ARALIN 1: UBPVMGO
MODYUL 1 | ARALIN 2-3
Pagtataguyod ng Wikang Pambansa
sa Mataas na Antas ng Edukasyon at
Lagpas pa
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ano ang katutubong wika na ginagamit sa
buong Pilipinas bilang wika ng
komunikasyon? Filipino
2. Ano ang ahensya ng gobyerno na
nakatalaga sa pagpapabuti ng kurikulum sa
Kolehiyo? CHED
3. Ano ang nagsisilbing pagkakakilanlan ng
isang bansa? Wika
4. Ano ang tawag sa wikang kinikilala bilang
inang wika o unang wika na natutunan ng
tao mula sa kanyang kapanganakan?
Wikang Filipino
FILIPINO, TUNGO SA MAS MATAAS NA
ANTAS
Filipino — ay ang katutubong wika na
ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika ng
komunikasyon, sa pagbigkas at sa pasulat na
paraan ng mga pangkating katutubo sa buong
kapuluan.
Sapagkat isang wikang buhay, mabilis itong
pinauunlad ng araw-araw at iba’t ibang uri ng
paggamit sa iba’t ibang pook at sitwasyon at
nililinang sa iba’t-ibang antas ng saliksik at
talakayang akademiko ngunit sa paraang
maugnayin at mapagtampok sa mga lahok na
nagtataglay ng mga malikhaing katangian at
kailangang karunungan mula sa mga
katutubong wika ng bansa.
Filipino sa Mataas na Edukasyon
Wika — ang saligan ng lipunan at nagiging
kasangkapan upang magkaisa ang mga tao
(Rubin,1989).
2011 — Isa sa mga pinag-uusapan ngayon ang
balitang tatanggalin ang asignaturang Filipino
sa kolehiyo at dahil dito tila maraming
mamamayan ang talaga namang nagkakagulo.
Hunyo 28, 2013 — nang inilabas ng
Commission on Higher Education (CHED) ang
Memorandum Order No. 20 o ang “General
Education Curriculum: Holistic Understandings,
Intellectual and Civic Competencies.”
— Batay sa memorandum na ito, hindi na
ituturo ang Filipino bilang asignatura sa
kolehiyo kapag naipatupad na ang
programang K to 12 sa 2016.
Dr. Bienvenido Lumbera — tinukoy ni
Pambansang alagad ng Sining sa Panitikan at
tagapagsalita ng Tanggol Wika, ang kolonyal
na edukasyon kung bakit pilit na tinatanggal
ang Filipino bilang asignatura sa kolehiyo.
Ayon sa kanya ang mga awtoridad na nasa
sistema ng edukasyon na gumagawa ng
patakaran ay pawang mga produkto ng isang
kolonyal na edukasyon.
— Naniniwala si Dr. Bienvenido Lumbera,
na ang wikang Filipino ay hindi lamang
isang simbolo ng ating pagiging bansa
at dahil sa wika natin nakatuon ang
asignaturang Filipino, ito na rin ang
pagkilala natin na nabibilang tayo sa
iisang nasyon at ito ang ating
pangangailangan upang mahubog ang
bawat isa tungo sa iisang sistema ng
edukasyon.
Ingles ang kanilang wika nang sila ay mag-aral
at hindi kataka- taka na ang edukasyon sa
Pilipinas na pinamamahalaan ng ating mga
awtoridad ay laging humahanay sa mga taga-
kanluran ang sistema ng edukasyon na gusto
nating pantayan.
Dalawang taon pa bago ito maipatupad, may
ilang grupo na ang talaga namang tumutol dito
at isa na rito ang aktibong alyansa ng Tanggol
Wika. May mga indibidwal rin tulad ng mga
guro ang nagbigay ng kani- kanilang pahayag
ukol sa nabangit na kontrobersiya.
Briones at San Juan — De La Salle
University-Manila, na ang halos buong CHED
Memorandum Order (CMO) ay nasa wikang
Ingles, isang wikang banyaga at hindi
ginagamit ng nakararaming mamamayan sa
pang-araw-araw na komunikasyon.
— Sa simula pa lamang ay kitang-kita na
ang malawak na agwat ng mga
tagabalangkas ng patakarang pang-
edukasyon na Ingles ang wikang gamit
at ng mga mamamayang Pilipino na
wikang pambansa o mga wikang
rehiyunal ang gamit.
Dr. Antonio Contreras — ng DLSU, mas
mabilis matuto ang mga mag-aaral kung
Filipino ang ginagamit na midyum sa pagtuturo
dahil naiitindihan nila ang lenggwahe.
Marvin Lai — tagapangulo ng Department of
Filipinology sa Polytechnic University of the
Philippines, ang pagtatanggal sa Filipino bilang
asignatura sa kolehiyo ay katulad ng
pagtatanggal sa identidad ng mamamayang
Pilipino.
Nakatuon ang pag-aaral na ito sa pagsusuri ng
mga positibo at negatibong epekto ng
Memorandum Order Blg. 20 sa buong bansa.
Sa katunayan, nais ipabatid ng mga
mananaliksik ang pagpapanatili ng
asignaturang Filipino sa bawat antas; sa
elementarya, sa sekondarya at maging sa
kolehiyo.
Nais ring ipaalam ng mga mananaliksik sa
lahat ang kahalagahan ng patuloy na paggamit
at pagsuporta sa ating wikang pambansa. Ang
pag-aaral na ito ay magiging mahalaga sa lahat
ng mamamayan sa ating bayan. Magiging mas
mabisa ang pagtangkilik natin sa wikang
Filipino at mas lalo pa tayong magiging alerto
at mabahala ukol sa isyung nabanggit.
Ridon — isa ring abogado, na dapat pag-
aralan ng Kongreso ang posibleng epekto ng
direktiba ng CHEd sa mga estudyante at guro.
Ruby Ann Bernado — guro ng Filipino sa Sta.
Lucia High School, matapos ang ilang taong
implementasyon ng K to 12, hindi pa rin
kumpleto ang kanilang mga modules sa
pagtuturo nito.
Nananatiling kulang ang mga guro at iba pang
rekisitos para sa programang ito. Tinatayang
nasa mahigit kumulang 100,000 na mga
propesor sa kolehiyo sa buong bansa ang
pinapangambahang mawawalan ng trabaho
pagdating ng 2016 sa kabuuang
implementasyon ng K to 12.
Ayon sa kanya, sa halip na magsayang ng oras
at pondo sa pagpapalit ng kurikulum sa
edukasyon para lamang matugunan ang
pangangailangan ng mga malalaking negosyo
ng dayuhan, dapat gawing prayoridad ng
gobyerno ang pagpapaunlad ng kalidad at
abot-kayang edukasyon na may kakayahang
lumikha ng pambansang industriya at
ekonomiyang nakakatindig sa sarili.
Wilmor Pacay III — isang guro sa kolehiyo sa
pribadong pamantasan, may diskriminasyon na
noon pa man sa Wikang Filipino at Wikang
Ingles, ngayon tahasan nang tinanggal ang
Wikang Filipino. Karapatan ng mga
mamamayan na matutunan ang Wikang Filipno
at obligasyon ng gobyerno na ituro ito sa mga
mamamayan pero ginawa itong krimen ng
CHED sa inilabas nitong memo, sabi pa ni
Pacay (Mortera, 2019).
