EĞİTİMDE

ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
UĞUR YILMAZER 1
 1. BÖLÜM
ÖLÇMENİN TEMEL KAVRAMLARI
 ÖLÇME VE TEMEL KAVRAMLARI
 ÖLÇME TÜRLERİ
 ÖLÇEKLER
 DEĞERLENDİRME VE TÜRLERİ
UĞUR YILMAZER 2
 NEDEN ÖLÇME DEĞERLENDİRME YAPIYORUZ?

 Öğrencilerin neyi ne kadar öğrendiği hakkında bilgi almak için,

 Öğrenme eksikliklerini tespit edip önlem almak için,

 Öğretmenlerin başarısı hakkında bilgi sahibi olmak için,

 Kullanılan öğretim yönteminin etkililiği hakkında bilgi sahibi olmak için,

 Okul başarısı hakkında bilgi sahibi olmak için,

 Öğrenim sürecinin daha etkili hale gelmesini sağlamak için,

 Ülkede uygulanan öğretimin etkililiği hakkında bilgi sahibi olmak için,

 Bireylerin özelliklerine uygun eğitim alanlarına yönlendirilmesi için,

UĞUR YILMAZER 3
 ÖLÇME NEDİR?
 Bir nesnenin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının, sahipse, sahip oluş
derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının sayısal olarak veya sembollerle ifade
edilmesidir.
 Kısaca Ölçme, nitelikleri nicelemek; gözlem sonuçlarını sayısallaştırmaktır. Ölçme
bir gözlemdir. Bir betimleme işidir.

UĞUR YILMAZER 4
 ÖLÇME İŞLEMİNİN AŞAMALARI NELERDİR?

5- NE KADAR?
FARK
4-ÖLÇME BELİRTMEK
ARACI
• Ölçülen
3-NEYE GÖRE UYGULANIR
özellik ya da
NASIL
• Değişken ile niteliği sayı,
2-NE İLE ÖLÇECEĞİZ?
ölçme aracı sembol, sıfat
ÖLÇÜLECEK?
• Özelliğin ne eşleştirmesi ile ifade
1-NEYİ
• Bu kadar yapılır edilir.
ÖLÇECEĞİZ?
davranışları miktarına ne
• Ölçülecek ölçecek bir kadar değer
nitelik ve ölçme aracı verileceğini
özelikleri hazırlanır. belirlenir.
belirlenir. PÜRR DİKKATT!!!
Ölçme yapa bilmek için öncelikle bir değişkene
sonra bir ölçme kuralına ihtiyaç vardır.

UĞUR YILMAZER 5
 ÖLÇME İŞLEMİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

1.Ölçme işlemi farktan doğmuştur. Farklılık olmasa her özellik sabit kalırsa
ölçmeye gerek yoktur.
2.Ölçme nitelikleri niceleme ve betimleme işidir. Betimlemede değişkenler
sayı, sembol ve sıfatlarla ifade edilir. Yani var olan değişkenler aynen ortaya
konur.
3.Ölçme bir özelliğin miktarını betimler ancak o özelliğin yeterliliğini ifade
etmez.
4.Tanımlanan, sıralanan, sınıflanan ve fark belirten her şey ölçmedir.
5.Ölçme, bir gözlemleme türüdür. Bir özellik ya da oluşum nicelendirilir.
6.Ölçme sürecinde bir yargı ya da yorum yapılmaz.

UĞUR YILMAZER 6
 ÖLÇME SÜRECİ
DEĞİŞKENLER GÖZLEM YAPMA FARKLILIK BİLDİRME
• Boy uzunluğu • Metre ile ölçme • Alper‘in boyu 1,85cm
• Tarih bilgisi • Sınav yapma • Uğur tarihten 85 puan
• NE ÖLÇÜLECEK? • NE İLE ÖLÇÜLECEK? aldı
• NE İLE İFADE EDİLECEK?

ÖLÇME
BİRİM ÖLÇÜM
KURALI
• Akademik • Yazılı • Öğretmen
başarı • Her soru yoklama • Puan • Uğur 95
5 puandır puan aldı
ÖLÇÜLEN
ÖLÇME ARACI GÖZLEMCİ
DEĞİŞKEN

UĞUR YILMAZER 7
 SORU ÇÖZERKEN PRATİK YOL
Bir yargının ölçme olup olmadığını anlamak için;
1. Verilen yargıda farklılık ifade ediliyor mu?
2. Verilen yargıda nitelikler nicelenmiş mi?
3. Verilen yargıda tanımlama var mı?
4. Verilen yargıda sınıflama ve sıralama yapılıyor mu?
Cevabınız “EVET” ise bu yargıda ölçme VARDIR.
Bu soruların hiç birine cevabınız “HAYIR” ise bu yargıda ölçme YOKTUR.

UĞUR YILMAZER 8
 ÖLÇME İŞLEMİ İLE İLGİLİ ÖRNEKLER VE AÇIKLAMALARI

Hava sıcaklığı 27 C dir……………………………… Hava sıcaktır.

Uğur KPSS’de 95 puan aldı………………………..KPSS’de 1. oldu.
İstanbul Türkiyenin en kalabalık ilidir…………İstanbul kalabalıktır
Sınıfta kızlar ve erkekler var……………………….Sınıfta bekar ve evliler var
Benim adım Uğur, boyum 1.86, kilom 92 dir.
Ramiz GULİEV 200 metreyi 3.50 ile koştu ve 1. oldu.
Sınavda 68 doğru yapıp 73 puan aldı.
UĞUR YILMAZER 9
 ÖLÇMENİN KAVRAMLARI / 1-DEĞİŞKEN
ÖLÇÜTLER DEĞİŞKEN TÜRÜ TANIM ÖRNEKLER

1.NİCEL DEĞİŞKEN Miktar belirten sayılarla ifade edilebilen özelliklerdir. Boy uzunluğu, ağırlık….
Değişkenin alacağı

Forma nomaraları, Medeni

Sıfatlarla veya sembollerle ifade edilebilen özelliklerdir.
2.NİTEL DEĞİŞKEN durum, Mezun olunan okul
Sayılar bir kod dur ve sembollere simgelere dönüşür.
türü,
değeri

3. SÜREKLİ İki değer arasında çok değer alan, kesirli, virgüllü ifade Uzunluk, ağırlık, reel sayılar
DEĞİŞKEN edilebilen değişkenlerdir. sistemi

4. SÜREKSİZ Cinsiyet (Kadın-Erkek), Yaşam,

İki değer arasında değer almayan, kesirli, virgüllü ifade
DEĞİŞKEN (KESİKLİ Tavla zarında gelebilecek
edileMEyen değişkenlerdir.
DEĞİŞKEN) sayılar…..

