FIL3 Panunuring Pampanitikan Week 1 17

TEP-002-18-125
KOWD NG KURSO: Fil 3 TALAAN NG NILALAMAN
DESKRIPTIBONG PAMAGAT: Panunuring Panitikan PAKSA 1: Panitikan; Katuturan, Halagahin at

PANGUNANG KAILANGAN: NONE Kasaysayan
BILANG NG YUNIT: 3 PAKSA 2: Ang Panitikang ”Pambansa” At Kung

Paano Ito Inaakda
PAGLALARAWAN NG KURSO: Tumatalakay sa mga PAKSA 3: Pagkilatis sa Panitikang Pilipino

teorya, simulain at pamamaraan ng pagbasa,
PAKSA 4: Ang Pag-usbong ng bagong Kritisismo
interpretasyon at pagsusuri ng panitikan mula sa bagong
sa Pagsusuri
kritisismo hanggang sa post modernismo.
PAKSA 5: Formalismo; Imortalisasyong
Pampanitikan
MGA INAASAHANG BUNGA SA KURSO: Sa pagtatapos
ng kurso, ang mga naghahandang maging guro ay PAKSA 6: Marxismo At Ang Pakikibaka Ng Mga
inaasahang: Tinig Mula Sa Ibaba
PAKSA 7: Teoryang Istrukturalismo

1. nabibigyang-kahulugan ang mga teoryang
PAKSA 8: Teoryang Post-Istrukturalismo at
pampanitikan;
Dikonstruksiyon
2. napahahalagahan ang pag-aaral at pagsusuri
ng panitikan;
PAKSA 9: Teoryang Feminismo
3. nabibigyang-puna ang mga piling akdang sinuri
ng mga manunuring Pilipino;
PAKSA 10: Teorayng Post-Kolonyalismo
4. nakikilala ang mga paraang ginamit sa
pagsusuri ng mga akdang pampanitikan; at
PAKSA 11: Araling Kultural/Post-Modernismo
5. Nakapagsusuri ng mga akdang pampanitikan
gamit ang mga kaalamang natutunan sa
PAKSA 12: Ekokritisismo, Hermenyutiko,
pagsusuri.
Phenomenology, at iba pang Teoryang
Pampanitikan
FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 1

LINGGO 1-3: TEP-002-18-125
buuin niya ang karanasar sa bisa ng pagbigkas at
PANITIKAN AT PAGSUSURI; KASAYSAYAN,
pagsulat, nagkaroon ng panitikan Nang likumin ng tao
KATUTURAN, HALAGAHIN ang kanyang mga gunita at nagkaroon ng sistematikong
paraan ng pagsulat at pagbasa, nakalikh ng mga teksto.
Ang LITERATURA at ang PANITIKAN Sa pag-unlad ng teknolohiya ng komunikasyon,
nagawang maiparating sa iba ang ganitor mga teksto. Sa
Nagmula ang salitang LITERATURA sa salitang latin gayon, nagsimula rin ang masalimuot na rendisyon ng
na “litera” na nangangahulugang letra at noong ika-14 karanasan sa bisa ng malikhaing pagsula panitikan, at
na siglo ay binibigyang-kahulugan ni Raymond Williams panunuring pampanitikan. Ang imbensiyon panitikan
(1985) bilang “sense of polite learning through reading” gayon, ay kaakibat ng paglaganap at pag-unlad ng wika
na naghuhugis dito bilang isang pormal at intelektuwal o, ng kahit anumang wika.
na gawain. Pagdaling ng ika-15 siglo, tumutukoy na ang Sa kasalukuyan, masalimuot na rin ang ibig
salitang “literate” sa mga taong marunong at maraming sabihin ng tekstong pampanitikan. Hindi na lamang ito
nababasa, mapapansin na ito ay naging isang uri ng yaong nakasulat kundi pati na ang binibigkas at
panlarawan sa mga atong itinuturing na paham sa ipinahihiwatig kahit hindi binibigkas. Kaya, mayroon
lipunan. Sa pag-unlad ng teknolohiya sa Europa pagsapit tayong kategorya para panitikang oral at panitikang
ng ika-18 siglo, umunlad din ang larangan ng bayan o folklore na ang kalakhan ay hinango sa oral,
palimbagan, kasabay ng paglago at paglaganap ng mga pabigkas, o pasalitang tradisyon. Mayron din tayong
babasahin. Nagkaroon ng mas maigting na panitikang panteatro na ang wika ay dinadaan lamang sa
pagpapahalaga sa sining o tinatawag rin na panahon ng lengguwahe o galaw ng katawan. Bakit sinaklaw na ng
Romantisismo. Nagbigay-daan ito upang maikabit ang teksto o ng katagang teksto ang lahat ng artikulasyon
kasiningan sa literature. Inilarawan ito bilang pagiging hinggil sa karanasang naisasapanitikan? May kinalaman
malikhain na ginagamitan ng imahinasyon. Mula sa iyan sa katunayang ang panitikan, bukod sa pagkatha ng
pagiging simpleng gawaing pagbasa tungo sa pagkatuto akdang pagsulat, ay salaysay rin. Isang salaysay ng tao at
o “polite learning”, nadagdagan ang gamit nito na anupamang puwedeng isalaysay, suriin at sabihin,
binabanggit ni Terry Eagleton (2008) tungo sa iba pang bigkasin, ipahiwatig, ipasaring, o ikuwento ay panitikan.
anyo gaya ng malikhaing pagsulat tulad ng pilosopiya, Ang ganitong paglalahat at henerelisasyon ukol sa
kasaysayan, sanaysay, mga epistolario at mga tula. teksto, mangyari pa, ay kinakailangan upang mahimay-
Ngunit mapapansin na ang mga nabanggit ay nakatuon himay natin ang mga larangan ng pampanitikang pag-
pa rin sa pormalidad ng pagbasa bilang gawaing pang- aaral at pagsusuri ng mga panitikan ng Pilipinas sa
inteletuwal pa rin. Isa pa, napapanatili itong “polite” kasalukuyan.
dahil may mag nagtatakdang kapangyarihan ng dapat
kilalanin na literatura at kumikiling lamang sa pagiging Dapat tandan na ang Panitikan ay BUHAY dahil:
elitista. Mapapansin na ang pagbibigay-katuturan sa
1. Ito ay "Common denominator of human experience”
LITERATURA na mula sa labas (internasyonal) na
2. Nagpapakita ng kultura at minanang kasaysayan
kasaysayan ay nakaangkla sa palimbagan at pagsulat.
tungo sa gawain ng paglikha at pagkamalikhain
Kung iuugnay ito sa PANITIKAN, makikita ang ilan sa
3. Nakapaglilinang ng talas ng isip sa kritika, sining
pagkakaiba nito lalo na sa paraan at paggamit nito.
maging ng paggamit ng wika (Llosa, M. V ,Literature
PANITIKAN ang tawag natin sa lahat ng uri ng and Life, 2001)
pahayag nakasulat man ito, binibigkas o kahit Ang Panitikan ay MAPAGPALAYA dahil:
ipinahihiwatig lang ng aksiyon ngunit may takdang anyo
o porma katulad ng tula, maikling kuwento, dula, nobela, 1. Ito ay kognitibong nagmamapa ng panlipunan at
at sanaysay. Nakikilala natin na ang isang pahayag ay historikal na tunggalian at resolusyon.
may katangiang pampanitikan kapag ito ay may anyo at 2. Ito ay isang produkto o resepsyon at produksyon ng
gumagamit ng wikang sinadyang bigyang anyo bilang mga umiiral na realidad panlipunan.
pahayag. 3. Lampas sa kasiningang taglay at pagkamalikhain,
dapat na maging daluyan ang panitikan sa
Ang totoo, lahat ng panitikan magmula pa sa pagpapalaya ng bayan dahil ang tanging kayang
sinaunang panahon hanggang ngayon ay mauugat sa
gawin nito ay mag-ingay tungkol sa panlipunan at
paggamit ng wika. Nang matutong magsalita ang tao at
TEP-002-18-125
historikal na kalagayan. (Tolentino, R. B, Pag-aklas, • Basahin ito nang masinsinan at igawa ng lagom. Ito
Pagbaklas, Pagbagtas: Politikal na Kritisismong ay ang buod ng nilalaman, kung ganoon maikli
Pampanitikan, 2009, pahina 1-10 ) lamanganglagom.
• Bigyang- halaga hindi lamang ang nilalaman kundi
Mula sa iba’t ibang pagpapakahulugan ng
pati ang istilo o paraan ng pagkakasulat ng katha.
panitikan, mula sa palasak na pagsasakatuturan nito
• Bukod sa pagbanggit ng kahusayan at kahinaan ng
bilang isang anyo ng pagkamasining na sumisipat sa mga
katha mag-ukol din ng karampatang
elemento nito, kahalagahan sa buhay ng mambabasa
pagpapakahulugan.
bilang bukal ng karunungan, at tagapagturo ng
• Lakipan ng ilang siping makapagbibigay- kahulugan
kagandahang-asal, masasalamin ang iba’t ibang teorya
sa ginagawang panunuri at samahan ng
upang ito mismo ay isalang sa lente ng kritisismo. Bunga
maiklingpagbibigay-katuturan.
ang mga pagpapakahulugang ito ng panitikan sa iba’t
ibang umiiral na paraan ng pamimilosopiya at pagtingin • Iwasan ang pagbibigay ng anumang kapasiyahan
ng mga mananaliksik dito. nang walang lakip na batayan o patunay.
• Kailangang nababatay din ang anumang pagpapasya
ANG PANITIKANG ”PAMBANSA” AT KUNG PAANO ITO sa takdang pamantayan, bagamat maaaring
INAAKDA isamarinangsariling pagkilala ng sumusulat ayon sa
Isa sa mga katanungang dapat paglimian ay ang usapin matapat niyang paniniwala.
ng pagtatakda ng “pambansang panitikan”− kung ano
ang saklaw nito at batis na dapat paghanguan. Naghain din siya ng ilang pormat kung paanong
dapat sipatin ang isang akda.
Sa paglilinaw ni Lilia Quindoza Santiago, mula sa
kalipunan ng pantikang pambansa na kaniyang tinipon,
tinawag niya itong panitikang Filipino na na
nangangahulugang anomang uri o anyo ng panitikan na Balangkas A
isinulat, binibigkas, ipinararating, ipinahahayag, Pamagat ng Akda:
ipinahihiwatig, itinatanghal ng sinomang Filipino sa loob
at labas ng bansa at sa alinpamang wikang gamit ng mga May-akda: (Ilahad ang talambuhay kung mayroong
Pilipino sa loob ng bansa at ng daigdig. Kung ganito ka- nalimbag)
inklusibo ang dapat saklawin ng panitikang Pambansa,
Mga Tauhan: (Bigyang Paglalarawan)
dapat itong magmula at kumatawan sa bawat panitikang
nabanggit, rehiyonal man o pandaigdig. Sinasang- Buod/Lagom ng Katha: (maikli lamang)
ayunan din ni Bienvenido Lumbera sa aklat niyang
Pagsusuri:
Writing the Nation/Pag-akda ng Bansa ang tunguhing ito
at binigyang-diin rin na ang estetika at politika na 1. Panahong Kinabibilangan
pamantayang pampanitikan ay maaaring magkasabay
na makita sa mga panitikang pambansa. Dapat isulong 2. Sariling Puna
ang pagpapahalagang ito sa pamamagitan ng 3. Gintong Kaisipan/ Balyus na Nakapaloob sa Katha
representasyon ng bawat panig sa pag-akda ng
pamantayang pampanitikan nang sa gayon ay maiakda 4. Mga Mungkahi (kung mayroon upang lalong
rin ang nilulugaran nitong bansa. mapaganda at mapaunlad ang katha).
PAGKILATES SA PANITIKANG FILIPINO

Sa gagawing pagsusuri, dapat na may batayan
o pamantayan. Ayon kay Propesora Nenita Papa, ang
mga sumusunod ay dapat tandaan:
• Liwanaging mabuti kung anong uri ng katha ang

sinusuri kung ito’y nobela, maikling kuwento, tula
odula.
TEP-002-18-125
Balangkas C- Ayon kay Nenita Papa

Balangkas B- Ayon kay Prof. Nenita Papa
I. Sanligan
I. A. Pamagat ng Katha- May-akda
II. Buod (Maikli lamang)
B. Sanggunian o aklat na Pinagkuhanan III. Kahulugan ng Pamagat
II. Buod IV. Pagpapahalaga Ayon sa Nilalaman
III. Pagsusuri a) Kalagayang Sosyal at Pangkabuhayan
A. Uring Pampanitikan b) Kulturang Pilipino
Pagbibigay ng uri at paliwanag tungkol dito (uri c) Pilosopiyang Pilipino

ng tula, uri ng maikling kuwento, uri ng dula, uri
d) Simbolismong Pilipino
ngnobela, atbp.)
V. Teorya/ Pananalig Pampanitikang Napapaloob sa
B. Istilo ng Paglalahad Akda
Paraan ng paglalahad ng mga kaisipan o VI. Implikasyon
pangyayari (patumbalik-isip, daloy ng kaisipan,
a) Kalagayang Panlipunan/Pambansa
in media res etc.)
b) Kalagayang Pangkabuhayan
C. Mga Tayutay
c) Kalagayang Pansarili
1. Mga halimbawa ng bawat tayutay na
natagpuan sa kathang sinuri.
2. Maikling paliwanag tungkol sa bawat tayutay

na hinalaw. Pangunahing paraan sa panunuri ang paggamit
at paglalapat ng iba’t ibang teoryang pampanitikan na
D. Sariling Reaksyon hinahango mula sa Kanluraning pilosopiya maging sa
pagtatangka ng mga mananaliksik na makabuo ng maka-
1. Pananalig Pampanitikan/Teorya
Pilipinong mga paraan ng pagkokonsepto upang maging
2. Mga Pansin at Puna mas kapaki-pakinabang sa pag-aakda ng bansa.
i. Mga Tauhan TEORYA
ii. Galaw ng Pangyayari Ang teorya ay isang pormulasyon ng

