Monologo ni Sisa

Ako si Sisa, isang simpleng may bahay. Palagi akong minamaltrato ng aking asawa
ngunit wala akong magawa. Mahal ko siya at hindi ko kayang iwan, ngunit natatakot din ako sa
kanya. Kahit papaano ay nandiyan naman ang mga anghel ko, sina Crispin at Basilio. Mababait
sila at mapagmahal. Bilang isang ina, maipagmamalaki ko sila! Oo nga pala, uuwi na sila galing
simbahan. Naku! Siguradong gutom na gutom na ang mga iyon. Ipagluluto ko sila ng isang
handaan. Isang linggo ko na ring hindi sila nakikita. Kumakain kaya sila nang sapat? Nakababasa
na kaya sila?
Pagkatapos kong maihanda ang hapunan, dumating ang aking asawa. Kinain niya ang
mga ipinagluto ko at wala akong nagawa para pigilan siya. Kaawa-awa naman ang aking
dalawang anghel. Nang itinanong niya ang kalagayan ng aming mga anak, natuwa ako. Ibinalita
ko kung ano ang nalalaman ko, ngunit pera lang ang iniisip niya. Umalis siya kagaad at
nagsabong. Anong gagawin ko? Walang madadatnang pagkain sina Crispin at Basilio.
Iyon ang aking iniiisp nang may kumatok sa pintuan. Isang tinig na puno ng takot at
pangamba ang tumawag sakin. Boses iyon ni Basilio! Pagbukas ko, ang aking panganay ay puno
ng sugat ang katawan. Agad ko siyang pinunasan at ginamot. Marami akong gustong itanong sa
kanya. Nasaan si Crispin? Bakit ganyan ang ayos niya? Nasaktan ba siya? Anong nagyari sa
dalawang anghel ko? Ngunit kailangan niyang magpahinga. Alam kong may itinatago sa akin si
Basilio, ngunit hindi ko iyon binibigyang pansin. Batid ko ang sama ng loob niya sa kanyang
ama, ngunit sinubukan niyang hindi ito ipahalata.
Uminom ng tubig si Basilio at ‘di kalauna’y natulog. Kawawa naman ang anak ko. Bata
pa siya, ngunit sandamakmak na ang paghihirap ang kanyang dinaranas. Nang marinig ko ang
pag-ungol niya, ginising ko siya. Ano ba talaga ang nangyari sa kanya?
Bumisita ako sa kumbento at doon nagtanong tungkol kay Crispin. Nahabag ako dahil sa
hindi inaasahang balita; ang aking Crispin ay isang kawatan? Ang aking Basilio ay isang
kriminal? Hindi iyon totoo! Mahirap man kami, ngunit marangal ang pamumuhay namin! Gusto
kong ipagtanggol ang aking mga anak, ngunit wala akong magawa. Isa lamang akong babae,
mangmang at walang pinag-aralan. Kailangan kong puntahan si Basilio at baka dinakip na siya
ng mga gwardiya sibil. Nasaan na kaya ang aking Crispin? Kung nakatakas siya, saan na siya
napdpad?
Nang dumating ako sa bahay, nandoon ang dalawang gwardiya sibil. Tinanong ako
tungkol sa aking mga anak. Pinipilit nila akong sumagot, ngunit wala naman akong masasagot.
Hindi ko pa nakikita si Crispin. Hindi ko na alam kung nasaan si Basilio. Pinapunta ako sa isang
lugar kung saan may itatanong pa sila sa akin. Isa iyong kahihiyan! Para akong kriminal!
Pinahintay ako nang ilang oras bago ako pinauwi.
Crispin? Basilio? Mga anak, nasaan na kayo? Ah! Alam ko, ipagluluto ko kayo ng
handaan at kakantahan ng kundiman. Crispin? Baslio? Umuwi na kayo? Crispin? Baslio? Nasaan
na kayo? Umuwi na kayo, mga anak. Gusto niyo bang mag-alala ang inyong ina? Crispin!
Baslio! Kailangan kong hanapin ang aking mga anak, ngunit bakit nila ako dinakip? May sinabi
sila. Baliw. Hindi, hindi ako baliw. Kailangan kong hanapin ang dalawa kong anghel. Ngunit
kailan naman sila makikinig sa akin? Huwag kayong mag-alala, hahanapin kayo ng inay niyo.
Maghitay lang kayo.
Sa pamamalagi ko rito, kung saan man ito, palagi akong minamaltrato ng babae na
mukhang kastila ngunit parang hindi. May sinasabi siya na hinid ko maintindihan. Kapag hindi
ko siya sinunod, hinahampas niya ako ng latigo. Hindi ko na alam kung ilang araw akong narito.
O baka oras lang? Kailangan ko pang hanapin sina Crispin at Basilio. Baka napano na sila!
Laking tuwa ko nang makalabas ako. Mahahanap ko na muli ang mga anghel ko. Crispin?
Baslio? Umuwi na kayo! Nandito na ako!
Hindi ko maintindihan ang mga tao. Bakit ba tinataboy nila ako? Wala naman akong
ginagawang mali. Hinahanap ko lang ang mga anak ko. At sa pagahahanp ko, may batang lalaki
na tumawag sa akin. Nanay daw niya ako at siya si Basilio. Hindi, hindi siya ang anak ko. Kilala
ko ang Basilio ko. Kailangan ko siyang hanapin, pati na rin si Crispin. Kaya tumakbo ako palayo
sa bata. Hindi ko na pansin kung nasan ako. Nasa bahay na ba ako? Ngunit bakit may puntod?
Hinang-hina na ako. Gusto ko nang matulog. Ngunit hindi! Kailangan ko pang hanapin sina
Crispin at Basilio. Ang mga anak ko! Crispin! Baslio!
Ramdam ko na ang pagod ko. Gusto ko nang magpahinga. May yumakap sa akin, ang
batang ito ay ang bata kanina. Para siyang si Basilio. Umiiyak siya, mabuti nga kung siya si
Basilio. Pero wala akong magawa. Hindi ko kayang protektahan ang aking sarili, maging sina
Crispin at Basilio. Sana… sana kung nasaan man sila, ligtas sila at nasa mabuting kalagayan.