San Juan — na isa sa mga hakbang na
isinagawa ng Filipino Department ang
paghahain ng position paper sa CHED na
naglalaman ng mga hinaing ng mga propesor
ng DLSU patungkol sa pagpapanatili ng
asignaturang Filipino sa kolehiyo.
Dr. Elena R. Mirano — na dapat lahat ng
pumapasok sa kolehiyo ay mayroong isang
kabuuan ng kaalaman hindi lang isang makitid
na larangan. Kung kaya’t kami sa mga ibang
sining at iba ring larangan at siyensiya sa
Unibersidad ay nakikiisa dito sa isyung ito.
Flores — tungkol sa bagong kurikulum at sa K
to 12, hindi pa handa ang Pilipinas para sa K to
12 at sinabi niya na ang balangkas talaga ng
trahedya sa akademya ay ang K to 12 kasi
ilang libo ang kulang na guro, mga upuan at
kuwarto, at ilang milyong teksbuk ang kulang.
Sampung milyon hanggang 15 milyong teksbuk
pero tinapatan na naman ng dagdag na tatlong
taon. Hindi pa nasusulosyunan ang problema
ng dating sitwasyon sa basic education.
Sinuportahan ni San Juan ang pahayag ni
Guillermo at binigyang-diin na maging sa
Estados Unidos kung saan kinopya ng CHED
ang balangkas ng K to 12, na hindi nila
sinasabi na ang K to 12 ng Amerika, pagdating
ng college, sa GEC ay required pa rin ang
national language at iyon ay ang Ingles.
- Sa ibang kaso ay 6 units, sa ibang
sitwasyon ay 3 units at sa iba naman ay
9 units pa ang required na English
subjects sa Estados Unidos (Mortera,
2019).
Ang kanilang mga natuklasan at buod ay
hinalaw at naging batayan ng mga
pagpapahalagang may pagkakatulad at
pagkakaiba sa kasalukuyang pag-aaral.
Lokal Filipino — ang opisyal na wika ng
Pilipino ayon sa 1987 Konstitusyon, Artikulo
XIV, seksyon 6-9.
Dito sa Pilipinas, maraming diyalektong
ginagamit gaya na lamang ng Hiligaynon,
Waray, Bisaya at iba pa. Kaya marahil
ginawang asignatura ang Filipino sa paaralan
mula elementarya ay upang matuto tayong
gumamit ng ating wika. Kaya natin pinag-
aaralan ang Filipino ay para maging bihasa
tayo sa paggamit nito. Higit sa lahat, kaya natin
pinag-aaralan ang Filipino dahil ito ang opisyal
na wika ng bansa at magagamit ito kung
pupunta sa ibang bahagi ng bansa na hindi
alam ang kanilang dialekto.
Dahil sa Filipino ay nagkakaintindihan tayo,
bakit tatanggalin ito sa kolehiyo? Dahil ba mula
elementarya ay pinag-aaralan na ito? At hindi
na kailangang pag-aralan sa kolehiyo dahil
eksperto na kami sa paggamit? Nagkakamali
kayo, hindi pa kami eksperto, marahil ay
marunong kaming gumamit ng wikang ito pero
hindi pa sapat ang aming kaalaman. Marami
nga sa atin, kahit nasa kolehiyo na,
nahihirapan pang magbaybay ng mga salita sa
Filipino at nahihirapan ding bumuo ng mga
pangungusap.
Ang Filipino ay isang asignatura na kung saan
ay natuto tayong magbasa, magsulat at
magsalita gamit ang wikang Tagalog. Ang
Filipino ay napakahalagang asignatura
sapagkat ito ang humuhubog sa ating pagka-
Pilipino.
Dahil dito tayo ay bihasa at pamilyar sa ating
kultura. Ito ay ating wika. Kung kaya’t
maraming sa mamamayang Pilipino na sang-
ayon na tanggalin sa kurikulum ng kolehiyo ang
Filipino. Hindi natin maikakaila na mayroon pa
ring mga Pilipino na ikinakahiya ang sariling
atin at mas binibigyang halaga ang wika ng iba.
Kung tuluyang tatanggalin ang Filipino mas
lalong mawawalan ng importansya ang ating
sariling wika.
Kahit tinuturo pa nga ang Filipino sa kolehiyo
marami pa ring mga estudyante na hindi bihasa
sa asignaturang Filipino. Kung may naidudulot
ang asignaturang Filipino na hindi kaaya-aya
para sa iba mas marami pa rin itong
naidudulot na maganda. Nararapat na
ipagpatuloy ang pagtuturo ng Filipino sa
kolehiyo. Bakit hahayaan na mas maging
bihasa tayo sa wika ng iba? Pinapatunayan
lamang nito na mababaw ang mga Pilipino.
Kinakalimutan ang sariling wika at mas
tinatangkilik ang wika ng iba. Maaaring kilala
ang mga Pilipino sa gaya-gaya ngunit hindi ito
rason upang hayaang mawala ng tuluyan ang
kabuluhan at kahalagahan ng ating sariling
wika. Ipaglaban natin ang sariling atin. Iyan ang
tunay na Pilipino! Hindi pasusupil kanino man.
Dahil tayong mga Pilipino ay may paninindigan
at handing ipaglaban ang sariling atin. Mula sa
ating mga ninuno hanggang sa kasalukuyan at
makabagong panahon, ipaglaban, pagyamanin
at huwag nating hayaan na ang asignaturang
Filipino ay tanggalin (Mortera, 2019).
Pagtatangkang Burahin ang Filipino sa
Mataas na Edukasyon
Sa pagtanggal ng wika sa kurikulum ng
kolehiyo, nangangahulugan din ba ito ng
pagtanggal sa sariling pagkakakilanlan ng mga
Pilipino?
Pinandigan na ng Korte Suprema ang tuluyang
pag-alis sa Panitikan at Filipino bilang mga
kailangang kuning asignatura sa kolehiyo,
sang-ayon sa desisyon na nilabas nila noong
Oktubre 2018.
Marso 5 — lumabas ang resolusyon patungkol
sa pagbasura ng Korte Suprema sa pag-apela
ng Tagapagtanggol ng Wikang Filipino
(Tanggol Wika) sa naturang desisyon dahil ‘di
umano’y wala silang napakitang “substantial
argument.”
Ayon sa desisyon ng Korte Suprema,
layunin nilang masigurado na ang kukuhaning
asignatura ng mga estudyante sa kolehiyo ay
mailalaan sa iba pang larangan na konektado
sa kanilang kursong kinuha. Ito rin ay siyang
magbibigay lunas upang hindi na maulit ang
mga paksang naituro noong Grade 1 to 10
hanggang Senior High School.
Ngunit maraming umapela sa desisyon na
inihain ng Korte Suprema. Sinasabi ng mga
may adbokasiya sa wika na tanging pagkasira
at pagkalimot sa pagkakakilanlan bilang
Pilipino ang siyang kinahihinatnan ng nasabing
desisyon.