palilinawing mga simulain ng mga tiyak na kaisipan
3. Bisang Pampanitikan upang makalikha ng malinaw at sistematikong paraan ng
paglalarawan o pagpapaliwanag ukol dito na
i. Bisa sa Isip isinasagawa sa pamamagitan ng pagsasanay, paggawa,
ii. Bisa sa Damdamin at pagmamasid ayon kay Raymond Wiliams. May ilang
mga mananaliksik na idinidiin ang kahalagahan ng
iii. Bisa sa Kaasalan pagsasapraktika kaysa sa pagteteorya. SIglo 17 nang
magkaroon ng distinksyon sa pagitan ng praktika at
iv. Bisa sa Lipunan teorya, tinitingnan na mas higit ang kahalagahan ng
nauna. Sa gitna nito, dapat tandan na nakaugnay ang
teorya sa espekulasyon, isang iskema ng ideya na
nagpapaliwanag sa praktika kaya’t may dialektikal itong
relasyon sa isa’t isa (Adaya, 2021). Hindi tiwalag ang
gawain ng pag-iisip sa pagkilos o pagsasabuhay dahil
TEP-002-18-125
mahigpit ang ugnayan nito sa isa’t isa. Paano ito ilalapat masusing pagsusuri ng panitikan sa Ingles. Ni hindi ko
sa mga orihinal at katutubong panitikan kung buhat ito tiyak kung ano ang gagawin ko, ala-tsamba ang aking
sa kanluraning pamimilosopiya? Ang sagot ay ang paghahanap modelo at paraan ng pagbabasa ng akda, at
paghahain ng maka-Pilipinong pagtingin sa pagteteorya kung hanggang saan pupuntahan ko. Nito lamang
natin. magtatapos ang 1969, nang ibigay ko sa Press ang una
kong koleksiyon ng mga panunuring pampanitikan
DALUMAT librong Ang Makata sa Panahon ng Makina (1972)-saka
Ginamit ni Rhoderick Nuncio ang salitang ko binuod sa introduksiyon ang ganitong mithiin:
DALUMAT upang ipaliwanag kung paano nagteteorya Malinaw ang aming hangarin noon: una,
ang mga Pilipino. Ayon sa kaniya, ito ay kasingkahulugan mailunsad ang seryosong pagpapabulas sa
ng paglilirip at paghaharaya; pagkokonsepto.
larangang ito na umaasa lamang halos sa "pag-
Gumagamit ng mataas na antas ng pagwiwika o salita aasteriko" ni A G. Abadilla at "parolang ginto" ni
upang internal na masakop ang loob at labas na Clodualdo del Mundo, ikalawa, mabigyan ng
pagtanaw. paliwanag ang mga pagbabago at
“Tinatawag na dalumat-salita ang paggamit ng eksperimentasyong pampanulaan na
wika sa mataas na antas ng pagteteorya batay sa masusi, isinasagawa ng mga kabataang manunulat, lalo
masinop, kritikal at analitikal na paggamit ng mga na yaong aral sa pinakahuling "alimuom" mula
salitang kumakatawan ng mga ideya at kaalamang sa Europa at Estados Unidos; ikatlo, masugpo
nagiging konsepto sa malalimang pag-uuri’t pagamit ang tinatawag naming "ugaling pangginggera" at
nito. Tinitingnan sa paraang ito ang ugnayan ng salitang- patsismis na paraan na punahan sa sirkulo ng
ugat at ang varyasyon ng mga pagbabanghay ng salita na mga manunulat, at maging "mulat-sa-panunuri"
nagluluwal ng sanga-sangang kahulugan.” (Nuncio at ang mga manunulat-alalaong baga'y masanay
Morales-Nuncio). sila sa tapat, tuwid na panunuri; ikaapat,
magkaroon ng karagdagang gabay ang mga guro
Halimbawa nito ay ang pagdalumat sa sa pagtuturo at pagpapahalaga ng panitikang
“dating”, “lukad”, “gahum”, “loob”, “kapwa”. Ang Pilipino, lalo na ng panulaan.
pagdalumat ay katulad rin ng pagteteorya ngunit ito ay
nakaugat sa kung paano inilalapat at inilulugar ng tao sa Tatlumpu't tatlong taon na ako sa larangang ito.
kaniyang lipunan ang mga konseptong binuo sa Mahigit sandaan na sigurong sanaysay at panayam ang
pamamagitan ng kognitibo at sistematikong aking naisulat kaugnay ng aking pagsubaybay sa
pagsisiyasat. panitikang Filipino. Mahigit sampung aklat na ang aking
naipalathala upang itanghal ang nagbabago kong
TEORYANG PAMPANITIKAN pananaw bilang kritikong Filipino, kalakip ang pag-asang
Ito ay isang sistema ng mga kaisipan at bumubuti sa halip na sumasama kaysa dati. Kaya't kapag
kahalagahan ng pag- aaral na naglalarawan sa tungkulin binabasa ko uli ang Ang Makata sa Panahon ng Makina
ng panitikan, kabilang ang layunin ng may-akda sa ay natatawa ako sa aking mga kapangahasan.
pagsulat at layunin ng tekstong panitikan na ating May tama sa aking obserbasyon. Talaga
binabasa. halimbawang noong dekada sisenta, at kahit na noong
ANG PAG-USBONG NG BAGONG KRITISISMO SA matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ay
PAGSUSURI naghahari na ang "ugaling pangginggera" sa panitikan.
Walang nangyayari kundi himasan ng magkakaibigan at
Ang Filipino sa Kritisismong Filipino pataasan ng ihi ng magkaibang kapisanan. Ngunit may
lisya kung hindi man mali sa aking pahayag na
ni Virgilio S. Almario
"mailunsad ang seryosong pagpapabulas" sa kritisismo.
KUNG TAMA ANG tanda ko, 1964 nang biglang Para bang ako ang una, at itinuwid ako ng aking saliksik.
pumasok sa isip ko na magsulat ng kritisismo. Ako rin ang magsasabi ngayon na naganap ang unang
Nabubuwisit kasi ako noon sa mga nababasa kong pormalistang panunuri sa pamamagitan ni Lope K.
mababaw na pamumuna sa Liwayway, Taliba, at ibang Santos at Julian Cruz Balmaseda noong panahon ng
babasahin samantalang naiiingit naman ako sa higit na Amerikano. Tulad ni Alejandro G. Abadilla, binalewala ko

TEP-002-18-125
ang mahahalagang pagsisiyasat nina Lope K. Santos dahil Pagkatapos, napag-ipunan ko para bilhin si John Crowe
hindi ko naiintindihan at sapagkat may ibang paraan ng Ransom at R. P. Blackmur. Para makatiyak sa trabaho ko,
pagtingin sa panitikan na mithi ko (at ni Abadilla) na binasa ko nang husto ang imer ni Elizabeth Drew. Laking
pairalin noon dekada sisenta. Noong 1974 ko lamang tuwa ko nang makahiram ng lumang Hisyon ng Brooks &
maipaliliwanag na Balagtasista sina Lope K. Santos Warren.
samantalang Modernista naman si Abadilla (at ako) kaya
may magkaibang kamulatang pampanitikan. Pumasok sa bokabularyo ko ang tension,
objective correlative, wit, irony, aesthetic distance,
Kung bagama't baluktot at makitid, nililingon ko image, organic unity, foreshadowing, tone, at kung ano-
rin ngayon ang mga gawain ko-gayundin ng mga ano pa mula sa mga nababasa ko. Isina-Filipino ko ang
nakasama kong sina Rogelio G. Mangahas, Lamberto E. ispeling ng "tensiyon"; hiniram ko ang Espanyol na
Antonio, Epifanio San Juan Jr., Pedro Ricarte, at "imahen" para sa image at "timbre" para sa tone; isinalin
madaragdagan nina Bienvenido Lumbera, Nicanor kong "organikong kaisahan" ang organic unity. Saka ko
Tiongson, Soledad Reyes, at Isagani Cruz-na malaking lamang naunawaan na sinusunod ko ang pananaw,
ambag sa wikang Filipino. Nasa batalan sapagkat kulang panlasa, at panunuring tinatawag na New Criticism.
sa pagkilala't pagpapahalaga kung hindi man tahasang
minamaliit. Nang suriin ng mga aktibista sa panahon ng
Unang Sigwa, isa diumano akong "pormalista"-isang
Sa isang banda, talagang maaaring maliitin ang tatak na para sa kanila'y kasimbaho ng "tuta ng Kano."
uri ng pagsulat sa panahong iyon na nalalathala sa mga
Sa isang banda, tama sapagkat sadyang itinuro
babasahing komersiyal. Sabi nga ni Lamberto Avellana,
"bakya." Mababa ang tingin sa pagsulat kaya mababa rin ng New Criticism kung paano basahin ang isang akda
ang tingin sa wikang ginagamit sa pagsulat. Sa kabilang sang-ayon sa pamantayang Kanluranin. Siyempre, naapi
banda, kulang sa pagkilala't pagpapahalaga ang ang maraming tradisyonal nating tula dahil lumilitaw
panitikang Filipino sa kalahatan dahil mababaw ang silang "pangit" sa banyagang pamantayan ng New
panunuri. Hindi sapat ang kasangkapang pansuri at Criticism. Sa kabilang banda, ibinukas ng pagsulat ko at
pamantayang nilikha nina Lope K. Santos para ganap na ibang kasamang pormalista ang kritisismong Filipino sa
mga bagong tunguhin mulang Europa at Estados Unidos.
maitanghal ang salimuot at birtud ng tradisyonal na
panitikan at lalo namang hindi angkop para ipantistis sa Dumaloy sa wikang pambansa ang mga bagong
bago't eksperimental na panitikan sa kasalukuyan. katawagan at konsepto na humantong sa pagtanggap at
paggalang sa salas-sa akademya. Kaugnay ng pagsigabo
Nasa salas na raw ngayon ang wika't panitikang ng Filipinong pananaw sa agham panlipunan, lalo na sa
Filipino. Kumupas na ang batik na "bakya." Pinag-aaralan kasaysayan sikolohiya, at pilosopiya, isang malaking
sa akademya ang panitikang Filipino kahanay at kapiling ambag sa modernisasyon ng wikang pambansa ang
ng panitikan sa Ingles. Inilalathala na ang Filipino sa mga pormalistang kritisismo noong dekada sisenta hanggang
university press at ginagawaran ng paggalang at sitenta. Tumindi at sumalimuot ang naturang tunguhin
parangal na kapantay ng akda sa Ingles. nitong dekada sitenta dahil Filipino ang naging wika ng
aktibismo at ng mga kilusang mapagpalaya.
Nobenta porsiyentong bunga ito ng pagtaas ng
antas ng kritisismong Filipino. Inawat ng aktibismo ang kritisismo palayo sa
banyagang Criticism, ngunit upang bigyan ng banyaga
Una kong pinulutan ng instrumentong pansuri si T. S. ring modelo ng Marxistang pansuri. Bukod kina Marx,
Eliot. Mula sa kanya, tinuklas ko pabalik ang panitikang Lenin, Stalin, at Mao Tse-tung, unang reperensiya ko si
Kanluranin bilang makata't kritiko, tinitigan ang mga
Christopher Caudwell. Mabuti't nakalukso ako patungo
katangian ng mga nadaraanang kilusan (pinakamatiim kay Georg Lukacs. Hindi ko natapos si Plekhanov dahil
ng mga Simbolista at Surrealistang Pranses), at natuklasan ko si Brecht at si Trotsky.
tinugaygayan ang sanhi ng bawat pagbabago. Ipinakilala
sa akin pagkuwan ni Anacleto I. Dizon ang practical Ang paglaya ko mula kina Mao at Caudwell ay
Criticism ni I. A. Richards. Nabili ko sa bangketa ng hudyat din ng paglinang ko sa makalipunang pansuri ng
Azcarraga Claro M. Recto ngayon) ang gulanit na Seven panitikan, mula sa Pangkat Frankfurt hanggang sa
Types of Ambiguity ni William mpson at isang libro Sirkulong Prague at tungo kina Althusser, Lacan,
hinggil sa literaturang Griyego-Romano ni Gilbert ighet. Jameson, Barthes, Foucault, at Bahktin. Nahumaling din
TEP-002-18-125
ako kina Roman Jacobson at Umberto Eco. Pinaghirapan Lalong misteryoso ang pasok na arketipiko
ko rin sina Derrida, Bordiue, at Bataille. At kapag (arquetipico, sa Espanyol) o arketaypal (archetypal) sa
nawalan ng tiyaga, binubuklat ko ang mga lagom at isang karaniwang mambabasa pagkatapos tunghayan
paliwanag nina David Lodge at Jonathan Culler. ang kasisiping talata. Kung sa bagay, talagang busalsal at
nangangailangan ng editor ang kritikong sumulat nito.
Katakot-takot ang dapat basahin. Kung maaari Sina Hegel yata ang modelo niya sa pagsulat ng ganito
lamang sana, dapat itutok ang isang mata sa mga akda kahabang pangungusap! Ngunit halata na kahit sa
sa Filipinas samantalang ang isa pang mata ay dapat salitang hindi hiram ay nagsasalin lamang mula sa Ingles
itutok naman sa mga panunuring Kanluranin. Kaya ang sumulat. Nagtutulong ang labis na panghihiram at
malimit maging sulimpat at duling ang pananaw ng di-angkop na pagsasalin tungo sa huwad na lalim ng
kritiko.
pahayag.
Ang malaking problema: Umuunlad man ay puro Kung sa bagay, maaaring ipalagay na
hiram naman ang wika ng kritisismong Filipino sa maiigpawan din ang kahirapang ito. Masasanay din sa
ngayon. Walang orihinalidad. Kaugnay nito ang katagalagan ang mga kritiko tungo sa mas makinis na
problema na hindi pa rin ganap na matuklas ang totoong panghihiram at pagsasalin. Sa kabilang dako, masasanay
kaakuhan ng panitikang pambansa. din ang mga mambabasa na magtiyaga kina Derrida o
Karaniwang daing ngayon na mahirap basahin Lacan tulad ng ganap na kasiyaham nila ngayon sa
ang kritisismo. Kahit naman sa Ingles ay talagang krosword at horoskop.
mahirap intindihin ang kritisismo. Lalo na ngayong hitik
Ngunit isang bilangguan ang palagiang
sa terminolohiya at pakahulugang wala sa Webster's. panghihiram sa panunuring Kanluranin.
Kaya may sariling diksiyonaryo ang kritisismo na bukod Nakapagdudulot man ng bagong pasok at impormasyon,
sa pagbibigay ng kahulugan ay nagdudulot ng sinisikil nito ang katutubong talas ng isip at haraya.
impormasyon sa simula at kasaysayan ng bawat salita.
Sa ganitong pananaw, natural lamang na maging Una, sapagkat Kanluranin, masikap lamang itong
mahirap basahin ang kritisismo sa Filipino. itanghal ang mga katangiang Kanluranin ng ating
panitikan. Kaya napakahilig ang ating mga tesis at
Ngunit malimit na humihirap na basahin ang
disertasyon sa pag-aaral ng mga "impluwensiya." Bawat
sanaysay dahil labis nahumaling ang kritiko sa paghiram akdang silipin ay ikinakanal sa tradisyong Europeo-
at paggamit ng mga salita mula kritikang Kanluranin. Amerikano. Nagdodoktorado ang ating mga guro
Bawat pangungusap niya ay may nakabudbod na jargon, ngayon sa pamamagitan ng paghanap sa "Ang Larawang
kahit hindi kailangan, gaya sa talatang ito: Romantisista ng Nayon kay Macario Pineda, "Mga
Ang paraan ng panunuring arketipal ay Epekto ni Chekov kay Rolando Tinio," "Mga Simbolong
nangangailangan ng masusing pagbasa sa Freudian ni Nick Joaquin," "Ang Camille sa Nobelang
teksto, tulad ng sa paraang ontolohikal Filipino," at iba pa. At depende sa hilig,
datapwa't ang binibigyang-diin ay ang mga ipagpaparangalan nila ang metodolohiya na ginamitan
pangmakataong kahalagahan kaysa mga nila ng konsepto ng "hegemony" ni Gramsci, o ng
kahalagahang pangkasiyahang estetiko; ito ay "deconstruction techniques" ni Derrida, o ng "feminist
waring sikolohikal na pagsusuri ng mga sangkap reading" ni Catherine Belsey.
ng isang kathang sining na tumatawag-pansin at Sa bisa ng lenteng Kanluranin, lumilitaw na
umaakit sa mambabasa, ngunit sosyolohikal sa pinakamasining ang pinakamahusay na imitasyon ng
pagbibigay-diin sa mga saligang
panitikang Kanluranin. Isang bagay na hindi nalalayo sa
pangkalinangang pinakabuod ng gayong pang- kultura ng pagmamalaki sa "Elvis Presley ng Cebu" o
akit; ito ay pangkasaysayan (historikal) sa "Michael Jordan ng PBA."
pagsisiyasat ng isang nakalipas na
pangkalinangan o panlipunan, subalit hindi Nagtatamasa ang ganitong kritisismo kapag
makasaysayan sa pagpapatotoo sa walang nasilip ang koneksiyon ng isang akdang Filipino sa isang
hangganang kahalagahan ng panitikan, hiwalay modelong kanluranin. Ngunit natatamilmil kapag walang
sa mga tiyak na panahon. masilip na gayong relasyon. May isang malaking baluktot
na haka ito: Pagkatapos ng napakahabang
TEP-002-18-125
kolonyalismong Espanyol at masidhing pananakop ng ating panitikan sa kabila ng pinairal na panitikan ng mga
Amerikano, maaari bang mabuhay at lumitaw ang isang mananakop.
akdang walang bahid ng impluwensiyang Kanluranin?
Kailangan nito ang matagal na pagtitig sa
Isang haka na maaaring nagdudulot sa ating manunulat
ng dangal bilang manunulat na unibersal ngunit nakalipas at muling pagninilay sa gunita. Dapat muling-
nagsasabit din ng etiketang ikapapahamak bilang laging isalaysay ang nagdaang apat na siglo ng makasulat na
manggagaya lamang at imperyor na mangangatha panitikan ng Filipinas. Malaking bahagi ng muling
pagsasalaysay ang bagong wika na ititibok ng gunita, lalo
Ikalawa, sapagkat kasangkapang banyaga ang na yaong naimpit at nasikil ng umiral na panitikang
ginagamit, hindi ganap na maitanghal ng kritisismo ang kolonyal.
katutubo at tradisyonal.
Halimbawa, sino ang mag-aakala na mayroon
Ang malimit mangyari, nagiging antipatiko ang tayong "parikala"? Naglaho na ito sa bibig ng mga
kritisismo sa tradisyonal na sangkap. Ikinakahon ang huli Tagalog. Salamat at naimbak sa lumang bokabularyo at
sa mga pintas laban sa anumang akda na hindi makapasa patunay na may katutubo tayong ironya. Ito lamang ay
sa pamantayang Kanluranin: "sentimental, "didaktiko," pruweba nang hindi laging "sentimental" ni "didaktiko"
"buhaghag ang balangkas," "pabago-bago ng punto de ang mga Filipino. Muli marahil mapasisibol ang likas na
bista," "walang ironya," "manipis ang karakterisasyon." katangian ng parikala kapag tinuklas pa ang operasyon
"mababaw ang pilosopiya sa buhay," "masyadong sa nito sa mga sinaunang bugtong, salawikain, alamat, at
pula sa puti ang tunggalian," atbp. Bukod pa rito ang ibang natitirang panitikang-bayan
pailalim na pagkutya sa "tradisyonal" na ang ibig sabihin
agad ay "luma"o "nakaiwanan ng panahon." Isang malaking hamon sa saliksik ang Bagong
Pormalismong Filipino. Saliksik ito pabalik sa naghihintay
Ngunit paano nga kung ang sangkap ng isang na katibayan ng ating pambansang kaakuhan para higit
akda ay orihinal? Paano kung hindi ito makapasa sa na mapanuto ang darating na panitikan. Ito ang
pamantayang Kanluranin. Ngunit paano nga kung ang karunungan sa salawikaing "lingunin ang pinanggalingan
sangkap ng isang akda ay katutubo at sapagkat upang "marating ang paroroonan." Matagal na kasing sa
gumagamit ng ibang pamantayan? ibayong dagat tayo laging nakatanga.
Ito ang isang problematika na dapat harapin at
lutasin ng kritisismong Filipino. Nangangahulugan ito ng LINGGO 4:
paglabas kung hindi man pagtatakwil sa bilangguan ng
panunuring Kanluranin. Nangangahulugan din ito ng FORMALISMO; IMORTALISASYONG
paglikha ng mga bagong kasangkapan at pamamaraan sa
pagsusuri, isang napakabigat na trabaho kapag PAMPANITIKAN
ikinompara sa naganap at nagaganap na paghiram
lamang ng teorya't makinaryang pansuri sa Europa at Formalismo (S. Reyes, 1992)
Estados Unidos. Kapag nangyari, isang maluwalhating ➢ Produkto ng pag-unlad at pagsulong ng kilusang
yugto ito sa kritisismo at sa wikang Filipino. Hindi lamang modernismo sa kanluran
matutuklas ang autentikong pamantayang Filipino, ➢ Ito ay isang kilusang umayaw sa reperensyal na
mapapanday din ang mga salitang katutubo at higit na tungkulin ng panitikan at sining; hindi magiging
mapatitingkad ang malikhaing katangian ng wikang larawan lamang ng realidad ang sining kundi
Filipino.
interpretasyon ng bisyon ng mundo.
Ito ang tinatawag kong "Bagong Pormalismong ➢ Tinitingnan ang kritisismo bilang siyensya ng
Filipino." Bago sapagkat ikalawa lamang ito sa ginawa teksto na may:
noong panahon ng Amerikano at may pagsisikap - Organikong kaisahan
masusugan at mapalawak ang kodigong pinalaganap - Obhetibidad
nina Lope K. Santos. Filipino, sapagkat higit na - Estilo at Elemento
interesado ito sa katangiang katutubo kaysa - Kasangkapang retorikal
impluwensiyang banyaga, sa katangiang ikinaiba ng - Lohika ng Teksto

