Formación e Orientación Laboral F.O.L.

UNIDADE 1: A PREVENCIÓN DE RISCOS. CONCEPTOS BÁSICOS

CONTIDOS
1. Concepto de saúde.
2. Factores de risco laboral.
3. Danos á saúde da persoa traballadora.
4. Medidas de prevención e protección de riscos laborais.

1. CONCEPTO DE SAÚDE

BENESTAR FÍSICO + BENESTAR PSÍQUICO + BENESTAR SOCIAL = SAÚDE LABORAL

RISCO LABORAL: posibilidade de sufrir un dano.

CONDICIÓN DE TRABALLO: calquer característica do traballo que poda influír en que

aparezan riscos.
- Local, instalación, equipos, produtos.
- Axentes físicos, químicos e biolóxicos.
- Procedementos.
- Outras como organización do traballo.

PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAIS: conxunto de medidas para evitar ou diminuír os

riscos laborais e mellorar as condicións do traballo. Precisa: lexislación en prevención.

TRABALLO EN CONDICIÓNS INADECUADAS produce RISCOS LABORAIS produce

DANOS NA SAÚDE evítase MEDIDAS DE PREVENCIÓN E PROTECCIÓN necesita
LEXISLACIÓN EN PREVENCIÓN.

2. FACTORES DE RISCO LABORAL

Factores o condicións de risco:

CONDICIÓNS DE SEGURIDADE:
- LUGARES DE TRABALLO: espazos, instalacións, escaleras…
- EQUIPOS DE TRABALLO: máquinas, herramientas, equipos de transporte…

CONDICIÓNS MEDIOAMBIENTAIS:
- AXENTES FÍSICOS: ruido, radiación, iluminación, vibración…
- AXENTES QUÍMICOS: sustancias, preparados…
- AXENTES BIOLÓXICOS: virus, bacterias, hongos, protozoos…

CONDICIÓNS ERGONÓMICAS:
- CARGA FÍSICA: esforzos físicos, as posturas, a manipulación de cargas.
- CARGA MENTAL: cantidade de información, rápidez, responsabilidade…

CONDICIÓNS PSICOSOCIAIS:
- ORGANIZACIÓN DO TRABALLO: monotonía, variedade de tarefas…
- CARACTTERÍSTICAS PERSOAIS: perfección na tarefa, motivación…

1
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

3. DANOS Á SAÚDE DA PERSOA TRABALLADORA

PATOLOXÍAS ESPECÍFICAS: (consecuencia directa do traballo)

- Accidente de traballo.
- Enfermidade profesional.

PATOLOXÍAS INESPECÍFICAS: (consecuencia do traballo e outras causas)

- Insatisfacción laboral.
- Fatiga.

REQUISITOS LEGAIS ACCIDENTE DE TRABALLO:

- Exitan lesións.
- Conta allea ou conta propia se cotiza.
- Relación causa-efecto entre traballo e accidente.

SUPOSTOS ASIMILADOS POLA LEI:

- ACCIDENTE IN ITINERE: ir ou volver ao lugar de traballo sen irrupcións por
precorrido habitual e medio axeitado.
- CARGO SINDICAL: por desempeño de funcións de carácter sindical.
- TAREFAS DISTINTAS: realizando tarefas distintas ás da súa categoría profesional.
- ACTOS DE SALVAMENTO.
- ENFERMIDADES DE TRABALLO: que contraia á realización do seu traballo.
- CONSECUENCIAS DO ACCIDENTE: consecuencias e complicacións que agraven
situacións anteriores.
Presunción: en horario laboral e no centro de traballo = accidente de traballo.
Incluíndo por imprudencia profesional pola confianza no exercicio habitual.
Non consideran accidentes de traballo: forza maior extraña, imprudencia temeraria ou dolo.

O ACCIDENTE DE TRABALLO DESDE A PREVENCIÓN: aquel acontecemento ou suceso

anormal, non previsto, non desexado, que interrumpe a actividade normal da empresa, e
que pode ocasionar lesións ás persoas.
Cuatro tipos de accidentes:

LESIÓNS NAS PERSOAS SEN LESIÓNS NAS PERSOAS

CON DANOS MATERIAIS Accidente típico Accidente branco
SEN DANOS MATERIAIS Accidente caso Incidente (situación de risco)

ACCIDENTE TÍPICO: lesións nas persoas, con danos materiais.

ACCIDENTE BRANCO: sen lesións nas persoas, con danos materiais.
ACCIDENTE CASO: lesións nas persoas, sen danos materiais.
INCIDENTE (situación de risco): sen lesións nas persoas, sen danos materiais.

PUNTO DE VISTA LEGAL: Causa baixa, só os accidentes tipo e caso son accidentes de
traballo (os que causan lesións nas persoas).
PUNTO DE VISTA PREVENTIVO: Todos son accidentes de traballo xa que alertan de fallos
no equipo de prevención.

2
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

TEORÍA DA CAUSALIDADE:

- CAUSAS TÉCNICAS
· Instalacións e lugares de traballo.
· Protección de equipos, máquinas…
· Medio ambiente: iluminación, ruido…
· Organización e sistemas de traballo.

- CAUSAS HUMANAS
· A persoa traballadora desconoce o risco.
· A persoa traballadora non sabe como actuar.
· A persoa traballadora decide non actuar.
· Falta de formación e información por parte da empresa.

O 46% das persoas traballadoras percibe que a principal causa dos riscos de accidente de
traballo son as distracccións, despistes e falta de atención.

A ENFERMIDADE PROFESIONAL
- Listado de enfermidades por sectores para interpretar se é ou non polo traballo
(inclúe un listado de posibles enfermidades a incluir nun futuro).
- Se é causada polo traballo pero non está no listado debese demostrar nun xulgado e
considerarse accidente de traballo.