Pag-apela ng Tanggol Wika
Umapela ang Tanggol Wika hinggil sa naging
desiyon ng Korte Suprema at Commission on
Higher Education (CHED) kaya nagsimulang
kumilos ang nasabing grupo upang muling
sumubok sa pangalawang pagkakataon para
sa motion for reconsideration.
Sila rin ay umaasang makamit ang layunin na
pigilan ang pagtanggal ng Wikang Filipino sa
kurikulum sa kolehiyo kahit pa ito ay labag sa
desisyon ng Saligang Batas.
“But the fight is not over yet. We will file a
second motion for reconsideration, and we will
stop the country’s Supreme Court-sponsored
marriage to a foreign tongue, or shall we dare
say, cultural genocide,” ani ng nasabing grupo.
Boses ng mga unibersidad
Kasabay ng pagsabog ng nasabing isyu
patungkol sa wika, iba’t ibang unibersidad,
partikular sa kanilang mga Departamentong
Filipino, ang nakihalubilo at lubos na nabigo sa
naging desisyon ng Korte Suprema dahil sa Kasama na natin ang asignaturang Filipino
kanilang iniwang pahayag. mula pa noong tumungtong tayo ng
elementarya.
Rommel Rodriguez — Sa isinagawang
panayam ng Rappler sa Unibersidad ng
Inilahad ni Tasic sa aklat ni Mortera (2019)
Pilipinas (UP) Sentro ng Wikang Filipino
na isinulong ni dating Pangulong Manuel
direktor, binigyan diin niya na hindi magiging
L. Quezon noong 1940 ang Executive
pareho ang asignaturang kinuha ng mga
Order No. 263 na nag-uutos sa lahat ng
estudyante sa elementarya at hayskul bagkus
pribado at pampublikong paaralan na isama
ito’y mapapalalim at mabibigyang diin ang iba’t
sa kurikulum ang pagtuturo ng wikang
ibang konsepto pagdating sa kolehiyo.
pambansa.

“Ang malalang krisis pang-ekonomiya na
kinakaharap ng bansa ay kinokomunika gamit
ang ating wika. Ang panawagan ng mga Ito ang tinatawag na asignaturang Filipino
drayber at manininda sa unibersidad ay ngayon. Ito ang pag-aaral ukol sa tamang
naririnig natin sa ating wika. Ang wika ng mga paggamit ng wika at mga literaturang itinuturing
ordinaryong mamamayan ang wikang dapat na kayamanan ng mga Pilipino.
inaaral at dinadalubhasa,” ani UP Department Jasareno — ang asignaturang Filipino ay
of Filipino Chairman Vlademeir Gonzales. lumilinang sa mga kasanayan sa pakikinig,
pagsasalita, pagbasa, pagsulat at pag-iisip sa
David San Juan — DLSU Filipino Department Filipino.
Coordinator, siya ay tutol sa ipinataw na batas
ng Korte Suprema sapagkat kung tuluyang — Sumasalamin ang asignaturang Filipino
maaalis ang sariling lenggwahe maaari itong sa pagkilala sa sariling bansa.
maging resulta ng disintegrasyon ng ating
Republika. Tipones, ito ang tulay sa paghasa ng analitikal
na pag-iisip ng mga kabataang Pilipino dahil
— Dagdag pa ng isang propesor na ang ang dapat na maunang hubugin sa kanila ay
pagtatanggal ng Filipino at panitikan sa ang edukasyon sa kultura, tradisyon,
kolehiyo ay patunay na ang pagkiling ng kasaysayan, at lalo na sa wika ng Pilipinas.
mga nasa posisyon ay wala sa ating
sariling kasarilan. Nasa bansa tayong — Ang pag-aaral ng Filipino ay pag-aaral
kailangang ipaglaban ang sariling atin, rin ng pagiging Pilipino. Pilipino tayo
ang tama, at ang nararapat. kaya’t nararapat lamang na mas maging
maigi ang pag-aaral natin sa sarili natin
Sa pagtutol ng sambayanan patungkol sa at iyan ang wikang Filipino. Ang pag-
isyung kinahaharap ng Panitikan at Wikang aaral ng Filipino ay simula upang
Filipino, namayagpag ang pagmamalasakit ng mapalawig ang pagkilala at
iba sa sariling pagkakakilanlan. Buhay ang pagmamahal sa bayan. (“Bakit
sagisag na ipaglaban ang marapat na mahalaga ang Filipino,” 2014)
ipinaglaban ng batas, namulat ang bawat isa
sa kahalagahan ng sariling atin at hindi lamang Ang asignaturang Filipino ay mahalaga hindi
sa kung ano ang itinakda ng korte para sa lang dahil isa itong pangangailangan sa
lahat. paaralan, ngunit dahil mga Pilipino tayo at
dapat lang na maging sanay tayo sa sariling
wika.
Dabu — na bagamat araw-araw na ginagamit
ang wikang Filipino sa tahanan man o sa
kalsada, maraming mga Pilipino pa rin ang
hindi bihasa rito.
Marami pa ring mga Pilipino ang patuloy na
nagkakamali sa tamang paggamit ng mga
salita. Sa pamamagitan ng pag-aaral ng
asignaturang Filipino, magiging mulat ang
bawat mag-aaral tungkol sa tamang paggamit
ng wika at mapapalawig mismo ang
pambansang wika (Mortera, 2019).
Dahil na rin sa pag-unlad ng sistema ng
edukasyon sa bansa, dumarami ang mga
asignaturang kinakailangan ng mga mag-aaral
upang makasabay sa sistema ng edukasyon sa
iba’t ibang mga bansang mas maunlad sa atin.
Makikita ito lalo na sa kolehiyo kung saan
nakadepende ang mga asignatura ng mag-
aaral batay sa kanilang nais na propesyong
kuhanin.
Tunay na mahirap pagsabaysabayin ang mga
requirements sa iba’t ibang asignatura. Kaya
naman may ilang mga estudyante ng kolehiyo
na hindi na prayoridad ang mga asignaturang
wala namang kinalaman sa kanilang kurso.
Tulad ng ilang mga kurso sa business,
medicine, engineering at iba pa, itinuturing
lamang na minor subject ang asignaturang
Filipino.
Taong 2018 nang ipapatupad na ang CHED
Memorandum no. 20, series of 2013 o ang
pagrerebisa sa sistema ng edukasyon.
Nakatungtong na sa kolehiyo ang mga
nakapagtapos ng Grade 12 o ang unang batch
ng Senior High sa bansa.
— Ang memorandum na ito ay inilabas
noong Hunyo 28, 2013 na naglalayong
tanggalin ang asignaturang Filipino sa
kolehiyo at ilipat na lamang ito sa Senior
High School. Ang batas na ito ay may
layuning paunlarin ang mga kabataan sa
kanilang napiling larangan at upang
maging mga mahuhusay ding mga
indibidwal na pinahahalagahan ang
kanilang mga kaalaman, maging bukas
dahil dito, at upang maging mas
makabuluhan ang kanilang tungkulin sa
bansa at sa mas malawak pang
komunidad (Mortera, 2019).
