Φωνολογική Επίγνωση (Phonological/Phonemic Awareness)

HΦωνολογική Επίγνωση (PhonologicalAwareness) είναι η ικανότητα να ακούμε, να

προσδιορίζουμε και να χειριζόμαστε μεμονωμένους ήχους (φωνήματα – phonemes) και
συνδυασμό αυτών. Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Παιδικής Υγείας και Ανθρώπινης Ανάπτυξης,
στην Αμερική (NICHD), ήδη από το 2000 έχει επικεντρωθεί στη σημασία της φωνολογικής
επίγνωσης ως μοναδικό εργαλείο πρώτης ανάγνωσης.

Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες η ανάπτυξη της φωνολογικής επίγνωσης στα παιδιά της
προσχολικήςκαι πρώτης σχολικής ηλικίας έχει απασχολήσει πολύ τους ερευνητές. Έχουν γίνει
αρκετές μελέτες που έδειξαν ότι η φωνολογική επίγνωση είναι εξαιρετικά σημαντικός δείκτης
και απολύτως απαραίτητη δεξιότητα για την απόκτηση της ικανότητας ανάγνωσης και
γραφής (Bradley&Bryant, 1978, Lundberg, etal., 1988, Liberman, 1982, Tunmer, etal., 1988,
Πόρποδας, 1989, 1992, Demont&Gombert, 1996, Mανωλίτσης, 2000α).

Τα παιδιά, μάλιστα, τα οποία αξιολογήθηκαν με υψηλούς βαθμούς στη φωνολογική επίγνωση,

πριν διδαχθούν ανάγνωση και γραφή, εμφάνισαν αργότερα καλύτερες επιδόσεις στην
εκμάθηση του γραπτού λόγου (Bradley&Bryant, 1983, Lundberg, etal., 1988,
Lazo&Pumfrey, 1996, Mανωλίτσης, 2000α). Επομένως, ο βαθμός τον οποίο τα παιδιά
επιτυγχάνουν στα κριτήρια της φωνολογικής επίγνωσης φαίνεται να προδικάζει σε μεγάλο
βαθμό την επίδοσή τους στην εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής κατά τη σχολική
τους ηλικία (Goswami, 1994, Μανωλίτσης, 2000α).

Αφού η ικανότητα των παιδιών να διακρίνουν τους ήχους (φωνήματα) στις λέξεις σχετίζεται
αποδεδειγμένα με την ανάγνωση, πρέπει συνακόλουθα η επιτυχία τους στην ανάγνωση να
εξαρτάται από το πόσο έχουν ευαισθητοποιηθεί με τους ήχους πριν μάθουν να διαβάζουν
(Bryant&Bradley, 1985). Μελέτες με παιδιά που ομιλούν διαφορετικές γλώσσες έχουν δείξει
ότι η ικανότητα των παιδιών να χειρίζονται συνειδητά τις φωνολογικές μονάδες του λόγου,
πριν αυτά διδαχθούν ανάγνωση και γραφή, μπορεί να αναπτυχθεί με κατάλληλα εκπαιδευτικά
προγράμματα (Marsh&Mineo, 1977, Content, Morais, Alegria, &Bertelson, 1982, Lundberg,
etal., 1988, Stanovich, 1988, Adams, 1990, Byrne&Fielding-Barnsley, 1991, 1993, 1995,
Blachman, Ball, Black&Tangel, 1994, Brennan&Ireson, 1997, Schneider, Kuspert,
Roth ,Vise&Marx, 1997, Τάφα, Καλύβα & Φραγκιά 1998, Πόρποδας, Παλαιοθόδωρος, &
Παναγιωτόπουλος, 1999).  
Η Φωνολογική Επίγνωση βελτιώνει την ορθογραφία σε μικρά και μεγάλα επίπεδα, τη ροή
της γλώσσας, την ακουστική κατανόηση και την κατανόηση κειμένων. Πιο σημαντικό δίνει
αυτοπεποίθηση στους μαθητές των μικρότερων τάξεων, αφού νιώθουν ότι έχουν ήδη
κατακτήσει την ικανότητα ανάγνωσης και ορθογραφίας.

Η Φωνολογική Επίγνωση είναι ωστόσο ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο για τις πρώτες τάξεις
των Αγγλικών και φυσικά εκτείνεται και αποκτάται σε βάθος χρόνου και σε μεγαλύτερες
τάξεις.

Παρόλο που τα Αγγλικά είναι σήμερα η LinguaFranca, θεωρείται ότι είναι από τις πιο
δύσκολες ευρωπαϊκές γλώσσες, όσον αφορά την ανάγνωση και την ορθογραφία, κυρίως
εξαιτίας της σύνθετης σχέσης μεταξύ των γραμμάτων ή/και των ήχων.

Η Φωνολογική Επίγνωση γίνεται με διάφορες δραστηριότητες/ασκήσεις/μηχανισμούς όπως:

- Προσδιορισμός και κατηγοριοποίηση ήχων (μικρά-μεγάλα, φωνήεντα μακρά ή βραχέα,

συνδυασμοί συμφώνων, κ.ά.)
- Μίξη ήχων για παραγωγή λέξεων: n-o-t, not
- Έντονοι/απαλοί ήχοι G/C
- Δίφθογγοι
- Προσθήκη ή αφαίρεση ήχων για τον σχηματισμό λέξεων
- Αντικατάσταση ήχων για τον σχηματισμό λέξεων: p-i-n>t-i-n, και άλλα.

Καλή αρχή!