TEP-002-18-125
➢ Sa kasaysayan, may iba’t ibang kilusang karanasan ng tao ang panitikan Sa representasyong
Formalista sa Panitikan: ginagawa ng akda, gumagamit ang manunulat ng iba't
ibang paraang nakagawian na paris ng paraang
Pormalismo/Formalismo Bagong dramatiko na ang mga tauhan o persona ay nagsasalita
Kritisismo/New at kumikilos nang naaayon sa kanyang sarili, ng paraang
Criticism naratibo na ang karanasan ay ikinukuwento ng isang
Russia, 1920’s Ingglatera at tagapagsalaysay, at ng paraang kombinasyon ng
Estados Unidos, dramatiko at naratibo. Bahagi pa rin ng pamamaraan ng
1930 representasyon ang wikang ginagamit ng manunulat,
Roman Jacobson T.S Eliot partikular ang mga pamamaraang retorikal, paggamit ng
Victor Shklovsky Cleanth Brooks imahe, ng metapora o hulagway, at iba pang
I.A Richards pamamaraang pampanitikang naitatag na sa praktika ng
pagkatha ng isang lipunan o komunidad na tinatawag
-Nakatuon sa anyo o -Ang kaganapan ding tradisyon. Maaari rin namang gumagamit ang
istruktura at ng Pormalismo manunulat ng bago o hindi pa nagawa ng ibang
“literariness” (teoretikal) ay nasa ugnayan manunulat Ang lahat ng pamamaraang ito ay lumilikha
ng anyo at ng bisa sa damdamin ng mambabasa. Itinuturing din na
-self-reflective (may nilalaman nagkakabisa ang akda sa pamamagitan ng tiyak na
sariling realidad sa loob damdaming madarama ng mambabasa. Bahagi pa rin ng
ng akda na hiwalay sa -unibersal na paraang ito ng pagbasa ang pagtugon ng mambabasa sa
labas ng teksto, inaalis katotohanan sa bisang ito sa kanya ng akda, kaugnay ng karanasang
ang extrinsic na pwersa panitikan nirerepresenta. Sa kabuuan, binalangkas sa pabuod na
mula sa pag-unawa sa paliwanag na ito ang mga importanteng salik ng
teksto) tinatawag na "close reading" na ginagawa sa isang
pagbasang pormalista.
➢ Bagaman sa Kasaysayan ay nauna ang Russian
Sa gabay ng mga ideyang binanggit, maaaring
Formalism, nakaangkla ang tradisyong Pormalista ng
gamitin ng mag-aaral ang mga sumusunod na
Pilipinas sa America dahil inianak ito ng edukasyong
panunuring pormalista nina Almario, Cruz, at San Juan
kolonyal na buhat sa American education.
Jr., bilang mga tiyak na halimbawa ng ganitong pagbasa.
➢ Pangunahin (basic) na paraan ng pagsusuri dahil sa
Sa mga panunuring ito, sila ang mambabasang
sistematiko/maagham na prosesong inilalapat sa
gumagawa ng pagtugon sa karanasang siyang paksa ng
teksto
representasyon sa mga akdang binasa nila
➢ Pinatutunayan ng Pormalismo at Bagong Kristisismo
na “may sapat na kakayahan ang kritisismo upang Bukod sa iba pang maaaring bigyang-pansin,
gawing obhektibong siyensiya ang pag-aaral at sikaping alamin kung paano nasasagot ng kanilang
maging ang interpretasyon ng panitikan.” panunuri ang mga tanong na:
➢ May tunguhin na tiwalag sa kasaysayan, “sining para
sa sining” kaya para sa ilang manunuri, nag-iiwan ito • Anong karanasan na siyang paksa ng
ng kahinaan dahil sa kawalang kaugnayan sa representasyon ng mga akdang binasa ang
pakikisangkot sa lipunan at nakapokus lamang sa tinukoy sa bawat pagbasa? Paanong
panlabas na estetika at poetika ng teksto. inilalarawan o nirerepresenta ang karanasan?
• Ano-anong mga pamamaraang pampanitikan
ang ginagamit sa mga akda?
• Anong bisa ng representasyon ang tinukoy ng
Pagsusuri ng Teksto Gamit ang Formalismo
mga nagsuri?
Nagsisimula ang pagbasang pormalista (neo- • Ano ang naging tugon nila rito?
Aristotelian) sa isang akdang pampanitikan sa pag-alam
kung anong karanasan ng tao o kilos ng tao ang
nirerepresenta nito. Nanggagaling ang ganitong paraan
sa pagdalumat na representasyon o mimesis ng

TEP-002-18-125
magkakontra Nakatuon sa pagbubuo ng kaalaman
Linggo 5: Marxismo at Ang tungkol sa penomenong natural (hindi ispiritual) kung
Pakikibaka Ng Mga Tinig Mula Sa kaya ito ay materyalista. Ang teoryang ito na dinebelop
ni Karl Marx at Frederick Engels ay naging doktrina ng
Ibaba debelopment o siyensya ng mga unibersal na batas na
umiiral sa pag-unlad ng kalikasan, ng lipunan ng tao, at
TEORYANG MARXISMO ng kaisipan.
Sinasakop nito ang pagbasa sa akda na Ang susi sa debelopment ng lipunan ng tao
humahango ng mga bagay-bagay na magpapaliwanag sa mula sa isang anyo tungo sa ibang anyo ay ang
akda (kahulugan at bisa) mula sa mga bagay na debelopment ng mga bagay na materyal na kailangan ng
nakapaligid dito o konteksto, tulad ng kasaysayan, tao para mabuhay na pinagbabatayan ng lahat ng
panlipunang realidad, ideolohiya, politika, ekonomiya at panlipunang pamumuhay. Ito ang buod ng
iba. Gayundin naman, tinitingnan sa pagbasang ito ang materyalismong historikal. Ang paglakas ng kakayahan
pag-uugnayan ng akda at ng tiyak na pangkasaysayan ng tao na pangibabawan ang kalikasan ay makikita sa
kaligiran at ng panlipunang kaayusan. Alinsunod sa pag-unlad ng mga puwersang produktibo ng lipunan.
ganitong pagpapalagay, ang panitikan ay may Kung kaya, ang naging mga pagbabago sa kasaysayan ng
sosyolohiya, may kasaysayan, may ekonomiya, at may lipunan mula sa primitibong komyunal, alipin, piyudal, at
politika. kapitalista ay itinuturing na bunga ng mga pagbabago sa
anyo (o mode) at relasyon sa produksyon. Sa unang
Sa pinakapayak na pahayag, nanggagaling ang pagkakataon, sa kasaysayan ng mga ideya, nakita ang
ganitong pagbasa sa pagdalumat na isang anyo ng kahalagahan ng malikhaing diwa: masa sa paglikha ng
kamalayang panlipunan ang panitikan. Pinaiiral na kasaysayan. Sila, hindi lamang ang mga dakilang
kahulugan ng kamalayan iyong nagpapalagay na ito ay indibidwal, ang gumagawa ng kasaysayan, sapagkat sila
sumasaklaw sa mga pag-iisip ng isang tao, o isang uri o ang tinukoy na totoong tagapagbago ng mga proseso sa
isang sistema (sa Marxistang diskurso), kasama na ang produksiyon, at sila rih ang gumaganap ng mga gawaing
pag-uugali, mga panlipunang gawi, at mga halagahin. Sa materyal na mahalaga sa pagkabuhay sa isang lipunan.
madaling salita, ang panitikan na isang anyo ng
panlipunang kamalayan ay bahagi ng isang tiyak na Humigit-kumulang, ang mga ideyang binuod
paraan ng pamumuhay na umiiral bunga ng mga dito ay inilalapat sa produksiyong pansining (kasama na
panlipunang ugnayan at pang ekonomiyang puwersa na ang panitikan). Kung kaya ang ugnayan ng panitikan at
nagpapaandar sa lipunang iyon. Para maintindihan ang lipunan at ang kasaysayan ng ugnayang ito ay sinisipat
panitikan, kailangang maintindihan ang kabuuang din sa paraang diyalektikal at historikal na materyalismo.
prosesong panlipunan na kinabibilangan nito. Gayundin, Mula sa ganitong pagdalumat ay pinalawig pa
para maintindihan ang lipunan, maaaring tingnan at ng mga nagpatuloy ng tradisyong Marxista ang
suriin ang panitikang nabuo at nabubuo rito. pagbubuo ng teorya at mga ideya tungkol sa panitikan at
Sa diskursong Marxista, ang ugnayan ng kasalukuyang lipunan upang ipaliwanag ang marami
panitikan sa lipunan ay tinitingnan na nakatindig sa pang pinong himaymay ng mga usaping teoretikal. Para
diyalektikal at historikal na materyalismo. sa nagsisimulang mag-aaral, ganito, humigit kumulang
tinitingnan ang relasyon ng panitikan at lipunan.
Galing sa salitang Griyegong "dialogue" na ibig
sabihin ay mangatwiran at magtalastasan ang diyaletika. Diyalektikal ang relasyon na ibig sabihin ay
Isa itong paraan ng pagbubuo ng ideya na ginagabayan nagtatalaban ang lipunan at ang panitikan. May bisa ang
ng paniniwalang walang hindi nagbabago. Katangian pa panitikan sa lipunan at may bisa ang lipunan sa
rin ng metodong ito na palitawin ang mga kontradiksyon panitikan. Ang pagtatalaban ay umiiral dahil ang
sa mga argumento para malaman kung ano ang totoo. produksiyon ng panitikan at ang paggamit dito ng
Ginamit ito sa pagbuo ng teorya ng debelopment. Sang- lipunan ay nakalugar sa sistema ng relasyon at
ayon sa teoryang ito, lahat ng bagay sa kalikasan ay nasa puwersang pamproduksiyon ng lipunan. Bukod dito, sa
proseso ng walang tigil na pagbabago. At ang pagbabago antas ng teorya, ang panitikan ay dinadalumat na isang
ay nangyayari bunga ng pagtutunggali ng mga anyo ng kamalayan. Tulad ng binanggit na sa unahan,
ipinapalagay na maaaring makilala ang lipunan sa
TEP-002-18-125
pamamagitan ng panitikan at maaaring makilala ang Tinitingnan na ang lipunang binubuo ng mga
panitikan sa pamamagitan ng lipunan. Mas komplikado panlipunang uri o social classes na nakapaloob sa mga
kaysa sa simpleng pagsasabing ito ang nangyayaring tiyak na relasyong pamproduksiyon ay nagtutunggalian.
pagtatalaban at ang pag-aaral sa kasalimuotang iyan ang Kaalinsabay rin nito ang tunggalian ng mga puwersa ng
hinaharap ng mga Marxistang kritiko. Ibig lamang produksiyon at ng relasyong pamproduksiyong umiiral.
bigyang-diin sa simpleng pahayag na ito na hindi isahan Ang kalalabasan ng mga tunggaliang ito ay ang
ang daloy ng bisa ng isa sa isa at hindi rin pasibo ang malawakan at malalimang pagbabago ng lipunan. Sa
katangian ng ugnayang ito. Maaaring isipin na malaki ganitong pagtingin, ang manunulat ay may pagposisyon
ang papel na ibinibigay sa panitikan kaugnay ng paksa ng at kung ano man itong pinili niyang posisyon sa usapin
panlipunang pagbabago. ng tunggalian ay napalulutang sa kanyang panulat. Kung
gayon, ang panunuri sa loob ng diskursong Marxista ay
Sa loob ng sistemang ito ng panunuri, nagiging may layuning ilantad ang ideolohiya ng akda at ng
tiyak ang paggamit ng mga sinundang ideya at mga manunulat, at batay rito, husgahan ang bisa ito
paghahanda sa pamamagitan ng gabay na ibinibigay sa Naglalantad ba sa totoong katangian ng pamumuhay?
mga sumusunod na tanong Tumutuligsa ba? May kabuluhan ba para sa panlipunang
• Anong karanasan sa akda ang hinihingi nito na pagbabago?
kasangkutan mo? Anong kamalayan ang Ang mga panunuri sa bahaging ito, sa ibat
pinaiiral ng akda? ibang pagkakataon, ay gumagamit ng makalipunang
• Bakit ganoon ang ugali/paniniwala ng mga panunuri. Sa kani-kanilang pagbasa. isinasangkot ng mga
tauhan? Ano-ano ang minamahalaga sa kritiko ang iba't ibang ideyang binanggit sa unahan.
paglalarawang ito? Bakit? Kaninong ideolohiya Pinahahalagahan at binibigyan ng mga paliwanag ang
ang pinatitibay o di kaya ay kinokontra ng akda? mga akda o kalipunan ng mga akda ng mga manunulat
Paano ito nagagawa ng teksto? . na Edgardo Reyes, Marcel Navarra, Jose Corazon de
Sa hanay ng mga kritikong Filipinong gumamit Jesus, Amado V. Hernandez, gayundin ng alamat ni
ng mga ideyang nabanggit, partikular noong dekada '70, Sinukuan ng mga Kapampangan sa pamamagitan ng
sinuri at hinusgahan ang akda ng isang manunulat sa aktibong pag-uugnay ng akda o mga akda at ng
pamamagitan ng mga tanong na: manunulat sa kasaysayan, sa panlipunang realidad, at sa
namamayaning ideolohiya.
• Ano ang sinasabi ng akda?
• Paano ito sinabi?
• Kailan ito nasulat?
• Sino ang sumulat? Linggo 6: Teoryang
• Para kanino ito isinulat?
Istrukturalismo
Hindi simpleng mga sagot ang hinihingi ng mga
tanong na ito. Ang una at pangalawang tanong ay Ang Istrukturalismo ay nakaugat sa
nagsisimula sa akda mismo, paris ng ginagawa sa paniniwalang ang kahulugan ay maaari lamang
pormalistang pagbasa upang tukuyin ang karanasang
mapalitaw kapag ito ay tiningnan sa mas malawak na
pinapaksa sa akda. Ang pangatlong tanong ay may
istruktura---ang istruktura ng wika. Ang kahulugan ay
layuning alamin ang panahon kung kailan nabuo ang
akda upang maintindihan ang ilang mga bagay tungkol nakapaloob sa sistema ng wika (ang tinatawag na
sa inilalarawang karanasan. Kung ito ay nasulat sa langue) na nakadepende naman sa aktwal na sinasabi o
nakalipas na panahon, mportanteng alamin kung anong binigkas (ang parole). Kayat kung paghambingin ang
klaseng lipunan ang umiral song panahong iyon. Ang Formalismo at Istrukturalismo: habang ang Formalismo
pang-apat na tanong ay may layuning kilalanin ang ay “lumalapit” sa teksto ang Istrukturalismo naman ay
manunulat kaugnay ng kanyang posisyong ideolohikal “lumalayo” para higit na makalapit sa konteksto (pero sa
Ipinapalagay sa importante ito para sa paghusga sa kabilang banda, pareho ding gumagamit ng ‘close
kabuluhan ng mananalat at ng kanyang akda sa usapin reading’).
ng tunggalian ng mga uri para sa pagbabagong
panlipunan Dito rin nauugnay ang panlimang tanong
TEP-002-18-125
Unang binuksan ang ganitong pananaw ng Subject/Object
linguista na si Ferdinand de Saussure. Inimbento niya
Sender/Receiver
ang konsepto ng pagiging arbitrary ng kahulugan ng
salita---na walang isang salita na nakakatayo na Helper/Opponent
mayroong kahulugan. Ang kahulugan ay malilikha
lamang sa relasyon ng salitang ito sa iba pang salita kung kung saan ang mga aksiyon ay maaaring klasifikahin sa
saan ito ay napapabilang (meanings are relational). performative (tests, struggles etc.), contractual
Nalilikha lamang kung ganoon ang kahulugan dahil sa (establishment and breaking of contracts), at
pagkakaiba (difference) ng salita sa iba pang salita. disjunctional (departure at returns).
Halimbawa nito ang kahulugan ng kulay na “pula” sa Sa kaso ni Levi-Strauss, hindi ang sequence ng
water dispenser: “pula”=mainit. Iba ito sa naratibo ang kanyang naging interes kundi ang pattern
“bughaw”=malamig. Itong pagkakaiba ang nagbigay sa ng istruktura kung saan mahuhugot ang kahulugan na
pula ng kahulugan. Siempre pa kung ang kulay pula ay siyang lumikha ng institusyong panlipunan at kaalaman.
makikita na hindi na bughaw ang katabi, mag-iiba ang Dito naimbento ang konsepto ng kabilaang tunggalian
kahulugan nito. Itinuring din ni Saussure ang wika bilang (binary opposition); ang tunggalian na maaaring
sistema ng senyas (sign) na binubuo ng tagasagisag irepresenta sa mga sumusunod na salita tulad ng
(signifier) at sinasagisag (signified). Sa halimbawang hari/alipin, mayaman/mahirap, natural/kultural at iba
nabanggit sa itaas ito ang representasyon: pa.
Tagasagisag (“pula”) Sa kabuuan, masasabi na ang istrukturalismo ay
Sinasagisag (“mainit”) lumitaw bilang reaksiyon sa namamayaning teorya na
Formalismo. Layon nitong isantabi ang autoridad ng
Tinawag ng mga teorista ang sistemang ito na awtor at itanghal ang paghahari ng sistema (wika) kung
semiotics o semiology. Pero dapat pansinin na hindi ito saan ang lahat ng kahulugan ay matatagpuan. Nasa
naging limitado sa diskurso ng wika ngunit ng kabuuang paniniwala nito na wala nang bago sa mga sinusulat dahil
istruktura na hakop pati kinship system, totem symbol, lahat ay “nasulat na.” Nauna na ang wika sa paglikha ng
mito at iba pa na siya namang pinag-aralan ni Claude kahulugan kesa sa magsusulat pa lang.
Levis- Strauss, isang antropologo. Ang antropolohikal na
pananaw na ito ang ginamit ni (Roland) Barthes para Magkapareho nga lang ang dalawang “ismo”
basahin ang sistema ng senyas sa halos lahat ng bagay (formalismo at istrukturalismo) sa pananaw na
mula sa damit, gusali, wrestling at pagkain. mayroong sentro o unibersal. Kung sa una, ang unibersal
ay nakapaloob at matatagpuan sa metapisikal na
Sa mga naratibo naman ay ginamit ng mga entidad (esensya, katauhan, Diyos) sa huli naman ay ang
istrukturalista ang analohiya ng wika kung saan ang pinagmulan (maaring code, batas o sistema). May
konsepto ng “syntax” sa pangungusap ay ginawang kakulangan pa rin ang istrukturalismo dahil
modelo para sa kanilang analisis. Si Vladimir Propp, binabalewala nito ang ibang realidad tulad ng realidad
halimbawa, ay nakalikha ng analisis ng istruktura ng fairy ng kasaysayan na kahit ang diskurso ng tunggalian
tales sa pamamagitan ng simuno (subject) at panaguri (binary opposition) ay hindi hiwalay dito. Isa pang puna
(predicate) ng pangungusap. Ang “simuno” bilang sa istrukturalismo ay ang akto nito ng pagpanig sa isang
hinahalinhinan ng bida at ang “panaguri” bilang aksiyon diskurso (privileging) na hindi maiiwasang isang politikal
na nagmula sa bida. Mula dito ay nabuo niya ang na gawain. Kayat ang pagpapakahulugan ng
naratibo ng pagkasunod-sunod ng pangyayari mula sa istrukturalista ay maaari pa ring isabjek sa isang
pagpapakilala sa bida hanggang sa kanyang interogasyon.
pagpapakasal sa “premyo” (karaniwan prinsesa) at pag-
upo sa trono. Pinaikli naman ito ni A. J. Greimas sa
pagpapakilala ng:

