Ketabton.

com
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ژوند درسونه‬
‫(هغه جملې چې ژوند مو بدلوالی يش!)‬

‫ليکونکی‪ :‬رياض الله مقامزی‬

(c) ketabton.com: The Digital Library
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ډالۍ‬
‫“زما ټولو ښوونکو ته چې له برکته يې يو څو‬
‫توري ليکالی شم‪”.‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫يو څو خربې‬
‫په ژوند کې مثبت بدلون او پرمختګ د هر انسان هيله ده؛ خو دا بدلون دومره آسانه هم نه وي‪.‬‬
‫ځکه چې موږ بايد تر ټولو لومړی پر ژوند پوه شو؛ په داسې حال کې چې پر ژوند پوهېدل ډېر‬
‫وخت غواړي‪ .‬ځکه چې د ژوند تر ټولو ښه درسونه‪ ،‬تجربې دي او د تجربو لپاره بايد خپل عمر او‬
‫وخت نذرانه کړو‪ .‬موږ بايد عمر تېر کړو ترڅو له ژونده درس او پند واخلو‪ .‬نو آيا ښه نه ده‪ ،‬چې د‬
‫پخوانيو خلکو له تجربو ګټه واخلو؟ هغوی چې له موږ وړاندې تېر شوي‪ ،‬ژوند يې کړی او د ژوند‬
‫پر رموزو پوه دي؟‬

‫فکر کوم همدا به يې بهرتينه الره وي‪ .‬ددې کتاب محتوا هم همداسې ده‪ .‬ما هڅه کړې‪ ،‬چې د‬
‫نړۍ د نامتو ليکوالو له ځينو مهمو ويناوو څخه د ژوند درسونه ترالسه کړم‪ .‬تاسو به لومړی د هر‬
‫ليکوال پېژندنه ولولئ او ورپسې يي د ويناوو رشحه ولولئ‪ ،‬کومې رشحې چې کوالی يش ستاسو په‬
‫فکر‪ ،‬کړو وړو او ژوند کې يو مثبت بدلون راويل‪ .‬په دې هيله‪ ،‬چې د کتاب تر لوستلو وروسته پخپل‬
‫ځان او فکر کې يو ښه بدلون حس کړئ!‬

‫درنښت!‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫هوګو‬
‫هوګو په نولسمه زېږديزه پېړۍ کې په ځانګړې توګه د فرانسې او په‬
‫کُل کې د ټولې نړۍ نامتو لیکوال او شاعر دی‪ .‬د نوموړي بشپړ نوم‬
‫ويکټور هوګو )‪ (Victor Hugo‬دی‪ .‬دې سرت لیکوال په "‪"۱۸۰۲‬‬
‫زیږديز کال کې د فرانسې هېواد په بزانسون سیمه کې دې نړۍ ته‬
‫سرتګې پرانيستلې‪ .‬ویل کېږي چې نوموړی ډېر کمزوری ماشوم و‪،‬‬
‫نو اکرثو خلکو هیله نه لرله چې هوګو دې ګوندې ژوندی پاتې‬
‫يش‪ .‬مګر د خلکو د وړاندوینې برعکس هغه ژوندی پاتې شو او‬
‫یو سرت لیکوال ترې جوړ شو ‪.‬‬

‫هوګو لومړنۍ زده کړې په پاریس کې وکړې‪ .‬له یو څه مودې وروسته یې په شعر‪ ،‬التيني ژبه او ریايض‬
‫کې ښه نوم وويست‪ .‬هوګو خپله شاعري د مکتب په دوره کې پيل کړه او شاعرۍ يې په ښوونځي کې مډال‬
‫وګټه‪ .‬په همدې وخت کې ورته د فرانسې بل نومويت لیکوال "شاتوبریان" د "عايل ماشوم" لقب ورکړ‪.‬‬

‫د هوګو شعري ټولګه په ‪ ۱۷‬کلنۍ کې چاپ شوه‪ .‬چې خلکو یې ښه هرکلی وکړ‪ .‬په یوویشت کلنۍ کې د‬
‫فرانسې پاچا لخوا پر دندې وګومارل شو او دوه زره فرانکه یې معاش و‪ .‬په هغه وخت کې دا ډېرې پیسې‬
‫وې‪ .‬په همدې توګه هوګو سیايس لوبې ته هم ور ودانګل‪ .‬له دې کبله یې په ژوند کې ډېرې لوړې ژورې‬
‫هم ولیدې‪.‬‬

‫ددې سرت لیکوال ځينې مهم اثار عبارت دي له‪(( :‬هغه سړی چې خاندي‪ ،‬بېنوایان‪ ،‬د خزان پاڼې‪ ،‬د یوه‬
‫محکوم وروستۍ ورځ‪ ،‬وړوکی ناپيلیون او ‪))...‬‬

‫هوګو په "‪ "۱۸۸۵‬زیږديز کال کې ناروغ شو‪ .‬ډېر خلک به یې پوښتنې ته راتلل‪ .‬چې په پای کې د همدې‬
‫کال د می په شلمه تاریخ د درې اتيا کالو په عمر ومړ‪ .‬پخپله یې وصیت کړی و‪ ،‬چې‪“ :‬له خپلو شتو څخه‬
‫‪ ۵۰۰۰۰‬فرانکه بېوزالنو ته بخښم‪.‬زما جسد د فقیرانو په تابوت کې هدیرې ته ورسوئ‪.‬د کلیسا له دعا او‬
‫بخښنې بېزاره یم‪ .‬غواړم خلک راته دعا وکړي‪ .‬پر خدای بشپړ ایامن لرم‪”.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫احتياط د پوهانو لومړنی رشط دی‪”.‬هوګو”‬

‫که پر هر کار بوخت يئ احتياط خپل عادت وګرځوئ‪ .‬يو بل ليکوال وايي‪ ،‬چې احتياط بايد په احتياط‬
‫کولو کې هم ويش‪ .‬وارخطايي او رسعت د کار د چټکټيا لپاره ډېره مهمه ده؛ مګر احتياط له رسعت څخه‬
‫هم ډېر اړين بلل کېږي‪ .‬که هر اقدام کوئ‪ ،‬د احتیاط لپاره بايد د کار ټولې خواووې وسنجوئ ترڅو په‬
‫راتلونکي کې له کومې ستونزې رسه مخ نه شئ‪.‬‬

‫هر ښوونځی مو چې پرانيست‪ ،‬د زندان يو ور مو وتاړه‪”.‬هوګو”‬

‫که جملې ته ځري شو‪ ،‬فکر به وکړو چې د ښوونځي پرانيستل خو زموږ له وسې پورته کار دی‪ .‬دا چاره په‬
‫دولتونو پورې اړه لري‪ ،‬مګر په دې وينا کې يو بل پيغام هم پروت دی‪ .‬که تاسو غواړئ خپل اوالدونه له‬
‫زندانونو او تيارو وژغورئ نو ښوونځي کې يې شامل کړئ‪ .‬ترڅو په هر څه پوه يش‪ .‬په لنډ ډول به يې‬
‫ووايم‪ ،‬که پر خپلو اوالدونو رسمايه ګذاري کوئ نو ښوونځيو ته يې واستوئ ترڅو د جهل او ناپوهۍ دروازه‬
‫وتړل يش‪.‬‬

‫حېوانات له دې امله نېکمرغه دي‪ ،‬چې دوزخ ته نه ځي‪”.‬هوګو”‬

‫په دې جمله کې ډېر مهم پيغام دا دی‪ ،‬چې بايد خپل آخرت او ابدي ژوند هېڅکله هېر نه کړو‪ .‬ځينې‬
‫ځوانان وايي‪ ،‬چې دوه ورځې ژوند دی‪ ،‬هر څه مو چې زړه وي بايد تررسه يې کړو‪ .‬مګر دوی په ناسمه‬
‫دي‪ .‬ژوند هېڅکله ددې لپاره نه دی‪ ،‬چې بېځايه يې تېر کړو‪ .‬تل بايد خپل رب په ياد ولرو او هېڅکله له‬
‫مرګه وروسته ژوند هېر نه کړو‪ .‬که همداسې وکړو نو تل به نېک کارونه کوو او ټولنې ته به مو هم خري‬
‫وريس‪.‬‬

‫ناکام خلک انرژي نه‪ ،‬بلکې هوډ او اراده نه لري‪”.‬هوګو”‬

‫آيا پوهېږئ چې د ناکامۍ اصيل المل څه دی؟‬

‫هوګو يې درته ځواب وايي‪ .‬هغوی چې هوډ نه لري ناکام وګړي دي‪ .‬آيا داسې شوي‪ ،‬چې د يوه کار اراده‬
‫مو درلوده مګر د لټۍ له امله درڅخه پاتې شوې وي؟‬

‫‪2‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫که داسې شوي وي‪ ،‬د هوډ او ارادې له کمزورۍ رسه مخ يئ‪ .‬نو هڅه وکړئ چې د خپلې ارادې پياوړتيا ته‬
‫کار وکړئ‪ .‬د ټولو خواوو له سنجولو وروسته چې هر کار ته اراده کوئ بايد تررسه يې کړئ‪ ،‬که دا کارونه‬
‫ډېر کوچني هم وي‪ ،‬مه يې پرېږدئ!‬

‫‪3‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ويليام شکسپري‬
‫د نوموړي بشپړ نوم ویلیام شکسپري ‪(William‬‬
‫)‪Shakespeare‬دی‪ .‬دی هغه نامتو لیکوال او متفکر دی‪ ،‬چې‬
‫په نړۍ کې داسې لوستي خلک ډېر کم دي چې له نامه رسه به‬
‫یې اشنا نه وي‪ .‬همدارنګه ویل کېږي‪ ،‬چې په انګلستان کې‬
‫داسې کورونه بېخی لږ دي‪ ،‬چې د شکسپیر کتاب دې په کې‬
‫پیدا نه يش‪ .‬دی اصال د انګلستان دی‪ .‬خو وخت ناوخت یې په‬
‫اړه ځينې عجیبې څرګندونې هم شوي دي‪.‬‬

‫یو ځل د لیبیا ولسمرش (معمر قذايف) ویيل و‪ ،‬چې شکسپري اصال عرب و‪ .‬خو کله چې انګرېزان د هغه په‬
‫نبوغ پوه شول نو انګلستان ته یې یووړ ‪ .‬ددې ترڅنګ ګڼې نورې عجیبې دعوې هم شوي دي‪ ،‬مګر بیا‬
‫هم مؤرخني رسه په یوه خوله دي او شکسپري یې د انګلستان بللی دی‪ .‬دا چې نوموړی د ښه فکر او حافظې‬
‫خاوند و‪ ،‬نو ځکه خو یې خپل دينې کتاب په ډېر وړوکوايل کې حفظ کړی و ‪.‬‬

‫دا چې د هغه وخت علوم اکرثه په التیني ژبه ول نو شکسپیر هم یاده ژبه زده کړه او ګڼ فلسفي‪ ،‬اديب او‬
‫علمي کتابونه یې مطالعه کړل‪ .‬د وخت په تېرېدو رسه ترې لوی لیکوال او ډرامه لیکونکی جوړ شو‪ .‬دا چې‬
‫ډرامې یې ځانګړي فیلسوفانه رنګونه لري‪ ،‬نو ځکه خو یې له اکرثو فلمونه هم جوړ شوي دي‪ .‬نوموړی‬
‫یوازې یو ډرامه لیکونکی نه و‪ ،‬بلکې یو ښه شاعر هم و‪ .‬اشعار یې تر اوسه هم ګڼ مينوال لري‪.‬‬

‫د زېږېدو او مړينې نېټه یې دقیقه معلومه نه ده‪ .‬خو تاریخپوهان یې د مرګ نېټه "‪۱۶۱۶‬م" کال اټکلوي‪ .‬د‬
‫اوالدونو په اړه یې ویل کېږي‪ ،‬چې درې زامن یې دلودل او درې واړه نالوستي وو‪ .‬که څه هم د اثارو اندازه‬
‫یې معلومه نه ده‪ .‬خو اټکل یې ‪ ۳۷‬ډرامې او ‪ ۱۵۴‬عنوانه شعرونه دي ‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫پوچ او بې کامله سړی له تش لوښی ډېر شور کوي‪”.‬شکسپري”‬