1-Derse karşı Tutum

Araştırmanın

5. BAĞIMSIZ Aldığı veya alacağı değerler başka değişken(ler)e bağlı

2-Şişmanlık
DEĞİŞKEN olmadan değerler alabilen, ETKİLEYEN değişkenlerdir.
amacı

6.BAĞIMLI Başka bir değişkene bağlı olarak değerler alabilen; 1-Başarı

DEĞİŞKEN ETKİLENEN değişkenlerdir. 2-Elbise beden numarası

UĞUR YILMAZER 10
Her sayı /rakam gördüğümüz yerde nicel değişken yoktur. Rakam miktar ifade
ediyorsa nicel değişkendir aksi halde nitel değişkendir.
Örneğin; sahada 11 futbolcu var ( rakam miktar anlamı taşıyor NİCEL DEĞİŞKEN dir)
Forması 11 olan futbolcu ( rakam miktar anlamı taşımıyor, NITEL değişkendir)
 Nicel değişkenler nitel olarak ta ifade edilebilir.
Örneğin; Sınav puanı (90 puan) nicel değişken istenirse geçti-kaldı-başarılı-başarısız gibi
nitel olarak ta ifade edilebilir.
 Nicel değişkenler nitel değişken hale dönüştürülebilir ancak nitel değişkenler nicel
değişken haline dönüştürülemez.
 Bazen sorularda kavramların eş anlamları sorulur. Bunun için; sürekli
değişken=kesiksiz, süreksiz değişken=kesikli, nitel değişken=kategorik değişken
anlamındadır

UĞUR YILMAZER 11
BAĞIMLI VE BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN SORULARI SIKLIKLA SORULMAKTADIR. BU SORULARDA PÜF
NOKTALAR;
1. TİP SORU; verilen açıklamadaki metne «burada neyin? Neye? Etkisi araştırılıyor?» sorulur.
Neyin? Cevabı BAĞIMSIZ, Neye? Cevabı BAĞIMLI değişkendir
Örn; Kullanılan öğretim tekniklerinin öğrenci başarısına etkisi araştırılıyor…….
(BAĞIMSIZ DEĞİŞKEN) (BAĞIMLI DEĞİŞKEN)

2. TİP SORU; verilen açıklamada «fark» kelimesi varsa «ama-göre» yoksa neden sonuç dikkate
alınarak değişkenler adlandırılır.
Örn; Cinsiyete GÖRE başarı puanları arasındaki fark var mıdır?
(Bağımsız Deg) (Bağımlı Degişken)

UĞUR YILMAZER 12
 ÖLÇMENİN KAVRAMLARI / 2-ÖLÇME KURALI
 Ölçme işleminin temel aşamalarından
birisidir ve en önemli öğesidir.
 Ölçmeye konu olan özelliğin hangi
miktarına ne değer verileceğinin
belirlenmesine yarar.
 Ölçme işleminin nasıl yapılacağını
belirleyen kurallara ölçme kuralı denir.
ÖRNEKLER;
Her soru 10 puandır
4 yanlış 1 doğruyu götürür
Sınavın maximum puanı 100 dür
Sınav süresi 120 dakikadır
UĞUR YILMAZER
NEYE NE KADAR DEĞER
VERİLECEK
PÜR DİKKAT;
Verilen sorulardaki açıklamalarda bir kuralın
ölçme kuralı olması için verilen kuralın mutlaka
eğitimde ölçme ve değerlendirme
PUANLAMASI ile ilgili olmalıdır.. Aksi halde her
kural ölçme kuralı değildir.
Örneğin; Futbol karşılaşmalarında kendi
sahasında kazanılan maç için 3 puan verilmesi
bir eğitimde ölçme kuralı değil bir futbol
kuraldır.
13
 ÖLÇMENİN KAVRAMLARI / 3-ÖLÇÜM
Ölçme işleminin sonunda ele edilen sayı, sembol ve sıfata ölçüm
denir. Kısaca ölçme sonucuna denir.
ÖRNEKLER;
“Aysima sınavda 85 puan aldı” cümlesinin tamamı ölçmedir fakat bu ölçme
ifadesi içinde geçen “sayı,sembol,sıfat” ölçüm olduğu için 85 rakamı ise
ölçümdür.
“Bu gün hava sıcaktır” cümlesini tamamı ölçmedir. Ancak “sıcak” sıfatı
ölçümdür.
“Alperen Matematik sözlü yoklamasında + aldı” ifadesinin tamamı ölçmedir.
Ancak “+” sembolü ölçümdür.

UĞUR YILMAZER 14
 ÖLÇMENİN KAVRAMLARI/ 4-ÖLÇMEDE SIFIR
• Hiçlik-yokluk ifade eder.
• Doğrudan ölçmelerde kullanılır.
• Eşit oanlı ölçeklerde kullanılır.
• Sadece pzitif sayılar vardır.
• Oranlama ve kat hesabı yapılır.
• Öğrenci sayısı,Ağırlık, Nüfus
sayımı, Uzunluk, Yaş, Para...örnek
olarak verilebilir.
MUTLAK (DOĞAL,
GERÇEK) SIFIR
UĞUR YILMAZER
• Hiçlik-yokluk ifade etmez.
• Dolaylı ölçmelerde kullanılır.
• Eşit aralıklı ölçeklerde kullanılır.
• Negatif yada pozitif değerler
alabilir.
• Oranlama ve kat hesabı yapılmaz.
• Notlar, takvim,
meridyen/paraleller, termometre,
ilgi, tutum...örnek verilebilir.
BAĞIL
(TANIMLANMIŞ,
GÖRELİ, YAPAY) SIFIR
15
DOĞAL/MUTLAK SIFIR BAĞIL/İZAFİ SIFIR
Başlangıç HİÇLİK ten alındığını ifade Başlangıç VARSAYILAN noktadan
eder alındığını ifade eder

Ölçmeler doğrudandır Ölçmeler dolaylıdır

Oranlı ölçek vardır Eşit aralık ölçek vardır

Negatif değerler almaz Negatif değerler alır

UĞUR YILMAZER 16
 BURADA HANGİ SIFIRLAR VAR?

