Aralin 5: Iba Pang mga Mungkahing Gawain sa

Pagtataya sa Panitikan
⚫ SCAFFOLD INSTRUCTION
✓ Ito ang buong gabay na ibinibigay ng mga guro sa kanyang mga mag-aaral sa buong proseso ng pag-
aaral.
✓ Instructional scaffolding ay isang proseso kung saan ang isang guro ay nagdaragdag ng mga suporta
para sa mga mag-aaral upang mapahusay ang pagkatuto at tumulong sa karunungan ng mga gawain.
Ginagawa ito ng guro sa pamamagitan ng sistematikong pagbuo sa mga karanasan at kaalaman ng
mga mag-aaral habang natututo sila ng mga bagong kasanayan.
✓ Ito ang suporta na ibinibigay ng guro na unti-unting winawala hanggang sa alam o na master na ng
mag-aaral ang ginagawa.
✓ Kinakailangang malaman ng guro kung anong scaffolding o suporta ang kinakailangan ng isang bata
sa isang bagay upang malaman niya kung anong gabay ang kanyang gagawin sa bata.
✓ Sa pagtuturo, kaakibat nito ang mga salitang estratehiya, ito ang mga kagamitan at gawaing ginagamit
ng guro sa bawat hakbang ng pagkatuto ng isang mag-aaral. Ito rin ang paraan na ginagamit sa paglilipat
ng konsepto, ideya, katotohanan at kasanayan sa mag-aaral. Natatamo ang layuning ito sa walang
sawang paggabay ng mga guro.

Ang scaffolding ay pinakamahusay na diskarte kapag ang tagapagturo ay gumagamit ng pamamaraan

sa anumang sitwasyon sa loob ng klase. Halimbawa, ang isang guro ay maaaring:

❖ Magtanong ng mga naaangkop na katanungan

❖ Gumawa ng mga suhestiyon
❖ Pag-alok ng pampatibay-loob
❖ Magpose ng mga tanong na may limitadong sagot
❖ Gumamit ng mga demonstrasyon
❖ Pagmomodelo ng isang aktibidad sa mag-aaral bago sila hilingin na makumpleto ang pareho o
katulad na aktibidad
❖ Humungi ng mga katanungan habang nagbabasa upang hikayatin ang mas malalim na
imbestigasyon ng mga konsepto
❖ Paggamit ng graphic organizers upamng mag-alok ng isang visual na balangkas para sa bagong
ipormasyon

⚫ MODELING
✓ Sa buong proseso ng pag-aaral o pagkatuto, dapat na mapanood ng mga mag-aaral ang guro na
magsisilbing modelo. Ipapapakita ang bawat hakbang sa gawain o diskarte nang maraming beses. Ang
ganitong pagmomodelo at pag-uulit ay nagbibigay-daan sa mga mag-aaral na maunawaan kung paano
isasagawa ang bawat hakbang at kung bakit mahalaga ang bawat hakbang. Ang pag-alam kung paano
at bakit humahantong sa matagumpay na pagganap ng mga mag-aaral sa gawain o diskarte
✓ Ito ay demonstrasyon na kung saan sa pagtuturo ay ang pagbibigay sa mga estudyante ng direktang
atensyon kung paano matututunan ang isang bagong kasanayan.
✓ Ito rin ay isang pamamaraan na nagpapakita ng pagsasagawa ng gawain sa pagkatuto.
✓ Ang modeling(pagmodelo) ng guro ay isang estratehiya sa pagtuturo kung saan ipinapakita ng guro ang
isang bagong konsepto sa pag-aaral at natututo ang mga mag-aaral sa pamamagitan ng pagmamasid o
obserbasyon.
⚫ COOPERATIVE LEARNING
✓ Ito ay ang sama- samang pagsisikap ng guro at mag-aaral upang matamo ang itinakdang layunin.
✓ Ito rin ay isang paraan/teknik sa pagtuturo at kabilang sa mga pilosopiya ng edukasyon na humihikayat
sa mga mag-aaral na gumawa nang sama- sama bilang isang pangkat upang matutuhan ang isang
aralin.

Kagandahan ng Pangkatang Pagkatuto:

1. Natutuhan ng mga mag-aaral ang pagiging responsable sa sarili at sa mga kapangkat.

2. Naghihikayat ng interaksyon sa pagitan ng guro at mag-aaral.
3. Naghihikayat ng aktibong intereksyon ng mga mag-aaral na makakapaglinang ng kanilang mga
kasanayan at pagtitiwala sa pakikitungo sa iba.

⚫ HAVING CHOICES
✓ Ang pinakamahusay na paraan upang mas mapaganda ang pagtuturo ay bigyan ang mag-aaral ng
papipilian sa kung paano nila nais ipakita ang kanilang natutunan. Ang lahat ng mag-aaral ay natututo
sa kanilang sariling pamamaraan at kailangan nilang maipakita ang kanilang sariling kakayahan at
interes.
✓ Binibigyan ng mga guro ang mga mag-aaral ng pagpipilian kung paano nila ipapakita ng mas mahusay
ang kanilang natutunan, kung paano sila mas magiging malikhain at mas mahusay sa pakikibahagi sa
iba.

Mga Paraan kung paano isama ang Pagpipilian sa mga Mag-aaral:

1. Hayaang piliin ng mga mag-aaral ang paksa.

2. Hayaang magtanong ang mga mag-aaral.
3. Hayaang magpasya ang mga mag-aaral sa nilalaman
4. Hayaang pumili ang mga mag-aaral.

⚫ INDEPENDENT READING AND WRITING

✓ Nagbibigay ng mga pagkakataon para sa mga mag-aaral na gamitin ang mga estratehiya na itinuro ng
guro

⚫ MODES OF READING
✓ Ang pagbabasa ay ang aktibong proseso ng pag-unawa sa mga teksto na print at graphic.
◼ Analytical
◼ Reading
◼ Study Reading
◼ General Reading
◼ Skimming
◼ Scanning
⚫ PRIOR KNOWLEDGE ACTIVATION
✓ Ang pag-aktibo ng naunang kaalaman ay nangangahulugang kapwa nagpapalabas mula sa mga mag-
aaral ng alam na nila at pagbuo ng paunang kaalaman na kailangan nila upang ma-access ang
paparating na nilalaman
NOBELA

isang mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari na pinaghahabi sa isang

mahusay na pagbabalangkas na ang pinakapangunahing sangkap ang ang pagkakalabas ng hangarin
ng bayai sa dako at ng hangarin ng katunggali sa kabila. Ito ay isang masining na pagsasalaysay ng
maraming pangyayaring magkasunod at magkakaugnay. Ang mga pangyayaring ito ay may kanya -
kanyang tungkuling ginagampanan sa pagbuo ng isang matibay at kawili-wiling balangkas na siyang
pinakabuod ng nobela.
isang akdang pampanitikan na naglalaman ng mahabang kwento na nahahati sa mga kabanata. Ang
kathang ito ay karaniwang nabibi l ang sa katergoryang p i k syo n , sam aka t uw i d , i to ay
k a ran i wan g ka th ang is i p lamang ng manunulat. Naglalaman ito ng dalawa o higit p a n g
m g a t a u h a n , m a r a m i n g p a n g y a y a r i a t m a y kaganapan sa iba’t-ibang tagpuan.
Binubuo ito ng 60,000 h a n g g a n g 2 0 0 , 0 0 0 n a s a l i t a o 3 0 0 - 1 , 3 0 0 p a h i n a . A n g kathang
ito ay h indi mababasa sa isang upuan lamang sapagkat mahaba at madami ang mga kaganapan
dito. Da g d a g pa, ito rin ay mahabang uri ng akda n a naglalahad ng
mga karanasan ng pangunahing tauhan napinag-uugnay ng mahusay na pagkabalangkas ng awtor
Dalawa sa mga pinakamahahalagang nobela na isinulat ni Dr. Jose Rizal – ang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo – ang naging mitsa upang sumiklab ang himagsikan ng mga Pilipino laban sa mga
mananakop.

KASAYSAYAN NG NOBELANG PILIPINO SA PILIPINAS

 Sa pangkalahatan, ang Nobelang Pilipino o Nobela sa Pilipinas ay ang mga nobelang nalimbag
sa Pilipinas na inakdaan ng mga may-akdang Pilipino tungkol sa mga Pilipino at sa Pilipinas. Maaari
itong nasusulat sa wikang Tagalog, wikang Pilipino, o wikang Filipino, iba pang mga wika sa Pilipinas,
at mga wikang dayuhan na katulad ng Ingles at Kastila.
 Ang kasaysayan ng nobela sa Pilipinas ay nagsimula noong Panahon ng Kastila na may paksain
tungkol sa relihiyon, kabutihang-asal, nasyonalismo, at pagbabago. Nagpapatuloy ito hanggang sa
kasalukuyang panahon.