‫آيا پوهېږئ چې له پورتنۍ جملې د شکسپري موخه څه ده؟ نوموړی وايي‪ ،‬هغوی چې ډېر غږېږي پوچ او‬
‫بې کامله دي‪ .‬لومړی درس يې همدا دی‪ ،‬چې بې کامله خلک ډېر غږېږي‪ .‬موږ پښتانه هم وايو‪ ،‬اسامن‬
‫چې څومره غورېږي هومره نه ورېږي‪ .‬نو که تاسو هم ډېر غږېږئ‪ ،‬دا په دې معنا ده چې کوم خاص کامل‬
‫نه لرئ‪ .‬همدا اوس خپل ځان ته فکر وکړئ او په صداقت رسه ځواب ووايئ‪ .‬آيا ډېر غږېږئ!؟‬

‫‪4‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫که ځواب مو هو وي‪ ،‬نو بايد خپلې خربې لږې او عمل ډېر کړئ‪ .‬ځکه چې بريايل خلک ډېر کم غږېږي‬
‫او په مقابل کې يې ډېر کار کوي‪ .‬د خپل ژوند بدلون له همدې کوچني ګامه پيل کړئ‪.‬‬

‫که نړۍ له ترخو ډکه يش‪ ،‬زه به يې د خوږو په هيلو وزغمم‪”.‬شکسپري”‬

‫که څه هم د ناهيلۍ ستونزه په ټوله نړۍ کې عامه شوې ده‪ ،‬مګر بيا په ځانګړې توګه افغانان له دې ستونزې‬
‫ډېر کړېږي‪ .‬نو څه کول په کار دي؟‬

‫جګړې‪ ،‬وژنې‪ ،‬ترور‪ ،‬غالوې او سل و شل نورې ستونزې هغه څه دي‪ ،‬چې زموږ ژوند يې تريخ کړی دی‪.‬‬
‫مګر شکسپري وايي بيا هم بايد يو څه خواږه ولرئ‪ ،‬هغه زموږ هيلې دي‪ .‬تل ځان ته قناعت ورکړئ‪ ،‬چې‬
‫هر څه به سم يش‪ .‬يوه ورځ به دا ستونزې‪ ،‬مشکالت او جنګونه پای ومومي‪ .‬يوه ورځ به ښه دنده ولرئ‪،‬‬
‫کورنۍ ستونزې به مو حل يش‪ .‬فقط همدا هيلې دي‪ ،‬چې ستاسو د ژوند تراخه په خوږو بدلوالی يش‪.‬‬

‫خدای تاته يو مخ درکړی‪ ،‬خو ته بل مخ غوره کوې‪”.‬شکسپري”‬

‫پورتنۍ جمله هم عجيب درس لري‪ .‬شکسپري وايي خدای ټولو انسانانو ته يو مخ ورکړی‪ ،‬نو هڅه وکړئ‬
‫همداسې يو مخي اوسئ‪ .‬اصال ليکوال تاسو ته له منافقت څخه د لرې اوسېدلو وړانديز کوي‪ .‬ښه خربه ده‬
‫چې يو مخي اوسو‪ ،‬د دوو مخو انسانانو ژوند تل له بې عزتۍ او رشميندګۍ رسه مخ وي‪ .‬تاسو به هم ډېر‬
‫دوه مخي انسانان ليديل وي‪ ،‬آيا هغوی مو بد و ايسېدل؟‬

‫که ځواب مو هو وي‪ ،‬نو تاسو هم دوه مخي مه کوئ‪ ،‬ځکه چې تاسو به هم د خلکو بدې شئ او هم به‬
‫الله “ج” درڅخه ناراضه وي‪ .‬لکه څرنګه چې يئ هامغسې ځان وښيئ‪ .‬که بيا هم دا ستونزه لرئ‪ ،‬مه خفه‬
‫کېږئ‪ .‬ځکه چې هېڅ انسان بې عيبه نه دی‪ .‬خو اصالح يئ کړئ‪ .‬همدا ترټولو غوره خربه ده‪.‬‬

‫څومره چې صرب زياتېږي‪ ،‬هومره دقت زياتېږي او چې دقت زيات يش کاميايب زياتېږي‪”.‬شکسپري”‬

‫په ژوند کې صرب لرل انسان د کاميابۍ تر لوړو پوړيو رسوي‪ .‬نن سبا اکرثه خلک وارخطا وي‪ .‬دوی غواړي‬
‫ژر زدکړې وکړي‪ ،‬ژر دنده واخيل او ژر پيسې پيدا کړي‪ .‬په دې کار رسه ددوی فکري مترکزی ګډوډېږي‬
‫او په اسانۍ رسه خپلو موخو ته نه رسېږي‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫که تاسو غواړئ خپلو موخو ته ورسېږئ نو صرب ولرئ‪ .‬عجله د شيطان کار دی‪ .‬څومره چې صرب کوئ‬
‫هومره به ښې پايلې وينئ‪ .‬هسې خو نه وايي چې ((د صرب مېوه خوږه وي‪ )).‬د صرب په نتيجه کې دقت‬
‫رامنځته کېږي‪ ،‬دقت د کار ښه والی ښيي او ښه کار حتام بريالی وي‪ .‬نو صرب ولرئ! صرب!‬

‫حقيقي دوستي د غم او سختيو په ورځو کې وي‪”.‬شکسپري”‬

‫په ژوند کې د دوستانو لرل ډېر مهم وي‪ .‬که تاسو هم ښه دوستان لرئ نو بختور يئ‪ .‬مګر ستونزه دا ده‪ ،‬چې‬
‫اکرثه خلک ښه دوستان نه يش پېژندالی‪.‬‬

‫هڅه وکړئ ښه دوستان ولرئ‪ ،‬خو پوهېږئ ښه دوست چاته ويل کېږي؟ ځواب يې بېخي لنډ دی‪ .‬ښه‬
‫دوست هغه دی‪ ،‬چې په سخت وخت کې مو پرته له مطلبه السنيوی وکړي‪ .‬همدرانګه هڅه وکړئ شناخته‬
‫او دوستان رسه بېل کړئ‪ .‬د هر انسان په ژوند کې ډېر پېژندګلو وي‪ ،‬مګر مه هېروئ چې دوستان بيا ډېر کم‬
‫وي‪.‬‬

‫‪6‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫هوراس‬
‫هوراس د لرغوين روم يو سرت شاعر ګڼل کېږي‪ .‬د نوموړی بشپړ نوم‬
‫“کوینتوس هوريش فالکوس” دی‪ ،‬چې په “‪ ۸ -۶۵‬ق‪.‬م” کې يې ژوند کړی‬
‫دی‪ .‬د زېږېدو ځای یې د لرغوين روم (اوسنۍ ايټاليا) وينوسيا ښار ښودل‬
‫شوی دی‪.‬‬

‫هوراس د شاعرۍ ترڅنګ ډرامې هم ليکلې‪ ،‬چې اوولس آثار يې تر دې‬

‫دمه سامل را رسېديل‪ .‬نوموړي ډېره عايل شاعري کړې ده او تر اوسه د خلکو په خولو کې ده‪ .‬د ليکوالۍ‬
‫په برخه کې يې هم خورا ښه ونډه درلوده‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫له سبا ورځې نه څوک خرب دي؟ همدا نن ورځ په خوښۍ تېره کړه‪”.‬هوراس”‬

‫که ځري شو نو نوموړی هغه خلک ننګوي‪ ،‬چې تل د سبا په اړه فکر کوي‪ .‬دا ډول خلک د سبا په اندېښنو‬
‫کې د نن موقع له السه ورکوي‪ .‬اوس تاسو فکر وکړئ او سم ځواب ووايئ‪ ،‬آيا تاسو هم راتلونکي ته‬
‫اندېښمن يئ؟ که ځواب مو هو وي‪ ،‬نو دا کړنه همدا نن پرېږدئ‪ .‬ددې چارې تاوان ډېر زيات دی‪ .‬تاسو د‬
‫سبا په اندېښنو کې د نن فرصت له السه ورکوئ او خپل ژوند د اندېښنو او تشويشونو قرباين کوئ‪ .‬که‬
‫ستاسو ملګري هم دا ستونزه لري‪ ،‬کوالی شئ هغوی هم له دې ناسمې الرې را وګرځوئ‪.‬‬

‫څوک چې کار پيل کړي‪ ،‬نيم کار يې پای ته رسولی دی‪”.‬هوراس”‬

‫د جلمې ژورو ته که ځري شو‪ ،‬نو خربه واضحه ده‪ .‬ډېری خلک ښې مفکورې لري‪ ،‬پالن لري او پوهېږي‬
‫چې بريايل کېږي‪ .‬مګر بيا هم ترې کار پاتې وي‪ .‬پوهېږئ اسايس علت يې څه دی؟ پيل! دا ډول خلک‬
‫له پيله وېرېږي‪ .‬که تاسو هم په ورته حالت کې يئ همدا اوس خپل امکانات وسنجوئ او په کار الس‬
‫پورې کړئ‪ .‬دا خربه ستاسو په علمي‪ ،‬ټولنيز او کاري ژوند کې هم صدق کوي‪ .‬ځينې خلک د درس‪،‬‬
‫ځينې د اړيکو او ځينې نور بيا د کاروبار په رشوع کولو کې د پيل له مرحلې نه يش تېرېدالی‪ .‬اوس فکر‬
‫وکړئ تاسو څه پالن لرئ؟ ځواب مو که هر څه وي پيل يې کړئ‪ .‬ډېر ژر به د خپل فعاليت پای او پايله‬
‫هم ووينئ‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫د امپراتورۍ له اراده کولو څخه د خپل ځان اراده کول سخت دي‪”.‬هوراس”‬

‫آيا لويې هيلې لرئ؟ د لويو کارونو د تررسه کولو ارادې لرئ؟ که ځواب مو هو وي نو لومړی بايد پر خپل‬
‫ځان حاکميت پيدا کړئ‪ .‬تاسو ته به پر ځان حاکميت بېخي عجيبه ښکاري‪ ،‬مګر دا تر ټولو سخت کار‬
‫دی‪ .‬که تاسو پر خپل ځان حاکميت پيدا کړ‪ ،‬ټولې نړۍ ته تغري ورکوالی شئ‪ .‬آيا کله له خپلو غوښتنو تېر‬
‫شوي يئ؟ که ځواب مو هو وي نو تر اوسه پر خپل ځان حاکميت نه لرئ‪ .‬ددې جملې رشحه ډېره لويه‬
‫ده‪ .‬خو په لنډ ډول ويالی شو پر ځان حاکميت پر نړۍ حاکميت دی‪ .‬تاسو به فکر کوئ چې نړۍ خو ډېره‬
‫لويه ده‪ .‬حقيقت هم همدا دی‪ ،‬چې نړۍ ډېره سرته ده؛ خو زموږ موخه فردي نړۍ دي‪ .‬موږ د سرتې نړۍ‬
‫ترڅنګ ځينې کوچنۍ نړۍ هم لرو‪ .‬لکه خپله کورنۍ‪ ،‬قوم او هېواد هم زموږ د کوچنۍ نړۍ يوه برخه‬
‫ګرځي‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫بالزاک‬
‫په اروپايي ادبياتو کې د ريالېزم د بنسټ اېښودونکو له‬
‫ډلې يې هم بالزاک دی‪ .‬د نوموړي بشپړ نوم (اونوره دو‬
‫بالزاک) دی‪ .‬دی په نړېواله کچه يو پېژندل شوی‬
‫شخصیت دی‪ .‬د خپل قلمي قوت اظهار داسې کوي‪:‬‬
‫((هغه څه چې ناپيليون د تورې پرمټ السته راوړل زه يې‬
‫د قلم پر مټ ترالسه کوم‪)).‬‬

