬
‫‪ / natrak hitAzA / āzātih kartan‬آزاتیْه‬
‫َکرتَن ‪- ۱ :‬آزادیخواه بودن ‪۲‬ـ سپاسگزاری نمودن‪.‬‬
‫‪/ hirAtrak hitAzA / āzātih kartārih‬‬
‫آزاتیْه کَرتاریْه ‪- ۱ :‬آزادیخواهی ‪۲‬ـ ساسگزاری‪.‬‬
‫‪ / natfug hitAzA / āzātih guftan‬آزاتیْه‬
‫گوفتَن ‪- ۱ :‬آزادی بیان داشتن‪ ،‬آزادانه سخن گفتن ‪.‬‬
‫‪ / rAzA / āzār‬آزار ‪ :‬آزار‪ ،‬اذیت‪ ،‬رنج‪ ،‬شکنجه‪.‬‬
‫‪ / karAzA / āzārak‬آزارَک ‪ :‬زخمی‪ ،‬مجروح‪.‬‬
‫‪۶۸‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / dnamunSiyurA / āruyišnumand‬آروییشنومَند‬
‫‪ :‬رویش مند‪ ،‬خوب رستنی‪ ،‬دارای رویش خوب‪.‬‬
‫‪ / nmarAyrA / āryāramn‬آریا َرمْن ‪ :‬یکی از‬
‫فرمانداران داریوش‪.‬‬
‫‪ / AnmarAyrA / āryāramnā‬آریا َرمْنا ‪ :‬پدر بزرگ‬
‫داریوش اول‪.‬‬
‫‪ / epsAyrA / āryāspe‬آریاس ِ‬
‫اردشیر دوم‪.‬‬
‫‪ / nazrafoirA / āriofarzan‬آریوبَرزَن ‪ :‬نام سرداری‬
‫ایرانی که در زمان تازش اسکندر به ایران در برابر وی‬
‫مقاومت کرد‪.‬‬
‫‪ / zA / āz‬آز ‪- ۱ :‬آز‪ ،‬حرص‪ ،‬طمع‪ ،‬میل مفرط ‪۲‬ـ نام دیو‬
‫حرص ‪۳‬ـ مار‪ ،‬اژدها‪.‬‬
‫‪ / natrazA / āzartan‬آزَرتَن ‪ :‬آزار‪ ،‬اذیت‪ ،‬رنج‪،‬‬
‫شکنجه‪.‬‬
‫‪ / mrazA / āzarm‬آزَرم ‪- ۱ :‬آزرم‪ ،‬شرم‪ ،‬حیا‪ ،‬احترام‬
‫‪۲‬ـ رنج‪ ،‬آزار‪ ،‬اذیت‪ ،‬آسیب‪ ،‬زیان‪ ،‬ضرر‪ ،‬خسارت‪ ،‬صدمه‪.‬‬
‫‪ / himrazA / āzarmih‬آزَرمیْه ‪ :‬نگاه کنید به‪ :‬آزرم‪.‬‬
‫‪ / txodimrazA / āzarmidoxt‬آزَرمیدُخت ‪ :‬نام‬
‫دختر خسرو پرویز‪.‬‬
‫‪ / nSimrazA / āzarmišn‬آزَرمیشْن ‪ :‬آزرم‪ ،‬شرم‪،‬‬
‫حیا‪ ،‬احترام‪.‬‬
‫‪ / kimrazA / āzarmik‬آزَرمیک ‪ :‬محترم‪ ،‬ارجمند‪ ،‬با‬
‫حیا‪ ،‬آبرودار‪.‬‬
‫‪ / hikimrazA / āzarmikih‬آزَرمیکیْه ‪ :‬محترم‪،‬‬
‫باحیا بودن‪.‬‬
‫‪ / itnazA / āzanti‬آزَنتی ‪ :‬ترجمه‪.‬‬
‫‪ / tAzA / āzāt‬آزات ‪- ۱ :‬آزاد‪ ،‬رها‪ ،‬مرخص ‪.‬‬
‫‪ / nAkatAzA / āzātakān‬آزاتَکان ‪ :‬آزادگان‪ ،‬نجیب‬
‫زادگان‪.‬‬
‫‪ / hikatAzA / āzātakih‬آزاتَکیْه ‪ :‬آزادگی‪ ،‬نجابت‪.‬‬
‫‪ / karhic tAzA / āzāt cihrak‬آزات چیهرَک ‪:‬‬
‫از تبار ـ از نژاد آزادگان‪ ،‬آزاده نژاد‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / natimasA / āsamitan‬آسَمیتَن ‪ :‬ترسیدن‪،‬‬ ‫‪ / natrAzA / āzārtan‬آزارتَن ‪ :‬آزار ـ اذیت کردن‪،‬‬

‫وحشت کردن‪.‬‬
‫‪ / nasA / āsan‬آسَن ‪ :‬آهن‪.‬‬
‫‪ / nsA / āsn‬آسْن ‪ :‬فطری‪ ،‬ذاتی‪ ،‬غریزی نام نهاد‪..‬‬
‫‪ / rAtansA / āsnatār‬آ ْ‬
‫سنَتار ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / tarx nsA / āsn xrat‬آسْن ْ‬
‫خرَت ‪ :‬خرد ذاتی‪،‬‬
‫عقل غریزی‪.‬‬
‫‪ / hitarx nsA / āsn xratih‬آسْن ْ‬
‫خرَتیْه ‪ :‬خرد‬
‫ذاتی داشتن‪ ،‬عقل فطری یا علم لدنی داشتن‪.‬‬
‫‪ / yur nsA / āsn ruy‬آسْن روی ‪ :‬نخستین روینده‪.‬‬
‫آزردن‪ ،‬رنج ـ شکنجه دادن‪.‬‬
‫‪ / rAtrAzA / āzārtār‬آزارتار ‪ :‬آزار ـ اذیت کننده‪،‬‬
‫شکنجه گر‪ ،‬جالد‪.‬‬
‫‪ / natirAzA / āzāritan‬آزاریتَن ‪ :‬آزار ـ اذیت کردن‪،‬‬
‫آزردن‪ ،‬رنج ـ شکنجه دادن‪ ،‬صدمه زدن‪.‬‬
‫‪ / nSirAzA / āzārišn‬آزاریشْن ‪ :‬آزار‪ ،‬اذیت‪ ،‬رنج‪،‬‬
‫شکنجه‪ ،‬صدمه‪.‬‬
‫‪ / kinSiyAzA / āzāyišnik‬آزاییشنیک ‪ :‬نمو ـ‬
‫رشدکننده‪ ،‬تکثیر شونده‪.‬‬

‫‪ / katunsA / āsnutak‬آسْنوتَک ‪ :‬ذاتی‪ ،‬فطری‪،‬‬ ‫‪/ hiSitap rhiczA / āzcihr patiših‬‬

‫غریزی ‪.‬‬ ‫آزچیهر پَتیشیه ‪ :‬گرفتار بودن روان به حرص و شهوت‪،‬‬
‫سادیسم‪.‬‬
‫‪ / insA / āsni‬آسْنی ‪ :‬وقت‪.‬‬
‫‪ / kamAkzA / āzkāmak‬آزکا َمک ‪ :‬حریص‪ ،‬طمع‬
‫‪ / katinsA / āsnitak‬آسْنیتَک ‪ :‬ملهم‪ ،‬ذاتی‪ ،‬فطری‪،‬‬
‫دار‪ ،‬آزکامه بیلها را کنار هم میگذارند تا‪.‬‬
‫غریزی‪.‬‬
‫‪ / hikamAkzA / āzkāmakih‬آزکامَکیْه ‪ :‬حرص‪،‬‬
‫‪/ nSinim katinsA / āsnitak minišn‬‬
‫طمع‪ ،‬آزکامی‪ ،‬شهوت پرستی‪.‬‬
‫آسْنیتَک مینیشْن ‪ :‬اندیش ٔه الهام شده‪ ،‬علم لدنی‪ ،‬دانش‬
‫ذاتی‪.‬‬ ‫‪ / himAkzA / āzkāmih‬آزکامیْه ‪ :‬حرص‪ ،‬شهوت‪.‬‬

‫‪ / natinsA / āsnitan‬آسْنیتَن ‪ :‬حمام کردن‪.‬‬ ‫‪ / nSiyAmzA / āzmāyišn‬آزماییشْن ‪ :‬آزمایش‪،‬‬

‫امتحان‪ ،‬آزمون‪ ،‬تجربه‪.‬‬
‫‪ / kAsA / āsāk‬آساک ‪ :‬نام باستانی شهر قوچان در‬
‫استان خراسان رضوی در زمان هخامنشیان و اشکانیان‪.‬‬ ‫‪ / katumzA / āzmutak‬آزموتَک ‪ :‬آزموده‪ ،‬مجرب‪،‬‬
‫کارکشته‪.‬‬
‫‪ / nAsA / āsān‬آسان ‪ :‬آسان‪ ،‬سهل‪ ،‬راحت‪.‬‬
‫‪ / natumzA / āzmutan‬آزموتَن ‪ :‬آزمودن‪ ،‬امتحان ـ‬
‫‪ / yAp nAsA / āsān pāy‬آسان پای ‪ :‬چابک‪،‬‬
‫آزمایش ـ تجربه کردن‪.‬‬
‫چاالک‪ ،‬سریع‪ ،‬پرشتاب‪.‬‬
‫‪ / ravAnzA / āznāvar‬آزناوَر ‪ :‬آزاده‪ ،‬شریف‪ ،‬محترم‪،‬‬
‫‪ / hinSinim nAsA / āsān minišnih‬آسان‬
‫نجیب‪.‬‬
‫مینیشنیْه ‪ :‬آرامش خاطر‪ ،‬آسایش فکر‪.‬‬
‫‪ / ravzA / āzvar‬آزوَر ‪ :‬حریص‪ ،‬طمع کار‪ ،‬شهوت ران‬
‫‪ / hinAsA / āsānih‬آسانیْه ‪ :‬آسانی‪ ،‬سهولت‪ ،‬خوشی‪،‬‬
‫بیش تری کنده شود‪َ ،‬هیّار می گویند‪.‬‬
‫راحتی‪ ،‬استراحت‪.‬‬
‫‪ / hiravzA / āzvarih‬آزوَریْه ‪ :‬آزوری‪ ،‬حرص‪ ،‬طمع‪،‬‬
‫‪ / dnamu hinAsA / āsānih umand‬آسانیْه‬
‫شهوت‪.‬‬
‫اومَند ‪ :‬آسان‪ ،‬سهل‪ ،‬راحت‪.‬‬
‫‪ / AhiravzA / āzvarihā‬آزوَریها ‪ :‬آزورانه‪ ،‬حریصانه‪،‬‬
‫‪ / rAtAd hinAsA / āsānih dātār‬آسانیْه‬
‫از روی طمع‪ ،‬از روی شهوت‪.‬‬
‫داتار ‪ :‬آسانی ـ آسایش ـ راحتی دهنده‪ ،‬سهل کننده‪.‬‬
‫‪ / nadruzA / āzurdan‬آزوردَن ‪ :‬آزردن‪ ،‬اذیت کردن‪.‬‬

‫‪۶۹‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / cur nAmsA / āsmān ruc‬آسمان روچ ‪ :‬آسمان‬ ‫‪ / natinAsA / āsānitan‬آسانیتَن ‪ :‬آسودن‪،‬‬

‫روز‪ ،‬روز بیست و هفتم هر ماه‪.‬‬
‫‪ / gadinsA / āsnidag‬آسنیدَگ ‪ :‬شسته‪ ،‬تصفیه‬
‫شده‪ ،‬مطهر‪ ،‬پاک‪ ،‬خالص ‪.‬‬
‫‪ / natusA / āsutan‬آسوتَن ‪ :‬آسودن‪ ،‬استراحت کردن‪.‬‬
‫‪ / nAtsirusA / āsuristān‬آسوریستان ‪ :‬آسورستان‪،‬‬
‫آسور‪ ،‬آشور‪ ،‬بابِل‪.‬‬
‫‪ / kirusA / āsurik‬آسوریک ‪ :‬آسوری‪ ،‬آشوری‪ ،‬بابِلی‪.‬‬
‫‪ / pAyisA / āsiyāp‬آسی یاپ ‪ :‬آسیاب‪.‬‬
‫‪ / AysA / āsyā‬آسیا ‪ :‬آسیاب‪.‬‬
‫‪ / bAysA / āsyāb‬آسیاب ‪ :‬آسیاب‪.‬‬
‫استراحت کردن‪.‬‬
‫‪ / AhinAsA / āsānihā‬آسانیها ‪ :‬به آسانی‪ ،‬به‬
‫سهولت‪ ،‬به راحتی‪.‬‬
‫‪ / yAsA / āsāy‬آسای ‪ :‬آسودن‪.‬‬
‫‪ / kayAsA / āsāyak‬آسایَک ‪ :‬پناهگاه‪ ،‬آالچیق‪،‬‬
‫سایبان‪.‬‬
‫‪ / dnamu yAsA / āsāy umand‬آسای اومَند ‪:‬‬
‫‪- ۱‬استراحت کننده ‪۲‬ـ نام کوهی‪.‬‬
‫‪ / natiyAsA / āsāyitan‬آساییتَن ‪ :‬استراحت ـ‬
‫تفریح کردن‪.‬‬

‫‪ / gAysA / āsyāg‬آسیاگ ‪ :‬سنگ آسیا به‪.‬‬ ‫‪ / nSiyAsA / āsāyišn‬آساییشْن ‪ :‬آسایش‪،‬‬

‫استراحت‪ ،‬تفریح‪.‬‬
‫‪ / vAysA / āsyāv‬آسیاو ‪ :‬آسیاب‪.‬‬
‫‪ / nAkipsA / āspikān‬آسپیکان ‪ :‬نام پدر فریدون‪.‬‬
‫‪ / yAysA / āsyāy‬آسیای ‪ :‬آسیاب‪.‬‬
‫‪ / nAvatsA / āstavān‬آستَوان ‪- ۱ :‬معترف‪ ،‬مقر‪،‬‬
‫‪/ tsad tap yAysA / āsyāy pat dast‬‬
‫اقرارکننده ‪۲‬ـ متدین‪ ،‬متقی‪ ،‬مؤمن‪.‬‬
‫آسیای پَت دَست ‪ :‬آسیاب دستی‪.‬‬
‫‪ / hinAvatsA / āstavānih‬آستَوانیْه ‪- ۱ :‬اعتراف‪،‬‬
‫‪ / nSipisA / āsipišn‬آسیپیشْن ‪ :‬افروزش‪ ،‬احتراق‪،‬‬
‫اقرار ‪۲‬ـ تدین‪ ،‬تقوا‪ ،‬ایمان‪ ،‬ثبات عقیده‪.‬‬
‫آتش زدگی‪.‬‬
‫‪ / rAtsA / āstār‬آستار ‪ :‬جرم‪ ،‬گناه‪ ،‬بزه‪.‬‬
‫‪ / natisA / āsitan‬آسیتَن ‪ :‬آمدن‪.‬‬
‫‪ / natirAtsA / āstāritan‬آستاریتَن ‪ :‬رواج ـ‬
‫‪ / natfisA / āsiftan‬آسیفتَن ‪ :‬روشن کردن‪ ،‬آتش‬
‫گسترش دادن جرم یا گناه‪.‬‬
‫زدن‪ ،‬استارت زدن‪.‬‬
‫‪ / natinirAtsA / āstārinitan‬آستارینیتَن ‪ :‬علت‬
‫‪ / misA / āsim‬آسیم ‪ :‬سیم‪ ،‬نقره‪.‬‬
‫جرم شدن‪.‬‬
‫‪ / rak misA / āsim kar‬آسیم کَر ‪ :‬نقره ساز‪..‬‬
‫‪ / kanAtsA / āstānak‬آستانَک ‪ :‬آستانه‪.‬‬
‫‪ / rag misA / āsim gar‬آسیم گَر ‪ :‬نقره ساز‪.‬‬
‫‪ / nSitsA / āstišn‬آستیشْن ‪ :‬پافشاری‪ ،‬اصرار‪.‬‬
‫‪ / nimisA / āsimin‬آسیمین ‪ :‬سیمین‪ ،‬نقرهای‪.‬‬
‫‪ / prak ursA / āsru karp‬آسرو کَرپ ‪ :‬آتشین رو‪،‬‬
‫‪ / nisA / āsin‬آسین ‪ :‬آهن‪.‬‬
‫آتشین پیکر‪ ،‬آذرگونه و رهنمودها غیر دینی است‪.‬‬
‫‪ / rAs nisA / āsin sār‬آسین سار ‪ :‬سار آهنی‪.‬‬
‫‪ / nursA‬آسرون ‪) :‬اوستایی‪ :‬آث َروَن‪ãsravan‬‬ ‫‪/ āsrun‬‬
‫‪ / txativ nisA / āsin vitaxt‬آسین ویتَخت ‪:‬‬ ‫(نگهبان آتش وَرجاوَند »مقدس« روحانی‪ ،‬کاهن‪.‬‬
‫آهن گداخته یا مذاب‪.‬‬
‫‪ / hinursA / āsrunih‬آسرونیْه ‪ :‬روحانیگری‪ ،‬کاهنی‪.‬‬
‫‪ / ninisA / āsinin‬آسینین ‪ :‬آهنین‪ ،‬آهنی‪.‬‬
‫‪ / nAmsA / āsmān‬آسمان ‪ :‬آسمان‪.‬‬
‫‪ / gid ninisA / āsinin dig‬آسینین دیگ ‪ :‬دیگ‬
‫آهنین‪ ،‬ظرف آهنی‪.‬‬

‫‪۷۰‬‬

‫‪ / hinSivanSA / āšnavišnih‬آشنَویشْنیْه ‪:‬‬
‫شنوایی‪ ،‬سمعی‪ ،‬شنیداری‪.‬‬
‫‪ / AnSA / āšnā‬آشنا ‪ :‬آشنا‪.‬‬
‫‪ / kAnSA / āšnāk‬آشناک ‪ :‬مشهور‪ ،‬معروف کارکرد‬
‫آن مانند دونقطه ‪ :‬است‪.‬‬
‫‪ / natunSA / āšnutan‬آشنوتَن ‪ :‬شنودن‪ ،‬شنیدن‪،‬‬
‫فهمیدن‪ ،‬درک کردن‪.‬‬
‫‪ / puSA / āšup‬آشوپ ‪ :‬آشوب‪ ،‬بی نظمی‪.‬‬
‫‪ / natfuSA / āšuftan‬آشوفتَن ‪ :‬آشفتن‪ ،‬خشمگین‬
‫ـ عصبانی ـ ناراحت شدن‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / hirAktfuSA / āšuftkārih‬آشوفتْکاریْه ‪۱ :‬‬
‫آشفته کاری‪ ،‬کار بی نظم ‪۲‬ـ انهدام‪ ،‬تخریب‪ ،‬ویرانی‪.‬‬
‫‪ / hirAtfuSA / āšuftārih‬آشوفتاریْه ‪ :‬آشفتگی‪،‬‬
‫پریشانی‪ ،‬بی نظمی‪.‬‬
‫‪ / nAySA / āšyān‬آشیان ‪ :‬آشیان‪ ،‬منزل‪ ،‬خانه‪،‬‬
‫مسکن‪ ،‬مأوا‪.‬‬
‫‪ / kanAySA / āšyānak‬آشیانَک ‪ :‬آشیانه‪.‬‬
‫‪ / natxiSA / āšixtan‬آشیختَن ‪- ۱ :‬ریختن‪ ،‬لبریز‬
‫ـ ماالمال ـ سَراکو شدن ‪۲‬ـ جریان داشتن‪.‬‬
‫‪ / natihiSA / āšihitan‬آشیهیتَن ‪ :‬پیش ـ جلو‬
‫آوردن‪ ،‬مقدم کردن‪.‬‬
‫‪ / irqA / āqri‬آغری ‪ :‬باالترین‪ ،‬برترین‪ ،‬عالی ترین‪،‬‬
‫بزرگ ترین‪.‬‬
‫‪ / gatSiqA / āqištag‬آغیشتَگ ‪ :‬آغشته‪ ،‬آلوده‪.‬‬
‫‪ / sArfA / āfrās‬آفْراس ‪ :‬پرسش‪ ،‬سؤال‪ ،‬استعالم‪،‬‬
‫آگاهی‪.‬‬
‫‪ / hArfA / āfrāh‬آفْراه ‪- ۱ :‬آموزش‪ ،‬تعلیم ‪۲‬ـ عقیده‪،‬‬
‫ایده‪ ،‬نظریه‪ ،‬دیدگاه‪ ،‬بینش ‪۳‬ـ اصل‪ ،‬اساس‪ ،‬پایه‪ ،‬شناژ‪.‬‬
‫‪ / katirfA / āfritak‬آفْریتَک ‪ :‬آفریده‪ ،‬مخلوق‬
‫درختهایی‪.‬‬
‫‪ / natirfA / āfritan‬آفْریتَن ‪ :‬آفریدن‪ ،‬خلق ـ تولید‬
‫کردن‪ ،‬به وجود ـ پدید آوردن‪.‬‬
‫‪۷۱‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / SA / āš‬آش ‪ :‬آش‪ ،‬خوراک‪.‬‬
‫‪ / tSA / āšt‬آشت ‪ :‬آشتی‪ ،‬صلح‪ ،‬توافق‪.‬‬
‫‪ / hikatSA / āštakih‬آشتَکیْه ‪ :‬آشتی‪ ،‬صلح‪،‬‬
‫توافق‪ ،‬موافقت‪.‬‬
‫‪ / hihAvx tSA / āšt xvāhih‬آشت خْواهیْه ‪:‬‬
‫آشتی ـ صلح ـ توافق خواهی‪.‬‬
‫‪ / hitSA / āštih‬آشتیْه ‪ :‬آشتی‪ ،‬صلح‪ ،‬توافق‪،‬‬
‫موافقت‪ ،‬سازش‪.‬‬
‫‪ / rAtAd hitSA / āštih dātār‬آشتیْه داتار ‪:‬‬
‫آشتی ـ صلح ـ دهنده‪ ،‬به توافق ـ موافقت رساننده‪.‬‬
‫‪ / karAkSA / āškārak‬آشکارَک ‪ :‬آشکار‪ ،‬پیدا‪،‬‬
‫ظاهر‪.‬‬
‫‪ / kArAkSA / āškārāk‬آشکاراک ‪ :‬آشکار‪ ،‬هویدا‪،‬‬
‫روشن‪ ،‬پیدا‪ ،‬علنی‪ ،‬صریح‪ ،‬واضح‪.‬‬
‫‪/ natinikArAkSA / āškārākinitan‬‬
‫آشکاراکینیتَن ‪ :‬آشکار ـ پیدا ـ افشا ـ ظاهر کردن‪ ،‬برمال‬
‫ساختن‪.‬‬
‫‪/ rAtinikArAkSA / āškārākinitār‬‬
‫آشکاراکینیتار ‪ :‬آشکار ـ ظاهر ـ برمال ـ افشا کننده‪.‬‬
‫‪/ hirAtinikArAkSA / āškārākinitārih‬‬
‫آشکاراکینیتاریْه ‪ :‬آشکار ـ ظاهر ـ برمال ـ افشا کردن‪.‬‬
‫‪ / hikarAkSA / āškārakih‬آشکارکیْه ‪ :‬آشکاری‪،‬‬
‫ظاهری‪ ،‬پیدایی‪ ،‬علنی ـ صریح ـ واضح بودن‪.‬‬
‫‪ / hirAkSA / āškārih‬آشکاریْه ‪ :‬آشکاری‪ ،‬ظاهری‪،‬‬
‫پیدایی‪.‬‬
‫‪ / AhirAkSA / āškārihā‬آشکاریها ‪ :‬آشکارانه‪،‬‬
‫ظاهرا‪.‬‬
‫‪ / kAvanSA / āšnavāk‬آشنَواک ‪- ۱ :‬شنوا‪ ،‬سمیع‬
‫‪۲‬ـ متوجه‪.‬‬
‫‪ / hikAvanSA / āšnavākih‬آشنَواکیْه ‪- ۱ :‬حس‬
‫شنوایی ‪۲‬ـ توجه‪.‬‬
‫‪ / nSivanSA / āšnavišn‬آشنَویشْن ‪ :‬شنیدن‪،‬‬
‫متوجه شدن‪ ،‬شنیداری‪ ،‬سمعی‪.‬‬

