Morpolohiya

Narito ang ilang anyo ng Pagsasaling –Wika at Pagbabago ng kahulugan ng salita ayon sa
pagkakagamit nito.

A. Morpolohiya

Ang makaagham na pag-aaral ng mga morpema o makabuluhang yunit ng salita. Ito ay

itinuturing na pinakamliit na yunit ng isang salita na may angking kahulugan. Ito ay maaring
panlapi o salitang ugat. Morpemang Ponema /a/ at /o/ -kung nagbabago ang kahulugan
(kasarian) dahil sa pagdagdag ng ponemang /a/ o kontradiksyon ng /o/ sa /a/, ang /a/ o /o/
ay itinuturing na ponema.

Halimbawa:

Gobernador-Gobernadora

Konsehal-Konsehala

Kapitan-Kapitana

Abogado-Abogada

Doktor-Doktora
B. Diptongo

Ang diptonggo ay binubuo ng patinig na sinusundan ng isang letrang malapatinig. Sa Ingles,

ito ay itinatawag na diphthong. Ito ay may kinalaman sa mga letra, pantig, at salitang
binubuo ng mga ito. Ang patinig ay alin man sa limang titik a, e, i, o, at u. Ang diptonggo ay
ang tunog na nabubuo sa pagsasama ng alin man sa limang patinig at ng titik w o y.

Ang diptonggo ay alin man sa mga tunog na /aw/, /ay/, /ey/, /iw/, /iy/, /oy/, o /uy/ sa isang
pantig ng salita.

Halimbawa: Aw Sigaw, Galaw, Sayaw, Agaw, Bangaw Ay Bahay, Tulay, Himlay, Katay,
Liwayway.

Mahalagang banggitin na nagkakaroon lamang ng diptonggo kung ang isang pantig at isang
malapatinig ay magkasunod sa isang pantig. Hindi maituturing na diptonggo kung ang tunog
ay magkakasunodlamang ngunit hindi nabibilang sa isang pantig. Halimbawa ang salitang
bayan kahit na kakikitaan ito ngmagkasunod na grapemang a at y dahil kung ang
papantigan ng salita ay ba.yan. maghihiwalay ngayon ang titik a at y.

Ang DIGRAPO ay kombinasyon ng dalawang letrang pinagsama para katawanin ang isang
tunog.Sa Filipino, kadalasang maririnig ang mga digrapo sa mga salitang hiram, ngunit
maging sa mga taal na salita ay maririnig na rin ito dahil sa proseso ng simplipikasyon. a.
Digrapong “ch” -Panatilihin ang digrapong ”ch” kapag ang salita ay hiniram sa orihinal na
anyo.

Halimbawa: Chopsuey Chips Chavez Charter Cheese -Palitan ang digrapong “ch” ng “ts”
kung ang tunog ay /ts/ sa hiniram na salita.
 Halimbawa: chalk – tsok cochero – kutsero checklist – tseklist chocolate – tsokolate channel
– tsanel

D. Salitang balbal

Ang balbal o islang ay ang di-pamantayang paggamit ng mga salita sa isang wika ng isang
partikular na grupo ng lipunan. Tinatawag din itong salitang kanto o salitang kalye. Ito ang
mga salitang nabuo o nalikha sa impormal na paraan. Ito rin ang mga salitang nabuo sa
mga pinagsasama o pinagdugtong na salita. Maari itong mahaba o maikling salita lamang.
Samakatuwid, ang salitang balbal ay ang salitang Tagalog na nangangahulugang isang
parirala /salita na hiniram mula sa isang banyagang wika na ginamit ng mga karaniwang tao
na ang anyo nito ay binago upang umangkop sa ilang paggamit.

Ang mga salitang balbal ay madalas na nagmula sa mga salitang Tagalog, gamit ang una at
huling pantig at ang kanilang pagkakasunud-sunod ay nabaligtaran.

Halimbawa: ang salitang YOSI ay hango sa salitang SIGARILYO (mula sa Espanyol,

cigarrillo para sa sigarilyo), kasama ang una at huling pantig na pinagsama sa baligtad na
pagkakasunud-sunod.

Ang iba pang mga salitang balbal ay simpleng nagmula sa huling dalawang pantig ng isang
salitang Tagalog.

