LEKSIONI NR 6. KIMI :KLASA IX PERIUDHA IIT PRILL-QERSHOR 51 Shpejtésia e reaksioneve kimike ¥XVI_____ 52 Veprimtari praktike: Matja e shpejtésisé sé reaksionit kimik | 53 _ Faktorét qé ndikojné né shpejtésiné e reaksioneve kimike xvi 54 Ndikimi pérgéndrimit né shpejtésing e reaksionit kimik 55 _Ndikimi i temperaturés né shpejtésiné e reaksionit kimik 56 _Ndikimi i sipérfaqes sé kontaktit né shpejtésiné e reaksionit kimik 57 Katalizatorét 58 Pérdorimet e katalizatoréve | 59 Veprimtari praktike: XxX 60 Ushtrime jonet endotermike | 0m 64 Veprimtari praktike: } 65 Ushtrime XXXIID 66 __Pérséritje a - _| Test pérmbledhés 3 | 8 Projekt (ora e treté) . oo | ) Projekt (ora e katért) XXXV-70.__Diskutim dhe vierésim portofoliRezultatet e t8 nxéni Kompetenca ¢ komuni PLANIFIKIMI I TREMUJORIT TE TRETE, PRILL - QERSHOR LENDA: KIMI SHKALLA: IV KLASA: Ix ipas Kompetencave ky¢ imit dhe shprehurit Nxénési/ja: merr pjesé né bashktbisedime me moshatarét dhe té rriturit pér tema me interes mésimor dhe shogéror duke béré pyctje, dhéné pérgjigie dhe veguar informacionin kryesor: transmeton sakté té dhénat e mbledhura pér njé temé konkrete né formé tekstuale, numerike, ver- bale, elektronike apo né ndonjé formé tjetér té té shprehurit; prezanton para té tjeréve njé projekt pér njé temé té dhéné, t€ pergatitur veté ose né grup, duke gér- shetuar format e komunikimit verbal dhe elektronik, si dhe veprimin praktik; pérshkruan me gojé dhe me shkrim njé ngjarje 18 lexuar ose t& dégjuar duke ruajtur rrjedhén logiike t8 saj; analizon pérmbajtjen dhe kuptimin e nocioneve (koncepteve) té reja duke pérdorur leksikun e pér- shtatshém; identifikon burime t& ndryshme informacioni pér arsimim dhe orientim profesional, si dhe zhvillon njé plan individual pér zhvillimin e karvierés sé tij Kompetenca e té menduarit Nxénési/ja: paraget né forma té ndryshme (me goj pérforcu- ar mendimin apo qéndrimin e vet pér njé problem nga fusha té caktuara; pérzgjedh dhe klasifikon informacionin nga burime té ndryshme né bazé t& njeé kriteri (& caktuar pér njé temé konkrete (he e pérdor pér marrjen e njé vendimi apo pér zgjidhjen ¢ njé problemi/detyre; analizon njé punim (p.sh., é, studim shkencor etj.) duke gjetur analogii dhe dal- lime mefmunime t& ngjashme nga autoré té ndryshém; 18 shkruar, grafike, me simbole) argumente pér té pérpunon idené e vet nnjé projekt me shkrim pér njé géshtje té caktuar duke propozuar gellimin, aktivitetet Kryesore, afatet, vendin, personat, materialet dhe mjetet e nevojshme pér kryerjen e tyre dhe parashikon pengesat ¢ mundshme gjaté realizimit; argumenton ndérmarrjen ¢ hapave konkreté (& cilét gojné né pérfundimin e njé detyre/veprimtatie,7gjidhjen e njé problemi, té ndonjé punimi ni klasé/shkollé apo gjetiu; demonstron zgjidhjen ¢ njé problemi (t matematikés, gjuhésor efj.) bazuar né té dhénat tekstuale, numerike, eksperimentale t detyrés, e eila realizohet né klasé/shkollé apo jashté saj, argumenton ecurin€ pér arritjen ¢ rezultatit; interpreton njé rregull, koncept apo proces té caktuar duke ¢ ilustruar