YUNIT I

CILO 1 (Matalakay ang mga panimulang

kaalaman hinggil sa at mga pangangailangan
ng kurso)

Pananaw ng Kolehiyo: An advanced and adaptive university pursuing quality education, lifelong
gender-sensitive learning environment, responsive research-based community programs and
transparent governance with sustainable resource generation by 2025.
Misyon ng Kolehiyo: To provide excellence in instruction, research, extension, and production
that magnifies W.I.S.D.O.M. in leadership through total quality management system responsive
to the challenges of the 21st century education.
_____________________________________________________________________________________
____________
Ang modyul na ito ay dinesenyo upang mabigyan ng tugon ang pagkatuto ng mga mag-
aaral sa asignaturang Filipino 3 na sumasaklaw sa pag-aaral sa mga simulain, pamamaraan at
proseso ng retorika at diskurso sa wikang Filipino, at ang aplikasyon ng mga ito sa pagbubuo ng
mga akademiko at malikhaing anyo ng komposisyon.

Sa aspeto ng pagtuturo, inaasahang makatutulong ang modyul na ito upang pagaanin at

gawing malikhain ang pagtuturo ng kurso lalo’t higit sa lahat sa kasalukuyang sitwasyon. Ang
mga nakapaloob dito na mga gawaing interaktib, mga mungkahing gawain sa proseso ng
pagsulat ng komposisyon at modelong pangkabanatang pagsusulit ang titiyak sa
pagsasakatotohanan ng mga Course Learning Outcomes (CILOs) ng kursong ito.

Sa aspeto naman ng pag-aaral, ang modyul na ito ay isang interaktib at kawili-wiling

pagdulog sa mga paksang kadalasang kinababagutan ng maraming mag-aaral sa kolehiyo.
Naging pangunahing konsiderasyon sa paghahanda nito ang ganap na pagkatuto at kawilihan ng
mga mag-aaral na kinakailangan sa kasalukuyang panahon at sitwasyon. Matitiyak ng modyul na
ito na mapapairal ng mga mag-aaral ang kasanayang pampagpapahayag sa paraang diskoberi,
partisipatori at kawili-wili upang wala nang dahilan pa upang mabigo sa pagkakamit ng
mahahalagang layunin ng kurso.

Sa aspeto ng pangangailan ng kursong ito, hindi mawawala ang e-portfolio at dyornal

upang maassess ang pagkatuto ng mag-aaral, gayundin upang mamonitor ang partisipasyon nila
sa pagtalakay ng kurso. Manapa’y mabigyang hustisya ang performance kriterya na nakapaloob
sa silabus.

Dagdag pa dito, mabibigyang tugon rin ng kursong ito ang nais na ipabatid sa atin ng
pananaw at misyon ng kolehiyo.

Mabuhay ang Wikang Filipino!

@AMatibag
 @SPodra
@JLingon
RETORIKA
CILO 2 (Maipaliwanag ang mga panimulang
kaalamang panretorika, ugnayan ng Gramatika
at Retorika at ang paraan ng paggamit ng wasto
ng mga kasangkapang panretorika.)

In the beginning was the Word,

and the Word was with God. And the Word was God.
- John 1:1

Nagsimula ang lahat sa salita. Mula nang matuklasan ng tao ang eksklusibong katangiang
ito na kaloob ng Maykapal, gumanap na ito ng napakahalagang papel sa kanyang buhay. Simula
noon hanggang sa kasalukuyan, wika ang pangunahing instrumento ng tao sa pakikipagtalastasan
na gumugugol ng mahigit sa limampung bahagdan ng kanyang masasayang sandali at ito ay
nagagawa sa paraang pasalita at pasulat.

Alinman sa dalawang uri ng pahayag na ito ay ginagamit sa pangaraw-araw na buhay.

Naipapahayag ng tao ang nasasaloob upang maunawaan at maging ang tagumpay ay nakasalalay
sa kanyang kakayahang magpaliwanag. Isang katotohanang hindi mapasusubalian na ang paraan
ng paggamit ng wika ay maaaring magbunga ng pagbabago sa isip, damdamin at maging sa gawi
ng mga tao. Samakatwid, may taglay na kapangyarihan ang wika. Maaari itong magpakilos sa
tao at lipunan at baguhin ang kasaysayan. Kaya’t ang uri ng pagpapahayag ay nagiging panukat
sa lebel at kalagayan ng kanyang isip.

Magiging mabisa ang anumang pahayag kung ito ay pasining. Dahil maaring magdulot
ang pahayag na ito sa tagumpay o kabiguan ng isang tao. Wika nga ni Ludwig Wittgenstein, Ang
limitasyon ko sa wika ay limitasyon ko sa mundo.

Kung tutuusin, ang mga kaalaman at kasanayang ito ay napag-aaralan o natututuhan. Ang
pag-aaral na kaugnay nito ay tinatawag na Retorika.
A. Depinisyon at Katangian ng Retorika, Saklaw at Gampanin ng Retorika
Sa website na http://www.gsu.edu, sa https://www.slideshare.net, at sa
https://google.com/amp/s/akosiniko.wordpress.com, matutunghayan ang mga iskolarling
depinisyon ng Retorika. Dinepayn at inilarawan ang disiplinang ito ng mga pangunahing
awtoridad sa larangang ito sa iba’t-ibang lokasyon at panahon. Pansinin natin ang ilan sa
mga ito:

1. Retorika ang pakulti ng lahat ng abeylabol na paraan ng panghikayat sa anumang

particular na kaso (Aristotle).
2. Retorika ang art of winning soul sa pamamagitan ng diskurso (Plato).
3. Ang Retorika ay pagpapahayag na dinisenyo upang makapanghikayat (Cicero).
4. Ang Retorika ay siyenysya o agham ng paghimok o pagpapasang-ayon (Socrates- 300
BC).
5. Ang Retorika ay ang sining ng argumento ng pagsulat (Richard Whattley).
6. Ang Retorika ay isang instrumental na paggamit ng wika. Ang isang tao ay
nakikisalamuha sa ibang tao sa pamamagitan ng palitan ng mgs simbolo tungo sa isa o
mga layunin. Hindi ito komuniksyon para sa kapakanan ng komunikasyon lamang. Ang
Retorika ay komunikasyon na nagtatangkang ikoordeneyt ang mga panlipunang pagkilos.
Dahi dito, ang retorikal na komunikasyon ay lantarang pragmatic. Ang layunin nito ay
impluwensyahan ang pagpapasya ng mga tao hinggil sa mga espesipik na bagay na
nangangailangan ng agarang aensyon (Gerald A. Hauser).
7. Ang Retorika ay proseso ng paggamit ng wika upang mag-organays ng karanasan at
maikomyunikeyt iyon sa iba. Ito ay isa ring pag-aaral ng paraan ng paggamit ng wika ng
tao sa pag-oorganays at pagkokomyunikeyt ng mga karanasan. (C.H. Knoblauch).
8. Ang Retorika ay isang istratidyek na paggamit ng komunikasyon, pasalita o pasulat,
upang makamit ang mga tiyak na layunin (The Art of Rhetorical Criticsm).
9. Ang Retorika ay isang pag-aaral kung paano ginagamit ng tao ang wika at iba pang
simbulo upang isakatotohanan ang mga layuning pantao. Ito ay isang praktikal na pag-
 aaral na nagbibigay sa tao ng matinding control sa kanilang mga simbolikong gawain
(Charles Bazerman).
10. Ang Retorika ay sining, praktis at pag-aaral ng komunikasyong pantao (Andrea
Lunsford).
11. Ang Retorika ay isang mahalagang kaalaman ng pagpapahyag na kung saan ay tinukoy
kung maganda o kaakit-akit ang pagsusulat o pagsasalita (Sebastian 2007)

Upang mas higit na maunawaan kung ano ang Retorika, ipinapakita ng ilustrasyon ang saklaw
nito:

Wika

Iba pang
Larangan Sining
RETORIKA

Lipunan Piliosopiya

Ang gumagamit ng Retorika, pasalita man o pasulat ay isang artistikong mapanlikha.

Gumagamit siya ng mga simbulo upang bigyang-buhay ang isang ideya. Mula sa imahinasyon ay
nagpapagana siya ng imahinasyon. Ito ay nagagawa niya sa pamamagitan ng kanyang likhang-
sining.

Ngunit ang Retorika upang maging mabisa ay kailangnang sumunod sa mga tuntuning
pambalarila. Wika ang midyum ng Retorika, kaya hindi maihihiwalay ang gramatika sa retorika.

Sa pagpapahayag ng ideya ng isang tao, maari siyang maging pilosopikal ngunit kailangan
niyang maging risonable o makatwiran upang maipakita na ang kanyang mga argumento ay may
padron ng sensibilidad upang matanggap ng iba.
 Dahil siya’y mamamayan, kailangan niyang maging konsern din sa lipunang kanyang
ginagalawan. Kailangang maisaalang-alang niya ang realidad ng kanyang panahon. Isa ito sa
tungkulin ng sino mang gumagamit ng Retorika.

Ngunit ang Retorika ay hindi lamang eksklusibo sa larangan ng Wika, Sining, Pilosopiya
at Lipunan. Sino mang tao, saan mang larangan ay may pagnanasang maging mabisa sa
pagpapahayag. Sa ano mang larangan, hindi maaaring hindi magsasalita o magsusulat ang mga
taong kasangkot doon. Samaktwid, maging sa ibang larangan, ang Retorika ay may malaking
kinalaman.

Napakahalaga ng Retorika sa buhay ng tao. Malaki at marami ang gampaning papel nito
sa atin. Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:

1. Nagbibigay-daan sa komunikasyon. Ano man ang ating iniisip o nadarama ay maaari

nating ipahayag sa pasalita o pasulat na paran upang maunawaan ng ibang tao.
Samakatwid, dahil sa retorika, ang dalawa o higit pang tao ay nagkakaroon ng
komunikasyon,
2. Nagdidistrak. Dahil sa pakikinig natin sa iba o sa pagbabasa natin ng mga akda, maaring
nadidistrak ang ating isipan sa mga masasakit na realidad sa ating lipunan. Halimbawa, sa
pakikinig ng dula sa radio o pagbabasa ng mga nobela, pansamantala nating naitutuon
ang ating atensyon at konsentrasyon sadulang pinakikinggan o nobelang binabasa,
malayo sa mga suliranin o agam-agam na bumabagabag sa atin.
3. Nagbibigay-ngalan. Ang mga bagay sa paligid natin ay dumating ng walang leybel.
Dahil sa retorika, halimbawa, ang kamera ay nagiging Kodak, ang toothpaste ay nagiging
colgate.
4. Nagbibigay-kapangyarihan. Dahil sa retorika, napakaraming tao ang nagging
prominente at makapangyarihan. Isa sa mga mahuhusay na pulitiko o mananalumpati. Si
Ninoy Aquino ay isang mahusay na peryodista noong ikalwang pandigmaang pandaigdig.
Ang matatalinong ideya, malalalim na pananampalataya at idolohiya na naipahayag sa
pamamagitan ng retorika ay pinagmulan din ng kapangyarihan at kalakasan.
B. Pagpili ng Wastong Salita at Gamit nito, Pagbuo ng Pangungusap at Maling Paggamit o ‘Di
Paggamit ng Gitling

The difference between the right word and the almost

right word is the difference lightning and a lightning bug.
- Mark Twain

Maliban sa iba pang larangan, ang Retorika ay mahigpit na nauugnay sa balarila o

gramatika na kung saan ay tinuturing na isang agham na tumatalakay sa mga salita at sa kanilang
pagkakaugnay-ugnay. Kung tutuusin, hindi maaaring paghiwalayin ang dalawa sapagkat ang
gramatika ay may tungkulin sa wastong paggamt ng mga salita at sa kaibahan ng tama sa maling
pangungusap upang maging wasto at malinaw ang pagpapahayag samantalang ang retorika
naman ang may tungkulin sa pagpapaganda at pagpapatimyas ng mga pahayag upang maging
masining at kaakit-akit ang pagsasalita at pagsulat.

