WYKŁAD 1 I JAK POZNAJEMY ŚWIAT

1) Definicje:
● Umysł - świadoma część psychiki, zdolna do uruchomienia procesów myślenia.
Złożony system poznawczy, wyspecjalizowany w odbiorze i przetwarzaniu
informacji.
● Poznanie - to zdolność człowieka i innych gatunków do odbioru informacji z
otoczenia oraz przetwarzania ich w celu skutecznej kontroli własnego działania, a
także lepszego przystosowania się do warunków środowiska.
● Psychologia poznawcza - to subdyscyplina psychologii naukowej, zajmująca się
badaniem procesów i struktur poznawczych, a także ogólnymi zasadami
funkcjonowania umysłu.
● Przetwarzanie informacji - zmiana formy i sposobu reprezentacji informacji na
drodze między receptorem a efektorem.
● Struktury poznawcze - względnie trwałe elementy umysłu, możliwe do
wielokrotnego wykorzystania w różnych warunkach i sytuacjach. Zalicza się do
nich: elementy wiedzy, sądy, przekonania i schematy poznawcze. Struktury
poznawcze są przechowywane w odpowiednich magazynach pamięci, w których
nie ulegają degradacji i są łatwe do wydobycia.
● Kontrola poznawcza - zdolność systemu do samoorganizacji i samoregulacji.
Dzięki procesom kontroli możliwe jest np. powstrzymywanie się od reakcji, ale
również jej wyzwolenie we właściwym momencie.
● Poziomy przetwarzania informacji - przetwarzanie informacji dokonuje się na
wielu poziomach. Ta sama informacja może być poddana obróbce z różną
intensywnością i starannością.

Pamiętaj, że … umysł to aktywna i samodzielnie utworzona konstrukcja, dzięki

której powstają wewnętrzne, poznawcze reprezentacje świata (kluczowy termin
psychologii kognitywnej) !

● Poznawcza reprezentacja świata - ogólny obraz świata w umyśle.

● Poznawcze reprezentacje świata - odnosi się do poszczególnych jego
składników (np. reprezentacje werbalne, obrazowe, proste, złożone).

REPREZENTACJA POZNAWCZA = STRUKTURA POZNAWCZA

● Konstruktywizm - każdy ma indywidualną, niepowtarzalną reprezentację świata,

ponieważ każdy samodzielnie tworzy ją na podstawie własnych doświadczeń.
● Reprezentacjonizm - umysł nie poznaje świata, lecz za pośrednictwem własnych
kategorii poznawczych.
● Odruch orientacyjny - reakcja na wydarzenie nagłe i nieoczekiwane (np. głośny
dźwięk, nowa sytuacja). Obserwuje się wówczas znieruchomienie i
ukierunkowanie receptorów na odbiór bodźców.
● Zachowanie eksploracyjne - aktywne poszukiwanie informacji w otoczeniu,
niekoniecznie w odpowiedzi na konkretne zapotrzebowanie. Często
interpretowane jako przejaw tzw. bezinteresownej ciekawości, kiedy organizm
 dąży do poznawczego opanowania jakiegoś przedmiotu lub sytuacji jak gdyby na
wszelki wypadek albo ze względu na satysfakcjonujące właściwego samego
zachowania badawczego.
● Interioryzacja - proces uwewnętrzniania czynności poznawczych, dzięki któremu
wiele czynności umysłowych dorosłego człowieka, to nic innego, jak symboliczna
wersja jawnych czynności poznawczych małego dziecka.
● Zasada jedności działania i poznania - każdy akt poznania albo sam jest aktem
działania, albo też jest podporządkowany działaniu.
● Zachowanie reaktywne - stanowi odpowiedź na bodziec.
● Zachowanie celowe - dążenie do wyróżnionych stanów środowiska lub własnego
organizmu.

Psychologia poznawcza uwzględnia zasadę jedności działania i poznania na wiele sposobów:

1. Psychologia poznawcza ściśle wiąże procesy i czynności poznawcze z celowym
zachowaniem się organizmów.
2. Psychologia poznawcza intensywnie rozwija teoretyczne modele procesów zarówno
na “wejściu do czarnej skrzynki” (procesy percepcji i uwagi), jak też “na wyjściu” z niej
(procesy programowania i kontroli czynności motorycznych, zwłaszcza mowy).
3. Psychologia poznawcza uwzględnia aktywność własną podmiotu poznającego jako
czynnik wpływający na przebieg i ostateczny wynik czynności poznawczych. . Umysł
przetwarza przede wszystkim te informacje, które sam „pobrał” z otoczenia w wyniku
czynności eksploracyjnych, oraz te, które są mu potrzebne do zaprogramowania
czynności motorycznych „swojego organizmu”.

UMYSŁ i MÓZG to terminy, które odnoszą się do tego samego zjawiska, jakim jest zdolność
człowieka i innych gatunków do poznania świata. Różnice dotyczą przyjętego poziomu analizy i
sposobu wyjaśniania zjawisk.
● Badania nad umysłem = wymagają spojrzenia ze stosunkowo wysokiego poziomu, czyli
od strony funkcji poznawczych. Psycholog bada funkcje poznawcze np. spostrzeganie
lub zapamiętywanie, niekoniecznie wnikając w to, jakie struktury mózgowe odpowiadają
za wykonanie owych funkcji, choć ich lokalizacja mózgowa może go interesować.
Spojrzenie „odgórne” (od strony złożonych funkcji poznawczych).
● Badania nad mózgiem = polegają na prowadzeniu obserwacji działania poszczególnych
neuronów lub ich grup. Neurobiolog bada budowę i aktywność określonych obszarów
mózgowia lub nawet pojedynczych neuronów, nie zawsze wnikając w pełnione przez nie
funkcje. Spojrzenie „oddolne” (od strony elementarnych procesów metabolizmu i
przewodzenia komórkowego)