AP (Aralin 5)

Paksa1

ANG DISIPLINA AY MAHALAGA

Sa panahon ng kalamidad, ang pagkakaroon ng disiplina at kooperasyon sa pagitan ng mga mamayan at pamahalaan ay
mahalaga. Ito ay sapagkat lahat ng magiging problema at suliranin ay agarang masosolusyunan at malulutas.

Walang magiging prolema at mapapanatili ang kaligtasan ng bawat isa kung ang mamayan ay susunod sa mga kagustuhan
at patakaran ng pamahalaan tuwing may kalamidad.

Mahalaga rin ito upang mas maisaayos ng pamahalaan ang mga kautusan na dapat sundin ng mamamayan dahil kung
walang disiplina at kooperasyon ang mamamayan at hindi susunod sa utos ng pamahalaan isang malaking pagsubok at
hamon ito kung hindi sila magkakaisa at magtutulungan, mawawalan ng saysay ang ginagawang pagahahanda ng
pamahalaan tuwing may kalamidad.

Ang disiplina ay nangangahulugan ng pag-kontrol sa sarili ng gumawa ng masama, o ang pagsunod sa mga alituntunin na
alam mong tama, at ang pagpapakita ng kabutihang asal.

“Discipline determines your level of success”

Ang disiplina sa sarili ay tumutukoy sa wastong paggamit ng sariling oras at pagkontrol sa mga bagay na kaya nating
kontrolin ayon sa ating sarili. Ito ay mahalaga upang maging produktibo at makagawa tayo ng mga bagay ng naaayon sa
tama.

Ang disiplina ay nangangahulugan ng pag-kontrol sa sarili na gumawa ng masama, o ang pagsunod sa mga alituntunin na
alam mong tama, at ang pagpapakita ng kabutihang asal.

Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay ang pagtukoy sa kung ano ang tama o mali, hindi ka mahihirapan
makipagbalagtas sa iyong kapwa, at siyang pinakamabisang gabay sa lahat ng bagay gaya ng pag-aaral.

Mahalaga ang disiplina at isang esensiya ito upang umunlad ang isang bansa. Ito ay sapagkat agng disiplina ay pagsunod
ng walang pagtutol at pag-ayos sa sarili upang maging maayos at angkop, at maging kagalang-galang.

Ang kabataan dapat ay maging disiplinado at ang kanilang pandinig at mata ay ituon sa tamang gawin at ang kanilang
kilos ay dapat angkop sa kanilang edad at kasarian.

Sa mga kalalakihan at kababaihan, mahalaga ang disiplina sa sarili upang kayo ay igalang. Dapat ang inyong kilos at
pananamit ay may disiplina at kagalang-galang sa mga karapatang tinatamasa.

Ang pagiging disiplina ay siyang nagpapaunlad sa isang bansa. Kabalikat ang pagtutulungan, uunlad ang ating bayan. Sa
ating sarili, ito ay magging gabay natin at ito ang magiging repleksyon ng ibang tao sa iyo.

Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay mahalaga hindi lamang para sa ating kung hindi pati na rin sa mga tao sa ating
kapaligiran. Narito ang ilan pang mga kahalgahan ng pagkakaroon ng disiplina sa iyong sarili:

Image: “Discipline is the bridge between goals and accomplishments”

- Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay nakatutulong upang tayo ay maging produktibo.

- Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay nakatutulong upang tayo ay maging produktibo.
- Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay nakatutulong upang magawa natin ang mga trabaho o gawain na
ibinigay sa atin.
- Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay nakatutulong upang mapangalagaan natin ang ating kapaligiran. Isang
halimbawa nito ay ang pagtatapon ng basura sa tamang basurahan.

Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay mahalaga hindi lamang para sa ating sarili kung hindi pati na rin sa mga tao sa
ating kapaligiran. Narito ang ilan pang mga kahalagahan ng pagkakaroon ng disiplina sa iyong sarili:

- Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay magdudulot ng mas matiwasay na pamumuhay, tahimik na

pamumuhay, tahimik na bansa at isang matagumpay na bansa.
- Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay magsasanhi ng mas maagang pagtatapos ng mga estyudante sa kanilang
pag-aaral. Mas maraming kabataan ang magiging propesyonal, mas maraming kabataan ang aasahan na magiging
pag-asa ng ating bayan, at mas nakasisiguro tayo na magkakamit tayo ng mas maganda at maayos na bukas
 - Ang pagkakaroon ng disiplina sa sarili ay nangangahulugan lamang na meron kang pagpapahalaga sa iyong sarili
maging sa iyong kapwa.