 PANAHON NG KASTILA

Ang Commission Permanente de Censura ang sumusuri ng mga akdang pampanitikan na nilalathala
upang siguraduhin na walang ano mang paglaban sa pamahalaang Kastila.

Mga uri ng nobela sa panahon ng Kastila:

Nobelang panrelihiyon - nagbibigay diin sa kabutihang-asal

Nobelang mapaghimagsik - nagbibigay diin sa kalayaan, reporma, pagbabago, at diwang
nasyonalismo

Halimbawa ng Nobela noong panahon ng Kastila:

Noli Me Tangere at El Filibusterismo ni Dr. Jose Rizal na tungkol sa paghihimagsik

Doctrina Christiana (1593) ni Padre Juan de Placencia at Padre Domingo Nieva na tungkol sa
relihiyon

Urbana at Felisa ni Padre Modesto de Castro na tungkol sa kagandahang-asal at relihiyon

 Barlaan at Josaphat (1703) ni Padre Antonio de Borja na tungkol sa relihiyon

Ninay ni Pedro Paterno (unang nobela)

Ang Bandido sa Pilipinas ni Graciano Lopez-Jaena noong panahon ng propaganda na tungkol sa

paghihimagsik at pag – aaklas

 PANAHON NG AMERIKANO

Nahahati sa tatlong panahon ang kasaysayan ng nobela noong panahon ng Amerikano, ang
Panahon ng Aklatan Bayan (1900–1921), Panahon ng Ilaw at Panitik (1922–1934) at Panahon ng
Malasariling Pamahalaan (1934–1942). Noong Panahon ng Aklatan, naging maunlad ang nobela na
tumatalakay sa mga paksain tungkol sa pag-ibig, paghihimagsik, buhay lalawigan at karanasan.
Inilalathala sa mga pahayagan ang mga nobela na payugtu-yugto o hinahati sa parte ang nobela sa
mga kabanata. Si Lope K. Santos, ama ng Balarilang Tagalog ang nagsimula ng ganitong
paglalathala.

Halimbawa ng mga pahayagan:

Ang Kapatid ng Bayan
Muling Pagsilang
Ang Kaliwanagan

Halimbawa ng nobela na nilathala sa pahayagan:

Salawahang Pag-ibig ni Lope K. Santos

Unang Bulaklak ni Valeriano Hernandez Peña na nilathala sa Ang Kaliwanagan
Nena at Neneng ni Valeriano Hernandez Peña na nilathala sa Ang Kapatid ng Bayan
Mag-inang Mahirap ni Valeriano Hernandez Peña na nilathala sa Muling Pagsilang
Sampaguitang Walang Bango (1918) ni Inigo Ed Regalado

Noong Panahon ng Ilaw at Panitik, hindi naging maunlad ang nobela at nahalina ang mga nobelista na
sumulat tula at maikling kuwento.

Halimbawa ng nobela sa pahanon na ito:

Mutyang Itinapon ni Rosalia Aguinaldo

Magmamani ni Teofilo Sanco

Noong panahon ng Malasariling Pamahalaan, bumaba ang urin ng nobela dahil sa pagkakahilig ng mga
tao sa mga tula at maikling kuwento at pagbabago ng panahon.

 PANAHON NG HAPON

Noong Panahon ng Hapon, hindi rin naging maunlad ang nobela dahil sa kakulangan sa materyales
(papel) at niliitan ang mga letra (sa Liwayway)

Halimbawa ng nobela sa panahong ito:

Tatlong Maria - Jose Esperanza Cruz

Sa Lundo ng Pangarap - Gervacio Santiago
Lumubog ang Bitwin - Isidro Castillo
 Sa Pula, Sa Puti - Francisco Soc Rodrigo

 PANAHON NG REPUBLIKA (1946–1972)

Noong panahon ng Ikatlong Repulika ng Pilipinas, walang pagbabago sa sistema ng pagsulat ng

nobela at naging tradisyunal. Tumatalakay ng mga paksain tungkol sa nasyonalismo,
isyung panlipunan at naglalayong mang-aliw ng mambabasa.

Halimbawa ng nobela sa panahon na ito:

Sa Mga Kuko ng Liwanag - Edgardo Reyes

Binhi at Bunga - Lazaro Francisco
Dekada 70 - Lualhati Bautista
Luha ng Buwaya - Amado V. Hernandez
Mga Ibong Mandaragit - Amado V. Hernandez
Daluyong - Lazaro Francisco

 BAGONG LIPUNAN (1972-KASALUKUYAN)

Noong panahon ng batas militar hanggang kasalukuyan, tumatalakay ang mga nobela ng mga
paksain tungkol sa reporma, pag-ibig, ugaling Pilipino, pamilya, pangaraw-araw na pamumuhay.
Nagbalik ang nobela sa romantisismo na nailalathala sa Liwayway at nasa pamantayang
pangkalakalan (commercial).

Halimbawa ng nobela sa panahong ito:

Ginto ang Kayumangging Lupa - Dominador Mirasol

Maling Pook, Maling Panahon, Dito, Ngayon - Lualhati Bautista

Mga nobela sa Pilipinas

Mga kinathang nobela ng mga Pilipinong manunulat:

Banaag at Sikat (1906) ni Lope K. Santos

Kanal dela Reina ni Liwayway Arceo
Kangkong 1896 ni Ceres Alabado
Bata, Bata...Pa'no Ka Ginawa? (dekada 1980) ni Lualhati Bautista
Nena at Neneng niValeriano Hernandez Peña
Gapô (dekada 1980) ni Lualhati Bautista
Mag-anak na Cruz ni Liwayway Arceo
Titser ni Liwayway Arceo

Iba't Ibang Uri ng Nobela

Ang nobela ay isang mahabang kwentong piksyon na binubuo ng iba't ibang kabanata. Ito'y
nagsasalaysay ng mga pangyayari na nagbibigay aliw at pumupukaw ng damdamin ng mambabasa. Ito'y may
anim na uri at ang mga ito'y ang sumusunod:

Nobela ng Tauhan
Nobela ng Kasaysayan
Nobela ng Pangyayari
 Nobela ng Romansa
Nobela ng Pagbabago
Nobelang Makabanghay

Kahulugan ng Mga Uri ng Nobela

Upang mas maunawaan ang mga uri ng nobela, narito ang kahulugan ng bawat isa:

Nobela ng Tauhan - Ito ang uri ng nobela na nagbibigay-diin at halaga sa mga kalagayan at hangarin
ng mga tauhan. Ang pinakapokus nito ay ang pangangailangan ng pangunahing tauhan.
Nobela ng Kasaysayan - Ito naman ang uri ng nobela na humango ng materyal sa mga pangyayaring
naganap sa kasaysayan.
Nobela ng Pangyayari - Ito ang nobelang nagbibigay-diin sa mga pangayayri sa nobela.
Nobela ng Romansa - Ang paksa ng nobela na ito ay pag-ibig. Ito ay maaaring pag-ibig sa bayan,
sa Diyos o sa kapwa.
Nobela ng Pagbabago - Ito ang nobelang naglalayong maitaguyod ang pagbabago sa lipunan at
pamahalaan.
Nobelang Makabanghay - Ang porma o estilo ng pagkakalahad ng kwento.

LAYUNIN:

Gumising sa diwa at damdamin

Nananawagan sa talino ng guni-guni
Napukaw ang damdamin ng mambabasa
Magbigay ng aral tungo sa pag-unlad ng buhay at lipunan
Nagsisilbing daan tungo sa pagbabago ng sarili at lipunan
Nagbibigay inspirasyon sa mambabasa
Napupukaw nito ang kaalaman ng tao sa pagsulat ng nobela.

KATANGIAN:

Maliwanag at maayos na pagsulat ng mga tagpo at kaisipan

Pumupuna sa lahat ng mga larangan ng buhay
Dapat maging malikhain at maguni-guni ang paglalahad
Pumupukaw ng damdamin ng mambabasa kaya ito nagiging kawili-wili
Kailangan isaalang-alang ang ukol sa kaasalan
Maraming ligaw na tagpo at kaganapan
Ang balangkas ng mga pangyayari ay tumutukoy sa kaisahang ibig mangyari
Malinis at maayos ang pagkakasulat
Maganda
Maraming magagandang tagpuan kung saan nakikilala pa ng lalo ang mga tauhan

BAHAGI:
Tagpuan - lugar at panahon ng mga pinangyarihan
Tauhan - nagpapagalaw at nagbibigay bugay sa nobela
Banghay - pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa nobela
Pananaw - panauhang ginagamit ng may-akda
◆ Una - Kapag kasali ang may-akda sa kwento
 ◆ Pangalawa - Ang may-akda ay nakikipag-usap
◆ Pangatlo - Batay sa nakikita o obserbasyon ng may-akda.
Tema - paksang-diwang binibigyan ng diin sa nobela
Damdamin -nagbibigay kulay sa mga panyayari
Pamamaraan - istilo ng manunulat
Pananalita - diyalogong ginagamit sa nobela
Simbolismo - nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa tao, bagay at pangyayarihan.

