10

Araling Panlipunan
Ikalawang Markahan – Modyul 3:
Kalagayan at Suliranin sa Isyu ng
Paggawa sa Bansa
 Alamin

Ang modyul na ito ay ginawa at isinulat para sa iyong kapakinabangan. Ito ay

upang matulungan kang unawain ang mga araling tinatalakay sa Araling
Panlipunan 10.

Ang modyul na ito ay nahahati sa dalawang aralin:

 Leksyon 1 - Isyu ng mga manggagawa
 Leksyon 2 – Kakayahang makaangkop sa Global Standard

Kapag natapos mo ang modyul na ito, ikaw ay inaasahang:

1. naisasalaysay ang kalagayan at mga suliranin ng mga manggagawa sa iba’t

ibang sektor;
2. nasusuri ang kakayahang makaangkop sa Global Standard ng paggawa; at
3. naipapaliwanag ang apat na haligi para sa isang disente at marangal na
paggawa.

Mga Tala para sa Guro

Kailangang gumamit ng mga pamprosesong tanong upang
maiugnay ang natapos na aralin tungo sa bagong aralin. Ituro ang
konsepto ng araling ito sa pamamagitan ng mga malikhaing
pamamaraan na makikita sa mga gawain sa modyul na ito.
Makikita rin sa huling bahagi ng modyul na ito ang mga rubric na
gagamitin sa pagmamarka sa ilang mga gawain.

1
 Subukin

Panuto: Basahing mabuti ang mga katanungan at bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Alin sa mga sektor ng manggagawa ang nakakaranas ng higit na HINDI pantay

na oportunidad at laging nakararanas ng pang-aabuso?
A. Agrikultura
B. Department of Labor and Employment o DOLE
C. Industriya
D. Serbisyo

2. Alin sa mga sumusunod and nagsasaad ng katotohanan tungkol sa ugat ng

unemployment sa ating bansa?
A. Maraming Pilipino ang hindi marunong bumasa at sumulat
B. Malaking bahagdan ng populasyon ng bansa ay mga bata, matatanda at
mga ina
C. Mabagal magtrabaho ang mga Pilipino at sila ay walang kasanayang
teknikal at bokasyonal
D. Kaunti lamang ang nalilikhang trabaho taon-taon at nagbago ang mga
kakailanganing kasanayan ng mga kompanya

3. Mahalaga sa isang manggagawa ang seguridad sa paggawa sa kanilang

pinapasukang kumpanya o trabaho subalit patuloy ang paglaganap ng iskemang
subcontracting sa paggawa sa bansa. Ano ang iskemang subcontracting?
A. Pag-eempleyo sa isang manggagawa na may usapang gawin ang isang
trabaho o serbisyo sa loob ng 6 na buwan
B. Pagkuha sa isang ahensiya o indibidwal na subcontractor sa isang
maggagawa sa loob ng mas mahabang panahon
C. Iskema ng pagkuha ng isang ahensiya o indibidwal na subcontractor ng
isang kompanya para sa pagsasagawa ng isang trabaho o serbisyo
D. Sistema ng pagkuha ng isang kompanya sa isang ahensya o individual na
subcontractor upang gawin ang isang trabaho o serbisyo sa isang takdang
panahon

4. Sa paglaganap ng patakarang neo-liberal sa bansa simula dekada 80’s hanggang

kasalukuyan patuloy na lumaganap ang iba’t ibang industriya. Ano ang nagiging
epekto nito sa sektor ng agrikultura?
A. Kakulangan sa mga sakahan
B. Dumami ang lokal na produktong agrikultural
C. Dumami ang bilang ng may hanapbuhay sa purok rural
D. Tumaas ang bilang ng mga manggagawa sa sektor ng agrikultura

2
5. Sa paglaganap ng globalisasyon at pagpasok sa ng Pilipinas sa iba’t ibang
kasunduan, ang mga manggagawang Pilipino ay humaharap sa sari-saring
suliranin tulad ng sumusunod maliban sa:
A. job-mismatch
B. pagtaas ng taripa
C. mababang pasahod
D. kawalang ng seguridad sa kompanyang pinapasukan
6. Isa sa mga isyung kinakaharap ng bansa sa pagggawa kaugnay ng paglaki ng
unemployment at underemployment ay ang paglaki ng bilang ng job mismatch.
Bakit ito nangyari?
A. Dahil sa kakulangan sa iba’t ibang kasanayan ng mga manggagawang
Pilipino
B. Ang mga kursong pinili ng mga mag-aaral ay taliwas sa kanilang interes at
kakayahan
C. Dahil sa kulang ang kaalaman ng mga nagtapos sa kolehiyo batay sa
itinakda ng kompanya
D. Hindi makasabay ang mga college graduates sa demand na kasanayan at
kakayahan na entry requirement ng kompanya
7. Bakit umiiral ang mura at flexible na labor sa ating bansa?
A. Upang makabuo ng maraming trabaho para sa mga manggagawang Pilipino
B. Upang maipantay ang sweldo ng mga manggagawang Pilipino sa ibang
bansa
C. Upang maibaba ang presyo ng mga lokal na produkto sa pandaigdigang
kalakalan
D. Ito ay paraan ng mga namumuhunan para makaiwas sa krisis na dulot ng
labis na produksyon na nararanasan ng iba’t ibang bansa
8. Ang mga manggagawang Pilipino ay humaharap sa iba’t ibang suliranin tulad ng
paglitaw ng iba’t ibang anyo kontraktuwalisasyon. Paano madaling naipataw ng
mga kapitalista ang patakarang ito?
A. Sa pamamagitan ng kasunduan ng mga bansa sa pandaigdigang kalakalan
B. Binigay ito na probisyon ng pandaigdigang institusyong pinansyal sa
Pilipinas
C. Sa pamamagitan ng kasunduan ng mga kapitalista at mga collective
bargaining unit
D. Sa pamamagitan ng mga probisyon ng batas pamumuhunan at kalakalan
at batas paggawa.
9. Ayon sa D.O 18-A ng 2011 ng Department of Labor and Employment pinayagan
ang pangongontrata base sa mga sumusunod na kondisyon maliban sa:
A. Ang kontraktor ay walang kinalaman sa mga gawain sa mga manggagawa
B. Ang Service Agreement ay maisasakatuparan at masusunod ang lahat ng
karapatan at benepisyo alinsunod sa Labor Laws
C. Ang kontraktor ay nakarehistro at may kakayahang gawin ang mga napag-
usapang gawain, mapasahod ang manggagawa nito sa sariling kakayahan
sa pagbabayad at may kalayaan sa principal agency
D. Ang kontraktor ay tumatangkilik sa mga lokal na materyales upang gamitin
a paggawa

