You are on page 1of 39

gvanca koplataZe

kapadokia

wmida grigol
RmrTismetyvelis
cxovreba da poeturi
Semoqmedeba

saqarTvelos
sapatriarqos gamomcemloba
Tbilisi, 2019
119

winamdebare naSromSi msoflio eklesiis moZRvris, wmin- wmida grigol RmrTismetyvelis


da grigol RmrTismetyvelis cxovrebasa da moRvaweobasTan cxovreba da poeturi Semoqmedeba
mWidro kavSirSia ganxiluli, SedarebiT naklebad cnobili
sfero misi Semoqmedebisa _ poezia. RmrTismetyvelebis kapa- qristianuli azrovnebisa da eklesiis istoriaSi RmrTisme-
dokiuri skolis cnobilma warmomadgenelma, poeturi sity- tyvelebis kapadokiuri skolis gansakuTrebuli damsaxurebis
vis ZaliT, gansakuTrebuli aRmafrena da mSveniereba SesZina aRiareba-araRarebis sakiTxi mkvlevarTa Soris seriozuli
rogorc sakuTari cxovrebis Sesaxeb monaTxrobs, ise sarwmu- kamaTis sagnad arasodes qceula. basili didTan erTad am
noebriv swavlebaTa ganmartebebsa da zneobriv Segonebebs. naS- skolis warmomadgenlebi misi uaxloesi megobari wm. grigol
roms erTvis axali qarTuli Targmani pirveli sityvisa im xuTi RmrTismetyveli da umcrosi Zma, wm. grigol noseli iyvnen.
saRmrTismetyvelo sityvidan, romelic wminda mamam qristes skolas Rirsebas isic hmatebda, rom miuxedavad erTi saqmisa
winaaRmdeg mimarTuli ariozis eresis ukiduresi frTis meTau- da erTi saerTo miznis msaxurebisa samive maTgani Rrma in-
ris, evnomiosis cru swavlebis samxileblad konstantinepol- dividualurobiT gamorCeuli da sakuTari xelweris mqone
Si warmoTqva. ZiriTadad swored am sityvebis gamo uwoda mas moRvawe da avtori iyo. am skolis aRiarebul meTaurs, basili
eklesiam RmrTismetyveli. dids, garda imisa, rom mWevrmetyvelebaSi rogorc Zvel, an-
naSromi daibeWda 2020 w. saqarTvelos saeklesio kalen- tikur, aseve axal, bizantiur epoqaSi badali ar moeZebneba
darSi. (konstantinepolis patriarqi wm. fotiosi), im droisaTvis
mecnierebis yvela cnobili dargis Rrma codnasTan erTad,
romelic amavdroulad RmrTisa da mis qmnilebaTa gasaocari
siyvaruliT iyo gamSvenebuli da gasulierebuli, eklesiis
redaqtori berdiakoni giorgi (ruxaZe) mowyobisa da marTvis niWi da yvela piraduli wyenisa da miy-
recenzenti magda mWedliZe enebuli tkivilis pasuxgaucemlad daTmena gamoarCevda.
grigol RmrTismetyveli eklesiaSi praqtikul moRvaweo-
basTan SedarebiT upiratesobas ganmartoebul, mWvretelo-
biT cxovrebas aniWebda, Tumca isic icoda, rom `yovel Cven-
gans yofiereba ara mxolod piradad misTvis, aramed yvela
imisTvisac eZleva, romelTac misi saerTo buneba aqvT da
erTi da imave xeliT erTi da imave miznisTvis arian Seqmnilni~
(Orat. XXV, 4). aqedan gamomdinare axasiaTebda, albaT, mTel
© gv. koplataZe, 2019 mis cxovrebas Taviseburi aramdgradoba, meryeoba `gaqcevasa~
© ssg, 2019 da `dabrunebas~ Soris, anu sazogadoebrivi moRvaweobisaT-
120 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 121
vis Tavis aridebasa da sazogadoebisaTvis samsaxuris gawevis muxls: `vixare, romelTa mrques me: saxlsa uflisasa SevideT~,
survils Soris.1 da es maSin, roca meuRlis mravalgzis Txovnas _ fsalmunebi
icoda ra mWevrmetyvelebis Zala da obieqturad afaseb- waekiTxa, yovelTvis mtkice uariT pasuxobda. am saswaulebriv-
da ra Tavis SesaZleblobebs oratoruli xelovnebis JanrSi, ma sizmarma grigoli miaxvedra, sad unda eZia WeSmariti Rmer-
RmrTisa da moyvasis siyvaruli wm. mamas xSirad aiZulebda Ti. igi nikeaSi gamarTul pirvel msoflio krebaze mivida da
sakuTari mowodebis daTmobasa da im gaafTrebul brZo- qristes rwmena aRiara. grigoli jer mRvdlad akurTxes, xolo
laSi Cabmas, romelsac qristianobasTan dasapirispireblad Semdeg nazianzis saepiskoposo kaTedrac Caabares.
aRorZinebuli warmarTuli filosofia SeuniRbavad (neo- mSoblebisa da sakuTari Tavis Sesaxeb grigol RmrTism-
platonizmi), an SeniRbuli saxiT (eretikuli mimdinareobani) etyveli TviTonve mogviTxrobs avtobiografiuli xasiaTis
eweoda qristesa da misi eklesiis winaaRmdeg. im gamarjvebaSi, poetur qmnilebebSi,2 romelTagan pirvel rigSi vrceli leqsi
romelsac RmrTismetyvelebis kapadokiurma skolam maTTan `sakuTar cxovrebaze~ unda davasaxeloT. rogorc TviTonve
brZolaSi miaRwia, basili didsa da grigol noselTan erTad, gveubneba, ZiriTadi mizezi, romelmac mas sakuTari cxovrebis
gansakuTrebuli wvlili miuZRvis wm. grigolsac, romelsac gadmocema gadaawyvetina, iyo survili _ xeli SeeSala mtrebis
yovladwminda samebasa da mis pirebze dogmaturi swavlebis mier SeTxzul ciliswamebaTa gavrcelebisa da ganmtkicebi-
gansamartad warmoTqmuli sityvebis gamo, eklesiam wodeba saTvis. boroti adamianebi xom maTgan devnilebs swored imaSi
RmrTismetyvelisa damsaxurebulad mianiWa. sdeben brals, rasac TviTonve sCadian. am gziT cdiloben
isini mowinaaRmdegeebs axali boroteba miayenon, xolo Tvi-
Tavi I. grigol RmrTismetyvelis Ton Tavi braldebebisagan gaiTavisuflon.
cxovreba da moRvaweoba garda amisa, rogorc avtori wers, `zomieri sityva mwux-
arebas kurnavs, xolo axalgazrdebisaTvis igi erTdroulad
grigol RmrTismetyveli 329 wels daibada kapadokiaSi, qa- gakveTilicaa da tkbobis mimniWebelic, anu mokled rom vTq-
laq nazianzis maxloblad, sofel arianzSi. mis mSoblebs erqvaT vaT, sasiamovno damoZRvras warmoadgens~. magram ramdena-
grigoli da nona. nona qristianul ojaxSi aRzrdili, Rrmad dac grigol RmrTismetyvelis mier gadmocemuli sakuTari
morwmune qali iyo gansxvavebiT qmrisagan, romelic warmar- cxovreba gulwrfeli aRsarebaa, igi yvelas mosasmenad rodia
Tul sarwmunoebasTan aRreul iudaizms scemda pativs. grigo- gamiznuli, aramed mxolod maTTvis, vinc adamianTagan miy-
lis damokidebuleba sarwmunoebis mimarT nonas did tkivils enebuli sulieri Wrilobebis mware tkivilebi rwmeniT da-
ayenebda, radgan surda qmarTan sulieri kavSiric hqonoda. Zlia. analogiisaTvis poeti ixsenebs Zvel Tqmulebas, romlis
ufalma Seismina RmrTismosavi qalis vedreba; grigols Zil- mixedviTac, boroti iqednesagan dageslili Tavis tanjvaze
Si eCvena, rom zepirad warmoTqvamda 121-e fsalmunis pirvel 2
wm. grigol RmrTismetyvelis cxovreba ZiriTadad gadmocemulia mis-
ive avtobiografiuli poeziis mixedviT. Творения иже во святых отца нашего
1
Н. И. Сагарда, Лекции по патрологии. Издательство Русской Православной Григория Богослова, т. I-II. Издание Сойкина (б. г.) (репринт), Святого-Троицкая
Церкви. 2004. gv. 651. Сергиева лавра, 1994. Eij~ to;n eJautou` bivon. PG, t. 37.
122 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 123
mxolod mas uambobda, visac TviTonac hqonda gancdili ur- dafaruli unda iyos. am gzaze mas xelmZRvanelobda udidesi
Cxulis basri kbilebis Zala, radganac mxolod amgvarma ada- moZRvari _ RmrTis SiSi.
mianma icoda, ra eniTauwerel tkivilebs iTmenda iqednesa- nonasa da grigols Svili karga xans ar SeeZinaT. nonam,
gan dakbenili. `aseve, _ ambobs grigol RmrTismetyveli, _ me romelsac Zalian undoda vaJiSvili hyoloda, survilis as-
Cemi tanjvis istorias gavuziareb mxolod maT, romelTac ruleba RmerTs sTxova da aRTqma dado, rom mas ufals miuZ-
Cemnairi siyvaruli, wameba da mwuxareba ganucdiaT~. poeti Rvnida. RmerTma Seismina misi vedreba da qalma momavali Svi-
darwmunebulia, rom swored amgvarni moismenen misi sulis lis saxe CvenebaSi ixila. Cvenebidanve Seityo isic, Tu romeli
biografias TanagrZnobiTa da siyvaruliT, maSin roca, maTT- saxeli unda daerqmia vaJiSvilisaTvis. amasTan dakavSirebiT
vis, romelTac rwmena zereled, mxolod gulis ficarze aqvT grigol RmrTismetyveli wers: `Tu me dedis mier micemu-
aRbeWdili da romelTa Sinagani samyarosTvisac ucxoa meufis li aRTqmis Rirsi var, es wyalobaa _ RmrTisagan boZebuli,
Zlieri siyvaruli, radganac mxolod efemerulze zrunaven, xolo ukeTu aRTqmas ar Seveferebi, es ukve Cemi codvaa~.
misi Txroba mxolod ironiuli Rimilis momgvreli iqneba. misi rwmeniT, dedis aRTqmam gansazRvra misi ufrosi vaJiSvi-
`Cemi cxovreba anu Cemi mwuxareba~, _ ambobs igi da mar- lis damokidebuleba sazogadoebriv yofasTan, romelSic igi
Tlac, Txrobisas mwuxarebaTa es jaWvi mxolod alag-alagaa Tavs yovelTvis ucxod grZnobda: `Sevabijeb Tu ara cxovre-
gawyvetili naTeli mogonebebiT, romlebic pirvel rigSi mSo- baSi, misTvis maSinve ucxo vxdebi, gaucxoebuli ki mSvenivrad
blebsa da ojaxur wreSi gatarebuli yrmobis wlebs ukavSird- vgrZnob Tavs, radganac RmrTisTvisa var miZRvnili, viTarca
eba. gansakuTrebiT did siamovnebas grigol RmrTismetyvels kravi an sayvareli xbo, msxverpli keTilSobili da gonieri,
mSobelTa saxeebis gaxseneba hgvris. `mamaCemi, _ wers igi, _ rogorc axali samueli~.
mSvenieri da friad keTili moxuci iyo, znekeTili, cxovrebaSi Cvilis saxvevebidan moyolebuli, igi mSvenierebis same-
samagaliTo, WeSmariti patriarqi, meore abraami~. foSi izrdeboda, radgan Tvalwin hyavda adamianuri saTnoebis
rogorc ukve aRvniSneT, Tavdapirvelad igi mcdar gzas srulyofili nimuSebi _ mSoblebi. amgvari garemos wyalobiT
adga, xolo Semdeg qristes megobari da misi erT-erTi mwy- yrmobaSive SeiZina moxucTaTvis damaxasiaTebeli sidinje.
emsmTavaric ki Seiqna, _ nazianzis episkoposi gaxda. saTnoe- misi gulmodgineba sakuTari Tavis srulyofisaTvis dRiTi-
baSi meuRles tols ar udebda nona, piriqiT, Tavdapirvelad dRe izrdeboda, raSic xels uwyobda saRmrTo wignebis kiTxva,
RmrTismosaobiT igi qmars aRemateboda kidec, radganac qali romelic did sixaruls aniWebda. roca am wlebs ixsenebs,
mxolod sxeuliT iyo, Torem zniTa da CveulebebiT mamak- grigol nazianzeli yoymanobs, gaixsenos Tu ara is saswaule-
acebze maRlac ki idga. dedis gonierebis dasadastureblad bi, romliTac ufali, miiRo ra misi erTguleba keTil dasawy-
grigol RmrTismetyveli mis mraval saukeTeso TvisebaTagan isad, samsaxurisaken aqezebda. dafarva maTi umaduroba iqneba,
ixsenebs erTs, romelic Tavmdablobaze metyvelebs. nonas xolo gaxseneba Tavis mowonebis gareSe ar gamovao, _ wers igi
Rrmad sjeroda, rom umjobesia isic ki dafaro, rac cxadia, da sabolood mainc dumils amjobinebs, radgan misTvis isic
vidre laparakis siyvaruliT gatacebulma imiT iyoyoCo, rac sakmarisi iyo, rom TviTon axsovda da icoda yovelive.
124 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 125
umaRlesi literaturuli da ritorikuli ganaTleba man gaamZafra, rom misma savedrebelma RaRadisma talRebis xmau-
ZmasTan, kesariosTan erTad, jer kapadokiis dedaqalaq kesa- ric ki dafara da, rac Zneli dasajerebelia, sxvebs sakuTari
riaSi miiRo karteriosTan. aqve gaicno basili didic. aqedan gasaWiri daaviwya, mis tanjvas yvela TanagrZnobiT moekida
grigoli jer palestinis kesariaSi gadavida, sadac safuZ- da mis vedrebas Tavisi xmac SeuerTa.
vlianad gaecno Zveli aRTqmis wignebs da ritorikuli xe- roca ukve xsnis yovelgvari imedi gadaiwura, radgan arsad
lovneba Seiswavla; kesariis palestinidan ki, daaxloebiT 350 Canda arc varskvlavebi, arc anTebuli Suqura da arc xmeleTi,
wels aleqsandriaSi gaemgzavra, xolo iqidan aTenSi, romelic grigolma Zala moikriba, sulieri mzera qristesaken warmarTa
Tavisi saxelganTqmuli warmarTuli akademiiT axalgazrdebs da Seevedra: `ukeTu udides safrTxes Tavs davaRwev, SenTvis
meoTxe saukuneSic izidavda. samwuxarod, dro, romelic man vicxovreb, xolo Tu ar gadamarCen, dakargav msaxurs. axlac
aTenSi wasasvlelad SearCia, Seuferebeli gamodga zRviT mog- SeSfoTebulia mowafe Seni, ganmifrTxe sizmari, an kidev wy-
zaurobisaTvis. kunZul kviprosTan gamZvinvarebulma qarebma aldawyal modi da safrTxes bolo mouRe~.3
xomaldi talRebze nafotiviT aaTamaSes. miwa, zRva, eTeri da am vedrebas Sedegad saswauli mohyva: aboboqrebuli qarebi
Camobnelebuli zeca erT Ramed Seirwyao, _ igonebs grigol Cawynardnen, zRvac damSvidda da xomaldmac ryeva Sewyvita;
RmrTismetyveli. xomaldis garSemo wyali maRal kedlebad da, rac mTavaria, am saswaulis Sedegad, vinc ki xomaldze iyo,
aRimarTa. erTmaneTSi airia gemis mepatroneTa, msaxurTa da iqidan yvela qristes mimarT mowiwebis grZnobiT gadmovida.
mgzavrTa tirilnarevi xmebi. yvelani, isinic ki, romelTac aTenis akademiaSi swavlisas grigol RmrTismetyveli gul-
adre ar icodnen WeSmariti RmerTi, saSvelad qristes moux- modgined cdilobda pirveli yofiliyo imaT Soris, romelTac
mobdnen, radganac yvelaze STamagonebeli gakveTili swored icodnen, Tu vin aris TviTon pirveli (igulisxmeba RmerTi).
SiSia. roca xomaldi Zlieri dartymebisagan orad gaipo, mou- maSin, roca misi tolebi axalgazrduli xalisiT eZleodnen
lodnelad movida xsna finikieli vaWrebis saxiT. finikieleb- garTobas, igi mSvidsa da wynar cxovrebas eweoda. RmerTma
ma, Tumca Tavadac SeSinebulni iyvnen, dasaRupad ganwirulTa aqac daajildova, _ megobrobiT daakavSira kacTan, romelic
vedrebas yuri aTxoves da mgzavrebi CasaZirad gamzadebuli gonebiTac da cxovrebis wesiTac yvelaze maRla idga. es iyo
gemidan TavianT xomaldze gadaiyvanes. aboboqrebuli zRvis basili didi. rogorc grigol nazianzeli wers, maT hqondaT
mZvinvareba kidev mravali dRis ganmavlobaSi gagrZelda. ara- erTi saerTo suli or sxeulSi. am sulier erTobas safuZ-
vin icoda, saiT micuravdnen. yvelas xorcieli sikvdilisa vlad mtkice rwmena da srulyofisaken swrafva edo. roca
eSinoda, grigol RmrTismetyvelisaTvis ki gansakuTrebiT erTmaneTis ndoba moipoves da erTmaneTs gulis yvelaze fa-
Tavzardamcemi sulieri sikvdili iyo, radganac SeiZleboda, ruli zraxvebic ki gauziares, maSin SeakavSira isini siyvar-
arastumarTmoyvare wylis wyalobiT, mokleboda ganwmend wy- ulma, romlis safuZvelsac Tanamoazreoba da erTi miznisken
als, romelic mas RmerTTan SeaerTebda. aq poeti naTlo- miswrafeba qmnis. maTTan daaxloeba imperiis taxtis memkvi-
bis ganbanvas gulisxmobs: igi xom jer kidev mounaTlavi iyo. 3
grigol RmrTismetyveli am SemTxvevaSi Tavis mdgomareobas petre moci-
qulis mdgomareobas adarebs, romelic wyaldawyal siarulisas SeSinda, Ca-
am qveynidan mounaTlavad wasvlis SiSma misi mwuxareba ise Zirva iwyo da mSvelelad ieso qristes uxmo (mT. XIV, 28-32).
126 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 127
drem iulianemac moindoma, magram mas ukve etyoboda gansa- da romelSic qristianobis dauZinebeli mteri wm. grigolma
kuTrebiT Zlieri ltolva warmarTobisaken, ris gamoc, gan- Tavidanve amoicno.
sxvavebiT basili didisagan, romelic misTvis wmida werilis cnobilia, rom imperatoris taxtze asvlis Semdeg iuliane
ganmartebas moTminebiT cdilobda, grigol RmrTismetyvels WeSmaritebas cxadad daupirispirda, sruliad fantastikuri
masTan gatarebuli dro dakargulad miaCnda. gegma Caifiqra da romis qristianuli imperiis ukan, warmar-
amasobaSi grigol RmrTismetyvels 30 weli Seusrulda. Tobaze dabruneba moindoma. amitomac Sevida igi istoriaSi
swavlis wlebic gailia. ganSorebis dro axlovdeboda; pirve- gandgomilis zedwodebiT. bunebrivia, masTan samsaxuris daw-
lad basili didi gaemgzavra mSobliur neokesariaSi. grigol yebiT kesariosma didi tkivili miayena rogorc mSoblebs,
nazianzeli ramdenime xans kidev darCa aTenSi, magram megobris aseve Zmasac, magram sabednierod, roca igrZno, rom iulianes
gareSe gauWirda da Tumca yvelani, ucnobebica da nacnobebic, wyalobis mosapoveblad qristianoba unda daeTmo, meoris sa-
maswavleblebica da Tanatolebic erTxmad sTxovdnen aTenSi sargeblod pirveli daTmo da Sin dabrunda, Tumca iulianes
darCenas, 357 wels mainc gadawyvita mSobliur mxareSi dab- sikvdilis Semdeg, imperatori valentis dros, isev saero
runebuliyo, romelic saocari ZaliT izidavda. amitomac aT- samsaxurSi Cadga da finansuri uwyebis moxele gaxda. kesa-
enis maRal sazogadoebaSi trialsa da oratorul xelovnebaSi riosi saswaulebrivad gadaurCa sikvdils miwisZvris dros,
pirvelobas mSobliur sofelSi ganmartoeba da sibrZnismoyva- romelic nikeaSi 368 wlis 11 oqtombers moxda, magram amis
reobisaTvis Tavis micema amjobina. samSobloSi uxmobdnen, Semdeg didxans aRar ucocxlia. misma gardacvalebam grigols
agreTve, droiTa da siberiT daSinebuli mSoblebic. didi tkivili miayena.
grigol RmrTismetyveli, TayvanismcemelTa SiSiT, aTeni- rogorc Cans, kapadokiaSi dabrunebis Semdeg grigoli ma-
dan farulad gaemgzavra. gzad konstantinepolSi gaiara, sa- leve moinaTla da iZulebuli gaxda momavali cxovrebis gzaze
dac moulodnelad Sexvda Tavis Zmas, kesarioss, romelsac am dafiqrebuliyo. man, rogorc TviTonve gveubneba, Sinagan sam-
droisaTvis cnobili mkurnalis saxeli ukve mopovebuli hqon- sjavroze Sekriba megobrebi, anu gulismieri zraxvani, _ es
da da momavalic naTel ferebSi esaxeboda; magram grigolma yvelaze sando mrCevlebi. roca ukeTesTa Soris saukeTeso
SeZlo daerwmunebina umcrosi Zma, rom imperatoris karze, gzas eZebda, misi goneba saSinelma morevma moicva. is, rom
romelic ariozis eresis mimdevari iyo, miRweul warmatebasa yoveli xorcieli mizani da wadili Rrmad unda daemarxa, es
da uzrunvelad cxovrebas samSobloSi, moxuc mSoblebTan da- Tavidanve gadawyvetili hqonda, magram cdilobda Seucdom-
bruneba sjobda da kesariosic daeTanxma, magram amqveyniuri lad aerCia gza, romliTac RmrTis samsaxurs yvelaze ukeT
didebis mopovebis cdunebas ver gauZlo da cota xnis Semdeg SeZlebda. `Tu rames SeiZleba Sevadaro Cemi mdgomareoba, _
isev dedaqalaqs miaSura, sadac samsaxurs amjerad imperatori wers igi, _ me vgavdi adamians, romelsac Cafiqrebuli aqvs
iulianes samefo karze Seudga. Soreuli mogzauroba, magram gaurbis ra zRviT gamgzavrebas,
es is iuliane iyo, romelic aTenis warmarTul akademiaSi eZebs gzas, romelic ufro mosaxerxebeli iqneba~.
swavlis dros basilsa da grigolTan daaxloebas cdilobda bolos da bolos misi arCevani saSualo gzaze SeCerda.