MGA AKDA

⚫ BARLAAN AT JOSAPHAT
Isang panulukang bato sa larangan ng panitikan at wikang Filipino ang Barláan at Jósaphát na unang
nalathala noong 1708. Ang buong pamagat ng aklat ay Aral na tunay na totoong pag aacay sa tauo, nang manga
cabanalang gaua nang manga maloualhating santos na si Barlaan ni Josafat na ipinalaman sa sulat ni S. Juan
Damaceno na salin sa Tagalog ni Fray Antonio de Borja at inilathala ng La compania de Jesus. Mayroon itong
553 na pahina. Noong 2003 muli itong nailathala kasáma ng modernisadong bersiyon ang orihinal na Tagalog
na inedit ni Virgilio Almario sa layuning maipaunawa ito sa kasalukuyang henerasyon.

Hango ang aklat sa isang napakapopular na kuwento ng kabanalan noong Edad Midyibal sa Europa.
Maraming bersiyon ito, bagaman sinasabing pinakamatanda ang natagpuan sa Georgia. Tungkol ito sa
kumbersiyon ng isang prinsipe sa India, si Josaphat, na ikinulong sa isang palasyo at binigyan ng lahat ng layaw
ng amang hari dahil sa tákot na maganap ang hula na magiging isang Kristiyano ang anak at magiging higit na
makapangyarihan kaysa kaniya. Ngunit nalungkot sa gitna ng mga layaw si Josaphat, nag-isip lumabas sa
palasyo, at nang makalabas ay nakatagpo ng mga kinatawan ng paghihirap, sakit, katandaan, at kamatayan.
Lalong naguluhan ang isip ng prinsipe. Sa kabilang dako, kinausap ng Langit si Barlaan, isang ermitanyo at
inatasang tulungan si Josaphat. Sa tulong ng Langit, nakapasok sa palasyo si Barlaan at naaralan sa
Kristiyanismo si Josaphat Naganap ang hula at sa dulo’y sumuko ang hari sa karunungan ng anak.

Kapag sinuri, malilinawang ang istorya ni Josaphat ay hango sa buhay ni Gautama Buddha. Ngunit
pinaniwalaan itong totoo noon kayâ napasáma pang matagal sa kalendaryo ng mga tunay na santo at santang
Kristiyano ang pangalan nina Barlaan at Josaphat. agradong kuwentong Buddhista na isinalin sa Latin at
Español mulang Griego. Nagtataglay ang teksto ng mga halagahin para sa pagwaksi sa kamangmangan at
kamangmangan na kinakatawan ng kuwento nina Barlaan at Josaphat. Isang mohon ang salin nitó sa wikang
Tagalog ni Fray de Borja dahil ito ang una, bukod sa pinakamahabàng kathang isinalin sa katutubong wika ng
Filipinas. Para sa mga misyonero, napakagandang dokumento ang katha dahil sa pamamagitan ng mga aral ni
Barlaan ay para na ring binása ang Bibliya na hindi ipinababása noon sa karaniwang tao.

Itinuturing din ni Almario na importante ang salin da-hil napatunayan nitó ang antas ng kakayahan ng
wikang Tagalog. Sa pamamagitan ng salin, napatunayan ang kakayahan ang Tagalog na magamit para sa
sopistikadong paksaing panrelihiyon at pampolitika. Taliwas sa naging komentaryo ng mga fraile sa panahon ng
pagkakalathala ng akda na tanging pinahalagahan ang husay ng tagasalin at binalewala ang kakayahan ng
katutubong wika.

⚫ SAMPAGUITANG WALANG BANGO

Sampagitang Walang Bango ay nobelang tuon sa Maynila sa panahon ng Amerikanisasyon.
Inilalantad din ng nobela ang masalimuot na pagsasalikop ng pag-ibig, pagtitimpi, at pagtataksil sa gitna ng
malakarnabal na kaligiran. Ito ay akda ni Iñigo Ed. Regalado at inilimbag ng Ateneo de Manila University
Press noong 2001 sa Lungsod Quezon.
 Maynila sa panahon ng Amerikanisasyon ang tuon ng nobelang Sampaguitang Walang Bango ni Iñigo
Ed. Regalado. Ang nasabing lunan ang magiging sentro ng yaman at libog; ang lunduan ng kapangyarihan at
kahinaan ng mga tauhang gaya nina Don Bandino, Nenita at Pakito. Inilalantad din ng nobela ang masalimuot
na pagsasalikop ng pag-ibig, pagtitimpi, at pagtataksil sa gitna ng malakarnabal na kaligiran. At hinahamon ang
mambabasa na balikan ang mga kahalagahang gaya ng “puri” “katwiran” at “kaliwanagan” ayos sa ibig
ipakahulugan ng mga anakpawis ng katipunan.

Buod ng nobelang Sampaguitang Walang Bango

May akda: Iñigo Ed. Regalado

Ang mga pangunahing tauhan ay sina Pakito, Liling, Nenita at Mang Bandino at Don Diego. Sina
Pakito at Liling ay magkasintahan at malapit ng mag-isang dibdib samantalang sina Nenita at Mang Bandino ay
mag-asawa at may isang anak. Si Nenita at Pakito ay magkababata at dating may pagtitinginan ngunit hindi
itinadhana ng panahon. Sa hindi inaasahang pagkakataon, nagtaksil sina Nenita at Pakito sa kanilang mga
mahal sa buhay na nauwi sa pagdurusa nilang lahat. Dahil kay Don Diego na nakakita sa palihim sa pagkikita
nina Nenita at Pakito, nabatid ang kanilang pagtataksil dahil matalik na kaibigan ito ni Mang Bandido.

Bagaman si Mang Bandino ay babaero, hindi niya pinatawad si Nenita sa ginawa nitong pagtataksil at
pinili nitong lumayo at manirahan sa malayo kasama ang nag-iisang anak. Naiwan si Nenita na luhaan at
nagsisisi sa pagkasira ng kanyang pamilya. Si Liling naman ay nakipaghiwalay kay Pakito at wala ng magaganap
na kasalan. Tinanggap ni Pakito ang pagkabigo kay Liling at piniling lumayo at magtrabaho sa malayo na labis
ang pagsisisi sa ginawang kasalanan.

Sa huli, ang kanilang pagtataksil ay nagdulot ng pagkawasak ng isang pamilya at ng mabubuong pamilya
sana.

⚫ MGA IBONG MANDARAGIT

Ang Mga Ibong Mandaragit (Nobelang Pangsosyopolitika) ay isang nobelang isinulat ng manunulat at
aktibistang makalipunan na si Amado V. Hernandez noong 1969. Sa pamamagitan ng mahabang salaysaying
ito, hinangad ng may-akda ang pagbabago at pagaangat ng kalagayan ng lipunan. Naglalahad ito ng katayuan
ng pamumuhay at kabuhayan ng mga mamamayang Pilipino. Nang sumapit na ang kalagitnaan ng 1944 sa
Pilipinas, humihina na ang puwersang pansandatahan ng Imperyo ng mga Hapones. Malapit na ang pagkagapi
ng mga Hapon sa Asya noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Tinalakay din ng nobela ang kalagayan ng
mga mamamayan sa pagdating ng industriyalisasyong dala ng mga Amerikano sa Pilipinas. Naisalin din
ang Mga Ibong Mandaragit sa mga wikang Ingles at Ruso.

Si Carlos P. Romulo ang sumulat ng Paunang Salita para sa akdang ito ni Hernandez. Samantalang
si Epifanio San Juan, Jr. naman ang sumulat ng Pahuling Salita ng aklat. Nasusulat sa wikang Tagalog at Ingles
ang mga Pahuling Salita ni Epifanio San Juan, Jr. Nauna ang bersiyon sa Tagalog na agad namang nasundan
sa salinwikang Ingles na pinamagatang Epilogue (Epilogo). Ayon sa mga pananalita ni Carlos Romulo - mula sa
kaniyang sariling panitik ng Paunang Salita: ang nobelang Mga Ibong Mandaragit ni Hernandez ay
nagsasalaysay "at tumatalakay ng mga suliranin ng mga mamamayan, ng buhay ng madla’t lipunan at ng
kanilang kapaligiran”. Ang aklat ay mayroong 69 na mga kabanata at 416 na mga pahina.