Gaano man kasining ang isang pahayag, kung mali naman ang Gramatika o balarila- bala
ng dila nito, maari itong maging hindi katanggap-tanggap lalo na sa mga iskolar, edukado at
kritiko. Bukod pa rito, maaari rin itong maging ‘di kapani-paniwala o maging katawa-tawa.

Sa katunayan, ang gramatika ay isa ring espesyalisadong disiplina. Ang masusing pag-
aaral nito ay komplikado at nangangailangan ng mahabang panahon. Kung pakaiisipin, hindi
kailangang maging dalubhasa sa larangang ito upang maging mapanghikayat na ispiker at
manunulat dahil ano mang diskurso ang ating naiaaplay dito ay malaking tulong sa ating
pagpapahayag.

Dahil sa imposibleng talakayin pa rito ang lahat ng mga tuntuning pambalarila, ang focus
ng talakayan sa bahaging ito ay madalas na katisuran o pagkamalian ng marami.
Sa pagpili ng wastong salita- ang pagigng malinaw na pahayag ay nakasalalay sa mga
salitang gagamitin. Kinakailangang angkop ang salita sa kaisipan at sitwasyong ipapahayag.

Pansinin ang sumusunod na halimbawa.

  May mga salitang tama naman ang kahulugan ay lihis o hindi angkop na gamitin.
Halimbawa:
Mali: Bagay kay Olga ang kanyang makipot na bunganga.
Tama: Bagay kay Olga ang kanyang makipot na bibig.
 Mga salita na maaaring pare-pareho ang kahulugan subalit may kaniya-kaniyang tiyak na
gamit sa pahayag.
Halimbawa:
bundok, tumpok, tambak, salansan, kawangis, kamukha, kahawig
 Mga pagkakataong kinakailangang gumamit ng eupemismo o paglumanay sa pahayag.
Halimbawa:
namayapa sa halip na namatay
palikuran sa halip na kubeta

Sa wastong gamit ng mga salita- kailangnang taglayin ng mga pahayag ang kawastohang
panggramatika. May mga salita kasi tayong ginagamit na ang akala natin ay maaaring malayang
nagkakapalitan, ngunit hindi naman kung ibabatay natin sa istriktong tuntuning panggramatika.
Ilan sa mga ito ay ang sumusunod:
1. NANG at NG
a. Ang NANG ay karaniwang ginagamit na pangatnig sa mga hugnayang pangungusap
at ito ang panimula ng katulong na sugnay. (nang + Bakit?; nang + Kailan?)
Halimbawa:
Mag-aral kang mabuti nang makapasa ka sa pagsusulit.
Nagsisimula na ang programa nang dumating ang mga panauhin.
Magsikap tayo nang umunlad ang ating buhay.
b. Ang NANG ay nagmula sa NA at inaangkupan ng NG at inilalagay sa pagitan ng
pandiwa at ng panuring nito. (nang + Paano?)
Halimbawa:
Nagpasa si Marvin ng proyekto nang maaga.
Nangaral nang mahinahon si G. Morales.
Nagdasal nang taimtim ang mga deboto.
 c. Ginagamit ang NANG sa gitna ng dalawang salitang-ugat na inuulit, dalawang
pawatas o neutral na inuulit at dalawang pandiwang inuulit. (salita nang salita).
Halimbawa:
suklay nang suklay
mag-ipon nang mag-ipon
nagdasal nang nagdasal
d. Ang NG ay ginagamit na pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat. (ng +
Ano?)
Halimbawa:
Nag-aral siya ng leksyon.
Bumili siya ng pasalubong para sa kanyang anak.
Nagtanim ng palay ang magsasaka.
e. Ang NG ay ginagamit na pananda ng actor o tagaganap ng pandiwa sa tinig
balintiyak. (ng + Nino?)
Halimbawa:
Pinangaralan ng guro ang mga nahuling mag-aaral.
Tinulungan ng binata ang matanda sa pagtawid.
Ibinaling ng bata ang kanyang atensyon sa leksyon.
f. Ang panandang NG ay ginagamit kapg nagsasaad ng pagmamay-ari ng isang bagay o
katangian. (ng + Kanino?)
Halimbawa:
Ang pera ng bayan ay kinurakot ng ilang buwayang politiko.
Ang palad ng mga mayayaman ay karaniwang makikinis.
Ang pagsabog ng bulkan ay nag-iiwan ng mapapait na alaala sa mga Ita.
2. KUNG at KONG
a. Ang KUNG (if) ay pangatnig na panubali at ito’y ginagamit sa hugnayang pangungusap.
Halimbawa:
Malulutas ang mga problema ng bayan natin kung isasantabi ng mga pulitiko ang kanilang
pamumulitika.
Aatend ako ng parti kung papayagan ako ng aking mga magulang.
Kung hindi kasana nagtaas ng boses ay hindi kayo nag-away ng iyong kaibigan.
b. Ang KONG (I, my) ay nanggaling sa panghalip na panaong KO at inaangkopan lamang
ng NG.
Halimbawa:
Gusto kong tulungan ka ngunit kailangan mo munang tulungan ang iyong sarili.
Maasahan sa mga gawain ang mga matalik kong kaibigan.
Ang tangi kong inaasahan sa iyo ay ang maging tapat sa ating pag-ibig.