Ayon sa Commission on Higher Education, ang
pangunahing layunin ng CHED Memorandum
no 20 series of 2013 ay ang sumusunod:
“General education thus lays the groundwork
for the development of a professionally
competent, human and moral person. It also
prepares the Filipino for the demands of 21st
century life and the requisite abilities to
anticipate and adapt to swiftly changing
situation, to think innovatively and create
solutions to problems. General education
enables the Filipino to find and locate
her/himself in the community and the world,
take part in and hopefully assert her/his identity
and sense of community and nationhood amid
the forces of globalization.”
Sinasabi rito na dahil sa patuloy na umuunlad
ang mundo, marapat lang na paunlarin din ang
sistema sa bansa, lalo na sa edukasyon. Dahil
ditto, matutulungan ang mga Pilipino
makipagsabayan sa agos ng makabagong
henerasyon.
Mapagtutuunan ng maraming oras ang mga
asignaturang kailangan ng mga mag-aaral
ayon sa nais na propesyon at mas lalawak ang
kanilang kaalaman patungkol sa kanilang
larangan.
Tabora — na ang General Education ay hindi
lamang tungkol sa edukasyon ngunit ukol din
sa buhay na mayroon ngayon. Makatutulong ito
sa pagbibigay liwanag sa mga mag-aaral
upang maging mga propesyonal at mga lider
balang-araw.
Kaugnay ng pagtatanggal ng
asignaturang Filipino sa kolehiyo, mananatili
naman ito sa Senior High School o ang
itinuturing na pagsasanay sa kolehiyo.
Mananatili ding medium ang asignaturang
Filipino kung nanaisin ng mga guro.
Tasic — na ang kahalagahan ng asignaturang
Filipino ay katulad ng kahalagahan ng ating
sarili. Repleksyon ng mga Pilipino ang wika
kaya hindi ito dapat balewalain bagkus ay mas
pahalagahan ito dahil ito ay magiging susi natin
sa matibay at malinaw na komunikasyon sa
bawat isa. Ang komunikasyon na daan sa
tagumpay ng bawat Pilipino (Mortera, 2019).
Martin — na malaki ang ginagampanan ng
wika sa pagbuo ng isang pambansang
identidad or kaakuhan, lalo na sa pagbabagsak
sa proseso ng globalisasyon.
Mahalagang mabuo muna ang identidad ng
isang bansa, para makasabay sa hamon ng
kasalukuyang panahon.
Ang wikang Filipino ay isang isyung sosyo-
politikal, isang krusada na nangangailangan
ng pag-unawa at atensyon mula sa
mamamayan at pinuno na nangunguna sa
pagpapaunlad nito bilang kaluluwa ng isang
bansa.
Nakakalungkot na dahil sa globalisasyon, sa
Pilipinas, sa halip na paunlarin ang sariling
wika ay unti-unting humihina ang wikang
Filipino.
Sa mga bansang mauunlad, tunay na kahanga-
hanga ang pagmamahal nila sa sarili nilang
wika. Sa bansang Hapon, ang mga pabatid sa
trapiko ay nasa wikang Nihonggo. Halimbawa,
ang tawag sa “no right turn” sa kanilang bansa
ay usetsu kinshi, “no left turn”, sasetsu kinshi,
at “no parking”, chuusa kinshi. Ang kanilang
dahilan, dapat na aralin natin ang kanilang wika
upang maintindihan natin ang nais nilang
sabihin. Ayon sa mga Hapon, nasa wika
lamang nila ang kanilang pag-unlad at wala
nang iba pa. Sa Malaysia, ang mga pabatid sa
trapiko ay nasa wikang Bahasa Malaysia. Sa
kanilang bilihan ng mga libro, ang mga aklat ay
nasa wika nila. Ang tawag sa Silicon Valley nila
ay Cyber Jaya at ang sentro ng kapangyarihan
ay Patra Jaya. Ngunit tayong mga Pilipino,
panay Ingles ang titulo kahit na sa mga
pampublikong mga signages.
Martin — napakahalaga ng wikang Filipino sa
mga mananaliksik sapagkat malaki ang
naitutulong ng sariling wika sa pagsusulong ng
kahusayang pang-akademya sa iba’t ibang
paaralan at unibersidad dito sa Pilipinas.
Nakapaloob ang kurikulum sa mga programang
ito na nagsisilbing talaan ng mga kurso o
asignatura at ang batayan at gabay ng mga
guro at mga mag aaral. Ang kurikulum ay
isang bagay na napakahalaga sa isang
programang pangkolehiyo. Ito ay nagsisilbing
talaan ng mga kurso o asignatura at ang
batayan at gabay ng mga guro at mag-aaral sa
institusyong pang-edukasyon.
May Filipino sa Kolehiyo at Unibersidad
Nagbunga ang makabuluhang adbokasi ng
Tanggol Wika. Dumating ang Abril 2018,
ipinalabas ang CMO No. 4 na may pamagat na
“Policy on the Offering of Filipino and Panitikan
Subjects in All Higher Education Programs a
Part of the New General Education
Curriculum.”
Simula sa Akademikong Taon ng 2018-2019,
magpapatuloy na maituro ang mga kursong
Filipino at Panitikan sa lahat ng programa sa
Mataas na Edukasyon.
Ang minimum na yunit na kakailanganin na
inilahad ng CMO No. 59 noong 1996 at CMO
No. 4, nang 1997 ay mananatili.
- Para sa mga larang na kaugnay ng
Humanidades, Agham-Panlipunan at
Komunikasyon, may 9 na yunit sa
Filipino at 6 na yunit sa Panitikan.
- Sa iba pang larang, 6 na yunit sa Filipino
at isang kurso sa Panitikan.
Malaya ang mga Institusyon sa paglalagay sa
angkop na semester ng mga nabanggit na mga
kurso. Iniutos din na ipagpatuloy ang
pagkakaroon ng mga Kagawaran ng Filipino sa
mga Kolehiyo at Unibersidad nang ipagpatuloy
ang pagkakaroon ng mga nasabing kurso.
Mahihinuha sa memo na hinihiling ang mas
mataas na antas ng kurso sa Filipino, kumpara
sa dati na inilagay na sa antas ng Senior High
School. Wala mang tiyak na deskripsyong
inilahad, ang Tanggol-Wika ay nagmungkahi
ng mga kursong Filipino at Panitikan. Ang iba-
ibang Kolehiyo at Unibersidad ay sumunod dito
samantalang ang iba ay bumuo ng mga
kursong tumutugon sa kakailanganin ng mga
pag-aaral at thrust ng kani-kanilang institusyon.
Samantala, sa pinakahuling pangyayari,
ibinaba nitong Oktubre 9, 2018 ang pasya
(G.R. 216930, 2177451, 217752, 218045,
218098, 218123) ng Korte Suprema hinggil
sa pag-alis ng TRO sa mga kursong Filipino
at panitikan sa antas-Tersarya. Isusumite ng
Tanggol Wika ang motion for
reconsideration dito.
Hindi naman maitatanggi na inaaral din bilang
kurso ang Filipino sa mga banyagang bansa.