Mga Piling Pangyayari:

Nagsimula ang unang kabanata sa paglubog ng araw sa kagubatan. Narating ni Mando Plaridel - at ng
dalawang pa niyang kasama - ang bahay-kubo ni Tata Matyas na nasa bulubundukin ng Sierra Madre. Si Tata
Matyas ay isang dating rebolusyonaryo na nakibaka laban sa mga Kastila at Amerikano. Ang mga kasama ni
Mando ay sina Karyo at Martin, na mga kapwa gerilyero rin. Tumakas sila mula sa isang bigong
pakikipagtunggali laban sa mga sundalong Hapones na lumusob sa kampo nila sa Sampitan. May mga tatlo o
apat na buwan na ang nakaraan ng huling dumalaw si Mando sa tirahan ni Tata Matyas. Noong huling pagbisita
ni Mando kay Tata Matyas ay nakapagpalitan sila ng mga usapin hinggil sa kanilang mga sariling suliranin, at
maging tungkol sa simulain nila sa kilusan. Napagusapan din nila ang Noli Me Tángere at El
Filibusterismo ni Jose Rizal, lalo na ang kinahinatnan ng kayamanan ni Simoun (ang pangunahing tauhan sa El
Filibusterismo) matapos na itapon ang mga ito ni Padre Florentino (isa pang tauhan sa El Filibusterismo). Ayon
kay Tata Matyas, magagamit sana ang kayaman ni Simoun bilang panustos sa mga pangangailangan ng mga
gerilya. Naniniwala si Tata Matyas na totoo ang mga tauhan sa mga nobela ng bayaning si Jose Rizal, sapagkat
kilala ng kaniyang mag-anak ang tunay na “Padre Florentino”. Kung bata pa lamang siyang katulad ni Mando ay
sisisirin niya ang dagat para hanapin ang nawawalang kahang-bakal ni Simoun. Naniniwala rin si Tata Matyas
na ang lahat ng mga bayani – bukod pa kina Jose Rizal, Andres Bonifacio, at Apolinario Mabini – ay dapat na
maging huwaran ng mga mamamayang Pilipino.

Hinanap at natagpuan ni Mando – mula sa karagatan sa may Atimonan - ang kayaman ni Simoun sa
tulong ng mapang ipinagkaloob ni Tata Matyas. Ngunit, sa kabila ng kabutihang palad na ito, namatay sina Karyo
at Martin. Sinalakay si Karyo ng isang pating, samantalang si Martin naman – dahil sa pagkanais na masarili
ang natuklasang kayaman - ay namatay sa pamamagitan ng mga kamao ni Mando.

Nang matapos ang digmaan ay nagbalik nga ang kapayapaan, ngunit nagbalik din ang mga dating
pamamalakad ng mga mayayaman at maylupa. Kung kaya’t hindi nawala ang paksang panlipunang iniharap sa
pamahalaan, sa mga asendero at sa mangagalakal ng mga samahan ng mga magsasaka sa bukirin at ng mga
manggagawa sa lungsod.

Nangibang-bayan si Mando upang ipagbili ang mga kayaman at nang maging salapi, sapagkat bago siya
umalis ay nagtatag siya ng isang pahayagan, ang Kampilan. Dahil sa kaniyang paglisan mula sa Pilipinas,
ipinagkatiwala niya ang pagpapalakad ng Kampilan kay Magat, na isa ring dating kagerilyero. Tatakbo ang
imprenta sa tulong din ang iba pang dating mga naging gerilya, katulad nina Tata Matyas, Andres, Rubio, at Dr.
Sabio. Si Dr. Sabio naman, na dating guro, ay nangako kay Mando na paiinamin ang mga bagay na itinuturo sa
paaralang Freedom University (Pamantasan ng Kalayaan), na itinatag din ni Mando, para sa ikabubuti ng
kabataan. Ang huli ay isa rin sa mga tagubilin ni Mando, bago maglakbay sa Europa at Estados Unidos.

SANAYSAY

isang sulatin na naglalayong magpahayag, magpaliwanag, at magsalaysay ng mga pananaw o

kaalaman. Ang isang sanaysay ay naiiba sa ibang uri ng sulatin dahil nakatuon ito sa iisang paksa at
diwa lamang.
Ang kabuuan ng sulatin, gaano man kahaba, ay iisa lamang ang paksa nito. Tinatawag itong ‘essay’
sa English na mayroon ding sistematikong paraan ng pagpapahayag ng mga pananaw o kalaaman.
Karaniwang mayroon itong simula, katawan, at wakas na nagiging dahilan upang maging mabisa ang
pagpapahayag ng damdamin ng sumusulat.
 Dalawang Uri Ng Sanaysay
1. Pormal Na Sanaysay - Ang sanaysay na pormal ay mayroong seryosong tono paksa at mayroong
masusi at komprehensibong pagsasalaysay ng mga katotohanan, pangyayari, at karanasan.
Gumagamit din ito ng pormal o akademikong salita. Ginagawa rin ang buong sanaysay gamit ang
mga impormasyong mahahalaga at ginagamitan ng pananaliksik. Maayos din ang pagkakasunod-
sunod ng ideya sa sanaysay na ito.

2. Di Pormal Na Sanaysay - Ang di pormal na sanaysay naman ay tumatalakay naman sa isang paksa
o usaping pangkaraniwan na o mas nananaig ang opinyon o obserbasyon. Gumagamit din ito ng
mga balbal o mga salitang magagaan lamang at karaniwang hindi sumusunod sa nakasanayang
paraan ng pagbibigay ng ideya at pangyayari.

Kasaysayan ng sanaysay
Ipinahayag ni Alejandro G. Abadilla na ang sanaysay ay nagmula sa dalawang salita, ito ang sanay at
pagsasalaysay o ang "nakasulat na karanasan ng isang sanay sa pagsasalaysay." Maituturing natin itong
panitikang tuluyan na naglalahad ng kuru-kuro,damdamin, kaisipan at saloobin ng manunulat tungkol sa
makabuluhan at napapanahong isyu. Dagdag pa niya, mahalaga ang pagsusulat at pagbabasa ng sanaysay
sapagkat natututo ang mga mambabasa mula rito.
Itinuturing na sanaysay ang talambuhay dahil nagsasaad ito ng kasaysayan ng buhay ng isang tao. Hindi
lamang nito sakop ang kapanganakan at kamatayan bilang upang paksa. Isinulat din ang mga talambuhay
upang magsilbing gabay ng mga mambabasa sa kanilang pamumuhay. Binibigyang pansin nito ang mga
katangiang dapat tularan at iwasan. Nagbibigay impormasyon din ito tungkol sa buhay ng paksa.
Ayon kay Nenita Pagdanganan - Obrique, "ito ang nagsisilbing makinarya sa pangangalat ng mga akdang
babasahin. Ginawa ito para mas maunawaan ng mga mambabasa ang mga isinulat. Naging daluyan ng
ideolohiya ang sanaysay dahil karaniwang paksain nito ay pumapatungkol sa pulitika, relihiyon, teknolohiya, at
iba pa.
Nilikha ang sanaysay upang ibahagi sa tao ang pananaw ng may katha. Maaaring ang manunulat
ay pumuna, magbigay - opinyon at impormasyon, maglahad ng obserbasyon, pagtalakay sa araw - araw na
pangyayari, pagbabalik - tanaw sa nakaraan o pagmumuni. Isang uri ito ng pakikipag-komunikasyon sa
pamamagitan ng lathalain na may nais ipabatid sa tao.
Naging malaking kontribusyon ng sanaysay ang mga naililimbag na akda tungkol sa pagsasa-Kristiyano
ng mga katutubo noon. Sa pamamagitan nito , ay naikalat ang mga anekdotang moral, himno, at
pagpapaliwanag ng mga prinsipyong Katolisismo. Sa ilalim ng pananakop ng mga Kastila, marami sa mga
katutubo ang pinaslang, pinagbayad ng mataas na buwis, at nabiktima ng forced labor. Dahil dito, naging
daluyan ng obserbasyon ang mga pahayagansa pamamagitan ng iba't-ibang anyo ng sanaysay tulad ng tudling,
liham, lathalain, dyornal, talaarawan at sermon.
Ang pormal na sanaysay ay pinag-aralang mabuti ng sumulat. Nagbibigay impormasyon ito tungkol sa isang
bagay, hayop, lugar at pangyayari. Nasa pagkakasunud-sunod ang mga mahahalagang kaisipan upang lubos
na maunawaan ng mambabasa, at umaakma ang salita sa isyung napili. Samantala, ang di - pormal na sanaysay
ay nagtataglay naman ng opinyon at paglalarawan. Lahat ng ito ay tumutukoy sa mga pangyayari sa kapaligiran
at sa mismong karanasan ng sumulat.
Ang malikhaing sanaysay ay pumupukaw sa interes ng mga mambabasa dahil gumagamit ito ng teknik ng
maikling kwento. Hindi ito nakaiinip basahin at maituturing na "relatable" para sa mga mambabasa.
Para kay Gutkind, kinakailangang taglayin ng sanaysay ang mga sumusunod:pagsasabuhay at
pakikipamuhay sa realidad ng sinusulat; pananaliksik sa napiling paksa; pagninilay sa nakalap na datos;
pagbabasa ng mga teksto at ang mismong pagsusulat. Para naman kay Gerard, una, mayroon itongmalinaw na
sabjek. Pangalawa, ito ay napapanahon. Pangatlo, pagsasalaysay ng magandang kwento at huli, pagmumuni-
muni ng may akda.
Ang blog ay isang website na parang isang talaarawan. Ang mga bloggers o ang mga taong nagsusulat sa
blog ay kalimitang isinusulat ang kanilang opinyon. Ang ilan naman ay ginagamit ito bilang online diary kaya ang
blog ay interaktibo sa mga gumagamit.