‫بالزاک په (‪۱۷۹۹‬ز) کال کې د فرانسې په ((تور))‬

‫ښارګوټي کې دې نړۍ ته سرتګې پرانيستلې‪ .‬پالر يې د‬
‫ښار مرستيال ښاروال و‪ .‬بالزاک له څلور کلنۍ څخه په روزنتونونو کې روزل کېده‪ .‬ځکه چې د والدينو‬
‫اړيکې يې پخپلو کې ښې نه وې‪ .‬د نوموړي مور له پالر څخه يې ‪ ۳۲‬کاله کرشه وه‪.‬‬

‫بالزاک يو څه زده کړې په ښوونځيو کې وکړې‪ ،‬بيا يې په يوه کالج کې دينې زده کړې هم پای ته ورسولې‪.‬‬
‫وروسته يې په فرا نسه کې د حقوقو پوهنځی ولوست او نږدې درې کاله يې د وکالت دنده هم پرمخ يوړه‪.‬‬
‫وروسته يې د خپلو والدينو د خوښې خالف ادبياتو ته مخه کړه‪ .‬له ورځپاڼو رسه يې دنده واخیسته‪ .‬په دې‬
‫توګه دا سرت ليکوال خپل اصيل مسري ته برابر شو او په نړېواله کچه وپېژندل شو‪ .‬له ګڼو اديب السته راوړنو‬
‫وروسته بالزاک په ((‪۱۸۵۰‬ز)) کال کې ومړ‪.‬‬

‫ژوند درسونه‬

‫انسان له ناهيلۍ مري او اروا له ډېرې خوښۍ‪” .‬بالزاک”‬

‫يوازې د روح وتل د مړينې معنا نه لري‪ .‬هرکله چې ناهييل شوئ‪ ،‬په دې معنا چې تاسو مړه يئ‪ .‬ناهييل‬
‫انسانان په ذهني لحاظ ځورېږي او هېڅ کار ته يې الس نه ورځي‪ .‬د بالزاک موخه دا ده‪ ،‬چې تاسو که ژوند‬
‫غواړئ نو هيلې ولرئ او همدا ستاسو د ژونديتوب معنا لري‪ .‬له هيلو پرته مړه يئ مړه!‬

‫همدا اوس له ځان رسه فکر وکړئ‪ ،‬آيا تاسو هيلې لرئ؟ هيلې مو څه دي؟‬

‫که هره هيله لرئ‪ ،‬تاسو وته ژمن پاتې شئ او په ترالسه کولو کې يې هېڅ درېغ مه کوئ‪ .‬د جملې په بله‬
‫برخه کې د ډېرې خوښۍ مسئله ده‪ .‬پر له پسې خوښي له انسانه خپل رب هېروي او په دې توګه له اروايي‬

‫‪9‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫مړينې رسه مخ کېږي‪ .‬په لنډ ډول ويالی شو‪ ،‬په هر ډول حاالتو کې خپل رب مه هېروئ‪ .‬که خوښ يئ يا‬
‫خفه خپل رب ته رجوع کوئ‪.‬‬

‫هېڅ وخت نه شئ کوالی‪ ،‬چې د مور تر مينې رښتينې مينه پيدا کړئ‪” .‬بالزاک”‬

‫په دې کې لوی پيغام هغوی ته دی‪ ،‬چې له خپلو ميندو خفه دي‪ .‬که ستاسو ميندې ژوندي وي‪ ،‬بختور‬
‫خلک يئ‪ .‬د خپلې مور قدر وکړئ او مينه ورکړئ‪ .‬ځکه چې په نړۍ د مور د مينې په څېر حقيقي مينه نه‬
‫پيدا کېږي‪ .‬که تاسو هرڅومره لويه تېروتنه وکړئ‪ ،‬مور مو بخښي او بيا مو هم ښکلوي‪ ،‬مګر نور انسانان‬
‫هېڅکله دا خاصيت نه لري‪ .‬نه مو ملګری او نه مو هم مېرمنه له لويې تېروتنې وروسته په اسانۍ بخښي‪.‬‬

‫زياتې خربې د منافقت نښه ده‪” .‬بالزاک”‬

‫د يوه ليکوال انسان د ژوند تجربه همدا ده‪ ،‬چې ډېرې خربې د منافقت نښه ده‪ .‬هغه انسان چې له موږ‬
‫وړاندې تېر شوی او ډېر انسانان يې ليديل دي‪ .‬آيا تاسو داسې کوم څوک پېژنئ‪ ،‬چې ډېر غږېږي؟ که يې‬
‫پېژنئ نو ويئ څارئ حتام به بدنيتي درته لري‪ .‬خو بيا هم کېدای يش دا خربه پر ټولو انسانانو صدق و نه‬
‫کړي‪ ،‬مګر دا خربه واضحه ده‪ ،‬چې پوه انسانان ډېر نه غږېږي او چوپيتا يې اختياره کړې وي‪.‬‬

‫نابغه هغه څوک دی‪ ،‬چې خپل فکرونه په عمل کې وکاروي‪” .‬بالزاک”‬

‫دلته نو بايد پوه شئ چې ستاسو او د يو نابغه ترمنځ توپري څومره دی‪ .‬لږ دی بېخي لږ‪ .‬که تاسو هم د خربو‬
‫پر ځای عمل ډېر کړئ نابغه يئ‪ .‬همدا اوس خپل پالنونه وسنجوئ او عمل پرې وکړئ نو ډېر ژر به د بریا‬
‫او پرمختګ خوند وڅکئ‪.‬‬

‫د عادي او نابغه انسانانو ترمنځ توپري ډېر لږ دی‪ .‬عادي انسانان يوازې فکر کوي خو نابغه وګړي بيا خپلو‬
‫افکارو ته د عمل جامه ور اغوندي‪ .‬تاسو څه پالن لرئ؟ آيا خپل هدف او پالن لپاره مو عمال اقدامات‬
‫کړي؟ که ځواب مو هو وي نو بريايل يئ او که نا وي نو ځان اصالح کړئ‪ .‬يوازې د فکر او خيال تر پولو‬
‫محدود مه پاتې کېږئ‪ ،‬کار وکړئ او مثبتې پايلې يې وګورئ!‬

‫‪10‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫المارتني‬
‫د فرانسوي ژبې دا سرت ليکوال‪ ،‬شاعر او سياستوال ((‪۱۷۹۰‬ز)) کال کې د‬
‫فرانسې په ماکون کې وزېږېد‪ .‬وروسته له يو څه سيايس بدلونونو او کشمکو‬
‫نوموړی اړ شو چې هېواد پرېږدي او ايټاليې ته الړ يش‪ .‬البته په دې وخت‬
‫کې نوموړی شل کلن و‪.‬‬

‫کله چې حاالت ښه شول بېرته خپل هېواد ته ستون شو او په سيايس چارو‬

‫کې يې هم فعاليتونه کول‪ .‬دی دېرش کلن و‪ ،‬چې خپل لومړنی اثر يې خپور کړ‪ .‬ددې کتاب نوم ((شاعرانه‬
‫او مذهبي اندونه)) و‪ .‬المارټني (‪ )Lamartine‬ځينې مهم آثار عبارت دي له‪ :‬د سقراط مړينه‪ ،‬نوي رازونه‪،‬‬
‫سمندرګی‪ ،‬ژولني او ‪ ....‬د يو لنډ شعر بېلګه يې‪:‬‬

‫دررسه مینه لرم‬

‫پرته له دې چې په علت يې پوه شم‬

‫هغه مينه چې علت ولري‬

‫يا احرتام دی يا ريا ده‬

‫د ژوند درسونه‬

‫تر ټولو نږدې شی مرګ دی او تر ټولو لرې هيلې او اميدونه دي‪”.‬المارتني”‬

‫انسان د خپل عجيب خاصيت له مخې تل خپل نږدې شيان هېروي او د خيال پر مټ ډېرو لرو څيزونو ته‬
‫فکر کوي‪ .‬مګر المارتني انسان دې ته متوجه کوي‪ ،‬چې پام وکړئ! هيلې ډېرې لرې دي ډېرې! تر هرڅه‬
‫نږدې ستاسو مرګ دی‪ .‬هېڅکله يې له ياده مه باسئ‪.‬‬

‫له دې جملې بل لوی درس دا اخیستالی شو‪ ،‬هغه انسانان چې خپل مرګ نه هېروي نو کوښښ کوي‪ ،‬نېک‬
‫کارونه وکړي ترڅو نورو ته يې خري وريس او بر عکس هغوی چې مرګ يې هېر وي‪ ،‬تقریبا هره ګناه کوي‪.‬‬
‫تاسو خپل مرګ تصور کړئ! څه احساس لرئ؟ نو نېکي کارونه وکړئ او د ښه اخالق ولرئ ترڅو وروسته‬
‫له مرګه هم بريايل اوسئ‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫وايي وخت طال ده‪ ،‬مګر له بده مرغه له دې رسو د رسبو پر ځای استفاده کېږي‪” .‬المارتني”‬

‫د وخت په اړه ډېره مهمه خربه دا ده‪ ،‬چې بايد ضايع يې نه کړو‪ ،‬په داسې حال کې چې اوسني اکرثه ځوانان‬
‫خپل وخت بېځايه تېروي‪ .‬همدا بېځايه تېرول دا معنا لري چې موږ طال د رسبو پر ځای کاروو‪ .‬خپل وخت‬
‫قيمتي کړئ! ايا پوهېږئ د وخت قيمتي کول څه معنا لري؟‬

‫واضحه خربه ده‪ .‬له خپل وخت سمه ګټه پورته کړئ‪ .‬هېڅکله يې بې ځايه مه تېروئ همدا د وخت قيمتي‬
‫کول دي‪ .‬د وخت قيمتي کولو تګالره دا ده‪ ،‬چې مهالوېش ولرئ او خپل ټول کارونه د يوه منظم تقسيم‬
‫اوقات تر چرت الندې تررسه کړئ‪ .‬کم خوب او د خوب پر ځای لوبې کول د وخت قيمتي کول نه دي‪،‬‬
‫بلکې دا له ځان او خپل صحت رسه ظلم دی‪ .‬هېڅکله خپل صحت د وخت د قيمتي کولو په پار مه قرباين‬
‫کوئ‪ .‬مناسب خوب وکړئ‪ ،‬د خوړو پر وخت خواړه وخورئ او د کار په وخت کې کار وکړئ‪ .‬همدا غوره‬
‫تګالره ده‪.‬‬

‫غرور او تکرب هغه آس دی‪ ،‬چې پر هغو سپور کس د تباهۍ خواته وړي‪” .‬المارتني”‬

‫په دې برخه کې لويه ستونزه دا ده‪ ،‬چې اکرثه مغرور انسانان خپل غرور نه پېژين او يا هم دا نه مني چې‬
‫غرور لري‪ .‬انسان بايد خپل ځان ته رښتيني اويس‪ .‬تاسو ووايئ غرور لرئ؟ ممکن په داسې ساده ډول ددې‬
‫پوښتنې ځوابول سخت وي‪ .‬نو الندې پوښتنو ته په صداقت رسه ځواب ووايئ‪.‬‬

‫آيا کله مو ځان له نورو لوړ ګڼلی؟‬

‫آيا کله مو فکر کړی‪ ،‬چې کوم کار يوازې تاسو کوالی شئ؟‬

‫آيا په نورو پورې خاندې او ملنډې وهئ؟‬

‫که ځوابونه مو هو وي‪ ،‬نو ووېرېږئ او توبه وکړئ‪ .‬د غرور او تکرب ښکار شوي يئ‪ .‬خو که ځوابونه مو نا‬
‫وي نو بختور يئ خپل ژوند ته دوام ورکړئ‪ .‬غرور د انسان د هالکت سبب کېږي او هم به يې په آخرت‬
‫کې عذاب ګايل‪.‬‬

