22

44/95, 24/96, 34/96, 35/97, 82/99, 29/02, 40/03,

42/03, 67/04, 55/05, 113/05, 35/06, 30/07, 49/07, 81/08, 92/08, 33/10, 116/10, 156/10, 18/11, 51/11
IV
-

1
 MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA
BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO

БИЗНИС

Skopje, март 2012

НАСТАВНА
ПРОГРАМА

СТРУЧНО ОБРАЗОВАНИЕ
2

IV година
1. ВОВЕД

Наставата по предметот бизнис за IV година за образовните профили во сите струки во стручното образование освен
економско - правна и трговска струка, им овозможува на учениците стекнување на знаења, вештини и способности од областа на
економијата и светот на бизнисот, како и можност за развој на претприемнички дух, иновативно размислување и иницијативност.
Оспособеноста на учениците за бизнис ќе им користи не само во нивниот секојдневен живот во домот и општеството, туку и во
процесот на работа како активни и одговорни чинители во националната економија.
Според наставните планови за образовните профили во струките во четиригодишното стручно образование, наставната
програма по предметот бизнис за IV година има статус на редовен предмет со фонд од 66 часа годишно.

2. ЦЕЛИ НА НАСТАВАТА

Целта на наставата по наставниот предмет бизнис е ученикот да го разбере претприемништвото и претприемничкото

однесување, улогата на претприемачите, постапката за започнување мал бизнис, финансирањето и бизнис планот како основа на
претприемничката активност..
Од општата цел на наставата по предметот бизнис, произлегуваат следниве посредни цели:
Ученикот/ученичката:
- да ја разбира суштината на претприемништвото;
- да ги идентификува карактеристиките на претприемачот;
- да поттикнува интерес и стекнува самодоверба за основање на сопствен бизнис;
- да ги разликува изворите на финансирање;
- да ги препознава елементите на бизнис климата во Република Македонија;
- да ја разбира суштината, значењето и содржината на бизнис планот;
- да ја елаборира постапката за изготвување на бизнис планот;
- да изработува бизнис план;
- да користи различни извори на информации за вработување.

3
 3. КОНКРЕТНИ ЦЕЛИ
БИЗНИС
1. Претприемништво и претприемничко однесување (12 часа)
Цели
Ученикот/ученичката:
- да ја разбира суштината и
значењето на претприемништво;
- да ги осознава карактеристиките на
претприемништвото;
- да ја идентификува иновацијата
како движечка сила на
претприемништвото;
- да го објаснува ризикот во
работењето;
- да ја разбира важноста на
ресурсите за бизнисот;
- да го разбира претприемничкиот
процес;
- да го дефинира поимот
претприемач;
- да ги разликува карактеристиките
на претприемачот;
-да го идентификува
Содржини Поими Активности и методи
Суштина и значење на Претприемништво - Насочена дискусија за улогата на
претприемништвото претприемништвото.
Претприемач
- значење на иновациите и - Презентирање дијаграм на
Претприемничко
видови на иновации; претприемничкиот процес.
однесување
- ризикот во работење; - Организирање посети на
деловни субјекти.
- комбинација и заемна
супституција на - Вежба: Успешен претприемач -
производните фактори; анализирање на неговите
карактеристики.
- рационално користење на
ресурсите. - Вежба за утврдување на
сопствените јаки и слаби страни.
Претприемнички процес
- Покана на лице од бизнисот.
Поим за претприемач
Карактеристики на
претприемачот
Претприемничко однесување
4
претприемничкото однесување.
2. Карактерот на малиот бизнис ( 10 часа)
Цели
Ученикот/ученичката:
- да ја осознае улогата и значење на
малиот бизнис;
- да ги разбира причините за
започнување на бизнис;
- да ги осознае начините на
започнување со мал бизнис;
- да ги согледа предностите
/недостатоците на малиот бизнис;
- да ги идентификува подрачјата на
делување на малиот бизнис.
3. Финансирање на малиот бизнис ( 10 часа)
Цели Содржини
Ученикот/ученичката:
- да го осознава поимот
финансирање;
- да ја разбира суштината на
финансирањето;
- да ги разликува видовите извори на
финансирање на бизнисот;
Содржини Поими Активности и методи
Улога и значење на малиот Мал бизнис Дискусија за улогата и значењето
бизнис на малиот бизнис.
Причини за започнување Вежба: Причини за започнување
сопствен бизнис на бизнис.
Начини на започнување на Групна работа: Причини за успех/
сопствен бизнис неуспех на бизнисот.
Предности и недостатоци на Вежба: Истражување на областите
малиот бизнис на делување на малите бизниси и
презентирање на конкретни
Подрачја на делување на
примери за бизниси од локалната
малиот бизнис
средина
Поими Активности и методи
Финансирањето на малиот Финансирање - Насочена дискусија за поимот
бизнис финансирање и начини на
Извори на финансирање на малиот бизнис.
Извори на финансирање финансирање
- Вежба: Анализа и презентирање
(сопствени и туѓи извори)
Кредитирање на предностите и недостатоците на
Кредитирање на малиот одделни извори на финансирање.
Банка
бизнис - Вежба: постапка за добивање на
Начини на кредитирање кредит.
5
- да го разбира кредитирањето и Принципи на финансирање
начиите на кредитирање;
- да ги објаснува основните
принципи на финансирање.