Kitap 750 sayfa..........

Ben 1974 doğumluyum.....
Ben ? yaşındayım......
Benim boyum 1.86 cm dir.......
 Parkta 8 araç var..........
Asansör 4 kişiliktir.......
Benim 3 kardeşim var.....
Bu gün 3 saat ders yaptım.....
Bu gün saat 9:00 dan saat 12:00 kadar ders yaptım……
Kpss mülakatta 95 puan aldım……
Sınavda 75 soru işaretledim……
Ebrar 36 beden elbise giyiyor…….
Beydağı’nın rakımı 1456 metredir……
Beydağı 456 metre yüksekliktedir….

UĞUR YILMAZER 17
 ÖLÇMENİN KAVRAMLARI / 5-BİRİM
Ölçme ve değerlendirmede genellikle ölçüm ile beraber kullanılan farklılık ifade etmede
başvurulan en küçük temel değere birim denir.
Birim, ölçme aracının en küçük parçasıdır.
Ölçülecek özelliğin ölçme standartıdır.
Birimler hem ölçme işlemini kolaylaştırır hem de ölçümlerin neyi ifade ettiğini daha net bir
şekilde ifade eder.
Sonuçları sayılarla ifadelendirirken çoğu halde bu birimler kullanılır. metre, kilovat,
kilogram, öğrenci sayısı(adet/tane), lira, saat gibi.
Örneğin "bir miktar tuz" ifadesi yerine "2 kg tuz" ifadesi daha anlaşılır ve herkes tarafından
aynı boyutta algılanan bir anlam ifade etmektedir.

UĞUR YILMAZER 18
 ÖLÇMENİN KAVRAMLARI / 5-BİRİM

Ölçme sonuçlarının anlaşılır olması için bir birimde şu 3 özelliğe sahip olması gerekir

EŞİTLİK

• Metreyi oluşturan her cm birbirine eşit, herkesin karışı farklı…

GENELLİK

• Kg dünyanın her yerinde kullanılan genel birim iken,okka herkes tarafından

kullanılmadığı için genel bir birim değildir

KULLANIŞLILIK

• Altını gramla, yol uzunluğunun km ile ifade edilmesi

UĞUR YILMAZER 19
 BİRİM TÜRLERİ

DOĞAL / GERÇEK BİRİM TANIMLANMIŞ/ YAPAY BİRİM

• Parcalanıp bölündüğünde bütünlüğü • Parcalanıp bölündüğünde bütünlüğü

bozulur. bozulmaz.
• Tanımlanmamıştır, doğal sıfır içerir • Uzmanlarca tanımlanmıştır.
• Birimler fiziksel olarak fark ediliyordur. • Fiziksel olarak fark edilmiyerek,
• Standart değildirler. büyüklük yada aralık olarak kabul
• Örn; adet, tane, adım, kulaç,bardak edilirler.
sayısı, parmak, bir tutam,sayfa sayısı... • Standarttırlar.
• Örn; saat, litre, metre,lira...

PÜRR DİKKAT!!!!
Tanımlanmış birimler bölünüp küçük parçalara ayrıla bildiği için doğal birimlere göre daha
duyarlı ölçme sonuçları elde etmeye imkan sağlar.
UĞUR YILMAZER 20
UĞUR YILMAZER 21
 1- DOĞRUDAN (TEMEL) ÖLÇME

 Ölçülen özellik SOMUT olup kendisi ölçülür.

 Başlangıç noktası Mutlak sıfırdır. Oranlanabilir.
 Ölçülen özellik ile ölçme aracının birebir direkt
karşılaştırılmasına dayanan ölçmedir.
 Ölçülen özellik ile kullanılan ölçme aracının niteliği
benzerdir (aynıdır). Örneğin; ağırlık, ağırlık ölçüsü kg ile;
uzunluk, uzunluk ölçüsü metre ile ölçülür.
 Hata oranı azdır geçerliği ve güvenirliği yüksektir
 Eğitimde genelde kullanılmaz.
 Negatif değer almaz.

UĞUR YILMAZER 22
 1- DOĞRUDAN (TEMEL) ÖLÇME
PÜR DİKKAT;
Doğrudan ölçme yapmak ölçme
aracı kullanmamak anlamına
gelmez. Doğrudan ölçmede asıl
olan ölçülen özellik dışında bir
başka özelliğin ölçme işlemine
karışmamasıdır. Ölçmenin
doğrudan mı yoksa dolaylımı
olup olması araç kullanımıyla
ilgili bir özellik değil, ölçme
süreciyle ilgilidir. Sadece duyu
organları kullanılarak yapılan
tüm fark belirten ifadeler
doğrudan ölçmedir.
DOĞRUDAN ÖLÇME ÖRNEKLERİ
Çocuğun kendisine verilen ayrana ayran kabına
dokunarak “sıcak” demesi
Bu gün hava bulutludur ve günlerden pazartesidir.
Zahide’nin 7 tane kalemi ve 3 kardeşi var.
Bir sepet kayısının kütlesi, bir kova suyun hacmini
tasla ölçmek
Sınıftaki kursiyer sayısını belirlemek
 İnsanları ten rengine göre guruplamak
Cinsiyet söylemek, ad söylemek, yaş söylemek.
Karış ile sıranın genişliğini yada ayak ile sıranın
uzunluğunu belirlemek
Beş duyu organı kullanarak direkt fark belirtmek
UĞUR YILMAZER 23
 2- DOLAYLI (GÖSTERGEYLE) ÖLÇME

 Ölçülen özellik SOYUT olup yansıması ölçülür.