Kahalagahan ng Sanaysay na Pormal

1. Nagpapaliwanag ng isang partikular na usapin ukol sa mga paksang payak at masalimuot ukol sa tao, kultura at
lipunan.
2. Naghahatid ng kaalaman ukol sa isang panlipunan at pangkulturang phenomenon.
3. Nagbibigay-linaw sa mga usaping panlipunan.
4. Nagsusulong ng isang paniniwala sa pagbasa o paglikha batay sa paniniwala at ideolohiya ng isang
manunulat.
5. Nagpapatibay at nagpapalaganap ng isang teorya ng pagbasa, pagsusuri, pagtanaw sa mga bagay na kultural.
6. Nagbibigay ng suhestiyon at panibagong pagpapakahulugan sa pangyayaring panlipunan at Kultural na gawain.
7. Tumutulong upang matalunton ng sinumang iskolar at malilikha ang kasaysayan at pag-unlad ng anuman sa mga
sumusunod: kultura, agham pantao, agham panlipunan, humanidades, kabuhayan, at pilosopiya.
Aralin 6: Nahihikayat Ang Mga Mag-Aaral Na Matuto Sa
Klase Sa Pamamagitan Ng Piling Gawain
⚫ IDENTIFYING READING STRATEGIES IN THINK-ALOUD RESPONSE TO A TEXT

Inilarawan ang Think-Aloud bilang "eavesdropping on someone's thinking." Gamit ang diskarteng ito,
magsasalita nang malakas ang guro habang binabasa ang isang seleksyon nang pasalita. Kasama sa
kanilang mga verbalization ang paglalarawan ng mga bagay na ginagawa nila habang nagbabasa sila
upang subaybayan ang kanilang pag-unawa. Ang layunin ng estratehiyang think-aloud ay ang
magmodelo para sa mga mag-aaral kung paano bumuo ng kahulugan ang mga bihasang mambabasa
mula sa isang teksto.

Dahilan sa paggamit ng Think-Alouds:

• Tinutulungan nito ang mga mag-aaral na masubaybayan ang kanilang pag-iisip habang nagbabasa
sila at pinapabuti ang kanilang pang-unawa.
• Tinuturo nito sa mga mag-aaral na muling basahin ang isang pangungusap, magbasa nang maaga
upang linawin, at/o maghanap ng mga pahiwatig sa konteksto upang magkaroon ng kahulugan sa
kanilang nabasa.
• Pinapabagal nito ang proseso ng pagbabasa at pinapayagan ang mga mag-aaral na subaybayan
ang kanilang pag-unawa sa isang teksto.

Paano gamitin ang Think-Alouds:

• Magsimula sa pamamagitan ng pagmomodelo ng diskarteng ito. I-modelo ang iyong pag-iisip

habang nagbabasa ka. Gawin ito sa mga punto sa teksto na maaaring nakalilito para sa mga mag-
aaral (bagong bokabularyo, hindi pangkaraniwang pagbuo ng pangungusap).
• Ipakilala ang itinalagang teksto at talakayin ang layunin ng diskarte sa Think-Aloud. Bumuo ng hanay
ng mga tanong upang suportahan ang pag-iisip nang malakas. Halimbawa:
 Ano ang nalalaman ko tungkol sa paksang ito?
 Ano sa tingin ko ang matutunan ko sa paksang ito?
 Naintindihan ko ba ang aking binasa?
 Nakabuo ba akong ng malinaw na larawan sa aking isipan tungkol sa impormasyong nabasa
ko?
 Ano pa ang maaaring magawa ko upang mas lalong maintindihan ang aking binasa?
• Bigyan ang mga mag-aaral ng mga pagkakataong isagawa ang pamamaraan, at magbigay ng
rubriks sa mga mag-aaral.
• Basahin nang malakas ang napiling talata habang tahimik na binabasa ng mga mag-aaral ang
parehong teksto. Sa ilang partikular na punto huminto at " think="" loud"="" the="" answers="" to=""
some="" of="" pre-selected="" na mga tanong.
• Ipakita kung paano sinusubaybayan ng mahusay na mga mambabasa ang kanilang pag-unawa sa
pamamagitan ng muling pagbabasa ng isang pangungusap, pagbabasa nang maaga upang linawin,
at/o paghahanap ng mga pahiwatig sa konteksto. Natututo ang mga mag-aaral na sumagot sa mga
tanong habang pinangungunahan ng guro ang pag-iisip nang malakas.
⚫ IDENTIFYING CUES SIGNALING THE USE OF STRATEGIES
 Kapag hindi hindi pamilyar sa bata ang salitang nabasa sa kanyang pagbabasa, maaari silang gumamit
ng mga pahiwatig sa konteksto na impormasyon mula sa mga larawan o mula sa mga pangungusap na
nakapalibot sa hindi kilalang salita.
Ang isa sa mga pinaka-hindi naiintindihan na paksa sa pagtuturo sa pagbabasa ay ang paghikayat sa
mga bata na umasa sa mga pahiwatig ng konteksto sa pagbabasa. Sa isang bahagi, ang pagkalito na
ito ay nagmumula sa katanyagan sa edukasyon ng mga teoretikal na modelo ng pagbabasa na hindi
nagpapakita ng siyentipikong ebidensya tungkol sa kung paano natututo ang mga bata na magbasa. Ang
isa pang pinagmumulan ng kalituhan ay ang kabiguang makilala ang paggamit ng mga pahiwatig ng
konteksto sa pagkakakilanlan ng salita mula sa paggamit ng konteksto sa pag-unawa.

⚫ SELECTING AND PERFORMING FAVORITE POEMS OR SONG/RAP LYRICS

Pipili ng paboritong tula o liriko ng kanta/rap para ibahagi sa klase. Talakayin ang mga dahilan kung bakit
gusto mo ang tula o kanta/rap na ito sa mga tuntunin ng mga partikular na aspeto ng tula at ang genre
na natatangi sa bawat teksto.
Pagkatapos, ibabahagi ang tula o liriko ng kanta/rap na ito sa oral interpretasyon: tukuyin ang mga
kahulugang nais mong ipahiwatig, magsanay sa pagganap ng teksto sa pamamagitan ng pagbibigay-
diin sa ilang mga salita o paggamit ng mga paghinto, at pagkatapos ay ibahagi ang iyong pagganap sa
klase.

⚫ CREATE POETRY ANTHOLOGIES OR WEB SITES

Ang antolohiya ay isang koleksyon ng mga tula, awit o kwentong pinagsama-sama ng manunulat o ng
isang editor. Ang pinakakaraniwang antolohiya ay sinusunod ng isang editor at itinakda sa anyo ng aklat.

⚫ ANALYZING THE CULTURE FUNCTIONS OF MYTHS OR LEGENDS

Mga Kagamitan sa Paglikha ng isang Antolohiya ng Tula:

✓ Google Docs - isa ito sa pinakasimpleng gamitin. Gumawa lang ng Bagong dokumento, tawagin
itong Poetry Anthology, at ibahagi ito sa iyong mga mag-aaral sa pamamagitan ng email. Sa field
na Pag-edit, pumili lamang kung gusto mong piliin ang Editing (mga pagbabagong ginawa ng mga
editors) o Pagmumungkahi (kailangang aprubahan ang mga pagbabago). Kapag handa na ang
koleksyon, ibahagi ito sa mga magulang sa pamamagitan ng email. Maaari ka ring mag-print at
mag-photocopy ng isang buklet bilang sariling kopya.
✓ Book Creator - Simple at madali lamang gamitin ang app na ito. Kung mayroon kang tablet sa
silid-aralan, maaari mong i-download ang Book Creator sa App Store o Google Play store. Maaaring
i-type ng mga mag-aaral ang kanilang mga tula at magdagdag ng mga guhit o larawan. Ipasa ang
e-book hanggang sa ang lahat ay magdagdag ng tula! I-export ito at ibahagi ito sa ilang
mambabasa.
✓ Slide Share - Hayaang magsumite ang lahat ng mga mag-aaral ng isa o dalawang tula, at hilingin
sa ilang mga mag-aaral na marunong sa teknolohiya na idagdag ang tula sa isang Slide Share
presentation. Ibahagi ang Slide Share anthology sa mga magulang ng iyong mga mag-aaral at i-
set up ito para makita ng lahat ng mag-aaral sa isang computer lab o library ng paaralan
✓ IBooks Author - Ang iBooks Author app mula sa App Store ay madaling gamitin sa isang desktop
computer. Kung mayroon kang Mac sa library o silid-aralan ng iyong paaralan, isaalang-alang ang
pagdaragdag ng libreng app na ito. Ang ilan sa mga nakahandang template ay perpekto para sa
 isang antolohiya ng tula. Ang mga mag-aaral ay maaaring mag-export sa PDF o mag-publish sa
iBooks bookstore. Pahahalagahan ng iyong mga manunulat ang mataas na kalidad na pag-publish
na magagawa nila sa iBooks Author.
✓ Storybird - Ang website ng Storybird ay nagbibigay-daan sa mga manunulat na makabuo ng
magagandang libro nang mabilis! Magiging masaya ang iyong mga estudyante sa paghahanap ng
perpektong sining na ipares sa kanilang mga tula. Ang bawat mag-aaral ay maaaring gumawa ng
isang libro, o maaari silang magtulungan sa isang antolohiya sa pamamagitan ng paghahalinhinan
sa isang proyekto (isaalang-alang ang paglalagay ng isang mag-aaral sa pamamahala bilang
editor). Ang mga mag-aaral ay maaari ring magbasa ng tula ng mga may-akda ng Storybird bilang
inspirasyon.