128 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 129
mas SeniSnuli hqonda, rom adamianebi, romelTac sisxlsavse, am droisaTvis basili dids pontoSi, sagvareulo mamul-
qmediTi cxovreba moswonT, sasargebloni arian sazogadoe- Si, ukve daarsebuli hqonda monasteri, sadac igi ufalTan
bisaTvis, magram usargebloni sakuTari TavisaTvis. isini ver TanacxovrebiT ramdenime ZmasTan erTad Sromobda; Tumca bo-
axerxeben, Tavi aaridon cxovrebisagan miRebul mraval wy- los mainc dabrunda nazianzSi, radgan mamis mudaris mimarT
enasa da tkivils, ris gamoc maTi rbili zne mSfoTvare xdeba; gulgrili ver darCa. amis Semdeg mas axali ubedureba daatyda
xolo rac soflisagan ganSorebulebs, _ gandegilebs Seexeba, Tavs, gardaecvala Zma kesariosi, romelsac saxelmwifo xa-
maT cxovreba ukeTesad aqvT mowyobili da gonebiT Wvreten zina ebara. micvalebulis qonebas mravali waepotina; Sinau-
RmerTs, magram sasargebloni mxolod sakuTari TavisTvis rebi, ucxoebi, megobrebi erTmaneTs ecilebodnen mitaceba-
arian. maTi siyvaruli viwro wreSia Caketili, xolo cxovreba, misakuTrebaSi. rogorc poeti wers, roca muxa daecema, vin
romelsac ewevian, _ uCveulo da mkacri. ityvis uars SeSis maragis dagrovebaze?
aqedan gamomdinare, grigol RmrTismetyvelma, gande- 363-364 wlebSi nazianzis eparqiaSi ganxeTqileba daiwyo,
gilTa da sazogadoebaSi mcxovrebTa Soris saSualo gzis romlis mizezic nazianzis episkoposis, ufrosi grigolis
arCeva gadawyvita; pirvelTagan gonebis koncentrirebisaken ariozul mrwamsze xelis mowera gaxda. mRvdelmTavars daup-
swrafva isesxa, xolo meoreTgan _ miswrafeba, yofiliyvnen irispirdnen nikeis mrwamsis erTguli berebi, romelTac gver-
sasargebloni sazogadoebisaTvis. amgvari gzis arCevas xeli diT samwysos mniSvnelovani nawilic daudga. ganxeTqilebas
Seuwyo zrunvamac moxuc mSoblebze; mSoblebis pativiscema, bolo, RmrTis SemweobiT, wm. grigolis gonivruli rCeviT
romelTagan davalebulni varT imiT, rom RmerTs SevicnobT, moeRo, kerZod, man mama daarwmuna, sajarod eRiarebina nikeis
xom igive RmrTismosaobaa. grigol nazianzeli ufrTxildebo- mrwamsi da am gziT daemtkicebina, rom igi qristes WeSmariti
da maT siberes, xeliT dahyavda isini, raTa Tavadac bednieri Tayvanismcemeli iyo.
sibere hqonoda. rac Seexeba saeklesio kaTedras, igi mas did amave xanebSi basili dids, romelmac imperiis ariozuli
pativad eCveneboda, daaxloebiT imad, rac mzis sxivia susti xelisuflebisagan eklesiis dasacavad ganmartoebul asketur
TvalebisaTvis. roca is ase msjelobda Tavis momaval cxovre- cxovrebaze uari Tqva da msaxureba kesariis eklesiaSi dai-
baze da mamamismac, nazianzis episkoposmac, zustad icoda wyo, uTanxmoeba mouvida kesariis episkopos evsevisTan. Tumca
misi Sexedulebani, gaugebari mizeziT, SesaZloa mamobrivi mizezi am uTanxmoebisa evsevis adamianuri sisuste iyo: mas
siyvaruliT waqezebulma (Zalauflebis mqoneTa siyvaruli gauWirda Serigeba imasTan, rom mRvdels, rogorc sarwmunoe-
zogjer mZlavrobs kidec), raTa Svili sasuliero borkile- brivi moZRvrebis mcodnesa da did mqadagebels, kesariis ekl-
biT Seekra, misi nebis winaaRmdeg, daaxloebiT 362 wels igi esiaSi ufro didi saxeli da avtoriteti hqonda mopovebuli
mRvdlad akurTxa. am iZulebisas grigol RmrTismetyvelma vidre mRvdelmTavars; uTanxmoeba rom ar gaRrmavebuliyo da
daiviwya yovelive: megobrebi, mSoblebi, mamuli da pontoSi konfliqtamde ar misuliyo, basili didma pontoSi mis mierve
wavida im imediT, rom RmrTeebrivi megobari ganukurnavda daarsebul monasterSi ganmartoeba gadawyvita. igive urCia
mwuxarebas. wm. grigolmac da TviTonac Tan gahyva.
130 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 131
ariozelTa ganuwyveteli TavdasxmebiT Seviwrovebuli ev- da gavlenis sferos Sesamcireblad metropolia orad gayo.
sevi maleve mixvda, rom mas marto, mcodne da gamocdili TanaS- erTis dedaqalaqad kesaria darCa, xolo meoris centri qalaqi
emwis gareSe, kesaria-kapadokiis eklesiis marTva gauWird- tiana gaxda.
eboda da grigols sTxova basilTan Seerigebina. wminda mamam grigol RmrTismetyveli mogviTxrobs im konfliqtis Ses-
am Serigebis aucileblobaSi megobaric daarwmuna da basili axeb, romelic axali metropoliis mTavarepiskopos anTimoz
kapadokiis dedaqalaqSi dabrunda. tianels basilTan hqonda da brals mas sdebs. anTimozis `moR-
Serigeba marTlac gulwrfeli gamodga, rac maleve saqmiT- vaweobis~ mizani basili didis, rac SeiZleba metad, Seviwroeba
ac gancxadda. rogorc basili didisadmi miZRvnil epitafiaSi iyo. igi `itacebda Semosavlebs~ da mRvdlebis gadasabireblad
Tavad wm. grigoli wers, basili evsevisTvis yvelaferi gaxda: yovel Rones xmarobda, xolo ukeTu vinme daumorCileblobas
keTili mrCevelic, marjvena xelic, wm. werilis ganmmarte- gaubedavda, saswrafod Tavisi momxriT cvlida.
belic, moZRvaric, siberis kverTxica da rwmenis sayrdenic.4 pasuxad basili didma axali saepiskoposo kaTedrebi daaar-
370 wels evsevi kesarieli gardaicvala. cxadia, kesariis sa im qalaqebSi, sadac isini adre ar iyo da marTlmadidebel
saepiskoposo taxtze asvlis erTaderTi Rirseuli kandidati mRvdelmTavarTa ricxvis gazrdas am gziT Seecada. ase daarsa
basili didi iyo, magram misi episkoposad xelTdasxma, ariozis man saepiskoposo kaTedra patara qalaq sasimaSi da mis epis-
eresis mimdevar episkoposTa simravlis gamo, mainc kiTxvis qveS koposad grigol RmrTismetyveli akurTxa. sasima nazianzsa da
dadga. am dros SesaSuri energia gamoiCina ufrosma grigol tianas Soris mdebareobda da mis mmarTvelobaze pretenzias
nazianzelma, romelmac werilebi miswera evsevi samosatelsa anTimozic acxadebda. Tavdapirvelad grigoli megobars ar
da kesarielebs. pirveli daarwmuna, rom misi Camosvla da daeTanxma, magram, rogorc Cans, bolos, rogorc TviTon wers,
arCevnebSi monawileobis miReba eklesiis interesebis dasaca- `qedi mainc moudrika~ da 372 wlis maxloblad misi xelTdasxma
vad aucilebeli iyo, xolo dedaqalaqis mcxovrebT basilis sasimas episkoposad nazianzSi mainc Sedga, Tumca misive si-
arCevisaken mouwoda. garda amisa, siberiT dauZlurebulma, tyvebiT rom vTqvaT, `suliT ar modrekila~ da movaleoba am
TiTqmis asi wlis moxucma, basilisTvis xmis misacemad kesa- qalaqis mwyemsmTavrisa arasodes Seusrulebia.
riaSi Tavi sakaciT Caayvanina. sasimaSi gza samad iyofoda. grigol nazianzelis aRweriT,
brZola basili didis mRvdelmTavris taxtidan Camogdebi- es iyo uwylo da xrioki adgili, sadac miwa balaxsac ki ar
saTvis misi aRsaydrebis dRidanve daiwyo. isedac gaTavxede- aRmoacenebda, saSinlad mosawyeni da uferuli. sasimaSi yov-
bul eretikosebs eretikuli xelisuflebis mxardaWera kidev elTvis mtvris buRi trialebda, gamudmebiT ismoda etlebis
ufro aTavxedebda. roca xelisuflebam mravalgzisi mcdelo- borblebis raxa-ruxi, sxvadasxva enaze molaparake adamianTa
bis miuxedavad, basili didi verc gadaibira da verc kesaria- erTmaneTSi areuli xmebi. ai, aseT qalaqSi miavlina igi basili
kapadokiis mitropolitobidan gadaayena, misi xelisuflebisa didma im mizniT, rom es mxare, romelsac ariozis mimdevari
4
wm. grigol RmrTismetyveli. epitafia basili didisa. Zv. berZnulidan imperatoris, valentis gadawyvetilebiT, arTmevdnen, sasi-
Targmna g. koplataZem. saqarTvelos eklesiis 2016 wlis kalendari, ssg.
Tbilisi, gv. 151.
maSi axali saepiskoposo kaTedris daarsebiT rogorme Seen-
132 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 133
arCunebina. grigol RmrTismetyvelze verc mamis vedrebam grigoli. ganmartoebuli sofluri cxovrebis miuxedavad, am
imoqmeda, igi sasimaSi ar wasula. maSin mamam sTxova nazianzis droisaTvis grigol nazianzels ukve bevri icnobda rogorc
eparqiis marTvaSi mainc SeSveleboda ukve Rrmad moxucsa da didebul mWevrmetyvelsa da marTlmadidebluri rwmenis erT-
dauZlurebuls. gul damcvels. dedaqalaqSi igi 379 wels miiwvies devnas ga-
373-374 wlebSi, daaxloebiT asi wlis asakSi gardaicva- darCenilma marTlmadideblebma, rogorc sasuliero, aseve
la ufrosi grigoli, male mas meuRlec mihyva. morwmuneebi saero wridan, raTa RmrTismosaobis nakadebiT gaecocxle-
evedrebodnen wminda grigols, mamis kaTedra daekavebina na- bina sulebi, romelTac, uwylobiT WknobaSeparuli xeebis ms-
zianzSi; im mcire xnis ganmavlobaSic ki, roca igi nazianzis gavsad, gaxmoba emuqrebodaT.
mwyemsmTavris movaleobas asrulebda, episkoposebs evedrebo- episkoposi pavles gardacvalebis Semdeg, daaxloebiT
da, daxmareba gaewiaT misTvis da am patara qalaqis mRvdelm- ocdaaTi wlis ganmavlobaSi, konstantinepolis eklesia faq-
Tavrad vinme aerCiaT. TviTon uaris or mizezs asaxelebda: tobrivad ariozelTa xelSi iyo. imperiis dedaqalaqis ekle-
jer erTi, rom sajaro ganxilvis Sedegad ar iyo arCeuli sias saTaveSi eretikosi demofile edga. marTlmadidebel
da meorec, didi xania gadawyvetili hqonda, ganmartoebis qristianTa mcirericxovan samwysos arc mwyemsmTavari hyavda
mizniT, megobrebsac gascloda da saqmesac. roca dainaxa, da erTi taZaric ki ar hqonda RmrTismsaxurebis Riad Cat-
rom araferi gamosdioda, 379 wels, rogorc ltolvilma, arebisaTvis. wminda mamas unda gaewyvita obobas qseli, anu
selevkiaSi Tekles saxelganTqmul taZars miaSura im imediT, mravali mimoqcevis mqone CaxlarTuli sityvebis zegavlenisa-
rom amasobaSi nazianzelebi daiRlebodnen da episkoposad gan, romelic rwmenis ubraloebas anadgurebs, gaeTavisufle-
sxvas airCevdnen. aq Seityo man basili didis gardacvalebis bina adamianebi da ganemtkicebina isini WeSmariti moZRvrebiT.
Sesaxeb, ramac martoobis gancda kidev ufro gaumZafra. Sem- Tavdapirvelad qalaqi, romlis mosaxleobac ZiriTadad
dgomSi ki RmerTma misi cxovrebis warmarTva sul sxvagvarad ariozis moZRvrebas misdevda, mtrulad Sexvda wmida grigols.
ineba. ubralo xalxis warmodgenaSi igi mravali RmerTis mqadage-
grigol nazianzelis sityviT, ori romidan pirveli keTil beli iyo, radgan am xalxma ar icoda, rogor warmoedgina
gzas daadga da mTeli dasavleTi mxsneli sityviT SeakavSira, erTi samebad da sameba erTad. rac Seexeba konstantinepolis
xolo meore romi, anu konstantinepoli, romelmac Tavdapir- maRal wres, man kidev ufro mtruli ganwyobileba gamoamJRav-
velad swori gza airCia, Tavqariani da `yovelgvari borote- na grigol RmrTismetyvelis mimarT, radgan uWirda im azrTan
biT aRsavse aleqsandriidan~ ariozis saZageli da cru moZ- Segueba, rom am Rarib, mudam Tavdaxrilad mosiarule, cudad
Rvrebis miRebis Semdeg, ufskrulisaken daeqana. miuxedavad Cacmul, moxetiale mogzaurs upiratesoba unda moepovebina
amisa, dedaqalaqSi jer kidev brwyinavda WeSmariti rwmena. siZlieriTa da silamaziT gamorCeul adamianebTan SedarebiT.
marTalia, morwmuneTa ricxvi mcire iyo, magram ufali xom maTgan TiTqos aseTi sityvebi ismoda: `Cven vpirferobT, Sen
saTvalavSi ara simravles, aramed gulTa siwmides iRebs. ki _ ara; Cven pativs maRal savarZlebs vcemT, Sen ki _ RmrTis-
swored am qalaqSi gaigzavna suliwmidis madliT wminda moSiSebas. Cven didebuli kerZebi gviyvars, Sen ki ubralo,
134 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 135
romlis mTeli sakmazi mxolod marilia da gZuls qedmaRlo- aramed Tavad wmida mamis gamoyeneba moindoma. cxovrobda ra
bis simware. Cven droisa da xalxis Wirveulobis (axirebis) masTan erTad erT WerqveS, yalbi aRtacebiT, romelsac igi
monebi varT da saidanac qari dauberavs, iqiTken miviqce- wmida grigolis marTlmadidebluri swavlebis mimarT gamox-
viT. Cveni moZRvreba qameleonis msgavsia da mudam axal-axal atavda, misi imdenad didi ndoba moipova, rom grigolma mas
fers iRebs, Sen ki uZravi grdemli xar. rogori siTavxedea! saxotbo sityvac ki miuZRvna. bolos da bolos maqsimma Tavisi
TiTqos rwmena yovelTvis erTi da igive iyos! ratom zRudav Canafiqris dafarva veRar SeZlo da muceli uceb cbieri da
ase WeSmaritebis dogmats, migvyavs ra yovelive erT mosawyen boroti siZulviliT astkivda, ris Sedegadac aspiti daba-
bilikze sityvisa?~ da. da mainc, rogor moaxerxa man momxreebis SeZena grigol
magram, rogorc Tavisi Tavis Sesaxeb TviTonve wers, am RmrTismetyvelis sawinaaRmdegod? amis kiTxvis pasuxad wmida
Seuxedavma, Raribma, motexilma, sneulma, naxevrad dabrmave- mama oqros yovlisSemZleobaze migvaniSnebs: `erTma monad-
bulma da TiTqmis xmadakargulma moxucma, WeSmaritebis msax- imeTagan Tqva, rom yvelaze meufebs Rvino, meore amtkiceb-
urebiT, romelsac gansakuTrebul Zalasa da momxibvlelo- da, rom _ qalebi, brZenis azriT ki _ WeSmariteba; xolo me
bas misi gasaocari niWi da unari mWevrmetyvelebisa aniWebda, oqrosac davamatebdi, radgan Zalaufleba masac ekuTvnis. igi
SeiZleba iTqvas, saswauli moaxdina. yovladwmida samebaze yovelives advilad amoZravebs~.
misi qadagebebis msmenelTa ricxvi, romelic Tavdapirvelad saeklesio da saero wridan mosyidulma momxreebma maqsims
Zalian mcire iyo, uswrafesad gaizarda da ara mxolod mar- Tma Seukveces da mwyemsad gamoacxades. Tmis Sekvecam, ro-
Tlmadideblebi, aramed warmarTebica da TviT eretikosebic gorc wmida grigoli wers, mxolod is Sedegi gamoiRo, rom
ki miizida, ramac ariozelebi gansakuTrebiT gaaRiziana. ma- ganadgurda gulmodgine garjis nayofi _ kululebi da gam-
gram maTma TiTqmis yoveldRiurma Tavdasxmebma WeSmaritebis JRavnda Tmis saidumlo, saxeldobr, iseve rogorc bibliuri
mqadagebeli kidev ufro gaaZliera da msmenelTa ricxvis gaz- samsonisa, mTeli Zalac maqsimisa Turme mis TmebSi imaleboda.
rdasac xeli didad Seuwyo. qalaqSi ukve daufaravad alaparakdnen maqsimsa da mis saq-
amavdroulad wminda mamas Tavs axali gansacdeli daaty- meebze, ise rom, bolos TvalsaCinod gamoikveTa warmosadegi
da, romelic mas aleqsandriel kinikos filosofos maqsim- figura srulyofili aramzadisa. rogorc mZime seni aaSkara-
Tan megobrobam moutana. sicofemde borotma, wvrilfexo- vebs im patar-patara sneulebebs, romelnic vidre adamiani
bidan gamosulma TaRliTma Rrma Wriloba miayena grigol janmrTeli iyo, SeumCneveli rCeboda, aseve, am ukanaskneli
RmrTismetyvelis mgrZnobiare suls. am kacma, romlis mTel aRmaSfoTebeli saqcielis wyalobiT, gamomzeurda yvela
Rirsebas, rogorc Tavad wmida mama wers, Turme bunebrivad adrindeli boroti saqme maqsimisa.
xuWuWa Tmebisagan ostaturad daxveuli kululebi Seadgenda, grigol RmrTismetyveli wers: `gana guSin igi Seni mego-
Caifiqra Camoegdo grigol RmrTismetyveli im kaTedridan, brebis ricxvSi ar iyo? gana guSin ar Tvlidi mas Rirsad
romelic jer kidev ar hqonda miRebuli da, rogorc es maxeTa yvelaze didi qebisa? _ SeiZleba mkiTxos vinmem. marTalicaa,
gamocdil damgebs Seefereba, miznis misaRwevad ara sxvebis, me viyavi uvici, Rirsi sayvedurisa da motyuebuli viTarca
136 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 137
adami, romelic mware xis garegnulma mSvenierebam Seacdina. radganac `igi erTi gaeqca msoflio warRvnas da axali marTl-
me momatyua rwmenis niRabma, romelsac mis saxeze vxedavdi madidebluri samyaros Tesli SeinarCuna~, yoveli mxridan mo-
da TvalTmaqcurma sityvebma. vinc morwmunea, sxvis RmrTis- diodnen adamianebi, romelTac mtkiced hqondaT gadawyveti-
mosaobasac advilad ijerebs, Tundac igi TvalTmaqci iyos~. li, ar gaeSvaT moZRvari. taZari gaiWeda, sicxisagan sunTqva
maqsims mxars aleqsandriis mTavarepiskoposi petre uWerda Wirda, bavSvebi tirodnen, saRamovdeboda. yvela ificeboda,
mxars, romelsac konstantinepolis eklesiaze Tavisi zegav- rom vidre wmida mamisagan sasurvel sityvas ar moismenda, ukan
lenis gavrceleba dedaqalaqis saepiskoposo taxtze maqsi- ar daixevda, Tundac es taZari mSvenier kubod gadaqceoda.