3
10. Bakit tinututulan ng marami ang sistemang kontraktuwalisasyon?
A. Dahil sagabal ito sa pag-unlad ng bansa
B. Dahil nababawasan ang oras ng pagtatrabaho
C. Dahil nakukuha lamang ng mga manggagawa ang sahod pagkatapos ng
kanilang kontrata
D. Dahil hindi nakukuha ng mga manggagawa ang mga benepisyong ayon sa
batas na tinatamasa ng mga regular

11. Bunsod ng globalisasyon mas nagiging mabilis ang pagdating ng mga dayuhang
namumuhunan na mas pinatingkad naman ng kompetisyon sa hanay ng mga
dayuhan at lokal na kompanya at korporasyon sa bansa. Ano ang tawag sa
ganitong uri ng paggawa?
A. Contractual Project Based
B. Iskemang Subcontructing
C. Labor-only Contracting
D. Probationary Workers

12. Ano ang nagiging suliranin ng isang developing country?

A. Mababang pasahod sa mga manggagawang Pilipino
B. Malayang patakaran ng mga mamumuhunan at mga tax incentives na may
taripa
C. Nagiging tambakan ng mga surplus na kagamitan galling sa ibang bansa
D. Patuloy ang pagbaba ng mga bahagdan ng mga small-medium enterprises
(SMEs) sa bansa

13. Isang uri ng pagtatrabaho na kung saan ang sub-contractor ay walang sapat na
puhunan upang gawin ang trabaho at ang pinasok niyang manggagawa ay may
direktang kinalaman sa mga gawain ng kompanya
A. Job-Contracting
B. Apprentice Learners
C. Labor-only Contracting
D. Contractual Project Based Worker

14. Isa sa mga naidulot ng globalisasyon ay pagtaas ng demand ng bansa para sa

iba’t ibang kasanayan sa paggawa na globally standard. Paano ito tinutugunan
ng ating bansa?
A. Pagdaragdag ng sampung taon sa basic education sa mga mag-aaral
B. Pagtatayo ng mga paaralan na maglilinang sa mga mag-aaral upang maging
globally competitive
C. Pagdaragdag ng mga asignatura sa sekondarya na may kinalaman sa
kalakalan at pagmamanupaktura
D. Pagdaragdag ng dalawang taon sa basic education at lilinangin sa mga mag-
aaral ang mga kasayanan na pang ika-21 siglo upang sila ay maging globally
competitive

4
15. Karamihan sa mga industriya na may kaugnayan sa kontruksiyon, beverages,
mining at enerhiya ay pagmamay-ari ng ibang bansa. Bunsod nito, ang
pamantayan sa pagpili, pagtanggap at pasahod sa manggagawa ay ayon sa
kanilang pamantayan at polisiya. Ano ang implikasyon nito sa mga
manggagawang Pilipino?
A. Tumaas ang kanilang kita dahil dolyar ang ibinayad sa kanila
B. Nagdulot ito ng maikling oras ng pagtatrabaho at mababang pasahod
C. Ang mga batas at polisiya ng mga dayuhan ay taliwas sa patakaran ng ating
pamahalaan
D. Nagdulot ito ng iba’t ibang anyo ng pang-aabuso sa karapatan ng mga
manggagawa tulad ng mababang pasahod

Mahusay! Kung marami kang nasagot sa bahaging ito ng modyul ay

madali mong maiintindihan ang nakapaloob ditong aralin. Kung mababa
naman ang nakuha mong marka ay dapat pagsumikapang mas maintindihan
pa ang aralin sa pamamagitan ng pagbabasang mabuti sa mga teksto at
pagsasagawa ng mga dinesenyong gawin.