Sa pananaliksik ni San Juan na binanggit sa
aklat ni Morter (2019), itinala niya ang mga
institusyong akademiko sa labas ng bansa na
nagtuturo ng Wikang Pambansa. Nagmula ang
tala mula sa pagsusuri sa mga website ng mga
kolehiyo at Unibersidad. May dalawampung
(20) institusyon ang nagtuturo ng Filipino bilang
required sa core courses, sampung (10)
paaralan sa high school at humigit kumulang
na limampung (50) iba pang institusyon na
nagtuturo rin ng Philippine Studies.
Narito ang ilang mga tala:
Kolehiyo/ Unibersidad na Nagtuturo ng Filipino
bilang bahagi ng kakailanganing Core Courses
Institusyon sa Sekondarya na Nagtuturo ng
Filipino
: Wag nyo pansinin yung sagot q, baka mali.
Guide ques lang yan baka makasama uli sa
exam (^3^)
: Yan mga tanong na di kasali sa module
MODYUL 1 | ARALIN 4 Proseso ng
Impormasyon Para sa Komunikasyon
PAUNANG PAGTATAYA
Ito ay isang proseso ng pagpapalitan ng
impormasyon na kadalasan na ginagawa sa
pamamagitan ng karaniwang sistema ng
simbolo.
Tumutukoy ito sa proseso ng pagkatuto o
pagtatamo ng kaalaman, kasanayan, prinsipyo
moralidad, paniniwala at gawi.
Ito ay tumutukoy sa hanay ng kaugalian halaga
at paniniwala na mayroon ang isang tao.
Sinasabing ito ay isang kamalayan sa lahi na
nag-uugat sa pagkakaroon ng isang relihiyon,
wika, kultura, kasaysayan at pagpapahalaga.
Ito ay nangangahulugang pagtuklas at
pagsubok ng isang teorya para sa paglutas ng
suliranin.
Paksang Aralin: Pagbabasa at Pananaliksik
ng Impormasyon
1. Pagpapalakas ng Gawaing
Pananaliksik
Ang pagkilala sa Filipino bilang isang disiplina
ay hindi lamang usapin ng paggamit nito bilang
midyum ng pagtuturo. Nangangahulugan ito ng
pagturing sa Filipino na mahalagang batis ng
talino.
Layong intelektwalisasyon ay gawaing
institusyunal at hindi lamang sa instruksyon
kundi aabot pa sa gawaing pananaliksik.
DISCUSSION:
1. Wika ng Saliksik – paggamit ng wika
2. Batis ng Talino – sources/kuhanan ng
datos
3. Displina – displina sa sarili/tapat sa
gnagawang saliksik
4. Intelektwasido – pagkatapos na mabuo
ang iyong saliksik, maibabahagi mo na
ito sa ibang mag-aaral upang gamitin sa
kanilang saliksik
Mahalaga ang maingat na pagproseso ng
impormasyon kapag isinasagawa ang
paghahanap sa lahat ng sulok ng batis ng talino.
Ang paghahanap na ito ay maisasakatuparan
lamang tangi ng mga Pilipino gamit ang kanilang
sariling wika. Mahalaga ang gampanin ng
paaralan dito. Magsisimula ang pagpapakalat
ng kultura ng pananaliksik mula sa kapaligiran
tungong paaralan hanggang sa muling pagbalik
sa kapaligiran.
Kailangang patuloy na linangin ang edukasyon
sa Filipino sa pamamagitan ng pananaliksik
tungkol sa Pantayong Pananaw.
Ang konsepto ng pantayong pananaw — ay
mula sa panghalip na tayo at perspektiba na
magpapakilala ng mula sa Pilipino at para sa
Pilipino o maka-Filipino at maka-Pilipinong
pamumuhay

Sa paliwanag ni Salazar (1968), makikita ang
Pantayong Pananaw batay sa pahayag na nasa
ibaba.
“…. kung ang isang grupo ng tao ay nag-
uusap lamang hinggil sa sarili at sa isa’t isa, iyan
ay parang sistemang closed circuit” sapagkat
nagkakaintindihan ang lahat. Samakatuwid, ang
lipunan at kultura natin ay may “pantayong
pananaw” lang kung tayong lahat ay gumagamit
ng mga konsepto at ugali na alam nating lahat
ang kahulugan, pati ang relasyon ng mga
kahulugan, pati ang relasyon ng mga
kahulugang ito sa isa’t isa. Ito ay nangyayari
lamang kung iisa ang “code” – ibig sabihin, may
isang pangkabuuang pag-uugnay
pagkakaugnay ng mga kahulugan, kaisipan at
ugali. Mahalaga at pundamental pa nga rito ang
iisang wika”.
Sa loob ng malapit na ugnayan ng mga tao sa
perpektibong Pantayo, ang gamit na koda, sa
pagkakataong ito ay nais tukuying wika sa loob
ng institusyon.
Dala-dala rin ang konseptong Pantayo ni
Salazar ang dapat taglaying nasyonalismo sa
pangkat ng mga tao o komunidad na
magtataglay niyon. Sa saliksik na ito, ilalapat
ang Filipinisasyon sa domeyn ng edukasyon na
tiyak na kikilala sa nasyonalismo at
makabayang uri ng sistema.
Katulad ng isinasaad sa Artikulo XIV,
seksyon 3 ng Konstitusyon ng 1987, ang mga
akademikong Institusyon ay naglalayong:
... ikintal ang patriotismo at nasyonalismo,
itaguyod ang pagmamahal sa sangkatauhan,
ang paggalang sa karapatang pantao, ang
pagpapahalaga sa papel ng mga pambansang
bayani sa makasaysayang pag-unlad ng bansa,
ituro ang karapatan at pananagutan ng
mamamayan, patatagin ang etikal at espiritwal
na mga pagpapahalaga, hubugin ang
katangiang moral at personal na disiplina,
hikayatin ang kritikal at malikhaing pag-iisip,
palawakin ang siyentipiko at teknikal na
kaalaman at isulong ang bokasyunal na
kahusayan.
Ating tunghayan ang mga sinabi ng ilang
katauhan tungkol sa kanilang pagsusuri:
Inilahad ni Diokno sa aklat ni Sepeda (2012)
na ang realidad ng sistema ng edukasyon sa
kasalukuyan na bunga ng maledukasyon o
misedukasyon ng maraming henerasyon ng
at mga Pilipino ay tila hindi tumutugon sa
pagsasakatuparan ng layunin ng nakasaad sa
Saligang Batas. Hindi ito ang uri ng edukasyon
na tutulong para sanayin ang pangarap na isang
dakilang bayan para sa mga anak sapagkat
hindi ito isang edukasyon ng at para sa mga
Pilipino kundi isang uri ng kolonyal na
edukasyon na maglilingkod sa mga banyaga.
Samakatuwid, dapat lumaya ang sistema ng
edukasyon mula sa tanikala ng kolonyalismo
para umunlad ang sambayanan.
Binanggit ni Sepeda (2012), ang ilang
katangiang dapat taglayin ay isang makabayang
uri ng sistema ng edukasyon sa papel na Isang
Pagpapanibago ng Edukasyon sa Filipinas
Batay sa Isang Makabayang Pilosopiya.