Halimbawa: ang UTOL ay ang slang para sa kapatid (kapatid na lalaki o babae), na
nagmula sa salitang KAPUTOL (pinutol mula sa parehong sangay o pinagmulan).

Ang KANO ay ang salitang balbal para sa Amerikano, na mula sa salitang AMERIKANO
(Amerikano).

Ang ilang mga salitang balbal ay binabaligtad ang pagkakasunod-sunod na mga pantig ng
mga salita.

Halimbawa:

Ang ASTIG ay mula sa TIGAS, na nangangahulugang isang matigas ang ulo o mapang-api.
Isang kaugnay na salita, ang GASMATI ay mula sa MATIGAS, na nangangahulugang
matigas, matigas ang ulo. Ang TSEKOT ay kotse, mula sa Tagalog KOTSE, habang ang
GOLI ay mula sa LIGO, na nangangahulugang paliguan o naliligo. Kapansin-pansin, ang
parehong porma na ito ay sinusunod sa ilang mga salitang balbal na nagmula sa mga
pariralang Ingles. Halimbawa, ang GOLETS ay mula sa Ingles na pariralang "tara na", na
nangangahulugang magkatulad na bagay sa slang Tagalog.

Mayroon rin naman mga salitang balbal na nasa ayong Ingles ngunit nabibigyan ng ibang
kahulugan dipende sa paano ito gagamitin bilang salita ng kalye. Halimbawa ang XEROX
na ngangahulugan magkamukha. Ang NO REPLY karaniwang akronim ang gamit naman
bilang NR. Ang salitang TOXIC ay nangangahulugang masyadong maraming trabaho
o abala kung gagamitin bilang salitang slang o balbal.
Halimbawa ng pagkakagamit ng salitang balbal na ang mga saitang ginamit ay siyang may
tunay o ibang kahulugan. Basahin ang tula.
 TULA: Sandalangin
ni Joey A. Arrogante

Wow! Pare
dyahi talaga.
Ang bigat!
ng atraso ko Sayo.
Alaws kasing bread
pang-score ng damo
kaya nadodobol-kros Kita.
Nagdurog ako,
Nang dumaan Ka, kasama ng mga sikyo,
bumahag ang buntot ko
baka kasi mahalata nila
na magkakosa tayo
pati ako isalvage nila
kaya inisnab Kita.

Sori Boss!
Patawad!

Heben, mulang ikosa Mo ako,

sa pagkaklase ba.
Pero nang magdisaper Ka,
nagkawatak-watak lahat
Kasalanan ko!
Sinira ng pagwawala ko
ang pagtitiwala Mo
Pati ng barkada
kaya sising-alipin ako.

Ang laki ng naging kapalit

sa binalewala kong pakikisama Mo,
nasugapa lalo ang buhay ko,
nasira pati ulo ko
sa kamalasan,sa problema;
naging demonyo ako,
kaaway ng lahat-
ng bahay, ng gobyerno, ng simbahan.
Ayoko na!
Hindi na kaya
ng aking konsiyensiya.
Ang hirap palang wala Ka!

Sori Among!
Patawad!

Alam kong di- mapipiyansahan ang mga atraso

 ko sa 'Yo.
Alam ko ring walang duda matutukso pa ako
dahil di-mabunot-bunot ang sukal
na tumubo sa mundo ko
na nagpapadilim sa tinatakbuhan ko,
kaya nagbabalik-luhod ako Sayo
kahit basag na ang pula ko,
kahit basa na ang papel ko.

Isang pakiusap
pakinggan Mo sana:
pabawiin Mo naman ako,
minsang tsansa na lang ba?
itong-ito na lang!
kailangang-kailangan ko kasi
at wala na akong matatakbuhang iba
na makikinig,
na makakaintindi.
Ikaw lamang.

Sige na naman!
pagbigyan Mo na ako
para naman mahulug-hulugan ko
ang mga atraso ko Sayo
at sa kanilang lahat.

Kung gusto Mo,

para mabawasan ang galit Mo,
pulbusin Mo ang dibdib ko
nang maisuka ko na rin
ang lason sa katawan kong ito.