 Başlangıç noktası Bağıl sıfırdır. Oranlanamaz.
 Ölçülen özellik ile ölçme aracının birebir direkt
karşılaştırılması yapılamaz.
 Ölçülen özellik ile kullanılan ölçme aracının niteliği
benzerdeğildir (farklıdır). Örneğin; başarı öğrencilerin teste
verdiği cevaplar başarının yansıması kabul edilip puanlanır.
 Hata oranı fazladır geçerliği ve güvenirliği düşüktür.
 Eğitimde genelde kullanılır.
 Negatif değer alabilir..

UĞUR YILMAZER 24
 2- DOLAYLI (GÖSTERGEYLE) ÖLÇME
PÜR DİKKAT;
Uzunluk ve ağırlık ölçümleri hem doğrudan
hem de dolaylı, hem de türetilmiş ölçmeler
ile gerçekleştirilir. Örneğin; Malatya ile
Elazığ iller arasındaki mesafe belirlenirken;
 Malatya-Elazığ arasındaki mesafeyi, bir
metre kullanıp mesafeyi ölçmek, ya da
mesafeyi adımlamak “Doğrudan ölçme”
 Malatya-Elazığ arasındaki mesafeyi, bir
araç ile gidip aracın kilometre
göstergesine bakıp ölçmek “Gösterge ile
Dolaylı ölçme”
 Malatya-Elazığ arasındaki mesafeyi,
yol=(hız)x(zaman) formülü ile ölçmek
“Türetilmiş Dolaylı ölçme” dir.
DOLAYLI ÖLÇME ÖRNEKLERİ
Zeka, bilgi, ilgi, tutum, kişilik, inanç gibi özellikler
dolaylı olarak ölçülür.
Hava sıcaklığını termometre ile ölçmek
Ağırlığı elektronik tartı, baskül, yaylı terazi, kantar ile
ölçmek
Bir depremin şiddetini rihter ölçeği ile ölçmek
Telgraf tellerinin esnemesine bakarak havanın sıcak
olduğunu söylemek
Öğrencilerin yazılı anlatım becerilerini ölçmek
Bir kişinin alkol alıp almadığını dengede durup
durmadığına bakarak söylemek
Parmaktaki yüzüğe bakarak evli/nişanlı olduğunu
söylemek

UĞUR YILMAZER 25
 SORU ÇÖZMEDE PRATİK YOL:
Bir ölçmenin doğrudan mı, dolaylı mı yoksa türetilmiş ölçme olup olmadığını
anlamak için;
1. Yapılan ölçme işleminde ÖLÇÜLEN ÖZELLİK NE? KARŞILAŞTIRILAN ÖZELLİK NE?
Sorularının yanıtı nitelik olarak benziyorsa DOĞRUDAN ölçme, benzemiyorsa
DOLAYLI ölçme söz konusudur.
2. Ölçme işleminde ölçülen özellik ile bire bir karşılaştırılan bir ölçme birimi/aracı var
mıdır? var ise ölçme DOĞRUDAN, yok ise ölçe DOLAYLI ölçmedir.
3. Ölçülen özellik somut, oranlanabilir mi? Cevap evet ise DOĞRUDAN ölçme, aksi
halde DOLAYLI ölçme söz konusudur.
4. Ölçme sonucu elde edilen değer iki birimin dört işlemi kullanılarak elde edilmiş ise
TÜRETİLMİŞ ÖLÇME vardır.
UĞUR YILMAZER 26
 KARIŞTIRMA!!!
Eğitimde, Psikolojide ve Sosyal bilimlerde; bilişsel, DEVİNİŞSEL VE DUYUŞSAL
alanda yapılan ölçmelerde;
 Davranışları sayma DOĞRUDAN ÖLÇME
 Davranışları puanlama DOLAYLI ÖLÇME
 Davranışlarla ilgili karar alma DEĞERLENDİRME
Örneğin; Bir öğretmenin sözlü yoklamada öğrencinin verdiği doğru cevapları sayması (3 doğru
cevap verdi ya da 8 doğru cevap verdi demesi)performans sayısını belirlediği için “Doğrudan
ölçmedir” fakat bu doğru cevapları bir puanla ifade etmesi (30 puan aldı yada 85 puan aldı demesi)
“Dolaylı ölçmedir”. Aynı şekilde beden eğitimi öğretmeninin futbol oynayan kişilerin gol sayısını
söylemesi Doğrudan ölçme ve bunları puanla ifade etmesi Dolaylı ölçmedir. Bu durumlar resim ve iş
eğitimi dersleri içinde söz konusudur.

UĞUR YILMAZER 27
 Ölçülen özellik ile
ÖLÇÜLEN ÖZELLİK ÖLÇME ARACI ÖLÇME TÜRÜ
Ölçme aracı aynı mı?

KÜTLE Eşit kollu terazi AYNI DOĞRUDAN ÖLÇME

BOY UZUNLUĞU Metre AYNI DOĞRUDAN ÖLÇME

KİŞİ SAYISI Sayma işi AYNI DOĞRUDAN ÖLÇME

AĞIRLIK Yaylı kantar FARKLI DOLAYLI ÖLÇME

SICAKLIK Termometre FARKLI DOLAYLI ÖLÇME

BAŞARI Testler FARKLI DOLAYLI ÖLÇME

UĞUR YILMAZER 28
 3- TÜRETİLMİŞ ÖLÇME
ÖRNEKLER;
Dolaylı ölçmenin bir başka şeklidir.  Öğrencinin sınıf geçme notunun vize
İki ve ya daha fazla değişken arasında ortalamasının % 40’ıyla final puanının
yapılan ilişkilendirme (matematiksel bir % 60’ının toplanmasıyla elde edilmesi
işlem) sonucu elde edilen ölçmedir.  Nüfus yoğunluğu, Alan ve hacim
ölçümleri, Gayrı safi milli hâsılanın
hesaplanması
Toplam  Kişi başına düşen milli geliri
gelir
hesaplamak
Kişi başına  Beden kitle indeksini belirlemek
düşen  Bir bölgedeki nüfus yoğunluğu
milli gelir  Hızı, yol ve zamandan faydalanarak
Kişi ölçmek
sayısı