3. MAY at MAYROON
a. Ginagamit ang MAY kapag sinusundan ng pangngalan.

Halimbawa:
Ang ngiti ay may ligayang dulot sa pinagbibgyan nito.
May virus ang USB na hiniram ni Verna.
Habang may buhay ay may pag-asa.

b. Ginagamit ang MAY kapag sinusundan ng pandiwa.

Halimbawa:
May pupuntahan k aba mamaya?
May tatapusin pa akong trabaho mamayang gabi.
May nakita siyang nakakapanghilakbot na pangitain kagabi.

c. Ginagamit ang MAY kapag sinusundan ng pang-uri.

Halimbawa:
May mahabang buhok si Olga.
May bagong sapatos si Aldrin.

d. Ang MAY ay ginagamit kapag sinusundan ng panghalip na panao sa kaukulang paari.

Halimbawa:
Bawat tao ay may kanya-kanyang problema sa buhay.
Ang mga anak ni Aling Anna ay may kani-kanila nang kabuhayan.
Masayang ipinagdiriwang ang pista roon sa may amin.
e. Ang MAYROON ay ginagamit kapag may napapasingit na kataga (ingklitik) sa salitang
sinusundan nito.
Halimbawa:
 Mayroon pa bang natirang ulam?
Mayroon po kaming isusumbong sa inyo.
Si Marvin ay mayroon ding magagandang katangian tulad ni Joseph.

f. Ang MAYROON ay ginagamit na pangot sa tanong.

Halimbawa:

May pasok ba tayo?- Mayroon

May maaasahan ba akong tulong sa kanya? – Mayroon naman
May takdang-aralin ka ba?- Mayroon po

g. Ang MAYROON ay ginagamit kung nangangahulugan ng pagka-maykaya sa buhay.

Halimbawa:

Ang mga Velasco ay mayroon sa bayan ng Marinduque.

Si Norberto ay nagpanggap na mayroon sa kanilang lalawigan.
Iniiwasan kong makibarkada sa mga mayroon sa aming paaralan dahil ako’y isang
mahirap lamang.

4. SUBUKIN at SUBUKAN
a. Ang SUBUKIN ay nanganghulugan ng pagsusuri o pagsisiyasat sa uri, lakas o
kakayahan ng isang tao o bagay.
Halimbawa:
Subukin mong gamitin ang sabong ito at baka hiyang sa iyo.
Subukin mong kumain ng gulay at prutas upang sumigla ka.
Susubukin ng mga tagalalawigan ang galing ng mga tagalunsod.

b. Ang SUBUKAN ay nangangahulugan ng pagtingin upang malaman ang ginawa ng

isang tao o mga tao.
Halimbawa:
Subukan mo siya upang malaman mo ang kanyang sekreto.
Ani Erap noon, “Wag n’yo akong subukan!”.
 Subukan mo ang iyong kasintahan hanggang sa makarating siya sa kanyang
paroroonan.
5. DIN at RIN, DAW at RAW
a. Ang mga katagang RIN at RAW ay ginagamit kung ng sinusundang salita ay
nagtapos sa patinig at sa malapatinig na W at Y.
Halimbawa:
Si Vanessa ay katulad mo ring masipag mag-aral.
Ikaw raw ang napipisil ng mga hurado na kakatawan sa ating pamantasan.
May bahay rin sa Malabon sina Mr. Gatchalian.
b. And DIN at DAW ay ginagamit kung ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa
katining.

Halimbawa:

Masakit daw ang ulo ni Amor kayahindi siya nakapasok sa klase.

Magtatanghal din ng dula ang Kagawaran ng Filipino.
Nakapagsulat din ng aklat si Elma.

6. SILA at SINA, KINA at SILA

a. Ang SILA ay panghalip panao samantalang ang SINA ay panandang pangkayarian sa
pangngalan. Karaniwang kamalian na ang SILA ay ginagamit na panandang
pangkayarian.
Halimbawa:
Mali: Sila Aldrin at Olga ay mabubuting anak.
Tama: Sina Aldrin at Olga ay mabubuting anak.
Mali: Sila Ruth at Helen ay nanalo sa timpalak.
Tama: Sina Ruth at Helen ay nanalo sa timpalak.
Tama: Sila ay mabubuting anak.
Nanalo sila sa timpalak.

b. Ang KINA ay panadang pangkayarian sa pangngalan katulad ng SINA. Walang

salitng KILA sa Balarilang Filipino. Ang paggamit ng KILA ay karaniwang
pagkakamali.
Halimbawa:
 Papunta na kami kina Ms. Katipunan.
Kina Malou gaganapin ang pagdiriwang.
Malayo ba rito ang kina Riza at Ronnie?

