8.

Procesy poznawcze

Procesy poznawcze - wyższe procesy

psychiczne, takie jak postrzeganie, pamięć,
język, rozwiązywanie problemów oraz myślenie
abstrakcyjne.
Poznanie - proces tworzenia wiedzy,
obejmujący uwagę, zapamiętywanie i
rozumowanie; także treści tych procesów, takie
jak pojęcia i wspomnienia.
Psychologia poznawcza - dziedzina badań
wyższych procesów psychicznych, takich jak
uwaga, używanie języka, pamięć, postrzeganie,
rozwiązywanie problemów i myślenie
 Nauka o poznawaniu - Interdyscyplinarne
pole badań nad systemami i procesami
informacyjnymi.

Odkrywanie procesów umysłowych

F.C Donders - wymyślił serię zadań
eksperymentalnych, o których sądził, że różnią
się pod względem kroków umysłowych
zaangażowanych w ich skuteczne wykonanie.
 Procesy umysłowe i zasoby umysłowe
Procesy szeregowe - dwa lub więcej
procesów umysłowych, przebiegających
kolejno, jeden po drugim.
Procesy równoległe - dwa lub więcej
procesów umysłowych, przebiegających
równolegle.

Nie wszystkie procesy wymagają takich

samych zasobów.
Procesy kontrolowane - procesy
przetwarzania wymagające uwagi; często trudno
jest wykorzystywać więcej niż jeden taki proces
jednocześnie.
 Procesy automatyczne - procesy
przetwarzania niewymagające uwagi; często
mogą być wykonywane równolegle z
wykonywaniem innych zadań bez ich
zakłócania.

POSŁUGIWANIE SIĘ JĘZYKIEM

Jest różnica między znaczeniem zdania a
jego znaczeniem dla mówiącego.

Tworzenie przekazów językowych

Procesy wykorzystywane do
komunikowania się z innymi.
Schemat odbiorów - proces kształtowania
wypowiedzi zależy od oczekiwań wobec
odbiorcy, do którego jest ona kierowana.
 H. Paul Grice - zasada kooperacji; 4 reguły
postępowania, którymi kierują się rozmówcy
Herbert Clark - użytkownicy języka mają
mają różne podstawy do dokonywania oceny
obszaru wspólnej wiedzy.
● przynależność do tej samej grupy
● językowa współobecność - działania i
zdarzenia na wcześniejszych etapach
rozmowy stanowią wspólny punkt
odniesienia
● percepcyjna współobecność - gdy
mówiący i słuchacz doświadczają tych
samych zdarzeń percepcyjnych

Rozumienie języka
Redukowanie dwuznaczności
 Ludzie płynnie i skutecznie wykorzystują
informację kontekstową, aby osiągnąć
jednoznaczność.
Produkty rozumienia
Interferencje – wnioski logiczne
uzupełniające brakującą informację.
Wyniki badań wskazują, że formułowane
przez czytelników modele całej sytuacji z tekstu
wpływają na to, jakie wnioski zostaną
zakodowane.

Błędy językowe ujawniają liczne procesy,

występujące w planowaniu mowy.

Język i ewolucja
 Badania nad ewolucją języka koncentrują się
na strukturach gramatycznych i schemacie
odbiorcy.

Sue Savage-Rumbaugh - badania, które

pozwoliły lepiej poznać umiejętności językowe
szympansów.

Język, myślenie i kultura

Język ma wpływ na to, jak myślimy (np.
rodzaj męski, żeński lub nijaki wyrazu ma
wpływ na jego odbiór).
Edward Sapir i Benjamin Lee Whorf -
różnice w języku powodują także różnice w
myśleniu.
 Relatywizm językowy - wpływ struktury
języka, którym mówi jednostka, na jej sposoby
myślenia o świecie.

