T.C.

Ege Üniversitesi
Bergama Meslek Yüksekokulu

Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı

GENEL İŞLETME
DERS NOTLARI

Öğr. Gör. Burcu BİNGÖL

 TEMEL KAVRAMLAR

İşletme

İşletme çeşitli şekillerde tanımlanabilir. Geniş kapsamlı ve basit olarak;

İşletme, başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ve hizmet üreten ekonomik birimdir.

Tanımdan da anlaşılacağı gibi bazı işletmeler otomobil, bilgisayar, telefon gibi somut mallar
üretirken, bazı işletmeler konaklama, sigorta, kiralama gibi soyut mallar, başka bir deyişle
hizmet üretirler.

Her ne kadar kar amacı gütmeyen işletmeler var olsa da işletmelerin temel amacı kar
sağlamaktır. Bu işletmelerin ayakta kalabilmelerinin ön koşuludur.

Not: İşletme, şirket ve firma kelimeleri birbirinin yerine kullanılmakla ve benzer anlamlar
taşımakla beraber, ekonomik açıdan ele alındığında işletme (business), hukuki açıdan ele
alındığında şirket (company) ve ticari açıdan ele alındığında ise firma (firm) ifadeleri
kullanılmaktadır.

İşletme& Teşebbüs ayrımı

Her ne kadar eş anlamlı olarak kullanılsa da işletme dar, teşebbüs daha geniş anlamlıdır.

Her teşebbüs bir işletmedir, ancak her işletme bir teşebbüs değildir. Teşebbüs bir veya birden
fazla işletmeye sahip olabilen bir kuruluştur. Örneğin Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. bir
teşebbüsken, Bergama Şeker Fabrikası bir işletmedir.

Üretim; her türlü fayda yaratma, diğer bir deyişle iktisadi mal ve hizmetler meydana getirme
eylemidir. Üretim denilince ilk olarak akla fiziksel mal üretimi (şekil değişikliği yoluyla
üretim) gelir. Ancak üretim daha geniş bir kavramdır ve fiziksel mal üretimi dışında, malların
depolanarak ve muhafaza edilerek ihtiyaç sahiplerine sunulması, malların taşınarak kıt olduğu
bölgelere ulaştırılması, malların mülkiyetinin (sahipliğinin) değiştirilmesi ile ilgili olan
değişim faaliyetlerini de kapsamaktadır.
Üretim faktörleri; mal ve hizmetlerin elde edilmesinde kullanılan kaynaklardır. Üretim
faktörleri dört ana gruptan oluşur: emek, sermaye, doğal kaynak, girişimci.

 Emek, insanların (işçi, idari personel, yönetici) mal ve hizmet üretiminde sarf
ettikleri bedensel ve zihinsel çabalardır. Emek, en önemli üretim faktörüdür. Çünkü,
en modern araç, gereç ve makinelerin kullanıldığı bir işletmede bile onları kullanan,
yönlendiren ve tüm faaliyetleri yöneten insan unsurudur.
 Sermaye, insanların ürettiği ve diğer mal ve hizmetlerin üretilmesinde kullanılan
mallardır. Sermayenin kullanılması emeğin verimliliğini arttırır. Makine ve teçhizat,
binalar, işlenmiş hammadde ve mal stokları sermayeyi oluşturur. Makine, teçhizat
ve binalara sabit sermaye, işlenmiş hammadde ve mal stoklarına da kısaca stoklar
denir. Mal ve hizmet üretiminde önemli olan sabit sermayedir. Bu yüzden üretim
faktörü olarak sermaye denildiğinde daha çok sabit sermaye kastedilir. Finansal
sermaye (para) ise, mal ve hizmet üretiminde kullanılan fiziksel sermayenin (sabit
sermaye ve stokların) satın alınasında gereklidir. Paranın kendisi direkt olarak
üretimde kullanılamayacağı için üretim faktörü anlamında sermeye değildir.
 Doğal Kaynak, hava, su, toprak (arazi), madenler, petrol, orman gibi doğanın insana
sağladığı olanaklardır.
 Girişimci, emek, sermaye ve doğal kaynakları başkalarının ihtiyaçlarını karşılayacak
şekilde mal ve hizmetler üretmek üzere tedarik eden ve uygun şekilde birleştiren
kişidir.

Bu açıklamalardan hareketle üretimi; emek, doğal kaynaklar ve sermayenin girişimci

tarafından mal ve hizmete dönüştürülmesi faaliyeti şeklinde de tanımlamak mümkündür.

Yönetici, kar ve riski başkalarına ait olmak üzere, mal ve hizmet üretimi için üretim faktörlerini bir
araya getiren ve işletmeyi çalıştırma sorumluluğu olan kişidir.

Profesyonel yöneticilik, yöneticilik işinin bir meslek haline gelmesiyle ilgilidir. Girişimci adına
hareket eden ve bir işletmeyi yöneten profesyonel yöneticinin bu konuda uzmanlaşmış olması gerekir.

Küçük ölçekli işletmelerde sahiplik ve yönetim genellikle birbirinden ayrılmamıştır. Bu durumda

yöneticiler aynı zamanda işletmenin sahibidirler ve kar da risk de onlara aittir. Bu türlü yöneticilere
sahip-yönetici denir.

İşletmeler büyüdükçe tüm işleri tek başına planlayıp yürütemeyen girişimci, yönetim görevini kısmen,
büyük ölçüde veya tamamen profesyonel yöneticilere devredebilmektedir. Günümüzde gelişmiş
ülkelerde anonim şirketlerin yaygınlaşması ve şirketlerin çok ortaklı ve büyük kuruluşlar haline
gelmeleri, yönetim görevinin büyük ölçüde profesyonel yöneticilere geçmesine yol açmıştır.

Verimlilik; en az girdiyi kullanarak istenilen çıktıyı elde etmeye veya eldeki kaynaklarla en çok
çıktıyı elde etmeye denir. Dolayısıyla verimlilik, kıt kaynakların en etkin şekilde kullanımını ifade
eder. Verimliliği aşağıdaki şekilde ifade etmek de mümkündür:

Verimlilik= Çıktı (ürün) / Girdi (Üretim faktörleri)

Kar; genel ve basit olarak belirli bir dönemde elde edilen toplam gelirden, toplam giderin düşülmesi
sonucu elde edilen değerdir.

Karlılık ( Rantabilite)

Bir işletmede edilen karın yeterliliğinin anlaşılabilmesi için karın kullanılan sermaye ile
karşılaştırılması gerekir ki bu orana kar oranı veya karlılık denir.

Karlılık= Net kar / Özsermaye