atéme shembuj konkreté nga situata té jets sé pérditshme me shkrinvme gojé; identifikon me ané té krahasimit dallimet dhe ngjashmérité midis ligjeve dhe dukurive q& ndodhin né natyré me ato né shogéri duke véné né dukje lidhjen shkak-pasojé midis kétyre dukurive Kompetenea et si/ja: mn né formé té shkruar, grafike, et), informacionin/ faktet pér njé tems; vegon me ané kave té ndryshme pjesét sipas rénd dhe nevojés pér temén/detyrén e dhéné; shfrytézon né ményré efikase fjalorét, enciklopedité dhe teknologjing informative apo burime tjera per zhvillimin e njé ideje/projekti me bazé klaseishkolle ose jashté sajs parashtron pyetje pér géshfje té ndryshme dhe organizon mendimet pér t8 gjetur pérgjigie pér temén apo problemin e caktuar duke evidentuar pérparimin/véshtirésité deri né zgjidhjen pérfundimtare; paraget/skicon ideté e veta pér couriné dhe ményrén ¢ zhvillimit t& njé veprimtarie duke € argumen- tuar para t& tjeréve; prezanton né ményré té pavarur udhézimet/simbolet e dhéna né libér, skic8, plan, partituré muzikore, skenar, koreografi ef, p irmbushur njé veprim, aktivitet ose detyré q& kérkohet prejtij/saj; shfrytézon né ményi dukekla- sifikuar informacionin e njohur nga ai i panjobur si dhe até q éshté i pagarté; pérdor elementet e portofolit personal pér vet&vlerésimin dhe identifikimin e anéve té forta, i shfryté- zon ato pér pérparimin né mésime dhe pér orientimin pér karvier’. t€ temés sé dhéné 18 efektshme teknika t& ndryshme gjaté t8 nxé Kompetenca pér jetén, sipérmarrjen dhe mjedisin Nxénési analizon pasojat qé sjell démtimi i mjedisit pér jetén e njeriut dhe biodiversitetit duke i paragitur ideté né formé 1 shkruar ose né ndonjé forme tjetér te t shprehurit, jep mendimin dhe géndrimin e vet pér kété géshtje, si dhe organizon aktivitete pér mbrojtjen e mjedisi pérdor programet kompjuterike pér pérpunimin e té dhénave dhe paragitjen e vizatimeve/dia- grameve té nevojshme pér pérgatitjen e materialeve individuale apo/dhe publikimeve t& ndryshme té shkollés; pérdor materiale, burime t&ndryshme informimi dhe tehnologjin€né shkolé dhe néjetén & pérdit- shme si ndihmé pér pérparimin né mésime dhe pér orientim né karrieré;‘+ propozon kriteret pér viersim t& paanshém t& njé veprimtarie sportive, shkencore, teknologiike, ar-tistike, etj., (anétar jurie té ngritur né nivel klase, shkolle apo shoqérie civile), Kompetenca personale + vleréson vierin ushqyese 18 ushgimeve qé konsumon, duke i klasifikuar ato né bazé té nevojaveté individit pér to né situata + téndryshme (gjaté stingve, sémundjeve etj.); + argumenton nevojén e respektimit t& regjimit ushgimor t& shndetshém dhe t& regjimit ditor, javor apo mujor sipas udhézimeve té lexuara ose té d¥gjuara nga mjeku gjaté njé diskutimi né klasé, shkollé apo né familje; + vleréson domosdoshmériné e kushteve higjienike pér pérgatitjen dhe konsumimin e ushqimeve dhe pijeve, shpjegon rrethanat e mundshme té helmimit nga papastértia; + dallon sjelljen korrekte nga ajo jo korrekte giaté punés né grup ose né situata emocionale dhe pro- pozon