TEP-002-18-125
signified ay maaaring maging bagong signifier hanggang
sa dumami nang dumami ang signifikasyon.
Linggo 7: Teoryang Post- Isa sa mga naging sandigan ng ganitong
Istrukturalismo at pananaw ay ang sinulat ni Barthes na “The Death of the
Author” noong 1968 kung saan kinuha niya sa author
Dikonstruksiyon ang karapatang maging autoridad ng kahulugan at
inilipat sa mambabasa. Itinuring na lamang ang author
Hindi malinaw sa mga teorista kung ano ang na “daluyan” ng texto na itinuturing na hindi naman
relasyon ng Post-istrukturalismo sa naunang orihinal na nanggaling sa kanya ngunit na-akda na ng
Istrukturalismo. Sa iba ito ay sinasabing reaksyon at mga naunang sumulat (o ng langue ng lipunan?).
kritika ng Istrukturalismo. Sa iba naman ito ay (Ginamit ang salitang ‘intertexto” (maaaring ituring na
pagpapatuloy sa naumpisang metodo. At sa iba pa, ang bahagi lamang ng langue?) para kilalanin ang ganitong
paghila sa Istrukturalismo sa ekstrim nitong dulo. katangian ng texto.) Ang ganitong pagtumba ay naging
simbolikal din ng pagtumba ng tinawag ni Derridang
Sa pananaw ng istrukturalismo, ang kahulugan
“mytaphysics of the presence” kung saan ang
ay malilikha lamang sa pamamagitan ng wika. Ang wika
Kaalaman/Kapangyarihan (‘knowledge/power’---
lang kasi ang lunan ng lahat ng pagpapakahulugan.
termino ni Michel Foucault) ay nakapaloob sa
Sumasang-ayon dito ang Post-istrukturalismo kaya lang
“logosentrikong” pananaw---may sentro, esensya, buo,
hindi naniniwala ang mga Post-istrukturalista na
at makatao. Ayon nga kay Barthes, tanging sa pagbabalik
definitibo at matatag (stable) ang kahulugang ito dahil
lamang sa mambabasa ng kapangyarihang maglikha ng
hindi lahat ng pagpapakahulugan ay nasasakop ng wika.
kahulugan mapapatumba ang hegemonya ng
Sa ganitong puwang ipinasok ng Post-istrukturalismo
namamayaning ideolohiya. Kaya naisulat niya na “the
ang pilosopiya. Lohikal ang pagpasok ng pilosopiya dahil
death of the author is the birth of the reader.”
ito ang disiplina na palaging may banggaan ng
pagpapakahulugan. Kinilala din ni Barthes ang dalawang uri ng texto:
ang “readerly” at ang “writerly” text. Ang una ay
Pinaniniwalaang ang pilosopiya ay siyang
tumutukoy sa textong “buo na” at hindi na
makakapagpalitaw ng kahulugan ng mga blanko,
nangangailangan ng partisipasyon ng mambabasa sa
espasyo, absent, puwang (mga salitang pinasikat ni
proseso ng paglikha ng kahulugan at ang pangalawa
Jacques Derrida) na hindi nilantad sa panitikan
naman ay humihingi ng aktibong partisipasyon sa
(minabuti itong tawaging “writing” ni Roland Barthes).
pagbuo ng akda at gayundin ng paglikha ng kahulugan
Ginamit din niya ang salitang “texto” para tukuyin ang
(ito ang katangian ng mga akdang postmoderno kung
bahagi ng writing na bukas sa pagpapakahulugan ayon
saan walang hayag na kaisahan at kaugnayan ang mga
sa persepsyon, resepsyon at pagbasa ng mambabasa.
elemento: karakter, lugar, panahon at banghay).
Sa pananaw ng Post-istrukturalismo, hindi buo Kaugnay nito, sa kanyang pinakahuling pagteteorya ay
ang texto at ito ay walang sentro. Hindi buo dahil sa akto nasulat niya ang “Pleasure of the Text” kung saan kinilala
pa lang ng pagsusulat ay nagkakaroon na ng pagdududa niya ang dalawang uri ng text base sa ligayang
na baka hindi mabasang mabuti ang ina-akda. (Tinawag naidudulot nito: (1) ang “plaisir” na mula sa readerly text
itong aphasia ng isang teorista, tumutukoy sa isang at ang (2) “jouissance” o ang sobra-sobrang ligaya na
linguistikong sakit.) Itong kawalan ng kasiguruhan din nakukuha dahil sa pagkabalisa at pagkulabu ng utak ng
ang naglalagay sa texto para maging di-matatag ang mambabasa.
kanyang sentro---na pwedeng dumausdos ang
Samantala, ang ginawang pagdesentro ni
kahulugan nang walang tigil (kay Jacques Lacan ito ay
Barthes ng author ay tinumbasan naman ni Derrida ng
maaaring ilarawan sa S/s o ang di-matatag na relasyon
pronouncement na “wala naman talagang sentro” ang
ng signifier at signified; kay Barthes naman ito ay
kaalaman. (Nauna na dito si Friedrich Nietzsche na
maaaring ilarawan ng konsepto ng senyas kung saan ang
nagsabi ng “there are no facts, only interpretations”)
TEP-002-18-125
Nasa proyekto ni Derrida ang tinatawag na pag- ayon kay Derrida, ay mga ilusyon na nagpapanatili ng
dikonstrak ng mga kaalaman. Ayon sa kanya, ang istruktura, sistema, porma, totalidad, sara (closure) at
pagbasa at pagbibigay-kahulugan ay hindi dapat muling- pinanggalingan (origin). Sa mga nabanggit nakamapa,
paglikha (reproduksiyon) ng kaisipan sa texto, ito ay nakamarka, nakapaloob at higit sa lahat nalikha
dapat gawing produksyon---ang bawat pagbasa ay (konstrakted) ang kahulugan at kaalaman na nang-
paglikha ng bagong kaalaman. Sa interpretasyon ni itswapera o nagmarginalays sa kanyang tinatawag na
Jonathan Culler ng sulat ni Derrida: ‘iba’ (other).
“To deconstruct a discourse is to show how it

undermines the philosophy it asserts, or the
hierarchical oppositions on which it relies, by
Linggo 8: Teoryang
identifying in the text the rhetorical operations
that produce the suppose ground of argument,
Feminismo
the key concept or premise.”
“Ang babae ay isang tao, hindi hayop, hindi manika, at
(Dito nalilikha ang bagong kaalaman; na sa lalong hindi isang bagay”
terminolohiya ni Foucault ay ‘nilupig na kaalaman o
subjugated knowledges.) Feminismo
Krusyal sa metodong dikonstraksyon ang Ayon sa Kritisimong Panliteratura ni Prof Carmel G. Ong
tinatawag ni Derrida na konsepto ng “play.” Ang play ay (Hunyo 2014)
gawain sa isang espasyo kung saan walang hangganan - Ang teoryang ito ay ginagamit sa pagsusuri ng
ang posibilidad ng paglikha ng kahulugan sa panitikan at awtor sa punto de vista ng isang babae.
kadahilanang nawalan na ng kapangyarihan ang sentro Naniniwala ang mga tagapagtaguyod nito na ang
na maglimita ng kahulugan dahil nga wala na ito sa panitikan ay hindi nyutral o kaya ay walang kinikilingan
sentro. Dagdag pa, ang “play” ng kahulugan ay palagi sa halip ito ay isang produkto ng panlipunan at kulturang
ring “play” ng absent at present sa textong binabasa. kalagayan. Sa teoryang ito, maaring tignan ang imahen,
Iniistorbo ng “play” ang (“metaphysics” ng) presence pagpapakalarawan, posisyon at gawain ngmga babae sa
para mailantad ang mga nabaon at nakatagong mga loob ng akda at maaring ilantad din ang mga “de
kahulugan. Sa kabilang banda, ang “play” ay may kahong” mga imahen ng mga babae sa akda. Ito'y
hangganan rin, ang hangganan ng wika. Ito (marahil) ang maaring binubuo ng mga panlipunan, kultural, pulitikang
ibig sabihin ng isinulat niyang, “There is nothing outside pamamalakad,teorya, at moral na pilosopiya na isyu na
the text.” may kinalaman sa di pantay o pantay na kalagayan ng
kasarian
Sa pag-aaral ni Derrida sa texto ni Levi-Strauss ay Layon ng Feminismo:
nadiskubre niya ang bricolage, o ang matatawag na a. Ang kritisismo sa akdang feminismo ay nakatuon
“critical language” at puweding magamit sa kritisismo. kapwa sa mga kababaihan bilang mambabasa at
Binigyang-konsepto ito ni Levi-Strauss na may
sa mga kababaihan bilang manunulat.
referensya sa gumagamit na “instruments he
b. Kailangang galugarin ang mga kalakaran at ang
finds…those which are already there… even if their form
malalim na paniniwala ng tao.
and their origin are heteregenous and so forth.” (Kung
aaralin si Derrida, malalamang marami siyang hiniram na
Feminismo bilang isa sa lente ng pagsusuri:
paraan ng pagbasa sa Istrukturalismo.)
a. Pagpansin sa pagsulat ng kababaihan ng
Target ng dikonstruksiyon ni Derrida ang sentro panitikan
na siyang nagtatanghal ng fundamental na prinsipyo ng b. Ang kababaihan bilang tagagawa ng teksto at
presence: esensya, eksistens, laman, sabjek, kamalayan, hindi taga-konsumo
Tao, Diyos. Ang mga ito ang mga naghihintay na dapat
idisentro sa mga textong babasahin dahil ang mga ito,
TEP-002-18-125
c. Paggamit ng babae bilang isang karakter at sa c. Diskurso
temang kinakabit sa kanila. d. Walang kamalayan/sosyal
Pagkakabuo ng Feminismo e. Ekonomikal na kondisyon.
- Unang nabuo ang unang bugso ng feminism sa Laging tatandaan sa pagsusuri ng akdang
panahon ng kaliwanagang liberal. Ayon kay Adrales pampanitikan sa lente/pananaw ng Feminismo:
(2001), Nainiwala siyang dapat ipaglaban ang anumang
pulitikal o pagtuturing sa mga bagay-bagay at Ang Feministang pagsusuri ay hindi lamang isang
pangyayaring ugnay sa istatus ng babae sa kasarian. paglaban o pagtuligsa sa kalalakihan. Kung hindi isang ‘di
Nabuo rin ang feminismo dahil sa mahabang maiiwasang kahingian sa pag-unlad ng kultura at
panahonnaging tagakonsumo lang ang mga babae sa kalinangan na kumikilala sa partisipasyon ng higit na
ginagawang panitikan ng mga kalalakihan. Nabubuo nakararaming mamamayan sa iba’t ibang larangan.
lamang ang papel at imaheng isang babaeng karakter sa
panitikan base sa kung paano lamang ito binubuo ng Ilan sa mga salik upang mabuo ang Feminismo:
lalaking awtor. Ayon din sa pag-aaral ni Adrales (2001)
Malaki ang naging impluwensiyag kultural ng sa dapat a. Sa loob ng mhabang panahon naging
ikilos ng babae, ngunit dahil sa pagkakabuo ng tagakonsumo lang ang mga babae sa
Feminismong pananaw kailangan matukoy ang at ginagawang panitikan ng mga kalalakihan.
linawin ang ideyolohiyang ito. b. Mga naging papel at imahe ng mga kababaihan
Nasimulan ang kilusan ng kababaihan pagkatapos ng sa panitikang nabuo.
ikalawang digmaang pandaigdig ngunit hindi ipinaglaban
hanggang makita ito sa akda noong 1970. Isa sa mga
Halimbawa ng Feminismong literartura: ‘Sa ngalan ng
matatag na akda na ito ay ang “Sexual Politics” ni Kate
Ina, ng Anak ng Diwata’t Paraluman’ ni Lilia Quindoza
Millet noong 1968 tinukoy niya rito ang pinakadiwa ng
Santiago (tula) ‘Sandaang Damit’ ni Fanny Garcia
paglalaban ng kasarian ay kapangyarihan o power. Dapat
(maikling kwento), ‘Sumpa’ ni Rowena Festin
ilantad ang kaparaanan na ito.
(tula),‘Paano Tumutula ang Isang Ina’ ni Ligaya G.
Tiamson-Rubin (tula), Anak (pelikula)
Iba’t ibang uri ng Feminismo
a. Feminismong Eksistensyal – tumutukoy ito sa
Teoryang Queer
pagkilala sa kakayahan ng kababaihan Nagsimula ito noong kalagitnaan ng dekada ’90 pinag-
b. Feministang Radikal - pagkilala sa ekwalidad ng ugatan nito ang pag-aaral ng femenistang pananaw.
dalawang kasarian sa lipunan. Mula sa pag-aaral sa social costruction, sekswalidad at
c. 3rd wave Feminism – pagpapahalaga sa identidad ng tao . Sa kalaunan, naging pag-aaral na ito
indibidwal, pagpapaunlad sa sarili bilang simula na sinusuri ang mga bagay na itinuturing na nasa
ng pagbabago. kategoryang normative at deviant na sinusuri ang
d. Ecofeminism – pagkilala at pagpapalakas ng pagiging kaiba o hindi karaniwang gawi at
environmental movement kasabay ng paglakas pagkakakilanlan.Sa madaling salita pag-aaral ito tungkol
ng women’ movement. sa mga bakla/lesbiana.
e. Black Feminism – kinikilala ang feminism bilang
pagtuligsa kasabay ng dalawa pang suliranin ng
lipunan; ang sexism at racism.
Paraan ng pagsusuri sa lenteng Feminismo:

a. Bayolohikal
b. Karanasan

TEP-002-18-125
Linggo 10: Teoryang
a. Paggising sa diwa ng mambabasa ukol sa
Post-Kolonyalismo pagiging malaya ng isang pangkat.
b. Pagkilala bilang isang nasyon na may iisang
Post-Kolonyalismo kultura mula sa katutubong pinanggalingan.
- Ang post-kolonyalismo ay naglalayon na gisingin ang c. Mailathala ang mga hindi maka-nasyonalismong
ating pagkatao bilang isang malaya mula sa pangyayari sa iisang pangkat.
impluwensiya ng kolonisasyon na pilit ibinibigay ng mga
mananakop sa atin. Ang post-kolonyalismo ay ang
Paano malalaman na ang akda ay nasa hanay ng Post-
pagkaraan ng pananakop ng isang bayan. Ito ay ang
Kolonyalismo?
epekto ng Imperyalismo sa ating mahal na bansa.
Naisusulat ang mga akdang kabahagi ng post-
a. Nagpapakita ba ito ng pagka-nasyonalismo?
kolonyalismo pagkatapos ng kolonyal na panahon. Ibig
b. Nagkaroon ba ng tunggalian laban sa dalawang
sabihin nito, ang mga literaturang kakikitaan ng
magkaibang lahi?
nasyonalismo ay maihahanay sa post-kolonyalismong
c. Nanaig ba ang pagpapalitaw ng kultura?
kategorya kung ito ay ini-akda pagkatapos ng
pananakop. d. Nailathala ba ito pagkatapos ang kolonyal na
panahon?
Mahahalagang salita sa Post-Kolonyalismo
Nasyonalismo
Linggo 11: Araling
- makabayang pilosopiya ay tumutugon hindi lamang sa Kultural/ Post Modernismo
pagiging makabayan kundi sa pagkakaroon ng
paninindigan, karapatan, diwa, at pakikisangkot para sa
lipunan. Layunin ng pilosopiyang ito na iangat at Araling Kultural
mapaunlad ang pamumuhay ng isang tao. - Ito ay isang teoryang kritikal at kritisismong
pampanitikan. Ang layon nito ay maitukoy ang pwersa sa
Kolonyalismo pang-araw-araw na pamumuhay. Nakatuon ito sa
- Ang Kolonyalismo ay isang sistema ng pag-domino sa pampolitikal na dinamika ng kultura sa makabagong
politika at militar kung saan ang isang kapangyarihan, na panahon. Pati na rin sa kasaysayan nito. May layon itong
kilala bilang isang metropolis, ay nagpapatupad ng salungatin ang nakasanayang political na aspeto ng ating
pormal at direktang kontrol sa ibang teritoryo . Ang kultura.
kolonyalismo ay tinatawag ding tendensiyang maitatag
at mapanatili ang mga kolonya. Kultura
- Ito ay tumutukoy sa paraan ng pamumuhay na
nakagawian ng tao. Kabilang dito ang sining, wika,
Imperyalismo musika, at panitikan. Kasama rin ang paninirahan,
- batas o paraan ng pamamahala kung saan ang malalaki pananamit, kaugalian, tradisyon, at mga mahahalagang
o makapangyarihang mga bansa ang naghahangad moral ng isang pangkat ng tao. Ang kultura sa payak na
upang palawakin ang kanilang kapangyarihan sa kahulugan ay karunungan, sining at literatura,
pamamagitan ng pagsakop o paglulunsad ng mga paniniwala at kaugalian ng isang pangkat ng mga taong
pagtaban o kontrol na pangkabuhayan at pampolitika sa nanahanan sa isang pamayanan.
ibabaw ng ibang mga bansa. Ilang malalaki o malalakas
na mga bansang kumukontrol sa ibang mga rehiyon Popular
upang makalikha ng isang mas malaking imperyo. - Alam kong alam nyo na kung ano ang ibig sabihin ng
popular, ng sikat, ng uso, “in” ngayon – lahat ng salitang
Layunin ng Teoryang Post-Kolonyalismo ito’y nagpapahiwatig sa kasalukuyan. Ibig sabihin ang
TEP-002-18-125
specific time frame o fixated time marker natin ay kung maisakonteksto sa hindi makatotohanang simbolo at
ano ang sikat, uso, at in ngayon at wala nang ibang signifikasyon.
panahon pa, walang noon, walang hinaharap na time
frame. Basta sa kasalukuna lamang. Mga layunin ng Araling Kultural (Post-modernismong
Kulturang Popular pananaw)
1. Pagpapakilala ng elementong post-moderno sa
- Ito ay tumutukoy sa kulturang nakabatay sa hilig ng tao
isang teksto
sa isang particular na panahon. Isa itong paraan ng mga
2. Pagpapalitaw ng mga realidad sa mga teksto.
tao upang tanggapin nang nakararami. Kadalasan ang
3. Pagpapalitaw ng mga interteksto
pagtanggap sa Kulturang Popular ay nagsasaad sa
4. Pagpapalitaw ng kasaysayan sa pamamagitan ng
katanggapan nila sa modernismong panahon. Ang
kulturang popular ay maaaring maging kasuotan, ironikong pananaw.
literature at iba pang uring tinatangkilik sa modernism. 5. Pagkontra sa pananaw ng kultural na teksto at
pagsamahin upang makabuo ng isang “hybrid”
Post-Modernismo na teksto.
- Lumitaw ang post-modernismo dahil sa kailangan ng
bigyan ng pangalan ang iba’t ibang teksto na mahirap Mga Halimbawa ng Araling Kultural/Post-
ikahon ang porma at nilalaman. Sinimulan ng post- modernismong panitikan:
istrukturalismo ang pagdikonstrak sa mga - Mga Popular na babasahin
namamayaning sentro ng kaalaman.
Mauunawaan lamang ang post-modernismo kung ito ay
bibigyan kahulugan ng modernism. Linggo 12: Ekokritisismo,
Ang modernism ayon sa praktis ay pagpapahalaga sa Hermenyutiko, Phenomenology, at iba
konsepto ng subhektibo, fragmentasyon, paggoiba ng
pang Teoryang Pampanitikan
pagkakaibang genres at tendensiyang kwestyunin ang
genre upang makagawa ng isang inobatibo at
eksperimental na teksto. Sa huling bahagi ng ating pagtalakay sa semestreng ito.
Mayroong ilang mga teoryang pampanitikan ang ating
Ang kaibahan lamang ng modernism at post- tatalakayin.
modernismo ay habang ang modern ay nagsusumikap
na makabalik sa sentro para maitanghal ang kaisahan ng Ekokritisismo
teksto, ang post-modernismo naman ay itinatanghal ang
kawalan ng kaisahan ng texto at kawalan ng sentro. Ito ay nagmula sa dalawang (2) salita. Ang “ekolohiya” at
Hangarin ng modernismo ay “nostalgia” pesimista at “kritisismo”
malungkot. Masaya at makulay ang post-modernismo sa Isang interdisiplinaryong larangan ng makaagham na
paglalaro at paghahalo-halo nito ng iba’t ibang teksto na pagsulat ng panitikan. Sinusuri ng mga awtor kung
pinulot sa iba’t ibang espasyo at panahon. paanong mapalalawak ng panitikan ang paksa hinggil sa
pag-iingat, pangangalaga at pagbibigay-babala ng
Direksyon ng pagsusuring Araling Kultural kalikasan sa tao upang mapanatili ang kaayusan ng
mapayapang buhay sa daigdig.
Ang nilalayon ng araling kultural ay nakapokus sa lente
ng Post-modernismo. And direksyon na ito ay ang Hermenyutiks/Hermenyutiko
paglikha ng “mininarrative” na mga temporary, relatibo
at makakahulugan lamang sa isang tiyak na grupo. Ito ay teorya/metodolohiyang ang pokus ay ang
Halimbawa ang teksto ng homosekswal at babae. Isa rin pagbibigay-interpretasyon sa mga salita ng bibliya,
sa tinatahak ng araling ito ang tinatawag na karununganng bayan at mga pilosopikal na teksto.
“hyperreality, kung saan ang katotohanan ay pwedeng Lagpas sa pagpapakilala ng mga kahulugan ang
TEP-002-18-125
panunuring ito. Sakop niyo ang pagtukoy sa pag-unawa kontemporanyong tulang radikal tungo sa
at komunikasyon ng teksto sa mambabasa at may-akda. kontekstuwalisasyon ng kritisismong Marxista. Dalumat
Penomenolohiya Journal, 1(1), 130-153.
Sa pandaigdigang perspektibo, ang Penomenlohiya ay https://ejournals.ph/article.php?id=6188
may impluwensiya ng Pormalistikong pagtingin. Ang Eagleton, T. (1983). Introduction: What is literature?
panunuring ito ay naglalayon na ilapat ang pananw sa Nasa Literary theory: An introduction. Minneapolis:
University of Minnesota Press. (pdf)
mga panitikan. Layon nito na hindi lamang ang may-
Lumbera, B. (2012/2013). Magaling datapoua: Ang
akda, at kasaysayan nito, kung hindi pati ang buong
dating at galing sa estetika ng ating panitikan. Tomas,
teksto. Ayon sa panunuring ito, ang akda ay ang
2(1), 189-199. https://tomas.ust.edu.ph/wp-
kabuuang kamalayan ng may-akda. Hindi lamang dapat
content/uploads/2019/08/18-Magaling-Datapoua-Ang-
kilala ang may-akda sa kanyang biograpiya kung hindi sa
Dating-at-Galing-sa-Estetika-ng-Ating-Panitikan-
kung paano niya nasulat o nalikha ang mga teksto. Ang
Bienvenido-Lumbera.pdfLanzaderas, C. (2020). Si
pokus ng pagsusuri na ito ay ang kabuuang pagtalakay sa
Balagtas sa mga tula ng Sa Gulugod ng Kalabaw: Mga
mundo ng teksto at makabuo ng pagsusuri ng walang
tula ng Bulacan, 1928-1997. Malay, 32(2), 10-22.
panig sa kung ano ang kabuuan nito. Nasusuri ang
https://ejournals.ph/article.php?id=15173Torres-Yu, R.
penomenolohiya sa kung ano ang popular at ano ang
(2012). Ang pagtataman ng nasyunalismo sa panulat ni
implikasyon nito sa lipunan
Amado V. Hernandez at Bienvenido L. Lumbera at ang
Teoryang Dekonstruksyon
diskursong postkolonyal. Humanities Diliman, 9(1), 28-
Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t ibang
54.
aspekto na bumubuo sa tao at mundo. Pinaniniwalaan
https://journals.upd.edu.ph/index.php/humanitiesdilim
kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na walang iisang
an/article/view/3373
pananaw ang nag-udyok sa may-akda na sumulat kundi
ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais iparating ay Andrada, M. F. (2017). Erap laki-mata, Gloria laki-nunal:
ang kabuuan ng pagtao at mundo Politikal na pagkakarnabal sa tulansangan. Hasaan, 4 (1),
1-37. https://hasaan.ust.edu.ph/mga-artikulo/erap-laki-
Mga Halimbawa: “Tata Selo” Rogelio Sikat at “Kay Stella mata-gloria-laki-nunal-politikal-na-pagkakarna/
Zeehandeelar” ni Ruth S. Mabanglo Marxism and Literature, Oxford University Press. Mula
sa
Batis at Iba pang Mungkahing https://mykelandrada.files.wordpress.com/2011/06/ra
ymond-williams-marxism-and-literature.pdf
babasahin Pagdalumat-salita tungo sa pagteteoryang Filipino,
Panayam kay Isagani Cruz (2008). Mula sa
Aklat ng mga Teoryang Pampanitikan: Tradisyunal at https://kritikasatabitabi.wordpress.com/2009/12/06/p
Makabago. 1989. Linangan ng Literatura ng Pilipinas agdalumat-salita-tungo-sa-pagteteoryang-
Ramos, Victoria Z. et. Al. 1994. Kritisismo, Teorya at filipino/?fbclid=IwAR3UY_Uns0rWgDR9mSp8fK_x1Vp3
Paglalapat. Quezon City: Rex Book Store VE-if0ojH4VbdCz7WyIM8cFUPo1EapI
Reyes, Soledad O, 1990. Kritisismo. Pasig City: Anvil
Mga Panitikan ng Pilipinas, L. Q. Santiago, L. F. Antonio
Publishing Incorporated
(2007). C&E Publishing. Quezon City
San Juan, Gloria P. et. Al. 2005. Panunuring
Pampanitikan. Sta. Cruz Manila: Booklore Publishing Kahulugan ng Istrukturalismo at Post-Istrukturalismo
Corporation nakuha sa
Sauco, Consolacion P. et. Al. 1997. Panitikang Pilipino. http://filipinoelevenb.blogspot.com/2017/01/post-
Quezon City: Katha Publishing Co. Inc. istrukturalismo.html
Villafuerte, Patrocinio V. 2000. Panunuring
Pampanitikan (Teorya at Pagsasanay). Valenzuela City: Marxism and Literature, R. Wiliiams (1977) nakuhq sa
Mutya Publishing House https://mykelandrada.files.wordpress.com/2011/06/ra
San Juan, D. M. (2010). Kontra-gahum: Pagsipat sa ymond-williams-marxism-and-literature.pdf
tema, pilosopiya at ideolohiya ng piling
TEP-002-18-125
panitikan na ating binabasa. Paano ito dapat gamitin ng
Gawain para sa Linggo 1-3: mambabasa?
Introduksyon sa Pagsusuri ng mga A. Dapat maging gabay sa pagsulat ng mga akdang
Panitikang Filipino pampanitikan.
B. Dapat gawing lunsaran sa pagbibigay ng kahulugan sa
akda/teksto.
Pangalan:_______________________________
C. Dapat gamitin upang hatulan ang kredibilidad ng
Kurso/Taon/Seksyon:_____________________
manunulat.
Asignatura: Fil 3
D. Dapat isaalang-alang sa pagbuo ng sariling teksto.
Guro:
_________ 5. Ang mga sumusunod ay tuntunin sa
I. Panuto: Isulat sa patlang ang letra ng iyong
proseso ng panunuri MALIBAN sa isa, alin ito?
sagot. MALALAKING LETRA LAMANG ANG
A. Ang pagsusuri sa akda ay dapat may uri at katangian
GAMITIN.
ng katalinuhan, seryoso, at marubdob na damdamin at
_________ 1. Alin sa mga sumusunod ang pahayag na
tapat na mithi sa kalayaan.
HINDI nagbibigay katuturan sa PANITIKAN?
B. Dapat isaalang-alang sa pagsusuri ang personal na
A. Ang panitikan ay buhay at tungkol sa buhay ng tao.
damdamin at opinyon.
B. Kinikilalang panitikan ang akda kung ito ay naging
C. Sa pagsusuri ng tula, ang pananarili sa pananagisag sa
popular
akda ay hindi dapat panaigin.
C. Dumaan ang panitikan sa produksyon at resepsyon ng
D. Kinakailangang mahusay ang organisasyon o
isang lipunan kaya ito ay isang produktong kultural
balangkas ng lahok. Bahagi ito ng disiplina ng pagsusuri.
D. Nagmula ito sa salitang latin na “littera”.
_________ 6. Sa pagsusuring ginawa ng mag-aaral sa El
_________ 2. Suriin ang pahayag na ito at tukuyin kung
Filibusterismo ni Jose Rizal, inisa-isa nila ang mga isyung
tama o mali
panlipunan na umiiral pa rin sa kasalukuyan at
1.Ang panitikan ay buhay, buhay-buhay ng tao;
nagmungkahi ng mga solusyon para dito. Anong
inilalarawan nito ang mga ugali, asal, gawi at paraan ng
tuntunin sa proseso ng panunuri ang isinaalang-alang ng
pamumuhay ng mga tao sa kani-kanilang kapanahunan.
mga mag-aaral?
2.Dahil dito, masasabi na ang panitikan ay ekspresiyon
A. Pagiging Obhektibo
ng tao.
B. Pagiging Akademiko
A. Tama ang unang pahayag, Mali ang ikalawa.
C. Pagkakaroon ng Kalinawan
B. Tama ang Ikalawang pahayag, Mali ang una.
D. Pagkakaroon ng Kaugnayan
C. Parehong TAMA ang dalawang pahayag.
D. Parehong MALI ang dalawang pahayag.
II. Panuto: Patunayan na may sariling paraan o
_________ 3. Maituturing bang panitikan ang mga
pamantayang estetiko ang panitikang Filipino sa
akdang popular tulad ng pocketbook, komiks at
pamamagitan ng pagsusuri sa mga sumusunod
Wattpad?
na akda:
A. Oo, dahil lahat ng mga sulating naisulat sa Pilipinas ay
1- Awiting-bayan Ilokos (Panitikang Amianan)
itinuturing na panitikan 2- Kuwentong-bayan mula sa Cordillera
B. Oo, dahil bagaman iba ang porma at gumagamit ng 3- Sugilanon at Mga Balak/tula ng Visayas
balbal na salita, ang mga sulating ito ay kakikitaan ng 4- Mga Tula ng Tausug at Mga Kuwento/Salaysay
pagsasalaysay patungkol sa buhay. mula sa Mindanao
C. Hindi, dahil hindi ito sumusunod sa kumbensyunal na 5- Poon ni F. Sionil (salin ni Lilian F. Antonio) at
tuntunin ng pagsulat. Celia ni Claro M. Recto
D. Hindi, dahil mababa ang uri ng mga ganitong akda. 6- Panitikan ng mga natatanging sector
_________ 4. Ang Panunuring Pampanitikan ay isang
sistema ng mga kaisipan at kahalagahan ng pag-aaral na
naglalarawan sa tungkulin ng panitikan, kabilang ang
layunin ng may-akda sa pagsulat at layunin ng tekstong
TEP-002-18-125
A. Taludtod 5
B. Taludtod 6
Gawain para sa Linggo 4:
C. Taludtod 7
Formalismo: Imortalisasyong D. Taludtod 8
_________ 5. Inilalarawan ng makata ang batong nasa
Pampanitikan agos ng ilog na makinis at maganda, saan sumisimbolo
ang AGOS batay sa pagkakagamit ng makata?
Pangalan:_______________________________ A. Pakikibaka sa buhay
Kurso/Taon/Seksyon:_____________________ B. Pagsusumikap na makaahon sa kahirapan
Asignatura: Fil 3 C. Paghahanap ng sarili
Guro: D. Pagmamahal sa kalikasan
I. Panuto: Basahin ang sipi ng tulang Ang Bato at
sagutin ang mga sumusunod na katanungan. II. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing
Isulat sa patlang ang letra ng iyong sagot. artikulo ni Lanzaderas, C. (2020). Si Balagtas sa
MALALAKING LETRA LAMANG ANG GAMITIN. mga tula ng Sa Gulugod ng Kalabaw: Mga tula
ng Bulacan, 1928-1997. Malay, 32(2), 10-22.
https://ejournals.ph/article.php?id=15173
Pamantayan sa Pagmamarka
Nilalaman – 50 %
Presentasyon – 50 %
_________ 1. May tugmaang patinig ang unang saknong