UĞUR YILMAZER 29
 SORULARDA ÇIKARSA GENEL OLARAK
DOĞRUDAN ÖLÇME: Özellik özellikle ölçülür. Direkt
gözlem sonuçları ve sayılabilen özellikler doğrudan
ölçülür. (SAYI-ADET-TANE)
DOLAYLI ÖLÇME: Özellik başka bir özellikle ölçülür.
Eğitimde en çok kullanır. Göstergeyle yapılan ölçümler
dolaylıdır. (EĞİTİM-İLGİ-TUTUM)
TÜRETİLMİŞ ÖLÇME: Formülüze edilmiş ölçmelerdir.

UĞUR YILMAZER 30
 ÖLÇEK VE TÜRLERİ
ÖLÇEKLER TEMEL ÖZELLİĞİ ÖRNEKLER
 Farklılık ve benzerlere dikkat edilir -Kişileri saç ve ten rengine göre sarışın esmer diye
SINIFLAMA
 Sınıf-tip-gurup-kategorilere ayırılır gruplama
(ADLANDIRMA)
 Ad ve numaralar verilir. -Evlere kapı numarası, sokaklara sokak adı verme

 Değişkenleri çeşitli yönleri ile kıyaslanır.

-Kitapları kalınlık sırasına göre dizme
 Ast ve üstlüğü belirlenir
SIRALAMA -Öğrencileri boy veya başarı sırasına koyma
 Rakam-sıfat-sembol ile derece belirlenir
Kpss tercih önceliğizi belirleme
 Sıralar arası fark miktarı değişkendir

 Bağıl sıfır başlangıca göre dolaylı ölçme yapılır

-Termometreyle sıcaklık ölçme
 Elde edilen sonuçları listelenir
(EŞİT) ARALIK -Kullanılan takvimler
 Toplama ve çıkarma var, çarpma ve bölme yok
-Standartlaştırılmış test puanları
 Eğitimde en çok kullanılır
 Mutlak sıfır başlangıca göre doğrudan ölçmek
 Elde edilen sonuçları listelemek -Hacim, uzunluk, ağırlık vb. Ölçüleri ile farklar
ORAN ÖLÇEĞİ
 Tüm işlemler yapılır belirleme
 Fen Bilimlerinde en çok kullanılır
UĞUR YILMAZER 31
 ÖLÇEKLERLE ELDE EDİLEN BİLGİLERİN ANLAMLILIKLARI
Ölçeğin yapısal özellikleri Elde edilecek olan ölçülerin anlamlılık dereceleri
ÖLÇEK TİPİ
Başlangıç Birimi Nitelik Nicelik gösterme gücü
noktası (aralığı) gösterme
gücü Sıra Fark Oran
Sınıflama Yok Yok Var - - -
Sıralama Değişken Değişken Var Var - -
Eşit Aralıklı Keyfi Keyfi Var Var Var -
Eşit Oranlı Mutlak Mutlak Var Var Var Var

UĞUR YILMAZER 32
Bir öğretmen Bir öğretmen sınıfındaki Öğretmen daha sonra Öğretmen bir gurup öğrencinin
sınıfındaki bir gurup öğrencinin boy öğrencilerin boy uzunluğunu Coğrafya dersinden aldıkları
öğrencileri uzunluklarını ölçmüş şu en uzundan en kısaya doğru puanları şu şekilde sıralamıştır.
değerleri elde etmiştir. derecelendirmiş ve her
Mehmet
öğrenciye buna göre numara Mehmet 100puan
Uğur ERKEK 1,85cm vermiştir. Sultan 92puan
Bülent 1,81cm Uğur 85puan E.Aralık
Serkan 1,73cm Oranlı ölçek 1. 1,85cm Tülay 84puan Ölçek
Sultan 1,72cm 2. 1,81cm Bülent 70puan
Tülay KIZ 1,68cm 3. 1,73cm Sıralama Serkan 54puan
4. 1,72cm Ölçeği
Şeklinde cinsiyet Çünkü burada öğretmen 5. 1,68cm Çünkü öğrenci başarısını ölçerken
bakımından ayırması boy ölçerken başlangıç başlangıç noktası izafi sıfır
ve bunlara adlar, noktasını gerçek sıfır Çünkü öğretmen öğrencilerin kullanılır. Eğer öğrencilerin
olarak almıştır, buna göre boy uzunluğunu astlık burada başarıları sıra numarası
nomaralar verip sıf
ölçerek sıralama yapması üstlüklerine göre sıralamış ile ifade edilmiş olsaydı sıralama
guruplara ayırması E.Oranlı ölçektir. Sıralama ölçeğidir. ölçeği olurdu
Sınıflama ölçeğidir

UĞUR YILMAZER 33
 DEĞERLENDİRME / DURUM BELİRLEME

ÖLÇME DEĞER KARAR DEĞERLEN

ÖLÇÜT
SONUCU YARGISI ALMA DİRME

ÖLÇME SONUCU/Ölçüm ÖLÇÜT DEĞER YARGISI KARAR

Nicel değer içerir. Kriter ile
karşılaştırılacak gözlem
sonucudur.
Ali matematik dersinden 55
almıştır.
Kadının tansiyonu
160/100mm/hg
Ayşegül, sınavda 5. olmuştur
Ölçme sonucu ile kriterin
Karşılaştırmalarda doğru kararı Yorumlama, sonuçlandırma
kıyaslanması sonucu oluşan
vermemizi sağla-yan veri. var.
yeni veri
Matematik dersinden geçme Ali matematik dersinde
Ali matematik dersinden geçti.
notu 45’tir başarılıdır.
Olması gereken tansiyon değeri
Tansiyon yüksek Tedavi görmeli.
120/80mm/hg
Sınıfta ilk 3’e girenler başarılı Ayşegül ilk 3’e giremediği için
Ayşegül dersten kalmıştır.
kabul edilir. başarılı değildir.