CLASIFICACIÓN ENFERMIDADES PROFESIONAIS:

- Enfermidades causadas por axentes químicos (saturnismo provocado por
intoxicación de chumbo).
- Enfermidades causadas por axentes físicos (síndrome do dedo branco polo uso de
máquinas vibratorias).
- Enfermidades causadas por axentes biolóxicos (tétanos por feridas con cravos).
- Enfermidades causadas pola inhalación de sustancias e axentes non comprendidas
en apartados anteriores (abestose por amianto).
- Enfermidades da pel causadas por sustancias e axentes non comprendidos en
apartados en alguno dos outros apartados (eccema por contrato co cemento).
- Enfermidades causadas por axentes canceríxenos.

ACCIDENTE DE TRABALLO:
- Instantáneo.
- Relación con condicións de seguridade.
- Efectos idénticos.

ENFERMIDADE PROFESIONAL:
- Lenta.
- Relación con condicións medioambientais.
- Efectos individuais.

O REGISTRO DE ENFERMIDADES PROFESIONAIS:

- Ata 2006 a encargada de cumplimentar parte de enfermidades profesionais era a
empresa: agora é a mutua a que notifica e rexistra.

3
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- O maior número de enfermidades profesionais son trastornos músculo-esqueléticos

e dermatose.

A FATIGA LABORAL: disminución da capacidade física e mental a causa da carga física e a

mental.
A INSATISFACCIÓN LABORAL: diferenza entre as expectativas xeradas e a realidade do
que é o traballo, máis a importancia dada.
O ENVELLECEMENTO PREMATURO: maior desgaste por acumulación de fatiga crónica
(míneria: xubilación máis temprana).

4. MEDIDAS DE PREVENCIÓN E PROTECCIÓN DE RISCOS LABORAIS

MEDIDAS DE PREVENCIÓN: tentan eliminar ou reducir as causas.

MEDIDAS DE PROTECCIÓN: reducir ou eliminar as súas consecuencias (danos) sobre a
persoa traballadora.

PREVENCIÓN -> Foco:

- Sustitución de máquinas e produtos químicos.
- Reparación e conversación.
- Deseño inicial de equipos.

PROTECCIÓN COLECTIVA -> medio de transmisión:

- Varandas e redes.
- Resgardos de máquinas.
- Pantallas fronte o ruido.

PROTECCIÓN INDIVIDUAL -> persoa traballadora: máscara, luvas, botas, tapóns,

orelleiras, etc.

TÉCNICAS DE PREVENCIÓN
- SEGURIDADE: evitar accidentes de traballo. Actúa sobre instalacións, lugares de
traballo, equipos e máquinas, para evitar os riscos na sua orixe.
- HIXIENE INDUSTRIAL: prevén as enfermidades profesionais, pola presenza de
contaminantes físicos, químicos e biolóxicos.
- ERGONOMÍA: trata de evitar a fatiga no traballo adaptando o traballo á persoa
traballadora. Deseño de ferramentas e máquinas e con deseño dos postos de
traballo para que sexa o máis cómodo posible.
- MEDICINA DO TRABALLO: previr a perda de saúde, actuando tamén na curación e
rehabilitación da enfermidade ou accidente. Tamén a vacinación e os
recoñecementos médicos periódicos.

TÉCNICAS DE PROTECCIÓN COLECTIVA

- Varandas e redes de seguridade.
- Resgardos das máquinas.
- Dispositivos de seguridade ou un dobre mando.
- Ventilación xeral.
- Pantallas.

4
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

EPIS: EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL

- Última medida de prevención.
- Calquer equipo destinado e ser levado ou suxeitado pola persoa traballadora para
que a protexa.
- Non se consideran EPI a roupa de traballo corrente.

Cabeza cascos, gorros, gorras, sombreros

Oídos tapóns, orelleiras

Ollos e cara lentes de montura, pantalla facial, pantalla para soldadura

Vías respiratorias máscaras filtrante (partículas, gases e vapores)

Máns e brazos guantes, manoplas

Pernas e pés calzado de seguridade

Tronco e abdomen chalecos e faixas

Total do corpo arneses, roupa

SINALIZACIÓN DE SEGURIDADE
A sinalización é un recurso máis a empregar pero non elimina o risco. É unha técnica
complementaria que estimula os nosos sentidos e permite que nos apercibamos dun perigo.

REQUISITOS DA SINALIZACIÓN PARA QUE SEXA EFICAZ:

- Ubicación.
- Pouca distancia ao receptor.
- Que sexa advertidacon antelación.
- Que se teña coñecemento previo do seu significado.
- Unha única e fáci interpretación.

Sinalización segundo o sentido polo que o percibimos: ÓPTICA, ACÚSTICA, TÁCTIL,

OLFATIVA, GUSTATIVA.

CORES DE SEGURIDADE:
- VERMELLO: perigro, prohibición e material, equipos contra incendios.
- AZUL: obrigación.
- VERDE: socorro, equipos de primeiros auxilios.
- AMARELO OU AMARELO LARANXA: por en atención, adevertencia.

TIPO DE SINAL:
- PROHIBICIÓN: forma circular, cor vermello.
- OBRIGACIÓN: forma circular, cor azul.
- ADVERTENCIA: forma triangular, cor amarelo.
- PRIMEIROS AUXILIOS OU VÍAS DE EVACUACIÓN: rectangular ou cadrada, verde.
- EQUIPOS PARA LOITA CONTRAINCENDIOS: rectangular ou cadrada, cor vermello.

5
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

ETT:
- Contrata á persoa traballadora, duración determinada (obra, servizo eventual).
- Paga á persoa traballadora
- Informa e forma (prevención en riscos laborais). Proporciona EPIS.

PERSOA TRABALLADORA

EMPRESA USUARIA:
- Oferta de traballo.
- Paga canón á ETT.