masat pér parandalimin/tejkalimin e tyre; + shpjegon réndésiné e identifikimit té personave dhe shérbimeve kompetente t& nevojshme pér mbéshtetje né situata qé konsiderohen potencialisht té mezikshme pér shéndetin fizik dhemendor; + pérshkruan mundésité, rreziget, pasojat ¢ infeksioneve, sémundjeve seksualisht t& transmetueshme duke sqaruar ményrat dhe mjetet pér parandalimin © tyre népérmjet formave t& ndryshme t& prezan- timit (18 folur, 1€ shkruar, grafike, pllakate, pamflete, apo lojé teatrale, performancé artistike etj.); + reagon ndaj sjelljeve negative duke identifikuar shkaget e paragitjes dhe pasojat e mundshme ér théndetn dhe miréqenien e individit (p.sh. pérdorimi i duhanit, alkoolit apo drogés) et. Kompetenca qytetare Nxénési/ja + paktikon t& drejtat dhe detyrimet si qytetarnésituata Konkrot jets s& péritshme, né shkollé, komunitet ose gjaté diskutimit dhe respektimit t€ mendimit té tjetrit; + reagon ndaj personave té cilét shkelin, cénojné ose mohojné t& drejtat ¢ t& tjeréve duke i ilustruar kéto sjellje me shembuj té figurave té shquara historike, personazheve nga letérsia a filmat si dhe arsyeton pasojat € kétyre veprimeve pér individin, grupin dhe komunitetin; + solidarizohet me personat né nevojé ose té rrezikuar, duke ndérmarré veprime konkrete pér afrimin e ndihmés sipas nevojés qé kané; + identifikon paragiykimet apo dukurité jo té mira ng klasé, shkollé apo né komunitet, mban géndrim ndaj tyre duke propozuar veprime konkrete parandalimi,Kompetenca digiitale Nudnési/ja: pérdor TIK-un pér té lehtésuar procesin e té nxénit dhe pér té rritur efektivitetin né mésimnxénie; pérdor mjetet multimediale pér té bashképunuar me persona té tjeré dhe pér té rritur produktivitetin e tij dhe t& nxénit efektiv; bashképunon me moshatarét ¢ tij duke pérdorur mjetet e telekomunikacionit bashképunues, pér té hetuar tema mésimore, pér té zgjidhur géshtje dhe probleme q& mund té lindin né shkollé dhe jashté saj; pérdor me saktési komandat e avancuara t& programeve standarde pér pérpunimin e teksteve, tabe- lave, videove e fotografive pér prezantime; krijon animacione origjinale ose dokumentaré duke u bazuar tek ngjarjet e komunitetit dhe mjedisit shkollor; pérdor aftésitt ¢ t& menduarit kritik pér té planifikuar, hulumtuar e menaxhuar projekte, pér té zhvil- luar strategji, pér té zgjidhur problemet dhe arrin vendimmarrje, né baz& t& informacionit té fituar duke pérdorur mjetet dhe burimet e dubura digjitale.PLANIFIKIMI I TREMUJORIT II Prill~ Qershor (20 javé x2 oré = 20 oré) Kapitull: Shpejtisia e reaksioneve kimike - 9oré Kapitulli: Reaksionet termokimike - 11 oré Gjithsej: 20 0r& RR fremariza fave |rema ituatd e parashikwar e etodologiia Wierésimi Burimer Fé nxénit [| Tematika 1 26.7. Shpejtésia ereak- Marrim dy gota ga te 1 cllatEksperiment! Veprimarl PErakiivizininfTekst Kimia 9, 2 sionit wedhim sheger, nerén e leximit drejtar até ons st libri, gore ‘Tematika: razojmé kurse tetrén€ até koncepti fnesimi, imike, shkumésa Diversiteti (7 or8) gro, ku dot tetet mé Je ngyra, acid 2 