mis ayvaniT surda. isargebles ra grigolis avadmyofobiT viRacam wmida grigols mimarTa: `Sen Seni wasvliT gaanadgureb
konstantinepolSi myofma egviptelma episkoposebma, maqsimis CvenSi wmida samebas~. maSin grigol RmrTismetyveli iZule-
xelTdasxma taZarSi RamiT moindomes, magram, radgan iqidan buli gaxda Sepireboda xalxs, rom qalaqSi darCeboda manam,
sasuliero dasis wevrebma da xalxma gamodevnes, xelTdasx- sanam ar Camovidoda ramdenime episkoposi, romelTac elo-
mis wesi kerZo saxlSi daasrules. am gaugonarma veragobam debodnen.
wm. mamas Tavzari dasca. amas isic daemata, rom ieso qristes amgvari siyvaruli xalxisa wmida mamam WeSmariti moZ-
mtrebma maqsimis episkoposad kurTxeva misi da misi swavlebis Rvrebis gadmocemis mSvidi da amaRlebuli formebiT moipova.
damarcxebad miiCnies da sixaruls daufaravad gamoxatavd- igi yovelgvari mtruli ganwyobilebis gareSe, siyvaruliTa
nen, ramac Tmenis Rone gamoulia da dedaqalaqis datoveba da ara sxvaTa mimarT gamoxatuli sayveduriT, qadagebda
gadaawyvetina. moZRvrebas wmida samebaze. amasTan dakavSirebiT wers: `Cems
mTeli am xnis manZilze grigol nazianzeli konstantine- sityvebSi me vicavdi simSvidesa da wesierebas, rogorc dam-
polSi erTi keTilmorwmune naTesavis saxlSi cxovrobda, cveli mSvidi da Tanamlmobeli sityvisa, romelic dartymas
sadac misi qadagebis mosasmenad Tavs iyridnen WeSmarit aravis ayenebs~. mas hqonda naTlad da mSvenivrad moxazuli
swavlebas mowyurebuli adamianebi. ase rom, bolos es sax- kanoni swavlebisa, saxeldobr: RmrTisken mimaval erTaderT
li samlocvelod iqca da niSnad imisa, rom wmida mamis war- gzad arasodes uRiarebia advilad SesaZeni Tviseba _ boroti
moTqmuli sityvebis wyalobiT, aq aRdga da gacocxlda mar- enamravloba; ar laparakobda am Temaze sanaxaobebze, nadimeb-
Tlmadidebluri rwmena, devnili da Seviwrovebuli ariozis sa da gasarTob adgilebSi; am sakiTxebs ar exeboda, agreTve,
eresis mier mas anastasia uwodes. man veRar SeZlo daefara Tavxeduri sityvebisagan ganuwmendeli eniT da arc imaTTan
Tavisi mrevlis winaSe mZime ganwyobileba da gamosamSvidobe- saubrobda, romelTa smenac wabilwuli da ucxo iyo qriste-
beli sityva wamoscda, ramac xalxi miaxvedra, ras apirebda saTvis... aramed RmrTismosaobas igi sityvaze metad mcnebaTa
misi sayvareli moZRvari: `daicaviT samebis erTianoba ise, ro- aRsrulebiT, RatakTa dapurebiT, mogzaurTa miRebiT, avad-
gorc es sayvarel Svilebs yvelaze guluxvma mamam gadmogcaT myofTa movliT, fsalmunebis galobiT, locviT, sulTqmiT,
da gaxsovdeT, sayvarelno, Cemi Sromac~. cremlebiT, SiSvel miwaze ZiliT, muclis moTokviT, grZno-
anastasiasken, romelsac wmida mama noes kidobans adarebs, baTa CakvliT amtkicebda, rac saboloo jamSi xorcze sulis
138 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 139
meufebas moaswavebs. xmebma aavses, uecrad, uflis brZanebiT, Rrublebi gaipo da
maT, visac survili gvaqvs RmerTze vilaparakoT, wmida mze gamobrwyinda, manamde Camuqebuli Senoba elviseburad ga-
mama gvaswavlis: `ilaparake, magram SiSiT ilaparake, Tanac ara brwyinda da taZarSi yvelaferma Zveli skiniis saxe miiRo. am
yovelTvis da ara yvelaferze, ara yvelasTan da ara yovel saocarma sanaxaobam grigol RmrTismetyvels gambedaoba da
adgilas. icode, vis, ramdeni, sad da rogor esaubro. yvela mxneoba Sehmata, mis momxreebs zeciuri sixaruli agrZnobina,
sagans Tavisi dro aqvs, xolo erTi brZenis sityvebiT rom xolo mtrebis utifroba ZirSive mokveTa.
vTqvaT, yvelaze ukeTesia zomiereba~. grigol nazianzelis kosntantinepolis episkoposad
amasobaSi, vidre grigol nazianzeli gaurkvevel mdgo- kurTxevis Semdeg qalaqi TiTqos dawynarda da im damarcxe-
mareobaSi imyofeboda, makedoniidan dedaqalaqSi dabrunda bul goliaTs daemsgavsa, romelic yru Civils gamoscems.
imperatori Teodosi, romelmac imperiis taxtze goTebTan mwvaleblebTan urTierTobis Taobaze wmida mama wers: `Tu
brZolaSi samarcxvinod daRupuli valenti Secvala (381 w.). rogor unda movqceuliyavi amgvar SemTxvevaSi, maswavleT
xelmwifem mxari wmida grigols dauWira, Sexvedrisas mis Tqven, vinc axla meufebT, Tqven, krebulma axalgazrdebisa,
mimarT didi pativiscema da keTilganwyoba gamoamJRavna da romelTa Sorisac simSvide sisustedaa miCneuli, xolo avz-
saubari Semdegi sityvebiT daamTavra: `Cemi meSveobiT, Rmer- nianoba vaJkacobad. mdgomareobiTa da ZalauflebiT unda
Ti Sen am taZars Seni jafis safasurad gaZlevs~. SeSinebuli mesargebla da mZvinvare mdevnelad gadavqceuliyavi, Tu sam-
maqsimi konstantinepolidan gaiqca. ase rom, grigol RmrTism- kurnalo saSualebebiT memkurnala? ukanaskneli gzis arCeva
etyvelis konstantinepolis episkoposad dadgenaSi gadam- orgvar sargeblobas momcemda, saxeldobr, Cemi zomierebiT
wyveti roli marTlmadidebeli imperatoris mxardaWeram isinic zomierni da mSvidni gamexada da Cemi TavisTvisac sax-
Seasrula. keTilmorwmune Teodosi didis wyalobiT, imperiis eli da keTilganwyoba momepovebina~.
dedaqalaqSi bolo moeRo eretikosTa ganukiTxav batonobas, imis magaliTad, Tu rogor inadirebda igi TviT mtrebis
romelic, taxtis manamdeli mpyrobelebis xelSewyobiT, oTx gulsac ki simSvidiTa da SendobiT, aseTi SemTxveva mohyavs:
aTeul welze met xans grZeldeboda. erTxel, roca avad iyo, masTan ubralo xalxis wridan gamo-
dadga daniSnuli dRec wmida grigolis episkoposad xelT- suli ramdenime kaci mivida, romelTac Tan erTi axalgazrda
dasxmisa. taZari garSemortymuli iyo meomrebiT. xalxi ganu- axldaT, gafiTrebuli, Tmaawewili da Raribuli samosiT Se-
wyvetliv moedineboda taZrisaken. quCebi da moednebi mayure- mosili. roca mosulebma TavianTi saTqmeli Tqves da wavidnen,
blebma aavses. marTalia, dila iyo, magram qalaqze TiTqos axalgazrda Tavdapirvelad utyv da uZrav mTxovnelad darCa,
isev Rame iwva, radgan mzis diskos sqeli Rrublebi faravda. xolo Semdeg wmida mamas fexebSi Cauvarda da mis TanagrZno-
amgvarma amindma mtrebis sixaruli gamoiwvia. maTi ganmartebiT biT aRsavse kiTxvas _ ra iyo mizezi misi gasaWirisa, mxolod
pirquSi dRe imaze metyvelebda, rom, rac xdeboda, RmrTisT- cremlebis frqveviTa da xelebis mtvreviT pasuxobda. roca
vis miuRebeli iyo. magram roca wmida grigoli da imperatori misma ubedurebam wmida grigolic aatira, maSin axalgazrda
sakurTxevelSi Sevidnen da taZari RmrTis erToblivi qebis gaiyvanes, xolo mas auxsnes, rom axalgazrda ariozelebisagan
140 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 141
migzavnili mkvleli iyo. wamebulma sindisma mkvleli grigol vuwodeb) wyalobiT iryeva, magram arc isini (da amas vambob
RmrTismetyvelTan miiyvana da sakuTari Tavis keTilSobilma mwuxarebiT) ar arian Rirsni aseTi pativisa, piriqiT, ramde-
bralmdebelma wm. mamis sisxlis nacvlad sakuTari cremlebi nadac isini angelozebi arian, imdenad ufro ar imsaxure-
daRvara. grigolma saSineli ganzraxva didsulovnad Seundo. ben imas, rom maT gamo viCxuboT da cudad moviqceT. sanam
381 wels konstantinepolSi meore msoflio saeklesio RmrTeebrivi episkoposi (e. i. meleti) cocxali iyo, ucnobi
kreba moiwvies, romelmac amave wlis maisSi konstantinepolis rCeboda, miiRebda Tu ara mas odesme dasavleTis episkopose-
saepiskoposo taxtze wm. grigoli daamtkica, xolo maqsimes bi, aqamde mis sawinaaRmdegod ganwyobilni. axla, roca ukve
qirotonia ukanonod da aranamdvilad cno. magram krebis mier qariSxali Cadga da RmerTma Tavis eklesias simSvide misca,
misi xelTdasxmis cnobis Semdeg igi dedaqalaqis mTavarepis- ra aris saWiro? miiReT Cemi keTilgonivruli winadadeba,
koposad mxolod ramdenime dRe darCa. romelic axalgazrdebis sibrZnes aRemateba, radgan Cven, be-
krebas Tavdapirvelad antioqiis mTavarepiskoposi meleti brebs, ver dagvarwmunebs maTi mgznebareba, romelic upirate-
Tavmjdomareobda, xolo meletis gardacvalebis Semdeg _ wmi- sobas yovelTvis amao didebis survils aniWebs. dae, taxti
da grigoli. eklesiis erTianobis SesanarCuneblad antioqiis gadaeces imas, visac igi aqamde ekuTvnoda... dadga gadamwyveti
mTavarepiskoposis daqvrivebul taxtze asayvanad man mxari wuTi, an momavlisaTvis unda SevinaxoT Cveni wmida dogmati,
dauWira pavlines, romelsac jer kidev meletis sicocxleSi an kidev igi ganxeTqilebisagan unda daeces... dae, gaimarjvon
antioqiis mwyemsmTavrad Tvlida dasavleTis eklesia. im ganx- Cvenze mciredSi, raTa Cven TviTon mniSvnelovani gamarjveba
eTqilebis mosaspobad, romelic antioqiaSi ori mTavarepis- movipovoT, gadavrCeT RmrTisTvis da gadavarCinoT samyaro,
koposis arsebobiT iyo ganpirobebuli, wmida grigolma Sekre- romelsac Cvens sazianod vRupavT. yvela gamarjvebas rodi
bil mwyemsmTavrebs mouwoda, rom radgan meleti Tavisi dRiT, moaqvs dideba. keTilad mokleba ki ukeTesia cud SenaZenze~.
bunebrivi sikvdiliT gardaicvala, antioqiis mwyemsmTavrad samwuxarod, grigol RmrTismetyvelis STagonebulma sity-
pavline ecnoT; es iqneboda gonivruli gadawyvetileba dasav- vam krebis monawile aRmosavleTis episkoposebze Sesaferisi
leTisa da aRmosavleTis eklesiebs Soris erTobis aRsad- gavlena ver moaxdina, radgan pavlines antioqiis mTavarepis-
genad, rasac samwyso qristesi, vinc codviT daSlili kaco- koposad cnoba gardacvlili meletis xsovnis Seuracxyofad
briobis gasamTlianeblad, jvarze ewama, gansakuTrebiT unda da aRmosavleTis eklesiis damcirebad miiCnies; ase rom, maT
gafrTxileboda. ver SeZles, eklesiis erTianobaze zrunva amao pativmoyva-
grigol RmrTismetyvelma swored es Seaxsena krebas, roca reobaze maRla daeyenebinaT da meletis memkvidred flabiane
mas pavlines mxardaWerisaken mouwoda: `...xedavT did wres daadgines.
miwisas _ sferos, uflis Zvirfasi sisxlis nakadebiT aRbe- wm. grigoli ganawyenda da ramdenime xnis ganmavlobaSi
Wdils? vinc ewama, viTarca kaci da Tavi Tvisi misca Cvens krebis msvlelobaSi monawileobas aRar iRebda. amasobaSi kon-
gamosasyidad, xedavT dedamiwis sferos, ganwmendils sxva stantinepolSi egvipteli episkoposebi Camovidnen, romelnic
mravali meoradi msxverpliTac? axla igi ori angelozis (ase maqsimis gansjiT ukmayofiloni iyvnen. maT konstantinepolis
142 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 143
mTavarepiskoposis taxtze grigol RmrTismetyvelis damt- Tavi II. grigol RmrTismetyvelis Semoqmedeba
kiceba nikeis krebis mier miRebuli kanonis, romlis mixedvi- p o e z i a
Tac, episkoposis erTi kaTedridan meoreze gadayvana ikrZa-
leboda, darRvevad miiCnies da misi gadayeneba moiTxoves. grigol nazianzeli qristianuli kulturis istoriaSi Se-
rogorc ki es sakiTxi wamoiWra, wmida grigolma Semdegi vida rogorc didi RmrTismetyveli, brwyinvale oratori da
sityvebiT mimarTa krebas: `qristes eklesiis mwyemsno! ar poeti. mis Semoqmedebas sam jgufad hyofen: sityvebi, poezia
gmarTebT kamaTi Cem gamo, radganac ukeTesi rodi var iona da werilebi. amjerad wminda mamis Semoqmedebidan SedarebiT
winaswarmetyvelze; me gadamagdeT zRvaSi, oRond ki Tqvens srulad misi poeturi memkvidreobis ganxilvas SevecdebiT.
Soris mSvidoba sufevdes~. ramdenadac mis pirovnebaSi RmrTismetyvelma ajoba poets,
wmida grigolma krebasa da imperators konstantinepolis amdenad saRmrTismetyvelo TxzulebebTan SedarebiT, Crdil-
episkoposis taxtidan wasvlis nebarTva sTxova. arc krebis Si moeqca poeturi qmnilebebic. aqedan gamomdinare, wminda
monawile mamebsa da arc imperators misi survilisaTvis _ grigolis poezia mkvlevarTa mier naklebadaa Seswavlili da,
gadamdgariyo, winaaRmdegoba ar gauwevia. wm. mama Tavis sam- maSasadame, naklebad cnobilic. SeiZleba iTqvas, rom is iyo
wysos gamoeTxova da kapadokiaSi dabrunda. pirvelad igi erT-erTi pirvelTagani, vinc poeturi sityva qristianuli
nazianzSi Cavida iqauri eklesiis saqmeTa mosawesrigeblad, ideebisa da idealebis gadmosacemad da saqadageblad gamoiy-
Semdeg kesariaSi, sadac gardacvlili megobris, basili di- ena. grigol RmrTismetyvelamde qristian SemoqmedTa moR-
dis saflavze misi Sesaqebi sityva warmoTqva, romelic ara vaweobas poeziis asparezze mainc epizoduri xasiaTi hqonda.
mxolod misi Semoqmedebis, aramed saerTod, qristianuli mxedvelobaSi gvaqvs me-4 saukunis avtoris, svinesios kvirine-
ritorikis mSvenebas warmoadgens. lis himnebi da meTodios patarelis (III-IV ss.) qristesadmi miZ-
sabolood, grigoli Tavis mSobliur sofelSi, arianzSi, Rvnili himni, romliTac misi qalwulobis saxotbo Txzuleba
mamiseul patara saxlSi ganmartovda, romelsac gars xSiri `nadimi anu umankoebis Sesaxeb~ mTavrdeba.
da Crdilmravali baRi ertya. wm. grigolma Tavisi sicocxlis qristianobis pirvel saukuneebSi poetur qmnilebaTa sim-
bolo wlebi am wynarsa da soflis amao xmaurisagan moSore- wiris ZiriTad mizezad mecnierebaSi saxelmwifosa da sazoga-
bul savaneSi gaatara da aqve Seqmna Tavis poetur qmnilebaTa doebis mxridan is devna saxeldeba, romelsac qristes mim-
didi nawili. igi 389 wlis 25 ianvars aResrula. devrebi am periodSi ganicdidnen. fiqroben, rom qristes
jvarcmis Semdeg qristianebma ganuwyveteli da daundobeli
devnis gamo, TiTqmis ver moicales poeziisTvis, radganac
poezia upiratesad mocaleobis nayofia, nayofia Tavisufali
da mSvidi cxovrebisa, romelic, Tavis mxriv, kacobriobis
idealuri mxareebis ganviTarebas uwyobs xels. aseTi Jami
qristianebisaTvis 313 wels dadga, roca konstantine didma
144 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 145
milanis ediqtiT ieso qristes mimdevrebs sxva religiaTa aRm- iseTi mravalferovani da srulyofili formebiT gadmosc-
sareblebis Tanabari uflebebi mianiWa. es, rom sakuTar religiur gancdaTa gadmosacemad axali
ra Tqma unda, angariSgasawevi sabuTia, magram arc imis davi- formebis Zieba qristian poetebs aRar dasWirvebiaT. erT-
wyeba gvmarTebs, rom poetur STagonebas aranakleb aZlierebs erTi pirvelTagani, vinc uxvad da niWierad isargebla maTiT,
amqveyniuri gasaWiri da pirovnuli sevda-mwuxareba. ufro grigol RmrTismetyveli iyo. magram aqve isic unda aRiniSnos,
savaraudoa, rom pirveli qristianebi sulier moTxovnile- rom qristes moZRvrebam pirvelsaxis Sesacnobad adamiani ise
bebs wminda werilis RmrTeebrivi sibrZnis gacnobiT sruliad Rrmad Caaxeda sakuTar sulSi da mis grZnobebs imdeni elferi
ikmayofilebdnen da ar cdilobdnen masSi gadmocemuli ide- SesZina, rom maT gadmosacemad qristian poets yovelTvis ar
alebis sakuTari gancdebiT Sevseba-Semkobas, miT umetes, rom akmayofilebda antikuri muzis mier Seqmnili mza poeturi
praqtika poeturi sityvis gamoyenebisa religiuri grZnobebis formebi. amaze metyvelebs is, rom saerTod qristianulsa da
gadmosacemad kerpTmsaxurebaSic arsebobda, qristianoba ki, kerZod, grigol nazianzelis SemoqmedebaSi gvxvdeba poeturi
gansakuTrebiT misi arsebobis pirvel saukuneebSi, warmar- qmnilebani, romlebic sinkretuli formis gamo Znelia poe-
Tuli religiidan sruli gamijvnisaken iswrafoda. ziis romelime saxes miakuTvno. magaliTad, grigol RmrTism-
adamianSi RmrTis xatis arseboba imaze metyvelebs, rom etyvelis avtobiografiuli xasiaTis nawarmoebebs, sivrcelis
Semoqmedma Semoqmedebis niWi mas SesaqmeSive uboZa. maSasa- gamo pirobiTad uwodeben epikurs, maSin, roca isini SinaarsiT
dame, adamiani bunebiTaa Semoqmedi da, gamomdinare iqidan, lirikis Janrs miekuTvnebian. mkvlevarebi mis poetur mem-
rom igi Tavis bunebas didxans ver SeewinaaRmdegeba, WeSmariti kvidreobas Sinaarsis mixedviT oTx saxed yofen: 1. gnomuri
RmrTisaTvis didebis Sewirvis wrfelma survilma da swrafvam anu eTikur-moraluri, 2. istoriuli poemebi; 3. didaqtikuri
garemomcveli samyarosa da sakuTari sulis siRrmeTa Secno- poemebi; 4. mamxilebeli xasiaTis (satiruli) leqsebi.
bisaken, poeturad qristianebic aametyvela.
qristianuli poeziis warmoSobas xeli Seuwyo, agreTve, a) gnomuri poezia
im faqtmac, rom eretikosebma, gaiTvaliswines ra adamianTa gnomebSi (gnwvmh, laT. sententia) srulyofili azri, Segoneba,
siyvaruli xelovnebis dargebisadmi, TavianT cru moZRvre- darigeba gadmocemulia, rac SeiZleba, mokle formiT. isini
baTa gasavrceleblad poezia gamoiyenes (gavixsenoT ariozi sxartad da mwvaved gamoxataven zneobriv-praqtikul Segone-
da misi simRerebi). cnobilia, rom isini TavianT poetur qm- bebsa da cxovrebiseul gamocdilebaTagan miRebul daskvnebs
nilebebs musikalur melodiebsac uwyobdnen da sazogadoe- da amdenad andazebs enaTesavebian; oRond andazebisagan gan-
brivi RmrTismsaxurebis dros mRerodnen, raTa xalxs maTi sxvavebiT, gnomebTan erTad maTi avtorebis saxelebic cocx-
mwvalebluri ideebi da Sexedulebani advilad da siamovnebiT lobs.