5
 Aralin Araling Panlipunan:
1 Kalagayan at Suliranin sa
Isyu ng Paggawa sa Bansa
Ilang milyon ang manggagawa sa Pilipinas at sa bilang na ito ay samu’t saring
mga suliranin ang kanilang nararanasan. Mula sa sektor ng agrikultura, sektor ng
industriya at sektor ng serbisyo, iba-iba ang kalagayan ng ating mga manggagawa.
Dahil dito, kinakailangang masiguro na mayroon silang kaalaman sa kanilang mga
Karapatan. Halina at tuklasin natin ang mga ito.

Balikan

Sa nakalipas na aralin ay binigyang-pansin ang mga anyo ng globalisasyon

kung paano nagkaroon ng malaking impluwensya sa lahat ng bansa sa daigdig
partikular sa buhay ng mga tao.

Upang matiyak na natutunan mo ang aralin ay narito ang isang gawain na

susubok sa iyong kakayahan. Suriin natin ang larawan at sagutin ang mga tanong
sa ibaba.

Gabay na tanong:

1. Ano ang mensahe ng larawan?

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

6
2. Ano-ano ang epekto ng globalisasyon sa pamumuhay ng mga tao?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Kung ang sagot mo ay globalisasyon ay tama ka! Dito nag-ugat ang maraming
pagbabago sa pamumuhay ng mga tao. Tunay ngang naunawaan mo ang nakalipas
na aralin. Handa ka na nga para sa kasunod na aralin.

Tuklasin

Story Board

Panuto: Suriin ang story board sa ibaba at sagutin ang mga kasunod na katanungan
kaugnay nito.

Isang gabi ay masayang kumakain

ng hapunan ang pamilya Dela Cruz.

Subalit kinabukasan, ang pamilya

ay nakatanggap ng hindi magandang
balita. Kung saan ang kanilang lupang
pinagtataniman ay tatayuan ng
sabdibisyon.

At dahil sa balitang kanilang

natanggap ay walang nagawa ang
kanilang padre de pamilya bagkus
malungkot at mag-isip kung paano na
sila sa susunod na mga araw.

Gabay na Tanong

1. Ano sa iyong palagay ang mensahe ng kwento?

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

7
2. Ano ang suliranin na kinaharap ng pamilya Dela Cruz?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

3. Sa iyong palagay, ano ang mangyayari sa kanilang kabuhayan?

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

4. Ang pangyayari kaya sa pamilya Dela Cruz ay maaaring mangyari sa tunay na

buhay? Ipaliwanag ang sagot.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

5. Kung ikaw ang malalagay sa kanilang sitwasyon, ano ang iyong gagawin?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Sa story board na iyong nabasa ay makikita ang tunay na kalagayang

kinakaharap ng mga manggagawa noon hanggang sa kasalukuyan. Mahalagang
maunawaan mo ang mga suliraning ito.

Suriin

Kalagayan at Suliranin sa Isyu ng Paggawa sa Bansa

Ang mga manggagawang Pilipino

ay patuloy na humaharap sa iba’t ibang
uri ng suliranin at hamon sa paggawa
araw-araw. Ilang halimbawa ay ang mga
mababang pasahod, kawalan ng
seguridad sa pinapasukang kumpanya,
job-mismatch, kontraktwalisasyon, at ang
flexible labor. Dagdag na hamon rin sa
mga manggagawa ang mabilis na
pagdating at paglabas ng mga puhunan
ng mga dayuhang namumuhunan na naging dahilan ng kompitesyon sa hanay ng
mga dayuhang kompanya at korporasyon ng bansa.

Sa paglaganap ng globalisayon ay lubos na naapektuhan ang workplace ng mga

manggagawa kung saan nagdulot ito ng pagtatakda ng mga pandaigdigang samahan
tulad ng World Trade Organization (WTO) kasabay nito ay nagkaroon rin ng mga
kakayahan sa paggawa na globally standard.

8
 Ang mga pagbabago na ito ay nagbunsod ng iba’t ibang isyu sa paggawa para
sa mga manggagawang Pilipino sa kasalukuyan upang magkaroon ng disente at
marangal na pamumuhay.

Sektor ng Agrikultura

Ito ang pangunahing sektor ng ekonomiya ng

Pilipinas. Pinagmumulan ng mga hilaw na sangkap na
ginagamit sa sektor ng industriya para makagawa ng
bagong produkto o serbisyo. Ang mga bumubuo sa
sektor ng agrikultura ay pagsasaka, paghahayupan,
pangingisda, at paggugubat. Subalit kasabay ng
globalisasyon ay ang pagdami ng mga lokal na
produkto na iniluluwas sa ibang bansa at pagdagsa
ng mga dayuhang produkto sa pamilihang lokal. Dahil
dito ay labis na naapektuhan ang mga lokal na
magsasaka sapagkat mas mura na naibebenta ang
mga dayuhang produkto sa bansa.