UĞUR YILMAZER 34
 ÖLÇÜT/KRİTER
Ölçme sonuçlarının karşılaştırıldığı ya da kıyaslamaya tabi tutulduğu değerdir.
Ölçüt değerlendirmenin neye göre yapılacağını ve kararın niçin alındığını belirtir.
Ölçüt, ölçme sonuçlarıyla aynı birim ile ifade edilmelidir..bu doğru karar vermeyi sağlar.

MUTLAK ÖLÇÜT İLE BAĞIL ÖLÇÜT ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?

BELİRLEYİCİSİ NE ZAMAN BAŞARISINDAN KİM
DEĞERİ NEDİR? NELER KABUL EDİLİR
KİM? BELİRLENİR? ETKİLENİR?
Hedefler, içerikler,
MUTLAK Değerlendirme Bireyseldir tek Kesindir, net ve soru sayıları, puan,
Öğretmen
ÖLÇÜT yapılmadan önce öğrenci etkilenir standarttır öğrenme eksiklikleri,
öğretmen kanısı
Çan eğrisi, birey
Değerlendirme Diğer gurup Kesin değil, kıyaslaması,
BAĞIL ÖLÇÜT Öğrenci
yapıldıktan sonra öğrencileri etkilenir standart değildir A.ortalama, ülke
normları……

UĞUR YILMAZER 35
 MUTLAK VE BAĞIL ÖLÇÜT ÖRNEKLERİ
MUTLAK ÖLÇÜT BAĞIL ÖLÇÜT

• 100 metreyi 10 saniye altında koşarsa
kazanır
• Finalde 60 puan ve üstü alırsa geçer
• Kazanımların %70 ine ulaşırsa geçer
• Öğrenme eksikliklerini tamamlarsa alınır
• Eğitim bilimleride 60 ve üstü net yaparsa
atanır
• 100 metreyi ilk beş içinde koşarsa
kazanır
• Finalde sınıf ortalaması olan 55 puan
üstü alırsa geçer
• Sınıfta ilk %70 lik dilime girerse guruba
alınır
• Z puanı 2 üstü olanlar seçilir
• Kpss de branşında ilk 300 e girerse atanır

PÜRR DİKKAT!!!
Bir alanda yada derste yeterliğin belirlenmesi, konu kapsamı yada hedef davranışa dayalı
ölçmeler söz konusu ise mutlak ölçüt kullanılmalıdır.
Seçme sınavlarında(AYT,ALES,KPSS…) bağıl ölçüt kullanmak daha uygundur.
UĞUR YILMAZER 36
 ÖLÇÜTE GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ
1- MUTLAK DEĞERLENDİRME /KRİTER
REFERANSLI-ÖLÇÜT DAYANIKLI
DEĞERLENDİRME
Değerlendirmede kullanılan ölçüt önceden
belirlenmiştir ve kesin olan MUTLAK
ölçüttür.
Tüm bireyler aynı ölçütle
değerlendirildiğinden adalet duygusu yaratır.
Sınıf içi ders başarısını değerlendirmede
daha çok önerilir.
Bir öğrencinin neleri yapıp ya da
yapmadığını gösterir.
Öğretmenler bu değerlendirme ile
öğrenciler hakkında kesin kararlar verir.
UĞUR YILMAZER
PÜR DİKKAT!!MUTLAK DEĞERLENDİRME;
 Programın hedefleri göre yapılır
 Dersin, konunun, ünitenin hedefleri için
yapılır.
 Öğrenme eksikliklerini belirlemek için yapılır.
 Ön koşul öğrenme ve hazırbulunuşluğu
belirlemek için yapılır.
 İçerik-kapsam sınırına bağlı yapılır
 Nota puana göre yapılır
 Öğretmen kanısına bağlı yapılır.
• Sınıf geçme notu 50’dir demek mutlak bir ölçüttür,
“Uğur sınavda 85 puan alıp sınıfını geçti” demek
mutlak değerlendirmedir.
• Öğrenci önceden belirlenen hedef davranışların
%60’ını gerçekleştirerek dersi geçti.
 ÖLÇÜTE GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ
2- BAĞIL DEĞERLENDİRME/NORM DAYANIKLI
DEĞERLENDİRME BAĞIL DEĞERLENDİRME ÖRNEKLERİ
 Bağıl ölçütler kullanılarak yapılan Ortalamanın üstünde not alanlar sınıfı
değerlendirmedir. geçti.
 Değerlendirmede kullanılan ölçüt guruptan Koşu testinde ilk 10’a girenler okul atletiz
bağımlıdır. Bu değerlendirme öğrencinin gurup takımına seçildi
içindeki başarısını gösterir. Yani öğrenci başarıları Yemek yarışmasında sıralamada 1. Olarak
biri birine bağımlıdır. 10.000 TL ödülü aldı
 Normlara göre yapılan değerlendirmeler bağıldır. Sınıfın en iyisi olduğu için bilgi
Öğrenci başarıları biri biri ile karşılaştırılarak en yarışmasına alındı
yüksek puan alanlar başarılı kabul edilir Branşında ilk 500 kişi içinde olduğu için
Öğrencilerin gelişim düzeyleri(ders başı- ders sonu atandı
farkı), yetenekleri dikkate alınarak yapılan X partisi ülke barajını aşıp mecliste temsil
değerlendirmeler bağıl değerlendirmedir. hakkı kazandı
 En büyük sakıncası öğrenci bireysel rekabete Çan eğrisi, grup ortalaması (aritmetik
girmez ve gurup başarısı ile yetinir. ortalama) denilen analiz, bağıl
değerlendirmedir.
UĞUR YILMAZER
 SORU ÇÖZMEK İÇİN PRATİK YOL;
Verilen yargılarda mutlak mı yoksa bağıl mı değerlendirme
yapıldığını anlamak için;
“Değerlendirme işleminde kullanılan ölçüt ölçme yapılan
guruba(ölçme sonuçlarına) bağlı olarak sonradan mı elde
edilmiştir?”
cevabınız “EVET” ise Mutlak
cevabınız “Hayır” ise Bağıl değerlendirme yapılmıştır.