Disiplina ay napakahalaga sa pang araw-araw na pamumuhay dahil ito ang magiging susi natin sa ating tagumpay. Ang
mga sumusunod ay ilan lamang sa maari nating gawin upang maipakita ang pagkakaroon natin ng disiplina sa ating sarili:

- Pagpasok sa paaralan o sa trabaho sa tamang oras

- Paggawa ng mga takdang aralin na ibinigay ng guro
- Pagtulong sa mga gawaing-bahay
- Pagkontrol sa sarili na huwag magbisyo gaya ng pagsisigarilyo, labis na pag-inom ng alak, at ang pagkululong sa
ipinagbabawal na gamot.
- Pagkontrol sa mga adiksyon na maaaring makuha gaya ng paglalaro ng online games at pagsusugal
- Pagkontrol sa oras ng panonood ng telebisyon o ang pagbabad sa paggamit ng smartphone at kompyuter.

Paksa 3

Maaaring umatake kahit kailan ang anumang klase ng kalamidad. Ang mga pagbanta, landslide o pagguho, lindol,
buhawi, at ang terorismo na likha ng tao ay ilan lamang sa mga iba’t-ibang kalamidad na ating nararanasan sa paligid.

Ang paghahanda sa sakuna ay tumutukoy sa mga hakbang na ginagawa upang maghanda at mabawasan ang mga epekto
ng mga sakuna. Iyon ay upang maiwasan ang mga sakuna, mapagaan ang kanilang epekto sa mga mahihinang
populasyon, at mabisang makayanan ang kanilang mga kahihinatnan.

Ang paghahanda sa isang sakuna ay nagbibigay ng isang daan upang mag-disenyo ng mabisa, makatotohanan, at pinag-
ugnay na pagplaplano.

Binabawasan nito ang pagdoble ng mga pagsiskap at tinataasan ang pangkalahatang pagiging epektibo ng mga
pambansang samahan at mga kasapi sa sambahayan at pamayanan na naghahanda sa kalamidad.

Ang aktibidad na pagahahanda sa kalamidad na kabilang sa mga hakbang sa pagbawas ng peligro ay maaaring maiwasan
ang mga sitwasyon ng kalamidad at nagreresulta din sa pagliligtas sa mga buhay at kabuhayan sa panahon ng anumang
sitwasyon sa sakuna, na nagpapagana sa apektadong populasyon na bumalik sa normalidad sa loob ng maikling panahon.

Ang paghahanda sa sakuna ay isang tuloy-tuloy at pinagsamang proseso ng nagreresulta mula sa isang malawak na hanay
ng mga aktibidad at mga paraan sa pagpapabawas ng peligro kaysa sa isang natatanging aktibidad ng sektoral nang mag-
isa.

Kinakailangan nito ang mga kontribusyon ng maraming iba’t-ibang mga lugar – mula sa pagsasanay at lohistika,
hanggang sa pangangalaga ng kalusugan, paggaling, pagbangon ng kabuhayan hanggang sa pag-unlad ng institusyon.

Mitigation

Recovery Preparedness

Response

Mayroong apat na yugto ng sakuna. Tinutulungan ng modelong ito ang mga isyu na nauugnay sa paghahanda sa sakuna
pati narin ang pagbawi ng ekonomiya at negosyo pagkatapos ng isang sakuna.

Ang bawat yugto ay may mga partikular na pangagailangan, nangangailangan ng magkakaibang mga kagamitan, diskarte,
at mapagkukunan at naharap sa iba’t-ibang mga hamon.

Mitigation (Pagpapagaan)

Ang mga hakbang sa pagpapagaan ng kalamidad ay ang mga nag-aalis o nagbabawas ng mga epekto at peligro ng mga
panganib sa pamamagitan ng mga maagap na hakbang na ginagawa bago maganap ang isang emergency o kalamidad.

Ang yugto na ito ay may kasamang mga pagkilos na ginawa upang maiwasan o mabawasan ang sanhi, epekto, at bunga
ng mga sakuna.

Mga halimbawa ng pagpapagaan ng peligro:

- Kung bagyo, itali ang mga bahay, kamalig, gamit na maaaring mapinsala o matangay g hangin
- Kung banta ng baha, maghukay ng mga kanal ng tubig upang daluyan ng tubig at hindi ng baha
- Magtanim ng halaman upang sumipsip ng tubig
 - Bumuo ng mga permanenteng hadlang upang makontrol pagbaha
- Patibayin ang mga bakod upang maiwasan ang pagtakas ng mga alagang hayop

Preparedness (Paghahanda)

Sa yugtong ito kinakailangan ang pagtukoy ng mga mapagkukunang pang-organisasyon, pagtukoy ng mga tungkulin at
responsabilidad, pagbuo ng mga patakaran at pamamaraan, at pagplaplano ng mga aktibidad upang maabot ang antas ng
kahandaan upang makaresponde nang napapanahon at mabisa sa isang sakuna kung sakaling mangyari.