‫احتیاط حتی په احتياط کولو کې هم الزم دی‪” .‬المارتني”‬

‫تاسو احتياط څه ته وايئ؟ همدا چې هر څه ډېر ورو تررسه کړئ؟ نا! داسې نه ده‪ .‬احتياط همدا دی‪ ،‬چې‬
‫خپلو موخو ته هر اړخيز پالن جوړ کړئ‪ .‬خو که ستاسو پالن او تګالره ناکامېږي بديلې الرې هم ولرئ‪.‬‬

‫‪12‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫همدا احتياط دی او المارتني پر همدې خربې ټينګار کوي‪ .‬د چارو د ښه تررساوي لپاره احتياط لومړنی‬
‫رشط دی‪ .‬که تاسو احتياط کوي ستاسو د کړنې بشپړېدل او بريا ‪ ۹۹‬سلنه تضمينېږي‪ .‬نو هڅه وکړئ په هر‬
‫کار کې له احتياطه کار واخيل‪.‬‬

‫دا وينا ستاسو په ټولنيز‪ ،‬کاري او کورين ژوند کې هم صدق کوي‪ .‬په اړيکو‪ ،‬خربو‪ ،‬عملونو‪ ،‬کارونو او‬
‫باالخره د ژوند په هره برخه کې احتياط خپل عادت وګرځوئ تر څو چارې مو په سمه توګه مخته الړې‬
‫شې‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫اناتول فرانس‬

‫دی د نوبل جايزې ګټونکی ليکوال دی‪ .‬اناتول فرانس‬

‫(‪ )Anatole France‬په (‪۱۸۴۴‬ز) کال کې د فرانسې په پاريس‬
‫ښار کې وزېږېد‪ .‬دا چې پالر يې د يو سرت کتابپلورنځي خاوند‬
‫و‪ ،‬نو اناتول د رسمي زده کړو ترڅنګ د مطالعې ښه فرصت‬
‫درلود او نوموړي له دې فرصته ګټه اخيستله او پراخه مطالعه يې‬
‫درلوده‪.‬‬

‫پراخې مطالعې دا فرصت برابر کړ‪ ،‬چې نوموړی يو بېل اديب دريځ غوره کړي له همدې امله د فرانسې د‬
‫علومو اکاډمۍ غړيتوب هم ترالسه کړ‪ .‬د نوموړی اثار اکرثه فلسفي‪ ،‬انتقادي او طنزیه بڼه لري‪ .‬مهم آثار‬
‫يې عبارت دي له‪ :‬د پرښتو رسکيش‪ ،‬وړوکی بوډا‪ ،‬د اپيکور باغ‪ ،‬ګناه او مينه او ‪...‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫خطا او اشتباه يو انساين کار دی‪ ،‬مګر تکرار يې حيواين کار دی‪” .‬فرانس”‬

‫که د وينا ژورو ته ځري شو‪ ،‬نوموړی انسانانو ته دوه پيغامه لري‪ .‬په لومړۍ برخه کې هغوی ته ډاډ ورکوي‪،‬‬
‫چې په کوچنۍ خطا رسه ځورېږي او تل ورته خپل زړه خوري‪ .‬موږ او تاسو بايد دا ومنو چې انسان له‬
‫سهوې او اشتباه خالص نه دی‪ .‬خو په دوميه برخه کې ټينګار کوي‪ ،‬چې تکرار اشتباه کول د بې عقلۍ‬
‫ثبوت دی‪.‬‬

‫که تاسو کومه غلطي کوئ‪ ،‬بايد تل د يوه درس په توګه په خپل ذهن کې ولرئ‪ .‬که له خطاوو مو درس زده‬
‫نه کړ‪ ،‬نو حتام به يوه ورځ د ناکامۍ په سيند الهو شئ‪ .‬په لنډ ډول به يې ووایم‪ ،‬که خطا کوو درس زده‬
‫کوو‪ ،‬اما تکرار يې هېښوونکی او نامناسب کار دی‪.‬‬

‫که موږ په هر څه پوه شو‪ ،‬يو ساعت هم د ژوند تحمل نه شو کولی‪” .‬فرانس”‬

‫ددې جملې په اړه فکر وکړئ او ووايئ چې د امانول موخه څه ده؟‬

‫‪14‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫دا يو څرګند حقيقت دی‪ ،‬چې څومره ډېر پوهېږئ هومره به ډېر ځورېږئ‪ .‬ممکن د نوموړي موخه دا هم‬
‫وي‪ ،‬چې ډېرو خربو پسې مه ګرځئ‪ .‬په قران کريم کې هم ښکاره امر دی‪ ،‬چې ((وال تجسس)) ژباړه‪:‬‬
‫((تجسس (پلټنه) مه کوئ!))‬

‫نو ويالی شو‪ ،‬چې هرڅوک دې يوازې د خپل ځان مسوليت واخيل‪ .‬د نورو په کارونو کې کار لرل او يا د‬
‫هغوی په عيبونو او يا هم امکاناتو په اړه معلومات پيدا کول يوازې او يوازې زموږ درد زياتوالی يش‪ .‬همدا‬
‫کايف ده‪ ،‬چې د خپلو کړنو ځواب ويونکي اوسو‪.‬‬

‫خوښي له ژوند رسه د جګړې تر ټولو ښه وسيله ده‪” .‬فرانس”‬

‫ستونزې‪ ،‬خفګان او فشارونه د انسان له ژوند رسه تړيل مسايل دي؛ خو ددې ټولو پر وړاندې درېدل او‬
‫استقامت په کار دی‪ .‬که داسې و نه يش د ناهيلۍ په اوج کې خپل شته خوښي او ژوند له السه ورکوالی‬
‫شو‪.‬‬

‫ښاغلی فرانس وايي‪ ،‬چې خوښي ښه وسيله ده‪ ،‬چې ژوند پرې تېر کړو‪ .‬خو اوس پوښتنه دا ده‪ ،‬چې خوښي‬
‫څنګه جوړه کړو؟‬

‫زه يې ځوابوم‪ .‬يو ځای مو لوستي وو‪(( :‬خوښي کوم ځای نه دی‪ ،‬چې ورشو او نه هم کوم څيز دی‪ ،‬چې‬
‫و يې پريو‪ .‬بلکې يو ذهني حالت دی‪ ،‬چې جوړول غواړي‪)).‬‬

‫حقيقت همدا دی‪ .‬موږ او تاسو اړ نه يو چې په خوښۍ پسې وګرځو‪ .‬يوازې د ځينو کوچنيو تګالرو له‬
‫الرې يې جوړوالی شو‪ .‬پوهېږئ هغه تګالرې کومې دي؟‬

‫ـ په هر هغه څه چې لرئ شکر وباسئ‪.‬‬

‫ـ تل له ځانه ښکته خلکو ته وګورئ‪.‬‬

‫ـ ځان بوخت وساتئ‪( .‬بېکاره مه ګرځئ!)‬

‫ـ تل له نورو رسه همکاري کوئ‪.‬‬

‫ـ کوچنۍ خوښۍ ومنانځئ!‬

‫ـ ځان له نورو رسه مه پرتله کوئ‪.‬‬

‫ـ د هغه څه په اړه فکر مه کوئ‪ ،‬چې نه يې لرئ‪ ،‬هغه څه وګورئ چې لرئ يې‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ژوند يو امانت دی‪ ،‬چې خدای تعالی برش ته ورکړی دی؛ دغه امانت په ښه ډول وساتئ! ”فرانس”‬

‫د ليکوال موخه بېخي واضحه ده‪ .‬ژوند په رښتيا هم امانت دی او بايد احتياط وررسه وشئ‪ .‬خو څه کول‬
‫پکار دي‪ ،‬چې دا امانت په سمه توګه وساتو؟‬

‫که تاسو د خپلې روغتيا په اړه بې غوره يئ نو دا په دې معنا ده‪ ،‬چې تاسو په امانت کې خيانت کوئ‪ .‬تر هر‬
‫څه لومړی خپلې روغتيا ته پام وکړئ‪ .‬عبادات‪ ،‬له نورو همکاري‪ ،‬صدقات او ورته نور نېک کارونه په هغه‬
‫صورت کې کوالی شو‪ ،‬چې له بشپړې روغتيا برخمن اوسو‪.‬‬

‫که الندې کارونه کوئ‪ ،‬له ژوند رسه خيانت کوئ!‬

‫ـ د وخت بې ځايه تېرول‪.‬‬

‫ـ ډېره غوسه‪.‬‬

‫ـ ورزش نه کول‪.‬‬

‫ـ عبادت نه کول‪.‬‬

‫ـ ارصاف‪.‬‬

‫ـ قامر او ‪...‬‬

‫‪16‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫سارتر‬
‫د نړۍ دا نامتو فيلسوف‪ ،‬کره کتونکی او ليکوال هم د‬
‫فرانسې هېواد اوسېدونکی و‪ .‬د نوموړي بشپړ نوم ژان پل‬
‫سارتر (‪ )Jean Paul Sartre‬دی‪ .‬دی په (‪۱۹۰۵‬م) کال‬
‫کې په پاريس کې وزېږېد‪ .‬دده کورنۍ لوستې وه‪ .‬پالر يې‬
‫د سمندري قواوو قومندان او مور يې د سولې په برخه کې‬
‫د نوبل جایزې ګټونکې مېرمنه وه‪ .‬خو بدبختي دا وه‪ ،‬چې‬
‫سارتر ال يو نيم کلن شوی نه و‪ ،‬چې پالر يې ومړ‪ .‬تر دې‬
‫وروسته مور يې خپل پالر کره الړه او دی د نيکه تر روزنې‬
‫الندې پاتې شو‪.‬‬

‫سارتر له کتابونو رسه مينه درلوده‪ .‬همېشه به يې ليکل او لوستل کول‪ .‬په ښوونځي کې يې هم ښه استعداد‬
‫درولود‪ .‬هلته يې ډېر ژر فرانسوي او املاين ژبې زده کړې‪ .‬لوړې زده کړې يې په فلسفه کې وکړې او په‬
‫همدې برخه کې يوه موده تدريس هم وکړ‪ .‬د نوموړي ځينې مشهور آثار عبارت دي له‪ :‬ادبيات څه شی‬
‫دی؟‪ ،‬کلامت‪ ،‬هستي او نيستي‪ ،‬تهوع او ‪...‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫يو انسان د نورو انسانانو مثره ده او په هامغه اندازه ارزښت لري‪ ،‬لکه نور انسانان يې چې لري‪ “ .‬سارتر”‬

‫ددې وينا تر شاه يو عايل پيغام پروت دی‪ .‬سارتر وايي هېڅ انسان د کرکې وړ نه دی‪ .‬که تاسو له کوم انسان‬
‫کرکه کوئ نو لومړی خپل والدين او يا هم دکورنۍ غړي فکر ته راوړئ‪ .‬آيا تاسو له خپلې کورنۍ کرکه‬
‫کوالی شئ‪ .‬هېڅکله نا!‬

‫نو مقابل لوری هم يو انسان دی‪ .‬لکه ته‪ ،‬لکه ستا ورو‪ ،‬خور او يا هم د کورنۍ بل غړی‪ .‬نو مينه او ارزښت‬
‫ورکړه‪ .‬خو پوښتنه دا ده‪ ،‬هغوی چې بدې کړنې کوي د ارزښت او قدر وړ دي؟ هو! بيا يې وايم هو! هغوی‬
‫هم د قدر وړ او ارزښتمن دي‪ ،‬چې بدې کړنې کوي‪ .‬ځکه چې هېڅوک له موره ظامل او بدعمله نه وي‬
‫پيدا شوي د وخت رشايطو او حاالتو بدو کړنو ته اړ کړي وي‪ .‬يا هم ځينو ستونزو بې الري کړی وي‪ .‬نو‬
‫بايد ارزښت ورکړل يش او د خربو له الرې يې اصالح کول پيل يش‪ .‬همدارنګه که بد نه وي د ښو په‬
‫ارزښت هم نه شو پوهېدالی‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫انسان هغه څه دی‪ ،‬چې دی يې له ځانه جوړوي‪“ .‬سارتر”‬