‫‪ / hinAvurkA / ākruvānih‬آکْرووانیْه ‪ :‬بد روانی‪ ،‬بد‬
‫ذاتی‪.‬‬
‫‪ / sAkA / ākās‬آکاس ‪ :‬آگاه‪ ،‬مطلع‪ ،‬باخبر‪.‬‬
‫‪ / natinesAkA / ākāsenitan‬آکاسِنیتَن ‪ :‬آگاه ـ‬
‫مطلع ـ باخبر کردن‪.‬‬
‫‪ / tap sAkA / ākās pat‬آکاس پَت ‪ :‬عالمه‪،‬‬
‫دانشمند‪ ،‬استاد‪ ،‬فرزانه‪ ،‬حکیم‪.‬‬
‫‪ / rAk sAkA / ākās kār‬آکاس کار ‪ :‬گزارشگر‪،‬‬
‫خبرنگار‪ ،‬آگاه کننده باستان‪.‬‬
‫‪ / hisAkA / ākāsih‬آکاسیْه ‪ :‬آگاهی‪ ،‬اطالع‪ ،‬خبر‪،‬‬
‫دانایی‪ ،‬فهم‪.‬‬
‫‪ / AhisAkA / ākāsihā‬آکاسیْها ‪ :‬آگاهانه‪.‬‬
‫‪ / nidkA / ākdin‬آکدین ‪ :‬کافر‪ ،‬بی دین‪ ،‬ملحد‪ ،‬مرتد‪.‬‬
‫‪ / hinidkA / ākdinih‬آکدینیْه ‪ :‬کفر‪ ،‬بی دینی‪،‬‬
‫الحاد‪ ،‬ارتداد‪.‬‬
‫‪ / katsukA / ākustak‬آکوستَک ‪ :‬آویخته‪ ،‬آویزان‪،‬‬
‫محکم بسته شده‪ ،‬آکسته‪ ،‬آگشته‪.‬‬
‫‪ / natsukA / ākustan‬آکوستَن ‪ :‬آویختن‪ ،‬آویزان‬
‫کردن‪ ،‬محکم بستن‪ ،‬آکستن‪ ،‬آگشتن‪.‬‬
‫‪ / gA / āg‬آگ ‪ :‬پسوندی است که از بن مضارع‪ ،‬اسم‬
‫فاعل میسازد‪.‬‬
‫‪ / nadnagA / āgandan‬آگَندَن ‪ :‬آکندن‪ ،‬انباشته ـ‬
‫انبار کردن‪.‬‬
‫‪ / ninegA / āgenin‬آگِنین ‪ :‬با هم‪ ،‬متحد‪.‬‬
‫‪ / hAgA / āgāh‬آگاه ‪ :‬آگاه‪ ،‬کاردن‪ ،‬مطلع‪ ،‬باخبر‪.‬‬
‫‪ / hihAgA / āgāhih‬آگاهیْه ‪ :‬آگاهی‪ ،‬کاردانی‪،‬‬
‫اطالع‪ ،‬خبر‪.‬‬
‫‪ / nihAgA / āgāhin‬آگاهین ‪ :‬آگاه ـ مطلع ـ باخبر‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / nadinihAgA / āgāhinidan‬آگاهینیدَن ‪ :‬آگاه ـ‬
‫مطلع ـ باخبر کردن جا‪.‬‬
‫‪۷۲‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / rAtirfA / āfritār‬آفْریتار ‪ :‬آفریدگار‪ ،‬خالق ـ تولید‬
‫کننده‪ ،‬مولد‪ ،‬به وجود ـ پدید آوردنده‪.‬‬
‫‪ / hirAtirfA / āfritārih‬آفْریتاریْه ‪ :‬خلقت‪،‬‬
‫آفریدگاری‪ ،‬تولید‪ ،‬پدید ـ به وجود آورندگی‪.‬‬
‫‪ / nadirfA / āfridan‬آفْریدَن ‪ :‬آفریدن‪ ،‬خلق ـ تولید‬
‫کردن‪ ،‬به وجود ـ پدید آوردن‪.‬‬
‫‪ / hinAkirfA / āfrikānih‬آفْریکانیْه ‪ :‬دعای خیر‪،‬‬
‫برکت‪.‬‬
‫‪ / nirfA / āfrin‬آفْرین ‪ :‬آفرین‪ ،‬دعا‪ ،‬تحسین‪ ،‬ستایش‪.‬‬
‫‪ / nAganirfA / āfrinagān‬آفْرینَگان ‪- ۱ :‬دعای‬
‫خیر ‪۲‬ـ نام یک رشته از نمازهای زرتشتیان است که در طی‬
‫سال در جشنها و‪.‬‬
‫‪ / natinenirfA / āfrinenitan‬آفْرینِنیتَن ‪ :‬آفرین‬
‫ـ ثنا ـ مدح گفتن‪ ،‬دعا خواندن‪.‬‬
‫‪ / rAtrak nirfA / āfrin kartār‬آفْرین کَرتار ‪:‬‬
‫آفرین ـ مدح ـ ثنا کننده‪.‬‬
‫‪ / hinSivognirfA / āfringovišnih‬آفْرین‬
‫گویشنیْه ‪ :‬آفرین ـ حمد ـ ثناگویی‪.‬‬
‫‪ / pAtfA / āftāp‬آفتاپ ‪ :‬خورشید‪ ،‬آفتاب‪.‬‬
‫‪ / rufA / āfur‬آفور ‪ :‬تولید ـ خلق کردن‪ ،‬آفریدن‪ ،‬به‬
‫وجود آوردن‪.‬‬
‫‪ / nadirufA / āfuridan‬آفوریدَن ‪ :‬تولید ـ خلق‬
‫کردن‪ ،‬آفریدن‪ ،‬به وجود ـ پدید آوردن‪.‬‬
‫‪ / nSirufA / āfurišn‬آفوریشْن ‪ :‬آفرینش‪ ،‬خلق‪،‬‬
‫ایجاد‪ ،‬تولید‪.‬‬
‫‪ / kA / āk‬آک ‪- ۱ :‬پسوندی که صفت میسازد و امروزه‬
‫در واژههای‪ :‬خوراک‪ ،‬پوشاک و سوزاک ماندهاست‪۲ .‬ـ بدی‪،‬‬
‫عیب‪ ،‬درد‪.‬‬
‫‪ / natnakA / ākantan‬آکَنتَن ‪ :‬آکندن‪ ،‬پُر ـ لبریز ـ‬
‫سرشار ـ سَراکو ـ ماالمال کردن‪ ،‬انباشتن‪.‬‬
‫‪ / nAvurkA / ākruvān‬آکْرووان ‪ :‬بد روان‪ ،‬بد ذات‪ ،‬بد‬
‫سرشت‪.‬‬

‫‪ / hinSirAmA / āmārišnih‬آماریشْنیْه ‪ :‬آمار‪،‬‬
‫شمار‪ ،‬حساب‪ ،‬عدد‪ ،‬شمارش‪.‬‬
‫‪ / kirAmA / āmārik‬آماریک ‪ :‬آماری‪ ،‬حسابی‪ ،‬عددی‪.‬‬
‫‪ / nSicumA / āmucišn‬آموچیشْن ‪ :‬آموزش‪ ،‬تحصیل‪،‬‬
‫تعلیم‪.‬‬
‫‪ / katxumA / āmuxtak‬آموختَک ‪ :‬آموخته‪ ،‬تحصیل‬
‫کرده‪ ،‬تعلیم دیده‪.‬‬
‫‪ / natxumA / āmuxtan‬آموختَن ‪ :‬آموختن‪ ،‬یاد ـ‬
‫آموزش ـ تعلیم دادن رمه در فرهنگها‪ ،‬اوباردن و اوباریدن‪.‬‬
‫‪ / rAtxumA / āmuxtār‬آموختار ‪ :‬آموزگار‪ ،‬معلم‪،‬‬
‫مربی‪.‬‬
‫‪ / hirAtxumA / āmuxtārih‬آموختاریْه ‪:‬‬
‫آموزگاری‪ ،‬معلمی‪ ،‬مربیگری‪.‬‬
‫‪ / nSitxumA / āmuxtišn‬آموختیشْن ‪ :‬آموزش‪،‬‬
‫تعلیم‪ ،‬تربیت‪ ،‬تحصیل‪.‬‬
‫‪ / hinSitxumA / āmuxtišnih‬آموختیشْنیْه ‪:‬‬
‫آموزش‪ ،‬تعلیم‪ ،‬تربیت‪ ،‬تحصیل‪.‬‬
‫‪ / natizrumA / āmurzitan‬آمورزیتَن ‪ :‬آمرزیدن‪ ،‬عفو‬
‫ـ گذشت کردن‪ ،‬بخشیدن‪.‬‬
‫‪ / rAtizrumA / āmurzitār‬آمورزیتار ‪ :‬آمرزنده‪،‬‬
‫غفور‪ ،‬بخشنده‪.‬‬
‫‪ / hirAtizrumA / āmurzitārih‬آمورزیتاریْه ‪:‬‬
‫آمرزندگی‪ ،‬غفران‪ ،‬بخشایش‪.‬‬
‫‪ / nSizrumA / āmurzišn‬آمورزیشْن ‪ :‬آمرزش‪ ،‬عفو‪،‬‬
‫غفران‪ ،‬بخشایش‪.‬‬
‫‪ / nSizrumA / āmurzišn‬آمورزیشنومَند ‪ :‬آمرزیده‪،‬‬
‫عفو ـ بخشیده شده‪ ،‬مغفور‪.‬‬
‫‪ / natinAzumA / āmuzānitan‬آموزانیتَن ‪ :‬آموختن‪،‬‬
‫یاد ـ آموزش ـ تعلیم دادن نوشته شدهاست ‪۲‬ـ احتکار‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / kAZumA / āmužāk‬آموژاک ‪ :‬آموزگار‪ ،‬معلم‪،‬‬
‫استاد‪ ،‬مربی‪.‬‬
‫‪۷۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / tfirgA / āgrift‬آگریفت ‪ :‬جُرم‪ ،‬گناه‪ ،‬تقصیر بهتر‬
‫است دادگری را میان مادها پایه گذاری‪.‬‬
‫‪ / SugA / āguš‬آگوش ‪ :‬آغوش‪ ،‬بغل‪.‬‬
‫‪ / kalA / ālak‬آلَک ‪ :‬طرف‪ ،‬سوی‪ ،‬سمت‪ ،‬جهت‪.‬‬
‫‪ / galA / ālag‬آلَگ ‪- ۱ :‬آلو ‪۲‬ـ طرف‪ ،‬سوی‪ ،‬سمت‪،‬‬
‫جهت‪.‬‬
‫‪ / kalAlA / ālālak‬آاللَک ‪ :‬آالله‪ ،‬الله‪ ،‬شقایق‪.‬‬
‫‪ / katulA / ālutak‬آلوتَک ‪ :‬آلوده‪ ،‬ناپاک‪ ،‬اَپاک‪،‬‬
‫هَمرِت‪ ،‬پَترِت‪ ،‬نجس‪ ،‬کثیف‪.‬‬
‫‪ / hikatulA / ālutakih‬آلوتَکیْه ‪ :‬آلودگی‪ ،‬ناپاکی‪،‬‬
‫اَپاکی‪ ،‬هَمرِتی‪ ،‬پَترِتی‪ ،‬نجاست‪ ،‬کثافت‪.‬‬
‫‪ / natulA / ālutan‬آلوتَن ‪ :‬آلودن‪ ،‬ناپاک ـ اَپاک ـ‬
‫هَمرِت ـ پَترِت ـ نجس ـ کثیف ـ کردن هوسرو‪.‬‬
‫‪ / hulA / āluh‬آلوه ‪ :‬عقاب‪ ،‬آله‪ ،‬هیلو‪ ،‬دال کوه‬
‫دالپری در غرب اندیمشک به معنی جایی است که عقاب از‬
‫آن جا پرواز می کند‪.‬‬
‫‪ / natamA / āmatan‬آ َمتَن ‪ :‬آمدن‪ ،‬رسیدن‪.‬‬
‫‪ / damA / āmad‬آمَد ‪ :‬آمد‪.‬‬
‫‪ / AtAmA / āmātā‬آماتا ‪ :‬اصیل‪ ،‬بزرگزاده‪ ،‬نجیب‬
‫زاده‪.‬‬
‫‪ / rAmA / āmār‬آمار ‪- ۱ :‬آمار‪ ،‬حساب‪ ،‬عدد ‪۲‬ـ‬
‫قضاوت‪ ،‬مشورت ‪۳‬ـ مالحظه‪ ،‬رسیدگی‪.‬‬
‫‪ / natinerAmA / āmārenitan‬آمارِنیتَن ‪:‬‬
‫آمارگیری ـ حساب کردن‪.‬‬
‫‪ / natinerAmA / āmārenitan‬آمارِنیتار ‪ :‬آمارگیر‪،‬‬
‫ماشین حساب‪ ،‬محاسب‪ ،‬حسابگر‪ ،‬ذیحساب‪.‬‬
‫‪ / natrAmA / āmārtan‬آمارتَن ‪ :‬آمارِش‪ ،‬حساب ـ‬
‫محاسبه ـ شمارش کردن‪ ،‬شمردن‪.‬‬
‫‪ / ragrAmA / āmārgar‬آمارگر ‪ :‬آمارگیر‪ ،‬ماشین‬
‫حساب‪ ،‬محاسب‪ ،‬حسابگر‪ ،‬ذیحساب‪ ،‬حسابدار‪.‬‬
‫‪ / nSirAmA / āmārišn‬آماریشْن ‪ :‬آمارِش‪ ،‬حساب ـ‬
‫محاسبه ـ شمارش کردن‪.‬‬

‫‪ / uxoytnA / āntyoxu‬آنتیوخو ‪ :‬نام مربی دانایی‬
‫که یزدگرد یکم شاه ساسانی به سفارش آکاردیوس امپراتور‬
‫روم برای پرورش فرزندش تِئودوس گماشت‪.‬‬
‫‪ / dunA / ānud‬آنود ‪ :‬آن جا‪.‬‬
‫‪ / hunA / ānuh‬آنوه ‪ :‬آن جا‪.‬‬
‫‪ / yunA / ānuy‬آنوی ‪ :‬آن جا‪.‬‬
‫‪ / inA / āni‬آنی ‪ :‬آنِ‪ ،‬متعلق به‪ ،‬از آنِ‪ ،‬مالِ‪.‬‬
‫‪ / natinA / ānitan‬آنیتَن ‪ :‬آوردن‪ ،‬بردن‪ ،‬رساندن‪،‬‬
‫راهنمایی ـ هدایت کردن‪ ،‬ایجاد ـ پدید ـ تولید کردن‪.‬‬
‫‪ / natihinA / ānihitan‬آنیهیتَن ‪ :‬راهنمایی ـ رهبری‬
‫ـ هدایت کردن‪.‬‬
‫‪ / ahA / āha‬آ َه ‪ :‬بوده‪ ،‬بودند‪.‬‬
‫‪ / nahA / āhan‬آهَن ‪ :‬آهن همچنین نگاه کنید به‪:‬‬
‫آسین‪.‬‬
‫‪ / kajnahA / āhanjak‬آهَنجَک ‪ :‬کِشش‪ ،‬جاذبه‪،‬‬
‫گیرایی‪ ،‬نیروی جاذبه‪.‬‬
‫‪ / natijnahA / āhanjitan‬آهَنجیتَن ‪ :‬آهیختن‪،‬‬
‫استخراج کردن‪ ،‬بیرون آوردن‪.‬‬
‫‪ / nadijnahA / āhanjidan‬آهَنجیدَن ‪ :‬آهیختن‪،‬‬
‫استخراج کردن‪ ،‬بیرون آوردن‪.‬‬
‫‪ / hinSijnahA / āhanjišnih‬آهَنجیشنیْه ‪:‬‬
‫استخراج‪ ،‬بیرون ـ برکشیدن‪.‬‬
‫‪ / rAknahA / āhankār‬آهَنکار ‪ :‬آهنگر‪.‬‬
‫‪ / gnahA / āhang‬آهَنگ ‪- ۱ :‬آهنگ‪ ،‬قصد‪ ،‬عزم‪،‬‬
‫تصمیم سعدی‪ :‬چو آهنگ رفتن کند جان پاک‪.‬‬
‫‪ / ragnahA / āhangar‬آهَنگَر ‪ :‬آهنگر‪.‬‬
‫‪ / tsAnA / ānāst‬آناست ‪ :‬تباه‪ ،‬خراب‪ ،‬فاسد‪ ،‬ویران‪.‬‬
‫‪ / hiragnahA / āhangarih‬آهَنگَریه ‪ :‬آهنگری‪.‬‬
‫‪ / hitsAnA / ānāstih‬آناستیْه ‪ :‬تباهی‪ ،‬خرابی‪،‬‬
‫‪ / zunahA / āhanuz‬آهَنوز ‪ :‬بازهم‪ ،‬مجددا‪ ،‬تکرار‪.‬‬
‫‪ / ninahA / āhanin‬آهَنین ‪ :‬آهنی‪ ،‬آهنین‪.‬‬
‫‪ / kamAnA / ānāmak‬آنامَک ‪ :‬دی ماه در تقویم‬
‫‪ / nehA / āhen‬آهِن ‪ :‬آهن‪ ،‬فلز امروزه در گویش‬
‫بروجردی آهِن می گویند‪.‬‬
‫‪۷۴‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / natinAZumA / āmužānitan‬آموژانیتَن ‪:‬‬
‫آموختن‪ ،‬یاد ـ آموزش ـ تعلیم دادن‪.‬‬
‫‪ / rAkZumA / āmužkār‬آموژکار ‪ :‬آموزگار‪ ،‬معلم‪،‬‬
‫استاد‪ ،‬مربی‪.‬‬
‫‪ / hirAkZumA / āmužkārih‬آموژکاریْه ‪:‬‬
‫آموزگاری‪ ،‬معلمی‪ ،‬استادی‪ ،‬مربیگری‪.‬‬
‫‪ / nSiZumA / āmužišn‬آموژیشْن ‪ :‬آموزش‪ ،‬تعلیم‪،‬‬
‫تربیت‪ ،‬تحصیل‪.‬‬
‫‪ / cimA / āmic‬آمیچ ‪- ۱ :‬آمیزش‪ ،‬اختالط‪ ،‬مخلوط‬
‫کردن‪ ،‬آمیژ ‪۲‬ـ غذایی مخلوط و چاشنی دار‪ِ ،‬دسِر‪ ،‬پیش غذا‪.‬‬
‫‪ / hinSicimA / āmicišnih‬آمیچیشنیْه ‪ :‬آمیزش‪،‬‬
‫اختالط‪ ،‬مخلوط کردن‪ ،‬آمیژ‪.‬‬
‫‪ / katximA / āmixtak‬آمیختَک ‪ :‬آمیخته‪ ،‬مختلط‪،‬‬
‫ممزوج‪ ،‬مخلوط یعنی فرغانه یا خوارزم یا خیوه دانستهاند‪.‬‬
‫پورداوود‪.،‬‬
‫‪ / natximA / āmixtan‬آمیختَن ‪ :‬آمیختن‪ ،‬مخلوط ـ‬
‫ممزوج کردن آن را پِالپات پیل آپات یا فیل آباد‪.‬‬
‫‪ / zimA / āmiz‬آمیز ‪ :‬آمیز‪ .‬نگاه کنید به‪ :‬آمیچ‪.‬‬
‫‪ / nSizimA / āmizišn‬آمیزیشْن ‪- ۱ :‬آمیزش‪،‬‬
‫اختالط‪ ،‬امتزاج ‪۲‬ـ عنصر‪.‬‬
‫‪ / nA / ān‬آن ‪- ۱ :‬آن‪ ،‬او ‪۲‬ـ پسوند جمع است‪ .‬مانند‪:‬‬
‫نیکان ‪۳‬ـ پسوند مکان است‪ .‬مانند بیابان بی ‪ +‬آب‪.‬‬
‫‪ / bAnA / ānāb‬آناب ‪ :‬دور‪ ،‬بعید‪.‬‬
‫‪ / nAbAnA / ānābān‬آنابان ‪- ۱ :‬دور ـ رد ـ تبعید‬
‫کردن ‪۲‬ـ عقیم گذاردن چه بر شاهی چه بر روی خاک ‪۲‬ـ‬
‫آهنج‪ ،‬کشش‪.،‬‬
‫فساد‪ ،‬ویرانی‪ ،‬اضمحالل‪ ،‬نابودی‪.‬‬
‫هخامنشی‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / natxihA / āhixtan‬آهیختَن ‪- ۱ :‬آهیختن‪،‬‬ ‫‪dAtse‬‬ ‫‪tximug‬‬ ‫‪raba‬‬ ‫‪nehA‬‬ ‫‪/‬‬

‫برکشیدن‪ ،‬استخراج کردن‪ ،‬بیرون آوردن ‪۲‬ـ بلند کردن‪،‬‬
‫برافراشتن‪.‬‬
‫‪ / dihA / āhid‬آهید ‪ :‬آلودگی‪ ،‬آالیش‪ ،‬اختالط‪ ،‬امتزاج‪.‬‬
‫‪ / dihA / āhid‬آهیدیْه ‪ :‬آلودگی‪ ،‬پلیدی‪ ،‬نجاست‪،‬‬
‫کثیفی‪ ،‬اختالط‪ ،‬امتزاج‪.‬‬
‫‪ / natravA / āvartan‬آوَرتَن ‪ :‬آوردن‪.‬‬
‫‪ / kAtravA / āvartāk‬آوَرتاک ‪ :‬مال‪ ،‬ثروت‪ ،‬دارایی‪.‬‬
‫‪ / āhen abar gumixt estād‬آهِن َابَر گومیخت اِستاد ‪:‬‬
‫دور ٔه آمیزش آهن با فلزات دیگر‪.‬‬
‫‪ / rhA / āhr‬آهْر ‪- ۱ :‬ترس‪ ،‬بیم‪ ،‬واهمه‪ ،‬دلهره‪ ،‬وحشت‬
‫‪۲‬ـ خشم‪ ،‬غضب‪ ،‬عصبانیت‪.‬‬
‫‪ / kuhA / āhuk‬آهوک ‪- ۱ :‬آهو‪ ،‬غزال ‪۲‬ـ عیب‪ ،‬خرابی‬
‫‪ ۳‬ـ نقص‪ ،‬کاستی ‪۴‬ـ ناپاکی‪ ،‬پلیدی‪ ،‬آلودگی‪ ،‬کثیفی‪،‬‬
‫نجاست‪.‬‬