Mga Suliranin ng Sektor ng Agrikultura

 kakulangan para sa mga patubig,

 suporta ng pamahalaan sa pagbibigay na ayuda lalo na kapag may mga
nananalasang sakuna sa bansa tulad ng pagbagyo, tagtuyot, at iba pa.
 pagkonbert ng mga lupang sakahan upang patayuan ng mga subdibisyon,
malls, at iba pang gusaling pangkomersiyo para sa mga pabrika, pagawaan
 bagsakan ng mga produkto mula sa TNCs.
 paglaganap ng patakarang neo-liberal sa bansa simula dekada 80’s
 pagkawasak ng mga kabundukan at kagubatan
 Kakulangan ng implementasyon ng Programang pampamahalaan

Para sa iyong karagdagang kaalaman, alam mo ba na ayon sa Department of

Agriculture ang bilang ng ating mga magsasaka ay patuloy na lumiliit? At ang
paunting paunti na bilang ng mga kabataan na nagpapakita ng interes sa
agrikultura. At ayon sa nakuhang datos ng Department of Agriculture ang
agriculture courses ang nagiging huling opsiyon ng mga mag-aaral sapagkat
karamihan sa kanila ay nagnanais na makipagsapalaran sa Maynila kaysa magsaka
sa kanilang probinsya.

9
Sektor ng Industriya

Ang sektor ng industriya ay

kinabibilangan ng makina, ito ang taga proseso
ng hilaw na sangkap mula sa agrikultura sa
tulong ng makinarya. Sa pamamagitan nito ay
nadadagdagan ang kita ng bansa at
napapasigla ang ekonomiya. Ang halimbawa ng
sektor ng industriya ay konstruksyon kung
saan nagtatayo ng mga imprastraktura na
kailangan sa negosyo. Ilan pa sa mga
halimbawa ay ang mga pabrika,
pagmamanupaktura, at pagmimina.

Subalit, tulad sa sektor ng agrikultura ito rin ay may suliranin na kinaharap

dulot ng globalisasyon. Isa sa halimbawa ay ang malayang pagpasok at
pamumuhunan ng mga dayuhan sa industriya ng konstruksyon, telekomuniksyon,
beverages, mining at enerhiya kung saan karamihan ay kaugnayan sa industriya.
Dahil dito ang pamantayang pangkasanayan at kakayanan, pagpili, pagtanggap at
pasahod sa mga manggagawa ay naaayon sa kanilang pamantayan at polisiya.
Kasabay nito ay ang iba’t ibang uri ng pang-aabuso sa trabaho, mababang pasahod,
hindi pantay na pagpili sa oportunidad sa pagpili ng empleyado, kawalan ng sapat
na seguridad para sa manggagawa tulad sa mga konstruksyon at minahan.

Mga Suliranin ng Sektor ng Industriya

 Imposisyon ng IMF-WB bilang isa sa kondisyon ng pagpapautang sa bansa.
 Pagbubukas ng pamilihan ng bansa,
 import liberalizations
 mababang tax incentives sa mga TNCs
 deregularisasyon sa mga polisiya ng estado
 at pagsasapribado ng mga pampublikong serbisyo.

Industriya na naapektuhan ng globalisasyon

 mining
 enerhiya
 beverages
 konstruksiyon
 telecommunikasyon,

Isa pang maaring kahinaan ng ating sektor ay ang higit na pagtuon sa

pangangailangan ng pamilihang eksport at hindi para sa lokal na pagkonsumo. Isa
sa mga suliraning kinakaharap ng ekonomiya ang kawalan ng sapat na kakayahan
na lumikha ng mga produktong intermedya. Nagdedepende tayo sa imported na

10
makina at teknolohiya, kasangkapan at kemikal sa paggawa ng mga produkto.
Napakarami ng mga dayuhang nakikiisa sa sektor ng industriya sa ating bansa
kaya’t madalas ay natatalo sa kompetisyon ang mga lokal na namumuhunan bunga
na rin ng kawalan ng kapital at mababang produktibidad.

Sa kabuuan, ang sektor ng industriya ay pawang mahalaga sa pag-unlad ng

isang ekonomiya. Kung ito ay mapapamahalaan nang maayos at tama ay
mangangahulugan ito ng karagdagang dami sa kapasidad ng ekonomiya na
makalikha ng mga produkto at serbisyo na tutugon sa pangangailangan ng
nakararaming Pilipino.

Sektor ng Serbisyo

May malaking ambag sa ekonomiya

ng bansa ang lakas paggawa ng mga
manggagawa. Mahalaga ang sektor ng
serbisyo dahil ito ang gumagabay sa
buong yugto ng produksiyon,
distribusyon, kalakalan, at pagkonsumo
ng mga produkto sa loob at labas ng
bansa. Ang sektor ng serbisyo ay maaring
personal, pampamayanan at panlipuan.
Ilan sa mga halimbawa nito ay mga
information at communication, wholesale at retail trade, education, social worker,
propesyunal, klerikal, mga tao na nagtatrabaho sa pribadong sektor at gobyerno.

Subalit tulad ng dalawang sektor na nauna, ito rin ay may kinakaharap na

suliranin dulot ng globalisayon.

Mga Suliranin ng Sektor ng Serbisyo

 patakarang liberalisasyon
 mababang pasahod sa mga manggagawang Pilipino
 malayang patakaran ng mga mamumuhunan
 tax incentives
 samu’t saring suliranin tulad ng over-worked
 mga sakit na nakukuha mula sa trabaho lalo na sa hanay ng mga
manggagawa sa BPO
 Patuloy na pagbaba ng bahagdan ng bilang ng Small-Medium Enterprises
(SMEs)

Dagdag suliranin din ng mga manggagawang Pilipino sa sektor ng serbisyo

ang brain drain kung saan unti-unting nauubos ang mga propesyunal na
manggagawa dahil sa pangingibang bansa sapagkat mas mataas ang sahod at mas
maganda ang benipisyo na naghihintay sa kanila sa ibang bansa.