UĞUR YILMAZER
 NERELERDE KULLANILIR?
 Hedefleri ölçme amaçlı ise
 Sınav süresi az ise  Hazırbulunuşluğu ölçme amaçlı ise
 Sorular çok zor veya çok kolay ise  Muafiyet sınavı ise
 Seçme amaçlı bir sınav ise  Öğrenme eksikliklerini belirleme amaçlı ise
 Başvuran sayısı çok alım az ise  Kişi hakkında verilecek karar kritik ise
 Geniş kapsamlı bir sınav ise  Sorular orta güçlükte ise

BAĞIL DEĞERLENDİRME YAPILIR MUTLAK DEĞERLENDİRME

YAPILMALIDIR.
UĞUR YILMAZER
 MUTLAK DEĞERLENDİRME; BAĞIL DEĞERLENDİRME;

Bir sınava katılan öğrencilerden 70 ve üzeri puan alan Bir sınava katılan öğrencilerden, puan sıralamasına
öğrenciler başarılı kabul edilmiştir. göre ilk 10 giren öğrenciler başarılı kabul edilmiştir.

 “Sınava katılanların başarı sırasına göre ilk %10'u sınavı geçmiştir” demek bağıl değerlendirmedir.
 “Sınava katılanlardan soruların %10'unu yapan geçmiştir” demek mutlak değerlendirmedir.

UĞUR YILMAZER
 AMACA GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ

A-TANILAYICI B-BİÇİMLENDİRİCİ C-DEĞER BİÇİCİ

DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME

• Tanıma,seçme • Yetiştirme, • Seviye belirleme

ve yerleştirme biçimlendirme amaçlıdır
amaçlıdır amaçlıdır • Sonuç, başarı,
• Öğrenme hazır • Öğrenme son durumu
bulunuşluklarını eksiklikleri ve ölçer
ölçer güçlüklerini • Genelde
• öğretim ölçer öğretim süreci
sürecinin • Öğretim süreci sonunda yapılır
başında yapılır içinde yapılır

UĞUR YILMAZER
 AMACA GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ-1
1- TANIMA VE YERLEŞTİRMEYE YÖNELİK (DİAGNOSTİK) DEĞERLENDİRME
ÖRNEKLERİ
NELERDİR?
NOT • Her türlü
KULLANILIR MI? seçme ve
ÖLÇÜTÜ • Değerlendirm yerleştirme
NEDİR? ede not sınavları,
KAPSAMI • Hazır kullanılmaz. muafiyet
NEDİR? bulunuşluk Elde edilen sınavları,
NİÇİN YAPILIR? • İlgili program düzeyini puanlar hazır yetenek
• İlgili program için hazır belirlemede bulunuşlukta testleri, bireyi
NE ZAMAN için hazır bulunuşluk, mutlak ölçüt tanınmak tanıma test
YAPILIR? bulunuşluk, ön öğrenme kullanılırken, sıralamak teknikleri,
• Eğitim ön öğrenme durumunu seçme ve içindir. SBS, Psikolojik
öğretim durumunu tesbit için yerleştirmede tanı testleri…
sürecinin tesbit edip gerekli olan bağıl ölçütler
başında yapılır kişileri tüm kullanılır.
sıralayıp içeriklerdir.
seçmek ve
yerleştirmek
amaçları ile
yapılır
UĞUR YILMAZER
 AMACA GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ-2
2- BİÇİMLENDİRME - YETİŞTİRMEYE YÖNELİK (FORMATİF) DEĞERLENDİRME

NOT
NE ZAMAN NİÇİN KAPSAMI ÖLÇÜTÜ
KULLANILIR ÖRNEKLERİ
YAPILIR? YAPILIR? NEDİR? NEDİR?
MI? NELERDİR?

Eğitim Üniteler arası Not

öğretim Bir ünite ve Genelde
aşamalı geçişi kullanılmaz.
süreci devam bir ünitenin mutlak ölçüt Ünite sonu
sağlamak ve Puanlar
ederken konularıdır kullanılır.(Tam tekrar testleri,
öğrenme yeterlik
yapılır öğrenme) konu tarama
eksikliklerini düzeyi içindir.
yetiştirmek testleri, izleme
sınavları,
yaprak
testler…

UĞUR YILMAZER
 AMACA GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ-1
3- DÜZEY (SEVİYE) BELİRLEMEYE YÖNELİK (SUMMATİF) DEĞERLENDİRME

NE ZAMAN YAPILIR? NİÇİN YAPILIR? KAPSAMI NEDİR?

• Eğitim öğretim sürecinin
sonunda ve süreç içinde 2
yada daha fazla ünite
kapsayacak şekilde yapılır
• İlgili program sonunda
kazanım yeterlilik düzeyini
tesbit etmek yeterlik
durumuna karar vermek için
yapılır.
• İlgili proğram sonunda
önceki tüm ünite konu
içerikleridir

ÖRNEKLERİ NELERDİR? NOT KULLANILIR MI? ÖLÇÜTÜ NEDİR?

• Her türlü başarı sınavları, • Değerlendirmede not • Yeterlik düzeyini belirlemede
yeterlik testleri, vize ve kullanılır. mutlak ölçüt kullanılırken,
finaller, tus, öabt…. yerleştirmede bağıl ölçütler
kullanılır.

UĞUR YILMAZER
 SORU ÇÖZMEK İÇİN PRATİK YOL;
Amaca yönelik değerlendirme sorularını çözmek için sırası ile şu işlemleri gerçekleştiriniz.
1.Öncelikle değerlendirme işleminin kendisinin zamanıyla ilgili bilgi var mıdır? Sorusunu
sormamız gerekir. Eğer bu soruya cevabınız “evet” ise zaman ifadesini incelememiz gerekir.
2. Sonra değerlendirme niçin yapılmış yada “Değerlendirmenin amacı nedir?” sorusuna cevap
aranmalıdır.
Hazır bulunuşluğu ön öğrenmeleri tespit etmek amaçlanıyorsa TANILAYICI,
bir ünite yada konu sonrası öğrenme eksikliklerini gidermek ise BİÇİMLENDİRİCİ,
program sonu yeterlik kazanım düzeyini belirlemek ise DEĞER BİÇİCİ değerlendirme vardır.