SeeTvisebina. brZnuli azrebisa da darigebebis gadmosacemad, gansa-
antikur xanaSi WeSmariti RmrTis Ziebis gzaze elinebma kuTrebiT Zvel droSi, yvela xalxi gnomebs mimarTavda,
adamianis sulieri samyaro imdeni aspeqtiT Seicnes da isini radganac igi Sinaarsis sicxadiTac da formis lakoniuro-
146 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 147
biTac aRsaqmelad da dasamaxsovreblad yvelaze marjve da maradiuli netarebis mopovebaa. gnomebi moZRvraven yvelas,
mosaxerxebeli iyo. gansakuTrebuli pativiT gnomebi mainc visac ki WeSmaritebis gziT siaruli surs, ganurCevlad asaki-
aRmosavleTis xalxebSi sargeblobda da yoveli maTganis kul- sa, sqesisa Tu socialuri mdgomareobisa. `yoveli gnomuri
turul cxovrebaSi didaqtikur poezias udebda saTaves. gamonaTqvami axali Sinaarsis zneobriv swavlebas Seicavs,
berZnul mwerlobaSi gnomebi ukve homerosis poemebSi gvx- axal damrigeblobiT wess Seicavs, an kacobrivi cxovrebis
vdeba, magram ufro Camoyalibebuli saxe mas hesiodes Semoq- gamocdilebaSi romelime axal movlenaze, an movlenaTa kom-
medebaSi aqvs. am mxriv gansakuTrebiT aRsaniSnavia misi poema binaciaze dakvirvebis Sedegad, zneobriv-praqtikul rCevas
`samuSaoni da dReni~. iZleva, romelic axali gasulierebuli poeturi saxeebiTa da
gnomuri poeziis ayvavebis xanad mainc e. w. Svidi brZenisa metaforuli formiTaa warmodgenili~.5
da kanonmdeblebis moRvaweobis xana iTvleba (40-57 olimp.). ramdenadac mTeli kacobrivi yofa ZiriTadad sami aspeqtiT
maT miaweren gnomebs anu aforizmebs, romlebic gadmocemis amoiwureba: adamianis mimarTeba RmerTTan, sxva adamianebsa da
Tanaxmad, oqros asoebiT iyo amokveTili delfoSi taZris sakuTar TavTan, _ Sinaarsis mixedviT, grigol nazianzelis
karibWeze: `oqros Sualedi~, `Seican Tavi Seni~, `saTnoeba Zne- sarwmunoebriv-zneobrivi Segonebebic sami saxisaa: gnomebi,
lia~, `nu uwodeb adamians bedniers, vidre ar mokvdeba~. romlebic warmoaCenen adamianis movaleobas RmerTTan, sxva
Tavdapirvelad gnomebis _ brZnul SegonebaTa leqsad gad- adamianebTan da sakuTar TavTan mimarTebaSi.
mocemisaTvis yvelaze Sesaferisad daqtiluri heqsametri iT- gnomebs, romlebic gvmoZRvraven, rogori unda iyos Cveni
vleboda. magram SemdegSi gnomuri leqsi e. w. gnomur elegiad mimarTeba RmerTTan, safuZvlad udevs qristianuli reli-
gardaiqmna, anu miviReT elegiuri distiqi (ori striqoni), giis `didi da pirveli~ mcneba: Seiyuaro ufali RmerTi Seni
romelSic pirveli striqoni gamarTuli iyo daqtiluri heqsa- yovliTa guliTa SeniTa da yovliTa suliTa SeniTa da yovliTa
metriT, xolo meore _ pentametriT. qristiani avtorebidan gonebiTa SeniTa (mT. XXII, 37). Tavis erT-erT qadagebaSi qris-
ki, gnomebi sakuTari religiuri mrwamsisa da zneobis gamosax- tianobis am ZiriTad mcnebas wmida mama ase ganmartavs:
atavad da gasavrceleblad pirvelad wminda grigol RmrTism- `ukeTu vinme SegvekiTxeba, pativs ras mivagebT
etyvelma gamoiyena. da ras veTayvanebiT, pasuxi gamzadebulia:
grigol nazianzelis poeziaSi gnomuria 30-e, 31-e, 32-e, 33-e Cven pativs siyvaruls mivagebT,
da 34-e leqsebi. SinaarsiT isini iseTive mravalferovania, ro- radgan suliwmidas TqmiT, Cveni RmerTi siyvarulia
goric adamianis sulieri samyaro, romelic ZiriTadad Rmer- da es saxeli RmerTs yvela sxva saxelze metad esaTnoeba~.6
TTan, sakuTar TavTan da sxva adamianebTan damokidebule-
baSi mJRavndeba. gnomebi moZRvraven qristians misi, rogorc swored RmrTis mTeli arsebiT Seyvarebisaken mogviwodebs
pirovnuli, aseve sazogadoebrivi yofis sworad warsamarTad, grigol RmrTismetyveli gnomiT, romelSic vkiTxulobT:
zneobis dasaxvewad da saTnoebaTa kibeze yoveldRiurad asa-
5
А. Говоров, Св. Григорий Богослов как Христианский поэт, Казань, 1886, gv. 40.
maRleblad, risi Sedegic RmerTTan miaxloveba da sabolood 6
XXIII sityva PG, t. XXXVI.
148 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 149
`datove mTeli samyaro, aqauri tvirTi yoveli imsjelos RmerTze da Tavi misi moZRvrebis mcodned da dam-
da ialqani Seni zeciuri cxovrebisaken warmarTe~.7 cvelad warmoadginos, maSin, roca eklesiis wevroba da misi
`minda rom mxolod RmerTiT mdidrdebode, kanonebiT cxovreba (ZiriTadad marxva da locva igulisxmeba)
xolo mTeli samyaro, viT qseli obobasi, migaCndes~. ar SeuZlia. swored maT mimarTavs grigol RmrTismetyveli,
(XXXI, 27-28). roca wers:
`umjobesia giyvardes RmerTi,
`usazRvrod moyvaruli mxolod RmrTisa vidre icavde moZRvrebas masze,
da RmrTeebrivisa iyav. radgan yvela sityva SeiZleba sadao gaxdes,
igi yovelTvis axloa masTan, romelic uxmobs. xolo cxovrebas riT SeekamaTebi?~8 (XXXIII, 11-12).
mas TviTon swyuria mwyurvalni misi
da ganuwyvetliv da uxvad ifrqveva maTze; gonebis varjiSs RmrTis misawvdomad da am gziT amaRlebas
xolo ukeTu vinme sxva ramiTaa Senze mdidari, RmrTis mcnebaTa dacviT cxovreba sjobia, radgan rogorc
gulgrilad daiTmine~ (XXXIII, 145-148). wminda mama gvaswavlis:
`cxovrebas SeuZlia RmerTs dagamsgavsos,
magram RmrTis WeSmaritad Seyvareba mxolod mas SeuZlia, xolo gonebas _ migiyvanos udides dacemamde~.
vinc codvebs moiZagebs da maTgan ganiwmindeba; Tavis mxriv, (XXXIII, st. 90).
ganwmenda mcnebaTa dacvis Sedegia, xolo mcnebaTa dacvas
win RmrTis moSiSeba uZRvis. WeSmaritad morwmune mxolod gnomebs, romlebSic gadmocemulia swavleba qristianis
is SeiZleba iyos, vinc am gzas gaivlis da RmrTis SiSidan damokidebulebaze sxva adamianebTan, safuZvlad moyvasis si-
mis siyvarulamde amaRldeba. sxva SemTxvevaSi rwmenas gareg- yvarulis Sesaxeb aseve saxarebiseuli mcneba udevs: Seiyuaro
nuli, zedapiruli xasiaTi eqneba da adamiani mas pirvelive moyuasi Seni, viTarca Tavi TÂsi (mT. XXII, 39); amas gamcneb Tquen,
gansacdelis Jams advilad daTmobs. amitomac gvmoZRvravs raÁTa iyuarebodiT urTierTas (in. XV, 17).
grigol RmrTismetyveli: `RmrTis wyaloba moipove
`Seuracxmyofelia rwmenisa, Tuki igi gulSi ara gaqvs maxlobelTa zeda gaRebuli Seni wyalobiT~.
da romelime feriT gareT gamoafen. (XXX, 209).
saRebavis Camorecxva Zneli araa,
me ki is miyvars, ramac siRrmeSi SeaRwia~. `sasiamovnoa aRZra Suri Sen mimarT,
(XXXI, 39-40). magram didi sircxvilia, Sen Tavad gSurdes~.
(iqve, 22).
sazogadoebis udides nawils, Cveulebriv, survili aqvs
7
PG, t. XXXVII, XXXI, st. 59-60. 8
А. Говоров, dasaxelebuli wigni, gv. 47.
150 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 151
`risi daTmenac ar ginda sxvisgan, grigoli, roca Segvagonebs:
mis gakeTebas sxvis mimarT nurc Sen isurveb~. `nu izruneb, raTa yovelsave Sina
(XXXIII, st. 19-20). da yovelTvis gaimarjvo.
umjobesia, sulis sasargeblod
`maxlobelTa saqmeebze metad sxvas dauTmo Senze gamarjveba,
sakuTari Tavi ganixile (XXXIII, 53). vidre gamarjvebiT Tavad daziande~.

`Seaqe sxva, magram maRali warmodgena `moWidaveTa Soris yovelTvis rodi


nu geqneba sakuTar Tavze, roca gaqeben, iTvleba damarcxebulad
radgan saSiSia, ar aRmoCnde qebaze dabla. is, vinc qveS moeqceva,
sxvis Seqebasac nu iCqareb; aramed xSirad zemodan moqceulic~.
sjobs igi gamocdilebiT Seicno, raTa ar Sercxve, (XXXIII, st. 149-152).
ukeTu cudi gamodgeba~ (iqve, st. 97-100).
`saTnos rcxvenia dacva biwierTa;
`sjobs Seni Tavis Zageba moismino, es TiTqmis igivea, rom is Tavadac
vidre sxva aZago. biwierebis gzaze dadges~ (XXXI, 49-50).
ukeTu vinme Sens garTobas moisurvebs
da moyvass sasacilod aigdebs, `urTierToba biwierebTan
warmoidgine, rom dacinvis obieqti Sen Tavad xar. Senc uciloblad gaqcevs biwierad.
da maSin misi sityvebi yvelaze metad nurasodes miiReb wyalobas ukeTurisgan,
guls Sen gatkenen~ (XXXIII, 101-104). radgan igi misTa saqmeTa gamo
Sengan Sendobis miRebas am gziT cdilobs~.
gonierma adamianma wuTisofelSive unda izrunos ara (XXXIII, 189-192).
wuTisofeliviT warmavali, materialuri keTildReobisa
da didebis moxveWisaTvis, aramed, saTnoebaTa daunjebiT, `marTlisagan miRebuli sasjeli sjobs,
maradiuli netari cxovrebis mosapoveblad. marTalia, im biwierisagan mogebul pativs~ (XXX, 17).
adamianebTan interesTa Sejaxebisas, romelnic ara RmrTis,
aramed miwieri warmavali cxovrebis kanonebiT cxovroben, `is maRal RmerTsac advilad uaryofs,
umeteswilad igi damarcxdeba, magram sanacvlod, sulis sa- vinc mamas gadaudgeba.
sargeblod, zneobriv upiratesobas SeinarCunebs da amde- moZRvarsac RmrTismosaobiT pativi eci,
nad sabolood gamarjvebac mas darCeba _ gvaswavlis wminda viTarca mamas~ (XXXI, 53-54).
152 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 153
`Svili arasodes ar unda SeekamaTos mamas, `Tvali sxvas xedavs, TavisTavs _ vera;
_ gvibrZanebs sjuli, xolo sjulze adre _ buneba~. sxvasac ver xedavs, ukeTu mxedveloba didad aklia.
(XXXII, 17-18). amitomac saWiroa yvela saqmeSi mrCeveli gyavdes.
xelsac xeli sWirdeba, xolo fexs _ fexi~.
`an saerTod nu aswavli, (iqve, 181-184).
an kidev keTili cxovrebiT aswavle.
sxvagvarad erTi xeliT rom moizidav, mkvlevarTa azriT, grigol RmrTismetyvelis gnomuri poe-
meoreTi ukuagdeb. ziis yvelaze vrcel, mravalferovansa da saintereso nawils
sityvebi ufro cota dagWirdeba, mesame tipis Segonebani warmoadgenen, romelnic adamians sa-
Tu imas akeTeb, rac unda akeTo. kuTar TavTan swor mimarTebas aswavlian. aq ganirCeva zneo-
mxatvari umTavresad Tavisi suraTebiT gvaswavlis~. brivi darigebani sulTan, sxeulTan da materialur keTil-
(XXXII, 71-72). dReobasTan damokidebulebis TvalsazrisiT.
SeiZleba iTqvas, rom am saxis gnomebi Sinaarsobrivad ey-
`ras niSnavs sityvebi: batoni da msaxuri? rdnoba da variaciebs warmoadgens wminda mamis brZnuli gam-
ra cudi dayofaa. yvelas erTi Semoqmedi hyavs, onaTqvamisa, romelsac 31-e leqsSi vkiTxulobT da romelic,
yvelasTvis erTi rjulia, da erTi samsjavro. Tavis mxriv, Tumca antikur xanaSi Seqmnili sentenciisagan _
gemsaxureba ra, msaxurs, Seican Tavi Seni _ momdinareobs, magram qristianuli Sinaar-
viTarca TanamSromels, ise Sexede~. siTaa gamdidrebuli:
(XXXIII, 133-136). `Seican Tavi Seni, qvelo Cemo,
Tu risgan da rad xar Seqmnili,
Tvlis ra, rom adamiani ukeTess, vidre megobaria, amqveynad da amis wyalobiT advilad miaRwev
verafers SeiZens, grigol RmrTismetyvelis azriT, gansxvave- silamazes pirvelsaxisas~.
biT mtrobisagan, megobrobam sazRvrebi ar icis:
`nurafers dazogav erTguli megobrisTvis, es imas niSnavs, rom Tavdapirvelad ucodvelad Seqmnilma
vinc Tavi ara fialasTan, aramed cxovrebis adamianma (`rad xar Seqmnili~), romlis bunebac codvis Sedegad
mZime wuTebSi gaCvena; zneobriv-sulierad dazianda, ara mxolod is unda Seicnos,
vinc mosagebad Seni gulisa arafers akeTebs, rogoria igi da rogori iyo, aramed isic, rogoric SeiZleba
garda SenTvis sasargeblosi. gaxdes da gaxdeba kidec, ukeTu amis neba eqneba, misi Rirsebisa
icode sazRvrebi mtrobisa, da daniSnulebis mixedviT, risTvisac mas RmrTisagan sulieri
magram ara kTilganwyobisa~ (XXXIII, st. 177-180). da fizikuri Zala eboZa. aqedan gamomdinare, sentencia qris-
tiani poetisa Sinaarsobrivad ganuzomlad bevris momcveli
154 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 155
da Rrmaa SedarebiT antikuri xanis gnomTan, iseve rogorc yvela danarCen codvaTa, Tavmdablobisagan saTnoebani iSvebi-
TviTSemecneba qristianisa bevrad ufro farToa, vidre an- an. igi erTdrouladaa Ziric da mwvervalic TviT imgvari saT-
tikuri epoqis adamianisa. noebebisac ki, rogoric siwminde da simarTlea, Tavmdabloba
grigol RmrTismetyvelis azriT, sakuTari sulis ganw- yvelaze saimedo sawindaria maradiuli netari cxovrebis
mendasa da amaRlebaze zrunva imiT unda daviwyoT, rom Ta- mopovebisaTvis. ragind did Rvawlsac ar unda eweodes WeS-
visufali neba, romelic Semoqmedma gviboZa, keTili gziT mariti morwmune, amisTvis ara sakuTar Tavs, aramed RmerTs
warvmarToT anu RmrTis nebas davuaxlovoT da davamTxvioT. hmadlobs da ganadidebs, vinc moRvaweobis Zala uboZa; amitom,
swored nebis amgvari srulyofa udevs safuZvlad sulier- bunebrivia, arc dacemis SiSi da molodini aqvs, radgan Tavs
zneobriv ZalTa mwyobrsa da harmoniul ganviTarebas, romli- yvelaze dabla grZnobs:
Tac adamiani aRasrulebs Tavis ZiriTad daniSnulebas: iyos `keTil vidreme siwminde da simarTle,
srulyofili, viTarca mamaÁ Cueni zecaTaÁ srul ars (mT. V, 48). garna amaTda Zir da mwuerval simdable.
ase rom, adamiani yoveli sakuTari qmedebisaTvis TviTonaa SeuZlebel ars dacemad quemdebare,
pasuxismgebeli, radgan maT igi sakuTari nebiT sCadis: rameTu ara esreT mdgomoobs, vinaTgan
`risTvis vdebT brals yvela SemTxvevaSi sabralo mters,9 suli mdabali arodes daecemis~.10
roca mas Cven Zalauflebas Cvenze
Cvenive cxovrebiT vaZlevT? rac Seexeba mrisxanebas, wminda mama mis moTokvas gvirCevs,
yvela, an umetesi nawilis gamo mainc, Seni saqcielisa, radgan igi `ara Tu usafrTxo mrCevelia, aramed piriqiT:
sakuTar Tavs usayvedure. mrisxanebisas miRebuli gadawyvetileba arasodesaa keTil-
cecxls Cvenve vanTebT, gonivruli~ (XXXII, st. 115-116).
boroti suli ki mas mxolod abrialebs~.
(XXXIII, 205-208). `zomiereba daicavi simamaceSic;
sxvagvarad igi Tavxedoba iqneba da ara simamace~.
`didi cecxli patara naperwklidanac inTeba (XXXI, 43).
da Tesli iqednesi xSirad yofila damRupveli.
gaxsovdes es da imasac ganeride, `Tavi arc metismetad unda davaimedoT
rasac mcire ziani moaqvs; axla ziani didi araa, da saso arc sruliad unda warvikveToT.
magram droTa ganmavlobaSi didi gaxdeba~. pirveli gvauZlurebs, xolo meores
(iqve, 49-52). zneobriv simwiremde mivyavarT~.
(XXXIII, 41-42).
ampartavnobis sapirispirod, romelic deda da mSobelia
10
Targmani efrem mcirisa. motanilia wignidan: Tamar kukava, efrem mcires
9
igulisxmeba boroti suli, eSmaki. Targmanebi. Tsu gamomcemloba. Tb., 1988, gv. 83.
156 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 157
qristians `arc umowyalo samarTlianoba hmarTebs erTi movlenaTa swrafi dinebaa,
da arc imgvari keTilgoniereba, xolo meore _ saWe.
romelic mrude gzebs irCevs. nurafers amjobineb ganswavlulobas;
yvelas yovelives Sina zomiereba sjobs~. mis SemZenelTa sakuTrebas mxolod is Seadgens~.
(XXXI, st. 41-42). (iqve, 217-220).

`CemTvis erTnairad cudia uvargisi cxovreba SedarebiT naklebia ricxvi gnomebisa, romlebSic grigol
da uvargisi sityva. nazianzeli rCeva-darigebebs sxeulTan mimarTebis Tvalsaz-
Tu erTi gaqvs, meorec geqneba~ (XXXI, 13-14). risiT iZleva. am darigebaTa safuZvelia qristianuli anTro-
pologia, romlis mixedviTac adamianis sxeulic RmrTis qm-
grigol RmrTismetyveli mogviwodebs, cviliT davigmanoT nilebaa da igi aucilebeli organoa sulisaTvis. magram sruli
sasmenelni bilwi sityvebisaTvis, radgan `sityvas, mosmenasa harmoniis misaRwevad imasTan, rasac wminda mama sulis wesi-
da saqmes Soris manZili mcirea~. erebas, marTebulobas (eujkosmiva) uwodebs, igi ara mxolod
biwier midrekilebebsa da vnebebTan brZolaSi, romelTa unda emorCilebodes mas. aramed kargadac unda iyos agebuli,
safuZvelic egoizmi da mgrZnobelobaa, wminda mama gansakuTrebul anu SeZlebisdagvarad, naklovanebaTa da sneulebaTagan Tavi-
mniSvnelobas aniWebs gonebis ganviTarebasa da ganaTlebas: sufali da janmrTeli. maSasadame, sxeuli unda iyos msaxuri
`mcodne mesaWe Tavs daaRwevs saSiS talRebs; keTili da maRalzneobrivi saqmeebisa, xolo imisaTvis, rom
aseve gonebanaTeli adamianic es msaxureba SeZlos, mzrunvelobisa da movla-patronobis
yovelgvar ubedurebas gadaurCeba~. obieqtic.
(XXXII, st. 53-54). `imeufe xorcze da, rac SeiZleba,
ukeTesad daimorCile~ (XXX, 7).
am rigis gnomebs erTgvarad ajamebs Semdegi Segonebani
wminda grigolisa: vinc gemoTmoyvarebiTa da nayrovanebiT codavs, maT wmin-
`silamazes mSveniereba sulisa amjobine, da mama Seaxsenebs:
_ ara is, risi daxatvac xelebs SeuZlia `goneba msubuqia da damZimebul mucels ver iTmens,
da rasac dro-Jami gaanadgurebs, amitomac dapirispirebulTa Soris mudmivi brZolaa~.
aramed is, rac umanko gonebiT ganiWvriteba~. (XXXII, 35-36).
(XXXIII, 81-84).
`wyali mSvenieri sasmelia;
`gjerodes, rom keTilgoniereba igi ar arRvevs azrTa sicxades, xolo Rvino,
bednierebaze saimedoa. TasiT Sesmuli, gonebas bindavs~ (XXXII, 35-36).