⚫ ANALYZING THE STORYLINES IN FANTASY, SCIENCE FICTION, OR ADVENTURE LITERATURE OR

FILMS

Fantasy - isang genre ng panitikan na nagtatampok ng mga mahiwaga at supernatural na elemento na

hindi umiiral sa totoong mundo. Bagama't ang ilang mga manunulat ay nagsasama-sama sa tagpuan
ng totoong mundo na may mga hindi kapani-paniwalang elemento, marami ang lumikha ng ganap na
haka-haka na mga uniberso gamit ang kanilang sariling mga pisikal na batas at lohika at mga
populasyon ng mga haka-haka na lahi at nilalang. Sa likas na katangian, ang pantasya ay hindi nakatali
sa katotohanan o siyentipikong katotohanan. Ang pangunahing elemento ng genre ng fantasy fiction ay
magic. Ang mga nobelang pantasya ay maaaring romantiko, makasaysayan, puno ng aksyon o lahat
ng tatlo, ngunit ang elemento ng mahika ang siyang nagpapaiba sa genre na ito sa lahat ng iba pa. Ang
mga fairy tale, mito, at alamat ay bahagi ng genre ng pantasya. Ang mga kwentong nagtatampok ng
mga wizard at sorcery, unicorn at dragon, ay pantasiya. Sa pamamagitan ng fantasy fiction,
pinahihintulutan ang mga mambabasa na bumisita sa isang mundong hindi nila magagawa kung hindi
man.
Science Fiction - mga kwentong kadalasang nagkukuwento tungkol sa agham at teknolohiya ng
hinaharap na kinasasangkutan ng bahagyang tunay na mga batas o teorya ng agham.
✓ Ang science fiction ay madalas na tinatawag na "literature of ideas." Ang mga nobelang Sci-fi ay
may kasamang malawak na iba't ibang mga futuristic na konsepto. Dahil napaka-imaginative nila,
posible ang anumang bagay, lalo na sa mga soft sci-fi novels. Ang isang sci-fi novel ay maaaring
tungkol sa kalawakan, paglalakbay sa oras, dayuhan, o dayuhang naglalakbay sa kalawakan.
✓ Klasikong Elemento:

• Time travel
• Teleportation
• Mind control, telepathy, and telekinesis
• Aliens, extraterrestrial lifeforms, and mutants
• Space travel and exploration
• Interplanetary warfare
• Parallel universes
• Fictional worlds
• Alternative histories
• Speculative technology
• Superintelligent computers and robots
 ANG PAGTUTURO NG TRADISYONAL O ALTERNATIBONG PAGTATAYA

⚫ MGA TANONG SAGOT SA PAGTATAYANG PANGKLASRUM

Pagtatayang Pangklasrum - Ito ay ang pangangalap, interpretasyon at paggamit ng mga

impormasyon upang matulungan ang mga guro na makagawa ng mabuting desisyon para sa mga
kaukulang interbensyon upang mapabuti ang pagtuturo at pagkatuto.
Pagkakaiba ng Pagtataya Noon at Ngayon
✓ Noon - Hanay ng mag-aaral, tahimik na nakaupo. Pagsagot sa mga tanong ng inihandang
pagsusulit.
✓ Ngayon - Ang pagtataya ay bunga ng maraming pagtatanong gaya ng:
◆ Ano ang aking tatayain?
◆ Ano-ano ba ang mga uri ng pagtataya/ assessment?
◆ Ano ba ang pinakakomprehensibong paraan ng pagtataya para sa aking klase?
◆ Paano ko ihahanda ang aking mag-aaral sa pagtataya?
Layunin ng Pagtataya
✓ Di-Tradisyunal
◆ Upang matulungan ang mga mag-aaral na mapaunlad ang lanilang sariling pagtatamo ng
pagkatuto.
◆ Upang makapaglaan ng kapaki-pakinabang at positibing pidbak
◆ Upang matunton ang pagsulong at pag-unlad ng bawat mag-aaral
◆ Upang maganyak ng mag-aaral para sa sariling pagkatuto
◆ Upang maipabatid sa mga mag-aaral at magulang ang inaasahang pagkatuto
◆ Upang mataya hindi lamang ang dami kundi pati na rin ang lawak, lalim, at kalidad ng kaalaman
at pagkatuto ng mga mag-aaral.
✓ Tadisyunal
◆ Upang mataya kung ano ang natutuhan
◆ Upang magamit sa pagmamarka
✓ Layunin - Bakit ko ginagawa ang pagtatayang ito?
✓ Panukat - Anong teknikl ang aking gagamitin upang makakalap ng impormasyon?
✓ Ebalwasyon - Paano ko bibigyang kahulugan ang bunga ng pagtataya?
✓ Anong mga pamantayan sa paggawa at mga krayterya ang aking gagamitan?
✓ Gamitin -Paano ko gagamitin ang mga bunga/ datos na nakalap?

⚫ PAGHAHANDA PARA SA PAGTATAYA

➢ Mga Uri ng Pagtataya
✓ Pagtatayang Pormal (Tanong: Ano ang alam mo?)
◆ Mga Pormat
a. Tama-mali
b. MCQ (maraming pagpipiliang tanong)
c. Pagtatapat-tapat
d. Paglalahad (sanaysay)
e. Standardized
f. Norm-referenced
g. Criterion-referenced
◆ Mga Layunin
 a. Sumusukat sa natatamong kaalaman ng mga mag-aaral at inihambing ang natamong ito
sa kapwa mag-aaral at sa iba pang mag-aaral sa district, division, rehiyon o bansa.
b. Ulat sa natamo ng mga mag-aaral para sa mga magulang at administrador.
c. Ang resulta ng pagsusulit ay ginagamit para sa pagbuo ng mga polisi at paggawa ng mga
desisyon sa pagtuturo at pagkatuto.
◆ fef
✓ Alternatibong Pagtataya (Tanong: Ano ang magagawa mo?)
◆ Mga Gawain
a. Awtentiko (tuwirang pagtataya sa mga gawaing mag-aaral na malapit sa mga tunay na
karanasan)
b. Product o performance
c. Proseso
d. Portfolio
◆ Mga Layunin
Ang mga gawain ay halos malapit sa aktwal na mga sitwasyon ng buhay, nakatutulong
sa mga guro upang:
a. Makabuo ng isang komprehensibong paglalarawan ng bawat mag-aaral bilang problem
solver, critical thinker at acquirer of knowledge.
b. Mataya ang pagsulong at pag-unlad ng isang mag-aaral sa loob ng isang panahon itinakda
(isang araw o linggo o di kaya nama’y ilang buwang).

➢ Pormat ng Alternatibong Pagtataya

✓ Pagtatayang Product at Performance
◆ Inaasahan na makabubuo/ makapaglalahad ang mga mag-aaral ng isang totoo o tunay na
produkto o di kaya ay pagsasagawa sa mga kasanayan o konseptong nililinang.
◆ Nakapokus sa natapos na produkto sa halip na sa mga proseso, gawi o istratehiya na ginamit
sa pagbuo nito.