‫ځينې خلک هر څه په قسمت ورتپي‪ .‬خو سارتر بيا ددې مفکورې خالف دی‪ .‬هغه وايي‪ ،‬چې که انسان‬
‫پرله پسې هڅې او کوښښونه وکړي نو کوالی يش خپلو موخو ته وريس‪ .‬تاسو څه کېدل غواړئ؟ څنګه‬
‫غواړئ؟‬

‫پيل يې کړئ او خپلو موخو ته به حتام ورسېږئ‪ .‬همدرانګه له دې وينا بله موخه دا هم ده‪ ،‬چې انسان د‬
‫خپل فکر مطابق موقف ته ريس‪ .‬که تاسو ځان ته لوړ فکر کوئ حتام به لوړو پوړيو ته رسېږې او که ټيټ‬
‫فکر کوئ پرمختګ نه شئ کوالی‪ .‬يو ځای مې لوستي وو‪ :‬په فکر کې اسامن ولرئ که آسامن ته و نه‬
‫رسېږئ نو ستورو ته خو به حتام ورسئ!‬

‫مړينه کايف نه ده‪ ،‬بايد پر ځای ومرو‪“ .‬سارتر”‬

‫که څه هم ددې جملې مفهوم خورا واضح دی؛ خو بيا هم غواړم لږ وضاحت وکړم‪ .‬ځينې خلک مرګ د‬
‫قسمت کار بويل او د خپل ژوند په اړه بې غوره وي‪ .‬خو داسې نه ده‪ ،‬تاسو بايد تل د بدلون او پرمختګ‬
‫مفکوره ولرئ‪ .‬ژوند تر ټولو قيمتي څيز دی‪ ،‬بايد ښه ساتنه يې هم ويش‪.‬‬

‫له ټولو رسه مې وفا وکړه او له هېچا مې د وفا مته و نه کړه‪ ،‬په دې ډول آرام وم‪“ .‬سارتر”‬

‫د ارواپوهنۍ په وروستيو څېړنو کې له نورو مته د ژور خفګان له اسايس عواملو څخه ګڼل کېږي‪ .‬سارتر‬
‫دا موضوع ډېره پخوا درک کړې ده‪ .‬هغه وايي چې زه له چا مته نه کوم‪ ،‬نو ځکه خو آرام يم‪ .‬دلته موږ او‬
‫تاسو ته پيغام دا دی‪ ،‬چې بايد پرته له خدایه بل هېچا ته مته و نه لرو‪ .‬که تاسو مته کوئ‪ ،‬نو حتام به خفګان‬
‫هم وينئ‪ .‬خو اصيل خربه دا ده‪ ،‬چې تل بايد رښتوين اوسئ او په بدل کې له خلکو د رښتينولی مته هم مه‬
‫کوئ‪ .‬حتی که هغه موږ نږدې ملګري هم وي‪ .‬که مقابل لوري وفا کوي ويې ستايئ که يې نه کوي ترې‬
‫تېر شئ‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫کامو‬
‫ددې فلسفي ليکوال بشپړ نوم الربت کامو (‪ )Albert Camu‬دی‪.‬‬
‫نوموړی په (‪۱۹۱۳‬ز) کال کې د الجزاير په مندر ښار کې وزېږېد‪.‬‬
‫پالر يې فرانسوی او مور يې هسپانوۍ وه‪ .‬دی يو کلن و‪ ،‬چې پالر‬
‫يې په لومړۍ نړېواله جګړه کې ووژل شو‪ .‬نوموړی په يوه بېوزله‬
‫کورنۍ کې لوی شو‪ .‬د فرانسې حکومت چې له بېوزلو رسه مرسته‬
‫کوله‪ ،‬ددوی کورنۍ هم پکې شامله شوه او کامو ته چانس پيداشو‬
‫ترڅو ښوونځی ولويل‪ .‬ده به د ښوونځي رسمي زده کړو ترڅنګ نوره مطالعه هم کوله‪ .‬له ښوونځي وروسته‬
‫يې حقوق پيل کړ خو په نري رنځ اخته کېدا او خراب اقتصادي وضعیت له امله ترې پاتې شو‪.‬‬

‫کله چې يې د ژوند حالت لږ ښه شو فرانسې ته الړ‪ .‬هلته يې له ليکوالو رسه اړيکې پيدا کړې او د ژورنالېزم‬
‫او ليکوالۍ په برخه کې يې کوټيل ګامونه واخيستل‪ .‬د نوموړي مشهور آثار عبارت دي له‪ :‬سقوط‪ ،‬د‬
‫خوشحالۍ مرګ‪ ،‬طاعون‪ ،‬پردی او ‪ ...‬بايد ووايو‪ ،‬چې د ژوند ډېرو ستونزو هم د کامو کلکه اراده ماته نه‬
‫شوای کړی او نوموړی تر دې حده خواري وکړه چې د نوبل جایزه يې هم ګټلې ده‪ .‬باالخره په ((‪۱۹۶۰‬م))‬
‫کال کې د يوې ترافيکې پېښې په ترڅ کې ومړ‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫د انسان لپاره يوازې انسانيت بس دی‪” .‬کامو”‬

‫انسان تل هڅه کوي‪ ،‬چې تر نورو مخکې يش‪ .‬پرمختګ وکړي او خلک يې وستايي‪ .‬که انسان هرڅومره‬
‫لوړ موقف ته وريس‪ ،‬بيا هم د ال پرمخګ غوښتنه کوي‪ .‬خو کامو وايي‪ ،‬د انسان لپاره تر دې لوړ موقف‬
‫بل نشته چې انسان دی‪ .‬حقيقت همدا دی‪ ،‬چې د انسان لپاره همدا لویوالی بس دی‪ .‬انسان ته ارشف‬
‫املخلوقات له همدې امله ويل شوي دي‪.‬‬

‫دلته پوښتنه دا ده‪ ،‬چې انسان يعنې څوک؟‬

‫د انسان کلمې ريښه په (ا ُنس) کې ده‪ ،‬چې د مينې په معنا ده‪ .‬موخه دا ده‪ ،‬چې انسان بايد تل له نورو رسه‬
‫مينه او همکاري وکړي‪ .‬نو که غواړو په سمه معنا انسانان شو‪ ،‬بايد له نورو رسه مرسته‪ ،‬زړه سوی او همکاري‬
‫وکړو‪.‬‬

‫‪19‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫موږ مخکې له دې چې په فکر کولو عادت وکړو‪ ،‬په ژوند کولو عادت کوو‪” .‬کامو”‬

‫دا يو واضح حقيقت دی‪ ،‬چې انسان يو تقليدي موجود دی‪ .‬خربې‪ ،‬ناسته پاسته او ورته نور مسايل له‬
‫ماشومتوبه د تقليد په شکل زده کوي‪ .‬په دې توګه انسان د فکر کولو پر ځای په رواجي کارونو عادت‬
‫کېږي‪.‬‬

‫د ليکوال موخه دا ده‪ ،‬چې بايد هر کار په فکر رسه وکړو‪ .‬ښه خربه هم همدا ده‪ ،‬چې هر کار په فکر او‬
‫سوچ رسه تررسه يش‪ .‬که يو چا ته پور ورکوئ‪ ،‬نو لومړی فکر وکړئ‪ ،‬چې په پيسو څه کوي؟ آيا دا پيسې‬
‫د سم کار په موخه اخيل يا هم نشه کوي؟‬

‫ټولنه کې زموږ رواج دا دی‪ ،‬چې که چا پور وغوښت د زړه سوی او احسان لپاره يې بايد ورکړو‪ .‬خو منطقي‬
‫خربه دا ده‪ ،‬چې بايد لومړی سوچ وکړو!‬

‫ځينې وخت لږ څه غرور سړي رسه مرسته کوي‪ ،‬چې خپل حد وسايت‪” .‬کامو”‬

‫دا خربه سمه ده‪ ،‬چې غرور او کرب ګناه ده‪ .‬خو دلته له غرور څخه اصيل موخه دا ده‪ ،‬چې د ځينو ناروا‬
‫کارونو د نه کولو په وخت کې خپل غرور وساتو‪ .‬دا ستاسې د ځوانۍ غوښتنه ده چې نکاح او واده وکړئ‪.‬‬
‫خو دا غرور دی‪ ،‬چې هېڅ پردۍ توررسې ته په الرو کوڅو کې و نه درېږئ‪ .‬نو دې غرور ستاسو حد وساته‪.‬‬
‫مګر که تاسو دا کار کوئ‪ ،‬د يوې کړنې لپاره د خپلې ځوانۍ غرور له منځه وړئ‪ .‬نو هڅه وکړئ په ځينو‬
‫مواردو که له غرور نه هم مثبته ګټه واخلئ او خپل غرور وساتئ!‬

‫‪20‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫جان ميلټن‬
‫جان مليټن (‪ )John Milton‬په (‪۱۶۰۸‬م) کال کې زېږېدلی‪ .‬کورنۍ‬
‫يې په اقتصادي لحاظ شتمنه وه‪ .‬له همدې کبله يې په ښه ښوونځي‬
‫کې زدکړې وکړې‪ .‬له ماشومتوبه يې دا ارمان و‪ ،‬چې يو شاهکار اثر‬
‫وليکي‪ .‬کله چې له ښوونځي فارغ شو نو د کمربيج په پوهنتون کې‬
‫زدکړې پيل کړې‪.‬‬

‫دده لومړين اشعار په التيني ژبه وو؛ خو وروستي ټول آثار يې په‬
‫انګلېيس ژبه وپنځول‪ .‬د نوموړي تر ټولو مشهور اثر (ورک شوی جنت) نومېږي‪ .‬نور مشهور آثار يې‬
‫عبارت دي له‪ :‬السته راغلی جنت‪ ،‬سیمسن اګونسنت او ‪ ...‬له ښو اديب پنځونو وروسته ميلټن په (‪۱۶۷۴‬ز)‬
‫کال کې ومړ‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫ذهن پر خپل تخت ناست دی او کوالی يش د خپل ځان دننه له جنت نه دوزخ او له دوزخ نه‬
‫جنت جوړ کړي‪”.‬میلټن”‬

‫خوښي او خفګان کوم ځای او څيز نه دی‪ ،‬چې ورشو او يا يې وپريو‪ .‬بلکې يو ذهني حالت دی‪ ،‬چې‬
‫جوړول غواړي‪ .‬د ميلټن موخه هم همدا ده‪ ،‬په دې معنا ستاسو ذهن دی چې حالت مو بدلوالی يش‪.‬‬

‫که تاسو له يوې ستونزې رسه مخ شئ‪ ،‬نو هڅه وکړئ مثبتو اړخونو ته فکر وکړئ‪ .‬اکرثه ستونزې په فرصتونو‬
‫هم بدلېږي؛ خو که پر تاسو يې منفي لوري اغېز وکړي نو ممکن کوچنۍ ستونزه لويه يش او ال ډېر‬
‫وځورېږئ‪ .‬نو په سختو حاالتو کې تل خپل فکر او ذهن په واک کې ولرئ‪ .‬که داسې و نه کړئ‪ ،‬حتمي ده‬
‫چې نامناسبې پرېکړې به کوئ او له ستونزو رسه به مخ کېږئ‪.‬‬