4. Бизнис клима (6 часа)

Цели Содржини Поими Активности и методи
Бизнис клима
Ученикот/ученичката: Поим и елементи на бизнис - Насочена дискусија за утврдување
клима на елементите на бизнис климата.
- да ги идентификува одделните Опкружување
елементи на бизнис климата; Бизнис клима во Република - Дискусија за влијанието на
Македонија Екстерно опкружувањето врз бизнисот.
- да го проценува влијанието на
елементите на бизнис климата Влијание на опкружувањето - Вежба: истражување и
врз успехот/неуспехот на врз бизнисот Интерно презентирање на примери за
бизнисот; патент, лиценца, франшиза.
Заштита на индустриска Патент
- да ги разликува факторите кои го сопственост
сочинуваат екстерното и Лиценца
интерното опкружување;
- да ја познава суштината на Франшиза
индустриската сопственост.

5. Бизнис планот – основа за претприемничката активност ( 20 часа)

Цели Содржини Поими Активности и методи

6
Ученикот/ученичката:
- да го осознава поимот бизнис план;
- да ја разбира суштината и
значењето на бизнис планот;
- да ја осознава содржината на
бизнис планот;
- да ја разбира постапката за
изготвување на бизнис планот;
- да генерира и селектира бизнис
идеа;
- да применува SWOT анализа;
- да изработува маркетинг план;
- да изработува план на
производство;
- да изработува план на менаџмент;
- да изработува основен финансиски
план.
Поим за бизнис план
Суштина и значење на бизнис
планот
Содржина на бизнис планот
Генерирање и селекција на
бизнис идеа
SWOT – анализа
Маркетинг план
План на производство
План на менаџмент
Финансиски план
Breakeven анализа
Бизнис план - Насочена дискусија за намената и
содржината на бизнис планот.
SWOT –
- Давање насоки за изработка на
анализа
проектна задача.
Маркетинг план
- Вежба за генерирање и
План на селекција/макро и микро селекција.
производство
- Вежба: SWOT – анализа.
План на
- Вежба: Истражување на пазарот и
менаџмент
внесување на податоците во
Финансиски табелата за маркетинг план:
план - анализа на пазарот,
Breakeven - анализа на конкурентите,
анализа - анализа на купувачите,
- удел во пазарот,
- позиционирање на производот,
- поставување на продажна цена,
- определување на маркетинг
буџет.
- Дискусија за производот/ услугата
и карактеристики.
- Вежба: Пополнување на табелата
план на производство:
- детален опис на производот /
услугата
- опис на производниот процес,
потребните ресурси
- планирање на реализацијата.
- Вежба: Мисија и визија на

7

6. Менаџмент на човечки ресурси (8 часа)
Цели
Ученикот/ученичката:
- да ја осознава улогата на
менаџментот на човечки ресурси;
- да ги разбира функциите на
менаџментот на човечки ресурси;
- да ја сфаќа потребата од развој на
човечките ресурси;
- да ја разбира потребата од
обезбедување на услови за
Содржини
Суштина и задачи на
менаџментот на човечки
ресурси
Функции на менаџментот на
човечки ресурси ( регрутација,
селекција, развој, мотивација,
оценка, наградување)
Развој на човечки ресурси
Безбедност и заштита при
компанијата.
- Пополнување на работната
табела за организација и
менаџмент.
- Вежба: Организациска шема-
органограм:
- определување квалификации на
менаџерот и број на вработени и
нивните квалификации.
- Објаснување на финансиските
извештаи.
Вежба: Пополнување на табелите
од финансискиот план.
- Користење ИТ алатки за
презентација.
- Презентирање на бизнис планот.
Поими Активности и методи
Менаџмент на - Насочена дискусија за поимот,
човечки ресурси значењето и функциите на
менаџментот на човечки ресурси.
Функции на
менаџмент на - Вежба: Можни начини за развој на
човечки ресурси човечките ресурси.
Менаџмент на - Поттикнување на дискусија за
време безбедноста и заштита при работа.
Заштита при - Индивидуална работа: Анализа на
работа извори на информации за кариера.
8
безбедност и заштита при работа; работа
- да користи различни извори на Кариерни можности
информации за вработување;
Извори на информации за
- да ја осознава важноста од кариера
континуирано учење за
професионалниот развој.