7. PINTO at PINTUAN
a. Ang PINTO (door) ay bahagi ng daanan na isinasara at ibinubukas. Ginagawa ito upang
ilagay sa PINTUAN.
b. Ang PINTUAN (doorway) ay ang kinalalagyan ng pinto. Ito rin ang bahaging daraanan
kapag bumukas na ang pinto.
Halimbawa:
Isinara niya ang pinto upang hindi makapasok ang lamok.
Nakaharang sa pintuan ang paso ng halaman kung kaya’t hindi niya maisara ang
pinto.
8. TUNGTONG, TUNTONG at TUNTON
a. Ang TUNGTONG ay panakip sa palayok o kawali.
b. Ang TUNTONG ay pagyapak sa ano mang bagay.
c. Ang TUNTON ay pagbakas o paghanap sab akas ng ano mang bagay.
Halimbawa:
Hindi makita ni Mang Efren ang tungtong ng palayok sa kusina.
Tumuntong siya sa mesa upang maabot ang bumbilya.
Hindi ko matunton kung saan na nagsuot an gaming tuta.
9. DAHIL SA at DAHILAN SA
a. DAHIL SA ang wasto. Sinusundan ito ng pangngalang pinagsanhian ng isang
pangyayari.
b. Mali ang DAHILAN SA. Ang DAHILAN ay pangngalan mismo.
Halimbawa:
Hindi siya nakapasa sa pagsusulit dahil sa hindi niya pagsunod sa panuto.
Paninira sa mga kasamahan sa trabaho ang naging dahilan ng pagkasira ng
reputasyon ni Romano.
Dahil sa pag-iisip ng masama, nag-away-away tuloy ang dating magkakaibigan.
10. KUNG ‘DI, KUNGDI at KUNDI
a. Ang KUNG ‘DI (if not) ay pinaikling KUNG HINDI.
b. Ang KUNGDI ay di dapat gamitin. Walang salitang ganito.
 c. Ang KUNDI ay kolokyalismo ng KUNG ‘DI.
Halimbawa:
Kung ‘di ka sana nagmataas ay kaibigan mo pa rin si Bernie.
Hindi ka sana nakapagtrabaho kung ‘di dahil sa iyong kaibigang pinagtaksilan mo
ngayon.
Walang makakapasok sa gusali kundi ang mga empleyado lamang.

Pagbuo ng Pangungusap- kailangan ang kaisahan sa pangungusap para maging epektibo ito.
Kung bawat bahagi ng pangungusap ay tumutlong para maihayag nang malinaw ang
pangunahing diwa nito, masasabing may kaisahan ang pangungusap.
1. Tiyaking magkatimbang at pararelismo ang ideya sa pangungusap.
Di- Timbang: Matapos magsitangis ay agad na nagbalot ng mga gamit ang mga pinaalis na
iskwater.
Timbang: Matapos magsitangis ay agad nagsipagbalot ng mga gamit ang mga pinaalis na
iskwater.
Di- Paralel: Ang pageehersisyo at masustansyang pagkain ay mahalaga sa pagpapabuti ng ating
katawan.
Paralel: Ang pag-eehersisyo at pagkain ng masusustansiyang pagkain ay mahalaga sa
pagpapabuti n gating katawan.
2. Tiyaking nagkakaisa ang mga aspeto ng pandiwa.
Di nagkakaisa: Nagsialis at nagsisiuwi ang mga panauhin ko kanina.
Nagkakaisa: Napagsialis at nagsiuwi ang mga panauhin ko kanina.
3. Huwag pagsamahin ang mga pangungusap na di magkaugnay.
Di magkaugnay: Hindi uunlad ang ating wika kapag hindi natin ito gagamitin at mahilig tayo sa
kalayawan.
Wasto: Hindi uunlad an gating wika kapag hindi natin ito ginamit.
4. Iwasan ang pagsama-sama ng maraming kaisipan sa isang pangungusap
Di mabisa: Ang pagsasayaw gaya rin ng paglalaro ng mga bata ng taguan kung gabing walang
buwan at padadama ng mga lalaking walang magawa at nagpapalipas ng oras sa pagupitan ay
tunay na nakaaliw.
Mabisa: Ang pagsasayaw, gaya ng paglalaro ng taguan ng mga bata ay tunay na nakalilibang.
5. Gawing malinaw kung alin ang punong sugnay at pantulong na sugnay.
Hindi malinaw: Dahil sa ayaw koi yon, hindi ko binili ang aklat.
Malinaw: Dahil sa ayaw ko ang aklat, hindi koi yon binili.
6. Gamitin ang tinig na balintiyak ng pandiwa kapag ang simuno ng pangungusap ang di
gumaganap ng kilos.
Mali: Si Joel ay binili ang relo para kay Bernie.
Tama: Ang relo ay binili ni Joel para kay Bernie.
Mali: Si Marie ay kinuha ang hinog na papaya sa puno.
Tama: Ang hinog na papaya sa puno ay kinuha ni Marie.
Kinuha ni Marie ang hinog na papaya sa puno.
7. Huwag ilayo ang salitang panuring sa tinuturingang salita.
Malayo: Maganda ng kwentong binasa ko talaga.
Malapit: Maganda talaga ang kwentong binasa ko.
Malayo: Tinawag ni Ron yang tao nang malakas.
Malapit: Malakas na tinawag ni Ron yang tao.
8. Ilapit ang panghalip na pamanggit sa pangngalang kinakatawan nito
Malapit: Ipinanhik ni Jun ang telebisyon sa bahay na binili ng tatay niya.
Malapit: Ipinanhik ni Jun ang telebisyong binili ng tatay niya.
9. Sa Filipino nauuna ang panaguri sa simuno sa karaniwang ayos ng pangungusap.
Karaniwang ayos: Minahal at ginamit ang sariling wika.
Mabait na bata si Marvin. Kaw ang
Di karaniwang ayos: Ang sariling wika ay minahal at ginamit niya.
Si Marvin ay mabait na bata.

