KARTA PRACY

BLOK V Mowa i myślenie oraz rozwiązywanie problemów

ZADANIE 1 Proszę przeczytać rozdział Rozwiązywanie problemów [Gerd Mietzel (2017),

Wprowadzenie do psychologii, GWP, Gdańsk], a następnie ustosunkować się do poniższych
pytań/zadań:
 W jakich warunkach ludzie tworzą pojęcia na podstawie cech, a w jakich na podstawie
typowych przykładów (egzemplarzy)?
 Wyjaśnij szczególne znaczenie pojęcia „ja”.
 Jak zwiększyć szanse na twórcze efekty myślenia? Co można zrobić, aby być bardziej
twórczym?
 Czy istnieje związek między inteligencją a rozwiązywaniem problemów?
 Proszę wskazać, za autorem, wady i zalety charakteryzujące skalę A. Bineta do
pomiaru inteligencji?
 Od jakich warunków zależy inteligencja człowieka?

ZADANIE 2 Proszę obejrzeć program „Wieża Hanoi” jest absurdalna”,

https://www.youtube.com/watch?v=iG4lHkfuu8I , starając się odpowiedzieć na pytanie: „o co
chodzi z tą wieżą?”.
Materiał dodatkowy na zajęcia
• Myślenie asocjacyjne (skojarzeniowe) a ukierunkowane

• Myślenie asocjacyjne krąży wokół jakiegoś tematu (niekoniecznie wiadomo,

dlaczego się pojawia), nie jest nastawione na jakiś cel czy zadanie

• Myślenie ukierunkowane – nastawione na określony cel i wynik – to

czynność umysłowa sensu stricte, tj. wyższa czynność poznawcza i pojawia się
w toku rozwiązywania różnych problemów (praktycznych – teoretycznych w
różnych sytuacjach)

• Cechy czynności myślenia: pośredniość, a zarazem relatywność

ujmowania danych (w wyniku myślenia odzwierciedlamy relacje, czyli
stosunki miedzy różnymi elementami rzeczywistości – stosunki
przestrzenne, funkcjonalne, logiczne) oraz uogólniony charakter (w
procesie myślenia posługujemy się symbolami i znakami – przede
wszystkim mową)

Rodzaje myślenia
• Biorąc pod uwagę dwa kryteria kwalifikacji: (1) sposób gromadzenia (kodowania)
materiału (informacji) przetwarzanych w procesie myślenia (2) kolejność w rozwoju
ontogenetycznym człowieka czynności umysłowych wykonywanych na danym
materiale → wyodrębniamy następujące rodzaje myślenia:

• Sensoryczno-motoryczne – „myślenie w działaniu” połączone z

manipulowaniem przedmiotami (dominuje do ok. 2,5 r.ż.)

• Konkretno-wyobrażeniowe – (od ok. 3 r.ż.) – myślenie towarzyszy działaniu,

opiera się nie tylko na spostrzeżeniach, lecz także na wyobrażenia
odtwórczych i wytwórczych

• Słowno-logiczne (abstrakcyjne/ pojęciowe) – na pierwszy plan wysuwają się

pojęcia
Operacje umysłowe
- swoiste rodzaje czynności wykonywanych w procesie myślenia. Najważniejsze z nich to
analiza, synteza, porównywanie, klasyfikacja, abstrahowanie i uogólnianie. Na czym polega
istota każdej z wymienionych operacji umysłowych?
* analiza - rozkładanie całości na jej części składowe, wyodrębnianie w przedmiocie jego
elementów, własności, cech
* synteza - łączenie wyodrębnionych składników, części, cech w jednolitą całość
* porównywanie - wyszukiwanie podobieństw i różnic między przedmiotami, pojęciami i
sądami
* klasyfikacja- równoczesne zestawianie informacji na dany temat
* abstrahowanie - czynność oddzielania w myśli poszczególnych cech od konkretnego
przedmiotu
* uogólnienie - ujmowanie jako wspólne tych cech, które przysługują wszystkim
„egzemplarzom” danego pojęcia

Etapy procesu rozwiązywania problemu

Cele, do których dążymy nie zawsze są łatwe do osiągnięcia
* Odczucie trudności/ pytanie, na które nie zawsze znamy odpowiedź
* Wykrycie i określenie trudności/ analiza sytuacji (CO JEST?) i celu (CO MA BYĆ?)
- istotne jest zrozumienie całej sytuacji problemowej; o tym jakie jej aspekty wydadzą się
istotne decyduje UWAGA; jeśli ktoś nie do końca zrozumiał zadanie, to ma mniejsze szanse
powodzenia
* Nasuwanie się jakiegoś rozwiązania
* Rozumowanie prowadzące do wniosków w sprawie możliwego rozwiązania
* Końcowy wniosek pozytywny lub negatywny

Sposoby rozwiązywania problemów

* Strategia rozwiązania problemu to zbiór zasad i reguł, którymi człowiek kieruje się w swym
działaniu.
* Dwa główne rodzaje reguł, za pomocą których człowiek organizuje i porządkuje łańcuch
operacji umysłowych, wykonywanych w toku rozwiązywania problemu:
a) ALGORYTMY
- dokładny przepis określający wszystkie kolejne operacje prowadzące do rozwiązania
zadania danego typu (np. matematycznego, logicznego)
b) HEURYSTYKI
- nie dają dokładnego przepisu, wskazują niektóre czynności/operacje

Co utrudnia skuteczne rozwiązywanie problemów?

- sztywne nawyki postępowania (nieskuteczne mogą być w sytuacjach nowych)
- fiksacja funkcjonalna (człowiekowi sprawia trudność zastosowanie jakiegoś przedmiotu lub
narzędzia w innych sposób i dla innego celu niż ten, do którego zwykle bywa przeznaczony)
- sytuacje pewne vs. niepewne
- właściwości psychiczne danego człowieka
- grupowe a indywidualne rozwiązywanie problemów

Mowa
• Język – system znaków (pierwotnie dźwiękowych, wtórnie napisanych) służących
jako narzędzie komunikacji społecznej
• Inne sposoby porozumiewania się: mimika i pantomimika
Pytania do rozdz. Rozwiązywanie problemów (źródło: G. Mietzel, Wprowadzenie do
psychologii, GWP, Gdańsk 2000, s. 221)