‫ويښ شه‪ ،‬پاڅېږه‪ ،‬که داسې و نه کړې ښايي تر ابده ولوېږي‪” .‬میلټن”‬

‫په اوسني وخت کې دا خربه ډېره اړينه ده‪ .‬اکرثه خلک د لنډې مودې خوښۍ په پار خپل ابدي حالت‬
‫خرابوي‪ .‬کوښښ وکړئ تل اوږدمهاله فکر ولرئ‪ .‬دا خربه په کورين‪ ،‬کاري او علمي ژوند کې د تطبيق وړ‬
‫ده‪ .‬هېڅکله احساسايت پرېکړې مه کوئ‪ .‬بلکې په ويښه‪ ،‬په سوچ او تدبري رسه والړ شئ‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫همدارنګه تل بايد د حاالتو تقاضا په پام کې ونيسئ‪ .‬نننۍ زمانه له شل کاله وړاندې وخت رسه ډېر توپري‬
‫لري‪ .‬که تاسو له عرص او حاالتو رسه سم خپل فکر چمتو نه کړئ نو د تل لپاره وروسته پاتې کېدای شئ‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ويليام بليک‬
‫د انګلستان هېواد ددې سرت ادیب او انځورګر بشپړ نوم ویلیام‬
‫بلیک "‪ "William blake‬دی‪ .‬نوموړي په "‪۱۷۵۷‬زیږديز" کال‬
‫کې دې نړۍ ته سرتګې پرانیستې‪ .‬دی د نړۍ په یو لوی او‬
‫مشهور ښار (لندن) کې وزېږېد‪ .‬د مور او پالر په اړه یې ډېر څه‬
‫نشته‪ ،‬خو خپله یې له یوې نالوستې نجلۍ رسه واده کړی و‪ .‬په‬
‫ماشومتوب کې یې د ملټن آثار‪ ،‬التيني کتابونه‪ ،‬د شکسپري‬
‫شعرونه‪ ،‬انجيل او د وخت ورته نور آثار یې لوستي و‪ .‬رسمي‬
‫زده کړې یې د انځورګرۍ په برخه کې کړې وې او په همدې برخه کې یې د تدریس چاره پرمخ وړله ‪.‬بلیک‬
‫په ژوند مئني انسان و؛ د نوموړې مېرمنه چې نالوستې وه‪ ،‬وکوالی شول د بلیک په مرسته لوست او حکاکي‬
‫زده کړي ‪ .‬مشهور آثار یې‪" ،‬د تل کتاب"‪" ،‬بیت املقدس"‪" ،‬د تجربې غزلونه"‪" ،‬د سپېڅلتيا غزلونه" یې‬
‫مشهور آثار دي‪ .‬له ګڼو اديب او هرني فعالیتونو وروسته د اویا کلونو په عمر ومړ‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫د يو دښمن بخښل‪ ،‬د يوه دوست تر بخښلو ډېر اسانه دی‪“ .‬بليک”‬

‫انسان د ژوند په اوږدو کې له مختلفو خلکو رسه مخ کېږي‪ ،‬له ځينو رسه د خولې او له ځينو نورو رسه يې‬
‫د زړه اړيکې جوړې يش‪ .‬هغوی چې له زړه ګران وي‪ ،‬ملګري وي‪ .‬دا به تاسو هم تجربه کړې وي‪ ،‬چې د‬
‫دوست بخښل ډېر سخت وي‪ .‬ځکه چې له ملګرو د بدو پر ځای د ښو مته کېږي‪ ،‬مګر کله چې ملګری‬
‫بد دررسه وکړي‪ ،‬انسان ډېر ناهيلی کېږي‪ .‬او دا د انسان په فطرت پورې اړه لري‪ ،‬چې د توقع خالف کار‬
‫باندې ډېر دردېږي‪ .‬خو څه فکر کوئ؟ ددې وينا موخه څه ده؟ آيا دوستان و نه بخښو؟‬

‫نا! هېڅکله هم نا! د ويليام موخه دا ده‪ ،‬چې تاسو به هم حتام د نورو ملګري يئ‪ ،‬نو هڅه وکړئ‪ ،‬خپل‬
‫ملګري خفه نه کړئ‪ ،‬ګنې بخښل به مو ستونزمن وي‪ .‬هڅه وکړئ‪ ،‬تل وفادار اوسئ او نورو ته خري ورسوئ‪.‬‬

‫هڅه وکړه‪ ،‬د غم او بدمرغۍ پر ځای د نېکمرغۍ او خوشحالۍ خربې زياتې په ژبه راوړې‪“ .‬بليک”‬

‫د انسان د خفګان او ناهييل ډېر سببونه موجود دي‪ .‬يو له هغو الملونو د غم او د خفګان د وخت په اړه‬
‫خربې کول دي‪ .‬د افغانستان په څېر هېواد کې ژوند‪ ،‬په رښتيا هم سخت دی‪ .‬هره ورځ وژنې‪ ،‬جنګونه‪ ،‬لوږه‬

‫‪23‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫او سل نورې بدبختۍ زموږ او ستاسو روحي سکون ختموي‪ .‬نو په داسې ماحول کې تل خپلې خوږې‬
‫خاطرې له خلکو رسه رشيکې کړئ‪ .‬تل د پرمختګونو په اړه وغږېږئ‪ ،‬هڅه وکړئ د خوښۍ کيسې مو‬
‫وکړئ او په ذهن کې وګرځوئ‪ .‬په دې توګه به ذهني آرامي وساتئ‪.‬‬

‫په خپل دوست ته په غوسه وم‪ ،‬کله مې چې هغه ته د خپلې غوسې وويل‪ ،‬قهر مې ختم شو‪“ .‬بليک”‬

‫موږ او تاسو په ټولنه کې ډېر خلک پېژنو‪ ،‬چې ټول زموږ ملګري نه دي‪ .‬زموږ اکرثه ځوانان د شناخت او‬
‫ملګرو ترمنځ توپري نه يش کوالی او له پېژندګلو هم د ملګري په اندازه مته لري‪ .‬هڅه وکړئ‪ ،‬خپل ملګري‬
‫او پېژندګلو ترمنځ پولې واضحې کړئ‪ .‬ستاسو به پوښتنه دا وي‪ ،‬چې ملګری څنګه وپېژنو؟‬

‫نورې خربې ډېرې دي‪ ،‬چې ملګری بايد کوم خصوصيات ولري؛ خو هغوی چې تاسو ورته غوسه وئ او‬
‫په ليدو مو غوسه ختمه شوه‪ ،‬يا هم تاسو ته غوسه وو او ستاسو په ليدو وخاندي پوه شئ‪ ،‬چې له یو بل رسه‬
‫مينه لرئ‪.‬‬

‫همدارنګه ددې وينا بله مهمه برخه يو بل پيغام هم دی‪ .‬له دې وينا بله موخه دا ده‪ ،‬چې هېڅکله په زړه‬
‫کې خربې مه ساتئ‪ ،‬پټې خربې‪ ،‬شک زېږوي او شک د اړيکو د خرابېدو سبب کېږي‪ .‬که هر چاته غوسه‬
‫يئ او يا هم په اړه يې قضاوت کوئ‪ ،‬کوښښ وکړئ لومړی ترې وپوښتئ او خربې وررسه وکړئ‪ ،‬ترڅو‬
‫شته شکونه او بدګامنۍ له منځه الړې يش‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫بايرون‬
‫د انګلېيس ژبې ددې سرت شاعر او ليکوال بشپړ نوم جورج ګورډن بايرون‬
‫(‪ )George Gordon Byron‬دی‪ .‬دی د انګلستان په ډوور ښار کې په‬
‫(‪۱۷۸۸‬م) کال کې زېږېدلی‪ .‬لومړنی اثر يې ((د فراغت شېبې)) نومېږي‪.‬‬
‫البته په دې وخت کې يې عمر نولس کاله و‪.‬‬

‫نوموړي له سفر رسه هم عالقه درلوده او ګڼو اروپايي هېوادونو ته يې‬

‫سفرونه کړي دي‪ .‬مهم آثار يې د قضاوت نظر‪ ،‬زما اروا په تياره کې‪ ،‬جنت‬
‫او ځمکه او ‪ ...‬نومېږي‪ .‬نوموړي ډېر عمر نه دی کړی او په (‪۱۸۲۴‬ز) کال کې د شپږدېرش کالو په عمر د‬
‫ورپېښې ناروغۍ له امله ومړ‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫وياړ د وينو په تويلو کې نه دی‪ ،‬د اوښکو په وچولو کې دی‪“ .‬بايرون”‬

‫دلته له وينو تويلو څخه رښتيا هم د نورو خلکو د وژولو معنا نه ترالسه کېږي؛ بلکې د بل د ځورولو‪ ،‬ربړولو‬
‫او خفه کولو مفهوم هم په کې نغښتی دی‪ .‬د ليکوال موخه دا ده‪ ،‬چې بايد نور خلک و نه ځورو او هېڅکله‬
‫يې و نه رټو‪ .‬ددې پر ځای يې بايد اوښکې وچي کړو‪ .‬مينه ورکړو او پر شونډو يې مسکا راولو‪ .‬د ژوند‬
‫خاص خوند او سکون هم په همدې کې دی‪ ،‬چې د نورو السنيوی وکړو او اوښکې يې وچې کړو‪.‬‬

‫ستا ټول وخت خپل نه دی‪ ،‬نور هم په کې برخه لري؛ هامغه ډول لکه ته چې د نورو په وخت کې‬
‫برخه لرې‪“ .‬بايرون”‬

‫ځينې خلک تل ګوښه ګري وي‪ ،‬له نورو لرې او يواځې اويس‪ .‬دا کار نامناسب دی‪ .‬انسان ټولنيز موجود‬
‫دی‪ ،‬نو بايد له نور وګړو رسه په اړيکه کې پاتې يش‪ .‬لکه څنګه چې خلک تاسو ته وخت او مينه درکوي‪،‬‬
‫همداسې نور خلک هم ستاسو مينې او وخت ته اړتيا لري‪ .‬ټولنيز ژوند په دوه طرفه اړيکو ټينګ دی‪.‬‬
‫پښتانه وايي‪ :‬بازار ته څه وېسه او څه راوړه‪.‬‬

‫ژوند په دې نه کېږي چې تل دې نور ستا خيال وسايت او خپل ارزښتناک وخت له تا ځار کړي‪ .‬په بدل‬
‫کې تاسو هم بايد نورو ته خپل وخت ورکړئ‪ ،‬حال يې واخلئ‪ ،‬د زړه خواله وکړئ او يو بل درک کړئ‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫همدارنګه ځينې خلک له خپلوانو‪ ،‬ملګرو او نورو هغو خلکو چې اړيکې وررسه لري‪ ،‬لرې ګرځي‪ .‬تل‬
‫يواځېتوب خوښوي او په دې توګه ځان ورته بې ارزښته ښکاري‪ .‬دوی ته پکار ده‪ ،‬چې خپله خپل ځان‬
‫ته ارزښت ورکړي‪.‬‬

‫انګرېزان وايي‪ ،‬که غواړې محرتم شې نو اول د نورو احرتام وکړه‪ .‬موخه دا ده‪ ،‬چې که غواړې نور مو وپايل‬
‫تاسو يې هم وپالئ‪ .‬انساين ژوند ته په کتو بله ډېره مهه خربه دا ده‪ ،‬چې ستاسو عمر يوازې ستاسو نه دی‪.‬‬
‫په دې کې د ملګرو‪ ،‬کورنۍ‪ ،‬مېرمنې‪ ،‬خپلوانو او ګڼو نورو خلکو برخه موجوده ده‪ .‬بايد د هغوی برخه‬
‫وسپارئ!‬

‫ولې نېکمرغۍ او برياوې‪ ،‬چې زما د ژوند ته راغلې‪ ،‬له هغو دروازو راننوتې چې ما کلک بند کړي وو‪“ .‬بايرون”‬