S.M.I. SALARIO MÍNIMO INTERPROFESIONAL: actualmente, 2021, 965€ (14 pagas),

aprobase cada ano, xornadas compretas.

LIQUIDACIÓN (Finiquito): estingue a relación laboral.

DIMISIÓN: comunicación previa á empresa.
ABANDONO: sin comunicación (incruso a empresa pode pedir indemnización).

UNIDADE 2: FACTORES DE RISCO E A SÚA PREVENCIÓN

CONTIDOS
1. Factores de risco laboral
2. Factores de risco derivados das condicións de seguridade social.
3. Factores de risco derivados das condicións medioambientais.
4. Factores de risco derivados da carga de traballo.
5. Factores de risco derivados da organización do traballo.

1. OS FACTORES DE RISCO LABORAL

CONDICIÓNS DE SEGURIDADE: lugares e equipos de traballo. Accidentes de traballo.

CONDICIÓNS MEDIOAMBIANTAIS: axentes físicos (ruído, radiacións, vibracións,

temperatura e iluminación), axentes químicos (sustancias e preparados químicos), axentes
biolóxicos (virus, bacterias, fungos e protozoos). Enfermidades profesionais.

CONDICIÓNS ERGONÓMICAS: carga físca do traballo (esforzos físicos, posturas,

manipulación de cargas…). Fatiga física. Carga mental do traballo (cantidade de
informacion e rapidez na toma de decisións). Fatiga mental.

CONDICIÓNS PSICOSOCIAIS: organización do traballo (monotonía, variedade na tarefa,

posibilidade de participar na toma de decisións…). Características personais (perfección na
realización da tarefa, motivación laboral e percepción do risco). Insatisfacción laboral,
estrés, mobbing, burnout.

6
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

2. FACTORES DE RISCO DERIVADOS DAS CONDICIÓNS DE SEGURIDADE

RISCOS DERIVADOS DAS CONDICIÓNS DE SEGURIDADE:

- Lugares de traballo.
- Máquinas e ferramentas.
- Risco eléctrico.
- Risco de incendio.

LUGARES DE TRABALLO:
- ESTRUTURAS: deben ser sólidas e soportar cargas.
- CHANS: estables, non esvaradíos, sen pendentes nin ramplas excesivas.
- ESPAZOS DE TRABALLO: mínimo, 3 m. de altura (2´5 en locais comerciais e
despachos), 2 m² por persoa traballadora, 10 m³ de volumen libre por persoa
traballadora.
- VARANDAS: altura mínima 90 cm., con protección inferior para impedir o paso.
- ESCALEIRAS E VÍAS DE CIRCULACIÓN:
· ESCALEIRAS: anchura mínima dun metro.
· PORTAS: anchura mínima 80 cm.
· CORREDORES: anchura mínima dun metro.
- SAÍDAS DE EVACUACIÓN: despexadas, sinalizadas, con iluminación de seguridade e
portas que se podan abrir cara a fóra.

DANOS: esvaróns, caídas de persoas e de obxectos, golpes con obxectos.

MEDIDAS DE PREVENCIÓN/PROTECCIÓN:
· cumplir a normativa sobre condicións mínimas.
· sinalización de seguridade dos lugares con risco.
· manter a orde e a limpeza.
· protección con redes de seguridade e arneses anticaídas.

MAQUINARIA:
- DANOS: golpes, cortes, atrapamentos, amputacións, queimaduras, proxección de
partículas e gases, contacto eléctrico, incendio, xordeira.
- MEDIDAS DE PREVENCIÓN/PROTECCIÓN:
· No deseño da maquina para que non supoña un risco en se mesma.
· Marcado CE: cumpre a normativa de seguridade.
· Medidas de protección colectiva:
- Usar resgardos para non entrar en contacto coa máquina.
- Usar pantallas para evitar a proxección de partículas.
- Dispositivos de seguridade: células fotoeléctricas que deteñen a máquina cando
detectan a presenza humana, ou o dobremando que obriga a usar ambas mans.
· Uso de EPIs axeitados ás maquinas.
· Evitar o uso de prendas folgadas, cadeas, etc. para evitar engaches.

FERRAMENTAS:
- RISCOS:
· Uso de ferramentas non axeitadas.
· Abandono das ferramentas en lugares peligrosos, provocando caídas.
· Transporte inadecuado de ferramentas.
· Falta de mantemento e revisión.

7
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- DANOS: golpes, caídas, proxección de partículas, contacto eléctrico.

- MEDIDAS DE PREVENCIÓN/PROTECCIÓN:
· Usar as ferramentas só para o fin ao que están destinadas.
· Formación no uso de ferramentas.
· Mantemento e revisión.
· Transporte axeitado.
· Orde e limpeza.

RISCO ELÉCTRICO:

- CONTACTO DIRECTO: cando tócanse partes activas da rede que están en tensión
(cables, enchufes, cadro eléctrico, etc.).
- CONTACTO INDIRECTO: cando tócase un dispositivo que normalmente non conduce a
electricidade pero por algún fallo si a conduce.
- CONTACTO DE ALTA TENSIÓN: por achegamento a dispositivos de máis de 1.000
voltios. Descarga a través do aire.

Danos segundo nivel de intensidade

1 a 3 mA: cóxegas 25 mA: parada cardio-respiratoria se atravesa

cerebro ou tórax.

5 a 10 mA: contraccións musculares 60 a 75 mA: fibrilación ventricular se pasa

polo corazón.

10 mA: tetanización (agarrotamento) 1A a 5A: paro cardíaco reversible e

queimaduras graves externas e internas.

MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:

- PROTECCIÓN FRONTE A CONTACTOS DIRECTOS:
· Afastar partes activas da instalación.
· Interpoñer obstáculos (tabiques, reixas).
· Recubrir as partes activas con illamentos.
- PROTECCIÓN FRONTE A CONTACTOS INDIRECTOS:
· Tomas a terra.
· Usar interruptores diferenciais.
· Outras medidas de protección pasiva: separar circuitos por transformadores…
- MEDIDAS SOBRE AS PERSOAS TRABALLADORAS:
· Informan sobre a sinalización.
· Uso de EPIs.
· Uso de ferramentas e elementos illantes.
· Verificar a ausencia de tensión e sinalizar que se están a realizar traballos eléctricos
antes de comezar a operar.

FACTORES QUE INFLÚEN NO CONTACTO ELÉCTRICO:

1. Intensidade da corrente.
2. Duración do contacto.
3. Resistencia eléctrica do corpo, de contacto, de saída (calzado e chan).
4. Percorrido polo corpo.
5. Frecuencia da corrente.
6. Tensión aplicada.

8
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

RISCO DE INCENDIO:
TETRAEDO DO LUME:
- COMBUSTIBLE: matería que arde.
- COMBURENTE: oxíxeno no aire.
- Enerxía de activación ou foco de calor.
- Reacción en cadea.

CATRO TIPOS DE LUMES / TIPOS DE COMBUSTIBLE:

- CLASE A: SÓLIDOS. Arden e deixan brasas, como a madeira, o cañón ou os tecidos.
- CLASE B: LÍQUIDOS. Substancias como a gasolina ou disolventes. Ou sólidos que ao
arder convertense en líquidos, como grasas ou ceras.
- CLASE C: GASEOSOS. Gases inflamables.
- CLASE D: METAL. Metais combustibles: sodio, potasio, etc.

DANOS:
- Morte por asfixia e intoxicación por fumes e gases.
- Queimaduras internas por inhalación de fumes.
- Queimaduras externas polas lapas.
- Atrapamentos e avalanchas ocasionadas polo pánico.

MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:

- Deseño de edificios contando co uso de materiais difícilmente inflamables, protexendo
instalacións eléctricas e con portas cortalumes.
- Axeitado almacenamento das sustancias e produtos inflamables.
- Previr a electricidade estática en ambientes inflamables.
- Instalar sistemas de detención e alarma automáticos que detecten os fumes ou a
temperatura.
- Instalar sistemas de extinción fixos, extintores portátiles e formación ao persoal no seu
uso.

3. FACTORES DE RISCO DAS CONDICIÓNS MEDIOAMBIENTAIS

RISCOS DERIVADOS DAS CONDICIÓNS MEDIOAMBIENTAIS: axentes físicos, químicos e

biolóxicos.

AXENTES FÍSICOS

RUÍDO: por normativa o límite máximo 87dB (140dB en pico).

TIPOS DE RUÍDO:
- RUÍDO CONTINUO: que non cambia (mídese con sonómetrros).
- RUÍDO DISCONTINUO: forma intermitente en intervalos de tempo (mídese con
dosímetros).
- RUÍDO DE PICO OU IMPACTO: de forma brusca en tempos inferiores a 1 segundo
(mídese con analizadores de impactos en dB (C).
DANOS:
- Xordera profesional irreversible.
- Fátiga auditiva.
- Irritabilidade.
- Dores de cabeza.

9
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- Estrés.
- Taquicardia.
- Insomnio.
- Problemas dixestivos.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- MEDIDAS TÉCNICAS E ORGANIZATIVAS:
· Sustitución de maquinaria e outras instalacións.
· Mantemento e revisión.
· Disminución do tempo de exposición das persoas traballadoras.
· Insonorización de locais e talleres.
· Evaluación nivel ruído cada 3 anos, se supera os 80dB, e anual se supera os 85dB.
· Recoñecementos médicos con audiometrías cada 5 anos, se se superan os 80 dB, ou
cada 3 anos se superanse os 85 dB.
· Sinalización de zonas ruidosas.
- MEDIDAS SOBRE AS PERSOAS TRABALLADORAS:
· Información e formación.
· EPIS: a partir de 80db uso voluntario, a partir de 85db uso obligatorio.

VIBRACIÓNS: cando o corpo móvese alternativamente.

TIPOS DE CONTACTO:
- Transmisión man-brazo (a máis usual ao utilizar ferramentas ou máquinas de traballo).
- Transmisión ao corpo enteiro (ao conducir vehículos).
DANOS:
- Transmisión man-brazo:
· Síndrome do dedo branco ou Raynaud (pérdese sensibilidade).
· Artrose de cóbado.
· Lesións de pulso.
- Transmisión corpo enteiro:
· Dores de costas, lumbalxías, hernias.
· Mareos, vómitos.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- Deseño de maquinaria e ferramentas con amortiguadores e elementos antivibratorios.
- Utilización de asentos antivibratorios en vehículos.
- Adecuado manteñemento e revisión.
- Realización de pausas e descansos.
- Rotacións de persoal co obxecto de reducir o tempo de exposición.
- Información e formación.
- Uso de EPIs.

RADIACIÓNS: enerxías electromagnéticas que se propagan no espazo e coas que convivimos

frecuentemente.

RADIACIÓNS IONIZANTES:
- Son as sustancias radioactivas (uranio, plutonio, etc.) e os raios X, raios alfa, beta e
gamma.
- Encontranse en actividades sanitarias (raios X), e en laboratorios e centrais nucleares.
RADIACIÓN NON IONIZANTES:
- Son os raios ultravioletas, os raios infravermellos, o radar, as microondas,
radiofrecuencias e o láser.

10
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- Os raios ultravioletas e infravermellos os encontramos principalmente en traballos de

soldadura.
DANOS:
- Raios infravermellos e ultravioletas:
· Queimaduras e danos na pel.
· Conxuntivite, cataratas.
- Radiacións ionizantes:
· Cancro profesional.
· Efectos sobre a reproducción.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- Sinalización obligatoria da zona de risco e do uso obrigatorio de EPIs.
- Vixilancia periódica da saúde para evaluar o nivel de radiacións recibido.
- Limitación do tempo de exposición ás radiacións.
- Obrigación de usar os EPIs axeitados: pantallas faciais en traballos de soldadura,
protección fronte raios X en sanidade.
- Formación e información.