Shpitsiaereake PPPS shear Eksperimenti demonssinin mE ‘Néntematika: : Shogérité farmaceutike cubimi t demonstrimin jy irit magnezi, Shpejtisia e a unojné per t&krijuarilage _ Reflekto /Reflekto ; ilindr i reaksioneve A shpejtojné ose yeflekto sperimenteve —byallézuar kimike (9 oré) hgadalésojné reaksionin. | Jr ore tears, 74. Shpejtésiae reak- _ Bituata e parashikuar né (Marrédhénie pyetje/ er aktivizimin [eksti Kimia 9, a | Lore ushtrie, sionitdhe tempera feks eaigie at or8s 58 bi, gota kimike, 1 ore pérséritje, ura, ole t specializuara né pnésimit fretésiré ¢ sulfatit te V ore detyré ur mielli bie né pluhur né pe ’ér demonstrimin: atriumit letér eksperimentale, 1 2 Shpeitésia € reak- Kontakt me nje sipérfage _Pérvijimiikoncepteve ihe pérshkrimine Hiagram, me kuadrate Ore projekt sionit dhe sipérfagia © biperthenshkendija Pino ksperimenteve Per the e shénar me Kontakt eprimtari e leximit t& lemonstrimin dhe kryq retuar shlrimin Abe nigpanesim — Hsperimeneve | 7 Shpejtesia © Tona filo hante nie Diskatimi i ideve er akivizimin __fTeksti Kimia 9, 6 reaksionit dhe sandvig dhe buka né gojén e | Ndértimi i shprehive jjaté ores sé e-libri, goté katalizatoret sai illite shpérbehe} seudimore ynesimit ike, cinder i 2. Dery (faré ka ndodhur? Naija e mendimit Mé demonstrimin hkAll&zuar acid eksperimentale Eksperiment tine péchirinin Klohidrik fakroret qé ndikojne—_|Siuatae paasikuara& | demonstrimi, vzhgimi Lys eimemere holluar dhe i né shpetesine tekst Pyetje/perjigje érgendrua. resin Fogo, inpo 1. Ushtrime mbi (Situata ¢ parashikuar né tle /pérgligie ’ér shkrimin sakté té [Teksti Kimia 9, 3 siping « st rganiues raik elsioneve kimike fib lea tt teasiont Pembledhjee 3 demonstrimin _ardha,shumesa me Kinataeparasikuarné ——birukturur Kono]; ke peshisimine_jyra 2. peseije st taut ksperimenteve Hare koncept Tematika: 30 [Projekt Naikimi rganizintrmGndove pov Demonstrim er akiviainin eka Kinda, 10 | Ndérveprimet 10 i faktoréve né zrumbullimin ¢ materialeve né eksperimenti /debati fsjaté ors sé libri, letra pune, ort shpejtsiné © ispozcion tees, simit kamésa me Nentematika: reaksiont ar shrehen eal plselie Reaksionet Perini meseme enmne raterisle nga termokimik (1 2. Nétyshimi sraprake VP LPR jo tere or®) enegise ne inate parahikuar né Gore teri, reaksionet kimike —_fekst 1 ore ushtrie, 4 or8perstigje, 2 or® projekt, | Lore test | T B17. Hetim skencor [jane lend jogs, pra rganizuest graik Per demonstimin ets Kimia 3, 1D | par endét djegtse 1evojiten dhe gfaré pasojash [Dora e fshehté Stuhi ihe pérshkrimin e pe-libri, kapé | 2. Thellim njohurish: fjellin? mendimesh bksperimenteve ynetalike, lambé, Zajedhae lndeve vent uan wmesone se Parashikimi me temma be panienequee_ ermometé,kapese | | siise ia nga ede ate She paraprake he peeabiene Pte revista free lire dhe mee mie. W,.L,P.8 tere” bakencore, Stuhi mendimesh nciklopedi, atlas louik bp B2 |. Theli ojohurishs | Siuataeparashkuarn | Lapsat né mes er non sat ‘ff Kimi 4 Niehsimi i energjise | tekst Eksperimentikomente fing pa gabime we _elibr,termomet