‫‪ / hikAtravA / āvartākih‬آوَرتاکیْه ‪ :‬انعقاد نطفه‪.‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪ / nSinekuhA / āhukenišn‬آهوکِنیشْن ‪۱ :‬‬

‫ناپاکی‪ ،‬پلیدی‪ ،‬آلودگی‪ ،‬کثیفی‪ ،‬نجاست‪ ،‬لوث ‪۲‬ـ عیب‪،‬‬
‫‪ / hikatravA / āvartakih‬آوَرتکیْه ‪ :‬بارداری‪،‬‬
‫خرابی ‪۳‬ـ نقص‪ ،‬کاستی‪.‬‬
‫آبستنی‪ ،‬حاملگی‪.‬‬
‫‪ / nikuhA / āhukin‬آهوکین ‪- ۱ :‬آهوگین‪ ،‬نجس‪،‬‬
‫‪ / natiravA / āvaritan‬آوَریتَن ‪ :‬آوردن‪.‬‬
‫ناپاک‪ ،‬آلوده‪ ،‬ملوث ‪۲‬ـ معیوب‪ ،‬خراب ‪۳‬ـ ناقص‪ ،‬کاستی دار‪.‬‬
‫‪ / nSiravA / āvarišn‬آوَریشْن ‪ :‬آورِش‪ ،‬آوردن‪.:‬‬
‫‪ / kAnikuhA / āhukināk‬آهوکیناک ‪- ۱ :‬آلوده‪،‬‬
‫‪ / dniravA / āvarind‬آوَرینْد ‪ :‬آورند‪.‬‬
‫ملوث‪ ،‬نجس‪ ،‬پلید‪ ،‬کثیف ‪۲‬ـ معیوب‪ ،‬معلول‪ ،‬خراب ‪۳‬ـ‬
‫‪ / natSavA / āvaštan‬آوَشتَن ‪ :‬مُهر کردن‪.‬‬ ‫ناقص‪.‬‬
‫‪ / dnavA / āvand‬آوَند ‪ :‬پسوند صفت ساز است به‬ ‫‪ / natinikuhA / āhukinitan‬آهوکینیتَن ‪- ۱ :‬ناپاک‬
‫معنی دارنده‪.‬‬ ‫ـ پلید ـ آلوده ـ کثیف ـ نجس ـ ملوث کردن ‪۲‬ـ معیوب ـ‬
‫‪ / nahavA / āvahan‬آ َوهَن ‪ :‬روستا‪ ،‬ده‪ ،‬دژ‪ ،‬حصار‪،‬‬ ‫خراب‪.‬‬
‫ن شده‪.‬‬
‫قلعه‪ ،‬استحکامات نظامی ‪ :‬آ َو َه َ‬ ‫‪ / rAtinikuhA / āhukinitār‬آهوکینیتار ‪- ۱ :‬آلوده‬
‫‪ / kadAvA / āvādak‬آوادَک ‪ :‬نسل‪.‬‬ ‫ـ ناپاک ـ نجس ـ کثیف ـ ملوث کننده ‪۲‬ـ معیوب ـ معلول‬
‫‪ / gadAvA / āvādag‬آوادَگ ‪ :‬نسل‪.‬‬ ‫ـ خراب کننده‪.‬‬
‫‪ / zAvA / āvāz‬آواز ‪ :‬آواز‪ ،‬صدا‪.‬‬ ‫‪ / hikAtinikuhA / āhukinitākih‬آهوکینیتاکیه ‪:‬‬
‫‪ / kazAvA / āvāzak‬آوازَک ‪ :‬آوازه‪ ،‬صدا‪.‬‬ ‫‪- ۱‬آلوده ـ ناپاک ـ نجس ـ ملوث شدگی ‪۲‬ـ معیوب ـ معلول‬
‫‪ / SAvA / āvāš‬آواش ‪ :‬مهر کردن‪.‬‬ ‫ـ خراب شدن ‪۳‬ـ ناقص‪.‬‬

‫‪ / mAvA / āvām‬آوام ‪ :‬وقت‪.‬‬ ‫‪ / hinSinikuhA / āhukinišnih‬آهوکینیشْنیه ‪:‬‬

‫نگاه کنید به‪ :‬آهوکینیشْن مالحظه ـ دقت کردن‪.‬‬
‫‪ / himAvA / āvāmih‬آوامیْه ‪ :‬به موقع‪ ،‬به هنگام‪.‬‬
‫‪ / tihA / āhit‬آهیت ‪- ۱ :‬خشمگین‪ ،‬برآشفته‪ ،‬عصبانی‬
‫‪ / kimAvA / āvāmik‬آوامیک ‪ :‬دورهای‪ ،‬گردشی‪.‬‬
‫‪۲‬ـ چرکین‪ ،‬ناپاک‪ ،‬آلوده‪ ،‬نجس‪ ،‬ملوث‪.‬‬
‫‪ / natruvA / āvurtan‬آوورتَن ‪ :‬آوردن‪.‬‬
‫‪ / hitihA / āhitih‬آهیتیه ‪- ۱ :‬خشمگینی‪،‬‬
‫‪ / rAtruvA / āvurtār‬آوورتار ‪ :‬آورنده‪ ،‬حامل‪.‬‬
‫برآشفتگی‪ ،‬عصبانیت ‪۲‬ـ چرکینی‪ ،‬ناپاکی‪ ،‬آلودگی‪ ،‬نجاست‪،‬‬
‫‪ / nadruvA / āvurdan‬آووردَن ‪ :‬آوردن‪.‬‬ ‫لوث شد‪.‬‬
‫‪ / natxivA / āvixtan‬آویختَن ‪ :‬آویختن‪ ،‬آویزان‬
‫کردن‪.‬‬

‫‪۷۵‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / diyA / āyid‬آیید ‪ :‬آید‪.‬‬ ‫‪ / nArivA / āvirān‬آویران ‪ :‬منهدم‪ ،‬ویران‪ ،‬خراب‪.‬‬

‫‪ / nSiyA / āyišn‬آییشْن ‪ :‬رسیدن‪ ،‬وصل شدن‪ ،‬آیِش‪.‬‬
‫‪ / hinSiyA / āyišnih‬آییشْنیْه ‪ :‬آمدن‪ ،‬رسیدن‪.‬‬
‫‪ / mSiyA / āyišm‬آییشم ‪ :‬ماه‪ ،‬کر ٔه ماه‪ ،‬سیاره‪.‬‬
‫‪ / kaniyA / āyinak‬آیینَک ‪- ۱ :‬آئین‪ ،‬رسم‪ ،‬آداب‪،‬‬
‫طریق ‪۲‬ـ آئینه‪.‬‬
‫‪ / maj i kaniyA / āyinak i jam‬آیینَک ایی‬
‫جَم ‪ :‬آئین جمشید‪ ،‬نام یکی از آهنگهای ایران باستان‪.‬‬
‫‪ / dniyA / āyind‬آییند ‪ :‬آیند‪.‬‬
‫‪ / natinivA / āvinitan‬آوینیتَن ‪ :‬سرزنش ـ مالمت ـ‬
‫تنبیه‪ ،‬مجازات کردن‪.‬‬
‫‪ / nSinivA / āvinišn‬آوینیشْن ‪ :‬سرزنش‪ ،‬مالمت‪.‬‬
‫‪ / kinSinivA / āvinišnik‬آوینیشْنیک ‪ :‬سزاوار‬
‫سرزنش‪ ،‬مستحق مالمت ـ ـ بدون‪ ،‬بی‪ ،‬بجز‪ ،‬به استثنای‪،‬‬
‫فقط‪ ،‬تنها‪ ،‬مگر‪ ،‬و االّ‪ ،‬وگرنه‪.‬‬
‫‪ / tfAyA / āyāft‬آیَفت ‪- ۱ :‬مراد‪ ،‬مقصود‪ ،‬منظور‪،‬‬
‫حاجت ‪۲‬ـ سود‪ ،‬نفع‪ ،‬بهره ‪۳‬ـ احسان‪ ،‬هدیه‪ ،‬لطف‪.‬‬

‫‪َ / kajab / bajak‬بجَک ‪ :‬تراویدنی‪ ،‬پالودنی‪ ،‬قابل‬ ‫‪ / natfAyA / āyāftan‬آیَفتَن ‪ :‬به دست آوردن‪،‬‬
‫تصفیه‪.‬‬ ‫حاصل ـ تحصیل ـ کسب کردن‪.‬‬

‫‪ / nSijab / bajišn‬بَجیشْن ‪ :‬تکه‪ ،‬پاره‪ ،‬بخش‪ ،‬قطعه‪،‬‬ ‫‪ / hitfAyA / āyāftih‬آیَفتیْه ‪ :‬حصول‪ ،‬یابندگی‪،‬‬
‫قسمت‪ ،‬سهم‪.‬‬ ‫دستیابی‪.‬‬

‫‪َ / kSacab / bacašk‬بچَشک ‪ :‬پزشک‪.‬‬ ‫‪ / natfAyA / āyāftan‬آیافتَن ‪ :‬یافتن‪ ،‬پیدا کردن‪،‬‬

‫به دست آوردن‪.‬‬
‫‪َ / hikSacab / bacaških‬بچَشکیْه ‪ :‬پزشکی‪.‬‬
‫‪ / natijuyA / āyujitan‬آیوجیتَن ‪- ۱ :‬متحد ـ ملحق‬
‫‪َ / kacab / bacak‬بچَک ‪- ۱ :‬گیاهی که آب آن گرفته‬
‫ـ متصل شدن‪ ،‬تماس گرفتن ‪۲‬ـ کوشیدن‪ ،‬سعی کردن ‪۳‬ـ‬
‫میشود ‪۲‬ـ بزه‪ ،‬گناه‪ ،‬جرم‪ ،‬تقصیر ‪۳‬ـ بچه‪ ،‬کودک‪ ،‬طفل‪.‬‬
‫ناقص ـ کم کننده‪.‬‬
‫‪َ / rakacab / bacakar‬ب َ‬
‫چکَر ‪ :‬بزهکار‪ ،‬مجرم‪ ،‬مقصر‪،‬‬
‫‪ / nSijuyA / āyujišn‬آیوجیشْن ‪- ۱ :‬اتحاد‪ ،‬اتفاق‪،‬‬
‫خالفکار‪.‬‬
‫یکپارچگی‪ ،‬همدلی ‪۲‬ـ رفاقت‪ ،‬دوستی‪ ،‬مشارکت ‪۳‬ـ بستن‬
‫‪َ / natinirb kacab / bacak brinitan‬بچَک پَت‬
‫جانورات بارکش به ارابه یا گاری‪.‬‬
‫َبچَک برینیتَن ‪ :‬تکه تکه ـ قطعه قطعه کردن‪ ،‬به قطعات ریز‬
‫‪ / natxuyA / āyuxtan‬آیوختَن ‪- ۱ :‬به هم پیوستن‪،‬‬
‫بریدن ـ منهدم کردن‪.‬‬
‫جفت ـ متحد کردن‪ ،‬آماده کردن اسبان ‪۲‬ـ راندن ارابه ‪۳‬ـ‬
‫‪َ / hirAk kacab / bacak kārih‬بچَک کاریْه ‪:‬‬
‫مقید کردن‪ ،‬یوغ‪.‬‬
‫بزهکاری‪ ،‬خالفکاری‪.‬‬
‫‪ / rAtxuyA / āyuxtār‬آیوختار ‪- ۱ :‬رونده‪ ، ،‬تندرو‪،‬‬
‫‪َ / lxab / baxl‬بخْل ‪ :‬بلخ‪.‬‬
‫سریع السیر ‪۲‬ـ راننده‪ ،‬ارابه ران ‪.‬‬
‫‪َ / tur lxab / baxl rut‬بخْل روت ‪ :‬رود بلخ‪.‬‬
‫‪ / nadizuyA / āyuzidan‬آیوزیدَن ‪ :‬به هم پیوستن‪،‬‬
‫‪ / txab / baxt‬بَخت ‪۱ :‬ـ بخت‪ ،‬شانس‪ ،‬اقبال‪ ،‬تقدیر‪،‬‬ ‫متحد ـ متفق کردن‪.‬‬
‫سرنوشت ‪۲‬ـ خوشبختی‪ ،‬سعادت‪ ،‬رستگاری ‪۳‬ـ بخش ـ‬
‫‪ / nSizuyA / āyuzišn‬آیوزیشْن ‪ :‬ستیز‪ ،‬کوشش‪،‬‬
‫تقسیم‪ ،‬قسمت شده‪ ،‬شکسته‪.‬‬
‫مبارزه‪ ،‬سعی‪ ،‬تالش‪.‬‬
‫‪ / hikatxab / baxtakih‬بَختَکیْه ‪ :‬پیش بینی‬
‫‪ / nSiZuyA / āyužišn‬آیوژیشْن ‪ :‬اتحاد‪ ،‬الحاق‪،‬‬
‫نشده‪ ،‬غیر قابل انتظار‪ ،‬اتفاقی‪ ،‬الله بختکی‪.‬‬
‫اسبهای یک ارابه یا گاری‪ ،‬گروه اسبهایی که به یک ارابه‬
‫یا گاری بسته میشوند‪.‬‬

‫‪۷۶‬‬

‫‪ / rab / bar‬بَر ‪- ۱ :‬بر‪ ،‬فوق‪ ،‬باال‪ ،‬بلندی ‪۲‬ـ ناحیه‪،‬‬
‫منطقه‪ ،‬محله‪ ،‬محوطه‪ ،‬ملک ‪۳‬ـ میوه‪ ،‬بهره‪ ،‬دستاورد‪،‬‬
‫رهاورد‪ ،‬بازخورد‪ ،‬ثمره‪.،‬‬
‫‪َ / sitnAzarab / barazāntis‬برَزانتیس ‪ :‬نام فرماندار‬
‫رخج سرزمین جنوب افغانستان در زمان داریوش سوم‪.‬‬
‫‪ / riSxatrarab / barartaxšir‬بَراَرتَخشیر ‪:‬‬
‫سرزمین اردشیر‪ .‬بَر‪ :‬ناحیه‪ ،‬محله‪ ،‬ملک‪ ،‬سرزمین‪ +‬ارتخشیر‬
‫نام باستانی بَردَشیر که بردسیر‪ ،‬گواشیر‪ ،‬کواشیر‪ ،‬نیز گفته‬
‫می شود‪.‬‬
‫‪ / kSizArab / barāzišk‬بَرازیشْک ‪ :‬برازندگی‪،‬‬
‫زیبایی‪ ،‬مزین‪ ،‬درخشان‪.‬‬
‫‪ / hikSizArab / barāziških‬بَرازیشْکیْه ‪ :‬تزیین‪،‬‬
‫برازنده بودن‪ ،‬درخشندگی‪.‬‬
‫‪ / dnamu rab / bar umand‬بَراومَند ‪ :‬برومند‪،‬‬
‫پرحاصل‪ ،‬پر ثمر‪ ،‬مایه دار‪.‬‬
‫‪ / yArs tubrab / barbut srāy‬بَربوت سْرای ‪:‬‬
‫بربت زن‪ ،‬آهنگساز‪ ،‬موسیقی دان‪.‬‬
‫‪ / mayedrab / bardeyam‬بَر ِدیَم ‪ :‬بردیا را‪.‬‬
‫‪ / ayidrab / bardiya‬بَردی َ‬
‫ی ‪ :‬بَردیا‪.‬‬
‫‪ / Aydrab / bardyā‬بَردیا ‪ :‬نام دومین پسر کوروش‪.‬‬
‫‪ / masrab / barsam‬بَرسَم ‪ :‬اوستایی‪َ :‬ب ِر ْ‬
‫سمَن به‬
‫دستهای بسته شده از ترکههای درخت انار می گویند‪.‬‬
‫‪ / rav kamasrab / barsamak var‬بَر َ‬
‫سمَک وَر ‪:‬‬
‫آزمون یا امتحان خداوند که با برسم انجام میشود‪.‬‬
‫‪ / nAdmasrab / barsamdān‬بَرسَمدان ‪ :‬جای‬
‫برسم‪.‬‬
‫‪ / nic mosrab / barsom cin‬بَرسُم چین ‪ :‬کسی‬
‫که برسم میچیند یا چاقویی که با آن برسم میچینند‪.‬‬
‫‪ / monSrab / baršnom‬بَر ْ‬
‫شنُم ‪ :‬غسل مس میت‪.‬‬
‫‪ / grab / barg‬بَرگ ‪ :‬برگ‪.‬‬
‫‪ / mrab / barm‬بَرم ‪ :‬شیون‪ ،‬ناله‪ ،‬زاری‪ ،‬عزا‪.‬‬
‫‪ / nAmrab / barmān‬بَرمان ‪ :‬ناالن‪ ،‬گریان‪ ،‬صاحب عزا‪،‬‬
‫عزادار‪.‬‬
‫‪۷۷‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / natxab / baxtan‬بَختَن ‪- ۱ :‬بخش ـ قسمت ـ‬
‫تقسیم کردن ‪۲‬ـ مقدر ـ تقدیر کردن ‪۳‬ـ بخشیدن‪ ،‬دادن‪،‬‬
‫عطا کردن‪.‬‬
‫‪ / ditse txab / baxt estid‬بَخت اِستید ‪:‬‬
‫قسمت ـ تقسیم ـ تقسیط شدهاست‪.‬‬
‫‪ / tirfA txab / baxt āfrit‬بَخت آفْریت ‪ :‬نام‬
‫کسی‪.‬‬
‫‪ / orsox txab / baxt xosro‬بَخت خسرو ‪ :‬نام‬
‫کسی‪.‬‬
‫‪ / rAtxab / baxtār‬بَختار ‪ :‬مقسم‪ ،‬بخش ـ تقسیم‬
‫کننده‪.‬‬
‫‪ / hirAtxab / baxtārih‬بَختاریْه ‪ :‬قسمت ـ تقسیم‬
‫کنندگی‪ ،‬سهم دادن‪.‬‬
‫‪ / kirAtxab / baxtārik‬بَختاریک ‪- ۱ :‬قابل تقسیم‬
‫‪۲‬ـ بخشیدنی‪.‬‬
‫‪ / kitxab / baxtik‬بَختیک ‪ :‬متحد‪ ،‬متفق‪.‬‬
‫‪ / Sxab / baxš‬بَخش ‪ :‬سرنوشت‪ ،‬تقدیر‪ ،‬مقدرات‪.‬‬
‫‪ / hinSivar Sxab / baxš ravišnih‬بَخش‬
‫رَویشنیه ‪ :‬جبر‪ ،‬اجبار‪.‬‬
‫‪ / natiSxab / baxšitan‬بَخشیتَن ‪- ۱ :‬بخشیدن‪،‬‬
‫دادن‪ ،‬اعطا ـ عطا کردن ‪۲‬ـ بخش ـ قسمت ـ تقسیم کردن‪.‬‬
‫‪َ / nSiSxab / baxšišn‬بخشیشْن ‪ :‬تقسیم‪ ،‬بخش‪،‬‬
‫قسمت‪ ،‬بهر‪.‬‬
‫‪ / dniSxab / baxšind‬بَخشینْد ‪ :‬قسمت ـ تقسیم‬
‫کنند‪.‬‬
‫‪ / rAtiniSxab / baxšinitār‬بَخشینیتار ‪ :‬مقدر ـ‬
‫تقدیر کننده‪.‬‬
‫‪ / nSiniSxab / baxšinišn‬بَخشینیشْن ‪ :‬سرنوشت‪،‬‬
‫قسمت‪ ،‬تقدیر‪ ،‬قضا و قدر‪.‬‬
‫‪ / natsahiSxab / baxšihastan‬بَخشیهَستَن ‪:‬‬
‫بخش ـ قسمت ـ تقسیم شدن‪.‬‬