Kasama sa yugto na ito ang pagplaplano, pagsasanay, at pang-edukasyon na mga aktibidad para sa mga kaganapan na
hindi maaaring mapagaan. Ilan sa mga halimbawa ang:

- Pagbuo ng mga plano sa pagahahanda sa sakuna para sa kung ano ang dapat gawin, saan pupunta, o kung sino ang
tatawagan para sa saklolo
- Pagsasanay ng mga plano sa pamamagitan ng mga drills at pag-ehersisyo ng mga posibleng senaryo
- Lumikha ng isang listahan ng mga suplay ng aytem na kapaki-pakinabang sa sakuna
- Maglibot sa paligid at tukuyin ang posibleng mga kahinaan sa matinding hangin, baha, at lindol

Response (Pagresponde)

Ang yugto na pagresponde o pagtugon ay nangyayari ng agaran habang o pagkatapos ng sakuna. Sa panahong ito, ang
mga negosyo at iba pang operasyon ay hindi gumagana nang normal. Ang personal na kaligtasan at kabutihan sa ilalim ng
isang kagipitan ay nakasalalay sa antas ng kahandaan.

Ang halimbawa ng mga aktibidad sa oras ng pagresponde ay kinabibilangan ng:

- Pagpapatupad ng mga plano sa pagtugon sa sakuna

- Pagsasagawa ng mga misyon sa paghahanap at pagsagip
- Pagsasagawa ng mga pagkilos upang maprotektahan ang iyong sarili, ang iyong pamilya, ang mga hayop, at iba
pa
- Pagtugon sa pananaw ng publiko tungkol sa kaligtasan ng pagkain

Recovery (Pagbangon)

Sa Panahon ng pagbangon at pagbawi, nagaganap ang mga pagsisikap sa pagpapanumbalik kasabay ng regular na
operasyon at mga gawain. Ang panahon ng pagbawi mula sa isang sakuna ay maaaring mabilis o pangmatagalan.

Mga halimbawa ng mga aktibidad sa pagbawi ay kinabibilangan ng:

- Pag-iwas o pagbawas ng mga sakit na naguugnay sa stress at labis na pasanin sa pananalapi

- Muling pagbuo ng mga nasirang istraktura batay sa advanced kaalamang nakuha mula sa naunang sakuna
- Pagbawas ng kahinaan sa mga sakuna sa hinaharap

Paksa 4

Ang mga sakuna ay nakakaapekto sa milyun-milyong tao bawat taon, personal man, negosyo, lokal na pamayanan, o
pambansang antas. May mga pagkakataong ang isang sakuna ay umaabot sa pandaigdigang antas.

Ang mga natatakdang tuntunin para sa matagumpay na pamamahala ng sakuna sa lahat ng mga antas ay upang
madadagan ang kamalayan, bumuo ng mga plano sa pagkilos at isagawa an gmga ito. Ang paghihintay muna para sa isang
kalamidad na maganap ay hindi tamang oras upang magplano.

Ang maayos na komunikasyon at pakikipag-ugnay sa pamayanan ay mag-aambag sa pagkakaroon ng positibong plano at

paghahanda para sa sakuna.

Narito ang ilang aksyon na dapat tandaan kapag nagplaplano na mapagaan ang kalamidad at ang mga mapagkukunan
upang makatulong na maghanda.

Maging handa sa bahay [image]

Maghanda , magplano at magsanay. Mahalaga para sa mga indibidwal at pamilya na dagdagan ang kanilang kamalayan,
makapag-aral, makisali sa mga pag-uusap na handa, at manatiling may kaalaman. Bisitahin lagi ang balita at social media
ng mga lokal na gobyerno at opisyal ng inyong bayan para sa mga plano at anunsyo.
Maging handa sa trabaho [image]

Mayroon bang plano sa emerhensya at paglikas ang iyong tanggapan? Naipaabot mo a ba ito? Paano ka mananatili sa
pakikipag-ugnay sa mga lokal sa awtoridad upang matukoy kung ano ang gagawin? Ang pagsagot sa mga katanungang ito
ay mahalagang matukoy kung haharap sa sakuna.