TEMPERATURA: prodúcese estrés térmico.

DANOS:
- Por exceso de calor: golpe de calor.
- Por exceso de frío: hipotermías.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- Por exceso de calor:
· Ventilación natural e no seu caso
· Cumprir a normativa sobre temperaturas mínimas (sedentarios: 17º-27º, lixeiros:
14º-25º)
· Reducir tempo de exposición.
· Levar roupa axeitada e beber auga frecuentemente.
- Por exceso de frío:
· Aclimatar os locais.
· Illar o local.
· Recucir o tempo de exposición.
· Levar roupa axaitada.

ILUMINACIÓN: mídese en “lux”.

DANOS:
- Moitos accidentes prodúcense pola luz insuficiente.
- Fatiga visual e cansancio.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- Sempre que sexa posible, utilizar a luz natural.
- Dispor dunha iluminación xeral e outra focalizada nos lugares nos que execútanse
tarefas, prestando especial atención a zonas perigosas.
- Evitar os contrastes e deslumbramentos.
- Cumprir a normativa sobre a cantidade mínima de lux nos lugares de traballo:
· Para lugares con exixencias visuais baixas: 100 lux. (Ex.: almacén)
· Para lugares con exixencias visuais medias: 300 lux. (Ex.: oficina)
· Para lugares con exixencias visuais altas: 500 lux.
· Para lugares con exixencias visuais moi altas: 1000 lux. (Ex.: imprenta)

11
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

AXENTES QUÍMICOS

En forma de:
- SOLÍDOS: pos en suspensión no aire, fibras e fumes.
- LÍQUIDOS: aerosoles e néboa.
- GASES E VAPORES: monóxido de carbono.
DANOS:
- IRRITANTES: irritan a pel, como o amoníaco ou o cloro.
- CORROSIVOS: destrúen os tecidos, como os ácidos.
- ASFIXIANTES: impiden o suministro de oxíxeno, como o butano ou o monóxido de
carbono.
- ANESTÉSICOS: producen somnolencia e perda do coñecemento, o que poda ocasionar
un accidente laboral, como os disolventes.
- SENSIBILIZADORES: producen reaccións alérxicas na pel ou as vías respiratorias,
como o formaldehido ou o polvo de madeira.
- CANCERÍXENOS E MUTÁXENOS: provocan cancro ao longo prazo, así como
alteracións xenéticas e hereditarias, como o chumbo, benceno ou o cadmio.
- NEUMOCONIÓTICOS: almacénanse nos pulmóns provocando problemas musculares e
incluso a morte, como o amianto ou o chumbo.
- SISTÉMICOS: actúan sobre todo o sistema humano afectando a varios órganos á vez,
como o mercurio ou o magnesio.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- A hixiene industrial: valores límites de exposición. Dose fai veleno.
- Actuar sobre o foco de risco sustituíndo o contaminante por outro produto ou reducir o
seu uso.
- Realizar mediacións periódicas e recollida de mostras.
- Ventilación xeral ou localizada.
- Illamento o alonxamento do foco.
- Reducir o tempo de exposición.
- Formación e información.
- Uso de EPIs.
- Etiquetado do produto.

AXENTES BIOLÓXICOS

MICROORGANISMOS CONTAXIOSOS: persoal de laboratorio, sanitario, persoal agrícola e

gandaría, persoal manipulador de alimentos cárnicos, persoal de veterinaría.
RISCO DE INFECCIÓN:
- GRUPO 1: pouco probable.
- GRUPO 2: pode causar enfermidades e supoñer perigo. Pouco probable.
- GRUPO 3: pode provocar enfermidade grave con probabilidade de propagación.
- GRUPO 4: poden provocar enfermidade grave. Sen tratamientos eficaces.
DANOS:
- Hepatite B.
- SIDA.
- Tuberculose.
- Tétanos.
- Febre de malta ou brucelose.

12
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:

- MEDIDA PREVENTIVA: vacinas e recoñecementos médicos periódicos.
- Adecuadas condicións hixiénicas nos lugares de traballo.
- Desinfección e esterilización de utensilios.
- Dispor de 10 minutos para o cambio de roupa e a hixiene persoal.
- Non mezclar roupa de traballo e persoal.
- Uso de EPIs.
- Información e formación.

4. FACTORES DERIVADOS DA CARGA DE TRABALLO

CARGA FÍSICA: Esforzo muscular.

FACTORES:
- Esforzos físicos.
- Posturas.
- Manipulación manual de cargas.
DANOS:
- Tendinite.
- Lumbalxía.
- Hernias.
- Dores cervicais.
- Síndrome do túnel carpiano.
- Epicondilete ou cóbado de tenista.
- Fátiga física ou cansazo.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- Posturas correctas.
- Formación en manipulación de cargas.
- Sustituir a manipulación manual de cargas por equipos mecánicos.
- Seleccionar persoal axeitado e entrenado para cargas e esforzos excesivos.
- Rotación de tarefa para evitar a carga excesiva.
- Realizar estiramentos e exercicios de relaxación.

CARGA MENTAL: exixencias mentais, cantidade de informacíon nun tempo.

DANOS:
- Cansazo e esgotamento.
- Dores de cabeza.
- Estrés.
- Irritabilidade.
- Insomnio.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- Realizar pausas no traballo.
- Adaptar a cantidade de información á capacidade da persoa traballadora.
- Evitar os ruídos no lugar do traballo.
- Cumprir coa normativa sobre pantallas de visualización de datos.

PANTALLAS DE VISUALIZACIÓN DE DATOS: uso de ordenadores.