‫‪ / nSitsab / bastišn‬بَستیشْن ‪ :‬بَستِش‪ ،‬انسداد‪.‬‬
‫‪ / kitsab / bastik‬بَستیک ‪ :‬اهل شهر بست که میان‬
‫سیستان‪ ،‬غزنین و هرات است‪.‬‬
‫‪َ / nSab / bašn‬بشْن ‪- ۱ :‬رأس‪ ،‬سر‪ ،‬قله‪ ،‬فوق‪ ،‬اوج ‪۲‬ـ‬
‫نام ستارهای است‪.‬‬
‫‪ / cukSab / baškuc‬بَشکوچ ‪ :‬شیردال‪ ،‬جانوری‬
‫افسانهای که تنی چون شیر و سرش مانند دال عقاب است‪.‬‬
‫‪ / qab / baq‬بَغ ‪ :‬خدا‪ ،‬خداوند‪ ،‬سرور‪ ،‬شاه‪.‬‬
‫‪َ / xab oqab / baqo bax‬ب ُ‬
‫غ بخت ‪ :‬سرنوشت‪،‬‬
‫تقدیر‪.‬‬
‫‪ / hirAtxab qab / baq baxtārih‬بَغ بختاریْه ‪:‬‬
‫تقدیر الهی‪ ،‬مشیت خداوندی‪.‬‬
‫‪ / aSxub qab / baq buxša‬بَغ بوخ َ‬
‫ش ‪ :‬نام رهبر‬
‫یکی از شش خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن‬
‫بردیای دروغین با داریوش همدست شده بود‪..‬‬
‫‪ / tAd qab / baq dāt‬بَغ دات ‪- ۱ :‬بغداد‪ ،‬خدا‬
‫داده ‪۲‬ـ نام یکی از استاندارن اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / nApsid qab / baq dispān‬بَغ دیسپان ‪:‬‬
‫پیغمبر‪ ،‬رسول‪ ،‬پیک‪ ،‬سفیر‪.‬‬
‫‪ / hinApsid qab / baq dispānih‬بَغ دیسپانیْه‬
‫‪ :‬پیغمبری‪ ،‬رسالت‪.‬‬
‫‪ / kinApsid qab / baq dispānik‬بَغ‬
‫دیسپانیک ‪ :‬پیک شاهی‪ ،‬سفیر‪.‬‬
‫‪ / dnavAjrav qab / baq varjāvand‬بَغ‬
‫وَرجاوَند ‪ :‬خدای عزوجل‪ ،‬باریتعالی‪ ،‬خدای مقدس‪.‬‬
‫‪ / Siday qab / baq yadiš‬بَغ یَدیش ‪ :‬ماه‬
‫ستایش خدا برده و سپس در تاریخ برای یکی از‪.‬‬
‫‪ / SibAqab / baqābiš‬بَغابیش ‪ :‬یکی از سرداران‬
‫داریوش‪.‬‬
‫‪ / nAqab / baqān‬بَغان ‪ :‬خدایگان‪ ،‬خداوندگار‪،‬‬
‫شاهنشاه‪.‬‬
‫‪ / nAinAqab / baqāniān‬بَغانیان ‪ :‬خدایگان‪.‬‬
‫‪۷۸‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nuyAmrab / barmāyun‬بَرمایون ‪ :‬نام برادر فریدون‪.‬‬
‫‪ / kamahrab / barhamak‬بَر َهمَک ‪ :‬آمیخته‪،‬‬
‫مخلوط‪ ،‬مرکب‪.‬‬
‫‪ / jib durab / barud bij‬بَرود بیج ‪ :‬فایده‪ ،‬حاصل‪،‬‬
‫ثمر‪ ،‬ثمره‪ ،‬نتیجه‪ ،‬دستاورد‪.‬‬
‫‪ / hirab / barih‬بَریْه ‪ :‬بارداری‪ ،‬پرثمری‪.‬‬
‫‪ / jirab / barij‬بَریج ‪ :‬اجاق‪ ،‬تنور‪ ،‬کوره‪.‬‬
‫‪ / nSirab / barišn‬بَریشْن ‪- ۱ :‬آوردن‪ ،‬حمل‪ ،‬نقل‪،‬‬
‫جابجایی ‪۲‬ـ بردن ‪۳‬ـ رفتار‪ ،‬فعل‪ ،‬کنش ‪۴‬ـ کمک‪ ،‬مدد‪،‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ /‬بَریشنیْه ‪۱ :‬‬ ‫‪hinSirab / barišnih.‬‬ ‫امداد‪ ،‬یاری‬
‫تحمل ‪۲‬ـ بردن ‪۳‬ـ بارداری‪ ،‬آبستنی‪ ،‬حاملگی‪.‬‬
‫‪ / AhinSirab / barišnihā‬بَریشنیها ‪ :‬بر عهده‬
‫داشتن‪ ،‬متحمل ـ متعهد بودن‪.‬‬
‫‪ / nirab / barin‬بَرین ‪ :‬برین‪ ،‬برترین‪ ،‬عالی‪ ،‬مجلل‪.‬‬
‫‪َ / kSazab / bazašk‬بزَشک ‪ :‬پزشک‪ ،‬طبیب‪.‬‬
‫‪َ / hikSazab / bazaških‬بزَشکیْه ‪ :‬پزشکی‪ ،‬طب‪،‬‬
‫طبابت‪.‬‬
‫‪َ / kazab / bazak‬بزَک ‪ :‬بزه‪ ،‬گناه‪ ،‬خطا‪ ،‬جرم‪.‬‬
‫‪َ / niA kazab / bazak āin‬بزَک آیین ‪ :‬بزهکار‪،‬‬
‫خالفکار‪ ،‬گناهکار‪ ،‬فاسق‪.‬‬
‫‪َ / kazab / bazak‬بزَگ ‪ِ :‬بزِه‪ ،‬گناه‪ ،‬خطا‪ ،‬جرم‪.‬‬
‫‪ / mzab / bazm‬بَزم ‪ :‬بزم‪ ،‬مهمانی‪ ،‬ضیافت‪ ،‬جشن‪،‬‬
‫پارتی‪.‬‬
‫‪ / travA mzab / bazm āvart‬بَزم آوَرت ‪ :‬نوعی‬
‫کلوچه شد‪.‬‬
‫‪ / hinAsab / basānih‬بَسانیْه ‪ :‬توافق‪ ،‬تناسب‪.‬‬
‫‪ / tsab / bast‬بَست ‪ :‬بست‪ ،‬بسته‪ ،‬مسدود‪.‬‬
‫‪ / katsab / bastak‬بَستَک ‪ :‬بسته‪ ،‬اسیر‪ ،‬گرفتار‪،‬‬
‫زندانی‪ ،‬محبوس‪.‬‬
‫‪ / natsab / bastan‬بَستَن ‪ :‬بستن‪ ،‬مسدود ـ سد ـ‬
‫محبوس ـ اسیر کردن‪.‬‬
‫‪ / ravtsab / bastvar‬بَستوَر ‪ :‬نام کسی‪.‬‬

‫‪ / hikadnab / bandakih‬بَندَکیْه ‪ :‬بندگی‪ ،‬بردگی‪.‬‬
‫‪ / didnab / bandid‬بَندید ‪ :‬بندد‪ ،‬مسدود ـ سد کند‪.‬‬
‫‪ / gnab / bang‬بَنگ ‪ :‬بنگ‪.‬‬
‫‪ / rAhab / bahār‬بَهار ‪ :‬بهار‪.‬‬
‫‪ / nAhab / bahān‬بَهان ‪ :‬بهانه‪.‬‬
‫‪ / kanAhab / bahānak‬بَهانَک ‪ :‬بهانه‪ ،‬دستاویز‪.‬‬
‫‪ / rhab / bahr‬بَهر ‪- ۱ :‬بهره‪ ،‬بخش‪ ،‬تکه‪ ،‬قسمت ‪۲‬ـ‬
‫سرنوشت‪ ،‬تقدیر ‪۳‬ـ زیبایی‪.‬‬
‫‪ / karhab / bahrak‬بَهرَک ‪- ۱ :‬بهره‪ ،‬قسمت‪ ،‬سهم‬
‫ارث ‪۲‬ـ انگیزه‪ ،‬علت‪ ،‬سبب‪.‬‬
‫‪ / hirav karhab / bahrak varih‬بَهرَک وَریْه ‪:‬‬
‫بهره وری‪ ،‬سوددهی‪ ،‬نتیجه بخشی‪.‬‬
‫‪ / hitxab gab / bag baxtih‬بَگ بَختیه ‪ :‬تقدیر‬
‫‪ / ravarhab / bahravar‬بَه َروَر ‪ :‬بهره ور‪ ،‬بهره مند‪،‬‬
‫متمتع‪ ،‬استفاده کننده‪.‬‬
‫‪ / hiravarhab / bahravarih‬بَه َروَریْه ‪ :‬بهره وری‪،‬‬
‫بهره مندی‪ ،‬استفاده‪ ،‬تمتع‪.‬‬
‫‪ / dnamu rhab / bahr umand‬بَهر اومَند ‪- ۱ :‬بهره‬
‫مند‪ ،‬بهره ور‪ ،‬متمتع‪ ،‬منتفع ‪۲‬ـ قابل بخش‪ ،‬تقسیم شدنی‪،‬‬
‫مرکب‪.‬‬
‫‪ / hidnamu rhab / bahr umandih‬بَهر اومَندیْه ‪:‬‬
‫‪- ۱‬بهره مندی‪ ،‬تمتع‪ ،‬استفاده بردن ‪۲‬ـ ترکیب‪.‬‬
‫‪ / mArhab / bahrām‬بَهرام ‪ :‬ـ اوستایی‪ِ :‬ورِثرَغ َ‬
‫ن به‬
‫معنی دشمن شکن یا پرچمدار اهورا مزدا ‪۱‬ـ نام ستار ٔه بهرام‬
‫مریخ ‪۲‬ـ نام روز بیستم‪.‬‬
‫‪ / dnamrhab / bahrmand‬بَهرمَند ‪ :‬بهره ور‪ ،‬بهره‬
‫مند‪ ،‬متمتع‪ ،‬استفاده کننده‪.‬‬
‫‪ / hidnamrhab / bahrmandih‬بَهرمَندیْه ‪- ۱ :‬بهره‬
‫مندی‪ ،‬استفاده‪ ،‬تمتع‪ ،‬نفع‪ ،‬منفعت ‪۲‬ـ متمتع‪ ،‬منتفع‪.‬‬
‫‪ / kirhab / bahrik‬بَهریک ‪ :‬بهری‪ ،‬قسمت کردنی‪،‬‬
‫قابل بخش‪ ،‬قابل تقسیم‪.‬‬
‫‪ / natinirhab / bahrinitan‬بَهرینیتَن ‪ :‬بهر ـ بخش‬
‫ـ تقسیم ـ قسمت کردن‪.‬‬
‫‪۷۹‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / kinAqab / baqānik‬بَغانیک ‪ :‬خدایی‪ ،‬الهی‪،‬‬
‫سلطانی‪ ،‬منسوب به خدا یا شاه‪.‬‬
‫‪ / AnqiyAqab / baqāyiqnā‬بَغاییغنا ‪ :‬نام پدر‬
‫ویدَرنا رشته‪.‬‬
‫‪ / kiqab / baqik‬بَغیک ‪ :‬خدایی‪ ،‬الهی‪.‬‬
‫‪ / kipA ikarfab / bafraki āpik‬بَفرَکی آپیک ‪:‬‬
‫سگ آبی‪.‬‬
‫‪ / tAd kab / bak dāt‬بَک دات ‪ :‬بغداد‪ ،‬خدا داده‪،‬‬
‫نعمت‪.‬‬
‫‪ / gab / bag‬بَگ ‪) :‬اوستایی‪َ :‬بگَ؛ لری‪ :‬بَک انگلیسی‪:‬‬
‫بیگ‪- ۱ ( big‬خدا‪ ،‬سرور‪ ،‬بزرگ‪ ،‬موال‪ ،‬شاه ‪۲‬ـ نیروی‬
‫خدایی‪.‬‬
‫خدایی‪ ،‬سرنوشت‪.‬‬
‫‪ / tAd gab / bag dāt‬بَگ دات ‪ :‬بغداد‪.‬‬
‫‪ / tAd nAgab / bagān dāt‬بَگان دات ‪ :‬خدایان‬
‫داد‪ ،‬بغداد‪ ،‬داد ٔه خدایان‪.‬‬
‫‪ / txab ugab / bagu baxt‬بَگو بَخت ‪ :‬تقدیر‬
‫الهی‪ ،‬مشیت خداوندی‪ ،‬سرنوشت‪.‬‬
‫‪َ / nAkasalab / balasakān‬ب َلسَکان ‪ :‬نام باستانی‬
‫شهری در استان اردبیل که در سد ٔه ‪ ۱۹‬میالدی براسکان و‬
‫امروزه مغان گفته میشود‪.‬‬
‫‪ / rutAlab‬بَالتور ‪ :‬نام زهری کشندهاست‪.‬‬ ‫‪/ balātur‬‬
‫‪ / rudAlab / balādur‬بَالدور ‪ :‬نام دارویی است‪.‬‬
‫‪ / tulab / balut‬بَلوت ‪ :‬بلوط‪.‬‬
‫‪ / nAculab / balucān‬بَلوچان ‪ :‬بلوچها‪.‬‬
‫‪ / kajnab / banjak‬بَنجَک ‪- ۱ :‬بند انگشت ‪۲‬ـ بنگ‪،‬‬
‫مواد مخدر‪.‬‬
‫‪ / dnab / band‬بَند ‪- ۱ :‬بند‪ ،‬گره‪ ،‬کمند ‪۲‬ـ پیوستگی‪،‬‬
‫ارتباط‪ ،‬رابطه‪ ،‬اتصال‪.‬‬
‫‪ / kadnab / bandak‬بَندَک ‪ :‬بنده‪ ،‬برده‪ ،‬مخلوق‪ ،‬خادم‪،‬‬
‫خدمتکار‪ ،‬نوکر‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪َ / hinavab / bavanih‬بوَنیْه ‪- ۱ :‬هستی‪ ،‬وجود ‪۲‬ـ‬
‫وضع‪ ،‬شرایط‪.‬‬
‫‪ / tAvab / bavāt‬بَوات ‪ :‬باشد‪ ،‬بادا‪ ،‬باد‪.‬‬
‫‪ / rwab / bawr‬بَور ‪ :‬ببر‪.‬‬
‫‪ / karwab / bawrak‬بَورَک ‪ :‬سگ آبی گروهی‪.‬‬
‫‪ / garub / burag‬بَورَگ ‪ :‬سگ آبی باورد گفتند‪.‬‬
‫‪ / kihab / bahik‬بَهیک ‪ :‬نامی برای دختر‪.‬‬
‫‪َ / kadnavab / bavandak‬بوَندَک ‪- ۱ :‬تمام‪ ،‬کامل‪،‬‬
‫تکمیل‪ ،‬بی نقص ‪۲‬ـ راست‪ ،‬درست‪ ،‬حقیقی‪ ،‬واقعی‪.‬‬
‫‪/ hisAkA kadnavab / bavandak ākāsih‬‬
‫َبوَندَک آکاسیْه ‪ :‬آگاهی کامل‪.‬‬
‫‪hihASxatAp‬‬ ‫‪kadnavab‬‬ ‫‪/ bavandak‬‬

‫‪ / hivab / bavih‬بَویْه ‪ :‬باشندگی‪ ،‬وجود‪ ،‬بودگی‪.‬‬ ‫‪َ / pātaxšāhih‬بوَندَک پاتَخشاهیْه ‪ :‬پادشاهی ـ قدرت ـ‬
‫حکومت ـ کامل‪.‬‬
‫‪ / divab / bavid‬بَوید ‪ :‬شاید‪ ،‬ممکن است‪ ،‬احتمال دارد‪.‬‬
‫‪/ nSiravx kadnavab / bavandak xvarišn‬‬
‫‪ / nSivab / bavišn‬بَویشْن ‪ :‬بودگی‪ ،‬شدگی‪ ،‬هستی‪،‬‬
‫خوَریشْن ‪ :‬کسی که خوب میخورد‪.‬‬
‫َبوَندَک ْ‬
‫وجود‪.‬‬
‫‪hirAdras‬‬ ‫‪kadnavab‬‬ ‫‪/ bavandak‬‬
‫‪/ hinSitse nSivab / bavišn estišnih‬‬
‫‪َ / sardārih‬بوَندَک سَرداریْه ‪ :‬اقتدار ـ تسلط کامل‪.‬‬
‫بَویشْن اِستیشنیْه ‪ :‬موجود ـ هست بودن‪ ،‬وجود داشتن‪،‬‬
‫‪َ / hirag kadnavab / bavandak garih‬بوَندَک‬
‫بودن‪.‬‬
‫گَریْه ‪ :‬کمال‪ ،‬تقوا‪ ،‬رفتار بر اساس کمال‪.‬‬
‫‪/ hinSivar nSivab / bavišn ravišnih‬‬
‫‪/ natinam kadnavab / bavandak manitan‬‬
‫بَویشْن رَویشنیْه ‪ :‬خلق دائمی‪ ،‬استمرار وجود‪ ،‬دنباله داری ـ‬
‫َبوَندَک مَنیتَن ‪ :‬خوب فکر کردن‪ ،‬هم ٔه جوانب را در نظر‬
‫جریان هستی‪.‬‬
‫گرفتن‪ ،‬حسن نیت داشتن‪.‬‬
‫‪ / rAk nSivab / bavišn kār‬بَویشْن کار ‪ :‬خالق‪،‬‬
‫‪/ nSinam kadnavab / bavandak manišn‬‬
‫مولد‪ ،‬تولید کننده‪ ،‬آفریننده‪ ،‬پدید ـ به وجود آورنده‪.‬‬
‫َبوَندَک مَنیشْن ‪ :‬انسان کامل‪.‬‬
‫‪ / dnivab / bavind‬بَوینْد ‪ :‬باشند‪.‬‬
‫‪hinSinam‬‬ ‫‪kadnavab‬‬ ‫‪/ bavandak‬‬
‫‪ / SAlob / bolāš‬بُالش ‪ :‬نام چند تن از شاهان‬
‫‪َ / manišnih‬بوَندَک مَنیشنیْه ‪ :‬فکر کامل داشتن‪ ،‬اندیشه‬
‫اشکانی که نخستین آنها اشک بیست و دوم یا بالش یکم‬
‫پاک و نیت خیر داشتن‪.‬‬
‫بوده‪.‬‬
‫‪AhinSinam‬‬ ‫‪kadnavab‬‬ ‫‪/ bavandak‬‬
‫‪ُ / gadnavob / bovandag‬بوَندَگ ‪- ۱ :‬کامل‬
‫‪َ / manišnihā‬بوَندَک مَنیشنیها ‪ :‬با دقت کامل‪ ،‬با اندیش ٔه‬
‫اندیشی‪ ،‬همه جانبه نگری ‪۲‬ـ فروتنی‪ ،‬تواضع‪ ،‬خشوع‪.‬‬
‫کامل‪.‬‬
‫‪ِ / hirAdraseb / besardārih‬بسَرداریْه ‪ :‬حمایت‪،‬‬
‫‪hirAtrakmah‬‬ ‫‪kadnavab‬‬ ‫‪/ bavandak‬‬
‫توجه‪ ،‬محافظت‪ ،‬مراقبت‪.‬‬
‫‪َ / hamkartārih‬بوَندَک هَمکَرتاریْه ‪ :‬همکاری ـ هماهنگی‬
‫‪ / suseb / besus‬بِسوس ‪ :‬نام فرماندار دامغان در‬ ‫ـ تناسب ـ موافقت کامل‪.‬‬
‫زمان داریوش سوم‪.‬‬
‫‪َ / hikadnavab / bavandakih‬بوَندَکیْه ‪ :‬کمال‪،‬‬
‫‪ / Seb / beš‬بِش ‪- ۱ :‬به او ‪۲‬ـ غم‪ ،‬اندوه‪ ،‬بدبختی‪ ،‬بال‪،‬‬ ‫تکمیل‪ ،‬تکامل بزرگواری ‪ ۵‬ـ نجابت‪ ،‬شرف‪.‬‬
‫مصیبت‪ ،‬اذیت ‪۳‬ـ گیاهی زهردار‪.‬‬
‫‪َ / Ahikadnavab / bavandakihā‬بوَندَکیها ‪ :‬به‬
‫‪ِ / natineSeb / bešenitan‬بشِنیتَن ‪- ۱ :‬رنج ـ‬ ‫طور کامل‪ ،‬کامال جرأت کردن خاک‪.‬‬
‫آزار ـ شکنجه ـ عذاب ـ غم دادن‪ ،‬اذیت ـ غصه دار کردن ‪۲‬ـ‬
‫آسیب‪.‬‬

‫‪۸۰‬‬

‫‪ / tSeb / bešt‬بِشت ‪ :‬رنجدیده‪ ،‬مظلوم‪ ،‬اذیت شده‪،‬‬
‫آزار دیده‪.‬‬
‫‪ / rAtinev ratSeb / beštar venitār‬بِشتَر‬
‫وِنیتار ‪ :‬بر طرف کنند ٔه رنج‪.‬‬
‫‪ / natSeb / beštan‬بِشتَن ‪ :‬رنج ـ آزار ـ شکنجه ـ‬
‫عذاب ـ غم دادن‪ ،‬اذیت ـ غصه دار کردن‪.‬‬
‫‪ / txab katuSeb / bešutak baxt‬بِشوتَک‬
‫بَخت ‪ :‬بدبخت‪ ،‬فلک زده‪ ،‬مصیبت دیده‪.‬‬
‫‪ / hiSeb / beših‬بِشیْه ‪ :‬شرارت‪ ،‬شیطنت‪ ،‬اذیت‪.‬‬
‫‪ / tiSeb / bešit‬بِشیت ‪ :‬دردمند‪ ،‬رنجور‪ ،‬رنجدیده‪،‬‬
‫مظلوم‪.‬‬
‫‪ / natiSeb / bešitan‬بِشیتَن ‪ :‬رنج ـ آزار ـ شکنجه‬
‫ـ عذاب ـ غم دادن‪ ،‬اذیت ـ غصه دار کردن‪.‬‬
‫‪ / rAtiSeb / bešitār‬بِشیتار ‪ :‬موذی‪ ،‬اذیت کننده‪،‬‬
‫ظالم‪.‬‬
‫‪ / hirAtiSeb / bešitārih‬بِشیتاریْه ‪ :‬رنج‪ ،‬غم‪،‬‬
‫غصه‪ ،‬ناراحتی‪.‬‬
‫‪ / nSiSeb / bešišn‬بِشیشْن ‪ :‬اذیت‪ ،‬بال‪ ،‬رنج‪ ،‬آزار‪.‬‬
‫‪ / ruleb / belur‬بِلور ‪ :‬بلور‪.‬‬
‫‪ / meb / bem‬بِم ‪ :‬بلکه من‪.‬‬
‫‪ / heb / beh‬بِه ‪ :‬به میوه‪.‬‬
‫‪ / kanheb / behnak‬بِهنَک ‪ :‬از موبدان اوایل‬
‫‪hirAtrak‬‬
‫ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / natsiheb / behistan‬بِهیستَن ‪ :‬دختری که‬
‫‪ / hinizASeb / bešāzinih‬بِشازینیْه ‪ :‬شفا دادن‪،‬‬
‫پستانهایی چون به دارد‪.‬‬
‫‪ / nutsiheb / behistun‬بِهیستون ‪ :‬نام کوهی در‬
‫اصفهان‪.‬‬
‫‪ِ / trzeveb / bevezrt‬بوِذرْت ‪ :‬بگذشت‪ ،‬گذر ـ عبور‬
‫‪ / hinSinizASeb / bešāzinišnih‬بِشازینیشیْه ‪:‬‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ / AtArb / brātā‬بْراتا ‪ :‬برادری‪.‬‬
‫‪ / nASeb / bešān‬بِشان ‪ :‬به آنها‪ ،‬به ایشان این واژه‬
‫‪ / dArb / brād‬بْراد ‪ :‬برادر باستان‪.‬‬
‫‪ / radArb / brādar‬بْرادَر ‪ :‬برادر‪.‬‬
‫‪۸۱‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ِ / rAtineSeb / bešenitār‬بشِنیتار ‪- ۱ :‬رنج ـ‬
‫آزار ـ شکنجه ـ عذاب ـ غم دهنده ‪۲‬ـ آسیب ـ زیان ـ ضرر‬
‫رسان‪.،‬‬
‫‪ / dnamu seb / bes umand‬بِش اومَند ‪ :‬رنجور‪،‬‬
‫غمگین‪ ،‬غصه دار‪ ،‬ناراحت‪ ،‬گرفته‪ ،‬دلگیر‪.‬‬
‫‪/ hinSizASeb Seb / beš bešāzišnih‬‬
‫بِش بِشازیشنیْه ‪ :‬روانپزشکی‪ ،‬روان درمانی‪.‬‬
‫‪ / natrub Seb / beš burtan‬بِش بورتَن ‪ :‬رنج و‬
‫آزار تحمل کردن‪.‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪ / rAtrub Seb / beš burtār‬بِش بورتار ‪۱ :‬‬
‫رنجور‪ ،‬مصیبت دیده‪ ،‬ستمدیده‪ ،‬بالدیده‪ ،‬گرفتار ‪۲‬ـ دشمن‬
‫‪۳‬ـ رنج دهنده‪.‬‬
‫‪ / rAtAd Seb / beš dātār‬بِش داتار ‪ :‬رنج‬
‫آفرین‪ ،‬سختی بخش‪.‬‬
‫‪ / taz Seb / beš zat‬بِش زَت ‪ :‬بدبخت‪ ،‬فلک زده‪،‬‬
‫مصیبت دیده‪ ،‬رنجور‪.‬‬
‫‪ / zASeb / bešāz‬بِشاز ‪- ۱ :‬طب‪ ،‬پزشکی ‪۲‬ـ درمان‪،‬‬
‫شفا‪ ،‬مداوا‪ ،‬عالج‪ ،‬معالجه ‪۳‬ـ درمان بخش‪.‬‬
‫‪ / natizASeb / bešāzitan‬بِشازیتَن ‪ :‬معالجه ـ‬
‫درمان ـ مداوا کردن‪ ،‬شفا دادن‪.‬‬
‫‪ / hinSizASeb / bešāzišnih‬بِشازیشنیْه ‪:‬‬
‫درمان‪ ،‬شفا‪ ،‬مداوا‪ ،‬عالج‪ ،‬معالجه‪.‬‬
‫‪hinSizASeb‬‬ ‫‪/ bešāzišnih‬‬
‫‪ / kartārih‬بِشازیشنیْه کَرتاریه ‪ :‬پزشکی‪ ،‬طبابت‪.‬‬
‫درمان ـ مداوا کردن‪.‬‬
‫‪ / rAtinizASeb / bešāzinitār‬بِشازینیتار ‪:‬‬
‫پزشک‪ ،‬طبیب‪ ،‬شفاگر‪.‬‬
‫درمان‪ ،‬شفا‪ ،‬مداوا‪.‬‬
‫در گویش همدانی ماندهاست‪.‬‬
‫‪ / teyASeb / bešāyet‬بِشایِت ‪ :‬امکان‪.‬‬