11
 Ang isang maunlad na bansa ay may kakayahang lumikha ng iba’t ibang uri
ng produkto at serbisyo. Ang pagtaas ng kalidad ng nalikhang produktong ito sa
pamilihan ay naglalarawan sa antas ng kakayahan ng mga taong siyang
nagpapaka-dalubhasa at nagpupunyagi upang ang mga bahay kalakal ay
magprodyus. Sinasabing sa bawat yugto ng kaunlarang pang-ekonomiya ay
matatagpuan ang mga taong nagkakaloob ng iba’t ibang serbisyo o pag-lilingkod
upang makarating sa kinauukulan ang bawat kalakal. Ang mga serbisyo o
paglilingkod na ibina-bahagi sa lipunan ng nasa sektor na ito ang nagbunsod sa
pagkakaroon ng isang magaan, maayos at komportableng buhay ng maraming
mamamayan.

Kakayahan na makaangkop sa Global Standard na Paggawa

May dalawang bata na nag-uusap sa pangyayari sa kanilang pamilya.

Ruben: Tina, aalis ang nanay ko papuntang ibang bansa para magtrabaho.
Tina: Wow! Ibig sabihin Ruben magiging doktor na ang nanay mo sa ibang
bansa?
Ruben: Hindi ko alam Tina, pero ang narinig ko sa kanila ay magiging care
giver si nanay sa isang dayuhan.
Tina: Ah. Ruben ganyan din ang ate ko, teacher siya dito sa Pilipinas pero
sa ibang bansa ay naging assistant teacher siya.
Ruben: Bakit kaya naiiba ang kanilang trabaho? At sa huli ay naging
palaisipan sa dalawang bata ang pangyayari sa kanilang pamilya.

Kung susuriin ang usapan ng dalawang magkaibigan, sila ay may parehong

sitwasyon kung saan sila ay parehong nagtataka kung paano nagiging iba ang
trabahong pag nangibang bansa na.

Ang senaryo ng pamilya ng dalawang magkaibigan ay hindi na iba sa mga

Pilipino sapagkat karamihan sa mga nangingibang bansa ay naiiba ang linya ng
trabaho. Dahil ang mga bansang ang curriculum degree program ay magkakapareho
tulad ng Japan, USA, New Zealand, Australia, UK, Canada ay magkakaayon ang
pamantayang pang-internasyunal samantalang sa Pilipinas ay kulang ang basic
education. Kaya itinuturing nilang second class professional ang maraming Pilipino.

Upang makasabay at makasunod sa globalisasyon ang mga Pilipino

ipinatupad ang panibagong kurikulum kung saan nagkaroon ng pagdaragdag ng
dalawang taon sa basic education ng mga mag-aaral at ito ay tinawag na Senior High
School. Sa pamamagitan nito ang mga mag-aaral ay sasanayin upang maging
globally competitive na nakabatay sa balangkas ng Philippine Qualifications
Framework. Sa ganitong paraan ay makakasabay tayo sa hamon ng globalisasyon.

12
 Apat na Haligi para sa Isang Disente at Marangal na Paggawa (DOLE, 2016)

Paglikha ng pangmatagalan o sustenableng

trabaho, malaya at may pantay na
Employment Pillar
oportunidad sa paggawa at maayos na pook
na pagtatrabahuhan ang mga manggagawa.

Palawakin at siguraduhin ang paglikha ng

mga batas para sa paggawa na nagbibigay
Worker’s Pillar proteksyon sa matapat na pagpapatupad ng
mga batas ng para sa mga manggagawang
nagtuturo.

Lumikha ng mga sistemang proteksyon para

sa mga manggagawa, pagkakaroon ng
Social Protection Pillar makataong pagtanggap ng sahod at
oportunidad ng mga kompanya at
pamahalaan.

Pagbuo ng mga collective bargaining unit na

Social Dialogue Pillar palagiang bukas sa pagpupulong sa pagitan
ng pamahalaan, manggagawa at kompanya.

Ang employment pillar ay ang haliging naglalayong protektahan ang

karapatan ng mga manggagawa laban sa mapang-abusong sistema ng paggawa.
Nakapaloob dito ang mga batas at iba pang alituntunin na ang pangunahing layunin
ay ibigay sa mga manggagawa kung ano ang nararapat para sa kanila.
Ipinapaliwanag nito na may mga ahensya ang gobyerno na maaaring lapitan
anumang oras tungkol sa anumang isyu na may kinalaman sa paggawa.

Sa pamamagitan ng apat na haligi ay mas magkakaroon ng kasiguraduhan

sa kanilang trabaho at mas mapapangalagaan ang lahat ng kanilang karapatan at
pangangailangan.

Ngayong natapos mo na suriin ang teksto ay nasisiguro ko na handa ka na sa

mga gawain at pagsusulit. Tara, simulan na natin!