‫ځينې خلک به ددې جملې په سم مفهوم پوه نه يش؛ خو ډېر لوړ فکر په کې پروت دی‪ .‬موږ ځينې څيزونه‬
‫عادي ګڼو‪ ،‬حال دا چې همدا زموږ د ژوند اسايس برخه جوړوي‪ .‬مثال موږ تا دا ارزښت نه لري‪ ،‬چې نن‬
‫مې څه وکړل‪ .‬خو همدا ننني کارونه د سبا ورځې بريا تضمينوي‪ .‬نو هڅه وکړئ‪ ،‬په ژوند کې د کوچنيو‬
‫کارونو په ارزښت پوه شئ‪ .‬زه تل دا خربه کوم‪ ،‬دې ته مه ګورئ چې ستاسو رسعت څومره دی‪ .‬خو دا بايد‬
‫تل وګورئ‪ ،‬چې روان يئ او که نا! درېدل مه کوئ‪ ،‬روان اوسئ که ډېر ورو هم وي‪.‬‬

‫ددې جملې بل اړخ دا دی‪ ،‬چې هېڅ فرصت له السه مه ورکوئ‪ ،‬په ژوند کې هېڅ فرصت عادي مه ګڼئ‪.‬‬
‫ممکن همدا وړوکی ګام ستاسو ټول ژوند بدل کړي‪ .‬د فرصتونو په اړه ويل کېږي‪ ،‬چې د بنګړو په څېر‬
‫دي‪ .‬که مو پام ورته وکړ شته‪ ،‬او که لغته مو ورکړه بيا هېڅ نشته!‬

‫‪26‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫توماس اليوت‬
‫توماس اليوټ (‪۱۸۸۸‬ز – ‪۱۹۶۵‬ز) په امريکا کې زېږېدلی‪.‬‬
‫نوموړی له يوې شتمنې کورنۍ رسه تړاو لري‪ .‬پالر يې سوداګر او‬
‫مور يې لوستې مېرمنه وه‪ .‬اليوټ پر يوناين‪ ،‬التيني‪ ،‬فرانسوي او‬
‫انګلېيس ژبو برالسی و‪ .‬همدا وجه وه‪ ،‬چې نوموړي ډېره مطالعه‬
‫هم درلوده‪ .‬اليوټ په هاروارډ‪ ،‬اکسفورډ او سوربن مشهورو‬
‫پوهنتونونو کې تر دوکتورا زدکړې کړې وې‪ .‬يو ښه شاعر‪ ،‬کره کتونکی او ليکوال و‪.‬‬

‫د مشهورو آثارو نومونه يې عبارت دي له‪ :‬د کره کتنې پولې‪ ،‬ويجاړ وطن‪ ،‬د يوې عيسوۍ ټولنې فکر‪،‬‬
‫جنايت په کليسا کې‪ ،‬د پرديو خدايانو په لټه کې او ‪...‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫د ژوند تېرېدلو ماته دا رازده کړل‪ :‬انسانان معموال هغه څه له السه ورکوي‪ ،‬چې د هغوی له درلودلو ډاډمن وي‪“ .‬اليوت”‬

‫آيا عجيبه نه ده‪ ،‬چې انسان پخپل ژوند کې هغه څه له السه ورکړي‪ ،‬د کومو له شتونه چې ډاډه وي؟ هو‬
‫عجيبه ده! خو په دې کې موږ ته يو لوی درس هم پروت دی‪ .‬لومړی خو ددې المل بايد پوه شو‪ ،‬چې ولې‬
‫بايد انسان هغه څه له السه ورکړي‪ ،‬چې له موجوديت يې ډاډه وي‪ .‬ځکه چې انسان د هغو څو پر وړاندې‬
‫ډېر بې غوره وي‪ ،‬چې لري يې‪ .‬مثال اکرثه انسانان د خپلو سرتګو‪ ،‬غاښونو او د بدن د نورو غړو صحت ته‬
‫پام نه کوي‪ ،‬په دې توګه د وخت په تېرېدو رسه له السه ورکوي‪ .‬موخه دا ده‪ ،‬چې انسان د هغو څيزونو پر‬
‫وړاندې ډېر بې غوره وي‪ ،‬چې لري يې‪.‬‬

‫له دې موخه دا ده‪ ،‬چې خپله زياته توجه هغه څيزونو ته کړئ‪ ،‬کوم چې همدا اوس يې لرئ بايد ويې پالئ‬
‫او مينه ورکړئ‪ .‬په دې کې ستاسو بدن‪ ،‬کورنۍ‪ ،‬ملګري او نور ګڼ خلک‪/‬څيزونه شاملېدای يش‪.‬‬

‫انسان ډېر رښتيا نه يش زغملی‪“ .‬اليوت”‬

‫څه فکر کوئ‪ ،‬له دې جملې موخه دا ده‪ ،‬چې رښتيا و نه وايو؟‬

‫نا! هېڅکله هم نا‪ .‬تاسو بايد هڅه وکړئ‪ ،‬چې رښتيا ووايئ؛ خو هغه رښتيا چې تېر شوي او تاسو ځوروي‪،‬‬
‫تېر شې ترې‪ ،‬ډېر فکر پرې مه کوئ‪ .‬ممکن تاسو په ژوند کې ځينې ترخې خاطرې درلودلې وي‪ .‬دا يو‬

‫‪27‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫حقیقت‪/‬رښتيا دی‪ .‬نو که په اړه يې بار بار فکر کوئ‪ ،‬زغم مو ختمېږي او حتام مو ذهني سکون له منځه‬
‫وړي‪.‬‬

‫بل مهم درس په کې دا دی‪ ،‬چې تل رښتيا د رښتيا په بڼه مه وايئ‪ .‬کوښښ وکړئ‪ ،‬که پر چا انتقاد هم لرئ‪،‬‬
‫د ټوکو‪ ،‬نصيحت او مينې په انداز ووايئ‪ .‬که ډېر واضح او انتقادي وغږېږئ ممکن ملګری مو درڅخه خفه‬
‫يش‪ .‬نو په دې برخه کې هم بايد ډېره توجه وکړئ‪.‬‬

‫ټول دنيا ته رښتيني راځي‪ ،‬خو ټول له دنيا رښتنيني نه ځي‪“ .‬اليوت”‬

‫دا يو حقیقت دی‪ .‬انسانان نړۍ پاک‪ ،‬معصوم‪ ،‬سپېڅيل او رښتيني راځي؛ مګر دېر کم خلک بېرته همداسې‬
‫ځي‪ .‬په نړۍ کې شته خواهشات‪ ،‬موخې‪ ،‬خوندونه او ځينې نور عوامل ددې سبب کېږي چې انسان بې‬
‫الری يش‪ .‬خپله رښتينويل او سپېڅلتيا له السه ورکړي‪.‬‬

‫وايي کوچنۍ نجلۍ او هلک لوبې کولې‪ .‬نجلۍ رسه يوه اندازه خواږه او هلک رسه توشلې وې‪ .‬هلک‬
‫وويل زه به مې ټولې توشلې درته درکړم او ته ټول خواږه ماته راکړه‪ .‬نجلۍ ومنله‪ .‬هلک يوه غټه توشله پټه‬
‫کړه‪ .‬نور يې نجلۍ ته ورکړل‪ .‬خو نجلۍ په ژمنه وفا وکړه‪ .‬ټول خواږه يې هلک ته ورکړل‪ .‬نجلۍ ټوله شپه‬
‫توشلې په خوب کې ليدلې‪ ،‬خو هلک هېڅ خوب ونکړ‪ .‬فکر يې کاوه‪ ،‬چې نجلۍ به حتام څه خواږه به‬
‫ترې پټ کړي وي‪.‬‬

‫دلته موخه دا ده‪ ،‬چې سکون د صادقو خلکو په برخه دی‪ .‬هڅه وکړئ‪ ،‬تل صادق اوسئ او ددې او هغې‬
‫نړۍ بريا مو تضمني کړئ‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ويرجينيا وولف‬
‫د ناول ليکنې د عرصي سبک بنسټ ايښودونکې ويرجينيا وولف‬
‫(‪ )Virgnia Woolf‬په لندن کې زېږېدلې ده‪ .‬د نوموړې د زېږېدو کال‬
‫(‪۱۸۸۲‬م) دی‪ .‬کورنۍ يې لوستې وه‪ .‬پالر يې تاريخ ليکونکی و او مور‬
‫يې هم په څو ژبو برالسې وه‪ .‬له همدې امله ددې کورنۍ خپل ماشومان‬
‫ښوونځي ته نه لېږل او خپل يې ورته درس ښوده‪.‬‬

‫نوموړې د ليکوالۍ په برخه کې خورا عجيب خوی درلود‪ .‬هېڅ ډول‬

‫نيوکه يې نه شوای زغمالی‪ .‬اکرثه به چې يې آثار خپاره شول نو وولف‬
‫به د نيوکو له وېرې سخته ناروغه کېده‪ .‬وولف رواين ناروغي لرله‪ ،‬تل به له ژور خفګان رسه مخ به وه‪.‬‬
‫بالخره له همدې امله يې ځانوژنه وکړه او له مرګ درې ورځې وروسته يې مړی په سیند کې وموندل شو‪.‬‬
‫په داسې حال کې چې تيږې پر خپلې مال پورې تړلې وې‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫انسان نه يش کوالی‪ ،‬له ژوند څخه د اجتناب او نفرت په صورت کې آرامۍ ته ورسېږي‪“ .‬وولف”‬

‫دا چې انسان ټولنيز موجود دی‪ ،‬نو معلومه خربه ده چې د ټولنې ناخوالې د انسان په روان اغېز کوي‪ .‬د‬
‫افغانستان په څېر هېواد کې چې هره ورځ وژنې‪ ،‬چاودنې او سل نورې اندېښنې موجودې وي‪ ،‬حتام به‬
‫انسان له ژونده زړه توری کېږي‪ .‬خو څه کول په کار دي؟ ايا له ژونده کرکه موږ ته سکون راکوي؟ نا!‬
‫هېڅکله نا! د يوه ذهني انسان د ژوند تجربه همدا وايي‪.‬‬

‫هڅه وکړئ‪ ،‬چې ښه ژوند وکړئ‪ .‬ښه ژوند دا نه دی‪ ،‬چې تاسو دې ډېرې پيسې ولرئ‪ .‬يوازې همدا ښه‬
‫ژوند دی‪ ،‬چې نورو ته مو خري رسېږي‪ .‬يوه مسکا د بل زړه خوشحالوالی يش‪ .‬نو ولې يې نه کوئ؟ ځينې‬
‫وړيا خوښۍ او ثوابونه شته‪ ،‬ترالسه يې کړئ؟‬

‫ژوند ښکلی دی‪ ،‬ښکلی!‬

‫‪29‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫هېڅ يو نوښتګر ليکوال نه يش کوالی‪ ،‬د خپل عرص بل نامتو ليکوال وزغمي‪“ .‬وولف”‬

‫هر انسان ځينې سياالن لري‪ .‬د هغوی زغمل کوم آسانه کار نه دی‪ .‬ليکوال‪ ،‬آهنګر‪ ،‬مامور‪ ،‬قايض او بل‬
‫هرڅوک خپل سيال تر خپله ځانه مخکې او نوموتی نه يش زغمالی‪ .‬څه فکر کوئ‪ ،‬د وولف موخه له دې‬
‫جملې څه ده؟‬

‫ويرجينيا وولف وايي‪ ،‬دا د انسان خاصيت دی‪ ،‬چې خپل سيال نه يش نه زغمالی نو له دې خاصيته سمه‬
‫ګټه پورته کړئ‪ .‬سيال مو نه شئ زغمالی؟ که ځواب مو هو وي‪ ،‬نو همدا اوس پاڅېږئ او حرکت وکړئ‬
‫يو تېز حرکت چې له خپله سياله مخکې شئ‪ .‬که همداسې مو وکړل نو تاسو د انسان له دې خاصيته سامله‬
‫ګټه پورته کړه او که يوازې مو خپل زړه وخوړ او يا مو مقابل کس ته کندې وويستې نو په ناسمه روان يئ‪.‬‬

‫له څه يش‪ ،‬چې وېرېږم هغه دا دي‪ ،‬چې د يوه ناڅيزه او بې ارزښته انسان په څېر هېره شم‪“ .‬وولف”‬