158 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 159
`sneulisaTvis aranairi qoneba samagierod, gvaswavlis didi mama, misi Zala iseve amaoa
araa upiratesi janmrTelobaze da warmavali, rogorc amqveyniuri yoveli sxva siame da bed-
da bunebac brZnulad iqceva, niereba, sapirispirod saxelisa, romelic, rogorc uxrwneli
roca mudam janmrTeloba surs~. (XXXII, 87-88). simdidre, adamians aqac ganamSvenebs da iqac gahyveba.
angarebismoyvareoba da simdidris moxveWis survili ka-
cobriobis istoriaSi mudam iyo erTi ZiriTadi mizezTagani `CrCili yovelives anadgurebs.
adamianis zneobrivi dacemisa da gaxrwnisa. grigol RmrTism- nu izruneb simdidresa da sakuTar dasaflavebaze.
etyvelis gnomebis nawili adamianis sulis am mZime senisagan yvelaze didi pativi dasaflavebisas, keTili saxelia~.
gankurnebis mizniTaa dawerili. avtobiografiuli xasiaTis (XXXI, 55-56).
leqsSi `Cems cxovrebaze~ igi STambeWdavad warmoadgens oqros
Zalas adamianis sazogadoebriv yofaSi: `erTi nadimze ambob- `sjobia angariSi saqmeebiT awarmoo
da, rom yoveliveze meufebs Rvino, meore amtkicebda, rom da ara fuliT;
yvelaze qalebi meufeben, xolo brZenma SeniSna, rom meufebs ukanaskneli warmavalia,
WeSmariteba. me ki mpyrobelur Zalad oqros vityodi, radganac xolo pirveli _ maradiuli~ (XXXIII, 55-56).
igi garjis gareSe amoqmedebs Cvens Soris yvelas~ (868-871).
oqros amqveyniur Zalmosilebas warmoaCens, agreTve, gno- `veranairi simaZRre ver iqneba umwikvlo,
mebi: radgan dawva imisa, rac nivTieria,
`saCuqari brZenTac ki aiZulebs cecxlis Tvisebaa~ (iqve, str. 103-104).
ar danaxvas imisa, rac dasanaxia.
oqro igivea adamianebisaTvis, grigol RmrTismetyvelis gnomuri, Semgoneblur-dammoZ-
rac maxe frinvelTaTvis~ (XXXII, 91-92). Rvreli poeziis nimuSebi, e. w. iambikoebi,11 Zvel qarTul mw-
erlobaSive uTargmniaT, kerZod, isini erTad Seukrebia da
`roca laparakobs oqro, qarTul enaze gadmouRia cnobil mTargmnelsa da mecnier
maSin yvela sxva sityva amaoa; filologs, efrem mcires, saxelwodebiT `swavlani~.12 aR-
mas SeuZlia darwmuneba, miuxedavad imisa, saniSnavia, rom ramdenime iambiko: `sakuTari Tavis mimarT~,
rom ena ara aqvs~ (iqve, 143-144).
11
iambiko ewodeboda himnografiuli poeziis nimuSs, romlis leqsTwyobac
emyareboda silaburobas, anu striqonebSi marcvalTa Tanabar raodenobas.
`simdidre yvelaze didi damqaSia borotebisa, iambikoebi iyofoda calkeul strofebad, romelTagan yoveli Tormetmar-
cvlovani xuTi saleqso striqonisagan anu taepisagan Sedgeboda. efrem mci-
radganac Zlieri borotebis Cadenas advilad axerxebs~. re cdilobs daicvas principi Tanabarmarcvlovanebisa, Tumca amas yovelT-
(XXXII, 95-96). vis ver axerxebs.
12
S 3642 xelnaweris mixedviT gamoaqveyna T. kukavam Tavis naSromSi `efrem
mcires iambikoebi~. Tb., 1988.
160 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 161
`qristes mimarT~ da `locva qristesadmi~ mas gauerTianebia analogiurad mimarTavs `kacis mkvlel~ borot suls
da Sinaarsidan gamomdinare, erTi saerTo saxelwodeba _ grigol RmrTismetyvelic, oRond im upiratesobis SegnebiT,
`borotisa mimarT~ miucia. rom sarwmunoebis fariT mis yovel Semotevas SedarebiT ad-
leqsSi STambeWdavadaa gadmocemuli veragoba boroti su- vilad moigeriebs gadasabireblad da sacduneblad:
lisa, romelic mudmivad cdilobs daipyros adamianTa gulebi, `warved, warved! aw vagrZen me brZola Seni,
liqniTa da amqveyniur tkbobaTa dapirebebiT acdunos isini daRaTu gaqundes suli msgavsi Cemi,
da RmerTs ganaSoros: Tund goneba, yovladve ver marwmuno~.
`ese Senisa zakvisa, hoY boroto, aRsaniSnavia, rom efrem mcires ara mxolod uTargmnia
mimparav gulsa macTuriTa liqniTa, grigol RmrTismetyvelis iambikoebi, aramed TviTonac Seu-
marwmuneb tkbilTa gemoTa Setkbobasa! Txzavs iambiko misTvis xotbis Sesasxmelad.14 efremi uwodebs
ver marwmuni Sen, ese adam marwmuna.~ mas `TavTa mociqulTa mosaydres~, `macxovris mier dadginebul
poulobs ra, RmrTis SemweobiT, TavisTavSi Zalas borot mwyemss~, `sityvaTa dedaqalaqs~, `mRdel-angeloss~; adarebs
sulTan SebrZolebisa, mkacrad mimarTavs, miwad miiqces, iovane maxarebels, vinc saidumlo serobisas macxovars
xolo ukeTu fexze kbenas mainc SeZlebs, Zelze dakidebiT mkerdze mieyrdno; adidebs viTarca WeSmaritebis mqadageb-
emuqreba, raTa misgan Tavi daicvas, rogorc es mosem gaakeTa, els, RmrTismetyvelsa da damcvels qristes moZRvrebis si-
roca udabnoSi spilenZis gveli aRmarTa, romlis Sexedvac wmindisa, viTarca Seurigebel mebrZols macxovris mterTa
israelianebs qvewarmavalTa dageslvisagan icavda. winaaRmdeg, romelnic sityvis ZaliT ise gandevna eklesiidan,
rogorc es T. kukavam SeniSna,13 am iambikos kiTxvisas qa- rogorc iesom SoltiT _ uRirsni taZridan:
rTvel mkiTxvels aucileblad gaaxsendeba n. baraTaSvilis `eSmakT ganPdad da otebad mterTa ganhPved.
`sulo boroto~. jer erTi, orive leqsi mimarTvis formi- scem SoltiTa ganmxsmeliTa taZriT gamo~.
Taa dawerili, avtorebi uSualod borot suls mimarTaven. uwodebs ra `kariT Sesul~ anu WeSmarit mwyemss (me var kari
orivesTan xazgasmuladaa warmodgenili sicrue da amaoeba cxovarTaY. Cem mier Tu vinme Sevides, cxondes. _ ambobs macx-
boroti sulis mier adamianTa sacduneblad gacemul dapir- ovari. in. X, 5,9). efremi erTgvari siamayiT aRniSnavs, rom wm.
ebaTa, oRond im gansxvavebiT, rom romantikosma poetma si- grigolma amxila da daamarcxa `ara kariT SesulTa mwyobri~,
ymawvileSi maTi namdviloba irwmuna. es gaxda mizezi imisa, anu cxvris tyavSi gaxveuli eklesiis cru msaxurTa simravle.
rom, roca dapirebaTa sicrueSi darwmunda, erTgvarad gul-
gatexiloba daeufla, Tumca ara sabolood. miuxedavad sulis b) istoriuli poemebi
simSvidis dakargvisa da imedgacruebisa, Wabuk poets eyo Zala grigol RmrTismtyvelis poetur memkvirdeobaSi isto-
borot sulTan dapirispirebisa da misi gandevnisaTvis: riul poemebs uwodeben nawarmoebebs, romlebSic istoriuli
`ganvedi Cemgan. hoÁ macTuro, sulo boroto!~
14
s. yubaneiSvili. Zveli qarTuli literaturis istoriis qrestomaTia I, Tb.,
13
iqve, gv. 21-25. 1954, gv. 363-64.
162 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 163
movlenebi da faqtebi vrceli leqsebis saxiTaa gadmocemuli. avalSive gansazRvravs. am gansaRvrebaSic Cans da Sinaarsic
rogorc zemoT aRvniSneT, poemebi maT pirobiTad, sivrce- gvidasturebs, rom es vrceli poeturi qmnileba apologias
lis gamo ewodaT, Torem iqidan gamomdinare, rom faqtebisa warmoadgens, romelSic avtori sarwmunoebriv moZRvrebasTan
da movlenebis aRwerisas avtoris pirovnuli gancdebi sWar- erTad, Tanamedrove Tu momavali cilismwameblebisagan saku-
bobs, ufro lirikuli poeziisaTvis damaxasiaTebel niSnebs Tari Tavis dacvasac cdilobs.
amJRavneben da xan elegiebis asociacias aRZraven da xan _ Txzuleba SeiZleba or nawilad daiyos; 1. sakuTari
satirebisas. cxovrebis aRwera konstantinepolSi gamgzavrebamde da 2. kon-
am rigis Txzulebebidan uwinaresad unda davasaxeloT av- stantinepolSi Casvlis Semdeg. pirveli nawili, romelSic po-
tobiografiuli xasiaTis poeturi qmnilebani: `Cemi cxovrebis eti mSoblebis, maT gverdiT gatarebuli bednieri yrmobisa da
Sesaxeb~, `sakuTar Tavsa da episkoposebze~, `Cem Sesaxeb~, am- aTenis warmarTul akademiaSi ganswavlis wlebze mogviTxrobs,
aTgan moculobiTac yvelaze vrceli da Sinaarsobrivadac bevrad ufro xalisiani ganwyobilebiT da, Sesabamisad, na-
yvelaze saintereso da mravalferovania `Cemi cxovrebis Ses- Teli poeturi saxeebiTa gadmocemuli, vidre meore nawili,
axeb~. masSi grigol RmrTismetyveli sakuTar Tavgadasavals romelSic ZiriTadad is tanjvaa asaxuli, rasac poetis faqiz
mis Tanamedrove sazogadoebriv yofasTan mWidro kavSirSi suls, rogorc saero, ise sasuliero wris (da es misTvis gan-
mogviTxrobs da amdenad Tavis Tavze hagiografiul Txzule- sakuTrebiT mtkivneuli iyo) warmomadgenelTa mxridan us-
bas TviTonve qmnis. amasTan, radganac igi sakuTari cxovrebis amarTlo braldebani da ciliswamebani ganacdevinebda.
ara mxolod garegnul faqtebs, aramed dafarul gulismier riT iwvevda ganmartoebuli cxovrebis moyvaruli beri,
zraxvebsa da sulier gancdebsac saocari siwrfeliT, Seula- romlis yvelaze sayvarel saqmianobas RmrTis mWvretelo-
mazeblad gadmoscems, Txzuleba erTgvarad aRsarebasac war- biTi gziT wvdoma da sarwmunoebriv dogmatTa gansazRvreba-
moadgens. ganmarteba warmoadgenda, ase dauZinebel mtrobas mis mimarT?
samecniero literaturaSi aRniSnulia is faqti, rom Tavisi arcTu ise xangrZlivi cxovrebis ganmavlobaSi sasuli-
qristianul mwerlobaSi am saxis Txzulebebs saTave swored ero asparezze aqtiur moRvaweobas igi xom daaxloebiT erTi
grigol RmrTismetyvelma daudo da, rom netar avgustines weli eweoda? im didi talantiT, romelic RmerTma mas misi
Tavisi saxelganTqmuli `aRsarebanis~ Seqmna swored misma moZRvrebis wvdomisaTvis uboZa da im wrfeli siyvaruliTa
zemoxsenebulma avtobiografiuli xasiaTis poemis gacnobam da erTgulebiT, romelic RmerTTan damokidebulebaSi ga-
STaagona. es nawarmoebi gaxda, agreTve, safuZveli ara mx- moarCevda. gavixsenoT, rogor iTxovs igi, ar waikiTxon misi
olod wminda mamaze Seqmnili hagiografiuli Txzulebisa, avtobiografiuli Txzulebebi maT, romelTac Semoqmedis
romelic mis Tanamosaxele xucess ekuTvnis, aramed yvela mimarT msgavsi siyvaruli da erTguleba ar ugrZvniaT.
gamokvlevisac, romelic misi cxovrebis Sesaxeb daiwera. avtobiografiul (istoriul) poemaTa Sinaarsi nawilobriv
nawarmoebis `Cemi cxovrebis Sesaxeb~ Seqmnis mizezsa da ukve gadmoveciT grigol RmrTismetyvelis cxovrebisa da
mizans, Tavad avtori, rogorc es Tavidanve aRvniSneT, Ses- moRvaweobis aRwerisas. amjerad yuradRebas ramdenime sain-
164 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 165
tereso faqtsa Tu movlenasa da poemebis mxatvrul mxareze moawyve, rogorc es Tavad Sen gwadia~. rac mohyva Sedegad ma-
gavamaxvilebT. mis am gulisSemZvrel mxurvale vedrebas, Cven ukve viciT: misi
iqidan gamomdinare, rom ukiduresad gulwrfelia rogorc gardacvalebis Semdeg, grigolma mxolod cota xniT ido Tavs
sakuTari gancdebis gadmocemisas, aseve sakuTar saqcielTa zrunva nazianzis samwysoze.
Sefasebisasac, grigol RmrTismetyveli Tavis Tavs uflebas konstantinepolSi Casul grigol RmrTismetyvels sarw-
aZlevs mkacrad amxilos sasuliero wodeba, romelsac Tvi- munoebis TvalsazrisiT sruli qaosi daxvda. ariozis eresis
Tonac ekuTvnis; `es Cven varT, vinc keTilad rodi vsxedvarT mZlavrobis pirobebSi daubrkoleblad xarobda da hyvaoda
maRal taxtebze, Cven _ winamZRolni xalxisa, maswavlebel- mravali mcdari religiuri swavleba, Seudareblad gaizarda
ni mSvenierebisa; Cven, romelTa xvedria vasazrdooT sulni gzebis ricxvi, romelTac, gansxvavebiT WeSmaritebisaken mi-
RmrTeebrivi sazrdeliT, Tumca SimSils Tavad ganvicdiT; mavali erTaderTi gzisa, adamianebi dasaRupad da warsawyme-
Cven _ mkurnalni uZlurTa, magram imavdroulad mkvdarn- dad ufskrulisaken mihyavda. Tu Zvelad RmerTma isini enebis
ic, romelnic axal-axali seniT vsneuldebiT; Cven, megzurni mixedviT dayo, eSmaki, samwuxarod, azrebiT yofs, rac xdeba
cicabo bilikebisa, Tumca jer araTu aravin agviyvania, Cven mizezi arajansaR swavlebaTa warmoSobisa. maT Soris ixseniebs
Tavadac ar gvivlia maTze~ (`Cemi cxovrebis Sesaxeb~). grigoli rogorc kerpTayvanismcemlobas, varskvlavTmricx-
rogorc es zemoTac iyo aRniSnuli, grigol RmrTismetyv- velobas, iudaizmsa da gnosticizms, aseve TviT qristianobis
els sasimas episkoposis movaleoba arc erTi dRiT ar Seus- SigniT gaCenil eretikul mimdinareobebsac, romelTac um-
rulebia. sasima, rogorc TviTonve ambobs, misTvis iyo adgili, Tavresad samebis pirebis _ Zisa da suliwmindis winaaRmdeg
sadac unda `Seekriba eklebi da ara vardebi eklebidan~. amitom brZola axasiaTebdaT.
amao gamodga mamis, ufrosi grigolis mcdeloba, daeyoliebina miuxedavad imisa, rom erTaderTi WeSmariti swavlebis da-
Svili sasimaSi damkvidrebaze. maSin man axali vedrebiT mimarTa sacavad, amgvar pirobebSi uxdeboda qadageba, rogorc Tvi-
Svils _ masTan erTad ezida tvirTi nazianzis mwyemsmTavrisa: Ton ambobs, warmatebas mainc miaRwia, radgan TiTqmis yvela
`Sen, usayvarleso Svilo, gevedreba mama, axalgazrdas _ moxu- aiZula, misTvis moesminaT: `da vin iyo maTgan iseTi, yuri
ci, msaxurs is, vinc ormagad _ bunebiTac da kanoniTac _ Seni rom ar moepyro Cemi sityvebisaTvis? erTs atyvevebda swav-
meufea, arca oqrosa da arca vercxls, arc Zvirfas qvebsa da lebis Zala, sxvebs simSvides hgvrida gamoTqmis formebi ga-
arc damuSavebul miwis nakveTebs ar viTxov Sengan, naSobo Cemo. reSe mtrobisa, radganac sityvas ara imdenad sayveduriT,
Sen, Svilo, mas ekuTvni, vinc Seni Tavi gvaCuqa. ar Seuracxmyo, ramdenadac guliTadi siyvaruliT warmovTqvamdi. msmenelebs
raTa Cveni saerTo mama Sen mimarTac mowyale iyos. mSvenieria badiT vinadirebdi da ara vgmiravdi, da ar avmaRlebulvar,
Cemi Txovna, yovel SemTxvevaSi igi mamisaa. Sen imden xans ar sxvaTa msgavsad, swrafwarmavali da cvalebadi droebiT... Cems
gicxovria qveyanaze, ramden xansac me msxverpli mimaqvs RmrTi- sityvebSi me vicavdi simSvides, viTarca damcveli sityvisa
saTvis. gamiwie es samsaxuri: is mcirericxovani dReebi maCuqe, mSvidisa, Tanamlmobelisa, vinc dartymas aravis ayenebs~.15
rac sicocxlisaTvis damrCenia, xolo Semdgomi cxovreba ise 15
igulisxmeba sityva RmerTi, ieso qriste.
166 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 167
qristianul mWevrmetyvelebas Cveulebrivi ritorikisagan lad naTqvamic mizezi, romelmac grigol RmrTismetyvels
igi erTi ZiriTadi TvisebiT asxvavebs: Tu sityvebi gareSe swav- ara mxolod krebis, aramed konstantinepolis saepiskoposo
lebaTa Sesaxeb saCveneblad, an axalgazrdebis Sekrebebze maT- kaTedris datovebac gadaawyvetina. man SekrebilT mimarTa:
Tvis sanimuSod warmoiTqmeba, qristian orators erTi mizani `neba momeciT xeli aviRo taxtze da ganmartoebiT vicxovro,
aqvs _ simarTlis Tqma. amitomac sWirdeba mas gansakuTrebuli radgan es bevrad ukeTesia imaze, _ icxovro axloblebTan,
sifrTxile sityvis warmoTqmisas, raTa Wkvianurad ilapara- magram ar gqondes Zala maTi mimxrobisa da arc Sen SegeZlos
kos da gonivrulad isminos. grigol RmrTismetyveli gvirCevs daeTanxmo maT sakuTari gonebis sawinaaRmdegod~.
orive SemTxvevaSi erTi marTali sazomiT visargebloT, esaa saeklesio krebis monawileTaTvis sruliad Suferebeli
SiSi. smena ufro naklebad gvagdebs safrTxeSi, vidre ena, magram mRelvarebiTa da SfoTviT SeZrwunebuli grigoli daufaravad
kidev ufro naklebi iqneba safrTxe, Tu smeniTac naklebs miiReb; ambobs, rom `amgvar adamianebTan ar moisurvebda TaTbirs aravin,
`ratom unda Seexo sibilwes da mokla goneba Seni? ratom unda visac RmrTis SiSi da episkoposis taxtis pativiscema hqonda~.
miuaxlovde cofiani ZaRlis sunTqvas?~ _ kiTxulobs igi. gansakuTrebiT mZime STabeWdilebas tovebdnen axalgazrdebi,
rogorc TviTonve gveubneba, sityvasa da mis warmoTqmasTan romelTa Sesaxebac wers: `isini hgvandnen krazanebs, romelnic
damokidebuleba man wminda werilidan iswavla. amitomac ax- xan aqeT awydebian da xan _ iqiT, da bolos saxeSi ecemian vinmes~.
denda zemoqmedebas msmenelebze da misive sityvebiT rom TqvaT,
erT-erTi mdidari miwaTmoqmedic Seiqna: `Cemi yana jer kidev g) marxvis dros dumilze
ar iyo mzad mosamkelad; nawili ukve wminda xorblad iqca, leqsi, rogorc es saTaurSive Cans, Segvagonebs, rom WeS-
nawili puradac gamocxva, romelic saboloo Sedegia miwaTmo- maritad icavs marxvas is, vinc ara mxolod cxoveluri saz-
qmedebisa. magram am puriT axla isini ikvebebodnen, romelTac rdelis miRebas ukrZalavs Tavs, aramed eniTac marxulobs,
wveTi oflic ki ar hqondaT daRvrili misi moyvanisaTvis~. anu marxvisas gansakuTrebiT erideba moyvasis lanZRva-gineba-
konstantinepolis meore msoflio krebis Sesaxeb saubri- sa da uSveri sityvebis warmoTqmas. _ ena erTi umciresTagania
sas, grigoli ixsenebs antioqiis mTavarepiskopos meletis da adamianis agebulebis Semadgenel nawilTagan, magram ZaliT
dauviwyar portrets gvixatavs sulieri moRvawisas, romelSic yvela danarCens aRemateba.
garegnoba da sulieri samyaro erTmaneTs srulad Seesabameba ena yvelaze didi mteria adamianebisa. grigol RmrTism-
da erTmaneTze metyvelebs. zneobiT martivi, RmerTSemosili etyveli mas uwodebs cxens, `romelic yovelTvis win garbis~.