DANOS:
- Fatiga visual.
- Fatiga muscular.
- Dores de cabeza, insomnio, irritabilidade, ansiedade, estrés…

13
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:

· RESPECTO Á PANTALLA E A LUZ:
- Non colocarse por encima do nivel dos ollos.
- Evitar reflexos e cegamentos.
- Situar o ordenador en 90º respecto á luz.
- Recomendan 300 lux.
- Evitar parpadeos na pantalla.
· RESPECTO AO TECLADO E O MOBILIARIO:
- Altura teclado e mesa 60-75 cm. por enriba do chan.
- A mesa ten que permitir apoiar os antebrazos.
- Ratón con repousa-pulsos.
- Superficie mate (para evitar reflexos).
- Posición recta.
- Portadocumentos ou atril.
- Asento de traballo (regulable en altura e reclinable cara atrás) + repousapés.
· RESPECTO ÁS CONDICIÓNS DO LUGAR DE TRABALLO:
- Eliminar os ruidos molestos.
- Manter unha temperatura entre 19º e 23º.
· RESPECTO Á ORGANIZACIÓN DO TRABALLO:
- Descanso de 10 minutos cada 2 horas.
- Alternar con outras tarefas cando se realicen traballos monótonos.
- Recoñecementos médicos.
- Formación e información.

5. FACTORES DERIVADOS DA ORGANIZACIÓN DO TRABALLO

RISCOS PSICOSOCIALES

Interactúan: características da empresa e características persoais.

CONDICIÓNS E INTERPRETACIÓN:
- XORNADA: xornadas prolongadas, ausencia de descansos, traballo a turnos, nocturno...
- ORGANIZACIÓN DO TRABALLO: inestabilidade, baixos salarios, exceso de supervisión
(autoritaria), calidade de relacións persoais.
- CARACTERÍSTICAS DO POSTO: monótono, autonomía, ritmo, expectativas,
incapacidade…
- CARACTERÍSTICAS DA PERSOA TRABALLADORA: formación e capacidade,
personalidade, intelixencia emocional…
DANOS:
- Insatisfacción laboral.
- Burnout.
- Estrés laboral.
- Mobbing ou acoso laboral.
MEDIDAS DE PREVENCIÓN / PROTECCIÓN:
- Evitar xornadas prolongadas.
- Programar pausas e descansos.
- Coñecer os turnos con suficiente antelación, así como suficiente descanso entre
cambios de turno.
- Rotación postos de traballo.
- Selección de persoal acorde ao posto.
- Evitar ambigüidades.

14
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- Sistema salariar xusto.

- Estilo de liderado positivo.
- Formación e capacitación para o posto.

CONDUCTAS INCLUIDAS DENTRO DO ACOSO LABORAL OU MOBBING:

· ATAQUES CON MEDIDAS ORGANIZACIONAIS:
- Obrigar a facer tarefas en contra da súa conciencia.
- Xulgar o seu desempeño de xeito ofensivo.
- Cambiarlle de ubicación separandolle das súas compañeiras.
- Non asignar tarefas ou asignar tarefas sen sentido.
- Asignar tarefas degradantes ou por debaixo da súa capacidade.
· ATAQUES CON ILLAMENTO SOCIAL:
- Prohibir ao persoal falar coa vítima.
- Non dirirxir a palabra a unha persoa.
- Tratar a unha persoa como se non existise.
- Rexeitar a comunicación a través de miradas ou xestos.
· ATAQUES Á VIDA PRIVADA:
- Críticas permanentes á vida privada.
- Terror telefónico.
- Facer parecer estúpida a unha persoa.
- Dar a entender que unha persoa ten problemas psicolóxicos.
- Imitar.
- Mofarse da vida privada ou discapacidade.
· AGRESIÓNS, RUMORES E ATAQUES AS SÚAS ACTITUDES:
- Gritar, insultar…
- Ameazas verbais.
- Ameazas de violencia física.
- Maltrato físico.
- Ofertas sexuais, violencia sexual.
- Ataques ás crenzas políticas e relixiosas.
- Mofarse da nacionalidade da vítima.
- Difundir rumores.
- Falar mal de unha persoa as súas costas.

15
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

FICHA PREVENCIÓN - EXTINTORES

CONATO DE INCENDIO: pequeno lume que podemos apagar cos medios ao noso alcance.
ORDE DE ACTUACIÓN E PRIORIDADE, USO DE EXTINTORES PORTÁTILES: (3 consellos)
1. saber a ubicación.
2. coñecer os axentes extintores e os tipos de lume.
3. facer prácticas do uso de extintores.
CINCO SITUACIÓNS DE DIFERENTES TIPOS DE LUME (que axente extintor debe usarse):
- Lume tipo A (combustible sólido): extintor de po ABC.
- Lume tipo A (combustible sólido con brasas e fume): auga pulverizada.
- Lume tipo E (presencia de electricidade): anhidrido carbónico.
- Lume tipo B (combustible líquido): espuma.
EXTINTOR DE PO QUÍMICO ABC:
- Para a súa utilización temos que colocarnos de costas ao vento e agachadas.
- O axente extintor tende a apalmezarse no fondo do mesmo, polo que pode fallar a
descarga durante o disparo de proba, polo que temos que voltearlo e dar unha palmada.
- VANTAXE: non condunce a corrente.
- INCONVINTES: díficil de limpar.
AUGA PULVERIZADA:
- VANTAXE: no tóxico e bo refixerante.
- INCONVINTES: pode deteriorar equipos eléctrico e electrónicos, o auga se conduce a
electricidade.
ANHIBRIDO CARBÓNICO:
- VANTAXES: non conduce corrente, non deixa residuos.
- INCONVINTE: podo queimar.
- É recomendable o uso de guantes durante a extinción.
- Non tocar xámais a embocadura de descarga cando este en funcionamento.
- Están equipados cunha lanza de protección.
- Pasos de actuación para por en funcionamiento un extintor de anhídrido carbónico:
1. Vertical.
2. Liberar o pasador de bloqueo.
3. Presión sobre a palanca.
EXTINTOR DE ESPUMA:
- Alcance do disparo: 7 metros de distancia.
- A descarga debe efectuarse na parte superior do lume.