Maling Paggamit o ‘Di Paggamit ng Gitling- talamak din sa social media laong-lalo na sa mga
meme sa Facebook ang maling paggamit ng Malaki at maliit na titik, paggamit ng parirala sa
halip na pangungusap, at maling paggamit ng mga bantas.
Kaugnay ng mga bantas, ang maling paggamit o ‘di paggamit ng gitling na yata ang
pinakatalamak.
Halimbawa:
Pare, ikaw ang MAKIPAGUSAP, ako ang kakatok.
Baka kaya tayo INI-IWAN, kasi hindi tayo sumasama.
Tunay na babae lang ang MAKAKA GETS nito.
Bigla kang tinawag ng guro mo para MAG RECITE.
Ang hirap ng grouping kapag wala kang KACLOSE.
KAWAY KAWAY sa mga ganito magsulat.

Samaktwid, kalian ba ginagamit ang gitling? Halika, at ating balik-aralan ang mga ito.
a. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng panlaping nagtatapos sa katinig at ng salitang-ugat na
nagsisimula sa patinig.
Mga halimbawa:
1. Mag-anak 4. Tag-ani
2. Tag-ulan 5. May- abuloy
3. Pag-ibig 6. Pag-asa

b. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng taga- at maka- at ng mga pangngalang pantangi.

Mga halimbawa:
1. Taga- Nuweba Esiha 4. Maka-Quezon
2. Taga-Pilipinas 5. Maka-Quirino
3. Maka- Pilipino 6. Taga-Mindanaw

c. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng mga salitang inuulit na may kahulugan.

Mga halimbawa:
1. apang-apa 4. paalis-alis
2. sira-sira 5. gabi-gabi
3. araw-araw 6. oras-oras

d. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng ika- at tambilang.

Mga halimbawa:
1. Ika-31 ng Hulyo 4. Ika-4 ng Disyembre
2. Ika-6 ng Mayo 5. Ika-25 ng Disyembre
3. Ika-13 ng Agosto 6. Ika-27 ng Hunyo

e. Ginagamit ang gitling kung may nawawalang kataga sa pagitan ng dalawang salitang
pinag-uugnay.
Mga halimbawa:
 1. alupihang-dagat 4. kahoy-gubat
2. kambal-tuko 5. sulat-kamay
3. buhay-manggagawa 6. tubig-alat

f. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng mga pantig ng salitang nahahati sa magkasunod na

taludtod (hindi hinahati ang mga salitang dadalawahing pantig).
Mga halimbawa;
1. Magsikap kayo sa paghahanap ng magandang kapalaran.
2. Bakas nab akas sa pagitan ng dalawang magkasalungat na pandiwa.

g. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng dalawang magkasalungat na pandiwa.

Mga halimbawa:
1. mahiga-magbangon 4. lumubog-lumitaw
2. tumawa-umiyak 5. umupo-tumayo
3. manhik-manaog 6. mamatay-mabuhay

h. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng panlaping magsa- at ng salitang ugat.

Mga halimbawa:
1. magsa- Hapon 4. magsa- kalapati
2. magsa- Rizal 5. magsa- palos
3. magsa- Samson 6. magsa- tuko

C. Mga Talamak na Pagkakamali sa Social Media

Only in grammar can you be more than perfect.

William Safire

Ayon sa aming obserbsayon sa mga post ng mga kabataang tulad niyo sa social media lalo na sa
mga meme sa Facebook, napansin namin ang sumusunod na talamak na pagkakamali. Minsan
kami ay napapaisip kung ito ba ay dulot lamang ng makabagong henerasyon o hindi.
Ano nga ba?
………pagdating sa pag-post, walang mahirap at mabilis na panuntunan, ngunit ayaw mong
palitawin ang iyong mga tagasunod sa pamamagitan ng pagiging isang talamak na
"overposter," sabi ni Meuser. Gusto mong tingnan ang iyong mga antas ng pakikipag-ugnayan
upang makatulong na gabayan ang dami ng iyong nai-post, ngunit kung gumagamit ka ng
Facebook, tatlo hanggang limang post sa isang linggo ay isang mahusay na numero. Ang buong
punto ng social media ay upang makisali sa iyong target na madla, sabi ni Meuser. Kung hindi
ka nakikipag-ugnayan sa iyong mga tagasunod, ano ang punto? Kahit na ang isang customer ay
nagrereklamo, o nagsabi ng isang negatibong bagay tungkol sa kumpanya, kailangan mo pa
ring tumugon sa isang napapanahon at angkop na paraan.
Angkop? Oo, angkop na paraan na dapat lamang natin taglayin upang hindi magkaroon ng
missinterpretasyon sa bawat pahayag

Ating alamain kung ano ang mga karaniwang pagkakamali na nagdudulot ng misinterpretasyon
ng bawat pahayag pagdating sa Social Media.
1. Paggamit ng NIYO sa halip na NINYO o N’YO
Halimbawa:
Barkada: Hindi mo man kadugo pero ang turingan NIYO sa isa’t-isa ay pamilya.
Tandaan: Walang salitang NIYO. Ang tamang salita ay NINYO o kaya naman
ay N’YO.

2. Paggamit ng SAYO sa halip na sa IYO o SA’YO

Halimbawa:
Para SAYO ang laban na ‘to.
Tandaan: Walang salitang SAYO. Ang tamang salita ay SA IYO o kaya naman
ay SA’YO.

3. Iba pang katulad na pagkakamali tulad ng SAKIN, SATIN, NAKO, KONA

Halimbawa:
Ikaw na ang para SAKIN.
Ang awiting ito ay para SATIN.
Doon tayo magkita SAMIN.
Nagising NAKO.
Alam KONA ang iyong lihim.

Tandaan: Walang salitang SAKIN, SATIN, SAMIN, NAKO, at KONA. Ang mga
tamang salita ay SA AKIN o SA ‘KIN, SA ATIN o SA ‘TIN, SA AMIN o SA
‘MIN, NA AKO o NA ‘KO, at KO NA.