s& ushgimit érgiigje Pyetie- informacioneve # metalike, pllaka 2. Hatin shecor; | Sinaraeporashikanrne |S Maedheniet Nee, gt pNédryets oes Role r specializuara fihe pérshkrimin © hatriumi, oksid ajehsimeve 1g grupe Pérvijimi i -sperimenteve atrium, acid endoterike kaooepteve loridrikis 1, Fotosinteza dhe fT gjitha qeniete gjalla nt Harta semantike, Kubimi per ményren © [Teksti Kimia9, is frymémarrja atyré kryejné procesine _hkrimmi i shpejté hkrimit tbr, skema gé osintezés, duke thithur ocesit hpjegojn procesin e fenersjine diellore sinters dhe osintez8s dhe Demonstrimi frymemarrjes yuneinarres 2. Projekt: fieku holandez Van Helmont [Eksperimenti Fotosinteza dhe eu njé eksperiment pér t® Diskutimi /debati é—demonstrimin frymémarrja Jpuluar se nga e mente fuginé fm pérshkrimin ¢ Fritjae bimes dhe vértetoi se ksperimenteve cio energji vjen nga procesi i Fotosintezes 7 I Usherime mbi limi nga gjendja e lenget izuesi grafik, pyelje Per shpjeguar se fTeksti Kimia 9, 18 Feaksionet hoe te gazte eshte njé proces _jpergigie / argument i ndryshojne Jibr, letra té ermokimike idotermik se thithet ReflektoltefleKtoreflektoprogeset ardha, shkumésa me erg kzotermike dhe figiyra termometér, ndotermike fn metalike, lambe er t8shpjeguar se Kool, letra et [Eksperimenti fare i nryshojne nésuam, roe Persertje Jepen shembuj t& proceseve & Mendo punone dyshe Like dhe Inésuara dhe mxénésit eet percaktojn me efaré aksionesh kemi té bajme. is 1. Test pér tremujorin e | Punohet né ményré té Puné individual, lebaze tenivelit__[TekstiKimia 9, treté pril—gershor | pavarur kontroll vtjak, inimal, mesatar _fedibr,fleté format, 2. Projekt ~ Lendét | Krahasimi i indéve Demonstrimi, lemonstrimin dhe _evistashkencore, Setpoint | dee chernet Peccnins. ec ane tyre Diskutinv/debat ksperimenteve _fotografikePortofoli EVIDENCA TREMUJORE PER MBAJTJEN E VLERESIMEVE TE NXENESVE KLASA8- TREMUJORL...... INr [Emer Mbiemér T ‘Shénim:kyformatllogaritetnéA3, sirjedhimnumriinxénésveéshté méimadh. Njéléndé mundtéketé njéose dy fleté (ngatédyjafaget). 'Né varésité léndés mund té llogaritet edhe numriivierésimeve. Koliona e komenteve né fage A3 duhet té jeté mée gjaté.MODEL I PLANIFIKIMIT TE ORESMESIMORE KIMI IX Oré 45 minutéshe (Fusha hkencat natyrore |Lénda: Kimi_| Shkalla: 4 _[Klasa: 9 ‘ematika: Shpejtésia e reaksioneve kimike Situata e té nxénit: Sipas rastt. ‘ema mésimore: Shpejtésia e reaksionit dhe temperatura ezultatet e té nxénit sipas kompetencave | Fjalé ‘é fushés sipas temés mésimore Shpejtésia e reaksionit dhe Nxenesifja temperatura Pérpla | + pérshkruan dhe shpjegon se si ndikon temperatura né shpejtésiné e jae grimeave | reaksionit —_ a Burimet: Lidhja me fushat e tjora ose me feksti i nxdnésit Kimia 9, e-libri, gote temat ndérkurrikulare: konike, treiésiré ¢ tiosulfatit t& natriumis Fizika Jeter e vizatuar me kryq, letér, diagrame. Biologj ia Matematika — Metodologjia dhe veprimtarité e nxénésve PNP Organizimi i orés sé mésimit | Fazate Strategjité mésimore —_ Veprimtarité e nxénésve | Organizimi |_strukturés - Parashikimi