mamis `naTeli mzera~ pativiscemas aRZravda, Tavxedobas To- isaa yvelaze mza iaraRi. yvela boroti Canafiqris ganxor-
kavda da mis pirovnebaSi `suliwmidis mier damuSavebul yanas~ cieleba _ iqneba es mkvleloba, mruSoba qurdoba Tu oqros-
warmoaCenda. antioqiis patriarqi marTlac iseTi iyo, ro- moyvareoba, adamianisagan jafasa da dabrkolebaTa gadalaxvas
goric saxeli hqonda (Mevlito~ qarTulad Taflisas niSnavs), moiTxovs. jafisa da winaaRmdegobaTa gadalaxvis gareSe cod-
radgan TvisebebiTac Tafls esgavseboda . vis Cadena mxolod enas SeuZlia. eniT Cadenili codva poetis
brZnuladacaa gaazrebuli da imavdroulad moxdeni- mier mxatvrulad asea warmodgenili: `msroleli ukve axlosaa,
168 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 169
uwyalo isari ukve mSvildSia, xolo mSvildi mozidulia gas- yanas zians ver ayeneben da ver anadgureben. xolo Tuki sityva
asrolad. gauSvebs Tu ara azri isars, igi gafrindeba da yove- mravalmJRer enas moswyda, igi maSinve TavSeukaveblad bobo-
lives amxobs: miwiersa da zeciers, cocxlebsa da jer kidev qrobs da ukan daxeva ar icis.
daubadeblebs, frTxilebsa da gaufrTxileblebs, mtrebsa da ukeTu moRunul rtos sawinaaRmdego mimarTulebiT nel-
megobrebs, Soreulebsa da axloblebs; misi samiznea yvela~. nela gadavRunavT, xels rom gavuSvebT, igi ukve swori iqneba.
metaforaSi msroleli adamiania, romelic eniT codavs; isari msgavsad amisa, SeamCnia ra, rom gaqceulma sityvam aRarc wona
sityvaa, xolo mSvildi _ ena. icis da aRarc zoma, wm. grigolma sityva sruliad moToka,
SeuZlebelia im wyenaTa CamoTvla, romelTac ena gvayenebs; raTa enas eswavla, ra unda eTqva da ra _ ara, rac mkurnalo-
Tu moindomebs, mas advilad SeuZlia saxli _ saxls, qalaqi _ bis saukeTeso xerxi gamodga, radgan ena, romelic mdumare-
qalaqs, xalxi _ xelisuflebas, xelisufleba qveSevrdomebs bas SeiTvisebs, keTilad metyvelebasac iTvisebs. isic didi
gadaamteros. igi mtrobas ise wamierad aagizgizebs, viTarca SenaZenia, Tu SegiZlia daiWiro sityva, romelic mzadaa Tavs
naperwkali Calas. daatydes mas, vinc Sens guls garedan dartymebiT tkivils
rogorc wm. grigoli ambobs, eniT umReris igi zecaTa ayenebs. moaTviniereb ra sityvas, risxviT gamowveul mRelva-
meufes, did RmerTs, samebis Seuqmneli naTlis brwyinvas, sa- rebasac Caawynareb da misgan gamowveuli tanjvisganac mois-
myaros simwyobres, qristes tanjvaTa uxrwnel didebas, rom- veneb. magram yovelive amis misaRwevad didi meufis _ qristes
liTac adamiani ganaRmrTo, SeuerTa ra kacobrivi buneba (xati) winamZRolobaa saWiro. Tuki mesaWed qriste ar geyoleba, ara
zeciurisas. magram enas sapirispiroc SeuZlia. amitom igi enas- Tu dumilis, ufro didi Rvawlis daTmenac usargeblo iqneba.
Tan mimarTebaSi gansakuTrebul sifrTxiles mRvdelTmsaxurT wm. grigolis rwmeniT, misma mouTvinierebelma, magram keTi-
urCevs, radgan wminda msxverplis Semwirvelebma enac wmindad lad metyvelma enam aqcia igi SurianTa Tavdasxmis obieqtad.
unda Seinaxon. magram ganwmendili enisaTvis ganwmendili gon- amitomac mouwodebs enas dumilisaken, Tumca, ra Tqma unda,
ebaa saWiro. amitomac natrobs Zalas, Seryvnili da meryevi ara didi xniT. miuxedavad gamZafrebuli (logosis, qristes)
gonebis, romelic amao swrafvaTa Soris aqeT-iqeT iryeva, mtrobisa, wm. grigoli ar apirebs samudamod Seikras ena da
mizanTan, ukeTesad rom vTqvaT, qristesTan, Tundac jaWvis amiT sityvis moZuleT didi sixaruli mianiWos. igi RmerTs
yulfiT misayvanad, raTa igi misi naTlis sxivebma ganabrwyinos. evedreba ixsnas sastik enaTagan da Tavis naTelSi Seiyvanos,
Tumca poetma sakuTari goneba, borotebisagan, rac Sei- sadac bageebiT RmrTis sadidebeli mwyobri simReris war-
Zleba, metad dasayeneblad, SigniT gamoketa, magram man mainc moTqma SeeZleba. `miiRe es uxmo uwyeba Cemi xelisagan, raTa
SeZlo xetiali daewyo RmrTisagan Sors. grigol RmrTism- iqne mauwyebeli Zegli Cemi dumilisa~, _ mimarTavs igi wrfeli
etyveli mSvenier poetur saxes qmnis, roca sakuTari gonebis vedrebiT yovelTa Semoqmeds.
amgvar mdgomareobas qvebiT mtkiced SemozRudul cecxls Txzulebis `marxvis dros dumilze~ logikur gagrZelebas
an niaRvars adarebs. marTalia, isini zRudis SigniT mZvinva- warmoadgens leqsi `dumilis Semdeg saaRdgomo simRera qristes
reben, magram samagierod mis gareT verc buCqnarsa da verc mimarT~. sainteresoa, rom eniT marxvas aRdgomisas igi qristes
170 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 171
saxelis warmoTqmiT ixsnilebda: `meufev Cemo, qriste, ramde- warmoTqmuli ori sityva mxolod daiwera da arasodes war-
nadac didi xniT Sekavebul sityvas isev haers vaZlev, bageni moTqmula; xolo rac Seexeba sityvas, romelSic igi Tavs imar-
Cemni pirvelad Sen warmogTqvamen. winaSe Sensa Cemi gonebidan Tlebs mamisagan mRvdlad kurTxevis Semdeg pontoSi gaqcevis
gadmovRvri am sityvas _ ubiwo ZRvens uwmindesi msxverplisa~. gamo, warmoTqmisas SedarebiT mokle yofila da ganvrcobili
_ ase mimarTavs is sityva RmerTs. saerTod, mTeli Txzuleba saxe gadamuSavebis Sedegad miuRia.
ieso qristes da misi aRdgomis sadidebels warmoadgens. sityvaTa didi nawili dogmaturi xasiaTisaa da ZiriTa-
grigol RmrTismetyvelma gansakuTrebuli roli Seasrula dad erTarseba sampirovan RmerTze qristianuli moZRvrebis
bizantiuri qristianuli mwerlobis mier srulyofilad aT- ganmartebas eZRvneba.
visebaSi im miRwevebisa, romelic antikur mwerlobas gamo- sanimuSod ganvixilavT mis mier ieso qristeze ukiduresi
arCevda mxatvruli sityvis ZaliTa da silamaziT. ariozelebis, e. w. evnomioselTa, swavlebis gasabaTileblad
konstantinepolSi warmoTqmul xuT sityvaTagan pirvels,
d) saRmrTismetyvelo sityvebi romelic faqtobrivad Sesavals warmoadgens danarCen oTx
grigol nazianzelis Semoqmedebis mkvlevarTa aRiarebiT, sityvaSi gadmocemuli RmrTismetyvelebisaTvis. Tavis mxriv,
rogorc RmrTismetyveli, grigoli gamoirCeoda RmrTeebriv mas sakuTari Sesavali aqvs, romelSic grigoli, maT, vinc
saidumloTa Rrma wvdomiT, msjelobis uCveulo ZaliT, zecis sityvebiT eSmakobaSi daxelovnebulni arian da ampartavno-
yvelaze miuwvdomel idumalebaTa naTlad da gansazRvrulad ben, afrTxilebs, rom RmrTisgan gankiTxvis Jami aucileblad
gadmocemisa da yvelaze rTul sakiTxTa advilad gadaWris daudgebaT. miuxedavad imisa, rom Cveulebriv isini Sors dgan-
gasaocari unariT. sabednierod, misi gonebis mWvretelo- an WeSmaritebisa da ieso qristes swavlebisagan, qedmaRlurad
biT Zalas, ramdenadac es Seqmnili kacobrivi gonebisTvisaa moZRvraven sxvebs, sneulni arian Ziebisa da kamaTisaTvis, ris
SesaZlebeli, Seecno yovelTa Semoqmedi RmerTi, sruliad gamoc swored maTgan `iqmnebian Surni, Ãdomani, gmobani, iWuni
Seesatyviseboda Zalac Semecnebulis gadmocemisa. Zlieri, borotni~ (I tim. 6,4).
waruSleli zemoqmedeba, romelsac grigol nazianzelis si- kargi iqneboda, rogorc grigol RmrTismetyveli wers,
tyvebis mkiTxveli ganicdis, ganpirobebulia maRali stil- isini iseve marjveni yofiliyvnen sibrZnis saqmian siyvarulSi,
isaTvis damaxasiaTebeli simwyobris, mravalferovani warmo- rogorc ena aqvT marjve da sityvebiT, rogorc koWebiT, ise
saxvebis, uxvad warmodgenili mxatvruli xerxebis, cocxali TamaSoben. RmrTismosaobis nacvlad mxolod imaze zrunaven,
saxeebisa da ferweruli analogiebis SeerTebiT sakvirvel rogor wamoWran, an gadawyviton romelime sakiTxi. yvela epo-
siwrfelesa da guliTadobasTan. qisaTvis saerToa da nacnobi grigol RmrTismetyvelis mier
CvenTvis wm. grigolis 45 sityvaa cnobili. maTi umetesi daxatuli saxe fuWi da amao kamaTis moyvarulisa, romlis
nawili msmenelTa winaSea warmoTqmuli, Cawerili swrafad mTeli niWierebac mxolod usargeblo kamaTis wamoWrasa da
mweralTa mier da Semdeg Tavad avtorisagan gasworebuli. mis warmarTvaSi mJRavndeba. `yvela moedanze maTi sityvebi
fiqroben, rom imperator iuliane gandgomilis winaaRmdeg unda ismodes, yvela nadimze mowyeniloba unda Camoagdon
172 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 173
fuWi metyvelebiTa da ugemovnebiT, yvela dResaswauls unda seniebisa da didebisaTvis; rac Seexeba xsovnas RmrTisa, misi
daukargon sazeimo ganwyobileba~, _ wers maT Sesaxeb igi. azriT, igi `kidev ufro aucilebelia, vidre sunTqva~. RmerTi
grigolma kargad icis, rom amgvarTaTvis misi es sityvac ara mxolod yovelTvis unda gvaxsovdes, aramed guliT, gon-
SeiZleba qilikisa da Sepasuxebis sababi gaxdes, radgan, ro- ebiTa da keTili saqmeebiT maradis unda vadidebdeT. amasve
gorc es uvicebsa da utifrebs sCveviaT, Tavxedurad amtkice- gvaswavlis mefsalmune daviT mefec: vakurTxo ufali yovelsa
ben, rom yvelaferi ician da yovelives Seswavla SeuZliaT. Jamsa, maradis qebaÁ misi pirsa Cemsa (fs. 32,1).
maTgan gasxvavebiT, grigol RmrTismetyvelis azriT, jer `ase rom, _ ganmartavs wm. grigoli, _ vkrZalav ara mudmi-
erTi, brZnad metyveleba RmrTis Sesaxeb yvelas ar SeuZlia, vad moxseniebas RmrTisa, aramed laparaks masze, magram arc
xolo visac SeuZlia, man unda icodes, rom amisTvis Sesaf- laparaks, TiTqos igi codva iyos, aramed RmrTismetyvelebas
erisi dro, msmeneli da Tema unda SearCios, anu misive si- Seuferebel dros, ara swavlebas moZRvrebisa, aramed uzu-
tyvebiT rom vTqvaT, `sibrZnismetyveleba ara yovelTvis, ara moebas swavlebisa ~.16 Tumca Tafli Taflia, magram zedmetad
yvelas winaSe da ara yvela sakiTxze dasaSvebia~. 1) RmerTze misi miReba sapirispiro Sedegs _ gulisrevas iwvevs.
brZnuli saubari SeuZlia mxolod mas, vinc suli da sxeuli brZeni solomonis msgavsad, romelic gvaswavlis, rom yove-
ganiwminda, an ukidures SemTxvevaSi, iRvwis, rom ganiwmin- lives Tavisi dro aqvs (ekl. 3,1), grigol RmrTismetyvelic
dos, vinc cxovreba WvretaSi gaatara, an atarebs. amisTvis Tvlis, rom TviT mSvenieric ki ver iqneba mSvenieri, Tuki igi
ki amqveyniur sazrunavTagan moclaa saWiro, rogorc amas uSverad warmoiSoba, iseve rogorc yvavili sruliad Seufere-
Tavad RmerTi Segvagonebs daviT winaswarmetyvelis piriT: belia zamTrisaTvis, mamakacis samosi dedakacisaTvis da deda-
moicaleT da gulisÃmayavT, rameTu me var RmerTi (fs. 45,11). kacisa _ mamakacisaTvis, geometria glovis Jams da cremlebi
2) vis winaSe SeiZleba saubari RmerTze? maT winaSe, romeln- nadimisas.zemoTqmulidan gamomdinare, igi TavisTavs miznad
ic gulmodgined cdiloben garkvevas rwmenis sakiTxebSi da usaxavs im sazRvrebSi isibrZnismetyvelos, romelic WeSmarit
ara imaTTan, romelnic amgvar sakiTxebze cxenTa Sejibris, qristians Seefereba (Ei[sw tw`n hJmetevrwn o{rwn filosofw`men) da ar
sanaxaobaTa xilvisa da simReraTa mosmenis Semdeg msjelo- igalobos galobaY uflisa `queyanasa ucxosa~ (fs. 136,4), anu
ben. maTTvis es saubari garTobis nawilia, raTa kidev erTx- ganurCevlad yvelas _ ucxosa Tu Tavisianis, mtrisa Tu mego-
el ikamaTon da Tavic gamoiCinon daxvewili gamoTqmebiT. 3) bris, keTilad ganwyobilisa Tu borotmzraxvelis gasagonad.
raze unda visibrZnismetyveloT da ra zomiT? imaze, rac Cveni ramdenadac qristianobis mtrebi dasayrdens TavianT cru
gonebisaTvis misawvdomia da im zomiT, ramdensac msmenelis swavlebaSi ver puloben, mas WeSmariti moZRvrebis gadmoce-
gonebrivi unari Seswvdeba. sxva SemTxvevaSi msmenels misTvis mis sust mxareebSi eZieben; amitomac esxmian Tavs gaafTrebiT
rTuli da gaugebari swavleba SeiZleba im tvirTad eqces, misi gadmocemisas Tundac uneblieT daSvebul Secdomasa Tu
romlis simZimec mas qveS moiyolebs. uzustobas.
ra Tqma unda, Sesaferis dros grigol RmrTismetyveli   pirveli sityva RmrTismetyvelebaze. Gregorius Nazianzenus. Adversus Euno-
16

mianos (orat. 27). I. Barbel. Gregor Von Nazianz. Die fünf theologische Reden. Dus-
RmerTze sibrZnismetyvelebisaTvis moiTxovs da ara misi mox- seldorf: Patmos _ Verlag. 1963, I, 2 gv. 6.
174 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 175
Tavis mxriv, wmida mama sityvis warmoTqmas imaT gasagonad, (rom. I, 30), sarwmunoebis mtrebi ratomRa ityvian uars imaze,
romelTac sasmenelni bilwsityvaobiTa da mkrexelobebiT aqvT rom amiT isargeblon?
wabilwuli, ar apirebs; arc imas dauSvebs, rom qristianebTan ai, samwuxaro Sedegi TanamosaxeleTa _ qristianTa Soris
SedarebiT ufro didi patviscema saaugo zRaparTa msaxurebs atexili SuRlisa, romlis mizezic RmrTis Sesaxeb moZRvrebis
_ eSmakTa Tayvanismcemlebs ergoT, romelnic sxvebisTvis _ gadaWarbebuli gamomeZieblobisa da RmrTismetyvelebaSi
gaundobelTaTvis TavianTi swavlebis gamJRavnebas sakuTari gaumarTlebeli siaxlis Setanis survilia. am surviliT Sepy-
sisxlis daRvras amjobineben. sityvis Tqmaca da dumilic is- robilni isini SeSlilebs emsgavsebian da daundoblad ebrZvi-
eve moiTxovs Sesabamisobas, rogorc samosi, sakvebi, sicili an yvelas, vinc mis asrulebaSi xels uSlis da ewinaaRmdegeba.
Tu siarulis manera. sityvaSi gajibrebac, roca igi RmrTis brZolas ariozis eresis mimdevrebTan logosis _ sityva
Sobas, Sesaqmes, (gan)kveTas, gayofasa Tu aRlevas exeba, rju- RmerTis dasacavad igi jer qristianuli moZRvrebisaTvis
lis kanonebs unda emorCilebodes. ucxo da mravalricxovani legionis (to; ajllovtrion kai; to;n polu;n
zemoTqmulidan gamomdinare, wm. grigoli logikurad svams legew`na) CamocilebiT _ misi Rorebis koltSi SegzavniT da
kiTxvas: ratom unda moisminos yovelive amis Sesaxeb man, vinc ufskrulSi CaCexviT iwyebs.17 es aucileblad miaCnia imisaT-
maT yurs mtruli ganwyobilebiT ugdebs? ratom unda aqcion vis, raTa WeSmariti RmrTismetyveli, viTarca qandakeba, Tavisi
qristianebma bralmdebelni msajulebad da mtrebs xelSi max- mSvenierebiT gamokveTos (xevswmen eij~ kavllo~, w{sper ajndriavnta,
vili ratom unda miscen? 1,6). magram vidre am saqmes Seudgebodes, grigol RmrTism-
am kiTxvebs aseve logikurad mosdevs momdevno kiTxva wm. etyveli cdilobs TviTonac gaerkves da msmenelic gaarkvi-
mamisa: roca WeSmarit RmerTsa da mis moZRvrebaze vsaubrobT, os, ras niSnavs ieso qristes Sesaxeb swavlebis gadmocemisas
davfiqrebulvarT ki, rogor Seiwynarebs Cvens sityvebs is, TavdauWereli sityvamravloba, xom ar aris igi seni enisa?
vinc mxars mruSobasa da yrmaTa gaxrwnas uWers, vinc vnebebs da Tu senia, ras niSnavs es axali sneuleba, es gaumaZRroba
eTayvaneba da ar SeuZlia moazreba arafrisa, rac sxeulze (ajplhstiva)? _ svams kiTxvas igi da es maSin, roca ar iqeba arc
maRlaa? vinc guSin da guSinwin aRmarTavda kerpebs RmerTebi- stumarTmoyvareoba da arc ZmaTmoyvareba, arc colqmruli
sa, romelnic yvelaze urcxvi saqcielebiT arian cnobilni? da siyvaruli da arc qalwuleba; aravis ukvirs arc glaxakTa
Tanac, rogorc amas miCveuli iyo, nivTierad, samarcxvinod da dapureba, arc fsalmunTa galoba, arc RamisTeviT locva,
umecrulad; is xom Cvens RmrTismetyvelebas sakuTari Rmer- arc cremlebi? arc sxeuls Trgunaven marxvebiT, da arc
Tebisa da vnebebis damcvelad gadaaqcevs?(1,6). RmrTisken waremarTebian locviT?
kidev ufro mZime dartymas ayeneben eklesias isini, arc ukeTess umorCileben uaress, anu mtvers (igulisxmeba
romelnic Tumca Tavs qristianebs uwodeben, magram qris- xorci) suls, viTarca sworad ganmsjelni sakuTari agebulebi-
tianul RmrTismetyvelebas sakuTari miznebisaTvis borotad 17
wm. mama saxismetyvelebisaTvis moxdenilad iyenebs saxarebis epizods eS-
iyeneben, riTac warmarTebs eklesiasTan brZolas uadvileben. makeulis Sesaxeb (mrk. V, 2-13; lk. VIII, 26-33). ra Tqma unda, aq ucxosa da mra-
valricxovan legionSi qristianuli RmrTismetyvelebisaTvis ucxo da
roca e. w. qristianebi TviTon xdebian mompovnebel borotisa Seuferebeli cru swavlebani igulisxmeba.