Inmediatamente despois de utilizar os extintores temos que facer, respecto á ubicación e á

ventilación:
- Ventilar locais.
- Persoal con máis extintores por si acaso.
- Recargar extintores.
- Ubicación e efectividade.

16
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

UNIDADE 3: A PREVENCIÓN DE RISCOS. LEXISLACIÓN E ORGANIZACIÓN

CONTIDOS:
1. Lexislación sobre prevención de riscos laborais.
2. A organización da prevención na empresa.
3. Participación das personas traballadoras na prevención de riscos.
4. A xestión da prevención na empresa.

1. LEXISLACIÓN SOBRE PREVENCIÓN DE RISCOS LABORAIS

MARCO NORMATIVO:
· NORMAS INTERNACIONAIS:
- A OIT: convenios internacionais. como o Convenio nº 155 de 1981 sobre seguridade
e saúde das persoas traballadoras e medio ambiente do traballo.
- Normas da UE, a máis importante a Directiva Marco 89/391/CEE.
· CONSTITUCIÓN ESPAÑOLA:
- Art. 40.2, sinala os poderes públicos deben velar pola seguridade e híxene das
persoas traballadoras, base da lei de prevención de riscos laborais.
· LEXISLACIÓN BÁSICA:
- Lei de Prevención de Riscos Laborais, Lei 31/1995.
- O Real Decreto 39/1997, regula os Servizos de Prevención.
· LEXISLACIÓN ESPECÍFICA:
- RD 485/1997: sinalización de seguridade e saúde no traballo.
- RD 486/1997: seguridade e saúde en lugares de traballo.
- RD 487/1997: manipulación manual de cargas.
- RD 488/1997: sobre traballo con equipos de visualización de datos.
- RD 664/1997: exposición a axentes biolóxicos no traballo.
- RD 665/1997: exposición a axentes canceríxenos no traballo.
- RD 773/1997: utilización de EPIs.
- RD 1215/1997: utilización de equipos de traballo.
- RD 614/2001: protección fronte ao risco eléctrico.
- RD 1311/2005: protección de persoas traballadoras fronte ás vibracións.
- RD 286/2006: protección de persoas traballadoras fronte as vibracións.

OBRIGACIÓNS EN MATERIA DE PREVENCIÓN:

· OBRIGACIÓNS DAS EMPRESAS:
- OBRIGACIÓN DE PLANIFICAR A PREVENCIÓN DE RISCOS: Plan de prevención
de riscos (que facer, como e con que recursos, quen e cando).
- OBRIGACIÓN DE EVALUAR OS RISCOS LABORAIS:
· Avaliar que riscos existen.
· Avaliación inicial e periódicas.
· Avaliación por posto de traballo.
· Avaliación segundo a probabilidade e severidade.
- OBRIGACIÓN DE PROVER EQUIPOS DE TRABALLO E MEDIDAS DE
PROTECCIÓN:
· Que sexan seguros.
· Adoptar medidas de protección do seu uso.

17
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- OBRIGACIÓN DE PROVER EQUIPOS DE PROTECCIÓN INDIVIDUAL (EPIS):

· Gratuítos.
· Os adecuados a cada posto.
· CE garantía de calidade.
· Moi graves: CE- xxxx.
· Incluída declaración de conformidade e instrucións.
· Adaptados e ergonómicos.
· De uso persoal.
· Informar, formar e vixiar.
- OBRIGACIÓN DE ELABORAR UN PLAN DE EMERXENCIA:
· Posibles situacións e medidas.
· Desígnase ao persoal.
· Establece coordinación con servizos externos.
- OBRIGACIÓN DE ADOPTAR MEDIDAS EN CASO DE RISCO GRAVE E
INMINENTE:
· Risco probable que ocorra en futuro inmediato.
· Empresario obrigado a incluír medidas e informar.
· Instrucións poidan interromper a actividade.
· Nivel xerárquico de contactos.
· Quen pode paralizar totalmente o traballo: empresario e representantes.
- OBRIGACIÓN DE INFORMACIÓN E FOMARCIÓN:
· Sobre os riscos laborais de cada posto.
· Medidas de prevención e protección.
· Manual de prevención.
· Formación teórica e práctica adaptada aos riscos.
· Realizase: momento da contratación, modificación do posto de traballo, cambios.
· Formación na xornada de traballo.
· A persoa traballadora ten obriga de participar.
- OBRIGACIÓN DE CONSULTA E PARTICIPACIÓN:
· Representantes das traballadoras: delegadas de prevención e comité de
seguridade e saúde.
- OBRIGACIÓN DE VIXILANCIA DA SAÚDE:
· Controis médicos periódicos.
· Ao comezo de actividade laboral, reincorporacións e ao finalizar actividade.
· Probas imprescindibles e necesarias.
· Só se comunica apta ou non apta.
· Pode asinar se non quere realizala.
- OBRIGACIÓNS DE PROTECCIÓN DE GRUPOS ESPECIAIS DE RISCO:
. Protección da maternidade e a lactancia:
- Avaliación específica dos riscos.
- Listado de axentes e condicións que podan ocasionar riscos.
1. Adaptar condicións de traballo.
2. Cambiar a la traballadora a un posto compatible.
3. Suspensión contrato por risco en embarazo-lactancia.
· Protección de menores e traballadora especialmente sensibles:
- Evaluar os riscos.
- As persoas menores de idade non poden traballar en traballos perigrosos.
· Protección de traballadoras contratadas por ETTs:

18
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- ETT obrigada a informar e formar, vixilancia saúde e entrega EPIs.