Diskutimi i ideve os pergiigie: __| Neértimi i Role té specializuara n& Ndértimi i shprehive Pung me grupe njohurive frupe widimore | Pérforcim ‘jimi i koncepteve _ Nxitja e diskutimit | Lidhja e temés me njohurité e méparshme: Marrédhéniet pyetje - pérgiigie Nxénésit lexojné géshtjen e paré t@ mésimit né fagen 84 18 tekstit t@ nxénésit, Ata duhet t& hartojné pyetje kuncrejt njéri-tjetrit né grupe né dyshe. Blerta dhe Agroni gatuan patate né té njéjtén kohé por né temperatura & ndryshme Blerta i gatoi né temp. 20 grad, kurse Agroni né 200 grade. ~ Ku u gatuan mé shpejt patatet dhe pse? ~A ndodh késhtu dhe né reaksionet e tj~A shpejtohet lévizja e grimeave nga rritja etemperaturts? ~ Cilat jané disa nga mjetet qé na nevojiten pér kététemé? Ndértimi i njohurive: Role té specializuara né grupe Klasa ndahet né gjashté grupe me nga pesé nxénés. Cdo grup realizon njé ndarje t& detyrave brenda grupit népérmjet eksperimentit. Nxénési/ja 1: Laboranti pérgatit mjetet e punts: goté konike, tretésiré e tiosulfatit w natriumit, letér e vizatuar me kryg, letér diagrame. Nxénési/ja 2: Kimisti pérgatit substancat né sasiné e duhur dhe pérqendrimin e dubur. ‘Zhatuesi zhvillon konkretisht népérmjet eksperimentit. Pér kété ai veproi né kété ményré ———balona korike XQ —_ —_ AX tretésira e tiosulfatit, ténatiumit dhe leva e vizatuar acidit klorhidrik me nj kryq Vézhguesi: reaksio: squfur té ngurté. Shur balonés konike. i tretésirés sé tiosulfatit té natriumit me acid Klothidrik jep si produkt edhe hpejt, ajo nuk do ta shohé me kryqin e vizatuar né letrén e vendosur poshté Raportuesi: raporton pér punén se si u zhvillua brenda grupit, pasi secili grap vepron né ményré t8 pavarur gjaté veprimit t& tretésirés sé tiosulfatit & natriumit me acid Klorhidrik prodhohen katér produkte: tiosulfat natriumi + acid klothidrik — klorur natriumi + ujé + dyoksid squfuri + squfur Nag$903 +2HCI + 2NaCl + H70 4809+ § Squfuri q& formohet, ésht& né gjendje té ngurté, i patretshém né ujé, prandaj tretésira turbullohet. Eksperimenti u pérsérit duke pérdorur acid né katér temperatura té ndryshme. Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve té arritura: Pérvijim i konceptit Mésuesja/i pér té pérvijuar sa mé sakté dhe qarté konceptet ¢ marra realizon njé detyré praktike, me tt shkruajné dhe evicentojné eksperimente té ndryshme qé kryhen pér verifikimin ¢ temperaturés né shpejtésiné e reaksionit. Ai/ajo i vé nxénésit né prové vi kryejné ané té sé cilés synon gé nxéi dy here 1 gjitha provat, pér té zvogéluar gabimin né minimum prandaj i orienton t& paragesin njétabelé gé sqaron shpejtésiné e reaksionit né varési (& temperaturés. Koha gjaté sé cilés kryqi né letér béhet i padukshém Temperatura e 1 2 Mesatarja acidit | | 20 244 I 240 242 _ 30 ng) —_aT 18 40 [39 61 1 ae) 67 32 31 Vierésimi_ Gjaté késaj ore, nxénési/ja vlerésohet pér: ~aktivizimin gjaté orés sé mésimit; - shkrimin ¢ reaksioneve kimike, si dhe ilustrimin e tabelave dhe diagrameve. Detyrat dhe puna e pavarur Rubrika Konirolloni njohurité né faqen 85 té tekstit.