Alamin ang mga kahinaan ng iyong komunidad [image]

Ang pag-unawa sa kung anong mga uri ng sakuna ang malamang na makakaapekto sa iyong lokasyon ay makakatulong sa
pagbuo ng plano at paghahanda.

Alamin ang tungkol sa mga ahensya [image]

Ang paghahanda ay isang bahagi ng responsabilidad sa lahat ng mga ahensya ng gobyerno. Mayroon silang impormasyon
tungkol sa kung paano makakatulong sa iyo ang mga ahensya na ito na maghanda nang epektibo.

Humanap ng pagpopondo ng pagpapagaan [image]

Mayroong mga progamang bigyan upang pondo ang mga aktibidad ng pagpapagaan ng kalamidad, pagbawas sa
pagkalugi, at pagprotekta ng mga buhay at pag-aari mula sa mga pinsala sa kalamidad sa hinaharap.

Magsagawa ng risk assessment [image]

Magsagawa ng pagtataya ng peligro upang matukoy ang mga potensyal na panganib at kahihinatnan at sundin ang aksyon
upang mapagaan ang mga panganib.

Alamin ang mga istatiska [image]

Alam mo bang ang pinakapaulit-ulit at mamahaling sakuna ay pagbaha? Bawasan ang mga panganib sa sakuna at bumuo
ng katatagan sa pamamagitan ng pag-unawa sa pangunahing data

Magplano para sa lahat ng uri ng mga panganib [image]

Ang mga emerhensya ay hindi lahat naiuugnay sa mga natural na mga panganib. Ang ilan ay gawa ng tao (halimbawa ay
sunog, aksidente sa industriya o transportasyon, mga pagbuga ng langis, pagsabog). Mahalagang maging handa para sa
lahat ng posibleng mga sitwasyon sa peligro.

Kilalanin ang mga kooperatiba o mga COOP [image]

Ang COOP ay naglalarawan ng katatagan ng mga mahahalagang tungkulin sa isang pamayanan o negosyo. Alamin kung
ano ang kanilang mga tungkulin at mga kinakailangan nila upang makatulong kung may kalamidad.

Kilalanin ang mga organisasyong hindi pampamahalaan (NGO) [image]

Ang NGOs ay susi sa kagandaan ng bawat komunidad na tumutulong sa pagtugon sa kalamidad at paggaling. Dagdagan
ang nalalaman at makisangkot sa pamamagitan ng pagbisita sa kanilang websites.

Alamin ang mga benepisyo at tulong mula sa gobyerno na maaari mong matanggap

Paksa 5

Ang anumang klase ng kalamidad ay maaaring umtake kait kailan. Ang iba’t ibang kalamidad na ating nararanasan sa
paligid dulot ng kalikasan ay ang pagbaha, landslide o pagguho, lindol, tornado sa iba’t ibang dako ng mundo at ang
terorismo na likha ng tao.

May mga iba’t ibang impormasyon na ikinakalat ang iba’t ibang sangay ng pamahalaan mula sa iba’t ibang dako ng
mundo ukol sa mga paghahanda kung may kalamidad. Ito ang emergency kit.

Walang nakakaalam kung ano ang mangyayari sa ganitong panahon na may kalamidad, ang mga mahalagang utilities
tulad ng tubig, kuryente, at telepono ay maaaring maputol ang serbisyo pansamantala. O di kaya naman ang tulong o aid
na hindi makakarating agad sa iyong lokasyon.

Ito ang iba’t ibang senaryo na pwedeng mangyari, kaya marapat na mayroon kang lagging bitbit na emergency disaster
kit. Ang emergency disaster kit ay naglalaman ng mga dapat mong ihanda bago ang kalamidad upang bitbitin kung
sakaling kinakailangan mong lumikas ng iyong bahay:
Tubig

Magtabi ng 1 galon ng tubig para sa bawat tao sa inyong tahanan. Sa bawat isa sainyo, maghanda ng tig-2 litro ng tubig ng
pang-inom at 2 litro para sa pagkain at sanitasyon.

Pagkain

Kasunod ng isang sakuna ay maaaring may mga pagkawala ng kuryente na maaaring tumagal ng maraming araw. Mag-
imbak ng pagkain na dry mix at iba pang mga hindi nangangailangan ng pagpapalamig, pagluluto, tubig o espesyal na
paghahanda.

Mungkahi sa mga pang-emergency na pagkain:

- Mag-imbak ng hindi bababa sa tatlong araw na suplay ng hindi masisirang pagkain.