Maawa Ka na, Manong!

tulungan Mo ako!
pagalingin Mo ako!
baguhin Mo ako!
ang toyo’t talangka sa ulo ko
pakialis Mo!
kahit papaano
makalakad lang uli ako nang diretso.

Maawa Ka na, Manong!

Tanggapn Mo uli ako kahit di nakakosa,
Maski kakilala na lang basta.
Sige na naman!
Ibigay mo na sa ‘kin ang adres Mo
at hahanapin ko ang bahay Mo
at oras na makita ko
ipinangangako ko Sayo:
 Sasambahin ang ngalan Mo,
Susundin ang loob Mo,
Dito sa lupa…para…

Patawad Diyos ko!

Gaylingo

Ang Swardspeak o Gay Lingo o mga wikang Bekimon ay isang patagong wika o salitang
balbal na nagmula sa Englog (pagpapalit wika ng Tagalog-Ingles) na ginagamit ng ilang
mga homoseksuwal sa Pilipinas. Ang lingo na ito ay gumagamit ng ilang salita mula sa
Tagalog, Ingles, Kastila, at ilan mula sa Hapon, pati na rin sa pangalan ng mga kilalang tao
at tatak, na nagbibigay sa kanila ng mga bagong kahulugan sa iba’t ibang konteksto.

Sa paglipas ng panahon, ang gay lingo ay unti-unti tumagos sa kamalayan na mapabilang

sa lipunan. Sa kasalukuyan, kahit na ang ilang mga hindi “gays” ay nakakuha ng ilang gay
lingo lexicon, na ginagamit nila marahil upang pagandahin ang kanilang mga pag-uusap
(Alba, 2015). Ang paglaganap ng gay lingo na mapabilang wika ay maaaring maiugnay sa
kanilang paggamit sa TV, radyo, print at ang social media, na pinagana ang lingo upang
makakuha ng mas mabilis at mas mahusay na pag-access sa lipunan kung saan gumana
rin ito bilang isang "conduit" at "progenitor" (Casabal, 2008 p.77).

Ang Gay lingo ay maaaring maging isang maginhawang daluyan para ipahayag ng
tagapagsalita ang kanilang saloobin at damdaming hindi madaling maiparating sa
pamamagitan ng mainstream na wika Gayundin, maraming mga salita na naangkop ng
pangunahing wika ay nagmula sa gay lexis, kung saan nagpapatunay na ang malawak na
gamit ng leksikon nito ay ginawang nakakaakit ng isang mas malawak na madla.

Halimbawa: shontis – buntis Jennilyn – cheap, chaka Joana Paras – asawa daki – dako
chopopo – gwapo

F. Mix-mix

Ito ay ang paraan ng pagbabawas at pagtatambal ng mga salita.

Halimbawa: Kadiri- pag-ayaw, pagtanggi kilig to the bone- paghanga in na in- uso bow
lang ng bow- masunurin go lang ng go- determinado

G. Cońo

Nagsimula ang conyo sa salitang Espanyol na coño na nangangahulugang

kalapastanganan sa mga Peninsulares mula 1800 hanggang kasalukuyan. Ngunit sa
makabagong henerasyon ito ay pinag halong Ingles at Tagalog o Taglish. Ang mga taong
madalas gamitin ang conyo bilang pananalita ay nahihirapan gamiting ang Wikang Filipino
na walang halong Inggles.

Halimbawa:

OMG Yaya, my iPod got sira. Can you make pakanta Adele?” “I make ibig Pilipinas, the
lupa where I was made silang…” Pilipino nga ba, talaga? “OMG, do you know how to
 make tusok the fishball?” “Yaya, how can you slice this fruit, can you call the fruit ninja
nalang?” I cannot like, uhm you know, gamit gamit my own wikakasi its so baduy.