Dapat may pagkiling sa paggamit ng sariling
wika bilang pangunahing wika sa talakayan ng
pagkatuto. Ang paggamit ng wikang Filipino sa
akademya at pananaliksik ay isang
pagpapatuloy ng mga pagsisikap ng ilang mga
Pilipinong dalubhasa na palayain ang sariling
wika sa kolonyal ng nakaraan at kasalukuyan.
kaugnay na literatura at pag-aaral. Narito ang
tala ng mga maaaring gawing sanggunian.
Iba Pang Sanggunian:
• Aklat, ensayklopidya, almanac at iba
katulad na reperensya

• Artikulong inilathala sa mga dyornal,

Ayon kay De Mesa (2012), sa pamamagitan ng
sariling wika, nakagagamit ng isang paraan ng
pagkakaintindihan na kinalakihan at
kinalalahukan ng lahat. At sa paraang ito
maiiwasan ang maraming pagkalayo ng mga
pananaw at damdamin sa mga kapwa Pilipinong
pinaglilingkuran sa larang ng pag-unawa at
pananampalataya kaya ang wika ay maaaring
ituring na tahanan ng pagkatao.
magasin, pahayagan at iba pang
publikasyon.
• Manuskrito, monograp, talumpati at mga
liham
• Konstitusyon at mga batas
• Buletin, sirkular at kautusan
• Pampubliko at pribadong record

• Papel mula sa mga panayam

2. PAGPILI /PAGTIYAK SA BATIS • Opisyal na pampublikong ulat

(SORSES) NG IMPORMASYON
Sa pagproseso ng mga impormasyon para sa Kasanayang Pagbabasa at Pananaliksik ng
anumang gawaing komunikasyon, iminungkahi Impormasyon
nina Salazar at Lim (2017), ang pagtiyak ng mga
angkop na batis ng impormasyon sa
kontekstong Filipino. Hinimay sa iba’t ibang pagkilala nina Smith
Narito ang tala. at Dechant sa aklat ni Villamin et.al. ang
pagbasa bilang iba-iba ring proseso. Narito ang
• Pagtatanong sa mga kaanak, kapitbahay
mga iyon na tinapatan ng mga kaugnay na
o mga opisyal ng barangay hinggil sa konsepto ng pagbasa ayon sa iba’t ibang paham
mga suliranin ng pamayanan. at website tungkol sa larang na ito.
• Pagmamasid sa pamayanan na
nakatuon sa mga gawi ng tao, kapaligiran
/ kalikasan. Konsepto ng
Kaugnay na Konsepto /
Pagbasa Bilang
• Pagdalaw sa munisipyo at paghingi ng Kahulugan ng Pagbasa
Proseso
pahintulot na masuri ang mga opisyal na
dokumento. Ang pagbasa ay pagtugon
Ito ay proseso ng sa wika bilang
• Pagtatanong sa iba pang mga sektor ng pangkaisipang
pagtugon sa wikang
pamayanan. pasulat o pasimbolo. representasyon ng
kahulugan o kahalagahan
Sa pamamagitan ng pagdalaw sa mga aklatan niyon
at mga website mapupunan ang
pangangailangan sa presentasyon ng mga
 kasangkapan sa kasangkapan sa
Ang pagbasa ay pagkilala
pagkatuto. pagkatuto tulad ng aklat
at persepsyon na
(bilang pangunahin) at iba
Ito ay proseso ng ginagamitan ng mata pang aklat sanggunian na
bilang kabahagi ng pisikal
pagkilala at magbubunsod sa mga
persepsyon. na pagpoproseso na
sumusunod na gawain:
sinusundan at
Pagkilala at paggamit ng
tinutumbasan ng mental
diksyunaryo,
na pagtugon
paalpabetong pag-aayos
ng mga salita, paggamit
Ito ay prosesong Ang pagbasa ay pagkilala
sa titik gamit ng mata at ng sistema ng
ginagamitan ng
tainga, binabasa saka klasipikasyon (Dewey
pandama.
pinakikinggan Decimal o Library
Congress) at kard catalog
Ang pagbasa ay (kard ng awtor, pamagat
Ito ay proseso ng pagsasakatuparan ng at paksa) sa mga silid
interes upang aklatan, pagbuo at
pagsasakatuparan
ng interes. makapaglibang at gawing pagpapakahulugan ng
kapaki- pakinabang ang mga grapikong pantulong
mga libreng oras (grap, tsart, mapa,
Ang pagbasa ay dayagram at talaan) at iba
kinabibilangan ng mga pang kaugnay na
yugtong kahandaan sa kasanayan sa pagbasa
pagbasa (Grace Godell sa Villamin
et. Al., 2001).
(preschool), panimulang
pagbasa (unang baitang
Ito ay proseso ng
sa elementarya), mabilis
pag-unlad at Ang mga inilahad sa itaas ay mga batayang
na paglaki (ikalawa
kabahagi ng paglaki. kaalamang may malaking tulong sa mga mag-
hanggang ikaapat na
aaral sa pagsasakatuparan ng kritikal na
baitang) at malawak na
pagbasa (ikalima at pagbasa bilang tugon sa pangangailangan sa
ikaanim na baitang sa domeyn-akademiko.
elementarya, mga taon sa
sekondarya hanggang Aralin 1 Proseso ng Impormasyon
kolehiyo) Para sa Komunikasyon (Ikalawang
Sa preschool hanggang bahagi)
sa unang baitang sa
elementarya, ang yugto ay PAUNANG PAGTATAYA
pagkatuto upang Ano ang mahahalagang ambag ng
Ito ay proseso ng makapagbasa. pananaliksik sa pagtataguyod ng Filipino bilang
Samantala, sa ikalawang
pagkatuto. isang disiplina? Isaalang-alang ang gabay na
baitang hanggang sa
nasa ibaba upang mapagsunud-sunod nang
kolehiyo, ang yugto ay
pagbabasa upang matuto maayos ang iyong kasagutan.
(Shelley Umans sa
Villamin, et.al.). Pangunahing Ideya
Ito ay prosesong Ang pagbabasa ay
Paksang Pangungusap
ginagamitan ng mga kinabibilangan ng mga

Paksang Pangungusap
Konklusyon
Kasanayan sa Paglalagom at Pag-uugnay-
ugnay ng Impormasyon
Kailangang ilahad lamang ang mga konseptong
may mahalagang kaugnayan sa pag-aaral.
• Mahalagang mula sa mga bagong pag-
aaral ang mga konseptong ilalahad
(sampung taon ang nakaraan mula sa
panahon ng pagsasagawa ng saliksik
maliban sa mga impormasyon at
teoryang maituturing nang klasiko).
• Ang mga ito ay dapat ding obhetibo at
walang pagkiling. Ang pagiging
obhetibo ay makikita sa pamamagitan ng
maayos na pagkilala sa mga
pinaghanguan.
Hindi mahalaga kung kaunti o marami ang mga
ilalahad. Kailangang ito ay sasapat na
pansuporta sa paksa at mga kaugnay na
suliranin.
Ang paglalagom ay nagsisilbing pundasyon ng
saliksik. Ang proseso ng rebyu sa mga ito ay
malaking tulong sa kabuuan ng
pagsasakatuparan ng saliksik.