- Pumili ng mga pagkaing kakainin ng iyong pamilya.
- Tandaan ang anumang mga espesyal na pangangailangan sa pagdidiyeta
- Iwasan ang mga pagkaing magpapauhaw sa iyo
- Piliin ang mga bagay na maliit o compact, magaan, hindi nasisira at hindi kailangan na ilagay sa pridyeder.

Mga halimbawa:

- Ready-to-eat ng mga de latang karne, prutas, gulay

- Pagkaing nagbibigay ng enerhiya gaya ng protein o fruit bar
- Dry cereal o granola
- Peanut butter o honey
- Dried fruit
- Juices na naka-lata
- Bigas
- Pagkain ng sanggol
- Opsyonal ang comfort at stress foods

Kung walang kuryente, magiging delikado ang pag-iimbak ng pagkain sa loob ng freezer o pridyeder. Ang bakterya sa
pagkain ay mas mabilis na lumalaki at kamakalat sa temperaturang nasa pagitan ng 40degreeF at 140degreeF at maaaring
magdulot ng sakit. Karaniwang maaari pang kainin ang lasaw na pagkain kung bagong hango mula sa refrigerator at
maaari itong palamigin muli kung mayroon pang yelo sa loob.

Tandaan na “Kapag may pag-aalinlanggan, itapon ito”

DO

- Itago ang pagkain sa may takip sa lalagyan

- Panatilihing malinis ang pagluluto at mga kagamitan
- Itapon ang anumang pagkain na dumikit sa kontaminadong tubig-baha
- Itapon ang anumang lutong-pagkain na nakabuyangyang sa loob ng limang oras o higit pa
- Itapon ang naumang pagkain na may kakaibang amoy, kulay o pagkakayari
- Gumamit ng pormula para sa sanggol at malinis na bote at tubig

DON’T

- Kumain ng mga pagkaing mula sa mga lata na namamaga, na-expire o naka-corrode, kahit na ang produkto ay
mukhang ligtas na kainin
- Kumain ng anumang pagkain na mukha o amoy abnormal, kahit na ang lata ay mukhang normal
- Hayaang maipon ang basura sa loob, para sa mga kadahilanan ng sunog at kalinisan

Maaaring gumamit ng mga alternatibong paraan sa pagluluto sa mga oras ng kagipitan kabilang ang mga pag-init ng
kandila, chafing dish, pagpaparingas ng uling o kahoy, at iba pa. kung mag-iinit ng pagkaing nasa lata:

- Alisin ang papel ng nakabalot sa lata

- Hugasang mabuti ang lata
- Buksan ang lata bago itapat sa apoy

First aid kit

Sa bawat tahanan at sasakyan ay kailangang may nakahandang first aid kit. Ang first aid kit ay naglalaman ngmga gamot
o pangunang-lunas na ginagamit kapag may nasusugatan o kung may nararamdaman na kinakailangan agad ng atensiyon.
Lagnat, pagtatae, pagsusuka, pagkahilo, ang ilan sa mga ito.

Mga halimbwa:

- mga plaster - pardible - gunting - thermometer - antiseptic cream

- gas - disposable na guwantes - wet wipes - skin rash cream

- paracetamol, aspirin, o ibuprofen - gamot sa ubo - antihistamine cream o tablet - tubig para sa paglilinis ng mga
sugat - bandahe - sipit - tape - cream o spray upang maibsan ang kagat ng insekto -
eyedrops

Tools at emergency supplies

Ito ang mga gagamitin mo upang may magamit sa pagkilos at maging komportable sa paligid habang naghihintay ng
responde.

Mga halimbawa:

- Pera o cheke
- Swiss army knife
- Abrelata
- Flashlight at baterya
- Duct tape
- 2 talampakang tali
- Posporo lighter
- Kumot o ekstrang damit
- Pito
- Battery-operated radio
- Toilet paper at bimpo
- Sabon

Special items for medical conditions

Para sa mga sanggol, kailangan nila ang kanilang pormula o gatas, lampin, bote, at bitamina o gamot. Para sa mga
matanda na may karamdaman o may maintenance, huwag kalimutan ang kailangang gamot, pustiso, contact lense, at
ekstrang salamin sa mata.

Mahalagang papeles

Huwag kakalimutang i-bag ang mga importanteng dokumento gaya ng mahalagang titulo ng lupa, sasakyan, pasaporte, at
iba pang ari-arian, mga birth certificates ng pamilya, mga ID o pagkakakilanlan, at iba pang legal na dokumento.