ng Ang Bato ni Jose Corazon de Jesus. Ang pahayag ay
nagpapahiwatig ng anong dulog pampanitikan?
A. Historikal
B. Moralistiko
C. Markismo/Marksismo
D. Pormalismo
_________ 2. Ano ang tinutukoy sa ikatlo at ikaapat na
taludtod na “batong nasa gilid ng ilog”?
A. Mga taong mahirap
B. Mga batong buhay
C. Mga taong ayaw kumilos
D. Mga taong masisipag
_________ 3. Ano ang ginamit na tayutay ng makata sa
taludtod 5?
A. Pagsasatao
B. Pagtawag
C. Paghihimig
D. Pagwawangis
_________ 4. Anong taludtod ang nagbibigay kahulugan
sa salitang nilulumot na nasa taludtod 4?
TEP-002-18-125
A. Historikal
Gawain para sa Linggo 5: B. Moralistiko
C. Markismo/Marksismo
Marxismo at ang Paikibaka ng mga D. Pormalismo
Tinig Mula sa Ibaba ______3. Anong uri ng tunggalian ang nangingibabaw sa
tula?
Pangalan:_______________________________
A. Tao vs. Kalikasan
B. Tao vs. Lipunan
Asignatura: Fil 3 C. Tao vs. Sarili
Guro: D. Tao vs. Tao
______4. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang
I. Panuto: Basahin ang sipi ng tulang Putol at nagpapakita ng pagsusuri sa pananaw ng Markismo?
sagutin ang mga sumusunod na A. Ginamit ang simbolismo ng Nike sa linya 5
katanungan. Isulat sa patlang ang letra ng upang ipakita ang pagnanais ng basurero na umangat sa
iyong sagot. MALALAKING LETRA LAMANG kaniyang antas panlipunan.
ANG GAMITIN. B. Isinaayos ng makata ang tula sa anyo/porma
ng sapatos upang idiin ang mensahe nito sa mambabasa
C. Sa kabuuan, ang tula ay may malayang
taludturan
D. Ipinahihiwatig ng tula na sa hirap ng buhay,
naitutulak nito ang tao upang maging makatao.
_______5. “Sayang, wala na namang kapares.” Ano ang
damdaming mababakas sa pahayag na ito ng basurero?
A. Kalungkutan
B. Kawalan ng pag-asa
C. Panghihinayang
D. Pagkahabag
II. Panuto: Panuto: Suriin ang akda sa ibaba sa

lente ng Istrukturalismo sa pamamagitan
ng pormat na ibinigay. Gawin ang pagsusuri
sa ibang papel.
Ambahan Kay Huwan De La Cruz

Ni Rio Alma
Kung may hirap, may ginhawa

_________1. Hinahanap ng mambabasa ang kaugnayan
ng tulang Putol sa kaniyang pang-araw-araw na buhay. Mahigit tatlong siglong
Anong uri ng dulog ang ginamit ng mambabasa sa Alipin ka ng dayo Mestiso, at bastardo;
kainyang pagsusuri? Ngunit yuko ang ulong
A. Historikal Tinanggap mo ang apdo
B. Moralistiko Pagkat kawikaan mo:
C. Markismo/Marksismo "Walang laban ang bao
D. Pormalismo
Sa ulo ng martilyo."
_______2. Sinadyang ihiwalay ng makata ang salitang
putol sa ikalawang linya upang ipakita ang pagbaklas
nito sa konsepto ng tula. Anong dulog ang ginamit ng Tinarakan ng kurus
nagsusuri sa naunang pahayag? Ang lupain mo't bundok,
Inangkin pati sandok.
TEP-002-18-125
Ngunit nang madayukdok "Kung ano'ng itinanim
Dasal mong nakaluhod Siya ring aanihin?"
"Dapat pang mas maglingkod
Sa simbahan at Diyos At pagdating ng oras,
Nang ang lahi'y matubos." Ano'ng ikakalasag
Kung sakaling isumbat
Dinusta't hinagupit Ng balisa mong anak:
Inagawa't nilupig "Bakit dapat magsalat
Ngunit ningas ng galit Ang dukhang nagsisikap
Pinapatay ng isip: Gayong ang ilang tamad
"Kahit na maliit Nahihiga sa sarap?"
Ay api sa daigdig
Ang hirap pag natiis Lakas mo'y nasasayang,
May biyaya sa Langit." Pawis mo'y tinatakal
Iba'ng nakikinabang
Kung sumiklab ang digma Itanghal mang San Huwan
Bumagyo o bumaha, Kung kumukulo ang tiyan,
Bumabangong payapa Sabi nga sa Bulakan:
At laging winiwika: "Buti pa'ng bunging sundang
"Ay! sa balat ng lupa, Pangkalis ng kawayan."
Buhay ay kay-hiwaga:
Pagkalipas ng luksa Pagsusuri:_____________________________________
May umaga ng tuwa. _____________________________________________
_____________________________________________
May anak kang obrero, _____________________________________________
May lumaking sanggano, _____________________________________________
May tinamad at bobo, _____________________________________________
May ginamit ang ulo _____________________________________________
Sa abuso at bisyo, _____________________________________________
At ang tangi mong payo: _____________________________________________
"Nasusukat ang tao _____________________________________________
Sa pawis mo't serbisyo." ________.
Kung gabi ng tagtuyot III. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing

At hindi makatulog artikulo ni San Juan, D. M. (2010). Kontra-
Ang lahat ng kahinlog gahum: Pagsipat sa tema, pilosopiya at
Dahil hibang ang loob. ideolohiya ng piling kontemporanyong
At ang bituka'y lapnos tulang radikal tungo sa
Ang samo mong mairog kontekstuwalisasyon ng kritisismong
"Kung maikli ang kumot Marxista. Dalumat Journal, 1(1), 130-153.
Matutong mamaluktot." https://ejournals.ph/article.php?id=6188
Huwan de la Cruz, dinggin

Ang panangis ng hangin.
Huwan de la Cruz, damhin Nilalaman – 50 %
Ang kadenang hilahil. Presentasyon – 50 %
Ito ba'y ililibing malimit sabihing
Gawain para sa Linggo 6: TEP-002-18-125
Teoryang Istrukturalismo
Tingin ng mga bobong kapitbahay ko, p*ta daw ako.
Nagpapagamit, binabayaran. Sabi nila, ako daw ang
I. Panuto: Isulat sa patlang ang Tm kung totoo pinakamaganda at pinakasikat sa aming lugar noon. Di
ko nga alam kung sumpa ito, dahil dito naletse ang
ang nilalaman ng pahayag at mli naman kinabukasan ko.
kung hindi.
Tara, makinig ka muna sa kwento ko, yosi muna tayo.
_________1. Masasabi na ang istrukturalismo ay
lumitaw bilang reaksiyon sa namamayaning teorya Alam mo, maraming lumapit sa akin. Nagkagusto at
na Formalismo dahil sa layon nitong isantabi ang naakit. Ang hirap pag lahat sa iyo, virgin eh. Tinanggap
autoridad ng awtor at itanghal ang paghahari ng ko naman silang tao, bakit kaya nila ako ginago? Hindi ko
sistema (wika) kung saan ang lahat ng kahulugan ay maintindihan ang mga nangyari sa akin. Bukas palad ko
matatagpuan. naman silang pinakitunguhan, ni hindi ko nga itinuring
na iba. Iniisip ko na nga lang na kasi di sila taga rito kaya
_________2. Naiiba ang Istrukturalismo sa siguro talagang ganoon.
Formalismo dahil sa katangian nito na ipagpalagay
na patay na ang awtor at wala nang kinalaman sa Tatlong malilibog na foreigners ang nagpyesta sa
Pagsusuri ng akda. katawan ko. Sabi nila na-r*pe daw ako.
_________3. Isa sa mga kalakasan ng Teoryang
istrukturalismo ang pagpanig sa isang diskurso na Sa tatlong beses akong nag@h@sa, ang pinakahuli ang
isang political na gawain. di ko makakalimutan. Parang maski di ko ginusto ang
mga nangyari, hinahanap-hanap ko siya. Kasi, ibang-iba
_________4. Para kay Levis-Strauss, mas mahalaga ang hagod niya. Umiikot ang mundo ko sa tuwing
ang sequence ng naratibo kaysa sa istruktura na ginagamit niya ako. May mga pagkakaton na nasusuka
pinaghuhugutan ng kahulugan. na ko sa mga nangyayari sa aming dalawa. Parang ‘pag
_________5. Itinuring ni Saussure ang wika bilang humahalinghing siya, nararamdaman ko na nalalason
sistema ng senyas (sign) na binubuo ng tagasagisag ako.. Gusto ko mang umayaw, hindi ko makuhang
(signified) at sinasagisag (signifier). humindi. Hindi ko din alam kung bakit. Ibang klase din
kasi siya mag-sorry eh, lalo pa at inalagaan niya ako at
II. Panuto: Suriin ang akda sa ibaba sa lente ng ang mga naging anak ko.
Istrukturalismo sa pamamagitan ng pormat na
ibinigay. Gawin ang pagsusuri sa ibang papel. Alam mo, parating ang dami naming regalo - may
chocolates, yosi at ano ka! May datung pa! Nakakabaliw
I. A. Pamagat ng Akda
siya! Alam kong ginagamit niya lang ako pero pagamit
II. Kahulugan ng Pamagat
naman ako nang pagamit. Sa kanya namin natutunan
III. Pagpapahalaga ayon sa Nilalaman
mag-inggles, di lang magsulat ha! Magbasa pa!
a. Kalagayang sosyal
b. Kulturang Pilipino
Nung kinasama ko siya, guminhawa buhay namin. Sosyal
c. Simbolismo
na sosyal kami! Ewan ko nga ba, akala ko napapamahal
IV. Teoryang Pampanitikan
na ako sa kanya. Akala ko tuloy-tuloy na kaligayahan
a. Paano napakita ang teoryang ginamit.
namin, yun pala unti-unti niya akong pinapatay.
V. Implikasyon
VI. Implikasyon
P*nyet@ng buhay! Sa dami ng lason na sinaksak niya sa
katawan ko, muntik na akong malaspag. Ang daming
MINSAN MAY ISANG P*TA nagsabi na ang tanga tanga ko. Palayasin ko na daw.
ni: Mike Portes Taon ang binilang bago ako natauhang makinig sa payo.
TEP-002-18-125
Iniisip ko kasi na parang di ko kakayanin na mawala siya Hindi na importante kung laspagin man ang ganda ko,
sa akin… Sa amin! . madama lang ng mga anak ko ang pagmamahal ko.
Malaman nila na ibibigay ko ang lahat para sa kanila.
Sa tulong ng ilan sa mga anak ko, napalayas ko ang
demonyo pero ang hirap magsimula. Hindi nga ako Sa tuwing titingin ako sa salamin, alam ko maganda pa
sigurado kung nabunutan ako ng tinik o nadagdagan pa. rin ako. Meron pa din ang bilib sa akin. Napapag-usapan
Masyado na kasi kaming nasanay sa sarap ng buhay na pa din. Sa tuwing nakikita ko ang mukha ko sa salamin,
naranasan namin sa kanya, kaya eto nabaon kami sa nakikita ko ang mga anak ko. Tutulo na lang ang mga
utang. Lubog na lubog kami sa pagkakautang, kulang luha ko ng di ko namamalayan. Ang gagaling nga ng mga
yata pati kaluluwa namin para ibayad sa mga inutang anak ko eh, namamayagpag kahit saan sila pumunta.
namin. Mahusay sa kahit anong gawain. Tama man o mali.
Nakakahiya man aminin pero hanggang ngayon, sa Sa dami ng mga anak ko, iilan lang ang may malasakit sa
tuwing mabigat ang problema ko, siya ang tinatakbuhan akin. May malasakit man, nahihilaw pa.
ko. ‘Yun nga lang, kapit sa patalim sabi nga nila. Para
akong isang aso na nangagat ng amo, na bumabahag ang Mabigat dalahin para sa akin, ang katotohanan na ni
buntot at umaamo kapag nangangailangan. minsan ay di kami naging isang pamilya. Halos lahat ng
mga anak ko, galit sa isa’t isa. IIlan ang gusto
Usap-usapan ako ng mga kapitbahay ko. May magtulungan, naghihilahan pa. Madalas kong
nanghihinayang, namumuhi at naaawa. P*ta na kasi ang itinatanong sa sarili ko kung naging masama ba akong
isang magandang katulad ko. Ang dating hinahangaan at nanay para magturingan ng ganito ang mga anak ko?
humahalina ay nabibili sa murang halaga. Alam mo
maski ganun ang mga nangyari sa akin, nilakasan ko pa Kanino bang similya ng demonyo nanggaling ang mga
rin ang loob ko. Kailangan makita ng mga anak ko, na anak kong maituturing mong may mga pinag-aralan pero
masasandalan nila ako maski ano pang mangyari. nakakadama ng saya at sarap sa paghihirap ng kapatid
nila? Di ko lubos maisip kung saan impiyerno nanggaling
Maski ano pa ang sabihin ng iba, sinisikap namin na ang kasikiman ng ilan sa mga anak kong ito. Sila pa
maging maganda ang buhay namin. Nag-aambisyon naman ang inaasahan kong magbabangon sa amin.
kami at nangangarap. Ayun, may mga anak ako na nasa Nakakabaliw isipin na natitiis nila ang kalagayan ng
Japan, Hong Kong, Saudi. Yung iba nag-US, Canada, kanilang mga kapatid na halos mamatay sa hirap ng
Europe. ‘Yung iba ayaw umalis sa akin. Halos lahat, wala buhay. Parang di sila magkakapatid sa tindi ng
naman silbi. Masaya daw sa piling ko, maski amoy pusali pagkaganid at walang pagmamalasakit.
ako.
Ang di ko akalain ay mismong mga anak ko, ang tuluyang
Sa dami ng mga anak ko na nagsisikap na tulungan ang sisira sa akin. Kinapital ang laspag na ganda ko. Masaya
kalagayan namin, siya din ang dami ng mga anak ko na sila sa mga nabibili nila mula sa pinagp*tahan ko. Buong
nanamantala sa kabuhayan at kayaman na itinatabi ko angas nilang pinagyayabang ang mga pansamantalang
para sa p*nyet@ng kinabukasan naming lahat. Eto na yaman at ang kanilang hilaw na pagkatao sa mga
nga ang panahon na halos di na kami makaahon sa hirap makakakita at makikinig. Talaga bang nakakalula ang
ng buhay. Napakahirap dahil nasanay na kami sa materyal na kayamanan at mga titulong ikinakabit sa
ginhawa at sarap. pangalan? Hindi ko maintindihan.
Alam mo, gusto ko na sanang tumigil sa pagp*p*ta kaso Minsan sa pagtingin ko sa salamin, ni hindi ko na nga
ang laki talaga ng letseng utang ko eh. Palaki pa ng kilala sarili ko.
palaki! Paano na lang ang mga anak kong naiwan sa
aking puder? At paano na lang ang mga anak kong nasa Dadating na naman ang pasko, sana maalala naman ako
abroad? Baka di na nila ako balikan o bisitahin man lang? ng mga anak ko. Ilang linggo pa, magbabagong taon na.
TEP-002-18-125
Natatakot ako sa taong darating. Ngayon pa lang usap-
usapan na ang susunod na pangbubugaw sa akin.
Gagamitin pa nila ang kahinaan ng mga kapatid nilang Gawain para sa Linggo 7:
alipin sa kalam ng tiyan. Sa tagal ng panahong ganito ang Teoryang Post-Istrukturalismo at
sitwasyon namin parang eto lang ang sulok na Dikonstruksyon
gagalawan ko. Sana may magtanggol naman sa akin.
Ipaglaban naman nila ako. Gusto kong isigaw: “Ina ninyo I. Panuto: Piliin ang letra ng salitang nagpamali sa
ako! Pagmamahal nyo lang ang kailangan ko!” pahayag. Isulat ang tm kung walang mali.
Sensya na, ang haba na ng drama ko. Masisira na ang
make up ko nito eh. Salamat ha, pinakinggan mo ako. __________1. Sa pananaw ng Post-istrukturalismo,
Malaking bagay sa akin na nakausap kita. Ang tagal A
nating nag-usap, di man lang ako nagpapakilala. buo ang texto at ito ay walang sentro.
B C
Ay sorry, di ko nasabi pangalan ko. _______2. Ayon kay Barthes, tanging sa pagbabalik sa
A
mambabasa ng kapangyarihang maglikha ng kahulugan
Pilipinas nga pala.
B C
________3. Ang “writerly” na texto ay tumutukoy sa
A
III. Panuto: Presentasyon ng pagsusuri sa textong “buo na” at hindi na nangangailangan ng
babasahing artikulo ni Demeterio, F. P. A. III. B
(2013). Isang semyolohikal na pagsusuri sa mga partisipasyon ng mambabasa sa proseso ng paglikha ng
kontradiksyong nakapaloob sa panlipunang kahulugan.
kritisismo ni Gloc-9. Malay, 26(1), 17-35. C
https://ejournals.ph/article.php?id=8042 ______4. Ang “readerly” na texto ay humihingi ng
A
aktibong partisipasyon sa pagbuo ng akda at
Pamantayan sa Pagmamarka B
Nilalaman – 50 % gayundin ng paglikha ng kahulugan
C
Presentasyon – 50 % ______5. Ayon kay Derrida, dapat gawing
reproduksyon
A B
ang bawat pagbasa at paglikha ng bagong kaalaman
mula sa teksto. C
II. Panuto: Suriin ang tula sa ibaba sa lente ng Post-
Istrukturalismo/ Dikosntruksyon sa
pamamagitan ng pormat na ibinigay. Gawin ang
pagsusuri sa ibang papel.
VII. A. Pamagat ng Akda