⚫ MGA HAKBANG NA ISINASAALANG-ALANG SA PAGBUO NG RUBRIC

➢ Rubrik - isang patnubay ng pagmamarka, na nagtataglay ng mga patnubay o ebidensya, hinggil sa
kung anong lapit at pagpoproseso ang ginawa ng isang mag-aaral para sa pagsasagawa ng isang task.
Isa ito sa mga evaluation criteria na gamit sa pagtataya.
➢ Mga Hakbang sa Paggawa:
1. Analisis ng mga Kompetensi - nabibigyang reaksiyon ang pananaw, tono, layunin, sa saloobin
ng akda, nakapangngangatwiran sa paraang kapani-paniwala, nabibigyang-kahulugan ang
magkakaugnay na payahag upang maibigay ang sanhi at bunga ng mga panyayari, at napipili ang
mga salitang magagamit para sa tiyak na sitwasyon.
2. Pagtukoy sa mga Task - Tinutukoy rito ang position/reaction paper hinggil sa Task ng isyung
kaugnay ang paksang tinatalakay, pagtatanghal ng isang Debate sa klase, news story o talumpati
tungkol sa isang tampok na isyu mula sa akda, at koleksyon/ kalipunan ng mga tanging talasalitaan
na angkop sa isang partikular na sitwasyon.
3. Debelopment ng Rubriks - ito ay karaniwang binubuo ng apat na lebel:
a) Katangi-tangi - ito ay nagpapakita ng pagiging malikhain o gumagamit ng imahinasyon,
gumagamit ng kritikal na pag-iisip, lumagpas sa inaasahan, may tamang sakop at lalim.
 b) Ganap - buo at maayos ang paglalahad, malinaw na naitanghal, nailalapay ang natutuhan,
naipakita ang tamang ugnayan.
c) Kasiya-siya - naisaalang-alang ang pinakamababang kailanganin, walang orihinalidad,
panlahat na impormasyon lamang ang inilahad.
d) Hindi Sapat - walang nailahad na bagong kaalaman, watak-watak ang paglalahad, mababaw
ang talakay, hindi nailapat ang anumang pagkatuto.

PAG-ANALISA SA MGA PANITIKAN

⚫ NEW CRITICISM

➢ Uri ng pagdulog na ang kahulugan ng akda ay hindi nalalaman sa intension ng may-akda, konsepto ng
mambabasa o kasaysayan ng kultura. Ang kahulugan ng akda ay nalalaman sa pagiging masining at
pagbuo ng mga salita sa isang akda (Garett).
➢ Sa masusing pag-aaral ng panitikan, ang isang akda ay mainam na sanggunian ng kahulugan at
impormasyon. Ang isang tula ay hindi nasusuri sa ksaysayan, ideolohiya, pulitika, pilosopiya o iba pang
aspeto sa pagpapakahulugan ng panitikan. Ang bagong kritisismo ay pag-aaral na nakapokus lamang
sa pagpapakahulugan ng bawat teksto sa isang akda (Searle).
➢ Ayon sa librong Kritisismo ni Soledad S. Reyes
(Kritisismo: Mga Teorya Formalismo/Bagong Kritisismo p.55-67)
Ang Bagong Kritisismo ay isang di-maiiwasang produkto ng pag-unlad ng kilusang modernismo
sa Kanluran. Nabigyang-daan ang modernistikong pananaw dahil sa magkaugnay na mga pangyayari
sa ikalawang hati ng ikalabingsiyam na dantaon at sa unang dekada ng siglong dalawampu.
Sa kritisismo, lumitaw ang isang malaking bilang ng mga kritiko na nagpalagay sa Bagong
Kritisismo bilang isang siyensya ng teksto at tumingin sa kanilang sarili bilang tagapagturo hindi ng
lipunan, hindi ng mambabasa, hindi ng ideolohiya, hindi ng manunulat kundi ng akdang pampanitikan.
Sa makabagong pananaw, sa madaling salita, hindi na binibigyang halaga ang sumususnod sa
mga elemento: ang may-akda, ang kasaysayan o konteksto, at ang mambabasa. Walang kabuluhang
mabatid ang intensyon ng may-akda sa kanyang paglikha sapagkat siya ay isang indibidwal na pumasok
sa sistema ng pagsulat na may kahulugan lamang doon sa loob ng diskurso ng panitikan. rito, ang
kanyang likha ay isang walang interes na saksi na nagnanasa lamang na sagutin ang pangangailangan
ng teksto bilang isang akda at hindi upang maging instrumento para ipahayag ang ideolohiya o Bukod
sa pananaw.
Bilang pagbubuod, maituturing ang Bagong Kritisismo bilang prudukto ng makabagong
sensibilidad: ng kilusang modernismo sa teorya at krititsismo. Pinatunayan ng pananaw na ito na may
sapat na kakayahan ang kritisismo upang gawing obhektibong siyensiya ang pag-aaral at maging
interpretasyon ng panitikan.
➢ Bagong Kritisismo (Bagong Kilusan)
✓ Sa Buong Mundo - Lumitaw sa unang dekada ng siglo dalawampu at namamayani hanggang sa
marating nito ang rurok ng tagumpay bilang pinakamakapangyarihang sistema ng pagsusuri sa
ikalima at ikaanim sa dekada.
✓ Sa Pilipinas - Ito ang konteksto ng pagpasok sa kritisismo ng isa pang grupo ng higit na
nakakabatang mga kritiko na mag-hudyat ng paghihimagsik na higit na matindi at polemikal kaysa
sa isinagawang rebelyon nina Abadilla at Agoncillo. Kabilang sa grupo sina Virgilio S. Almario,
Rogelio G. Mangahas, Pedro L. Ricarte at Lamberto E. Antonio. Magkaiba ang kanilang ginawang
paghahanda kay Agoncillo ay isang historyador, samantalang si del Mundo ay isang kolumnista at
 nobelista. Kung ihahambing, higit ang paghahanda ng akademiko ng ikalawang pangkat kaysa sa
nauna dahil may mahigit na antas ng pinag-aralan sa mga unibersidad sa Estados Undos:
Nagkamit sila ng doktorado.
➢ Simula ng Bagong Kritisismo
✓ Sa Buong Mundo - Simula noong 1930's na nasa ascendancy sa loob ng 30 taon ng Ilang American
Critics - at ilang British(Boyd, Fordham University). Nag-ugat ang tinatawag na Bagong Kritisismo
(New Criticism) sa Estados Unidos at Inglattera sa ikatlong dekada ng siglo dalawampu. Sa Rusya
naman nagsimula noong ikalawang dekada ang kilusang tinaguriang Formalismo. Sa
ikalabingsiyam na dantaon, nai-sangkap sa ekstrinsikong pananaw ang positibismo na isang
malakas na tendensiya lalo na sa mga siyentipikong laranagan. Sa dekada animnapu, masigla at
matatag na ang Formalismo sa Inggles-iginagalang at ipanapalagay na lamang niya ito karapat-
dapat na paraan ng pagsusuri: may respektabilidad ito sa malaking unibersidad ng bansa katulad
ng Unibersidad ng Pilipinas, Siliman University, Inibersidad ng San Carlos at Pamantasang Ateneo
de Manila.
✓ Sa Pilipinas - Nagsimulang pumasok ang impluwensya ng Formalismo sa Pilipinas noong dekada
limampu, sa pagsisimula ng pagsulat ng mga Pilipinong karamiha’y nakapag-aral sa Estados
Unidos. Nagsimula silang magsulat ng Inggles at karamihan sa kanila ay naniniwala ng kritikal
nilang paningin sa mga akda sa Inggles. Sa pagpasok nina Almario, Rogelio G. Mangahas, Efren
R. Abueg, Ave Perez Jacob at Rogelio Sikat sa laranagn ng kritisismo, inangkin nila ang gang
puwang sa larangan ng kritisismo, inaangkin nila ang puwang sa larangang dati-rati'y
pinamamayanihan ng mga matatandang kritiko.
➢ Mga Proponent sa Bagong Kritisismo - Ang Bagong Kritisismo ay prudukto ng pag-unlad ng kilusang
modernismo sa kanluran. Nabigyang daan ang modernistikong pananaw dahil sa magkaugnay na mga
pangyayari sa ikalawang hati ng ikalabingsiyam na dantaon at sa unang dekada ng siglong dalawampu.
✓ Paglitaw ng radikal na sistema ng paniniwala sa siyensya.
◼ Charles Darwin - mga tuklas sa siyensya
◼ Immanuel Kant, Martin Heidegger, Edmund Husserl - Teorya sa Pilosopiya
◼ Karl Marx at Friedrisch Engels - Paglitaw ng mga bagong siyensya.
◼ Sigmund Freud, Carl Jung Karl Mannheim, Max Weber at Emile Durkheim - Sikolohiya
◼ I.A Ricahards, William Empson, W.K Wimsatt, T.S Eliot, Cleanth Brooks, Percy Lubbock -
Nagpalagay ng kritisismo bilang siyensya. ANg kritisismo ay ginawang esensiyan na gawain
sa unibersidad bilang isang parksis na pinag-aaksayahan ng panahon sa pagsusulat ng
mapanuring diskurso.
◼ Sherwood Anderson at O.Henry - Modelo sa pagsulat ng maikling Kwento.
◼ Walt Whitman at William Blake - Modelo sa pagsulat ng tula
◼ Teodoro A. Agoncillo, Alejandro G. Abadilla, Clodualdo del Mundo at Fernando B. Monleon -
Sumulat ng mga akdang kritikal noong ikapitong dekada. Kinakitaan sila ng oryentasyong
taliwas sa mga alituntunin at patakarang itinakda ng higit na nakakatandang kritiko. Waring
hindi sapat ang kanilang pagkakaunawa sa sistematikong kritisismo, nagkaroon nanamn sila
ng impluwensya sa mga kabataang kwentista na sinikap nilang hutukin sa kakaibang paraan
ng pagsulat, at higit na paggalang sa sining ng panitikan.
◼ Virgilio S. Almario, Rogelio G. Mangahas, Pedro L. Ricarte at Lamberto E. Antonio - Grupo ng
higit na nakakabatang mga kritiko na nag-hudyat ng paghihimagsik na higit na matindi at
polemikal kaysa sa isinagawang rebelyon nina Abadilla at Agoncillo. Mga mag-aaral sa
 Pamantasan sa Maynila tulad ng Unibersidad ng Santo Tomas, University of the East, Far
Eastern University, at Manuel L. Quezon University. Sila ay nagsulat sa Filipino.
➢ Defd