H. Mga terminolohiyang Kastila, Filipino at Ingles:

Mga Salita:

Wikang Kastila: Wikang Filipino: Wikang Ingles:

Amiga/Amigo Kumare/Kupare Friend/Fellow

Alkalde Gobernador Governor

Cama Kama Bed

Cubiertos Kutsara at Tinidor Spoon and Fork

Paaralan Iskwelahan School

Culpa Kapabayaan Negligence

Dolo Panloloko Fraud

Educacion Edukasyon Education

Espesyalista Mangagamot Specialist

Familia Pamilya Family

Fiesta Pista Festival

Gusto Nais Want

Hacienda Asyenda Estate

Kasilyas Banyo Comfort Room

Komedor Kusina Kitchen

Labios Labi Lips

Leche Gatas Milk

Libro Aklat Book

Liquido Likido Liquid

Luna Buwan Moon

 Mora Antala Delay

Noche Buena Bisperas ng Pasko Christmas Eve

Pera Salapi Money

Mga Kulay:

Wikang Kastila: Wikang Filipino: Wikang Ingles:

Amarillo Dilaw Yellow

Azul Bughaw Blue

Blanco Puti White

Marrόn Kayumanggi Brown

Morado Lila Purple

Naranja Kahel Orange

Negro Itim Black

Rojo Pula Red

Verde Luntian Green

Violeta Lila Violet

Mga Numero:

Wikang Kastila: Wikang Filipino: Wikang Ingles:

Sero Wala Zero

Uno Isa One

Dos Dalawa Two

Tres Tatlo Three

Cuatro Apat Four

Cinco Lima Five

Seis Anim Six

 Siete Pito Seven

Ocho Walo Eight

Nueve Siyam Nine

Diez Sampu Ten

Once Labing-isa Eleven

Doce Labingdalawa Twelve

Trece Labingtatlo Thirteen

Catorce Labing-apat Fourteen

Quince Labinglima Fifteen

Dieciseis Labing-anim Sixteen

Diecisiete Labingpito Seventeen

Dieciocho Labingwalo Eighteen

Diecinueve Labingsiyam Nineteen

Veinte Dalawampu Twenty

Treinta Tatlumpu Thirty

Cuarenta Apatnapu Forty

Cincuenta Limampu Fifty

Sesenta Animnapu Sixty

Setenta Pitumpu Seventy

Ochenta Walumpu Eighty

Noventa Siyamnapu Ninety

Cien Isand Daan One Hundred

Mil Isang Libo OneThousand

Mga Salitang Pantangi Mga Siyentipikong Salita: Mga Salitang mahirap

na hiram sa Wikang Baybayin:
Banyaga na walang
katumbas sa Wikang
Filipino:

Achilles Aluminum Accommodate

Adobo Brass Archive

Analog Bronze Ballet

Atom Calcium Bidet

Barbeque Charcoal Brought

Barometer Chloride Bolognese

Bluetooth Circuit Bought

Burger Coal Bouquet

Cake Collision Buffet

Cancer Commensalism Business

Carbonara Compass Chauffeur

Chopsticks Condensation Cleave

Churros Copper Coup de’ tat

Clip Cube Root Czech

Coffee Jelly Diameter Debut

Corndog Diamond Dough

Cube Root Distance Embarrass

Diaper Divide Enough

Donut Earthquake Fillet

Doorbell Energy Fuchsia

Escalator Ectoplasm Garage

Fishball Estrogen Guard

Gigabyte Evaporation High

 Hamburger Fats Heave

Hollow Blocks Fission Issue

Hotdog Fissure Judge

Infrared Force Lasagna

Jacuzzi Frequency Leave

Kilobyte Fuel Lodgment

Laptop Fusion Mississippi

Lasagna Gas Mnemonic

Lava Gravity Nymph

Toothpaste Gold Oasis

Tumor Hertz Occurrence

Tuxedo Hill Pharaoh

Wi-Fi Hurricane Pneumonia

X-Ray Hydrogen Questionnaire

Impulse Rendezvous

Iron Reservoir

Kinetic Ricochet

Lava Robe

Magma Sachet

Magnesium Sauce

Mathematics Sausage

Tatlong Mahahalagang Payo sa Pagsasaling-Wika ayon kay Dr. Rufino Alejandro

1. Dapat malaman ng nagsasalin kung ang pangungusap ay isang pormula o malaya

(free). Ang mga pangungusap na pormula ay di-nagbabago, palagian ang anyo.
Halimbawa, ang salitang “How do you do?” ay laging “Kumusta ka?” salin sa Filipino.
Ang malalayang pangungusap naman ay paiba-iba o nagbabago sa at anyo.
Halimbawa, ang “My father bought a new car” ay masasaling: (1) “Ang tatay ko ay bumili
 ng bagong kotse” o (2) ”Bumili ng bagong kotse ang tatay ko.” o (3)” Bumili ang tatay ko
ng bagong kotse.”
Sa pagsasalin ng mga pangugusap na pormulam higit sa iba pa, dapat na ang
mga kaisipan ang isalin at hindi ang mga salita.