- Empresa usuaria responsable das condicións e informar.
- ETTs prohibidos determinados traballos perigrosos.

OBRIGACIÓNS DA PERSOA TRABALLADORA:

- Usar axeitadamente: EPIs, máquinas, ferramentas, non poñer fóra de funcionamento
os dispositivos de seguridade.
- Informar de inmediato a superiores ou delegadas de situacións que poidan entrañar
un risco.
- Cooperar ca empresa en materia de prevención.

RESPONSABILIDADES EN MATERIA PREVENTIVA

· EMPRESA:
- Responsabilidade administrativa: varían segundo a gravidade, posibles sancións.
- Responsabilidade civil: danos ás persoas traballadoras, indemnizar
económicamente.
- Responsabilidade penal: perigro grave a vida, saúde ou integridade física, sanción
(multa - cárcere).
- Recargo nas prestacións da Seguridade Social (recargo entre 30-50% prestación).
· PERSOA TRABALLADORA:
- Se incumpre as súas obrigacións pode ser sancionado pola empresa:
· Faltas leves, graves e moi graves -> convenio colectivo.
· Sanción: amoestación verbal ao despedimento disciplinario, responsabilidade
civil-penal.
· O PAPEL DA INSPECCIÓN DE TRABALLO:
- Vixiar que se cumpra a normativa laboral e de prevención. Funcións:
· Visita empresas.
· Actas de infracción e propón sancións.
· Advertencias e requirimentos.
· Paralización inmediata.
· Elaboración de informes.

2. A ORGANIZACIÓN DA PREVENCIÓN NA EMPRESA

MODALIDADES DE ORGANIZACIÓN:

ASUNCIÓN POR PARTE DA EMPRESA:

- Empresas de menos de 25 persoas traballadoras e un centro: a propia empresa se
ten formación básica necesaria.
- Acudir a outras modalidades: recoñecementos médicos.
- Actividade de risco especial: non poden asumila.
DESIGNAR A UNHA OU VARIAS PERSOAS TRABALLADORAS:
- A empresa decide unha ou varias persoas.
- Deben posuír capacidade / formación / tempo / medios.
- Garantías para non ser despedidas.
SERVIZO DE PREVENCIÓN PROPIO:
Deberán crealo as seguintes:
- Empresa de máis de 500 traballadoras.

19
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

- 250-500 traballadoras + actividade de risco especial.

- Por perigo e/ou accidentes ocorridos baixo decisión da Autoridade Laboral.
Funcións:
- Elaborar plan.
- Avaliar riscos.
- Determinar prioridades.
- Formación e información.
- Vixilancia saúde.
- Actuación primeiros auxilios e plans de emerxencia.
SERVIZO DE PREVENCIÓN ALLEOS:
- Entidades especializadas en xestionar a prevención de riscos. Algunhas mutuas
teñen asociadas estas empresas.

3. PARTICIPACIÓN DAS PERSOAS TRABALLADORAS NA PREVENCIÓN DE RISCOS

AS DELEGADAS DE PREVENCIÓN:
- Designados polos propios representantes das traballadoras entre elas.

O COMITÉ DE SEGURIDADE E SAÚDE:

- Empresas de polo menos 50 traballadoras.
- Formado por delegadas de prevención + representantes da empresa en igual
número.

COMPETENCIAS E FACULTADES
- Funciones das delegadas e comité:
· Ser consultada nas decisións.
· Participar na planificación.
· Efectuar propostas.
· Ser informadas.
· Coñecer a documentación.
· Acompañar á inspección.
· Propor a paralización das actividades en caso de risco grave e inminente.

4. A GESTIÓN DA PREVENCIÓN NA EMPRESA

PRINCIPIOS DE ACCIÓN PREVENTIVA:

- Evitar os riscos.
- Avaliar os ricos que non se poden evitar.
- Combatir os riscos desde a súa orixe.
- Substituír o perigroso polo que entrañe pouco ou ningún risco.
- Planificar a prevención e a protección.
- Antepor a protección colectiva á individual.
- Dar instruccións axeitadas a la persoa traballadora.
- Adaptar o traballo á persoa.
- Ter en conta a evolución da técnica.

EVALUACIÓN DE RISCOS LABORAIS: Método de avaliación de riscos do INSHT

(Instituto Nacional de Seguridade e Hixiene no Traballo)

20
Formación e Orientación Laboral F.O.L.

Prioridade de actuación segundo nivel de risco:

TRIVIAL: non require acción específica.
TOLERABLE: non se precisa mellorar.
MODERADO: esforzos para reducir o risco.
IMPORTANTE: non comezar traballo ata a redución do risco.
INTOLERABLE: non se debe continuar nin comezar.

A XESTIÓN DOS ACCIDENTES DE TRABALLO

· Investigación de accidentes:
- Os mortais e graves.
- Os leves e os accidentes brancos (danos materiais sen lesións) de forma repetida ou
exista risco grave.
· Rexistro e notificación de accidentes:
- As empresas deben deixar constancia e notificalos vía internet (Delt@) no Ministerio
de Traballo.
- Obrigatorio aqueles que conleven baixa laboral dun día.
- A nivel interno voluntario / notificación de caixa de primeiros auxilios.

OS CUSTOS DOS ACCIDENTES

· Custos para a empresa:
- Salarios e indemnizacións.
- Perda de produtividade.
- Tempos perdidos en auxiliar.
- Tempos perdidos en investigar e notificar.
- Conflitividade.
- Danos materiais.
- Sancións económicas e penais.
- Perda de imaxe.
· Custos para a traballadora e a sociedade:
- Para a traballadora e a súa familia: dor e sufrimento, perda e diminución temporal ou
definitiva de ingresos.
- Para a sociedade: perda de recursos humanos ou de capacidade produtiva,
indemnizacións do Estado, xestión pola Inspección, etc.

21