⚫ STRUCTURALISM

Ang estrukturalismo ay isang diskarte o pamamaraan na pinag-aaralan ang mga elemento ng kultura ng
tao sa mga tuntunin ng kanilang kaugnayan sa isang mas malaki, sobrang istraktura o sistema. Ang
teoryang pampanitikan ng estrukturalismo ay batay sa pag-aakalang ang lahat ng akdang pampanitikan ay
may salungguhit na mga istruktura ng unibersal at ang mga pangkalahatang konklusyon tungkol sa
nauugnay na akda at ang mga sistema na kung saan lumitaw ito ay maaaring mabuo sa pamamagitan ng
pagkonekta sa mga pinagbabatayan na mga pattern. Ito ang unibersal na istraktura sa bawat teksto na
nagbibigay-daan sa nakaranas ng mambabasa na bigyang kahulugan ang isang teksto nang mas madali,
kaysa sa isang hindi nakaranas ng mambabasa. Samakatuwid, pinag-aaralan ng estrukturalismo ang mga
yunit ng lingguwistika sa isang teksto, unibersal na pinagbabatayan na mga istruktura ng teksto, at sinusuri
kung paano ibibigay ng manunulat ang kahulugan sa pamamagitan ng isang istraktura.
Ang mga strukturalista ay nauugnay ang mga teksto sa panitikan sa isang mas malaking istraktura. Ang
mas malaking istraktura na ito ay maaaring sumangguni sa isang serye ng mga magkakaugnay na
koneksyon Isang partikular na genre Mga paulit-ulit na pattern o motif. Isang modelo ng pandaigdigang
istruktura ng pagsasalaysay. Maraming pagkakapareho sa pagitan ng istruktura at pagkakapareho sa
archetypal na pintas, na pinag-aaralan ang isang teksto sa pamamagitan ng pagtuon sa paulit-ulit na mga
archetypes sa balangkas, pagkilala, at iba pang mga elemento.

STYLISTICS - isang sangay ng linggwistika na may kinalaman sa agham o pag-aaral ng literatura sa

pamamagitan ng pagsusuri sa mismong teksto ng isang nasulat na akda. Sa pamamagitan ng masusing
pagsusuri sa teksto gamit ang mga sangay na linggwistika tulad ng ponolohiya, morpolohiya atbp., maaring
ipakita kung anong tipong istilo ang naipapaloob sa pagsulat ng isang manunulat at kung anong ideolohiya ang
ipinapalabas sa teksto. Madalas na ginagamit ang estaylistika sa pagsusuri ng mga pampanitikang akda,
bagaman ginagamit din ito sa mga realista o mga hindi kathang-isip na akda.

Ang Ruso na si Roman Jakobson ang pormal na nagpasimula ng pormalista o makatekstong estaylistika. Ang
sangay na ito ng estaylistika ay nagpapalagay na ang pakahulugan o ibig ipahiwatig ng isang teksto ay ganap
na maipapahiwatig ng teksto lamang. Sa medaling sabi, hindi nito binibigyang halaga ang personal na
pagkaintindi ng mambabasa sa teksto. Sa kabila nito at sa iba pang kritisismo sa ganitong istilo ng estaylistika,
ipinasimula ni Jakobson ang pormal na pag-aaral ng literatura sa paggamit ng mga opisyal na sangay ng
linggwistika.

⚫ READER-RESPONSE

Isang teorya, na naging prominente noong huling bahagi ng dekada 1960, na nakatuon sa reaksyon ng
mambabasa o madla sa isang partikular na teksto, marahil higit pa kaysa sa mismong teksto. Ang pagpuna
sa tugon ng mambabasa ay maaaring maiugnay sa pagbibigay-diin ng poststructuralism sa papel ng
mambabasa sa aktibong pagbuo ng mga teksto sa halip na passive na pagkonsumo ng mga ito. Hindi tulad
ng mga pamamaraang nakabatay sa teksto tulad ng New Criticism, na nakabatay sa ilang layunin na
kahulugan na naroroon na sa akdang sinusuri, ang pagpuna sa tugon ng mambabasa ay nangangatuwiran
 na ang isang teksto ay walang kahulugan bago maranasan ng mambabasa—basahin—ito. Ang trabaho ng
kritiko sa pagtugon ng mambabasa ay suriin ang saklaw at iba't ibang mga reaksyon ng mambabasa at
suriin ang mga paraan kung saan ang iba't ibang mga mambabasa, na kung minsan ay tinatawag na "mga
komunidad ng interpretasyon," ay nagbibigay ng kahulugan sa parehong mga personal na reaksyon at
minana o nakakondisyon sa kulturang mga paraan ng pagbabasa. Ang teorya ay popular sa parehong
Estados Unidos at Alemanya; Kabilang sa mga pangunahing teorista nito sina Stanley Fish, David Bleich,
at Wolfgang Iser.

⚫ LANGUAGE-BASED

Ang pag-aaral ng wika ng tekstong pampanitikan ay makatutulong upang mas malapit na pagsamahin
ang mga syllabus ng wika at panitikan. Ang detalyadong pagsusuri sa wika ng tekstong pampanitikan ay
makatutulong sa mga mag-aaral na gumawa ng mga makabuluhang interpretasyon o matalinong pagsusuri
nito. Kasabay nito, madaragdagan ng mga mag-aaral ang kanilang pangkalahatang kamalayan at pag-
unawa sa Ingles. Hinihikayat ang mga mag-aaral na gamitin ang kanilang kaalaman sa pamilyar na
gramatika, leksikal na mga kategorya upang makagawa ng mga paghatol sa teksto. Ang mga tekstong
pampanitikan ay nakikita bilang mga paraan upang matulungan ang mga mag-aaral na mapabuti ang
kasanayan sa wika sa pamamagitan ng pagbibigay ng exposure sa target na wika at pag-uugnay sa kanila
sa partikular na bokabularyo at iba pang aspeto ng wika. Language Based Approach Ang Language Based
Approach ay isa sa paraan ng pagtuturo ng literatura sa Ingles na gumamit ng literary text para sa partikular
na disenyo ng drills upang mabuo ang mga kasanayan sa wika sa halip na tumuon sa literary skills. Ang
paggamit ng Language Based Approach sa silid-aralan, ay nakatuon sa mag-aaral higit sa lahat sa kanilang
mga proseso sa pagbabasa at kung paano nila nilikha ang kamalayan sa wika sa kanilang mga sarili. Higit
pa rito, binigyang-pansin ang proseso ng pagbabasa ng teksto ng mga mag-aaral at paglikha ng sarili nilang
mga kahulugan. Sa pamamagitan ng pamamaraang ito, inaasahang magkakaroon ng mas sensitibong pag-
unawa at pagpapahalaga ang mga mag-aaral sa tekstong pampanitikan. Mayroong dalawang pangunahing
layunin mula sa paggamit ng pamamaraang ito, una, ang mga mag-aaral ay inaasahang makakagawa ng
mga makabuluhang interpretasyon sa mismong teksto at gayundin upang mapalawak ang kaalaman at
kamalayan ng mga mag-aaral sa wika.

⚫ CRITICAL LITERACY

Ang kritikal na literacy ay isang paraan sa pagkatuto kung saan inaasahang susuriin ng mga mag-aaral
ang iba't ibang teksto upang maunawaan ang kaugnayan sa pagitan ng wika at ng kapangyarihang hawak
nito. Kritikal na sinusuri at sinusuri ng mga mag-aaral ang kahulugan ng mga teksto habang nauugnay ang
mga ito sa mga paksa sa katarungan, kapangyarihan at katarungang panlipunan.
➢ Tatlong Konsepto. Nangangahulugan ito na ang mga mag-aaral na nakikibahagi sa kritikal na literacy
mula sa murang edad ay handa ng:
1. Gumawa ng matalinong mga desisyon tungkol sa mga isyu tulad ng kapangyarihan at kontrol
2. Upang makisali sa pagsasagawa ng demokratikong pagkamamamayan, at
3. Upang bumuo ng kakayahang mag-isip at kumilos etikal.