Ito ay magtatakda sa pagbuo ng mga partikular
na suliranin, hipotesis, konseptwal at teyoretikal
na batayan. Ito rin ay batayan ng pagpili at
paglapat ng angkop na pamaraan ng
pananaliksik, teknik sa pagkuha ng sampol at
estadistikang pormula.
Makatutulong din ito sa presentasyon,
pagsusuri at interpretasyon ng mga datos.
Magiging pansuporta ang mga konseptong
makakalap sa resulta ng saliksik. Magbibigay-
daan pa ito sa pagbuo ng bahaging natuklasan,
konklusyon at rekomendasyon.
Pagsulat ng Sariling Pagsusuri Batay sa
Impormasyon
Ang mga ito ay isinusulat at inilalahad din nang
pasalita para sa layunin ng pagpapakalat
(dissemination). Sa antas-tersarya, malaki ang
pangangailangan ng knowledge production
kaya hinihikayat na maisakatuparan ang
pananaliksik saka pagbuo ng akademikong
papel. May mabuting ambag ito sa pagpapabuti
ng estado ng Unibersidad o anumang
institusyong bukas at sumasabay sa pagbabago
at handa sa integrasyon at/o multidisiplinaryong
pagtataguyod ng pagkatuto.
Papel sa Pagsusuri
Sinabi ni Cruz (2003), ang pagkikritiko sa ating
bayan ay tulad ng pagtawid sa kalye sa Maynila.
Pinatutunayan nito ang gawaing panunuri sa
bansa ay pagtitiyak ng interpretasyon batay sa
sariling karanasan at kaalaman. Napakaraming
sikolohiya ang maaaring ilapat katulad ng
maraming sasakyang maaaring sampahan at
kabanggain ng manunuri habang tumatawid sa
daan.
Isinasagawa ang pagsusuri sa layong
maitampok ang anumang anyo ng teksto
(panitikan, isyu, kalakaran at mismong tao). Ito
ay nangangahulugan ng pag-alam, pagtantya,
pagkilates, pagtimbang, pagbubusisi, pagsipat,
pagpuna at kritika. Maaaring ito ay politikal at
pampanitikan kung nakaugnay sa larang-
akademiko.
Maaaring gawing sanggunian ang mga
sumusunod na tanong sa panunuri.
1. Ano ang sinasabi ng teksto?
2. Paano ito sinabi/ sinasabi?
3. Kailan ito nabuo?
4. Sino ang bumuo?
5. Para kanino ito?
Binabasa ang teksto batay sa paraang
tekstuwal, kontekstuwal at pagbasa sa
subteksto at intertekstuwal.
 Ang pagsusuri ay tekstuwal kung ang tuon nito
ay nilalaman at elementong bumubuo rito.
Walang puwang sa ganitong pagsusuri ang
intensyon ng awtor at ang paghahari ng
damdamin sa teksto.
Kontekstuwal naman ang pagsusuri kung ang
binibigyang diin ay ang kondisyong (lipunan at
kasaysayan) namamayani sa teksto.
Samantala, binabasa ang sub-text kapag
nakatuon sa mga detalyeng hindi hayagang
sinasabi ng teksto.
Kapag nagkakaroon ng pag-uugnay ng teksto
sa iba pang anyo ng teksto sa proseso ng
pagsusuri ito ay tinatawag na pagsusuring
intertekstuwal.
ARALIN Aralin 2-4 Mga Gawaing
Pangkomunikasyon ng mga Pilipino
PAUNANG PAGTATAYA
1. Ito ay proseso ng pagpapalitan ng
impormasyon o interaksyon ng mga tao
sa isa’t isa.
2. Sino ang madalas na kalahok sa
umpukan sa loob ng klasrum?
3. Dahil sa makabagong _________ ay
nakabubuo pa rin tayo ng komunikasyon
kahit na malayo ang agwat natin sa isa’t
isa.
4. Ang uri ng komunikasyong ito ay
karaniwang ginagamitan ng kilos ng
parte katawan na maaaring kumpas ng
kamay, galaw ng braso, taas ng kila’y at
iba pa.
5. Ito ay uri ng komunikasyon na
ginagamitan ng pagsusulat o
pagsasalita upang makabuo ng
talastasan.
NILALAMAN
1. TSISMISAN: ISTORYAHAN NG
BUHAY- BUHAY NG MGA
KABABAYAN
Ang tsismisan ay itinuturing na isang
pagbabahagian ng impormasyong ang
katotohanan ay di-tiyak. Ito ay maaaring totoo,
bahagyang totoo, binaluktot na katotohanan,
dinagdagan o binawasang katotohanan, sariling
interpretasyon sa nakita o narinig, pawang haka-
haka, sadyang di-totooo o naimbentong kwento.
Ang tsismisan ay nagaganap hindi lamang sa
Pilipinas. Gossip, rumor, hearsay,
scuttlebutt o chatty talkang ibang katawagan dito.
Sa Español naman ay chismes.
Sa kabila ng negatibong konotasyon, ang
tsismisan ay bahagi pa rin ng daynamiks ng
interaksyon ng mga Pilipino sa kapwa at
maaaring nakapagbibigay sa mga magkakausap
ng sikolohikal na koneksyon at kultural na
ugnayan sa lipunang ginagalawan.
Samakatuwid, ang implikasyon nito’y kailangan
ng matinding paghimok sa mga Pilipino na
iderekta ang tsismis sa layong ito’y patotohanan
o pasubalian - ang transpormasyon ng tsismis
na walang kasiguraduhan ang katotohanan
tungo sa pagiging balita na batay sa empirikal at
kritikal na pagsusuri. Sa mga mapaglaro ang
isipan na sangkot sa social marketing, maaaring
magamit ang tsismis para takamin ang mga tao
hinggil sa isang bagong teknolohiyang
panlipunang maaaring ilako para mapakinabang
ng marami. Sa politikal na pananaw, ginagamit
ng mga naghaharing-uri ang tsismis bilang
“instrumento ng kapangyarihan” para linlangin
ang mga taumbayan.
• Obserbasyon ng unang tao o grupong
nakakita o nakarinig sa itsinitsismis
• Pabrikadong teksto na nagmamanipula o
nanlilinlang sa isang grupo o sa madla.
 2. UMPUKAN: USAPAN, KATUWAAN,
AT IBA PA SA MALAPITANG
SALAMUHAAN
Ang umpukan ay impormal na paglalapit ng tatlo
o higit pang magkakakilala upang mag-usap
nang magkakaharap. Likas na sa umpukan ang
kwentuhan kung saan may nagpapalitan,
“pagbibigayan, pagbubukas-loob at pag-
uugnayan ng kalooban.”
Sa umpukan ng mga Pilipino’y madalas
talagang maisingit ang biruan, na minsan ay
nauuwi sa pikunan.
Naniniwala si Enriquez (1976) na taal na sa
maraming Pilipino ang pagkapikon dahil sa
“isang kulturang buhay na buhay at masigla
dahil sa pagbibiruan” Nangyayari ang umpukan
hindi lamang sa kalye dahil madalas ding may
nag-uumpukan sa paaralan, opisina, korte at
batasan.