VIII. Kahulugan ng Pamagat
IX. Pagpapahalaga ayon sa Nilalaman
d. Kalagayang sosyal
e. Kulturang Pilipino
f. Simbolismo
X. Teoryang Pampanitikan
b. Paano napakita ang teoryang ginamit.
XI. Implikasyon
TEP-002-18-125
Pamantayan sa Pagmamarka sa Suring Papel Gawain para sa Linggo 8:
Nilalaman – 60 % Teoryang Feminismo
Orihinalidad – 20 %
Pangalan:_______________________________
Kaayusan ng ideya – 15 % Kurso/Taon/Seksyon:_____________________
Pagsunod sa pormat – 5 % Asignatura: Fil 3
Guro:
IV. Panuto: Tukuyin ang uri ng Feminismong
Ang Mga Utos ng Fraile inilalarawan sa bawat bilang.
Ni Marcelo H. Del Pilar
(Parody ng “The Ten Commandments“ mula sa Dasalan ________1. Ang isang akda ay kakikitaan ng pagkilala sa
at Tocsohan) kakayahan ng kababaihan.
_______2. Nagsulat ang isang feministang makata ng
Ang manga utos nang Fraile ay sampo: isang tula tungkol sa mga maling pagtrato sa mga
Ang nauna: Sambahin mo ang Fraile na lalo sa lahat. kababaihan sa Nigeria, Africa dahil sa kulay at kasarian
Ang ikalaua: Huag kang mag papahamak manuba nang nila.
ngalang deretsos. _______3. Bumuo ng isang maikling kwento ang isang
Ang ikatlo: Mangilin ka sa Fraile lingo man at fiesta. feminist tungkol sa pagkapanalo ni Hidilyn Diaz sa
Ang ikapat: Isangla mo ang catauan mo sa larangan na kilala lamang para sa mga lalaki.
pagpapalibing sa ama’t ina _______4. Ang pananaw na ito ay kinikilala ang
Ang ikalima: Huag kang mamamatay kung uala pang kalagayang pangkalikasan kasabay ng ginagawang pag-
salaping pang libing ungkat sa karapatan ng kababaihan sa isang lipunan.
Ang ikanim: Huag kang makiapid sa kanyang asaua. _______5. Ang pananaw na ito pagpapahalaga sa
Ang ikapito: Huag kang makinakaw. indibidwal, pagpapaunlad sa sarili bilang simula ng
Ang ikaualo: Huag mo silang pagbibintangan, kahit ka pagbabago.
masinungalingan.
Ang ikasiyam: Huag mong ipagkait ang iyong asaua. V. Panuto: Suriin ang tula sa ibaba sa lente ng
Ang ikapulo: Huag mong itangui ang iyong ari. Feminismo sa pamamagitan ng pormat na
Itong sampong utos nang Fraile’I dalaua ang ibinigay. Gawin ang pagsusuri sa ibang papel.
kinaoouian. Ang isa: Sambahin mo ang Fraile lalo sa
lahat. XII. A. Pamagat ng Akda
Ang ikalaua: Ihayin mo naman sa kaniya ang puri mo’t XIII. Kahulugan ng Pamagat
kayamanan. XIV. Pagpapahalaga ayon sa Nilalaman
Siya naua. a. Kalagayang sosyal
b. Kulturang Pilipino
III. Panuto: Presentasyon ng pagsusuri sa c. Simbolismo
babasahing artikulo ni Cruz, I. R. Si Lam-ang, si XV. Teoryang Pampanitikan
Fernando Poe Jr., at si Aquino: Ilang kuro-kuro a. Paano napakita ang teoryang
tungkol sa epikong Filipino. Nasa R. Torres-Yu ginamit.
(Ed) Kilates: Panunuring pampanitikan ng XVI. Implikasyon
Pilipinas, (pp. 297-310). Quezon City: UP Press.

TEP-002-18-125
Sa Ngalan ng Ina, Anak, Diwata't Paraluman Sinusunog ko ang bilao ng tagsalat
Nagbabasag ng banga sa pagsalok ng dalita.
Lilia Quindoza Santiago
Isinusukbit ko ang karit
Kabiyak lamang daw ako ng isilang, Pag may bantang pangangamkam;
Isang sugat na ang lunas ay nasa kamay Ipinapandong ko ang hapis
Ng katuwang. Dinagit ng isang ibon Kapag yumayao ang kasaganaan.
Ipinutok ng kawayan, inilatag
Palad ko ang naghahain
Sa sanlibutan ang ganda kong walang muw ang Gumiling lang ang pabrika;
Walang lakas noong una pa man. Kamao ko ang kumukuyom
Anino akong laging nakapuwang Sa sahod na di magkasya.
Nagrarasyon ako at nag-oorasyon
Sa pagitan. Wala akong lakas Magtagumpay lamang ang welga.
Nakaangkas lamang ako sa yapak ni Malakas.
Ang katuhan ko’y hinahati Lahat ito’y walang lagda sa gunita.
Ng tahanan at larangan, ang tinig
Ay malimit nakalutang sa kawalan Ngayon, halimbawa’y, di na ako
Ang masuyong perlas ng silangan.
Sang-ayon sa mga ama. O ang birheng matimtiman.
Ako raw ang nag-aruga sa kadakilaan. Sinisid na ng kalakal ang pusod
Sa sinapupunan ko nagmula Ng aking dagat. Dinayukdok ng dayuhan
Ang bayani ng Mactan. Pugadlawin at Mendiola. Ang buo kong kapuluan
Ako ang nagbuburda sa iwinagayway na bandila.
Kasama rin akong sumangga sa punglo ng digma. Dapat ba akong manatiling namamaybay sa patlang?
Ayaw ko nang maging kaulayaw ng unan o ng sandok,
Diwata ako bawat pakikibaka Ayaw ko nang mamalaging kalaguyo sa atrasan.
Paraluman ng himagsikan. Ang nais ko ngayo’y lunasan ang kinagisnang sugat.
Lakambini ng Katipunan. Tanganan ang kapalaran, kumalabit ng gatilyo.
Musa ng insureksyon, Gulantangin ang tahimik na dantaon
Mutya ang digmang bayan
Sa dandungan ko umaahon ang mga sugatan Nais kong baguhin ang mga alaala.
Ngunit ako’y walang kasaysayan.
Magbabanyuhay ako bilang isang Babaylan.
Nagluluwal ako ngunit hindi nabubuhay. Upang awitan ang mga inang walang kibo:
Pinabubuntis ko ang palay. Ang hihimigin ko’y kundiman ng punglo.
Pinalalabay ang mga halaman, Kwintas ng parangal sa minartir na kabaro
Pinatatayog ang niyog Sa gitna ng lansangan, magsisilang ako ng mga oyayi,
Pinatitibay ang abaka Na aawitin sa mga supling ng malayang mundo.
Pinatatamis ang asukal.
Kaya, sa ngalan ng ina, ng anak
Habang nahahayuma. Ng diwata’t paraluman, patnubayan
Umaamot ako ng habag sa buwan at alon Nawa ako sa paglibak ng minulan.
Upang biyayaan ang namalakaya. Basbasan ang aking pagsalakay sa karawagan,
Inaamo ko rin ang ulan at hangin Pagpalain sana ako sa taimtim na paglalaban
Upang maigiya ng sagwan at tikin Ngayon, hanggang katubusan.
Ang nahuling isda patungong baybayin

TEP-002-18-125
III. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing
artikulo ni Gannaban, M. F. E. (2011). Isang Mga punto na maaaaring suriin:
dosenang pagdalumat-feminismo sa mga piling - Implikasyon sa lipunan
akda. Dalumat Ejournal, 2(2), 38-48. - Kaugnayan nito sa Post-Kolonyalismo
https://ejournals.ph/article.php?id=6209 - Mga susing pag-aaral
- Kabuuang pagtalakay
Nilalaman – 50 % III. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing

artikulo ni Torres-Yu, R. (2012). Ang pagtataman ng
nasyunalismo sa panulat ni Amado V. Hernandez at
Bienvenido L. Lumbera at ang diskursong
postkolonyal. Humanities Diliman, 9(1), 28-54.
Gawain para sa Linggo 10: https://journals.upd.edu.ph/index.php/humanitie
sdiliman/article/view/3373
Teoryang Post-Kolonyalismo
Pangalan:_______________________________ Gawain para sa Linggo 11:
Asignatura: Fil 3 Araling Kultural
Guro:
I. Panuto: Tukuyin ang susing salita na Pangalan:_______________________________
inilalarawan sa bawat bilang. Kurso/Taon/Seksyon:_____________________
Asignatura: Fil 3
______1. Ang layunin niyo at ay gisingin an gating
Guro:
kaisipan bilang isang malaya mula sa Kolonyal na I. Panuto: Suriin ang mga “Tulansangan” mula sa
kaisipan. artikulo. Tukuyin ang mga isyung panlpunan na
______2. Ito ay isang sistema ng pag-domino sa politika nakita sa akda.Ipaliwanag ang dahilan ng
pagsusuri. (Maaaring gumamit ng ibang papel sa
at militar kung saan ang isang kapangyarihan.
pagsusuri)
______3. Ito ay makabayang pilosopiya ay tumutugon
hindi lamang sa pagiging makabayan kundi sa “Batang-bata ka pa nag-asawa ka na
pagkakaroon ng paninindigan
Nanganak ng lima, namatay ang isa
______4. Isa itong batas o pamaraan ng pamamahala Ganyan talaga ang buhay
kung saan ang malalaki o makakapangyarihang bansa ay
naglalayong palawakin pa ang kanilang kapangyarihan. Bakla, tomboy, nag-aaway
______5. Nilalayon nito na mailathala ang mga hindi Dahil sa isang tinapay”
maka-nasyonalismong pangyayari sa iisang pangkat. Pagsusuri:
_____________________________________________
II. Panuto: Suriin ang pag-aaral na “Japanimation,
Americanization, Globalization: Pagbuwag sa
_____________________________________________
Wika ng Kapangyarihan sa Pamamagitan ng
Dubbing ng Anime sa Wikang Filipino” ni _____________________________________________
Ramilito B. Correa, Pamantasan ng De La Salle
(kalakip ng bahaging ito ang artikulo na inyong _____________________
babasahin)

TEP-002-18-125
“Isaw nga ang siyang hanp-hanap ang lahat ng ilaw. Pumilaspiglas. Ganon naman ang
babae. Nakaraos din ako. Yan lang ang salaysay ko.
Kailanman ma ako’y nangarap Sumpa man, di ko talaga alam na siya ay pipi,bingi at
Lumuluhod, nakikiusap, ako ay mabigyan mo sinta. bulag.
Isaw nga ang siyang magbabago Pagsusuri:

_____________________________________________
Kailanman sa aking buhay
_____________________________________________
Hanggang iwanan na …. Para lang sa ‘yo sinta _____________________________________________
_____________________
Hanggang makapiling ka sinta”
Panuto: Suriin ang akdang “Miliminas 0069
Pagsusuri: MILIMINAS: TAONG 0069

_____________________________________________ Mula sa Miliminas: Tuig 0069 ni Nilo Par. Pamonag
_____________________________________________ Salin ni Ruby V. Gamboa-Alcantara
_____________________________________________
Miliminas, ito ang pangkat ng mga pulo na
_____________________
matatagpuan sa kalagitanaan ng Dagat Pasipiko bago
“Boom! Talong! Talong! pa nagkaroon ng malaking pagbaha. Ang pangkat na
ito ng pulo ay binubuo ng higit sa 7,200 mga pulo.
Boom! Taloong! Talong!
Ang Miliminas, ito ang tawag sa mga mamamayan ng
Saluyot, saluyot nasabing kapuluan, ay katulad din natin ang mga balat
Bagoong at hitsura. Ang kanilang pananalita ay katulad rin sa
atin. Ngunit dahilan sa nahuhuli sila sa sibilisasyon
Paksiw na, Paksiw na may mga pag-uugali sila at pagsasalita na kaiba rin sa
atin.
Boom! Talong! Talong!
Mik ang tawag sa kanilang pera. At tawag nila sa isang
Boom! Taloong! Talong!
taong mayroong isang milyong mik, o higit pa ay
Sibuyas, Kamatis mikinaryo. Sa pagbibihis malaki ang pagkakaiba natin
sa kanila . Ang kanilang tawag sa pormal na damit
Galunggong!” para sa mga babae ay ang katumbas sa atin ngayon
na bathing suit at kamiseta at korto para sa lalaki.
Pagsusuri:
_____________________________________________ Para mapangalagaan ang kanilang moralidad sa
_____________________________________________ pagbibihis, may batas silang ipinatutupad na hulihin
_____________________________________________ ang sinumang magdaramit ng mahaba pa sa mini-skirt
_____________________ at micro-skirt.
“Ang Paggahasa kay Magdalena” Ang upuan sa kanilang mga sasakyan ay nilalagyan
“Nong sang semana ko siya una nasilip sa ng kiluhan upang masukat ang timbang ng mga
bintana na taoat ng bintana ng kwarto ko. Bukas ang pasahero dahil ito ang pagbabatayan ng kanilang
kurtina naka-bra lang laylay pa ang strap. Nong pamasahe. Ito ang tinatawag ng kanilang Public
sangaraw alang bra nakatalikod lang. kahapon "Diservice Commission" na equality before the kilo.
humarap sa bintana hubad uli. Di pedeng di niya ko
nakita. Nagsalubong ang mga mata naming. Tapos Tungkol naman sa pamamalakad ng trapiko ay may
habang nakatingin sa kin hinaplos ang kanang suso ordinansa sila na nagpaparusa sa mabagal
pinisil ang utong. Ngumiti pa. ‘Di ko na pinasada ang magpatakbo. Ang kasalanan ng mabagal magpatakbo
traysikel kagabi. Pinasok ko siya siguro alas dose patay ay tinatawag na not overspeeding.