‫انسانان مختلف خاصيتونه لري‪ .‬ځينې يې ګوښه ګري او ځينې نور يې بيا غواړي نوم يې تل پاتې وي‪ .‬تاسو‬
‫که په هره ډله کې يئ دا وينا تاسو ته يو درس دی‪.‬‬

‫ولې بايد هېر شئ؟ بې شمېره انسانان نړۍ ته راځي‪ .‬ولې ډېر لږ يې خپل نوم پرېږدي‪ .‬پوهېږئ هغوی څه‬
‫کړي دي؟ په دې کې دوه درې ډله خلک وي يو هغه چې برش ته يې خري رسېدلی وي‪ ،‬دویم هغه چې‬
‫برش يې له رش رسه مخ کړی وي‪ ،‬درېيم هغه ډله خلک دي چې يو عجيب کار يې کړی وي‪ .‬تاسو په لومړۍ‬
‫ډله کې ځان حساب کړئ‪ .‬همدا نن فکر وکړئ چې برش ته څه کوالی شئ‪ .‬آيا فکر کوئ ټول انسانيت ته‬
‫خري رسول ستاسو له وسې پورته خربه ده‪ .‬نو کوالی شئ خپلې کورنۍ‪ ،‬کيل او ولسوالۍ ته يو د خري کار‬
‫وکړئ‪ .‬په دې ډول به تاسو پر ځان باور پيدا کړئ او په پای کې به ټول برش ته د خري رسولو فکر ولرئ‪.‬‬
‫ومرئ خو بې نومه مه مرئ!‬

‫‪30‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫جورج اورويل‬
‫اورويل د انګلستان پياوړی ناول ليکونکی او کره کتونکی دی‪ .‬د‬
‫زېږېدو نېټه یې (‪۱۹۰۳‬ز) کال دی‪ .‬که څه هم دی په هند کې زېږېدلی‬
‫و (هغه وخت هند د انګلستان مستعامره و) خو زدکړې يې په انګلستان‬
‫کې وکړې‪ .‬نوموړي له ژورنالېزم او ادبياتو رسه ډېره مينه درولوده‪.‬‬

‫که څه هم لومړين آثار يې ډېر و نه ستايل شو؛ خو کله چې د‬

‫((ځناورو فارم)) او ((وروستی سړی)) آثار خپاره شول نه له ښه شهرت يې وموند او ډېرو خلکو يې ليکنې‬
‫وستايلې‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫جهالت دومره ځواکمن دی‪ ،‬چې کولی يش جنګ‪ ،‬سوله او غالمي‪ ،‬آزادي وښيي‪“ .‬اورويل”‬

‫انسان طبيعتا داسې جوړ دی‪ ،‬چې خپله مالمتيا نه مني‪ .‬همدې ته د جهالت نوم ورکولی شو‪ .‬دې عمليې ته‬
‫په ارواپوهنه کې ((پره جکشن)) وايي‪ .‬په لنډ ډول داسې ويالی شو‪ ،‬چې د نورو مالمت ګڼلو او ځان پاک‬
‫ګڼلو ته پره جکشن ويل کېږي؛ خو هغوی چې پر دغه حالت براليس يش بريايل انسانان ځنې جوړېږي‪.‬‬

‫دا عامه خربه ده‪ ،‬چې جاهل پر خپل جهالت نه پوهېږي‪ .‬خو داسې تګالره شته‪ ،‬چې خپل جهالت وپېژين‪.‬‬
‫الندې پوښتنې ځواب کړئ!‬

‫ـ آيا تاسو ځان تر ټولو هوښيار ګڼئ؟‬

‫ـ تل په نورو نيوکې کوئ؟‬

‫ـ کله چې کوم کار خراب کړئ‪ ،‬منکرېږئ؟‬

‫ـ آيا خپله مالمتيا په نورو تپئ؟ په داسې حال کې چې پوهېږئ خپله مالمت يئ؟‬

‫که مو پورته پوښتنې په “هو” ځواب کړي وي‪ ،‬نو بايد پر خپل ځان کار وکړئ او له دې جهالته ووځئ‪.‬‬
‫هېڅکله دروغ مه وايئ‪ ،‬خپله مالمتيا منئ او بخښنه غواړئ‪ .‬پر نورو د نيوکو پر ځای پر خپلو عيبونو فکر‬
‫وکړئ‪ .‬که بيا هم پر چا انتقاد لرئ‪ ،‬بايد په بديل کې يې د اصالح الره هم وروښيئ‪ .‬يوازې نيوکې کول د‬
‫جاهالنو کار دی‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫هغه خلک چې فاسد سياستول ټاکي‪ ،‬قربانيان نه دي‪ ،‬بلکې د جرم رشيکان دي‪“ .‬اورويل”‬

‫د پورتنۍ وينا تحليل دومره سخت هم نه دی؛ مګر بيا هم غواړم ځينو ټکو ته ستاسو پام واړوم‪ .‬په ټاکنو‬
‫کې تر هر څه لومړی شخص وپېژنئ‪ ،‬څوک دی؟ انسانيت ته څومره درنښت لري؟ فاسد خو به نه وي؟ دا‬
‫او دې ته ورته نور مسايل بايد ځان رسه وليکئ او پلټنه وکړئ‪ .‬د خپل ځواب مطابق بايد رايه وکاروئ‪ .‬خو‬
‫آيا دا خربه يوازې په سيايس مسايلو کې د تعامل وړ ده؟‬

‫نا! په دې بايد پوه اوسئ‪ ،‬چې تاسو په ډېرو کوچنيو مسايلو کې هم دې ټکو ته پام وکړئ‪ .‬د کورنۍ مرش‬
‫هېڅکله د هغه د عمر په لحاظ مه ټاکئ‪ ،‬بلکې استعداد ته په کتو بايد پرېکړه وکړئ‪ .‬همدارنګه که د کيل‬
‫ملک‪ ،‬د ځوانانو مرش يا بل هرڅوک ټاکئ‪ ،‬لومړی بايد همدې ټکو ته ډېره توجه وکړئ‪ .‬د کيل ملک ته‬
‫هېڅکله د خپلوۍ له امله رايه مه ورکوئ‪ ،‬نه هم کوم بل څوک د ملګرتيا له امله د مرشۍ لپاره غوره وبولئ‪.‬‬
‫يوازې او يوازې دې ته فکر وکړئ‪ ،‬چې مقابل شخص څومره د ټولنې په خري دی او پرېکړه وکړئ‪ .‬که‬
‫داسې مو و نه کړل‪ ،‬حتمي ده چې کوم نامناسب کس به مرشۍ ته ټاکل کېږي او د نوموړي په هر ډول‬
‫فساد کې تاسو هم شامل يئ‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ګويته‬
‫د نوموړي بشپړ نوم (يوهان ولفانګ ګويته) دی‪ .‬ګويته يو ښه‬
‫ليکوال‪ ،‬نقاش‪ ،‬محقق او فلسفي شاعر و‪ .‬هغه په (‪۱۷۴۹‬ز) کال کې‬
‫د املان په فرانکفورت کې وزېږېد‪ .‬پالر يې په شاهي دربار کې‬
‫دنده کوله‪ .‬کله چې ګويته ښوونځی بشپړ کړ پالر يې هغه د حقوقو‬
‫زده کړې لپاره اليپزيک پوهنتون ته ولېږه‪ .‬که څه هم حقوق يې‬
‫ولوستل خو ډېره عالقه يې له ادبياتو رسه وه او په همدې برخه کې‬
‫يې ښه ځای وموند‪.‬‬

‫مشهور آثار يې د رنګونو تيوري‪ ،‬رشقي دېوان‪ ،‬د مړو نڅا‪ ،‬فاوسټ‪ ،‬د يوې پاکې اروا اعرتاف او ځينې نور‬
‫دي‪ .‬ګويته په (‪۱۸۳۲‬م) کال کې له دې نړۍ سرتګې پټې کړي دي‪.‬‬

‫د ژوند درسونه‬

‫هېڅ کار مه پيلوه او که پيلوی یې بيا خپل ټول توان په کې وازمويه‪“ .‬ګويته”‬

‫اکرثه وګړي کارونه پيل کړي؛ خو بيا يې په نيمه کې پرېږدي‪ .‬پوهېږئ علت يې څه دی؟ همدا چې خپل‬
‫ټول زور او توان په کې نه مرصفوي‪ .‬که تاسو هر کار کوئ‪ ،‬لومړی بايد يو ښه‪ ،‬بشپړ او منظم پالن ولرئ‪.‬‬
‫له بشپړ پالن موخه دا ده‪ ،‬چې که لومړنی پالن مو ناکامېږي دوهم هم بايد ولرئ ترڅو خپل هدف ترالسه‬
‫کړئ‪ .‬همدارنګه کار بايد له پوره انرژۍ او مينې رسه پيل کړئ‪ .‬که تاسو له خپل پيل کړي کار رسه له زړه‬
‫مينه ولرئ‪ ،‬حتمي ده چې بريا به مومئ‪ .‬نو بيا هم تکرار راوړم‪ :‬هېڅ کار مه پيلوه! که پيلوې يې بيا خپل ټول‬
‫توان په کې وازمويه!‪.‬‬

‫خربې کول اړتيا ده‪ ،‬غوږ نيول هرن دی‪“ .‬ګويته”‬

‫په ټوله نړۍ کې هڅه کېږي‪ ،‬چې څنګه ښه وغږېږو؛ خو ډېر کم خلک په دې اړه فکر کوي‪ ،‬چې څنګه‬
‫ښه غوږ نيونکی اويس‪ .‬همدا لږ خلک بيا ښه ويناوال هم يش‪ .‬يعنې که تاسو غواړئ ښه ويناوال شئ نو‬
‫لومړنۍ هڅه مو بايد دا وي‪ ،‬چې ښه غوږ نيونکي اوسئ‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫ومنئ چې خربې کول زموږ اړتيا ده‪ ،‬ترڅو خپلې غوښتنې‪ ،‬احساسات او نور اړوند مسايل روښانه کړو‪ .‬خو‬
‫هغوی چې غوږ نييس او خربې مو اوري دا يو لوی هرن دی‪.‬‬

‫راتلونکي ته تصميم ونيسه‪ ،‬هڅه وکړه مګر ژوند ورته مه کوه! “ګويته”‬

‫څه فکر کوئ‪ ،‬د ګويته موخه به څه وي؟ ژوند و نه کړو؟‬

‫نا! داسې نه ده‪ .‬ګويته نه وايي‪ ،‬چې ژوند مه کوئ‪ .‬نوموړی وايي چې ژوند وکړئ خو هېڅکله خپل ژوند‬
‫په خپلې موخې پورې مه تړه‪ .‬فکر وکړئ‪ ،‬تاسو تصميم ونيوه‪ ،‬چې ډاکټر شئ‪ ،‬هڅه مو هم وکړه‪ ،‬مګر و نه‬
‫توانېدئ‪ .‬نو له ژونده ورته تېرېږئ؟ نا!‬

‫بايد ځان قانع کړئ‪ ،‬چې ممکن په دې کې مو خري نه و‪ .‬هېڅکله بايد په يوه موخه کې د نه برياليتوب له‬
‫کبله د خفګان او ناهيلۍ احساس ونه کړئ‪ .‬خپل موخې او اهداف ولرئ او که په ترالسه کولو کې يې نه‬
‫بريايل کېږئ ماتې مه منئ‪ ،‬ژوند وکړئ‪ ،‬نورې موخې وټاکئ او ترالسه يې کړئ!‬

‫‪34‬‬
‫‪(c) ketabton.com: The Digital Library‬‬

‫پای‬

‫خپلې نيوکې‪ ،‬وړانديزونه او ارزښتناکې سپارښتنې پر الندې برېښناليک راولېږئ!‬

‫درنښت‬

‫‪r.muqamzai@gmail.com‬‬

‫‪35‬‬
Get more e-books from www.ketabton.com
Ketabton.com: The Digital Library