4. Pagsasama ng dalawang magkasunod na ingklitik tulad ng NALANG, PARIN at

NANAMAN.
Halimbawa:
Sa panahon ngayon, sahod NALANG ang hinihintay buwan-buwan.
 Natapos na ang lahat, nandito PARIN ako.
Heto NANAMAN tayo.
Tandaan: Ang magkasunod na ingklitik o salitang paningit ay dalawang salita
kaya huwag pag-iisahin. Ang tamang baybay, kung gayon ay NA LANG,
PA RIN, at NA NAMAN. Gayon din ang PA RAW, NA RIN, NA RAW, NA
LAMANG, NA LANG, PA NAMAN, NA BA at PA BA.

5. Maling gamit ng salitang KANA, PALANG, KABA

Halimbawa:
Saka KANA magyabang kapag hindi KANA umaasa sa magulang mo.
Papunta ka PALANG, pabalik na’ko.
Sang-ayon KABA rito?
Tandaan: Ang KANA ay pagpapaikli ng salitang AMERIKANA. Ang KA NA ay
panghalip na KA at ingklitik na NA. Ang PALANG ay ingklitik na PALA
na kinabitan ng pang-angkop na- NG. Ang PA LANG ay dalawang ingklitik
na PA at LANG na pagpapaikli ng LAMANG. Ang KABA ay tumutukoy sa damdaming
nangangamba. Ang KA BA ay panghalip na KA at ingklitik na BA.

D. Mga Idyoma, Tayutay at Alusyon

NGUMITI KA NAMAN :)

Totoong sa pangaraw-araw na buhay, higit na ninanais ng mga karaniwang tao ang mga salitang
karaniwan sa kanilang mga mata at pandinig. Kung maari nga, ayaw na nilang mag-isip pa ng
kahulugang malalim. Ngunit sa maraming pagkakataon ay kailangang maipahayag natin ang
ating niloloob at damdamin sa ating pakikipag-usap, sa mga isinusulat, mga akda tulad ng
sanaysay, tula, maikling kuwento atbp. Sa paano mang paraan, pasalita man o pasulat, walang
dudang lubhang naptitingkad ang kariktan ng pagpapahayag kun sinasangkapan ng iba’t-ibang
uri ng estilo. Dahil sa katotohanang ito, ang masining ng pagpapahayag at ang mga
kasangkapang panretorika ay dapat na isaalang-alang at pag-ukulan ng pansin. Ang mga ito ay
maaaring maging mabisa sa pamamagitan ng:
MGA TAYUTAY
1. Pagtutulad (Simile)
 - Ito ay isang uri ng tayutay na lantaran ang paghahambing ng dalawang bagay, tao,
pangyayari at iba pa. Ginagamitan ito ng mga salitang katulad ng, gaya ng, kapara, kawangis,
magkasim- magkasing- , kasing- at iba pa.
Halimbawa:
a. Si Lolo Candido ay kasing-tibay ng punong Narra dahil sa edad na 80, nagagawa
pa niyang bumuo ng bahay na siya mismo ang pumapanday.
b. Ang puso ni Manolito ay katulad ng isang bato. Hindi niya tinulungan ang
matandang babae sa pagtawid kahit nagmakaawa na ito sa kanya.

2. Pagwawangis/ Metapora (Metaphor)

- Ito ay isang uri ng tayutay na hindi lantaran ang paghahambing ng tao, bagay, pangyayari
at iba pa. Hindi ito ginagamitan ng mga salitang, para ng, katulad ng, gaya ng, kapara, kawangis,
magkasim- magkasing- at iba pa.
Halimbawa:
a. Itay at Inay, kayo ang kayamanan na aking pinangangalagaan. Kayo’y hindi ko
kailanman iiwan.
b. Si Justin ang payaso ng buhay ko, siya ay parating nariyan para ako’y patawanin.
3. Pagtatao/Personipikasyon (Personification)
- Ito ay pagsasatao o pagsasalin ng talino, gawi, at katangian ng tao sa mga bagay-bagay sa
ating paligid, mga bagay na walang buhay.
Halimbawa:
a. Sa paghaplos ng malamig na hangin sa aking pisngi, naalala ko bigla ang aking lola
na yumao.
b. Sana’y pagalitan siya ng kanyang konsenya sa pandarayang ginawa niya sa aming
pagsusulit.
4. Pagmamalabis (Hyperbole)
- Isang uri ng tayutay na lubhang pinalalabis o pinakukulang ang tunay na kalagayan ng
tao, bagay o pangyayari.
Halimbawa:
a. Umiyak si Betty ng dugo nang nalaman niyang hindi siya nakapasa sa LET.
b. Huminto ang pagtibok ng kawawa kong puso nang Makita kong may kasama siyang
iba.
5. Pagtawag (Apostrophe)
- Ito’y paggamit ng mga salita sa pakikipag-usap sa karaniwang bagay na tila totoong
buhay at tila nasa kanyang harapan ngunit wala naman, mga bagay na malayo o wala naman.
Halimbawa:
a. O aking salamin, salamat sa pagdamay sa akin.
b. Anino, huwag mo akong takutin.
6. Pagpapalit-saklaw (Synecdoche)
- Ito’y pagpapahayag sa pamamagitan ng pagbanggit sa bahagi bilang pagtukoy sa
kabuuan maaari rin naming ang isang tao’y kumakatawan sa isang pangkat.
Halimbawa:
a. Isang bagong mukha ang aming nasilayan sa bahay ni Bentong. (isang bagong mukha
na tumutukoy sa isang tao)
b. Maraming kamay ang gumawa ng aming proyekto kaya maganda ang kinalabasan
nito. (maraming kamay na tumutukoy sa grupo ng tao)

7. Pagpapalit-tawag (Metonymy)
- Ang ibig sabihin ng “meto” sa metonymy ay panghalili o pagpapalit. Ito ay paggamit ng
salitang panumbas o pamalit sa bagay, tao o pangyayaring pinatutungkulan.