‫‪ / kirAb / bārik‬باریک ‪ :‬باریک‪ ،‬نازک‪ ،‬الغر‪ ،‬ظریف را‪.‬‬
‫‪ / zAb / bāz‬باز ‪ :‬باز‪ ،‬مفتوح‪.‬‬
‫‪ / uzAb / bāzu‬بازو ‪ :‬واحد اندازه گیری طول برابر ‪۱۰۶‬‬
‫سامتیمتر‪.‬‬
‫‪ / kuzAb / bāzuk‬بازوک ‪ :‬بازو‪.‬‬
‫‪ / izAb / bāzi‬بازی ‪ :‬بازو میتوانستند شاه را برکنار‬
‫کنند‪..‬‬
‫‪ / kanApizAb / bāzipānak‬بازیپانَک ‪ :‬بازوبند‬
‫باختری شوشتر در خوزستان ساخت‪ .‬شاپور اسیران رومی را‬
‫درساخت آن به کا رگمارد و‪.‬‬
‫‪ / ZAb / bāž‬باژ ‪ :‬باج‪ ،‬مالیات‪ ،‬عوارض سپاه یونان و‬
‫گرفتن آن کشور‪.،‬‬
‫‪ / kAZAb / bāžāk‬باژاک ‪- ۱ :‬عوارضی‪ ،‬مأمور دریافت‬
‫مالیات ‪۲‬ـ بازو‪.‬‬
‫‪ / ju kAZAb / bāžāk uj‬باژاک اوج ‪ :‬قوی بازو‪.‬‬
‫‪ / kAsam kAZAb / bāžāk masāk‬باژاک‬
‫مَساک ‪ :‬بهانداز ٔه طول یک بازو‪.‬‬
‫‪ / rAb / bār‬بار ‪- ۱ :‬رنج‪ ،‬زحمت‪ ،‬مشقت‪ ،‬سختی ‪۲‬ـ‬
‫‪ / nAtsAb / bāstān‬باستان ‪- ۱ :‬باستان‪ ،‬قدیم‪ ،‬کهن‪،‬‬
‫گذشته ‪۲‬ـ همیشه‪ ،‬همواره‪ ،‬دائم‪ ،‬دائما‪ ،‬مستمر ‪۳‬ـ غالبا‪،‬‬
‫اکثرا‪ ،‬بیش تر ‪۴‬ـ هرگز‪.‬‬
‫‪ / qAb / bāq‬باغ ‪ :‬باغ‪.‬‬
‫‪ / SidAyaqAb / bāqayādiš‬با َغیادیش ‪:‬‬
‫نخستین ماه پاییز در تقویم هخامنشی‪ ،‬مهر‪.‬‬
‫‪ / nApqAb / bāqpān‬باغپان ‪ :‬باغبان‪.‬‬
‫‪ / nAtseqAb / bāqestān‬باغستان ‪ :‬باغستان‪.‬‬
‫‪ / gAb / bāg‬باگ ‪ :‬بخش‪ ،‬بهر‪ ،‬قسمت‪ ،‬سهم‪.‬‬
‫‪ / sAugAb / bāguās‬باگوآس ‪ :‬کسی که به اردشیر‬
‫سوم زهر داد و او را کشت‪..‬‬
‫‪ / kalAb / bālak‬بالَک ‪ :‬بال‪ ،‬پر و بال‪.‬‬
‫‪ / nyelAb / bāleyn‬باِلین ‪- ۱ :‬بالین ‪۲‬ـ بلند لری‪:‬‬
‫ُب ِلین ‪ ،‬رأس‪ ،‬قله‪ ،‬اوج ‪۳‬ـ بالش‪.‬‬
‫‪۸۲‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / gAyzArb / brāzyāg‬بْرازیاگ ‪ :‬درخشنده‪،‬‬
‫درخشان‪ ،‬نورانی‪ ،‬مشعشع‪ ،‬تابان‪ ،‬روناک‪.‬‬
‫‪ / nirb / brin‬بْرین ‪ُ :‬برِش‪.‬‬
‫‪ / dinihirb / brihinid‬بْریهینید ‪- ۱ :‬آفرید‪ ،‬خلق کرد‪،‬‬
‫به وجود آورد ‪۲‬ـ مقدر ـ تقدیر کرد‪.‬‬
‫‪ / nadinihirb / brihinidan‬بْریهینیدَن ‪- ۱ :‬آفریدن‪،‬‬
‫خلق کردن‪ ،‬به وجود آوردن ‪۲‬ـ مقدر ـ تقدیر کردن‪.‬‬
‫‪ / suribAb / bābirus‬بابیروس ‪ :‬بابِل‪.‬‬
‫‪ / libAb / bābil‬بابیل ‪ :‬بابِل‪.‬‬
‫‪ / tAb / bāt‬بات ‪ :‬باشد‪ ،‬باد از بودن مانند چنین باد‪.‬‬
‫‪ / katAb / bātak‬باتَک ‪ :‬باده‪ِ ،‬می‪ ،‬شراب تازه‪.‬‬
‫‪ / jAb / bāj‬باج ‪ :‬باج‪ ،‬مالیات‪ ،‬عوارض‪.‬‬
‫‪ / cAb / bāc‬باچ ‪ :‬باج‪ ،‬مالیات‪ ،‬عوارض‪.‬‬
‫‪ / lxAb / bāxl‬باخْل ‪ :‬بلخ‪.‬‬
‫‪ / SiretxAb / bāxteriš‬باختِریش ‪ :‬اوستایی‪:‬‬
‫باخذی بلخ‪.‬‬
‫دفعه‪ ،‬نوبت ‪۳‬ـ کنار‪ ،‬کناره‪ ،‬حاشیه‪ ،‬ساحل ‪۴‬ـ بارو‪ ،‬حصار‪،‬‬
‫دیوار‪.‬‬
‫‪ / karAb / bārak‬بارَک ‪- ۱ :‬باره‪ ،‬اسب‪ ،‬مرکب ‪۲‬ـ‬
‫دفعه‪ ،‬نوبت‪.‬‬
‫‪ / kadnarAb / bārandak‬بارَندَک ‪ :‬بارنده‪ ،‬بارش‬
‫کننده‪.‬‬
‫‪ / natrub rAb / bār burtan‬بار بورتَن ‪ :‬بار بردن‪،‬‬
‫حمل ـ تحمل ـ صبوری ـ صبر ـ شکیبایی ـ بردباری کردن‪.‬‬
‫‪ / kamAyrAb / bāryāmak‬باریامَک ‪ :‬خورجین‪.‬‬
‫‪ / nAtsirAb / bāristān‬باریستان ‪- ۱ :‬محکم‪،‬‬
‫مستحکم‪ ،‬ثابت‪ ،‬مستقر‪ ،‬تزلزل ناپذیر ‪۲‬ـ خوشبین‪ ،‬امیدوار‪،‬‬
‫متوکل‪ ،‬راضی‪ ،‬قانع‪ ،‬صبور‪ ،‬صابر‪ ،‬متحمل‪.‬‬
‫‪ / hinAtsirAb / bāristānih‬باریستانیْه ‪- ۱ :‬ثبوت‪،‬‬
‫استحکام‪ ،‬انسجام ‪۲‬ـ خوشبینی‪ ،‬امیدواری‪ ،‬توکل‪ ،‬صبر‪،‬‬
‫تحمل‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / nAymAb / bāmyān‬بامیان ‪ :‬نام استانی در‬
‫افغانستان‪.‬‬
‫‪ / kimAb / bāmik‬بامیک ‪- ۱ :‬بامدادی‪ ،‬صبحگاهی ‪۲‬ـ‬
‫درخشان‪ ،‬با شکوه‪ ،‬زیبا‪ ،‬روشن‪.‬‬
‫‪ / nAb / bān‬بان ‪ :‬بام‪ ،‬سقف‪ ،‬پوشش‪.‬‬
‫‪ / nSibnAb / bānbišn‬بانبیشْن ‪ :‬ملکه‪ ،‬زن شاه‪.‬‬
‫‪ / kunAb / bānuk‬بانوک ‪ :‬خانم‪ ،‬بانو‪ ،‬زن اشراف زاده‪.‬‬
‫‪ / hikunAb / bānukih‬بانوکیْه ‪ :‬کدبانویی‪ ،‬خانمی‬
‫کردن‪.‬‬
‫‪ / yunAb / bānuy‬بانوی ‪ :‬روشنی‪ ،‬پرتو‪ ،‬نور‪ ،‬تشعشع‪،‬‬
‫شعاع‪ ،‬شعله‪ ،‬حرارت‪.‬‬
‫‪ / divAb / bāvid‬باوید ‪ :‬باشد‪.‬‬
‫‪ / livAb / bāvil‬باویل ‪ :‬بابِل‪.‬‬
‫‪ / sAg nyelAb / bāleyn gās‬باِلین گاس ‪:‬‬
‫تخت‪ ،‬صفحه‪ ،‬سطح‪ ،‬صحن‪ ،‬صحنه‪.‬‬
‫‪ / AlAb / bālā‬باال ‪ :‬باال‪ ،‬فوق‪.‬‬
‫‪ / dAlAb / bālād‬باالد ‪ :‬باال‪ ،‬فوق‪ ،‬بلند‪ ،‬بلندی‪،‬‬
‫ارتفاع‪ ،‬مرتفع‪.‬‬
‫‪ / natilAb / bālitan‬بالیتَن ‪ :‬بالیدن‪ ،‬بزرگ شدن‪،‬‬
‫رشد ـ نمو کردن‪ ،‬گسترده شدن‪.‬‬
‫‪ / tsilAb / bālist‬بالیست ‪- ۱ :‬بلندترین جا‪ ،‬قله‪،‬‬
‫چکاد‪ ،‬ستیغ‪ ،‬اوج‪ ،‬مرتفع‪ ،‬نقط ٔه اوج‪ ،‬علو‪ ،‬ترفیع ‪۲‬ـ سیاره‪،‬‬
‫ستاره‪.‬‬
‫‪ / nAtsilAb / bālistān‬بالیستان ‪ :‬بلندیها‪ ،‬قلل‪.‬‬
‫‪/ tsilAb nAtsilAb / bālistān bālist‬‬
‫بالیستان بالیست ‪ :‬برتر‪ ،‬عالی‪ ،‬برترین‪ ،‬باالترین طبق ٔه بهشت‪.‬‬

‫‪ / mivAb / bāvim‬باویم ‪ :‬باشم‪.‬‬ ‫‪ / hitsilAb / bālistih‬بالیستیْه ‪ :‬بلندی‪ ،‬ارتفاع‪،‬‬

‫اوج‪.‬‬
‫‪ / natsiyAb / bāyistan‬باییستَن ‪ :‬ضرورت‪ ،‬لزوم‪.‬‬
‫‪ / kitsilAb / bālistik‬بالیستیک ‪ :‬بلند‪ ،‬عالی‪،‬‬
‫‪ / natxub / buxtan‬بوختَن ‪ :‬نجات ـ خالص ـ رهایی‬
‫اعلی‪ ،‬متعالی‪ ،‬مرتفع‪ ،‬اوج‪.‬‬
‫یافتن‪.‬‬
‫‪ / nSilAb / bālišn‬بالیشْن ‪- ۱ :‬بالندگی‪ ،‬رویندگی‪،‬‬
‫‪ / ditxub / buxtid‬بوختید ‪ :‬فعل آینده نجات ـ‬
‫رشد‪ ،‬نمو ‪۲‬ـ بالش‪ ،‬تخت‪ ،‬مَسند‪.‬‬
‫خالص ـ رهایی یابد‪.‬‬
‫‪ / sAg nSilAb / bālišn gās‬بالیشْن گاس ‪:‬‬
‫‪ / nadub / budan‬بودَن ‪ :‬بودن‪ ،‬وجود داشتن‪.‬‬
‫تختخواب‪ ،‬رختخواب‪.‬‬
‫‪ / ditse dub / bud estid‬بود اِستید ‪ :‬بودهاست‪.‬‬
‫‪ / natinilAb / bālinitan‬بالینیتَن ‪- ۱ :‬باالنیدن‪،‬‬
‫‪ / drub / burd‬بورد ‪ :‬برد‪.‬‬
‫رشد ـ نمو ـ توسعه ـ گسترش دادن‪ ،‬بزرگ کردن‪ ،‬باال بردن‪،‬‬
‫‪ / nadrub / burdan‬بوردَن ‪ :‬بردن‪.‬‬ ‫ترفیع ـ مقام دادن‪.‬‬
‫‪ / rAdrub / burdār‬بوردار ‪ :‬برنده‪ ،‬تیز‪.‬‬ ‫‪ / mAb / bām‬بام ‪- ۱ :‬بامداد‪ ،‬پگاه‪ ،‬سپیده دم‪ ،‬صبح ‪۲‬ـ‬
‫‪ / hirAdrub / burdārih‬بورداریْه ‪ :‬بردن‪.‬‬ ‫درخشان‪ ،‬نورانی‪ ،‬منور‪.‬‬
‫‪ / rhim nizrub / burzin mihr‬بورزین میهر ‪ :‬برزین‬ ‫‪ / kamAb / bāmak‬بامَک ‪ :‬صبح‬
‫مهر یکی از آتشهای بزرگ زرتشتیان‪.‬‬ ‫‪ / tAdmAb / bāmdāt‬بامدات ‪- ۱ :‬بامداد ‪۲‬ـ نام پدر‬
‫‪ / dnalub / buland‬بولَند ‪ :‬بلند‪.‬‬ ‫مزدک‪.‬‬
‫‪ / mimub / bumim‬بومیم ‪ :‬زمین‪.‬‬ ‫‪ / nAtAdmAb / bāmdātān‬بامداتان ‪ :‬از خانواد ٔه‬
‫‪ / nub / bun‬بون ‪ :‬بن‪ ،‬اساس‪ ،‬اصل‪ ،‬شالوده‪ ،‬شناژ‪.‬‬ ‫بامداد‪.‬‬
‫‪ / dAdmAb / bāmdād‬بامداد ‪ :‬بامداد‪.‬‬

‫‪۸۳‬‬

‫‪ / nurib / birun‬بیرون ‪ :‬بیرون‪ ،‬خارج‪.‬‬
‫‪ / natinenurib / birunenitan‬بیرونِنیتَن ‪ :‬بیرون ـ‬
‫اخراج ـ خارج کردن‪.‬‬
‫‪ / kinurib / birunik‬بیرونیک ‪ :‬بیرونی‪ ،‬خارجی‪.‬‬
‫‪ / kAtsib / bistāk‬بیستاک ‪ :‬والی‪ ،‬حاکم‪ ،‬رئیس‪.‬‬
‫‪ / rhupASib / bišāpuhr‬بیشاپوهْر ‪ :‬شهری بوده در‬
‫فارس که به دست شاپور اول ساسانی ساخته شد و بغ شاپور‬
‫نیز خوانده میشود‪.‬‬
‫‪ / tSib / bišt‬بیشت ‪ :‬آزرده‪ ،‬غمگین‪ ،‬غصه دار‪،‬‬
‫ناراحت‪ ،‬دلگیر‪.‬‬
‫‪ / inkib / bikni‬بیکنی ‪ :‬نام باستانی کوه دماوند پیش از‬
‫مادها‪.‬‬
‫‪ / kanAgib / bigānak‬بیگانَک ‪ :‬بیگانه‪ ،‬خارجی‪،‬‬
‫غریبه‪.‬‬
‫‪ / lib / bil‬بیل ‪ :‬بیل باستان‪.‬‬
‫‪ / kahib / bihak‬بیهَک ‪ِ :‬بیهَق‪ ،‬نام باستانی سبزوار‪.‬‬
‫‪ / ravib / bivar‬بیوَر ‪ :‬ده هزار‪.‬‬
‫‪َ / rAvxSasap / pasašxvār‬پثَشخْوار ‪ :‬نام یکی‬
‫از قلههای البرز میان ساری و دامغان‪.‬‬
‫‪َ / sidarap / paradis‬پرَدیس ‪ :‬پردیس‪.‬‬
‫‪ / Ahnasrap / parsanhā‬پَرثَنها ‪ :‬پرسنگ‪،‬‬
‫فرسنگ‪ ،‬فرسخ ‪ ۶‬کیلومتر هر پرثنها‪ ۳۱ ،‬اَسپَرسا بودهاست‪.‬‬
‫‪ / wasrap / parsaw‬پَرثَو ‪ :‬پارت‪ ،‬خراسان‪.‬‬
‫‪ / atayivurap / paruviyata‬پَرووی َی َ‬
‫ت‪:‬‬
‫ی‪ ( purvya‬قدیم‪ ،‬دیرباز‪.‬‬
‫)سنسکریت‪ :‬پورو َ‬
‫‪ / dAzirap / parizād‬پَریزاد ‪ :‬نام همسر وَهوکا پسر‬
‫خشایارشاه‪.‬‬
‫‪َ / rAvx Sazap / pazaš xvār‬پزَش خْوار ‪:‬‬
‫سرآشپز دربار‪.‬‬
‫‪ / Asap / pasā‬پَسا ‪ :‬نام باستانی شهر فسا در استان‬
‫فارس‪.‬‬
‫‪ / avAsap / pasāva‬پَسا َو ‪ :‬پس از‪.‬‬
‫‪۸۴‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / nSihadnub / bundahišn‬بوندَهیشن ‪ :‬کتابی است‬
‫به زبان پهلوی که بر پایه ترجمهها و تفسیرهای اوستا نوشته‬
‫شده و همان گونه که از‪.‬‬
‫‪ / hinSihadnub / bundahišnih‬بوندَهیشنیْه ‪:‬‬
‫آغاز آفرینش‪.‬‬
‫‪ / yub / buy‬بوی ‪ :‬عنبر‪ ،‬عود‪ ،‬چوب خوشبو‪.‬‬
‫‪ / ib / bi‬بی ‪- ۱ :‬پیشوند تأکید است و بر سر فعل میآید‬
‫‪۲‬ـ بر سر مصدر افزوده میشود و به آن‪.‬‬
‫‪ / u ib / bi u‬بی او ‪ :‬به طرف‪ ،‬به سوی‪ ،‬به سمتِ‪ ،‬در‬
‫جهتِ‪.‬‬
‫‪ / nSirab ib / bi barišn‬بی بَریشْن ‪ :‬قابل حمل‪.‬‬
‫‪ / hinSihad ib / bi dahišnih‬بی دَهیشْنیْه ‪:‬‬
‫خلق‪ ،‬ایجاد‪.‬‬
‫‪ / hikatus ib / bi sutakih‬بی سوتَکیْه ‪:‬‬
‫بیهودگی‪ ،‬بی حالی‪ ،‬تنبلی‪ ،‬غفلت‪.‬‬
‫‪ / Ak ib / bi kā‬بی کا ‪ :‬مگر وقتی که‪.‬‬
‫‪ / rAk ib / bi kār‬بی کار ‪ :‬بیگاری‪.‬‬
‫‪ / ik ib / bi ki‬بی کی ‪ :‬مگر اینکه‪ ،‬االّ‪.‬‬
‫‪ / ravSik ib / bi kišvar‬بی کیشوَر ‪ :‬آواره‪ ،‬خارج از‬
‫کشور‪.‬‬
‫‪ / natSag ib / bi gaštan‬بی گَشتَن ‪ :‬برگشتن‪،‬‬
‫بازگشتن‪ ،‬مراجعت کردن‪.‬‬
‫‪ / cah ib / bi hac‬بی هَچ ‪ :‬بجز‪ ،‬به استثنای‪ ،‬غیر از‪.‬‬
‫‪ / tib / bit‬بیت ‪ :‬اوستایی‪- ۱ : bitya‬باشید ‪۲‬ـ دیگر‪،‬‬
‫دوباره‪ ،‬مجدد‪.‬‬
‫‪ / tib / bit‬بیت ‪ :‬نام قبیل ٔه دیاکو بنیانگذار مادها‪.‬‬
‫‪ / Sxatib / bitaxš‬بیتَخش ‪ :‬شاهزاده‪ ،‬ولیعهد‪ ،‬نایب‬
‫السلطنه‪ ،‬معاون ‪.‬‬
‫‪ / mutib / bitum‬بیتوم ‪ :‬منتهی الیه‪.‬‬
‫‪ / nAmaz mutib / bitum zamān‬بیتوم زَمان ‪:‬‬
‫زمان دور‪.‬‬
‫‪ / jib / bij‬بیج ‪ :‬تخم‪ ،‬بذر‪.‬‬