2. Ang pagkakaroon ng marami at iba-ibang kahulugan ng isang salitang isinasalin ay hindi

dapat ipagwalang-bahala. Ang Tagalog na “ Siya’y marunong” ay maaring isalin ng “He
is wise” o “He is learned” sa Ingles. Ngunit dapat mag-ingat kung may naparagdag na
isang salita o parirala kaya gaya ng “Siya’y marunong lumangoy.” Hindi ito maaring
isalin nang “He is wise/learned to swim sapagkat ang tamang salin nito ay “He knew
how to swim.”
3. Pakasuring mabuti kung ang pangungusap ay may idyomatiko o kawikaan. Ang
ganitong pangungusap ay para ring pangungusap na pormula na diwa ang isinasalin at
hindi ang mga salita.
Ang Pagsasalin ng Salita

Ang pinakamabuting halimbawa ay ang mga diksiyunaryong dalawahang-wika gaya ng

English-Filipino Dictionary. May pagkakataong ang hinihinging kahulugan ng isinasaling salita
ay literal na kahulugan at dito ay mabisang magagamit ang mga diksiyunaryo.

Pagsasalin ng mga Parirala

Sa Tagalog, ang Ingles na “back and forth” ay hindi isinasalin ng parito’t paroon kung
hindi paroo’t parito. Gayundin naman ang “sooner or later” na hindi madali’t malaon kung hindi
malao’t madali. Ngunit hindi ito totoo sa “more or less” sapagkat isinalin ito na humigit-kumulang
at hindi kumulang-humigit.

May mga pagkakataon na ang salitang Ingles kapag nasasamahan ng ibang salita o
parirala ay nagkakaroon ng ibang kahulugan na karaniwa’y nagiging idyomatiko na.

Ang salitang “give” at “run”. Ang literal na kahulugan ng “give” ay ibigay, maghandog o
ipagkaloob kaya. Ngunit hindi na ganito ang kahulugan kapag:

give thanks = magpasalamat

to give birth to = manganak
to give up to the enemy = sumuko sa kaaway
give my regards to him = ikumusta mo ako sa kaniya
give him a hand = tulungan mo siya
to give away = ipamigay
to give ear = pakinggan
Samantalang ang salitang run na literal na nangangahulugang tumakbo, umikit, magpalakad, o
mamahala ay nag-iiba na ng kahulugan kapag:

run across = nakasalubong

run after = habulin; tugisin
run along = umalis ka na
run away with = itakbo; itanan
run for = kumandidato
run short = kapusin; kulangin
 run over = umapaw; masagasaan; siyasatin

Ang mga salitang ito ay hindi maaaring isalin sa literal nitong kahulugan. Ang mga sumusunod
ay halimbawa ng mga salitang hindi literal ang salin.
bungang araw = prickly heat
bungang tulog = dreams
maitim ang dugo = evil person
makati ang dila = chatterbox

Dahil sa kahirapan ng pagkilala sa tunay na diwa ng pariralang idyomatiko, marami ang naligaw
sa tamang salin ng mga ito. Kung minsan naman ay nagiging katawa-tawa ang salin. Tingnan
ang mga halimbawang ito.

Orihinal: Manuel is fired.

Maling Salin: Binaril si Manuel.
Tamang Salin: Itinawalag sa trabaho si Manuel.

Orihinal: The flood washed out the bridge.

Maling Salin: Ang tulay ay hinugasan ng baha.
Tamang Salin: Tinangay ng baha ang tulay.