13
 Pagyamanin

A. Surisektor

Panuto: Ilagay ang mga uri ng hanapbuhay sa talahanayan ayon sa sektor na

kinabibilangan ng mga sumusunod. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

pagtatatanim paghahayupan konstruksyon pabrika

pagmimina pagmamanupaktura call center guro
klerikal pangingisda paggugubat pulis
social worker tahian mekaniko

SEKTOR NG SEKTOR NG SEKTOR NG

AGRIKULTURA INDUSTRIYA SERBISYO

B. Surisitwasyon

Panuto: Tukuyin ang sektor ng mga sumusunod na sitwasyon sa ibaba. Isulat ang
letrang A kung ito ay tumutukoy sa sektor ng Agrikultura, B kung ito ay tumutukoy
sa sektor ng Industriya at C kung ito naman ay tumutukoy sa sektor ng Serbisyo.
Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

1. Lubos na naapektuhan ang sektor na ito sa pagdagsa ng mga dayuhang

produkto sa lokal na pamilihan.
2. Lubusang naapektuhan ang sektor na ito sa malayang pagpasok at
pamumuhunan ng dayuhan sa konstruksyon, telekomunikasyon atbp.
3. Isang nagpahirap sa sektor na ito ay ang konbersyon ng lupa upang
gawing subdibisyon.
4. Isa sa suliranin ng sektor na ito ay ang brain drain.
5. Isang suliranin ng sektor na ito ay ang kawalan ng seguridad para sa
kanilang manggagawa.
6. Isa sa suliranin ng sektor na ito ay ang pagtatayo ng gusali o subdibisyon
sa kanilang taniman.

14
 7. Sa sektor na ito ay nakakaranas ng mababang pasahod ang mga
manggagawa.
8. Ang sektor na ito ay mahalaga sa daloy ng kalakalan.
9. Sa sektor na ito nagmumula ang mga hilaw na materyales upang gawing
panibagong produkto.
10. Isa sa suliranin ng sektor na ito ay ang pagtratrabaho ng sobra sa oras ng
mga manggagawa.

C. Hanap Salita

Panuto: Hanapin at bilugan ang 5 salita na may kinalaman sa paggawa at ipaliwanag

ang koneksyon nito sa manggagawa sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa sagutang
papel.

1. _________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

2. ________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

3. _______________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

15
4. ______________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
5. _____________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

D. Surilarawan

Panuto: Suriin ang mga larawan sa ibaba at bigyang paliwanag ang kaugnayan nito
sa mga isyung kinakaharap ng mga manggagawa sa loob ng dalawa hanggang tatlo
lamang na pangungusap. Bawat paliwanag sa isang larawan ay may katumbas na 5
puntos. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________

_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________

16
 _______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________
_______________________________________

E. Chart-Paliwanag

Panuto: Kumpletuhin ang tsart sa ibaba upang maipaliwanag ang apat na haligi ng
manggagawa. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

Employment Pillar

Nagbibigay proteksyon sa matapat na

pagpapatupad ng mga batas ng para sa mga
manggagawang nagtuturo.

Social Protection Pillar

Pagbuo ng mga collective bargaining unit na

palagiang bukas sa pagpupulong sa pagitan ng
pamahalaan, manggagawa at kompanya.

17
F. Crossword Puzzle

Panuto: Buuin ang mga salita sa ibaba sa pamamagitan ng mga pahayag na ibinigay
bilang tanda. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

Pahalang
1. paglikha ng pangmatagalan o sustenableng trabaho
4. nagdulot ng malaking hamon at pagbabago sa bansa
7. naglalayong palakasin ang batas paggawa
9. pagbuo ng mga collective bargaining unit
10. ang sahod ay ayon sa kanilang polisiya

Pababa
2. naapektuhan sa pagdagsa ng dayuhang produkto
3. layunin na protektahan ang mga manggagawa
5. bilang ng haligi ng manggagawa
6. nagsulong ng sistemang proteksyon sa manggagawa
8. pinakamalaking bahagdan ng manggagawa

18
 Isaisip

A. Kumpletuhin Mo

Panuto: Piliin ang tamang sagot sa loob ng kahon ayon sa tinutukoy ng salita.
Maaaring maulit ang sagot. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

apat pagsabay sa globalisasyon

sektor ng agrikultura sektor ng industriya
sektor ng serbisyo worker’s right pillar

1. Sektor ng manggagawa: Tatlo haligi ng manggagawa: ________________

2. __________________: Layunin na palakasin ang batas para sa manggagawa
Social Dialogue Pillar: bumubuo ng collective bargaining unit
3. Apat na haligi ng manggagawa: proteksyon ng manggagawa
K-12 Curriculum: _____________________
4. Mangingisda: Agrikultura Call Center: ____________________
5. Brain drain: ___________________ Kakulangan sa magsasaka: Agrikultura
6. Pagmimina: __________________ Guro: Sektor ng Serbisyo
7. Gumagawa ng bagong produkto: Sektor ng Industriya
Pinagkukunan ng hilaw na materyales: ___________________
8. Pagliit ng lupaing agrikultural: ____________________
Mababang pasahod: Sektor ng Industriya
9. Konstruksyon: _______________ Doktor: Sektor ng serbisyo
10. Magsasaka: Sektor ng agrikultura Tubero: _________________

B. Punan Mo

Panuto: Bukod sa mga halimbawang nakalaan ay punan mo pa ng mga suliranin na

kinakaharap ng mga manggagawa sa bawat sektor. Isulat ang iyong sagot sa
sagutang papel.