‫‪ / norAkAp / pākāron‬پاکارُن ‪ :‬فرمانده سپاهی که‬
‫وظیف ٔه حفظ امنیت شهرها را در زمان هخامنشیان بر عهده‬
‫داشت‪.‬‬
‫‪ / hadznAp / pānzdah‬پانزده ‪ :‬پانزده‪.‬‬
‫‪ / nAgayAp / pāyagān‬پایَگان ‪ :‬پیاده نظام‪.‬‬
‫‪/ rAlAs nAgayAp / pāyagān sālār‬‬
‫پایَگان ساالر ‪ :‬فرمانده پیاده نظام‪.‬‬
‫‪ / Aytup / putyā‬پوتیا ‪ :‬سومالی و عدن‪.‬‬
‫‪ / arsup / pusra‬پوْث َر ‪) :‬سنسکریت‪ :‬پوترَ؛ اوستایی‪:‬‬
‫پوث َر( پسر‪.‬‬
‫‪ / Arup / purā‬پورا ‪ :‬نام باستانی فهرج در استان‬
‫بلوچستان‪.‬‬
‫‪ / txodnArup / purāndoxt‬پوراندُخت ‪ :‬نام دختر‬
‫خسرو پرویز شاه ساسانی‪.‬‬
‫‪ / isemisup / pusimesi‬پوسی مِسی ‪ :‬پسر بزرگ‪.‬‬
‫‪ / Atip / pitā‬پیتا ‪) :‬اوستایی‪َ :‬پتَر( پدر‪.‬‬
‫‪ / rhuphAS zurip / piruz šāhpuhr‬پیروز‬
‫شاه پوهر ‪ :‬فیروز شاهپور‪ ،‬نام شهری در میانرودان که امروزه‬
‫انبار خوانده میشود‪.‬‬
‫‪ / adavuAysip / pisyāuvada‬پیسیائو َو َد ‪ :‬نام‬
‫سرزمین یا شهر‪.‬‬
‫‪ / nAtserupat / tapurestān‬تَپورِستان ‪ :‬نام‬
‫باستانی تبرستان زبان پهلوی‪.‬‬
‫‪َ / racat / tacar‬تچَر ‪ :‬کاخ زمستانی‪ ،‬قشالق‪.‬‬
‫‪ / Aliskat / taksilā‬تَکسیال ‪ :‬نام باستانی شهری‬
‫در جنوب پاکستان کنونی‪.‬‬
‫‪ / nat / tan‬تَن ‪- ۱ :‬تن‪ ،‬اندام‪ ،‬پیکر‪ ،‬بدن‪.‬‬
‫‪ / rasnat / tansar‬تَنسَر ‪ :‬نام هیربدی که در‬
‫گردآوری اوستا به اردشیر بنیانگذار ساسانیان کمک نمود‪.‬‬
‫‪ / mhat / tahm‬تَهم ‪ :‬نیرو‪ ،‬توان‪ ،‬انرژی‪ ،‬قدرت‪ ،‬اقتدار‪.‬‬
‫‪ / Amuat / taumā‬تَئوما ‪) :‬اوستایی‪َ :‬تئُخمَن؛‬
‫ن ( تخمه‪ ،‬ریشه‪ ،‬نسل‪ ،‬دودمان‪ ،‬تبار‪ ،‬نژاد‪.‬‬
‫سنسکریت‪ :‬توک َم َ‬
‫‪۸۵‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪/ riSxatra tAynap / panyāt artaxšir‬‬
‫پَنیات اَرتَخشیر ‪ :‬نام باستانی شهری که اردشیر در بحرین و‬
‫روی شهری که در گذشته به آن الخط میگفتند‪.‬‬
‫‪ / hap / pah‬پَه ‪ :‬گوسفند‪.‬‬
‫‪ / nAb kitSop / poštik bān‬پُشتیک بان ‪ :‬گارد‬
‫سلطنتی‪.‬‬
‫‪/ rAlAs nAbkitSop / poštikbān sālār‬‬
‫پُشتیک بان ساالر ‪ :‬فرمانده گارد سلطنتی‪.‬‬
‫‪ْ / atarp / prata‬پ َر َ‬
‫ت ‪ :‬حافظ‪ ،‬پاسدار‪ ،‬نگهدارنده‪،‬‬
‫حراست کننده‪.‬‬
‫‪ / kapAp / pāpak‬پاپَک ‪ :‬بابک‪ ،‬نام استاندار فارس‬
‫در زمان اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / vutAp / pātuv‬پاتوو ‪ :‬مراقبت ـ محافظت‪.‬‬
‫‪ / sogzAp / pāzgos‬پاذگُس ‪ :‬ایالت‪.‬‬
‫‪ / nApsogzAp / pāzgospān‬پاذگُسپان ‪:‬‬
‫فرمانروای ایالت با اختیارات کامل که از سوی خسرو‬
‫انوشیروان گماشته میشد‪ .‬این واژه را در دور ٔه اسالمی‬
‫فاذوسبان شده‪.‬‬
‫‪ / ArAp / pārā‬پارا ‪ :‬نام پسر اَرشَک از بازماندگان‬
‫اشکانی در زمان شاپور دوم ساسانی‪.‬‬
‫‪ / AutAtrAp / pārtātuā‬پارتاتوا ‪ :‬نام پادشاهی که‬
‫پیش از مادها بر آذربایجان فرمانروایی میکرد‪.‬‬
‫‪ / rizAmAtrAp / pārtāmāzir‬پارتامازیر ‪ :‬نام پسر‬
‫تیرداد یکی از شاهان اشکانی‪.‬‬
‫‪ / asrAp / pārsa‬پار َ‬
‫س ‪ :‬پارس‪ ،‬فارس‪.‬‬
‫ی ‪) :‬سنسکریت‪:‬‬ ‫‪ / ayasrAp / pārsaya‬پار َ‬
‫س َ‬
‫س(‪ :‬کشور بزرگ پارس‪.‬‬
‫پا َر ِ‬
‫‪ / SAusrAp / pārsuāš‬پارسواش ‪ :‬نام سرزمینی در‬
‫خاور شوشتر در خوزستان پیش از مادها‪.‬‬
‫‪ / rokAp / pākor‬پاکُر ‪ :‬نام پسر ُارُد چهاردهین شاه‬
‫اشکانی‪.‬‬

‫‪ / hadrAhac / cahārdah‬چَهارده ‪ :‬چهارده‪.‬‬
‫‪ / Sip Siac / caiš piš‬چَئیش پیش ‪ :‬پسر‬
‫هَخامنش و یکی از نیاکان داریوش یکم که ‪ ۷۳۰‬پیش از‬
‫میالد پادشاه پارس بود‪.‬‬
‫‪ْ / darx / xrad‬‬
‫خرَد ‪ :‬خرد‪ ،‬عقل‪.‬‬
‫‪ْ / ratsarx / xrastar‬‬
‫خرَستَر ‪ :‬حشره‪.‬‬
‫‪ْ / navApartaSx / xšatrapāvan‬‬
‫خشَترَپاوَن ‪:‬‬
‫فرماندار و مأمور دریافت مالیات از شهرهای گرفته شده در‬
‫زمان هخامنشیان‪.‬‬
‫ی‪:‬‬ ‫‪ / ayisayASx / xšāyasiya‬خْشا َ‬
‫ی ثی َ‬
‫شئِتا( شاه‪ ،‬پادشاه‪.‬‬
‫خَ‬‫)سنسکریت‪ :‬خشَئیتیَ؛ اوستایی‪ِ :‬‬
‫‪/ mAna ayisayASx / xšāyasiya anām‬‬
‫ی اَنام ‪ :‬شاه شاهان‪ ،‬شاهنشاه‪.‬‬
‫خْشایَث َ‬
‫‪ْ / sidkatAvx / xvātakdis‬‬
‫خ َوتَک دیس ‪ :‬ازدواج‬
‫با نزدیکان‪.‬‬
‫‪ْ / nAsAravx / xvarāsān‬‬
‫خوَراسان ‪ :‬خاور‪ ،‬شرق‪.‬‬
‫‪ْ / nAsAravx / xvarāsān‬‬
‫خوَروَران ‪ :‬باختر‪ ،‬غرب‪.‬‬
‫‪ / SimzarAvx / xvārazmiš‬خْوارَزمیش ‪ :‬اوستایی‪:‬‬
‫ْهوَئیریزیم خوارزم‪.‬‬
‫‪ / ragkanAvx / xvānakgar‬خْوانَک گَر ‪ :‬خُنیاگر‪،‬‬
‫خواننده آن‪.‬‬
‫‪ / rAlAs nAvx / xvān sālār‬خْوان ساالر ‪:‬‬
‫وزیر تشریفات‪.‬‬
‫‪ / dnAvx / xvānd‬خْواند ‪- ۱ :‬خواند‪ ،‬نامید ‪۲‬ـ‬
‫فراخواند‪ ،‬احضار کرد‪.‬‬
‫‪ / nadnAvx / xvāndan‬خْواندَن ‪- ۱ :‬خواندن به‬
‫معنی نامیدن ‪ ،‬نامیدن ‪۲‬ـ فراخواندن‪ ،‬احضار کردن‪.‬‬
‫‪/ kAtsapa katrux / xurtak apastāk‬‬
‫خورتَک َاپَستاک ‪ :‬خرده اوستا‪.‬‬
‫‪ / nAtserheZux / xužehrestān‬خوژِهرِستان‬
‫‪ :‬نام باستانی شهر الرستان‪.‬‬
‫‪ / natfux / xuftan‬خوفتَن ‪ :‬خفتن‪ ،‬خوابیدن‪.‬‬
‫‪۸۶‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / AyAmuat / taumāyā‬تَئومایا ‪ :‬نژاد ـ تبار ـ‬
‫خاندان ـ دودمان شریف یا پر ارزش‪.‬‬
‫‪ / nAmuet / teumān‬تِئومان ‪ :‬نام یکی از شاهان‬
‫ایالم و برادر اورتاکو که پس از برادرش به تخت نشست‪.‬‬
‫‪ / sulAbAt / tābālus‬تابالوس ‪ :‬نام فرمانداری که‬
‫کوروش برای ساردس برگزید‪.‬‬
‫‪ / kAt / tāk‬تاک ‪ :‬تا‪ ،‬حتی‪.‬‬
‫‪ / utirAm mAt / tām māritu‬تام ماریتو ‪ :‬نام‬
‫برادر یکی از شاهان ایالم‪.‬‬
‫‪ / SicrakyAt / tāykarciš‬تایکَرچیش ‪ :‬نام خرداد‬
‫ماه در تقویم هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / ayit / tiya‬تی َ‬
‫ی ‪ :‬آنکه‪.‬‬
‫‪ / dAdrit / tirdād‬تیرداد ‪ :‬برادر ار َ‬
‫شک بنیانگذار‬
‫اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / nrefAsit / tisāfern‬تیسافِرن ‪ :‬نام یکی از‬
‫فرمانروایان داریوش دوم در آسیای کهین‪.‬‬
‫‪َ / Sugatas / sataguš‬ثتَگوش ‪ :‬پنجاب هند‪.‬‬
‫‪َ / Ayhas / sahyā‬ث ْهیا ‪ :‬خوانده‪ ،‬نامیده‪.‬‬
‫‪َ / yhamAyhas / sahyāmahy‬ث ْهیا َمهْی ‪ :‬خوانده‬
‫ـ نامیده میشویم‪.‬‬
‫‪ / itAs / sāti‬ثاتی ‪) :‬اوستایی‪ :‬ساستی؛ سنسکریت(‪:‬‬
‫سَنستی میگوید‪.‬‬
‫‪ / arxus / suxra‬ثو ْ‬
‫خ َر ‪ :‬نام پدر هوتانَ‪.‬‬
‫‪ / arahAvarus / suravāhara‬ثورَوا َه َر ‪ :‬نام‬
‫اردیبهشت در تقویم هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / tAdvidzoj / jozdivdāt‬جُذدیودات ‪ :‬وَندیداد‬
‫قوانین ضد دیو‪.‬‬
‫‪ / psAmAj / jāmāsp‬جاماسپ ‪ :‬نام دو تن از‬
‫سرشناسان در ایران باستان‪۱ :‬ـ داماد زرتشت ‪۲‬ـ برادر غَباد‬
‫شاه ساسانی‪.‬‬
‫‪ / nAtivAj / jāvitān‬جاویتان ‪ :‬جاویدان‪ ،‬همیشگی‪،‬‬
‫ابدی‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / rAd / dār‬دار ‪- ۱ :‬شعله ‪۲‬ـ بدار‪ ،‬داشته باش ‪۳‬ـ در‬ ‫‪ / natfux / xuftan‬خوفسینْد ‪ :‬خوابند‪.‬‬
‫پایان واژههای مرکب به معنی دارنده ‪۳‬ـ چوب‪ ،‬درخت‪ ،‬تیر‪.‬‬ ‫‪/ SAdlAk nAbmux / xumbān kāldāš‬‬
‫‪ / SuvayarAd / dārayavuš‬دا َریَووَش ‪:‬‬ ‫خوم بان کالداش ‪ :‬یکی از شاهان ایالم ‪ ۶۴۵‬پیش از میالد‪.‬‬
‫ی‪ :‬دارا داریوش‪.‬‬
‫سنسکریت‪ :‬دا َر َ‬ ‫‪ / ajavux / xuvaja‬خو َو َ‬
‫ج ‪ :‬خوزستان یا اهواز نگاه‬
‫‪ / ArAd / dārā‬دارا ‪ :‬نام کاخی که تیرداد شاه اشکانی‬ ‫کنید به‪ :‬هووج‪.‬‬
‫در نزدیکی اَبیوَرد دره گز ساخت‪.‬‬ ‫‪ / ripad / dapir‬دَپیر ‪ :‬دبیر‪ ،‬کارمند‪ ،‬نویسنده‪ ،‬منشی‪.‬‬
‫‪ / ArAySud / dušyārā‬دوشیارا ‪ :‬قحطی‪،‬‬ ‫‪ / nAripad / dapirān‬دَپیران ‪ :‬نام سومین گروه‬
‫خشکسالی‪.‬‬ ‫اجتماعی در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / manarat Ativud / duvitā taranam‬دوویتا‬ ‫‪ / kirad / darik‬دَریک ‪- ۱ :‬نام پول زمان داریوش اول‬
‫َت َرنَم ‪ :‬دوویتا سنسکریت‪ :‬دْویتا ‪ dvitã:‬دوچندان‪ ،‬دو‪ ،‬دو‬ ‫که از طالی ناب ساخته میشد ‪۲‬ـ درباری‪.‬‬
‫برابر‪ ،‬دوبل ‪َ +‬ت َرنَم‬ ‫‪ / zabkirad / darikbaz‬دَریکبَذ ‪ :‬وزیر دربار دادستان‪.‬‬
‫‪ / okAyd / dyāko‬دیاکو ‪ :‬بنیانگذار پادشاهی مادی‬ ‫‪ / ravtsad / dastvar‬دَست وَر ‪- ۱ :‬منشی دادگاه‪.‬‬
‫‪ ۷۰۸ – ۷۰۱‬پیش از میالد و نیای مادری کوروش بزرگ‪.‬‬ ‫در زمان ساسانیان او نیز جزو دادوَران قاضیان بوده و زمانی‬
‫‪ / Abar / rabā‬رَبا ‪ :‬روشن‪ .‬این نام که نشانگر یکی از‬ ‫که میخواستند هر دو‪.‬‬
‫ویژگیهای شاه بود‪ ،‬در زمان ساسانیان روی پولها نوشته‬ ‫‪ / kasAdSad / dašdāsak‬دَشداسَک ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫میشد‪.‬‬
‫‪َ / mohad / dahom‬دهُم ‪ :‬دهم‪ ،‬دهمین‪.‬‬
‫‪ / AnAskr / rksānā‬رْکسانا ‪ :‬نام یکی از دختران‬
‫‪ / mAnuyhad / dahyunām‬دَهیونام ‪ :‬کشورها‪،‬‬
‫کوروش هخامنشی هوش‪ ،‬فراست‪ ،‬فهم‪ ،‬استعداد‪ ،‬درک‪،‬‬
‫ممالک‪.‬‬
‫عقل‬
‫‪َ / mulyad / daylum‬دیلوم ‪ :‬نام باستانی منطق ٔه‬
‫‪ / zAr / rāz‬راذ ‪ :‬استاد‪ .‬یکی از ویژگیهایی برای شاه که‬
‫دیلم چالوس‪ ،‬تارم‪ ،‬شاهرود‪.‬‬
‫روی پولها در زمان ساسانیان نوشته‪.‬‬
‫‪ / dnavAbmod / dombāvand‬دُمباوَند ‪ :‬نام باستانی‬
‫‪ / mAr / rām‬رام ‪- ۱ :‬آرام‪ ،‬شاد‪ ،‬خوشحال ‪۲‬ـ‬
‫دماوند‪.‬‬
‫فرمانبردار‪ ،‬مطیع اهورامزدا‪.‬‬
‫‪ِ / mxared / deraxm‬درَخم ‪ :‬دِرهم‪ ،‬واحد پول‬
‫‪ / tuzfamAr / rāmafzut‬رام اَفزوت ‪ :‬شادی افزا‪،‬‬
‫زمان اشکانیان که از نقره ساخته میشد و وزن آن گاهی‬
‫شادی آفرین‪.‬‬
‫بیش تر و گاهی کم‪.‬‬
‫‪ / zur mAr / rām ruz‬رام روز ‪ :‬نام بیست و یکمین‬
‫‪ْ / agunard / dranuga‬درَنو َ‬
‫گ ‪ :‬دروغ‪ ،‬تقلب‪.‬‬
‫روز هر ماه‪.‬‬
‫‪/ kinid i nAtsatAd / dātastān i dinik‬‬
‫‪ / tSihavmAr / rāmvahišt‬رام وَهیشت ‪ :‬رام‬
‫داتَستان ایی دینیک ‪ :‬احکام شریعت‪ .‬نام کتابی است به زبان‬
‫بهشت نام همسر ساسان نیای ساسانیان‪.‬‬
‫پهلوی نوشت ٔه منوچهر پسر یووان ییم موبد بزرگ‪.‬‬
‫‪ / nismir / rimsin‬ریم سین ‪ :‬نام یکی از شاهان ایالم‪.‬‬
‫‪ / ravdAd / dādvar‬دادوَر ‪ :‬قاضی‪ ،‬دادستان‪.‬‬
‫‪َ / rraz / zarr‬زّر ‪ :‬طال‪.‬‬
‫‪ / AyhavdAd / dādvahyā‬دادوَهیا ‪ :‬نام پدر بغ‬
‫‪َ / nirraz / zarrin‬زّرین ‪ :‬طالیی‪ ،‬زرین‪.‬‬ ‫بوخشَ‪.‬‬

‫‪۸۷‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / nAyz / zyān‬زیان ‪ :‬زیان‪ ،‬ضرر‪ ،‬خسارت‪ ،‬صدمه‪.‬‬ ‫‪َ / AtrAkadaz / zadakārtā‬زدَکارتا ‪ :‬مرکز منطق ٔه‬
‫‪ / utrekiz / zikertu‬زیکِرتو ‪ :‬نام گروهی از ایرانیان‬ ‫گرگان در زمان اسکندر که نزدیک استرآباد بود‪.‬‬
‫پیش از مادها در آذربایجان‪.‬‬ ‫‪َ / aknaraz / zaranka‬زرَن َ‬
‫ک ‪ :‬سیستان‪.‬‬
‫‪ / igadniz / zindagi‬زیندگی ‪ :‬زندگی‪ ،‬عمر‪.‬‬ ‫‪ / tSxudraz / zarduxšt‬زَردوخْشت ‪ :‬زرتشت‪.‬‬
‫‪ / rAhniz / zinhār‬زینهار ‪ :‬زِنهار‪ ،‬امان‪.‬‬ ‫‪ / tSudraz / zardušt‬زَردوشت ‪ :‬زرتشت‪.‬‬
‫‪ / diviz / zivid‬زیوید ‪ :‬زندگی کند خسارت زننده ‪۳‬ـ‬ ‫‪ / nAtSudraz / zarduštān‬زَردوشتان ‪ :‬منسوب به‬
‫خوار ـ ناچیز ‪۳‬ـ خوار ـ ناچیز ـ پست شمردن‪ ،‬تحقیر‪.‬‬ ‫زرتشت‪.‬‬
‫‪ / natsiviz / zivistan‬زیویستَن ‪ :‬زیستن‪ ،‬زندگی‬ ‫‪ / hinugraz / zargunih‬زَرگونیْه ‪ :‬سرسبزی‪.‬‬
‫کردن‪.‬‬ ‫‪ / rhimraz / zarmihr‬زَرمیهر ‪ :‬زرمهر‪ ،‬نام فرمانده‬
‫‪َ / Sukatas / satakuš‬‬
‫ستَکوش ‪ :‬پنجاب شهری در‬ ‫سپاه فیروز شاه ساسانی که در نبود فیروز به ارمنستان‬
‫پاکستان‪.‬‬ ‫لشکرکشی کرد‪.‬‬
‫‪َ / movaras / saravom‬‬
‫س َروُم ‪ :‬پَستو‪ ،‬نهانگاه‪،‬‬ ‫‪ / dAdnAvraz / zarvāndād‬زَروانداد ‪ :‬پسر‬
‫مخفیگاه‪.‬‬ ‫میهرنِرسی یکی از دو موبدی که امور قضایی را در زمان‬
‫‪َ / nAtsekas / sakestān‬‬
‫سکِستان ‪ :‬سرزمین‬ ‫ساسانیان دارا بودند‪.‬‬
‫سَکاها نگاه کنید به‪ :‬نجیانا‪.‬‬ ‫‪ / Atnaz / zantā‬زَنتا ‪ :‬نام باستانی شهری در‬
‫ک ‪ :‬نام باستانی شهر سقز در‬ ‫‪َ / akkas / sakka‬‬
‫س َّ‬ ‫آذربایجان‪.‬‬
‫زمان مادها‪ .‬این نام‪ ،‬نام مردمی به نام سَکاها بوده‪.‬‬ ‫‪ / gnaz / zang‬زَنگ ‪ :‬قوزک پا متحد‪ ،‬شریک‪ ،‬رفیق‪،‬‬
‫‪/ Adux argitAkas / sakātigra xudā‬‬ ‫همدست‪ ،‬دوست ‪۲‬ـ بنده‪ ،‬برده‪ ،‬نوکر‪ ،‬چاکر ‪۳‬ـ نام فرشت ٔه‬
‫سَکاتیگ َر خودا ‪ :‬سکاهای آن سوی سیهون‪.‬‬ ‫دوستی‪ ،‬اتحاد و آرامش‪.‬‬
‫‪Ayradatat‬‬ ‫‪ayitAkas‬‬ ‫‪/ sakātiya‬‬ ‫‪ / hihaz / zahih‬زَهیْه ‪ :‬عمق‪ ،‬ژرفا‪.‬‬
‫ی َت َر دَریا ‪ :‬سکاهای آن سوی دریا‪.‬‬
‫‪ / tatadaryā‬سَکاتی َ‬ ‫‪ْ / herz / zreh‬زرِه ‪ :‬زره‪.‬‬
‫‪/ akrav amuhAkas / sakāhuma varka‬‬ ‫‪ / dAz / zād‬زاد ‪ :‬زاده ـ متولد شد‪.‬‬
‫ک ‪ :‬سکاهای آن سوی سیهون‪.‬‬
‫سَکاهو َم وَر َ‬ ‫‪ / gadAz / zādag‬زادَگ ‪ :‬فرزند‪.‬‬
‫‪َ / gurdanas / sanadrug‬‬
‫سنَدروگ ‪ :‬نام دهمین‬ ‫‪ / nadAz / zādan‬زادَن ‪ :‬زادن‪ ،‬به دنیا آوردن‪.‬‬
‫شاه اشکانی که پس از مهرداد دوم در سال ‪ ۷۷‬پیش از‬ ‫‪ / dnih dAz / zād hind‬زاد هیند ‪ :‬زاده ـ متولد‬
‫میالد به تخت نشست‪.‬‬ ‫شدند‪.‬‬
‫‪ / lApos / sopāl‬سُپال ‪ :‬نام باستانی شهری بر‬ ‫‪ / nerAz / zāren‬زارِن ‪ :‬برادر وَلگاش شاه ساسانی‪.‬‬
‫کرانه خلیج فارس که جای امروزی آن روشن نیست‪.‬‬
‫‪ / nSiyAz / zāyišn‬زاییشْن ‪ :‬زایش‪ ،‬تولید‪.‬‬
‫‪ِ / nApAkenes / senekāpān‬‬
‫سنِکاپان ‪:‬‬
‫‪ / ruz / zur‬زور ‪ :‬زور‪ ،‬نیرو‪ ،‬توان‪ ،‬انرژی‪ ،‬قدرت‪.‬‬
‫پیشخدمت‪ ،‬خدمتکار‪.‬‬
‫‪ / zuz / zuz‬زوز ‪ :‬نام پول نقره در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪ْ / neyAraps / sparāyen‬‬
‫سپَرایِن ‪ :‬نام باستانی‬
‫‪ / rhuz / zuhr‬زوهْر ‪ :‬زور‪ ،‬نیرو‪ ،‬توان‪ ،‬انرژی‪ ،‬قدرت‪.‬‬
‫شهرستان اسفراین که در زمان ساسانیان یکی از روستاهای‬
‫نیشابور بودهاست‪.‬‬ ‫‪ / iz / zi‬زی ‪ :‬پسر‪ ،‬پور‪ ،‬وَند‪.‬‬

‫‪۸۸‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / AnAydgus / sugdyānā‬سوگدیانا ‪ :‬سُغد‬ ‫‪ْ / adraps / sparda‬‬