TEP-002-18-125
Maayroon din silang serbisyo sa tubig na tinatawag na kinukumpiska pa ang kanilang mga paninda.
Nawasdak. Ang ahensyang ito ay may 3 uri ng tubo. Katiwalian ang tawag nila sa kanilang batas, at ang
Ang una ay nilalabasan ng Malinis na tubig; ang nagpapatupad nito ay tinatawag nilang alagad ng
ikalawa ay nilalabasan ng Maruming tubing; at ang katiwalian.
ikatlo, walang tubing kundi Hangin lamang. Ang mga baril ng mga alagad ng katiwalian ay paltik.
Nakapagtataka? Ito ang pag-uuri ng Quatwasdak; Ang Dahil sa ang nag-aari
gripo na may malinis na tubig ay mahal ang bayad at ng lisensyadong baril ay hinuhuli at pinapatawan ng
para sa mayaman lamang; ang may maruming tubig, salang illegal possession of genuine firearm.
para sa lahat ng marunong magtrabaho o kung
mayaman naman, gustong magtrabaho; at ang Sa panahong ito ay uso rin ang kickback na kaunti lang
pangatlo, para sa mga mahirap at ito ay walang bayad. ang ikinaiba sa ating tinatawag na kickback ngayon.
Ang mga buwaya ng bansa (ito ang tawag sa mga
Mayroon ding nagmomonopolyo ng kuryente. Ito ang mataas na opisyal sa pamahalaan) ay sinisipa sa likod
Patay Electric Company. Tatlo rin ang uri ng serbisyo para sa bawat gatas o milk na tanggaping suhol sa
nito sa publiko. Ito ang Light Service, Brownout kanyang mga transaksyon. Ang mga buwaya ng
Service at Blackout Service. Ang Light service ay bansa ay tumitigil sa pagpapasipa kapag makapal na
nagbibigay ng ilaw sa araw at gabi. Ang Brownout ang kanilang likod dahil ito ang magiging isang
service ay nagbibigay ng ilaw kung hindi mo kailangan batayan sa pagpili ng isang "Outstanding Buwaya of
at mawawala kung kailangan mo ang ilaw sa pagkain the Year".
ng hapunan at pagbabasa kung gabi. Kung gusto mo
lang ng pangdekorasyon, ang dapat mong ipakabit ay Dalawang klase ng batas ang ipinalabas ng kanilang
iyong Blackout service. batasan na tinatawag na "Circus of Miliminas". Ang
isang batas ay para sa mayaman at ang isa ay para
Ang mga sidewalk sa kanilang lungsod ay higit na sa mahirap.
malalapad kaysa sa atin. Bakit nga ba? Ang dahilan
ay sapagkat ang mga bazaar ang umuukupa ng mga Ang mga alagad ng bansa ay maliit lang ang sweldo
sidewalk at ang mga nagtitinda ng sigarilyo at kung pero malaki naman ang kanilang maaaring gastusing
anu-ano ang siyang umuukupa ng mga kwartu-kwarto representasyon.
na kung sa atin ngayon ay mga bazaar. At sabihin pa,
ang mga may-ari ng mga bazaar ang hinuhuli ng mga Ang mga mamamayan ng Miliminas ay masyadong
pulis sa kanilang pagtitinda sa mga sidewalk. relihiyoso. Tatlo ang paborito nilang santo- ang mik
(ang pera mismo), ang buwaya, at si Santasa, isang
Ang mga opisyal sa bansa na tumaba habang sila ay taong may sungay at buntot katulad ng tinatawag natin
nasa serbisyo ay pinapatawan ng sala o akusasyon sa ngayong satanas. Ang pinakamalaking kasalanang
kanilang mga resolution, genuine na mga batas , at iba magagawa ay ang hindi pagpatay, hindi pagtataksil sa
pa. asawa at hindi pag-angkin sa yaman ng iba, pagkaawa
sa mga mahirap at hindi pagbibigay ng anumang
Upang mapagkatiwalaan ang mataas na opisyal ng hingin sa kanila ng mga buwaya ng bansa.
bansa, itinatag ang anti-genuine commission para sa
paghuli ng mga nagpaparami ng pag-aari o Ang mga malaking transakyon ng pamahalaan ay
tumatanggap ng mga lagay na genuine, tulad ng pinagkakasunduan sa ilalim ng puno, at tinatawag nila
genuine na resolutions, genuine na pera, genuine na itong shady transactions. Ang iba naman ay binubuo
batas, at iba pa. sa ilalim ng mesa ng mga opisyal ng pamahalaan.
Dahil dito, ang mga mesa ay mataas para hindi
Ang pinakamalaking tindahan ay tinatawag na Super mauntog ang ulo ng mga opisyal kapag sumusuot sila
Blackmarket. May pintura itong itim. Dito ipinagbibili sa ilalim nito.
ang mga bagay na ngayon ay ipinagbabawal tulad ng
busil na sigarilyo, apyan, mga bagay na ninakaw, at Ang mga hues de pas natin ngayon ay tinatawag nila
mga ipinagbibiling pekeng bagay. Ang mga genuine na hues de paupas. Parang nakakatawa, ano? Pero
na bagay ay ipinagbibili ng patago at tigkakaunti iyan ang katotohanan. At isa pang nakapagtataka, ang
lamang dahil laging hinuhuli ng mga alagad ng ginugwardyahan ay ang mga walang kasalanan. Bakit
katiwalian ang nagbebenta ng mga ito at ganoon ang pamamalakad ng hustisya rito? Iyan ang
TEP-002-18-125
batas. At ang balak ay mapili ng hues de paupas kung katungkulan sa pamahalaan ang pagsasamantala sa
sinu-sino sa mga mamamayan ang palaaway at kabuhayan ng mga mamamayan. Ang bagong
eskandaloso at sino ang mababait. Pagkatapos ng Milimino, ang mga bayaning gumagala sa kapuluan,
bista at bumaba na ang hatol, ibinibilanggo ang mga sila ang magigiting na tumanggap ng mga papuri na
walang sala upang ihiwalay sa maraming mga maririnig mo sa bibig ng nakaraang administrasyon. At
nakakalayang masasamang tao. Sabihin pa, malalaki sinu ang kanilang pinagtutungkulan? Ang
ang bilangguan dito at kumpleto sa mga kasangkapan pinagtutungkulan nila ng papuri ay mga ismagler, mga
kaysa sa labas. Ang lahat ng bilanggo ay tinatawag na namomorsyento, mga kickback artist, mga mayamang
VIP (Very Important Prisoner). nag aapi sa mga mahirap, mga nang-aagaw ng lupa
ng may lupa, mga alagad ng katiwalian na nang-
Kung tungkol sa sistema ng pagpili ng mga opisyal, aabuso sa mga mamamayan, mga hues de paupas at
ibang-iba sa atin. Simula pa lang ng kampanya, mga pislak(piskal) na hindi tumitingin sa kisalp ng
magkaharap na sa entablado ang magkakalaban sa espada ng katarungan at timbangan ng katotohanan
pulitika. Nagbabatuhan ng putik. Sa atin ngayon ang kundi tumitingin sa kalansing ng pilak at timbangan ng
mudslinging ay pasaring lamang sa mga talumpati malalakas at maykapangyarihan, mga walang
samantalang sa kanila ay talagang ginagawa. Ang ginagawa sa bayan kundi aksayahin ang kaban ng
bawat kandidato ay dapat magsinungaling, magmura, bansa na sa halip na gamitin ang kanilang katungkulan
mambato ng putik sa kalaban, mangako ng mga hindi sa pagsisilbi sa publiko ay ginagamit pa ito sa
matutupad, dahil kung hindi nya ito gagawin ay pangangamkam ng yaman.
pawawalan ng bisa ang kanyang kandidatura ng
komisyon ng kalokohan, ang ahensyang namamahala Ang ilan sa mga alagad ng bayan na sa ngayon na
sa eleksyon. Sa araw ay namimili rin ang tao ng masasabi nating gumagawa ng mabuti ay nagtatago,
iboboto kahit na ang isinusulat sa balota ay hindi na nahihiya dahil pinagtatawanan sila ng kanilang mga
nila pinag-iisipan. Ang inisip nila ay ang naipon na bala kasamahan. Hindi lang iyan, kinukutya pa sila, at kung
ng mga kandidato, at mga napatay ng kanilang mga mahuli ng kanilang hepe ay kinagagalitan pa at inaalis
kampon, at ang may pinakamaraming pera. Ang sa trabaho.
kanilang ibinoto ay tinatawag na ibinoto sa bala at
hindi ibinoto sa balota. May ilang kabataang malawak ang pagiisip na
tumawag ng isang pulong kung saan ipinaliwanag nila
Ang mga pulitiko at ang kanilang mga kampon ay hindi ang kaibahan ng pamamahala na kanilang
natatakot mapatay at pumatay sa panahon ng isinasagawa. Ang kanilang prinsipyo ay humingi ng
kampanya at eleksyon dahilan sa kanilang isang klase ng pag-uugnayan ng mga namamahala at
paniniwalang ito ang magdadala sa kanilang kaluluwa pinamamahalaan. Noong simula ay tinatawanan
sa impyerno kung saan mabubuhay sila nang lamang sila ng mga pinuno. Ngunit ng lumaon ay
maligaya kasama si Santasa, ang kanilang paboritong madame na ang dumadalo sa kanilang pulong, bukod
santo. pa sa mga mahirap. Ipinagbawal ng pamahalaan ang
pagdaraos ng pulong ng grupong ito ng mga kabataan
Ang Eleksyon ay tuwing ikalawang taon. Kung gayon na tinatawag nilang dungis ng lipunan.
ay masasabi natin na madaling maubos ang mga
mamamayan dito kung madali ang patayan sa Ang simpatya ng mga mahirap ay nakuha ng mga
panahon ng eleksyon. Subalit nababawi rin ito ng kabataan. At ang pagbabawal sa kalayaan ng mga ito,
imbensyon ng isang bantog na baliw (ito ang tawag at nang lumaon ay pagpatay ng ilan sa kanila, ang
nila sa kanilang henyo) na nakabuo ng isang tabletang naging dahilan ng pagkagalit ng mga mayaman at ng
kung iinumin ng mag-asawa ay magkakaanak ang may katungkulan. Sumiklab ang isang rebulusyong
babae ng isang instant baby, na ipinagbubuntis sa lumaganap sa buong kapuluan ng Miliminas.
loob lamang ng dalwampu't apat na oras.
Bilang parusa sa kanilang dyos na si Santasa,
Napakadali ng pagpapalit-palit ng kapangyarihan sa dumating ang isang malaking baha, nagkaroon ng
MIliminas. Patuloy pa rin ang pag-iral ng mga bayang malakas na paglindol hanggang sa pumutok ang isang
kontento na sa klase ng pamamalakad dito na sa malaking bulkan sa kailaliman ng dagat sa gitna ng
panahon ngayon ay masasabing kabaligtaran ng mga kapuluan na siyang naging dahilan ng paglalaho ng
pangyayari. Ipinagmamalaki pa ng matataas ang Miliminas sa sanlibutan.
TEP-002-18-125
Gawin ang Pagsusuri sa ibang papel.
Gawain para sa Linggo 12:
Hermenyutiko, Phenomenology, at iba
I. Pamagat ng Akda: pang Teoryang Pampanitikan
II. May-akda: (Ilahad ang talambuhay kung
mayroong nalimbag)
III. Mga Tauhan: (Bigyang Paglalarawan) Pangalan:_______________________________
IV. Buod/Lagom ng Katha: (maikli lamang) Kurso/Taon/Seksyon:_____________________
V. Pagsusuri: Asignatura: Fil 3
- Panahong Kinabibilangan Guro:
- Sariling Puna I. Panuto: Tukuyin ang teoryang inilalarawan
- Gintong Kaisipan/ Balyus na sa bawat pahayag.
nakapaloob sa Katha
VI. Mga Mungkahi (kung mayroon upang lalong _________1. Ang teoryang ito ay naglalayong ipakilala
mapaganda at mapaunlad ang katha) ang kababaihan bilang kaisa ng lipunan.
II. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing _________2. Mula sa 2 salitang pinagsama. Ito ay

artikulo ni Andrada, M. F. (2017). Erap laki- interdisiplinaryong larangan ng makaagham na
pagsusuri.
mata, Gloria laki-nunal: Politikal na
pagkakarnabal sa tulansangan. Hasaan, 4 (1), 1- _________3. Ang pokus ng teoryang ito ay ang
37. https://hasaan.ust.edu.ph/mga- pagbibigay ng interpretasyon o kahulugan ng mga salita.
artikulo/erap-laki-mata-gloria-laki-nunal-
_________4. Sinusuri ang mga bagay na itinuturing na
politikal-na-pagkakarna/
nasa kategoryang normative at deviant na sinusuri ang
Pamantayan sa Pagmamarka pagiging kaiba o hindi karaniwang gawi at
Nilalaman – 50 %
pagkakakilanlan.
Presentasyon – 50 % _________5. Layon nito na hindi lamang ang may-akda,

at kasaysayan nito, kung hindi pati ang buong teksto ang
gagawing pagsusuri.
II. Panuto: Gamit ang Penomenolohikal na

Pagsusuri. Suriin ang Music Video (A Trilogy:
Patawad Paalam, Paalam, and Patawad by
Moira dela Torre feat. I Belong to the Zoo,
and Ben & Ben)
III. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing

artikulo “Ekolohikong Imahinasyong Filipino:
Bagyong Yolanda, Pagbabago sa Klima, at
Imperyalismo sa Tula at Tuluyang Filipino”
Nilalaman – 50 %

FIL3 Panunuring Pampanitikan Week 1 17

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FIL3 Panunuring Pampanitikan Week 1 17

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEP-002-18-125

KOWD NG KURSO: Fil 3 TALAAN NG NILALAMAN

DESKRIPTIBONG PAMAGAT: Panunuring Panitikan PAKSA 1: Panitikan; Katuturan, Halagahin at

BILANG NG YUNIT: 3 PAKSA 2: Ang Panitikang ”Pambansa” At Kung

PAGLALARAWAN NG KURSO: Tumatalakay sa mga PAKSA 3: Pagkilatis sa Panitikang Pilipino

PAKSA 7: Teoryang Istrukturalismo

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 1

PAGKILATES SA PANITIKANG FILIPINO

• Liwanaging mabuti kung anong uri ng katha ang

Balangkas C- Ayon kay Nenita Papa

A. Uring Pampanitikan b) Kulturang Pilipino

Pagbibigay ng uri at paliwanag tungkol dito (uri c) Pilosopiyang Pilipino

2. Maikling paliwanag tungkol sa bawat tayutay

i. Mga Tauhan TEORYA

ii. Galaw ng Pangyayari Ang teorya ay isang pormulasyon ng

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 5

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 8

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 9

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 12

“To deconstruct a discourse is to show how it

Paraan ng pagsusuri sa lenteng Feminismo:

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 15

_________ 1. May tugmaang patinig ang unang saknong

II. Panuto: Panuto: Suriin ang akda sa ibaba sa

Ambahan Kay Huwan De La Cruz

Kung may hirap, may ginhawa

Kung gabi ng tagtuyot III. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing

Huwan de la Cruz, dinggin

VII. A. Pamagat ng Akda

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 26

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 27

Nilalaman – 50 % III. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 28

Isaw nga ang siyang magbabago Pagsusuri:

Pagsusuri: MILIMINAS: TAONG 0069

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 29

II. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing _________2. Mula sa 2 salitang pinagsama. Ito ay

Presentasyon – 50 % _________5. Layon nito na hindi lamang ang may-akda,

II. Panuto: Gamit ang Penomenolohikal na

III. Presentasyon ng pagsusuri sa babasahing

FIL 3- Panunuring Pampanitikan | Unang Semestre, AY 2021-2022 32

You might also like