SEKTOR NG SEKTOR NG SEKTOR NG

AGRIKULTURA INDUSTRIYA SERBISYO
kakulangan sa patubig mababang pasahod brain drain

19
 Isagawa

Tama O Mali

Panuto: Isulat ang salitang TAMA kung wasto ang isinasaad sa mga pangungusap.
Isulat naman ang MALI kung hindi. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.

_____________ 1. Mahirap na trabaho katulad ng construction worker ngunit

tumatanggap ng malaking pasweldo.
_____________ 2. Pagkakaroon ng malaking kita sa sektor ng agrikultura.
_____________ 3. Marami ang umaalis na manggagawa papuntang ibang bansa.
_____________ 4. Ang K-12 ay ipinatupad upang makasunod ang Pilipinas sa
globalisasyon.
_____________ 5. Ang ilan sa mga manggagawa ay nakakaranas ng pang-aabuso.
_____________ 6. Ang brain drain ay isa sa suliranin ng sektor ng serbisyo.
_____________ 7. Ang apat na haligi ng manggagawa ay nagbibigay pinansyal sa
mga manggagawa.
_____________ 8. Ang globalisasyon ay nagdulot ng maraming suliranin sa mga
sektor ng paggawa.
_____________ 9. Isa sa suliranin ng magsasaka ang kakulangan sa tubig.
_____________ 10. Ang pagmimina ay halimbawa ng sektor ng agrikultura.

Tayahin

Panuto: Basahin at sagutin ang mga sumusunod na katanungan. Isulat ang letra
ng iyong sagot sa sagutang papel.

1. Alin sa mga sektor ang namamahala sa pagproproseso ng mga hilaw na materyal

upang ito ay maging isang produkto?
A. Agrikultura
B. Industriya
C. Paglilingkod
D. Pangangalakal

20
2. Sa anong sektor nabibilang ang mga produktong primarya o mga likas na
produkto at hilaw na sangkap na galing sa kalikasan at hindi pa dumadaan sa
pagproseso?
A. Agrikultura
B. Industriya
C. Pangangalakal
D. Serbisyo

3. Alin sa mga sumusunod ang nabibilang sa sektor industriya?

A. pagmimina C. paghahalaman
B. pagsasaka D. paghahayupan

4. Alin sa mga sumusunod ang suliranin ng sektor sa industriya?

A. Kakulangan ng mga pasilidad at imprastraktura sa kabukiran
B. Kakulangan ng suporta ng iba pang sektor
C. Pagkaubos ng likas na yaman
D. Kakulangan ng pondo o kapital sa mga namumuhunan

5. Ang lahat maliban sa isa ay ahensya ng pamahalaan na tumutulong sa

pagpapaunlad ng agrikultura
A. Bureau of Fisheries and Aquatic Resources o BFAR
B. Department of Environment and Natural Resources o DENR
C. Department of Agriculture o DA
D. World Trade Organization o WTO

6. Alin sa mga sumusunod ang nabibilang sa sector ng industriya?

A. konstruksyon C. pagsasaka
B. pagtitingi D. paglilingkod

7. Alin sa mga sumusunod ang suliraning kinakaharap ng industriya?

A. Kakulangan ng kakayahan ng mga Pilipino sa paggawa
B. Maraming dayuhang namumuhunan ang kakompetisyon ng mga lokal na
namumuhunan
C. Kakulangan ng dolyar at pananalapi na pantustos sa sangkap na
inaangkat
D. Mataas na pasahod

8. Bakit mahalaga ang sektor ng industriya?

A. Ito ang pangunahing pinagkukunan ng hanapbuhay.
B. Ito ang pangunahing pinagkukunan ng kitang panlabas.
C. Ito ang pinagkukunan ng pagkain at gamit materyal sa industriya
D. Ito ang lumikha ng mga tapos na produkto para sa pangangailangan ng
tao.

9. Alin sa mga sektor ng manggagawa ang nakakaranas at higit na HINDI pantay

na oportunidad at laging nakararanas ng pang-aabuso?
A. Agrikultura C. Industriya
B. Pamahalaan D. Serbisyo

21
10. Ano ang HINDI kabilang sa apat na haligi ng manggagawa?
A. Employment pillar C. Social security pillar
B. Social protection pillar D. Worker’s pillar
11. Ano ang implikasyon ng globalisasyon sa mga manggagawang Pilipino sa sektor
ng industriya?
A. Tumaas ang kanilang kita dahil dolyar ang ibinayad sa kanila
B. Nagdulot ito ng maikling oras ng pagtatrabaho at mababang pasahod
C. Ang mga batas at polisiya ng mga dayuhan ay taliwas sa patakaran ng
ating pamahalaan
D. Nagdulot ito ng iba’t ibang anyo ng pang-aabuso sa karapatan ng mga
manggagawa tulad ng mababang sahod
12. Paano ito tinutugunan ng ating bansa ang pagbabago dulot ng globalisasyon?
A. Pagdaragdag ng sampung taon sa basic education ng mga mag-aaral
B. Pagtatayo ng mga paaralan na maglilinang sa mga mag-aaral upang
maging globally competitive
C. Pagdaragdag ng mga asignatura s sekondarya na may kinalaman sa
kalakalan at pagmamanupaktura
D. Pagdaragdag ng dalawang taon sa basic education at paglinang sa ika-21
siglong kasanayan upang sila ay maging globally competitive
13. Anong sektor ang humaharap sa kakulangan sa patubig?
A. Sektor ng agrikultura C. Sektor ng manggagawa
B. Sektor ng industriya D. Sektor ng Serbisyo