‫سپَر َد ‪ :‬شهر سارد در باختر‬
‫سمرقند و بخارا‪.‬‬ ‫آسیای کهین‪.‬‬
‫‪ / semAsis / sisāmes‬سیسامِس ‪ :‬نام دادستانی‬ ‫‪ْ / tabhaps / spahbat‬‬
‫سپَهبَت ‪ :‬سپهبد‪ ،‬وزیر جنگ‬
‫که در زمان کمبوجیه رشوه گرفت و شاه او را کشت‪.‬‬ ‫در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪/ SitAvoh ayakis / sikaya hovātiš‬‬ ‫‪ْ / Adreps / sperdā‬‬
‫سپِردا ‪ :‬نامی که کوروش‬
‫ی هُواتیش ‪ :‬نام قلعهای که بردیای دروغین در آن جا به‬
‫سی َک َ‬ ‫بزرگ بر بخش باختری ارمنستان نهاد‪.‬‬
‫دست داریوش بزرگ کشته شد‪.‬‬ ‫ت‪:‬‬ ‫‪ْ / atAd otneps / spento dāta‬‬
‫سپِنتودا َ‬
‫‪ / nArAtrtaS / šatrtārān‬شَترتاران ‪ :‬پادشاهان‬ ‫اسفندیار‪.‬‬
‫دست نشانده در زمان ساسانیان ‪.‬‬ ‫‪ / ukAps / spāku‬سْپاکو ‪ :‬سگ ماده‪.‬‬
‫‪ / nAcnaS / šancān‬شَنچان ‪ :‬نام باستانی شهرستان‬ ‫‪ / rukAps / spākur‬سْپاکور ‪ :‬نام استانداری که شاپور‬
‫الریجان در استان مازندران‪.‬‬ ‫دوم شاه ساسانی پس از گرفتن گرجستان بر آن جا گماشت‪.‬‬
‫‪ / zArabrhaS / šahrbarāz‬شَهربَراز ‪ :‬زیور کشور‬ ‫‪ /‬سْپاهان ‪ :‬اردوگاه سپاهیان‪،‬‬ ‫‪nAhAps‬‬ ‫‪/ spāhān‬‬
‫نام یکی از سرداران نامی ایران در زمان خسرو پرویز شاه‬ ‫اصفهان‪ ،‬اَسپَدانا‪ ،‬این شهر پیش از اسالم جزو استانی به نام‬
‫ساسانی که برای گرفتن مصر فرستاده شد‪.‬‬ ‫پَریتَکان فریدن امروزی بوده و ‪ ۲۶‬روستا داشته‪.‬‬
‫‪rAciv-kinAmug‬‬ ‫‪dnakS‬‬ ‫‪/ škand‬‬ ‫‪ / nemAtips / spitāmen‬سْپیتامِن ‪ :‬نام فرمانده‬
‫شکَند گومانیک ویچار ‪ :‬گزارش گمان‬
‫‪ْ / gumānik-vicār‬‬ ‫سواره نظام ایران در سمرقند و بخارا در زمان اسکندر‪.‬‬
‫شکن‪ .‬نام کتابی بوده به زبان پهلوی که به زبان اوستایی‬ ‫‪ / kSezep ruts / stur pezešk‬سْتور ِپزِشک‬
‫برگردانده شده‪.‬‬ ‫‪ :‬دامپزشک برای اسبهای جنگجویان‪.‬‬
‫‪ / navrutAS / šāturvan‬شاتوروان ‪ :‬نام سدی که‬ ‫‪ / arduks / skudra‬سْکو ْد َر ‪ :‬مقدونی‪.‬‬
‫شاپور یکم شاه ساسانی بهدست اسیران رومی در شوشتر‬
‫‪ / epsAtAs / sātāspe‬ساتاس ِ‬
‫پ ‪ :‬نام کسی که‬
‫ساخت‪.‬‬
‫خشایارشاه او را به مرگ محکوم کرد‪.‬‬
‫‪ / rhuphAS / šāhpuhr‬شاه پوهْر ‪ :‬شاپور‪ ،‬پسر‬
‫‪ / nAsAs / sāsān‬ساسان ‪ :‬نیای ساسانیان که یکی از‬
‫شاه‪.‬‬
‫موبدان زرتشتی اِسپادانایی معبدی بوده که در شهر استخر‬
‫‪/ AtnuxAn kurtuS / šutruk nāxuntā‬‬ ‫برای آناهیتا ساخته شده بود‪.‬‬
‫شوتروک ناخونتا ‪ :‬نام یکی از شاهان ایالم ‪ ۱۱۹۰‬پیش از‬
‫‪ / AkAs / sākā‬ساکا ‪ :‬نام مردمی آریایی نژاد که سَکا‬
‫میالد‪.‬‬
‫نیز خوانده شدهاند‪.‬‬
‫‪ / mitAyS / šyātim‬شیاتیم ‪ :‬شادی نیرومند‪ ،‬توانا‪،‬‬
‫‪ / Anerus / surenā‬سورِنا ‪ :‬نام یکی از سرداران ُارُد‬
‫توانمند‪ ،‬پرتوان‪ ،‬قدرتمند‪ ،‬مقتدر‪.‬‬
‫چهاردهین شاه اشکانی که سپاه روم را در بین النهرین‬
‫‪ / nAkariS / širakān‬شیرَکان ‪ :‬نام باستانی‬ ‫شکست داد‪.‬‬
‫شیروکندی در جنوب اورمیه‪.‬‬
‫‪ / aduqus / suquda‬سوغو َد ‪ :‬اوستایی‪ :‬سوغ َد سُغد‬
‫‪ / irakriS / širkari‬شیرکَری ‪ :‬نام باستانی شهری در‬ ‫سمرقند و بخارا‪.‬‬
‫کنارههای کویر نمک پیش از مادها که شاید سمنان باشد‪.‬‬
‫‪ / onAyduqus / suqudyāno‬سوغودیانو ‪ :‬یکی از‬
‫پسران خشایارشاه‪.‬‬

‫‪۸۹‬‬

‫‪ / nadrak / kardan‬کَردَن ‪ :‬کردن‪ ،‬انجام دادن‪،‬‬
‫ساختن‪.‬‬
‫‪ / ditse drak / kard estid‬کَرد اِستید ‪ :‬کرده‬
‫شدهاست‪ ،‬انجام داده شدهاست‪.‬‬
‫‪ / aSrak / karša‬کَر َ‬
‫ش ‪ :‬نام پول نقره در زمان‬
‫ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / ninahikrak / karkihanin‬کَرکیهَنین ‪ :‬کَهرُبایی‪،‬‬
‫مغناطیسی‪.‬‬
‫‪ / adapamrak / karmapada‬کَر َم َپ َد ‪ :‬نام فروردین‬
‫در تقویم هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / Anrak / karnā‬کَرنا ‪ :‬شیپور جنگی‪.‬‬
‫‪ْ / Sitravarf / fravartiš‬ف َروَرتیش ‪ :‬نام پدر دیاکو‬
‫‪ / rakSak / kaškar‬کَشکَر ‪ :‬نام یکی از استانهای‬
‫باختری ایران در زمان ساسانیان که شهر بعقوبه عراق و‬
‫سرزمینهای پیرامون آن بودهاست‪.‬‬
‫ی ‪ :‬اوستایی‪:‬‬ ‫‪ / ayajubmak / kambujaya‬کَمبو َ‬
‫ج َ‬
‫کَمبوجیو؛ سنسکریت‪ :‬کامبوجیو کمبوجیه نام پدر و پسر‬
‫کوروش‪.‬‬
‫‪ / rAnak / kanār‬کَنار ‪ :‬کنار‪.‬‬
‫‪ / tAvak / kavāt‬کَوات ‪ :‬غَباد یکم پسر فیروز شاه‬
‫ساسانی‪.‬‬
‫‪ / nadAvak / kavādan‬کَوادان ‪ :‬منسوب به کواد یا‬
‫قباد پدر انوشیروان‪.‬‬
‫‪ / ivak / kavi‬کَوی ‪ِ :‬کی‪ ،‬شاه‪ ،‬فرمانروا‪ .‬این نام را در‬
‫ک ‪ :‬نامی که‬
‫افسانههای ایران باستان جلوی نام شاهان کیانی می‬
‫نوشتهاند؛ مانند کی خسرو‪.‬‬
‫‪َ / yak / kay‬کی ‪ :‬کی‪ ،‬لقب شاهان کیانی مانند کاووس‬
‫کی‪.‬‬
‫‪َ / varsuh yak / kay husrav‬کی هوسرَو ‪:‬‬
‫کیخسرو‪.‬‬
‫‪ / mAdok / kodām‬کُدام ‪ :‬کدام‪.‬‬
‫‪ / nAmrok / kormān‬کُرمان ‪ :‬نام باستانی کرمان در‬
‫زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪۹۰‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪kAniSuS-nikAx‬‬ ‫‪liS‬‬ ‫‪/ šil xākin-‬‬
‫‪ / šušināk‬شیل خاکین شوشیناک ‪ :‬نام یکی از شاهان‬
‫ایالم ‪ ۱۱۷۰‬پیش از میالد‪.‬‬
‫‪ْ / zAbAnarf / franābāz‬فرَناباز ‪ :‬نام یکی از‬
‫فرمانروایان داریوش دوم در آسیای کهین‪.‬‬
‫‪givalhap‬‬ ‫‪gnaharf‬‬ ‫‪/ frahang‬‬
‫‪ْ / pahlavig‬ف َرهَنگ پَهلَویگ ‪ :‬نام فرهنگی است به زبان‬
‫پهلوی که در آن هُزوارِشها واژههایی که به زبان آرامی‬
‫مینوشتند‪.‬‬
‫‪ْ / dAharf / frahād‬فرَهاد ‪ :‬فرهاد‪ .‬نام پنج تن از‬
‫شاهان اشکانی‪.‬‬
‫و نیز نام پسر وی‪.‬‬
‫‪ْ / tipAyarf / frayāpit‬ف َریاپیت ‪ :‬به گفت ٔه‬
‫اشکانیان او پدر ارشَک یکم بوده‪.‬‬
‫‪ْ / sep snerf / frens pes‬فرِنس پِس ‪ :‬نام پدر‬
‫زن کوروش‪.‬‬
‫‪ / nadrak zArf / frāz kardan‬فْرازکَردَن ‪:‬‬
‫فرستادن‪ ،‬رهسپار کردن‪ ،‬گسیل داشتن‪ ،‬اعزام نمودن‪.‬‬
‫‪ / sAnrAf / fārnās‬فارناس ‪ :‬نام پسر مهرداد دوم‪،‬‬
‫یازدهمین شاه اشکانی‪.‬‬
‫‪ / hAbak / kabāh‬کَباه ‪ :‬قبا‪.‬‬
‫‪َ / akutapatak / katapatuka‬ک َتپَتو َ‬
‫کوروش بزرگ بر بخش خاوری ارمنستان آسیای صغیر نهاد‪.‬‬
‫‪ / rAtrak prak / karp kartār‬کَرپ َکرتار ‪:‬‬
‫نیکوکار‪ .‬این واژه را در زمان ساسانیان بر روی پول‬
‫مینوشتند تا نشانگر نیکوکاری شاه باشد ‪.‬‬
‫‪ / matrak / kartam‬کَرتَم ‪ :‬کرده ـ انجام شده‪.‬‬
‫‪ / Axrak / karxā‬کَرخا ‪ :‬نام شهری بزرگ و پایتخت‬
‫دولت نیرومندی به همین نام که ویرانههای آن در نزدیکی‬
‫شهر تونس پایتخت‪.‬‬
‫‪ / drak / kard‬کَرد ‪ :‬کرد‪ ،‬انجام داد‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / kSuk / kušk‬کوشک ‪ :‬کاخ‪ ،‬قصر‪.‬‬ ‫‪ / yAnAmrok / kormānāy‬کُرمانای ‪ :‬نام باستانی‬

‫‪ / AySuk / kušyā‬کوشیا ‪ :‬حبشه‪.‬‬ ‫شهر کرمان در زمان هخامنشیان‪.‬‬
‫‪ / fuk / kuf‬کوف ‪ :‬کوه‪ ،‬کوهستان‪ ،‬بلندی‪ ،‬ارتفاع‪.‬‬ ‫‪ / aSrirek / kerirša‬کِریر َ‬
‫ش ‪ :‬نام یکی از خدایان‬
‫‪ / Ahifuk / kufihā‬کوفیها ‪ :‬کوهها‪ ،‬کوهستانها‪،‬‬ ‫ایالمی‪.‬‬
‫بلندیها‪ ،‬ارتفاعات‪.‬‬ ‫‪ / kidAk / kādik‬کادیک ‪ :‬دادستان کل‪ ،‬قاضی‬
‫‪ / Semuk / kumeš‬کومِش ‪ :‬نام باستانی سرزمین‬ ‫القضات‪.‬‬
‫قومس در باختر استان سمنان است از شاهرود به بعد‪.‬‬ ‫‪ / rAk / kār‬کار ‪ :‬کار‪ ،‬پیشه‪ ،‬شغل‪.‬‬
‫‪ / nSinuk / kunišn‬کونیشْن ‪ :‬کنش‪ ،‬عمل‪ ،‬فعل‪.‬‬ ‫‪nAtsedAd‬‬ ‫‪du‬‬ ‫‪rAk‬‬ ‫‪/ kār ud dādestān‬‬

‫‪ / nSinuk / kunišn‬کونیشْنومَند ‪ :‬کنشمند‪ ،‬کننده‪،‬‬ ‫‪ /‬کار اود دادِستَن ‪ :‬کارها‪ ،‬امور‪.‬‬

‫عامل‪ ،‬فاعل‪.‬‬ ‫‪ / gAdrAk / kārdāg‬کارداگ ‪ :‬مسافر‪ ،‬رهرو‪.‬‬
‫‪ / dik / kid‬کید ‪ :‬پیشگو‪ ،‬فالگیر‪ ،‬رمال‪.‬‬ ‫‪ / AdnAyrAk / kāryāndā‬کاریاندا ‪ :‬نام جایی در‬
‫‪ / brik / kirb‬کیرب ‪ :‬شکل‪ ،‬صورت‪ ،‬هیأت‪.‬‬ ‫کران ٔه دریای عمان که شاید کنارک باشد‪.‬‬

‫‪ / gabrik / kirbag‬کیربَگ ‪ :‬ثواب‪ ،‬اجر‪.‬‬ ‫‪ / rAzirAk / kārizār‬کاریزار ‪ :‬کارزار‪ ،‬نبرد‪ ،‬جنگ‪،‬‬

‫پیکار‪ ،‬درگیری‪ ،‬مبارزه‪.‬‬
‫‪ / nadinirik / kirinidan‬کیرینیدَن ‪ :‬آفریدن‬
‫اهریمنی حرام تولید کردن‪.‬‬ ‫‪ / girAk / kārig‬کاریگ ‪ :‬جنگی‪ ،‬رزمی‪ ،‬نظامی‪.‬‬

‫‪ / ditse dinirik / kirinid estid‬کیرینید‬ ‫‪ / nAdnAsAk / kāsāndān‬کاساندان ‪ :‬نام همسر‬

‫اِستید ‪ :‬تخم شیطان است‪.‬‬ ‫کوروش بزرگ‪.‬‬

‫‪ / natSik / kištan‬کیشتَن ‪ :‬کشت کردن‪ ،‬کاشتن‪.‬‬ ‫‪ / lAk / kāl‬کال ‪ :‬کانال‪ ،‬آبراه‪.‬‬

‫‪ / msiSik / kišism‬کیشیسم ‪ :‬نام روستای سیَلک‬ ‫‪ / doblAk / kālbod‬کالبد ‪ :‬کالبد‪ ،‬پیکر‪ ،‬اندام‪ ،‬تن‪،‬‬
‫نزدیک کاشان زمانی که پیش از مادها شهر شد‪.‬‬ ‫الشه‪ ،‬جسم‪ ،‬جسد‪ ،‬هیکل‪ ،‬بدن‪.‬‬

‫‪ / nik / kin‬کین ‪ :‬کین‪ ،‬دشمنی‪ ،‬خصومت‪.‬‬ ‫‪ / gamAk / kāmag‬کامَگ ‪ :‬اشتها‪ ،‬میل‪ ،‬گرایش‪.‬‬

‫‪ / nAkamrag / garmakān‬گَرمَکان ‪ :‬نام یکی از‬ ‫‪ / nedAbmAk / kāmbāden‬کامبادِن ‪ :‬نام باستانی‬

‫استانهای باختری ایران در زمان ساسانیان کهاستان‬ ‫کرمانشاه‪.‬‬
‫کرکوک کنونی بودهاست‪.‬‬ ‫‪ / nAsuyAk / kāyusān‬کایوسان ‪ :‬نام پسر کاووس‬
‫‪ / arAdnag / gandāra‬گَندا َر ‪ :‬قندهار‪.‬‬ ‫باستان‪.‬‬

‫‪ / kaznag / ganzak‬گَنزَک ‪ :‬نام باستانی شیز یا تخت‬ ‫‪ / nSiSxuk / kuxšišn‬کوخشیشْن ‪ :‬ستیز‪،‬‬

‫سلیمان‪.‬‬ ‫کشمکش‪ ،‬نزاع‪.‬‬

‫‪ / avuraboag / gaobaruva‬گَئوبَرو َو ‪ :‬نام رهبر یکی‬ ‫‪/ idnux nAnruduk / kudurnān xundi‬‬
‫از شش خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن بردیای‬ ‫کودورنان خوندی ‪ :‬نام یکی از شاهان ایالم ‪ ۲۲۸۰‬پیش از‬
‫دروغین با داریوش همدست شده بود‪.‬‬ ‫میالد‪.‬‬

‫‪ / sAyrbog / gobryās‬گُبریاس ‪ :‬یکی از مشاوران‬ ‫‪ / tsuk / kust‬کوست ‪ :‬ناحیه‪ ،‬منطقه‪.‬‬

‫داریوش‪.‬‬ ‫‪/ gatsuk gatsuk / kustag kustag‬‬
‫کوستَگ کوستَگ ‪ :‬مناطق مختلف‪.‬‬

‫‪۹۱‬‬

‫‪ / nAqamsam / masmaqān‬مَسمَغان ‪ :‬عالم ترین‬
‫روحانی‪ ،‬اعلم علما‪.‬‬
‫‪zab‬‬ ‫‪zradna‬‬ ‫‪nAqam‬‬ ‫‪/ maqān andarz baz‬‬
‫‪ /‬مَغان اَندَرز بَذ ‪ :‬مدرس علوم دینی‪.‬‬
‫‪ / Akam / makā‬مَکا ‪ :‬مِکران یا بلوچستان‪.‬‬
‫‪ / Aykam / makyā‬مَکیا ‪ :‬ترابلس پایتخت لیبی ‪.‬‬
‫‪ / Anam / manā‬مَنا ‪) :‬اوستایی‪َ :‬منَ؛ سنسکریت؛ َم َ‬
‫م(‬
‫از من‪ ،‬مال من ‪.‬‬
‫‪ / AtipAnam / manāpitā‬مَناپیتا ‪ :‬پدر من‪ ،‬پدرم‪.‬‬
‫‪/ AySdASroxnam / manxoršādšyā‬‬
‫مَنخُرشادشیا ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / tSiham / mahišt‬مَهیشْت ‪ :‬بزرگ ترین‪.‬‬
‫‪َ / nuSyam / mayšun‬میشون ‪ :‬نام باستانی دشت‬
‫میشان یا سوسنگرد در استان خوزستان‪.‬‬
‫گوجَستَک اَبالیش ‪ :‬ابالیش ملعون‪ .‬نام نوشتهای است به زبان‬
‫‪ُ / nAtseqom / moqestān‬مغِستان ‪ :‬نام مجلسی‬
‫در زمان اشکانیان که اعضای آن روحانی مغ بودند و بر‬
‫کارهای شاهان نظارت میکردند‪.‬‬
‫‪ُ / sezenom / monezes‬م ِنزِس ‪ :‬نام یکی از‬
‫سرداران پارتی در زمان فرهاد چهارم‪.‬‬
‫‪ / dem / med‬مِد ‪ :‬نام سردار سپاه داریوش که در‬
‫جنگ با یونانیها در منطق ٔه ماراتُن از آنها شکست خورد‪..‬‬
‫‪ / dubhem / mehbud‬مِهبود ‪ :‬نام وزیر غَباد شاه‬
‫ساسانی که در شاه شدن خسرو انوشیروان نقش مهمی بازی‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ِ / zabyem / meybaz‬میبَذ ‪ :‬میبد‪ ،‬ساقی شاه‪،‬‬
‫ن ‪ :‬بهمن ماه در‬
‫آبدارچی دربار‪.‬‬
‫‪ / Am / mā‬ما ‪ :‬نه‪ ،‬نا؛ پیشوند نفی یا نهی‪ .‬ماَاجَمی یا‪:‬‬
‫نیاید‪.‬‬
‫‪ / AnAytAm / mātyānā‬ماتیانا ‪ :‬نام ایرانی‪.‬‬
‫‪ / adAm / māda‬ما َد ‪ :‬سرزمین ماد‪.‬‬
‫‪ / sidAm / mādis‬مادیس ‪ :‬نام پسر پارتاتوا که پیش‬
‫از مادها بر آذربایجان فرمانروایی میکرد‪.‬‬
‫‪۹۲‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / rAsgrog / gorgsār‬گُرگسار ‪ :‬نام باستانی‬
‫مازندران‪.‬‬
‫‪/ hadrabpsAnSog / gošnāspbardah‬‬
‫گُشناسپ بَردَه ‪ :‬نو ٔه هرمز چهارم شاه ساسانی‪.‬‬
‫‪ / izordeg / gedrozi‬گِدرُزی ‪ :‬نام باستانی‬
‫بلوچستان در زمان اسکندر‪.‬‬
‫‪ / AmAg / gāmā‬گاما ‪ :‬واحد اندازه گیری طول برابر‬
‫یک گام یا ‪ ۳۲‬سانتیمتر‪.‬‬
‫‪ / kamAnhAg / gāhnāmak‬گاهنامَک ‪ :‬نام دفتر‬
‫بزرگی در زمان ساسانیان که نام هم ٔه کارگزاران دولتی در‬
‫آن نوشته میشد‪.‬‬
‫‪ / advraboAg / gāobarvda‬گائوبَرو َد ‪ :‬نام یکی از‬
‫سرداران کوروش در گرفتن بابل‪.‬‬
‫‪/ SilAba katsajug / gujastak abāliš‬‬
‫پهلوی‪.‬‬
‫‪ / zradug / gudarz‬گودَرز ‪ :‬نام یکی از پسران اردَوان‬
‫سوم یا اشک هژدهم شاه اشکانی‪.‬‬
‫‪ / zerAl / lārez‬الرِز ‪ :‬نام باستانی روستای کنونی‬
‫لرزجان در استان گیالن‪.‬‬
‫‪ / Aycam / macyā‬مَچیا ‪ :‬لیبی‪.‬‬
‫‪ / Aytram / martyā‬مَرتیا ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / mayitram / martiyam‬مَرتییَم ‪ :‬انسان‪ ،‬آدم‪ ،‬بشر‪.‬‬
‫‪ / Aynudram / mardunyā‬مَردونیا ‪ :‬نام پدر گِئوبَرودَ‪.‬‬
‫‪ / anazaqram / marqazana‬مَر َغ َز َ‬
‫تقویم هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / nAgram / margān‬مَرگان ‪ :‬نام بهمن ماه در تقویم‬
‫هخامنشی نظر گرفتن‪.‬‬
‫‪ / kadzam / mazdak‬مَزدَک ‪ :‬پسر بامداد از مردم‬
‫نیشابور و بنیانگذار آیین مزدکی‪.‬‬
‫‪ / nuzam / mazun‬مَزون ‪ :‬نام ایرانی و باستانی دریای‬
‫عمان‪.‬‬