176 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 177
sa, arc cxovrebas aqceven sikvdilze zrunvad, arc xsovniT ki, igi Tavisi gauvalobiTaa viwro.
maRlidan warmomavlobisa ganamtkiceben meufebas vnebaTa Tvlian ra, rom amxiles RmrTis Sesaxeb eklesiis swavlebis
zeda, arc mrisxanebas iokeben, ampartavnobiT gaberilni da simwire, eresis mimdevrebma yvela sxva gzaze uari Tqves da mx-
gamxecebulni, arc damamcirebel gandidebas skuTari Tavisa, olod erT, rogorc TviTon warmoudgeniaT, gonebiT mWvret-
arc ugunur sevdas, arc TavaSvebul avxorcobas, arc meZa- elobis gzas daadgnen, rasac, Tavis mxriv, grigol RmrTism-
vur sicils, arc utifar mzeras, arc gaumaZRar smenas, arc etyveli ybedobasa (ajdolesciva) da bodvas (terateiva) uwodebs da
uzomo sityvamravlobas, arc ukuRmarT azrebs da saerTod pavle mociquls imowmebs, romelic niWTa CamoTvlisas mkacrad
arc arafers, rac Cven winaaRmdegaa da rasac boroti Cvenganve sayvedurobs maT, vinc am gzas ara RmrTisgan mowodebiT, aramed
iRebs, roca CvenSi, rogorc amas wm. werili ambobs, sikvdilis TviTneburad irCevs, roca wers: nu yovelni mociqul iyvnena? nu
sarkmeliT (ierem. 9,21) anu grZnobaTa organoebis meSveobiT yovelni winawarmetyuel? nu yovelni moZRuar? (I korin. 12,29).
(aijsqhthrivwn) Semodis (1,7). wminda grigoli mkacrad amxels eretikuli mimdinareo-
xatavs ra mZime suraTs eklesiaSi Seqmnili viTarebisa, wm. bis ideologiur moZRvrebs, romelnic sakuTari swavlebis
grigols TviTonve gamoaqvs daskvna, rom es viTareba sxeulisa momxreTa da eklesiis mowinaaRmdegeTa gamravlebis mizniT,
sapirispiroa imisa, rasac qristianuli cxovreba gulisxmobs. sarwmunoebis sakiTxebze msjelobisaTvis sruliad uvic ada-
`CvenTan yvelaferi piriqiTaa~ (pa`n me;n ou\n tounantivon I, 7), _ mianebsac ki aqezeben, xels uwyoben maT viTomdac RmrTisme-
wers igi da guldawyvetilia imis gamo, rom eretikosTa Tav- tyvelebad warmoCenas, maSin, roca sinamdvileSi maTi gonebri-
dasxmisagan sarwmunoebrivi moZRvrebis siwmindes gulmxur- vi uZlurebiT sargebloben, amitomac sruliad samarTlianad
valed arc isini icaven, romelTac es moeTxovebaT. viTarca sayvedurobs SedarebiT gonebasust adamianTa sakuTari
mefeni, romelnic gamarjvebis Semdeg mtrebs iwyaleben, ase miznebis misaRwevad gamoyenebisaTvis:
aZleven isini Tavisuflebas sxvaTa vnebebs, Tuki isini maT `vTqvaT, Sen maRali xar, maRalTa Soris umaRlesi, Tu
Tavze xels gadausvamen, xolo RmrTis winaaRmdeg kidev ufro gnebavs, Rrublebze maRalic ki; mWvreteli uxilavTa, msmene-
gabedulad da gaborotebiT aRiZvrebian. li gamouTqmelTa, zecad atacebuli, viTarca elia; viTarca
RmrTis sasufevelSi mravali savanea, sadac netarTa mose, Rirsqmnili RmrTis gamocxadebisa da zecieri, viTarca
gansveneba da dideba elis. adamianebs maTi mopoveba SeuZliaT. pavle; ratom xdi erT dReSi sxvebs wmindanebad, ratom asxam
isini ama Tu im savaneSi, Sesabamisad maTi rwmenisa, amqveynad xels RmrTismetyvelebad, da TiTqos, STaberav ra maT gan-
gatarebul sxvadasxvagvar cxovrebasa da sakuTar arCevans swavlulobas, umecar swavlulTa gundebs ratom qmni? ratom
mihyavs. amitomac ewodebaT maT gzebi, Tumca sinamdvileSi xlarTav obobas qselSi SedarebiT uZlurebs da Tanac ise,
gza erTia da isic viwro. erTi _ saTnoebasTan mimarTebiT, TiTqos es brZnuli da didi saqme iyos? ratom aRZrav sarw-
romelic, miuxedavad misi mravalsaxeobisa, erTia; xolo vi- munoebis winaaRmdeg krazanaTa budeebs? ratom amravleb Cven
wroa misTvis, visac am gziT siaruli guliT swadia, im jafis winaaRmdeg kamaTis xelovanT, viTarca Zvelad miTebi gigan-
gamo, romlis gawevac mouwevs; biwierebis gziT mavalTaTvis tebs? viTarca raRac nagvis grovas, erT Txrilsa Sina risTvis
178 wmida grigol RmrTismetyvelis cxovreba da poeturi Semoqmedeba 179
kreb yvelas, vinc ki kacTa Soris qarafSuta da arakacia, pir- Tqma unda, es warmateba usafrTxo ar iqneba.
ferobiT kidev ufro aqalaCuneb da Seqmeni ra urjuloebis Camoayaliba ra pirvel sityvaSi vis xelewifeba RmerTze
axali saxelosno (ejrgasthrivon), maTi ugunurebiT ugunurad sibrZnismetyveleba, ra Jams, vis winaSe, ra zomiT da romel
risTvis sargeblob?~ (I,9). sakiTxebze, meore sityvaSi grigol nazianzeli ukve uSualod
ukeTu enis gardauval batonobas Tavs ver aRweven da misi RmrTismetyvelebis gadmocemaze gadadis da vedrebiT mimar-
qavilis daZleva maT Zalebs aRemateba, grigol RmrTismetyve- Tavs yovladwminda samebas: mamas _ raTa mowyaled moxedos,
li eretikosebs mraval sxva saganze miuTiTebs, romliskenac Zes _ raTa Semwed eqmnes da suls _ raTa STagoneba uboZos.
WeSmariti sargeblis misaRebad es sneuleba unda miaqcion. igi siamovnebiT eZleva RmrTis gonebiT Wvretas, rasac sim-
magaliTad, SeuZliaT daamxon piTagoraseuli mdumareba, or- bolurad mTaze asvlas uwodebs (msgavsad winaswarmetyveli
fikosTa cercvebi (kuavmou~) da es brtyeli gamoTqma `Tavad mosesi, romelsac RmerTi sinas mTaze esaubra), rac erTdrou-
man Tqva~ _ Aujto;~ evfa; platonis ideebi, gadasaxlebani Cveni lad surs da aSinebs kidec: surs, sasoebiT RmrTis siaxlovis
sulebisa da wrebrunvani, gaxsenebani (ajnamnhvsei~) da uSveri gancdisa, xolo eSinia, sakuTari uZlurebisa gamo.
trfobani, mimarTuli sulisken mSvenier sxeulTa meSveobiT gamocdilebis safuZvelze grigoli askvnis, rom miuwvdome-
(tou;~ ouj kalou;~ dia; tw`n kalw`n swmavtwn ejpi; yuch;n e[rwta~);; epi- lia ara moazreba imisa, rom RmerTi arsebobs, aramed Secnoba
kures uRmerToba, atomebi da ugunuri tkboba, aristoteles imisa, rogoria igi, Tumca zogierTi misi Tvisebis Secnoba Ses-
mwiri gangeba (provnoian), xelovnuri, usicocxlo swavlebani aZlebelia samyaros mixedviT, romelic Seqmna da romelic iseve
sulze da kacobrivi Sexedulebani dogmatebis Sesaxeb (tw`n metyvelebs Semoqmedze, rogorc barbiTi masze, vinc igi gaakeTa,
dogmavtwn), qedmaRloba stoikosebisa (ojrfuvn), gaumaZRroba an imis Sesaxeb, vinc masze ukravs. vidre RmrTismetyvelebaze
(livcnon) da masxroba (ajgora`ion) kinikosebisa; sicariele (to; warmoTqmul momdevno sityvebSi yovladwmida samebis pirebsa da
kevnon) da sisavse (to; plh`re~) monaCmaxTa (tw`n lhrhmavtwn) Rmer- uSualod ieso qristeze _ Ze RmrTisaze da suliwmidaze isau-
Tebis, msxverplSewirvis, kerpebis, keTilTa da borot de- brebdes, grigoli aq RmrTeebis iseT zogadsa da saerTo Tvise-
monTa, RmerTTa da sulTa gamoZaxebis (qeagwgiva~, yucagwgiva~) bebs warmogvidgens, rogoricaa usxeuloba, gareSemouwerloba,
da varskvlavTa Zalis Sesaxeb, romelTac samisnoebSi hyvebian. miuwvdomloba, gamouTqmeloba, yvelgan myofoba.
icis ra, rom ampartavnobiT Sepyrobilma, pativisa da didebis samobiT erTi RmerTis aRmsareblobisa da masze trinita-
maZiebelma e. w. qristianebma zemoxsenebuli SeTavazebuli Teme- ruli swavlebisaTvis grigol RmrTismetyvels, iseve rogorc
bi, viTarca umniSvneloni da ukve mravalgzis mxilebulni, Sei- basili dids, sami RmerTis (triTeizmi) aRiarebaSi sdebdnen
Zleba sityvebis miZRvnisaTvis uRirsad CaTvalon, wm. grigoli brals. amitom man didi dro da energia moaxmara sazogadoe-
maT samyaros an samyaroTa Sesaxeb, materiasa da sulze, gonier bisaTvis imis ganmartebas, rogor unda gulisxmaeyoT erTi
arsebaTa keTilsa da ukeTur bunebaze, aRdgomaze, samsjavroze, RmerTis sampirovneba, rasac safuZveli basili didis 38-e
samagieros mizRvasa da qristes vnebebze sibrZnismetyvelebas werilma Cauyara, romelSic dadgenilia Sinaarsobrivi sxvaoba
sTavazobs, sadac SesaZloa, warmatebasac miaRwion, Tumca, ra terminebs arssa da hipostass (pirs) Soris.
180 wmida grigol RmrTismetyvelis 181
samive piri arsiTa da yvela TvisebiT, garda erTi ganmasx-
vavebeli, sakuTari Tvisebisa (TiToeulisa TviTebaY), erTi
da igivea. swored pirebis am sakuTar TvisebaTa aRmniSvnel
terminTa dazustebaSi miuZRvis gansakuTrebuli wvlili wmida grigol RmrTismetyveli
wmida grigol RmrTismetyvels, kerZod, mamis ganmasxvaveb-
el Tvisebas uSobeloba (ajgennhsiva) ewoda, Zisas _ Sobiloba pirveli mosamzadebeli sityva
(gevnnesi~), xolo suliwmidisas _ warmovlineba, gamomavloba RmrTismetyvelebis Sesaxeb
(e[kporeusi~)18. terminis e[kporeusi~ sinonimad wm. mama xSirad evnomioselTa1 winaaRmdeg2
iyenebs terminebs provodo~, provblhma, e[kpemiyi~.
43-e sityvaSi `naTlisRebisaTKs~ zustadaa Camoyalibebuli 1. sityvas sityvaSi gawafulTa mimarT wminda werilis si-
dogmaturi swavleba yovladwmida samebaze _ mamasa, Zesa da tyvebiT daviwyeb: aha, me Senzeda, qedmaRlobav (ierem. 50, 31),
suliwmidaze: `amas mogcem yovlisave cxovrebisa Senisa zi- radgan arian, marTlac arian adamianebi, romelTac Cveni si-
arad da Pelisa ampyrobelad, erTsa mas RmrTeebasa da Zalsa, tyvebis mosmenisas smenaca da enac da, rogorc vxedav, ukve
romeli ipoebis samTa maT Soris erTobiT da samsa mas Semo- xelebic eqavebaT da romelnic uwminduri fuWmetyvelebiT
hkrebs ganyofilad. arca uwesoY ars bunebiTa, anu arsebiTa, (bebhvloi~ kenofwnivai~), maTTvis crumecnieruli Sepasuxebe-
arca aRorZndebis da daakldebis gardamatebulebiTa da dam- biT (ajntiqevsesi) da sruliad usargeblo sityvieri brZole-
cirebiTa. yovliTurT swor ars, yovliT kerZo igive ars, biT (tai`~ logomacivai~)3 xaroben. ase uwoda xom yovelives, rac
viTarca erTi cisa SuenierebaY da sidide. sityvaSi zedmeti da amaoa (perivergon), Semoklebuli sityvis
samTa miuwdomelTa miuwdomeli erTobaY _ TiToeuli TK- (lovgou suntetmevnou)4 mqadagebelma da Tavsmdebma pavlem, meTe-
sagan RmrTad ixilvebis, viTarca mamaY, egreTve ZH, viTarca vzeTa mowafem da maswavlebelma. kargi iqneboda, rom isini,
ZÀ, egreTve suli wmidaY, TiToeulisa TKTebaY damarxul ars. romelTac Cveni sityva exeba, ramdenadme mainc saqmian si-
RmerT arian samnive zogad gulisPmissayofelni: igi _ er- 1
kvizikis episkoposi evnomiosi ariozis eretikuli swavlebis aRmavlobis
TarsebisaTKs da ese _ TviTmpyrobelobisaTKs~.19 meore etapze ukidures ariozelTa frTas meTaurobda. is da misi mimdevrebi,
fasdaudebelia wvlili, agreTve, wminda grigol RmrTism­ e. w. evnomioselebi, amtkicebdnen, rom Ze RmerTi _ ieso qriste ara mxolod
erTarsi ar iyo mamisa, aramed arc arsiT msgavsi. garda amisa, maTi mtkicebiT,
et­ yve­
lisa samebis meore piris, qristes, rogorc RmerTka- kacobriv gonebas RmrTis sruli wvdoma, anu misi arsis Secnobac ki SeeZlo.
cis Sesaxeb marTlmadidebluri swavlebis Camoyalibeba-gan- am cru swavlebis mxilebaSi, wm. basili didTan erTad, gansakuTrebuli wvli-
li miuZRvis wm. grigol RmrTismetyvelsac, romelmac eresis Semotevisagan
mtkicebasa da im gamarjvebaSi, romelic eklesiam qristes qristianuli RmrTismetyvelebis dasacavad xuTi sityva warmoTqva.
winaaRmdeg amxedrebul ariozis eresTan brZolaSi moipova. 2
Gregorius Nazianzenus, Adversus Eunomianos (orat. 27). TLG 2022.007. J. Bar-
bel, Gregor von Nazianz. Die fünf theologischen Reden, Düsseldorf: Patmos-Verlag,
18
Orat. XXVI, 16. 1963: 38-60.
19
grigol RmrTismetyveli, `naTlisRebisaTvis~ // saRmrTismetyvelo, aske- 3
I tim. VI, 20,4. giorgi mTawmidels axal aRTqmaSi terminebi ajntiqevsesi da
tur da hagiografiul TxzulebaTa didi mravalTavi. gamc. grigol ruxaZem. logomacivai~ qarTulad gadmoaqvs terminebiT: sityKs-geba da sityuaTa lalva.
4
nak. II, ssg., Tb., 2016, gv. 123B, 124A. rom. IX, 28.
182 grigol nazianzeli pirveli sityva RmrTismetyvelebaze 183
brZnismoyvareobaSic ise yofiliyvnen gawafulni, rogorc ena sityvas yvelas gulSi sTess, magram nayofs mxolod keTili
aqvT gawafuli keTilSobilur da gamorCeul sityvaTa daZeb- da nayofieri guli iZleva; an kidev wadiT da es Cveni sityva,
nisaTvis. maSin, albaT, vidre axla, uazro da ucnaur brZno- ipoviT ra masSi Sepasuxebisa da Cemi lanZRva-ginebisaTvis
bas ufro iSviaTad da SedarebiT naklebadac miecemodnen, da mravalricxovan Temas, kidev ufro did siamovnebas mogani-
maT sasacilo saqmianobaze mec sasacilod vityvi: sityvebiT, WebT. nu gagikvirdebaT, Tu vityvi sityvas, Seusabamos Tqveni
viTarca koWebiT ar iTamaSebdnen. kanonisa da ucnaurs TqvenTvis, romelnic mtkiced da gabedu-
2. datoves ra yvela gza RmrTismosaobisa, mxolod erTs lad, meSinia vTqva _ umecrulad da Tavxedurad, irwmunebiT,
xedaven: wamoWran an gadaWran romelime sakiTxi da im mo- rom yvelaferi iciT da yovelives swavleba ZalgiZT.
Widaveebs emsgavsebian, romelnic sanaxaobebze sajarod ara 3. yvelas ar ZaluZs sibrZnismetyveleba RmrTis Sesaxeb,
imgvar orTabrZolas warmoadgenen, romelsac gamarjvebisaken di­ax! yvelas ara. igi arc iafad SeiZineba da arc miwaze mxox-
orTabrZolis wesebiT mihyavs, aramed imgvars, romelic ume- avTa saqmea. aqve davamateb: sibrZnismetyveleba ara yovelT-
carTa mzeras itacebs da qeba-didebasac maTgan ixveWen. yvela vis, ara yvelas winaSe da ara yvela sakiTxzea dasaSvebi, ar-
moedanze maTi sityvebi unda ismodes, yvela lxini uazro amed unda vicodeT rodis, vis winaSe da ra zomiT SeiZleba.
laybobiTa da usiamovno gancdebiT unda daamZimon, yvela RmrTis Sesaxeb yvela ver isibrZnismetyvelebs; igi mxolod
dResaswauli mwuxarebad unda aqcion, sadResaswaulo xasiaTi maT xelewifeba, romelTac sakuTari Tavi gamoiZies, cxovre-
daukargon da sevda-naRveliT aavson, xolo nugeSi am didi ba WvretaSi ganvles da uwinaresad suliTac da xorciTac
ubedurebisas sakiTxTa gamoZiebaSi eZion; yovel saqalebos ganiwmindnen, an iwmindebian, radgan ganuwmendelisaTvis siw-
_ gulubryviloTa am saaRmzrdelos, simSvide daukargon da mindesTan Sexeba iseve safrTxiloa, viTarca mzis sxivi susti
naCqarevi sityviT yvavili kdemamosilebisa warstacon. mxedvelobisaTvis.
raki yovelive es iqamde mivida, rom boroteba autaneli da rodis SeiZleba? maSin, roca Tavisufalni varT gareSe
da mouTmeneli gaxda da safrTxe mdabal xelobad gadaqcev- biwisa6 da SfoTisagan, roca warmmarTveli (hJgemoniko;n) Zala7
isa, TviT Cvens did saidumlosac5 daemuqra, dae, Cvenma meT- CvenSi uvargissa da cdomil saxeebs ar erwymis, viTarca si-
valyureebma imdeni moTmineba mainc gamoiCinon, rom roca lamaze dawerilobisa uxeiro dawerilobasTan aRreuli, an
Cveni mamobrivi gulebi Relaven, da grZnobebi Cveni, rogorc WuWyis sunTan SeerTebuli keTilsurneleba mironisa. rameTu
RmrTeebrivi ieremia ambobs, igvemebian (ierem. 4,13), maT Sesaxeb mocaleoba WeSmaritad saWiroa gulisxmisyofisaTvis RmrTisa
warmoTqmuli es sityva gaafTrebis gareSe Seiwynaron da cota (fs. 45,11) da raJams moviRo Jami, siwrfoebasa vSjide (fs. 74,2)
xniT mainc, Tuki SeZleben, ena moTokon da smena mogvapyron, RmrTismetyvelebisa.
amiT uTuod, sruliad araferi daakldebaT. an msmenelTa sas- da vis winaSe? maT winaSe, romelnic gulmodgined ekidebian
menelTaTvis vilaparakeb da sityva raRac nayofs gamoiRebs, am saqmes da mis Sesaxeb, viTarca mravalTagan erT-erTze,
anu TqvenTvis sasargeblo gamodgeba, radgan, Tumca mTesveli
6
e. i. roca xorciel moTxovnilebebs ar vemonebiT.
5 7
igulisxmeba qristianuli religia. anu goneba.