Sa isang komunidad at maging sa iba’t ibang
lugar sa loob nito kagayang paaralan at
tambayan sa kanto, ang umpukan ay isang
masasabing ritwal ng mga Pilipino para
mapanatili at mapalakas ang ugnayan sa
kapwa.
Sinasabing maaaring ihalintulad sa Maieutic
method o Socratic method ang umpukan sa
pagkatang dialoging isinasagawa ay nakabase
sa pagtatanong at pagsasagot sa mga aspeto o
diskursong tinatalakay upang mas lalong
pasiglahin ang mga kritikal na pag-iisip at upang
ilabas ang mga ideya at pinagbabatayang
pagpapalagay.
Ang mga kalahok sa umpukan ay iyong kusang
lumalapit para makiumpok, mga di sadya-
sadyang nagkalapit – lapit o mga niyayang
lumapit.
Kagaya ng tsismisan walang tiyak o planadong
pag-uusap sa umpukan ngunit hindi gaya ng
tsismisan ang umpukan ay maaring dumako sa
seryosong talakayan mainit napagtatalo,
masayang biruan, malokong kantiyawan at
maging sa laro at kantahan. Sinasabing ang
mga paksa ng umpukan ay hindi rin planado o
pinag-isipang mabuti – maaring tungkol sa
buhay – buhay ng mga tao sa komunidad,
magkakapareho ng interes ng mga nag-
uumpukan, o mga bagong mukha at pangyayari
sa paligid.
3. TALAKAYAN: MASINSINANG
PALITAN AT TALABAN NG
KAALAMAN
Ang talakayan ay pagpapalitan ng ideya sa
pagitan ng dalawa o higit pang kalahok na
nakatuon sa tukoy na paksa. Ang talakayan ay
maaring pormal o impormal at pwedeng
harapan o mediated o ginamitan ng anumang
midya.
Ang pormal na talakayan ay karaniwang
nagaganap sa mga itinakdang pagpupulong at
sa mgapalabas sa telebisyon at programa sa
radyo kung saan pinipili ang mgakalahok.
Sa kabilang banda ang impormal na talakayan
ay madalas na nangyayari madalas sa umpukan
at minsan sa tsismisan o di-sinasadyang
pagkikita kaya may posibilidad na hindi lahat ng
kalahok ay mapipili.
Ang layon ng talakayan ay pagbusisi sa isyu o
mga isyung kinakaharap ng:
Nahahasa ang kakayahan ng isang tao sa
pagsasalita, pagpapaliwanag at
pangangatwiran sa pamamagitan ng talakayan.
Nagkakaroon ng talakayan sa oras na
magkaroon ng hindi pagkakaunawaan hingil sa
mga isyu o detalye na nangangailangan ng
paglilinaw upang mangibabaw ang
katotohanan.
4. PULONG- BAYAN: MARUBDOB NA
USAPANG PAMPAMAYANAN
Ang pulong bayan ay pagtitipon ng isang grupo
ng mga mamamayan sa itinakdang oras at
lunan upang pag-usapan nang masinsinan,
kabahalaan, problema, programa at iba pang
usaping pampamayanan.
Madalas itong isinasagawa kapag may
programang pinaplano o isasakatuparan, may
mga problemang kailangang lutasin at may mga
batas na ipatutupad sa isang komunidad.
Depende sa layon, maaaring ang mga kalahok
sa pulong bayan ay mga kinatawan ng iba’t-
ibang sektor sa isang pamayanan, mga ulo o
kinatawan ng mga pamilya o sinumang
residenteng apektado ng paksang pag-uusapan
o interesadong makisangkot sa usapin.
Isang halimbawa, sa isla ng Calauit sa
Busuanga, Palawan ang tradisyunal na
“saragpunan” o tipunan ng mga tagbanua ay
nagaganap sa isang malilim na lugar kung saan
may malalaking batong nakaayos nang pabilog
na nagsisilbing upuan ng mga kalahok sa
pulong.
5. KOMUNIKASYONG DI- BERBAL:
PAGPAPAHIWATIGAN SA
MAYAMANG KALINANGAN
Ang komunikasyong di-berbal ay paraan ng
pagbabatid ng kahulugan o mensahe sa
pamamagitan ng samot- saring bagay maliban
sa mga salita. Malaking bahagi ng anumang
komunikasyon ng tao ay mga di-berbal na
pahiwatig.
Talamak din sa midya ang mga di-berbal na
pahiwatig hindi lamang dahil madalas tampok
sa maraming midya ang mukha at katawan ng
tao, kundi dahil ang kahulugan ng mensahe ay
hinuhubog din ng mismong uri at katangian ng
midya kung saan ito nakapaloob.
Sabi nga ni Marshall Mc.Luhan, “ang midyum
ay ang mensahe” (Griffin, 2012).
Hitik ang kulturang Pilipino sa komunikasyong
di-berbal na maoobserbahan sa mga taong
kalahok sa pakikisalahuma sa mga bahagi ng
katawan ng mga kahalok hanggang sa espasyo
sa pagitan ng nakikisalamuha.
Ang komunikasyong di-berbal ay naisasagawa
sa pamamagitan ng mga sumusunod;
6. MGA EKSPRESYONG LOKAL TANDA
NG MASIGLA AT MAKULAY NA
UGNAYAN AT KUWENTUHAN
Ang mga ekspresyong lokal ay mga salita o
pariralang nasasambit ng mga Pilipino dahil sa
bugso ng damdamin kagaya ng galit, yamot,
gulat at pagkabigla, pagkataranta, takot,
dismaya, tuwa o galak.
May mga ekspresyon din ng pagbati,
pagpapasalamat o pagpapaalam sa iba’t ibang
lugar sa Pilipinas. Sa talastasang Pilipino, ang
mga lokal na ekspresyon ang nagpapaigting at
nagbibigay kulay sa mga kuwento ng buhay at
sumasalamin sa kamalayan at damdamin ng
mga Pilipino.
Sabi nga ni Walter Fisher, ang tao ay isang
makuwentong nilalang at anumang anyo ng
komunikasyon ng mga tao ay dapat tiningnan
bilang naratibo o kuwento (Griffin, 2012, p. 308).

Ang buhay ay mga kuwento at ang kuwento ay

tungkol sa buhay. Ang buhay ng mga Pilipino ay
mga kuwentong nakalapat at sumasalamin sa
kasaysayan, kultura, ekonomiya, pulitika at
kaligiran ng lipunang Pilipino. Bahagi ng mga
kuwentong ito ang mga lokal na ekspresyon.

Sa Timog Katagalugan at iba pang mga rehiyon,

halimbawa ng mga palasak na ekspresyon ang
“Nakupo!” at “Susmaryosep!” na sinasambit
dahil sa pagkagulat, pagkabagabag o pag-
aalala; “Ewan” at “Ewan sayo” para sa kawalan
ng tiyak na sagot, sa sadyang pag-iwas
nakakapagbitaw ng mga salitang makakasakit o
di tahasang pagsasabing “bahala ka sa buhay
mo!”