‫‪ / isrenrhim / mihrnersi‬میهرنِرسی ‪ :‬نام یکی از‬
‫بزرگ زادگان ایرانی در زمان بهرام گور و سردار سپاه ایران‬
‫در همان زمان‪.‬‬
‫‪ / ZAravrhim / mihrvarāž‬میهروَراژ ‪ :‬نام یکی از‬
‫موبدان زرتشتی در زمان بهرام پنجم ساسانی‪.‬‬
‫‪ / Apan / napā‬نَپا ‪ :‬نوه دادن‪ ،‬پیوستن‪.‬‬
‫‪ / AnAyjan / najyānā‬نَجیانا ‪ :‬نام ْزرَنک یا َزرَن َ‬
‫ک یا‬
‫زَره یا سیستان در زمان هخامنشیان و آغاز اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / ran / nar‬نَر ‪ :‬نر برابر یک آرشِن‬
‫‪َ / amavan / navama‬ن َو َم ‪ :‬نهمین‪.‬‬
‫‪ُ / ArAhevavon / novavehārā‬ن َووَهارا ‪ :‬نوبهار‪،‬‬
‫نام آتشکد ٔه بلخ‪.‬‬
‫‪ / isren / nersi‬نِرسی ‪ :‬رومی‪ :‬نارسیس ‪۱‬ـ یکی از‬
‫استاندارن اشکانی‪.‬‬
‫‪ / amAn / nāma‬نا َم ‪ :‬اوستایی‪ :‬نَنمَ؛ سنسکریت‪ :‬نا َم نام‪،‬‬
‫اسم‪.‬‬
‫‪rhicunam‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪AhigamAn‬‬ ‫‪/ nāmagihā i‬‬
‫‪ / manucihr‬نامَگیها ایی مَنوچیهر ‪ :‬نامههای منوچهر‪ .‬سه‬
‫نامهاست به زبان پهلوی‪.‬‬
‫‪ / ayAnAn / nānāya‬نانا َ‬
‫ی ‪ :‬نام دین ایالمیان که‬
‫ش بوده و تا زمان پارتها ادامه داشتهاست‪.‬‬
‫خدایش کِریر َ‬
‫‪ / AyvAn / nāvyā‬ناویا ‪ :‬ناو‪ ،‬کشتی‪.‬‬
‫‪ / nun / nun‬نون ‪ :‬اکنون‪ ،‬اینک‪ ،‬اآلن‪ ،‬حاال‪ ،‬فعال‪.‬‬
‫‪riSxatra‬‬ ‫‪dzamrohun‬‬ ‫‪/ nuhormazd‬‬
‫‪ / artaxšir‬نوهُرمَزد اَرتَخشیر ‪ :‬نام باستانی شهرستان‬
‫نَرمشیر یا نرماشیر در استان کرمان‪ .‬در گذشته‪ ،‬نرماشیر به‬
‫بخش رستم آباد گفته می شد‪.‬‬
‫‪ / retAhun / nuhāter‬نوهاتِر ‪ :‬نام باستانی شهری و‬
‫استانی باختری در ایران زمان ساسانیان در استان موصل‪.‬‬
‫‪ / yAsin / nisāy‬نیسای ‪ :‬نام سرزمینی از مادها‪.‬‬
‫‪ / tsaSin / nišast‬نیشَست ‪ :‬نشاند‪ ،‬نشانید‪.‬‬
‫‪ / AyAkin / nikāyā‬نیکایا ‪ :‬نام باستانی شهر کابل در‬
‫زمان اسکندر‪.‬‬
‫‪۹۳‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / AjinudrAm / mārdunijā‬ماردونیجا ‪ :‬داماد‬
‫داریوش بزرگ‪.‬‬
‫‪ / serAzAm / māzāres‬مازارِس ‪ :‬نام یکی از‬
‫سرداران کوروش‪.‬‬
‫‪ / yAnAm / mānāy‬مانای ‪ :‬نام باستانی کردستان‬
‫پیش از مادها‪.‬‬
‫‪ / nadnAm / māndan‬ماندَن ‪ :‬ماندن‪ ،‬اقامت کردن‪،‬‬
‫ماندگار شدن‪.‬‬
‫‪ / dnitse dnAm / mānd estind‬ماند اِستینْد ‪:‬‬
‫ماندهاند‪ ،‬ماندگار شدهاند‪ ،‬اقامت کردهاند‪.‬‬
‫‪ / dnih dnAm / mānd hind‬ماند هیند ‪ :‬ماندند‪،‬‬
‫اقامت کردند‪ ،‬ماندگار شدند‪.‬‬
‫‪ / AnAdnAm / māndānā‬ماندانا ‪ :‬نام مادر کوروش‬
‫هخامنشی ‪.‬‬
‫‪ / dinAm / mānid‬مانید ‪ :‬اقامت کنند‪ ،‬بمانند‪.‬‬
‫‪ / zabum nAzabum / mubazān mubaz‬موبَذان‬
‫موبَذ ‪ :‬رئیس روحانیون‪ ،‬رئیس موبدان‪.‬‬
‫‪ / AyArdum / mudrāyā‬مودْرایا ‪ :‬مصر‪.‬‬
‫‪ / risasum / musasir‬موسَسیر ‪ :‬نام باستانی شهر‬
‫سلماس آذربایجان غربی پیش از مادها‪.‬‬
‫‪ / dAdArtim / mitrādād‬میتراداد ‪ :‬آفرید ٔه میترا‬
‫مهرداد نام داماد داریوش سوم‪.‬‬
‫‪/ katak nAkarhim / mihrakān katak‬‬
‫میهرَکان َکتَک ‪ :‬نام یکی از استانهای باختری ایران در‬
‫زمان‪.‬‬
‫‪ / divAgArhim / mihrāgāvid‬میهراگاوید ‪ :‬نام‬
‫یکی از موبدان زرتشتی در زمان بهرام پنجم ساسانی‪.‬‬
‫‪ / nArhim / mihrān‬میهران ‪ :‬مهران‪ ،‬نام پسر شاپور‬
‫یکم پادشاه ساسانی کهاستاندار گرجستان شد‪.‬‬
‫‪ / rhupASrhim / mihršāpuhr‬میهرشاپوهْر ‪:‬‬
‫مهرشاپور‪ .‬نام یکی از موبدان زرتشتی در زمان بهرام پنجم‬
‫ساسانی‪.‬‬

‫‪riSxatra‬‬ ‫‪dzamroh‬‬ ‫‪/ hormazd artaxšir‬‬
‫‪ /‬هُرمَزد اَرتَخشیر ‪ :‬هرمز اردشیر‪ ،‬نام باستانی شهر رامهرمز‬
‫در استان خوزستان‪.‬‬
‫‪ / gAprAh / hārpāg‬هارپاگ ‪ :‬نام یکی از سرداران‬
‫کوروش بزرگ در جنگ با یونانیان‪.‬‬
‫‪ / vuAh / hāuv‬هائوو ‪ :‬که‪.‬‬
‫‪ / AnAtuh / hutānā‬هوتانا ‪ :‬نام پدر زن بردیای‬
‫دروغین‪.‬‬
‫‪ / nASxutuh / hutuxšān‬هوتوخْشان ‪ :‬صنعتگران‪،‬‬
‫تولید کنندگان‪ .‬نام چهارمین گروه اجتماعی در زمان‬
‫ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / zab nASxutuh / hutuxšān baz‬هوتوخْشان‬
‫بَذ ‪ :‬رئیس صنعتگران در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / diruh / hurid‬هورئید ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪ / orsuh‬هوسرو ‪ :‬اوستایی‪ :‬هوسرَو‪husrav‬‬ ‫‪/ husro‬‬
‫خسرو‪ ،‬نام چند تن از شاهان ایرانی‪.‬‬
‫‪nAvur‬‬ ‫‪kaSuna‬‬ ‫‪orsuh‬‬ ‫‪/ husro anušak‬‬
‫‪ / ruvān‬هوسرو اَنوشَک رووان ‪ :‬خسرو انوشیروان شاهی که‬
‫دارای روان جاویدان است ‪ ۵۳۱‬ـ ‪ ۵۷۹‬میالدی‪.‬‬
‫‪ / ajavuh / huvaja‬هو َو َ‬
‫ج ‪ :‬نام باستانی اهواز و‬
‫خوزستان‪.‬‬
‫‪ / arataSxavuh / huvaxšatara‬هووَخ َ‬
‫ش َت َر ‪:‬‬
‫پسر فرورتیش و نو ٔه دیاکو‪.‬‬
‫‪ / Ayh / hyā‬هیا ‪ :‬سنسکریت‪ :‬هیَس دیروز‪ ،‬درگذشته‪،‬‬
‫مرحوم‪ ،‬شادروان‪.‬‬
‫م پیتا ‪ :‬از یک پدر ‪.‬‬
‫‪ / nrAdih / hidārn‬هیدارْن ‪ :‬نام یکی از سرداران‬
‫خشایارشاه در جنگ با یونانیها‪.‬‬
‫‪/ zabrih nAzabrih / hirbazān hirbaz‬‬
‫هیربَذان هیربَذ ‪ :‬رئیس طبق ٔه روحانیون در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / sudnih / hindus‬هیندوس ‪ :‬سِند‪.‬‬
‫‪َ / nArharav / varahrān‬ورَهران ‪ :‬اوستایی‪ِ :‬ورِثرَغ َ‬
‫ن‬
‫پرچمدار اهورامزدا بهرام‪.‬‬
‫‪۹۴‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪ / SinamAxah / haxāmaniš‬هَخامَنیش ‪:‬‬
‫بنیانگذار سلسل ٔه هخامنشی در سد ٔه هشتم پیش از میالد‪.‬‬
‫‪/ ayiSinamAxah / haxāmanišiya‬‬
‫ی ‪ :‬هخامنشی‪.‬‬
‫هَخامَنیشی َ‬
‫‪/ sadas ayixadah / hadaxiya sadas‬‬
‫ی َثدَث ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫َهدَخی َ‬
‫‪ / Sidah / hadiš‬هَدیش ‪ :‬حرمسرا‪ ،‬کاخ خصوصی یا‬
‫درونی در تخت جمشید‪.‬‬
‫‪ / rah / har‬هَر ‪ :‬هر‪.‬‬
‫‪َ / SitAv uxarah / haraxu vātiš‬هرَخو‬
‫واتیش ‪ :‬اوستایی‪َ :‬هرَخوائیتی هرات‪.‬‬
‫‪َ / aviarah / haraiva‬هرَئی َو ‪ :‬اوستایی‪َ :‬ه َرِئ َو ‪۱‬ـ نام‬
‫باستانی شهر هرات ‪۲‬ـ نام مردمی که پیش از مادها در‬
‫جنوب خراسان ماندگار شدند‪.‬‬
‫‪ / avyArah / harāyva‬هَرای َو ‪ :‬هرات‪.‬‬
‫‪ / hAgA psivrah / harvisp āgāh‬هَرویسپ‬
‫آگاه ‪ :‬علیم‪ ،‬آگاه از همه چیز‪.‬‬
‫‪ / psivrah / harvisp‬هَرویسپ ‪ :‬همه‪ ،‬کل‪ ،‬مجموع‪،‬‬
‫تمام‪.‬‬
‫‪ / taprAzah / hazārpat‬هَزارپَت ‪ :‬سرور هزار تن‪،‬‬
‫نامی که از سوی شاهان ساسانی به کسانی که کارهای‬
‫برجستهای میکردند‪ ،‬داده میشد‪.‬‬
‫‪ / tramrAzah / hazārmart‬هَزارمَرت ‪ :‬هزارمرد؛‬
‫مردی که با هزار مرد برابر است‪.‬‬
‫‪َ / Atipamah / hamapitā‬ه َ‬
‫‪َ / nidkamah / hamakdin‬همَک دین ‪ :‬کسی که‬
‫دینش کامل است؛ هم ٔه قوانین دینی را می داند‪.‬‬
‫‪ / AtAmah / hamātā‬هَماتا ‪ :‬سنسکریت‪ :‬سَماتا از‬
‫یک مادر‪.‬‬
‫‪ / AyAninah / hanināyā‬هَنینایا ‪ :‬دشمن‪ ،‬خصم‪.‬‬
‫‪َ / Ayah / hayā‬هیا ‪ :‬که‪.‬‬

‫‪ / Akuhav / vahukā‬وَهوکا ‪ :‬نام پدر اردو َمینِش و نام‬
‫یکی از پسران خشایارشاه‪.‬‬
‫‪ / kazihav / vahizak‬وَهیزَک ‪ :‬کبیسه‪.‬‬
‫‪َ / arAysayav / vayasyāra‬ویَسیا َر ‪ :‬نام پدر‬
‫ویندفرنا‪.‬‬
‫‪َ / mayav / vayam‬ویَم ‪ :‬ما‪.‬‬
‫‪yhamAyhas-AyiSinamAxah‬‬
‫‪/ mayav / vayam haxāmanišiyā-sahyāmahy‬‬
‫َویَم هَخامَنیشییا َث ْهیا َمهْی ‪ :‬ما هخامنشی خوانده یا نامیده‬
‫میشویم‪.‬‬
‫‪ / kuitna hev / veh antiuk‬وِه اَنتیوک ‪ :‬بهتر از‬
‫انتاکیه جندی شاپور‪ .‬شهری بوده که شاپور اول در خاور‬
‫شوش‪ ،‬جنوب خاوری دزفول ساخت‪.‬‬
‫‪ / tAdarfatAv / vātafradāt‬واتَفرَدات ‪ :‬نام یکی‬
‫از استانداران اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / dAtzArAv / vārāztād‬وارازتاد ‪ :‬نام یکی از‬
‫شاهزادگان اشکانی‪.‬‬
‫‪ / nAdrAv / vārdān‬واردان ‪ :‬نام یکی از پسران اردَوان‬
‫سوم یا اشک هژدهم شاه اشکانی‪.‬‬
‫‪ / nASuy irtsAv / vāstri yušān‬واستْری‬
‫یوشان ‪ :‬کشاورزان‪ .‬نام چهارمین گروه اجتماعی در زمان‬
‫ساسانیان‪.‬‬
‫‪/ zab-nASuy irtsAv / vāstri yušān-baz‬‬
‫واستْری یوشان بَذ ‪ :‬رئیس طبق ٔه کشاورزان یا وزیر دارایی در‬
‫زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / nAnAv / vānān‬وانان ‪ :‬یا اشک هفدهم که پس از ُارُد‬
‫شاه اشکانی شد سال ‪ ۱۶‬میالدی‪.‬‬
‫‪ / gnAv / vāng‬وانگ ‪ :‬بانگ‪ ،‬آوا‪ ،‬فریاد‪ ،‬صدا‪.‬‬
‫‪ / anxayv / vyaxna‬ویَخ َ‬
‫ن ‪ :‬اسقند ماه در تقویم‬
‫هخامنشی‪.‬‬
‫‪ / dradiv / vidard‬ویدَرد ‪ :‬عبور کرد‪ ،‬گذشت‪.‬‬
‫‪ / nadradiv / vidardan‬ویدَردَن ‪ :‬عبور کردن‪،‬‬
‫خشَث َر ‪:‬‬
‫گذشتن‪.‬‬
‫‪۹۵‬‬
‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬
‫‪َ / nipuc nArharav / varahrān cupin‬ورَهران‬
‫چوپین ‪ :‬بهرام چوبین‪ ،‬نام سردار سپاه هرمز چهارم جانشین‬
‫انوشیروان که در جنگ ترکستان دشمن را شکست سختی‬
‫داد‪.‬‬
‫‪ / drav / vard‬وَرد ‪ :‬بگرد‪ ،‬گردش کن‪ ،‬بچرخ‪.‬‬
‫‪ / AnAkrav / varkānā‬وَرکانا ‪ :‬نام شهر گرگان در‬
‫زمان هخامنشیان‪.‬‬
‫‪ / kirav / varik‬وَریک ‪ :‬گریز‪ ،‬فرار‪ ،‬نام یکی از کیفرها‬
‫در ایران باستان‪.‬‬
‫‪َ / akrazav / vazarka‬وزَر َ‬
‫ک ‪ :‬بزرگ‪.‬‬
‫‪/ rAtAmarf kruzav / vazurk framātār‬‬
‫وَزورک ْفرَماتار ‪ :‬بزرگ فرماندار‪ ،‬وزیر اعظم‪ ،‬نخست وزیر‪.‬‬
‫‪ / nAkruzav / vazurkān‬وَزورکان ‪ :‬بزرگان‪ ،‬این نام و‬
‫نیز آزاتان‪ ،‬نام کسانی بود که در زمان ساسانیان ادار ٔه کشور‬
‫را بر عهده داشتند‪.‬‬
‫‪ / rhim gruzav / vazurg mihr‬وَزورگ میهر ‪:‬‬
‫بزرگمهر وزیر دانای انوشیروان شاه ساسانی‪.‬‬
‫‪ / sav / vas‬وَس ‪ :‬بَس‪ ،‬بسیار‪ ،‬فراوان‪ ،‬خیلی‪ ،‬کثیر‪ ،‬زیاد‪.‬‬
‫‪ / uyhad sav / vas dahyu‬وَس دَهیو ‪ :‬هم ٔه‬
‫کشورها‪.‬‬
‫‪ / tSav / vašt‬وَشت ‪ :‬واشت‪ .‬نام باستانی شهرستان‬
‫خاش در استان سیستان و بلوچستان‪.‬‬
‫‪ / natSav / vaštan‬وَشتَن ‪ :‬گشتن‪.‬‬
‫‪ / SAglav / valgāš‬وَلگاش ‪ :‬بَالش‪ ،‬پسر یزدگرد‬
‫دوم و بیست و یکمین شاه ساسانی ‪ ۴۸۳‬ـ ‪.۴۸۷‬‬
‫‪yApAdSiv‬‬ ‫‪ayehav‬‬ ‫‪/ vaheya‬‬
‫ی ویشداپای ‪ :‬نام کسی‪.‬‬
‫‪َ / višdāpāy‬و ِه َ‬
‫‪ / zirhav / vahriz‬وَهریز ‪ :‬نام فرمانده سپاه انوشیروان‬
‫که برای گرفتن یمن فرستاده شد‪.‬‬
‫‪ / zrobuhav / vahuborz‬وَهوبُرز ‪ :‬نام یکی از‬
‫استانداران اشکانیان‪.‬‬
‫‪ / arsaSexuhav / vahuxešasra‬وَهو ِ‬
‫نام یکی از استانداران زمان اشکانیان‪.‬‬
 ‫واژهنامه کوچک پارسی میانه‬

‫‪ / Ayvay / yavyā‬یَویا ‪ :‬کانال‪ ،‬آبراه‪.‬‬
‫‪ / anuay / yauna‬یَئو َ‬
‫ن ‪ :‬یونان‪.‬‬
‫‪/ Arab-akat Anuay / yaunā taka-barā‬‬
‫ک بَرا ‪ :‬یونانیهای سپردار ترکیه کنونی‪.‬‬
‫یَئوناَت َ‬
‫‪ / tilAtey / yetālit‬یِتالیت ‪ :‬رئیس‪.‬‬
‫‪ / Anradiv / vidarnā‬ویدَرنا ‪ :‬نام رهبر یکی از شش‬
‫خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن بردیای دروغین با‬
‫داریوش همدست شده بود‪ .‬پارسی‪.‬‬
‫‪ / rAdiv / vidār‬ویدار ‪ :‬معبر‪ ،‬گذرگاه‪ ،‬محل عابر نامش‬
‫پیداست‪ ،‬چیزی مانند نخستین کتاب‪.‬‬

‫‪ / AsrAy / yārsā‬یارسا ‪ :‬شهری که تخت جمشید‬ ‫‪marpsdAzi‬‬ ‫‪Ahigadiziv‬‬ ‫‪/ vizidagihā‬‬

‫نام گرفت‪.‬‬ ‫س ْپرَم ‪ :‬نام کتابی است به‬

‫‪ / izādspram‬ویزیدَگیها ایی زاد ْ‬
‫زبان پهلوی که آن را زادسپرم‪ ،‬موبد سیرجانی در سد ٔه نهم‪.‬‬
‫‪ / apsiv / vispa‬ویس َ‬
‫پ ‪ :‬همه‪ ،‬کل‪ ،‬تمام‪ ،‬جمله‪.‬‬
‫‪ / nArhupsiv / vispuhrān‬ویسپوهْران ‪ :‬نام برخی‬
‫از خانوادههای پادشاهی در زمان ساسانیان‪.‬‬
‫‪ / mxAtsiv / vistāxm‬ویستاخْم ‪ :‬ویستام‪ ،‬بیستام‪،‬‬
‫نام استاندار خراسان در زمان هرمز چهارم که بر او شورید و‬
‫هرمز را دستگیر و کور‪.‬‬
‫‪ / apsAtSiv / vištāspa‬ویشتاس َ‬
‫پ ‪ :‬ویشتاسب‬
‫پدر داریوش بزرگ‪.‬‬
‫‪ / AyhapsAtSiv / vištāspahyā‬ویشتاسپَهیا ‪:‬‬
‫مرحوم ویشتاسپ‪ ،‬شادروان ویشتاسپ‪ ،‬ویشتاسپ درگذشته‪.‬‬
‫‪Atip‬‬ ‫‪AyhapsAtSiv‬‬ ‫‪/ vištāspahyā‬‬
‫‪ / pitā‬ویشتاسپَهیا پیتـا ‪ :‬پدر ویشتاسب درگذشته نگاه‬
‫کنید به‪ :‬هیا‪.‬‬
‫‪ / gaduSiv / višudag‬ویشودَگ ‪ :‬فرزند بد‪.‬‬
‫‪ / natfuSiv / višuftan‬ویشوفتَن ‪ :‬آشفته ـ بی نظم‬
‫کردن‪ ،‬بر هم زدن‪.‬‬
‫‪ / Anrafadniv / vindafarnā‬وین َدفَرنا ‪ :‬نام رهبر‬
‫یکی از شش خانواد ٔه بزرگ هخامنشی که برای کشتن‬
‫بردیای دروغین با داریوش همدست شده بود‪ .‬پارسی‪.‬‬
‫‪ / Asay / yasā‬یَثا ‪ :‬اوستایی‪ :‬یَثا؛ سنسکریت؛ یَثا‬
‫آنگاه‪ ،‬پس‪ ،‬سپس‪ ،‬همان گونه‪.‬‬
‫‪ / trakdzay / yazdkart‬یَزدکَرت ‪ :‬یزد گرد‪ ،‬نام سه‬
‫تن از شاهان ساسانی‪.‬‬
‫‪َ / havay / yavah‬یوَه ‪ :‬واحد اندازه گیری طول برابر‬
‫‪ ۰۵‬میلیمتر‪ .‬هر شش َیوَه برابر یک انگست‪.‬‬

‫‪۹۶‬‬