184 grigol nazianzeli pirveli sityva RmrTismetyvelebaze 185
siamovnebiT ar ybedoben; da Tanac ara cxenTa rbolis, sanax- vas iwvevs. solomonTan erTad mec vTvli, rom yovelTaTvis
aobaTa da simReraTa yureba-mosmenis Semdeg da arca Semd- Jami ars (ekles. 3,1). TviT mSvenieric ki araa mSvenieri, roca
gomad muclisa da imis dakmayofilebisa, rac muclis qvemo- igi wesisa da rigis gareSe iSveba, rogorc, magaliTad, sru-
Taa, radgan, rogorc tkbobaTa es nawili, aseve maTze laRad liad Seuferebelia yvavili zamTrisaTvis da samoseli ka-
saubarica da maxvilgonivruli kamaTebic, swored maTTvisaa cisa qalisaTvis, xolo qalisa _ mamakacisaTvis, mwuxarebisas
gankuTvnili. geometria da lxinis Jams _ cremlebi. ratom unda ugule-
ris Sesaxeb SeiZleba sibrZnismetyveleba da ra zomiT? imis belvyoT drois Sesaferisoba swored iq, sadac mis Sesafer-
Sesaxeb, rac CvenTvis misawvdomia da im zomiT, ra zomiTac ms- isobas yvelaze metad unda vafasebdeT?
menels Seswevs Zala misi wvdomisa. zomierebas gadaWarbebuli 5. ara, megobarno da Zmano, mainc isev Zmebs giwodebT,
sityvebica da sakvebic mavnebelia: pirvelni smenas vneben, Tumca ZmebiviT ar iqceviT! ase nu vimsjelebT, mizanze8 Sors
meoreni _ sxeuls, an, Tu gnebavT, sazianoa viTarca tvirTi, nu wavalT, viTarca gaxurvebuli da TavaSvebuli cxenebi,
romelic amRebis Zalas aRemateba, an Zlieri wvimebi miwisaT- romelTac mxedari _ goneba _ gadmoagdes da keTili aRviri
vis; msgavsad amisa, msmenelebic kargaven Zvel Zalas, Tuki maT, krZalulebisa siZulviliT uaryves, aramed CvenTvis dadgenil
ase vityvi, rTuli swavlebebiT davamZimebT da davTrgunavT. sazRvrebSi brZnulad vimsjeloT. arc egviptisken mivdrkeT,
4. imas rodi vambob, TiTqos RmrTis moxsenieba yovelT- Tavi arc asirielebs warvatacebinoT da arc galoba uflisa
vis saWiro ar iyos. dae, amas nu gamoiyeneben Cvens sadevne- queyanasa ucxosa vigaloboT (fs. 36.4), anu mosasmenad yvelasi
lad sulswrafi adamianebi, romelnic amisTvis mudam mzad _ gareSesi Tu Cvenianisa, mtrisa Tu megobrisa keTilad ganwy-
arian, radgan moxsenieba RmrTisa ufro aucilebelia, vidre obilisa, Tu borotmzraxvelisa, romelic gulmodgined gvak-
sunTqva. isic ki SeiZleba, rom garda amisa, sxva arc araferi virdeba da natrobs, ukeTurobaTa naperwkali CvenSi cecxlad
vakeToT. mec imaTTagani var, visac moswons sityva, romelic aqcios, TviTon aCaRebs mas farulad, abrialebs, suls uber-
fiqrs RmerTze dRe da Rame (fs. 1,2), Txrobas masze mwuxrs, avs, raTa babilonis xanZarze, romelmac mTeli misi Semogare-
dileulsa da samxrad (fs. 54, 17), xolo kurTxevas uflisa ni gadawva, ufro maRla, zecamde aRiwios. ramdenadac TavianT
yovelsa Jamsa (fs. 33) gvibrZanebs. Tu saWiroa, mosesac mov- swavlebebSi Zalas ver pouloben, mas Cvens uZlurebaTa Sina
ixmobT, romelic gveubneba: sasuenebelsa Sensa zeda da aRd- eZieben; amitomac, rogorc buzebi Wrilobebs, ise esxmian Tavs
gomasa Sensa da slvasa gzasa Sensa (II sj. 6,7), Tu sxva romelime Cvens, rogor vuwodo, _ warumateblobebsa Tu Secodebebs.
saqmis keTebisas, xsenebiT RmrTisa siwminde unda SevimosoT. magram amieridan nuRar viqnebiT umecarni sakuTar TavTa da
ase rom, vkrZalav ara mudmivad moxseniebas RmrTisa, ar- pativis armimgebni Rirsebis amgvar niSanTa, aramed ukeTu ga-
amed laparaks masze, magram arc laparaks, TiTqos igi codva nadgureba mtrobisa SeuZlebelia, is mainc erTxmad vaRiaroT,
iyos, aramed RmrTismetyvelebas Seuferebel dros da ara 8
 dedanSia th`~ nuvssh~, romelic qarTulad cxenTa sarbielis ukanasknel
swavlebas moZRvrebisa, aramed uzomoebas swavlebisa. Taflic boZs niSnavs, saidanac asparezobis monawile mxedrebs cxenebi ukan unda moe-
brunebinaT. am SemTxvevaSi wm. grigol RmrTismetyveli mas figuralurad,
ki, Tumca Taflia, uzomod, moyirWebamde miRebisas gulisre- miznis mniSvnelobiT iyenebs.
186 grigol nazianzeli pirveli sityva RmrTismetyvelebaze 187
rom saidumloTa Sesaxeb saidumlod unda vilaparakoT, xolo isibrZnismetyvelon, rogorc es Cven Segvefereba, gana ufro
siwmindeTa Sesaxeb _ siwmindiT. Zneli ar iqneba? ukeTu Cven Tavad varT mompovnebelni boro-
maT winaSe, romelTac wabilwuli smena aqvT, nu gan- tisa (rom. 1,30), isini ratomRa ar gadaiReben mas, rac marTlac
vacxadebT imas, rac yvelasaTvis ar unda gancxaddes. nurc gvaqvs? ai, Sedegi Cveni erTmaneTTan brZolisa, sargebeli
imas davuSvebT, rom Tayvanismcemelni eSmakebisa, msaxurni imaTgan, romelnic sityva RmerTisTvis imaze metad iRvwian,
samarcxvino miTebis da saqmeTa, pativismigebis Rirsni Cvenze vidre es Tavad sityvas esaTnoeba da im gondakargulTa xve-
metad aRmoCndnen. isini xom TavianT swavlebaTa gaundobebel- drs iziareben, romelnic an sakuTar saxlebs wvaven, an yrmebs
TaTvis gadacemas umal sakuTari sisxlis daRvras amjobine- glejen nawilebad, an, Tvlian ra ucxoebad, mSoblebs saxle-
ben. unda vicodeT, rom iseve, rogorc arsebobs raRac wesi da bidan devnian.
rigi Cacmisa, Wamisa, sicilisa Tu siarulisa, aseve arsebobs 7. magram sityvas misTvis ucxo mravalricxovani legioni
_ sityvisa da dumilisac, miTumetes, rom Cven RmrTis sxva CamovaSoroT da ufskrulSi dasanTqmelad Rorebis koltSi
saxelwodebaTa da ZalTagan pirvel adgilze sityvas vayenebT. SevgzavnoT,10 Cvens Tavs mivxedoT da, viTarca qandakeba misi
dae, Cveni kamaTic samarTliani, marTlzomieri iyos (wesisa da mSvenierebiT, RmrTismetyveli _ Cemi sityvis meore Tema,
rigis mixedviT warimarTos). gamovkveToT. uwinaresad is gaviazroT, ras niSnavs aseTi
6. RmrTis Sobisa da Sesaqmis (ktivsin), RmerTze, romelic moSurneoba sityvisa da sneuleba enisa? ra aris es axali
araarsebulTagania (ejx oujk o[ntwn),9 (gan)kveTis (tomh;n), gayo- seni da es gaumaZRroba? risTvis SevikariT xelebi da en-
fisa (diaivresin) da Serwymis (ajnavlusin) Sesaxeb ratom unda ebi aRvWurveT? aRarc ucxoTmoyvarebas vaqebT, aRarc ZmaT-
ismendes is, vinc mtrulad ganwyobilia? bralmdeblebs msa- moyvarebas, aRarc col-qmrul siyvaruls, aRarc qalwul-
julad ratom vayenebT? mters xelSi maxvils ratom vaZlevT? ebas; ratom aRar gvaocebs arca glaxakTa dapureba, arca
ras fiqrob, rogor miiRebs, an rogor gaigebs sityvas amaT fsalmunTa galoba, arca RamisTeviT locvaze dgoma, arca
Sesaxeb is, vinc mxars mruSobasa da yrmaTa gaxrwnas uWers, cremlebi; arc sxeuls vTrgunavT marxviT da arc RmerT-
vinc Tayvans vnebebs scems da ar SeuZlia moazreba arafrisa, Tan vmkvidrdebiT (ejkdhmou`men) locviT; arc uaress vumor-
rac sxeulze maRlaa? vinc sul cota xnis win TavisTvis aRmar- CilebT ukeTess, rogorc amas sakuTari Sedgenilobis11 swo-
Tavda kerpebs, romelnic yvelaze samarcxvino saqmeebiT arian rad ganmsjelni akeTeben da arc cxovrebas vaqcevT sikvdilze
cnobilni? da Tanac, Cveulebisamebr, nivTierad (uJlikw`~), ur- zrunvad; verc vnebaTa zeda meufebas vicavT xsovniT zeciuri
cxvad (aijscrw`~) da umecrulad (ajmaqw`~)? keTilSobilebisa (th`~ a[nwqen eujgeneiva~) da verc mZvinvarebas
igi xom Sens RmrTismetyvelebas sakuTari RmerTebisa da vTokavT, romelic Tavxedebad da velurebad gvaqcevs, verc
vnebebis damcvelad gadaaqcevs? ukeTu amgvar gamoTqmebs Tavis gandidebis damamcirebel survils, verc ugunur mwux-
borotad Cven TviTon viyenebT, maTi darwmuneba, rom ise arebas, verc Tavawyvetil avxorcobas, verc mruSis sicils,
10
Sdr.: mT. 8,28-32; mrk. 5,2-13; luk. 8,26-33.
9 11
  ariozelebi aswavlidnen, rom radgan iyo dro, roca Ze RmerTi ar iyo, maSa- igulisxmeba adamianis agebuleba, kerZod, misi ori buneba: xorcieli da
sadame, igi arsad (arsebulad) araarsebulTagan (araarsTagan) movida. sulieri.
188 grigol nazianzeli pirveli sityva RmrTismetyvelebaze 189
verc uweso mzeras, verc gaumaZRar smenas (ajkohvn a[plhston), nawiliT, xolo Tu arc es SegveZleba, zogierTi maTganiT
verc uzomo laparaks, verc CvenTvis ucxo (e[ktopon) azrovne- mainc. Tuki esec SeuZlebelia, pativi mivagoT masac, rogorc
bas da saerTod, verc verafers vSveliT imaTgan, romelTac me meCveneba, vinc sabolood upiratesobas erT gzas mianiWebs.
boroti Cven winaaRmdeg Cvengan iRebs, radgan, rogorc wminda es sityvebi sworad gaige. rogor? roca gesmis, rom gza
werili ambobs, sarkmelebiT, e. i. SegrZnebaTa (aijsqhthrivwn) erTia da isic viwro, Seni azriT, es ras niSnavs? gza erTia
meSveobiT Semovida CvenSi sikvdili (ierem. 9,20). saTnoebasTan mimarTebiT, radgan isic erTia, Tumca ki mra-
CvenTan yvelaferi piriqiTaa, msgavsad gamarjvebul mefe- val saxed iyofa; xolo viwroa igi jafisa da imis gamo, rom
Ta, romelnic damarcxebulebs aTavisufleben, sxvaTa vnebebs, mravalTaTvis gauvalia, kerZod, mravalricxovani mowinaaRm-
Tuki isini Tavze xels gvisvamen, Tavisuflebas Cvenc vaZlevT, degisaTvis, romelic borotebis gzas adgas. mec ase vfiqrob.
ris gamoc RmrTis winaaRmdeg kidev ufro Tavxedurad ibrZ- Tu es namdvilad asea, maSin ukeTileso, TiTqosda mamxile-
vian, Cven ki maT, sanacvlod ukeTuri saqmisa, sazRaurad blebma Cveni moZRvrebis simwirisa, ratom datoveT yvela sxva
borots, kerZod, usjuloebisaTvis _ sityvis Tavisuflebas gza da mxolod am erTi, rogorc Tqven fiqrobT, gonebisa da
(parrhsivan) mivagebT. mWvretelobis, me ki vityvi, laybobisa (ajdolesciva~) da gamo-
8. magram me gkiTxvide mcired, gamomeZiebelo da macilo- nagonis (terateiva~) gziT ratom miemarTebiT da mieqanebiT?
belo, da Sen momigebd, _ eubneba xma iobs armuriT gamo da dae, mociqulma pavlem gagkicxoT, romelic niWTa CamoTvli-
RrubliT (iob. 38,1-3), _ rogor gsmenia, ramdeni savanea Rmer- sas, amisTvis mwared gvsayvedrobs, roca ambobs: nu yovelni
TTan, mravali Tu erTi? ueWvelia, mipasuxeb, rom mravalia mociqul iyvnena? nu yovelni winawarmetyuel? (I kor. 12,9).
da ara erTi. isini yvelani unda aRivsos, Tu mxolod erTni, 9. vTqvaT Sen maRali xar, maRalTa Soris umaRlesi, Tu
meoreni ki ara da amaod ganmzadebulni carielebad darCnen? gnebavs, Rrublebze maRalic ki; mWvreteli uxilavTa, msmene-
ra Tqma unda, yvela aRivseba, radgan RmerTTan ganusjelad li gamouTqmelTa, zecad atacebuli, viTarca elia; viTarca
araferi xdeba. SegiZlia Tqma misa, ras gulisxmob am savaneSi, mose, Rirsqmnili RmrTis gamocxadebisa da zecieri, viTarca
_ iqaur gansvenebasa da didebas, netarTaTvis ganmzadebuls, pavle; ratom xdi erT dReSi sxvebs wmindanebad, ratom asxam
Tu sxva rames? xom swored amas da ara sxvas? radgan amaSi xels RmrTismetyvelebad, da TiTqos, STaberav ra maT gan-
SevTanxmdiT, axla is gamoviZioT, aris ki rame iseTi, romelic swavlulobas, umecar swavlulTa krebulebs ratom qmni? ra-
am savaneebs mogvapovebinebs, rogorc me vfiqrob, Tu ara? tom xlarTav obobas qselSi SedarebiT uZlurebs da Tanac
uciloblad aris; da ra aris igi? ise, TiTqos es brZnuli da didi saqme iyos? ratom aRZrav
arsebobs sxvadasxva saxe cxovrebisa (politeiva~) da arCev- sarwmunoebis winaaRmdeg krazanaTa budeebs? ratom amrav-
anisa, romelTac, Sesabamisad rwmenisa, ama Tu im savaneSi mi- leb Cven winaaRmdeg kamaTis xelovanT, viTarca Zvelad mi-
vyavarT, risTvisac maT gzebs vuwodebT. yvela maTganiT unda Tebi gigantebs? viTarca raRaca nagvis grovas, erT Txrilsa
viaroT, Tu am gzaTagan ramdenimeTi? Tu es SesaZlebelia, dae, Sina risTvis kreb yvelas, vinc ki kacTa Soris qarafSuta da
yvelam yvela gziT viaroT, xolo ukeTu ara, maTi udidesi arakacia, pirferobiT kidev ufro aqalaCuneb da Seqmeni ra
190 grigol nazianzeli pirveli sityva RmrTismetyvelebaze 191
axali saxelosno (ejrgasthrion) urjuloebisa, maTi ugunure- trfialebani sulis mimarT mSvenier sxeulTa meSveobiT14;
biT ugunurad risTvis sargeblob? epikures uRmerToba, atomebi da aragonivruli tkboba; ar-
amazec SemekamaTebi? metyvi, rom sxva saqme ar gaqvs? enam istoteles SezRuduli gangeba (provnoian), xelovnuroba msj-
Senma uciloblad unda ibatonos? Zala ar Segwevs, SeaCero elobisa (e[ntecnon), mokvdavi (qnhtouv~) swavlebani sulze da
tkivilebi sityvis Sobisa? magram gaqvs Sen sxva sagani mravlad kacobrivi Sexedulebani umaRles swavlebaTa Sesaxeb (tw`n dog-
da uxvad da es Seni seni maTken miaqcie sargeblobis misaRebad. mavtwn);;; qedmaRloba (orfuvn) stoelTa, gaumaZRroba (livcnon)
10. piTagoraseuli mdumareba (siwphvn)12 daamxe, orfikosTa da masxroba (ajgorai`on) kinikosTa; daamxe amaoeba (to; kenov~)
cercvebi (kuavmou~)13 da es brtyeli (qedmaRluri) gamoTqma da sisavse monaCmaxTa (to; plh`re~) RmerTTa an msxverplTa,
axali droisa: Tavad man Tqva; platonis ideebi daamxe, ga- kerpebis, keTil da borot demonTa, misnobis, RmerTTa da
dasaxlebani Cveni sulebisa sxeulebSi (metenswmatwvsei~) da sulTa gamoZaxebisa da varskvlavTa Zalis Sesaxeb, romelTa
wrebrunvani (perivodou~), gaxsenebani (ajnamnhvsei~) da uSveri meSveobiTac adamianebs Tavgzas ubneven.
ukeTu eseni, viTarca umniSvneloni da mravalgzis mxile-
12
rogorc Cans, grigol RmrTismetyvels ar moswonda piTagoras swavlebis bulni, sityvis miZRvnis Rirsad ar migaCnia, gsurs imaT mi-
meTodi, romelic masTan codnis misaRebad misulebs xuTi wlis ganmavloba-
ubrunde, rac Senia, da pativmoyvareobis dakmayofilebasac
Si dumils ubrZanebda. mowafeebs maswavleblisaTvis kiTxvis dasmis ufleba
14
ar hqondaT. maT mxolod misTvis unda esminaT. platonis azriT, siyvaruls adamianTa Soris ukvdavebis wyurvili iwvevs.
13
gadmocemis mixedviT, orfikosebs, iseve rogorc piTagoras mowafeebs, ra moiwifeba, kacs Sobis survili ipyrobs da iwyebs Zebnas mSvenierisa, raTa
cercvis Wama ekrZalebodaT. am akrZalvis mizezad zogi ras asaxelebs da Svas masSi, radgan maxinjSi Soba ar ZaluZs. isini, romelnic am dros xor-
zogi ras. erTi gadmocemiT, akrZalvis mizezi iyo is Zlieri moZraoba haerisa cielad orsuldebian, upiratesad qalebisken iltvian, maT siyvaruls eZle-
mucelSi, romelic cercvis Wamas mosdevda Sedegad. amave avtorTan sxva vian da bavSvis, xorcieli memkvidris SeZenis gziT cdiloben ukvdavebasa
xasiaTis cnobasac vxvdebiT, kerZod, im saxls, romelSic piTagora da misi da maradiul cxovrebasTan ziarebas. magram, platonis mixedviT, arseboben
maxloblebi iyvnen Sekrebilni, cecxli waukides, filosofosma gaqcevaze suliT orsulebic; SobisaTvis isinic mSvenier sxeulebs eZeben, xolo Tu mS-
uari Tqva, radgan am SemTxvevaSi cercvis naTesis gadaqelva mouxdeboda. ami- venier sxeulSi mSvenier sulsac aRmoaCenen, ormagad ixiblebian. xorciel
tomac uTqvams: `maT gadaTelvas tyveoba sjobs, xolo amaometyvelebiT saxe- orsulTagan gansxvavebiT, maTi trfialebis Sedegad naSobi ara xorcieli
lis gavardnas _ sikvdili~. igi marTlac Seipyres da mis ormocamde mowafes- memkvidre _ bavSvia, aramed sibrZne da sxva danarCeni saTnoebani, romelTac
Tan erTad mokles. Диоген Лаэртский. О жизни, учениях и изречениях знаменитых amden xans Canasaxis saxiT daatarebdnen da maTi Soba mxolod mSvenierTan
философов. М., 1986. siaxlovisa da urTierTobis wyalobiT SeZles. rogorc platoni ambobs,
`
cercvis Sexebas [piTagora] iseve krZalavda, rogorc, adamianis xorcisas. isini erTad zrdian TavianT naSierT da `maT Soris ufro didi erTsulo-
rogorc amboben, amis mizezs ase xsnida: roca sayovelTao sawyisi da Canasaxi vneba da megobroba isadgurebs, vidre ojaxis dedasa da mamas Soris, radgan
(aRmonaceni) dairRva, mravali ram miwis qveS erTmaneTs Seerwya, Sesqelda da ufro mSvenier da ukvdav SvilTa siyvaruli aerTebs maT~. marTalia, pla-
mTlianad dalpa, xolo Semdgom misgan xelaxla warmoiSva Casaxva da ganyofa tonis `nadimSi~ adamianis sicocxlis azrad absoluturi, aramaterialuri,
_ isaxebodnen cxovelni, xolo izrdebodnen mcenareebi, da swored aq, erTi umaRlesi mSvenierebis _ mSvenierebis ideis Wvretaa gamocxadebuli, magram
da imave neSompalidan warmoiSvnen adamianebi da amoizardnen (aRmocend- am saboloo miznis misaRwevad gza xilul da grZnobad saganTa Wvretidan
nen) cercvebic. amis ueWvelobas Semdegnairad asabuTebda: ukeTu cercvs `marTebulad gagebul mamaTmavlobaze~ gadis. amitomac aris platoniseuli
davReWavT da naReWs mcire xniT Takara mzeSi gavitanT, xolo Semdeg mivuax- siyvaruli uSveri grigol RmrTismetyvelisaTvis. platoni, `nadimi~, Targ-
lovdebiT, adamianis sisxlis suns vigrZnobT; xolo Tu cercvis yvavilobis mani b. bregvaZisa. Tb., 1964. XXVII-XXVIII.
Jams cercvis yvavils, ukve gamuqebuls, Tixis WurWelSi CavdebT, WurWels amitomac miaCnia sruliad samarTlianad wminda mamas uSverad (ouj kalou;~)
Tavze davaxuravT da miwaSi CavflavT 90 dRiT, xolo Semdeg amovTxriT da platoniseuli trfialebani sulis mimarT (ejpi; yuch;~ e[rwta~) mSvenier sx-
gavxsniT, cercvis nacvlad bavSvis Tavi aRmoCndeba, an qalis saSo~. Порфирий. eulTa gamo (dia; tw`n kalw`n swmavtwn) da eniT sneulebs mis mxilebasa da
Жизнь Пифагора, diogene laertelis dasaxelebul wignSi, gv. 423. damxobas sTavazobs.
192 grigol nazianzeli
maTSi eZeb, SenTvis farTo gzebis Cveneba aqac SemiZlia. isi-
brZnismetyvele, samyaros an samyaroTa Sesaxeb, materiaze,
sulze, gonier arsebaTa keTilsa da borot bunebebze, saSi-
nel samsjavroze, samagieros mizRvasa da qristes vnebebze. am
SemTxvevaSi warmatebis miRweva sargeblobis momtani iqneba,
xolo miuRwevloba _ usafrTxo. RmrTis Sesaxeb axla mcired
visaubreT, magram SeiZleba mokle xanSi ufro srulad visau-
broT Tavad qristes, uflisa Cvenisa iesos Sesaxeb, romlisa
ars dideba ukuniTi ukunisamde, amin.

You might also like