Halimbawa:
a. Isang Einstein ang nanalo sa Science Quiz Bee. (Einstein na panghalili sa
napakatalinong tao)
b. Siya ang butuing nag-uwi ng koronang Mutya Hong Libertad. (bituin na panhalili sa
napakagandang kandedata)

8. Paripantig (Aliterasyon)
- Pag-uulit ng magkatulad na mga titik o tunog sa simula ng dalawa o higit pang
magkasunod na mga salita o salitang magkakalapit sa isa’t isa.
- Inuulit ang pantig sa unahan ng mga salita.
Halimbawa:
 a. Masakit man sa akin pero sabi niya kulang pa ang pagmamahal, pagaaruga at
pagmamalasakit ko sa kanya.
b. Si Perla ay maituturi kong isang maganda, maalaga at mapagmahal na kaibigan.

9. Tanong Retorikal (Rhetorical Question)

- Ang pagpapahayag na ito ay ginagamit upang tanggapin o di-tanggapin ang isang bagay.
Isa itong tanong na walang inaasahang sagot.
Halimbawa:
a. Bakit napakahigpit ng kapalaran?
b. Kailan mo papakawalan ang puso kong nasasaktan?
10. Paglumanay (Euphemism)
- Pinapaganda ang pangit na mga salita upang maging katanggap-tanggap at kaaya- aya ito.
Halimbawa:
a. Ayaw na ayaw ko sa mga taong hindi marunong sumunod sa utos. (hindi “matigas
ang ulo”)
b. Huwag kang magbalak na kumitil ng buhay. (hindi “pumatay”)

ALUSYON
- Ito ay paggamit ng mga salita sa pagtukoy sa isang tao, pook o pangyayari. Karaniwang
ginagamit ng mga taong may pinag-aralan at taong dalubhasa.
1. Alusyon sa Heograpiya
a. Ang Britania Islands ay ang Boracay ng CARAGA Region.
b. Ang DELTA ay ang Dahilayan ng Butuan.
2. Alusyon sa Literatura
a. Nahihiya man akong aminin pero mithiin kong maging isang Juliet ng aking kaklase
na si Romeo.
b. Si Bonie ang Shakespeare ng aming unibersidad dahil sa angking talino sa larangan
ng literatura.
3. Alusyon sa Bibliya
a. Si Pipoy, na palaging maagang pumapasok sa paaralan, ay naatasang maging isang
San. Pedro ng aming guro. Siya ang taga-hawak ng susi ng aming silid.
 b. Lahat ng mga ilaw ng tahanan ay mga Maria sa kanilang mga pinakamamahal na
anak.
4. Alusyon sa Mitolohiya
a. Kahit ano pang puri ang ibigay mo sa iyong sarili, hinding-hindi ka magiging Eros sa
aking paningin.
b. Sa husay ni Kiray sa pakikipaglaban, siya ang Athena ng kanilang purok.
SAWIKAIN o IDYOMA
- Ang sawikain o idyoma ay salita o grupo ng mga salitang patalinhaga ang gamit. Ito ay
nagbibigay ng ‘di tuwirang kahulugan.
* luha ng buwaya – hindi totoong nagdadalamhati, nagkukunwari, pakitang tao
- Huwag kang magpapaniwala sa kinikilos ni Jen tungkol sa pagkamatay ng isa ninyong
kaibigan dahil nararamdaman ko na iyan ay luha ng buwaya lamang.

* di-makabasag pinggan – mahinhin kumilos

- Sa tatlong makakaibigan na sina Luz, Betchay at Kitty, si Luz lamang ang di-makabasag
pinggan.

* ilista sa tubig – kalimutan na ang utang dahil hindi na ito mababayaran pa

- Hindi na talaga ako magpapautang sa Budoy na ‘yan dahil sa ilang taong lumipas, ang
lahat ng utang niya ay inilista na sa tubig.

* kumagat sa pain – naloko, nalinlang, napaniwala agad

- Naaawa ako kang Mona dahil kahit alam niyang hindi seryoso si Manny sa kanya, siya ay
kumagat parin sa pain. May iba ng babae si Manny na kinakasama ngayon.

* nagbibilang ng poste – walang trabaho

- Nakatapos nga si Joel sa kolehiyo ngunit siya ay nagbibilang parin ng poste hanggang
ngayon.

* ibinilanggo sa mga bisig – niyakap nang mahigpit

- Ibinilanggo sa mga bisig ni Nilo ang kanyang pinakamamahal na asawa na namalagi sa
Manila sa loob ng isang taon.

* lantang bulaklak – dalagang disgrasyada, babaeng napahamak ang kapurihan

- Kahit na sinabihan na si Penny ng kanyang mga magulang na huwang munang
magkaroon ng kasintahan, sumuway parin ang dalaga. Kaya ngayon, siya ay isang latang
bulaklak na.

* putok sa buho – walang ama o ina

- Naaawa talaga ako kang Manuel, minamaltrato siya ng kanyang tiyahin at putok sa buho
pa ang bata

* Itaga sa bato – tandaan

- Hinding-hindi na ako hihingi ng iyong tulong, itaga mo ‘yan sa bato. Ang lahat ng tulong
mo ay hindi galing sa puso.

* pantay ang paa – patay na, yumao

- Malungkot ako sa nangyari kay Bebi. Kahapon lang ay nakita ko pa siyang kumakain ng
sorbetes sa parke pero ngayon, pantay na ang kanyang mga paa.