Orihinal: light blood

Maling Salin: liwanag ng dugo
Tamang Salin: magaan ang dugo

Orihinal: opened his heart

Maling Salin: binuksan ang puso
Tamang Salin: nagbukas ng dibdib (lalaking nagalok ng kasal)
Pagsasalin ng mga Pangugusap

Kailangan ng kadalubhasaan sa wikang isinasalin at sa wikang pinagsasalinan. Sa pagsasalin

sa Filipino mula sa Ingles, kailangan ng paggabay sa ilang panuntunang kagaya ng mga ito:

1. Kung ang pangungusap ay may di-tiyak na layon.

Halimbawa:
Orihinal: I bought a ball.
Isinalin na tukuyan ang pandiwa: Bumili ako ng bola.
Huwag: Binili ko ang bola.

Orihinal: My friend bought a rose.

Isinalin na tukuyan ng pandiwa: Bumili ng rosas ang akingkaibigan.
Huwag: Binili ng aking kaibigan ang rosas.

Kung ang pangungusap ay may tiyak na tinutukoy na layon.

Orihinal: I bought that ball.

Isinalin na tukuyan ang pandiwa: Binili ko ang bolang iyan.
Huwag: Bumili ako ng bolang iyan.
 Orihinal: Lana ate that ice cream.
Isinalin na tukuyan ang pandiwa: Kinain ni Lana ang sorbetes na iyan.
Huwag: Kumain si Lana ng sorbetes na iyan.

2. Kung ang pangungusap ay may isang di-tiyak na tuwirang layon (direct object) at isang
di-tuwirang layon (indirect object) sa isang pariralang pang-abay:
Orihinal: I bought a ball for him.
Isinalin na tukuyan ang pandiwa: Binili ko ang bola para sa kaniya.
Huwag: Ibinili ko siya ng bola.

3. Kung ang pangugusap ay may isang makatuwirang di-tuwirang layon at isang di-tiyak na
tuwirang layon.
Orihinal: I bought him a ball.
Isinalin na tukuyan ang pandiwa: Ibinili ko siya ng isang bola.
Huwag: Bumili ako ng isang bola para sa kaniya.
4. Kung ang pangungusap ay may isang makatuwirang di-tuwirang layon at tiyak na
tuwirang layon.
Isalin ng Balintiyak:

Orihinal: I bought him that ball.

Salin: Binili ko para sa kaniya ang bolang iyan.

Ilang Pangwakas na Paalala

1. Tunay na may salitang Ingles na mahirap tapatan ang katumbas sa Filipino, lalo na ang
mga katawagang tekniko at pang-agham. Gayunpaman, ang mga ito’y matatapatan sa
pamamagitan ng panghihiram sa iba’t ibang wikain sa Pilipinas, sa Kastila o sa Ingles.
2. Ang pagsasalin ay kailangang maging pinakamalapit sa diwa, isipan at damdaming
taglay ng orihinal. Maaaring hindi makuhang buong-buo ang isipan o diwa sa pagsasalin
ngunit pakapiliting huwag malayo, at masama na, kung maiba pa.
3. Kung may mga bahagi na maaaring isalin nang literal, gawin ang ganito. Ang mga salita,
pariral o pangungusap na may isa lamang diwa o kahulugan ay naisasalin ng literal.
Piliting kunin o gamitin ang salitang kasingkahulugan o pinakamalapit ang kahulugan sa
wikang pinagsasalinan.
4. Hangga’t magagawa, ang ginamit na mga pang-uri, pang-abay, pandiwa at pangngalan
ay mapasama sa pagsasalin bagaman at maaaring mapalipat ng kinalalagyan sa
pangungusap.
5. Sundin sa pagsasalin ang kinaugaliang paraan ng pagpapahayag sa wikang
pinagsasalinan alang-alang sa makatotohan nito at sa kadudulas at ikagaganda ng
pagbasa g mga salita at pangungusap. Sa Filipino, ang ayos ng pangungusap ay
nauuna ang panaguri kaysa sa simuno na di gaya ng Ingles na laging nauuna ang
simuno sa panaguri.
6. Maari namang mula sa masa patungo sa mga taong may mataas na tungkulin sa
pamahalaan.
7. Dapat na isagawa sa pamamagitan ng batas, ng sapilitang pagpapagamit ng Filipino sa
lahat ng lawak at antas ng karunungan sapagkat ito ay matatamo lamang sa
pamamagitan ng aktwal na paggamit ng wika.