POZNANIE WZROKOWE
Reprezentacje wzrokowe mogą być
wykorzystywane do uzupełniania reprezentacji
w postaci sądów.
Reprezentacje wzrokowe pozwalają myśleć
na temat wzrokowych aspektów otoczenia.
Ludzie tworzą reprezentacje wzrokowe,
które łączą informację werbalną i wzrokową.
 ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW I
ROZUMOWANIE
Rozwiązywanie problemów - myślenie
ukierunkowane na rozwiązanie specyficznych
problemów, które prowadzi od stanu
wyjściowego do stanu docelowego za pomocą
zestawu operacji umysłowych.
Rozumowanie - proces myślenia, w którym
wnioski są wprowadzane z zestawu faktów;
myślenie ukierunkowane na określony cel.

Przestrzenie problemu i procesy

rozwiązywania problemu
Przestrzeń problemu
1.stan wyjściowy
2.stan docelowy
 3.zestaw operacji - kroki, które musimy
podjąć, aby przejść ze stanu wyjściowego do
docelowego.

Algorytm - procedura obejmująca serię

działań podejmowanych krok po kroku,
zapewniająca prawidłowe rozwiązanie
określonego rodzaju problemu.
Heurystyka - strategie poznawcze lub
intuicje płynące z praktyki, często stosowane
jako skróty myślowe w rozwiązaniu złożonych
zadań wymagających wnioskowania.
Protokoły głośnego myślenia - opisy
procesów psychicznych i strategii umysłowych,
formułowane przez badanych w trakcie
wykonywania zadań eksperymentalnych.
 Patologiczni kłamcy - rozbudowana kora
przedczołowa
Proces planowania i emocje absorbują
więcej energii
Myślenie artystyczne - bez celu

Fiksacja funkcjonalna - nieumiejętność

dostrzeżenia nowego sposobu użycia
przedmiotu, uprzednio skojarzonego z innym
celem; wpływa negatywnie na rozwiązywanie
problemów i twórczość.
● np. robimy 3 zadania jedną metodą, czwarte
robimy tą samą, chociaż nie wychodzi dobry
wynik
 ● nieumiejętność wyobrażenia sobie czegoś w
inny sposób
● pewność wsteczna

Rozumowanie indukcyjne a dedukcyjne

● dedukcyjne - od ogółu do szczegółu
● indukcyjne - od szczegółu do ogółu

Efekt tendencyjności przekonań –

zjawisko zniekształcania procesu rozumowania
przez wcześniejszą wiedzę, postawy lub
wartości, prowadzące do uznawania
nieprawdziwych sądów.

Nastawienie umysłowe – tendencja do

reagowania na nowy problem w sposób, który
był używany w rozwiązywaniu wcześniejszego
problemu.

Ocenianie i podejmowanie decyzji

Ocenianie - proces, za pomocą którego
ludzie tworzą opinie do wniosków i formułują
krytyczne oceny zdarzeń i ludzi na podstawie
dostępnych danych.
Podejmowanie decyzji - proces
dokonywania wyboru między alternatywami;
selekcjonowanie lub odrzucanie dostępnych
opcji.

HEURYSTYKI
● reprezentatywność (bardziej
prawdopodobne)
 ● zakotwiczenia (ważność pierwszych
informacji, punktu odniesienia)
● złudzenie osobistego doświadczenia (np.
uważam, że palenie nie szkodzi bo mój
palący dziadek jest zdrowy)
● Heurystyki “ułatwiają” funkcjonowanie

Heurystyki dostępności - ocenianie oparte

na informacji łatwo dostępnej w pamięci;
łatwość i płynność wydobywania rzeczy z
pamięci
Heurystyka reprezentatywności - strategia
poznawcza przypisująca dany przedmiot do
jakiejś kategorii na podstawie kilku właściwości
uznawanych za reprezentatywne dla tej kategorii
 Heurystyka zakotwiczenia – ocenianie
prawdopodobnej wartości danego zdarzenia lub
skutku na podstawie jakiegoś punktu
odniesienia; często skutkuje niewystarczającym
dostosowaniem, wynikającym z niemożności
oderwania się od tego punktu odniesienia.

Ramy decyzyjne
Rama – określony opis wyboru;
perspektywa, z której opisywany lub
postrzegany jest wybór, wpływający na to, jak
podejmowana jest decyzja, i na to która opcja
zostanie ostatecznie wybrana.