4. ДИДАКТИЧКИ ПРЕПОРАКИ

За успешно реализирање на целите на наставата по наставниот предмет бизнис, може да се користи: објаснување поими,
принципи и цели; дискусија за актуелни прашања и извлекување заклучоци; посочување на извори на информации, користење
инструменти за истражување, користење и селектирање податоци; проектна работа; учење преку соработка; играње на улоги,
решавање на проблем; студија на случај; симулација на реални ситуации, дебати, учење преку сопствено откривање, групна работа;
тимска работа; посета на претпријатија; покана на гости во училиштето и слично.

Насоки за меѓупредметно поврзување (интегрирано планирање, односно целно и содржинско поврзување меѓу сродни предмети и
подрачја):
мајчин јазик;
математика;
информатика;
странски јазици

Препораки за користење на годишниот фонд на часовите

- За секоја предвидена тема е предложен одреден годишен фонд на часови, односно:
1. Претприемништво и претприемничко однесување ( 12 часа)
2. Карактерот на малиот бизнис ( 10 часа)

9
3. Финансирање на малиот бизнис ( 10 часа)
4 .Бизнис клима (6 часа)
5 Бизнис планот – основа за претприемничката активност ( 20 часа)
6 Менаџмент на човечки ресурси (8 часа)
Од предвидениот вкупен фонд на часови по наставните теми дозволени се мали отстапувања согласно знаењата на
учениците, претходната подготовка на учениците за иновации и претприемништво, соработка со бизнис заедницата и локалната
самоуправа, расположивоста со дополнителни наставни материјали и средства и слично.
Во овој контекст, некои содржини ќе се повторуваат повеќе пати за сметка на други кои ќе се работат со помал фонд на часови.
Наставни средства:
- Учебник;
- Работни табели;
- Електронски извори на информации;
- Печатени извори на информации;
- Аудио-визуелни средства.

5. ОЦЕНУВАЊЕ НА ПОСТИГАЊАТА НА УЧЕНИЦИТЕ

Оценување на постигнувањата на учениците се врши преку континуирано следење во текот на учебната година, усно и
писмено – преку тестови на знаења, писмени извештаи за реализирани активности на учениците, креативност, постигнувања и
резултати од тимска работа, индивидуални домашни задачи, покажан интерес и активно учество на учениците на часовите.
Во текот на учебната година, учениците се оценуваат со најмалку две оценки за секое полугодие, а се утврдуваат полугодишни
и годишни оценки.
Ученикот се оценува со бројчана оценка.

6. ПРОСТОРНИ УСЛОВИ ЗА РЕАЛИЗИРАЊЕ НА НАСТАВНАТА ПРОГРАМА

Програмата во однос на просторните услови се темели на Нормативот за простор, опрема и наставни средства за стручното
образование, донесен од страна на министерот за образование и наука.

10
7. НОРМАТИВ ЗА НАСТАВЕН КАДАР

- Завршени студии по економија VII/1 степени на акредитираните универзитети во РМ или во странство со домашна
акредитација, со соодветна педагошко-психолошка и методска подготовка;
- Завршени студии од областа на економијата по Европски кредит трансфер систем (240 ЕКТС), на акредитираните
универзитети во РМ или во странство со домашна акредитација, со соодветна педагошко-психолошка и методска
подготовка.

8. ОЧЕКУВАНИ РЕЗУЛТАТИ

Ученикот/ученичката:

- знае за суштината и значењето на претприемништвото;

- умее да ги препознава претприемничките карактеристики;
- знае за улогата и значењето на малиот бизнис;
- разликува начини на започнување на бизнис;
- ги идентификува изворите на финансирање;
- знае за елементите на бизнис климата;
- знае за суштината, содржината и намената на бизнис планот;
- изработува бизнис план;
- користи извори на информации за развој на кариера.

11
Изготвил: Работна група формирана со решение бр. 02-530/1 од 08.02.2012 година
Координатор: Елизабета Јовановска – Радановиќ, Центар за стручно образование и обука

Контролирал: м-р Митко Чешларов, раководител на сектор

Одобрил: м-р Весна Хорватовиќ, директор

Потпис и датум на утврдување на наставната програма

Наставната програма по наставниот предмет бизнис за четврта година за образовните профили во четиригодишно стручно
образование (освен за економско-правна и трговска струка), на предлог на Бирото за развој на образованието, ја донесе

Министер
Бр. 11-1710/2 ___________________
од 06.04.2012 м-р Панче Кралев

12