14. Ano ang naging epekto ng neo-liberal sa bansa pagdating sa sektor ng

agrikultura?
A. Kakulangan sa sakahan
B. Dumarami ang lokal na produktong agrikultural
C. Dumami ang bilang ng may hanapbuhay sa pook rural
D. Tumaas ang bilang ng mga manggagawa sa sektor ng agrikultura

15. Ano ang nagiging suliranin ng isang umuunlad o developing country?

A. Mababang pasahod sa manggagawang Pilipino
B. Nagiging tambakan ng mga surplus na kagamitan galing sa ibang bansa
C. Malayang patakaran ng mga mamumuhunan at mga tax incentives na
may taripa
D. Patuloy ang pagbaba ng mga bahagdan ng mga small-medium enterprises
sa bansa

Magaling! Ako ay lubhang nagagalak sapagkat hindi mo sinukuan ang

pagbabasa ng ating paksa at pagsasagot sa ating modyul. Dahil dito ay handa ka
nang harapin ang mga susunod pang modyul. Kung iyong nanaisin, maaari mong
ipagpatuloy ang pagsasagot sa mga karagdagang gawain na mas magpapalalim sa
iyong pag-unawa sa aralin. Muli ang aking pagbati!

22
 Karagdagang Gawain

A. PANGATWIRANAN MO

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan sa ibaba.

1. Ano-ano ang mga isyu na kinakaharap ng mga manggagawa sa sektor ng
agrikultura, industriya at serbisyo?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

2. Anong paghahanda ang inihanda ng ating bansa upang makasabay sa

globalisasyon? Sapat na ba ito? Ipaliwanag.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

3. Anong tulong o proteksyon ang inilaan ng ating bansa para sa ating mga
manggagawa? Sapat na ba ito? Ipaliwanag.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

B. REFLECTION JOURNAL.

Gumawa ng dalawa (2) hanggang tatlong (3) pangungusap na naglalaman ng iyong

sariling pang-unawa tungkol sa mga kalagayan at suliranin sa lakas-paggawa. Isulat
ang pangungusap sa sagutang papel.

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

23
 24
SUBUKIN A. SURISEKTOR B. SURISITWASYON C. HANAP
1. A SALITA
Agrikultura 1. A
2. D  Pagtatanim 2. B 1. globalisasyon
3. C  Paghahayupan 3. A 2. agrikultura
4. A  Paggugubat 4. C 3. industriya
5. B  Pangingisda 4. serbisyo
5. B
6. B 5. workers right
Industriya 6. A
7. D
 Konstruksyon 7. B
8. A D. SURILARAWAN
 Pabrika 8. C
9. D
 Tahian 9. B Ang sagot ay
10. C
 Pagmimina 10. B diskrisyon
11. B
 Pagmamanupaktura ng mag-aaral (5
12. D puntos)
13. C Serbisyo
14. D  Klerikal
15. D  Mekaniko
 Guro
 Pulis
 Call center
 Social worker
E. CHART-PALIWANAG F. CROSSWORD PUZZLE ISAISIP
1. Sektor ng Industriya A. Kumpletuhin Mo
1. Paglikha ng pangmatagalan 2. Sektor ng Agrikultura 1. Apat
o sustenableng trabaho, 3. Sektor ng Serbisyo 2. Worker’s Right
malaya at may pantay na 4. Haligi ng Manggagawa 3. Upang makasabay sa
oportunidad sa paggawa at 5. Globalisasyon global standard
maayos na pook na 6. social protection 4. Sektor ng Industriya
pagtatrabahuhan ang mga 7. employment pillar 5. Sektor ng Serbisyo
manggagawa. 8. social dialogue 6. Sektor ng Industriya
2. workers right pillar 9. apat na haligi 7. Sektor ng Agrikultura
3. Lumikha ng mga sistemang 10. apat 8. Sektor ng Agrikultura
proteksyon para sa mga 9. Sektor ng Industriya
manggagawa, pagkakaroon 10. Sektor ng Serbisyo
ng makataong pagtanggap
ng sahod at oportunidad ng B. Punan Mo
mga kompanya at Ang sagot ay diskresyon
pamahalaan. ng mag-aaral
4. Social Dialogue Pillar (9 na puntos)
ISAGAWA TAYAHIN Karagdagang
Gawain
1. Mali 2. Mali 1. B 4. D 7. B 10. C 13. A
3. Tama 4. Tama 2. A 5. D 8. D 11. D 14. A Ang sagot ay
5. Tama 6. Tama 3. A 6. A 9. A 12. D 15. D diskresyon ng mag-
7. Tama 8. Tama aaral (5 na puntos)
9. Tama 10. Mali
Susi sa Pagwawasto