UĞUR YILMAZER
TANIMA YERLEŞTİRME AMACIYLA Hazırbulunuşluk düzeyi belirleniyorsa...MUTLAK DEĞERLENDİRME
YAPILAN DEĞERLENDİRMEDE
Seçme amaçlı yapılıyorsa..............BAĞIL DEĞERLENDİRME

İZLEMEYE-BİÇİMLENDİRMEYE
YETİŞTİRMEYE YÖNELİK DEĞERLENDİRME MUTLAK DEĞERLENDİRME

DEĞER BİÇMEYE Hedef davranışlara göre yapılıyorsa...MUTLAK DEĞERLENDİRME

DÜZEY BELİRLEMEYE
Grup ortalaması kullanılıyorsa....BAĞIL DEĞERLENDİRME
YÖNELİK DEĞERLENDİRME

UĞUR YILMAZER
 2. BÖLÜM
ÖLÇMEDE HATA VE ÖLÇME ARAÇLARINDA
BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER
 ÖLÇMEDE HATA VE TÜRLERİ
 KORELASYON VE ANLAMLARI
 GÜVENİRLİK
 GEÇERLİK
 KULLANIŞLIK
UĞUR YILMAZER 48
 ÖLÇME HATASI VE HATA TÜRLERİ
Ölçülen nesnenin gerçek değeri ile ölçme sonuçlarından elde edilen değer arasındaki farka
ölçme hatası denir.
X(gözlenen test puanı) = T(gerçek puan) + E(hata puanı)
Bir ölçme işlemindeki hata miktarı, o ölçme işleminde kullanılan birimin en az yarısı kadardır.
Birim aralığı ne kadar küçülürse hata miktarı o kadar azalır. Her ölçme işleminde bir miktar
hata karışır. Önemli olan gerçeğe yakın ölçümler yapmaktır.
ÖLÇMEDE HATA KAYNAKLARI;
Ölçmeciden (öğretmen) kaynaklanan hatalar
Ölçülenden (öğrenci) kaynaklanan hatalar
Ölçme aracından kaynaklanan hatalar PÜR DİKKAT;
Ölçme yönteminden kaynaklanan hatalar Gözlenen puan ile gerçek puan arasındaki fark azaldıkça
ölçme aracının güvenirliği artar. Yani hata ile güvenirlik
Ölçme ortamından kaynaklanan hatalar
ters orantılıdır.
Ölçülen özellikten kaynaklanan hatalar Ölçme işlemine hata karışmasının en önemli nedeni,
ölçülen özelliklerin kararlı olmaması yani değişkenlik
göstermesidir.
UĞUR YILMAZER 49
 ÖLÇME HATASI VE HATA TÜRLERİ
Hatanın Kaynağı, Yönü Ve
HATA TÜRLERİ
Miktarı
 Hatanın kaynağı bilinir
SABİT HATA  Hatanın yönü aynıdır
 Hata miktarı sabittir
 Hatanın kaynağı bilinir
 Hatanın yönü aynıdır.
SİSTEMATİK HATA
 Hata miktarı kurallı, sistemli
değişkendir
 Hatanın kaynağı bilinmez.
 Hatanın yönü değişkendir.
TESADÜFÎ HATA
 Hatanın miktarı kuralsızdır,
sistemsiz değişkendir.
Temel Özellikleri İstatistiksel Kullanım Alanları
 Geçerliği doğrudan düşürür.
 Her ölçme işlemine hata ayni
 Güvenirliği doğrudan
yönde ve aynı miktarda karışır
etkilemez. Ancak geçerlik
 Hata miktarı bilindiği için hata
düşerse güvenirlik dolaylı
düzeltilebilir, kontrol edilebilir.
olarak düşer.
 Geçerliği doğrudan düşürür.
 Hata miktarı ölçümden ölçüme
 Güvenirliği doğrudan
belli oranda artar yada azalır.
etkilemez. Ancak geçerlik
 Hata miktarı bilindiği için hata
düşerse güvenirlik dolaylı
düzeltile bilir kontrol edilebilir.
olarak düşer.
 Hatanın kaynağı, yönü ve miktarı
 Geçerliği doğrudan etkilemez.
bilinmez ve değişiktir.
 Güvenirliği doğrudan düşürür.
 Düzeltilemez kontrol edilemez.
UĞUR YILMAZER 50
UĞUR YILMAZER 51
Hata türleri ile ilgili sorularda verilen madde kökündeki
açıklamalara dikkat edilerek açıklamada öncelikli olarak “ölçme
sonuçlarına karışan hatanın yönü ve miktar belirlene biliyor
mu?” sorusu cevaplandırılmalıdır.
 Bu soruya cevabımız “hayır” ise açıklamada verilen hata türü
TESADÜFÎ hatadır.
 Bu soruya cevabımız “evet” ise bu sefer “ölçme sonuçlarına
karışan hatanın yönü ve ya miktarı değişiyor mu?” sorusu
cevaplandırılmalıdır.
 Bu soruya cevabımız “evet” ise ve yön yada miktardan en az
biri yada ikisi değişiyorsa SİSTEMATİK hata söz konusudur.
 Bu soruya cevabımız “hayır” ise ve yön ya da miktardan her
ikiside değişmiyorsa sabit hata söz konusudur.

UĞUR YILMAZER 52
 KORELASYON
 İki değişken arasında ilişki olup olmadığını,
varsa ilişkinin yönünü ve miktarını
belirlemeyi sağlar.
 Korelasyon katsayısı -1 den +1 e kadar
değişik değer alabilir
 Koresyon değeri ile; not başarısı, not
ortalaması, neden-sonuç ilişkisi, geçerlik
durumu, güvenirlik durumu,geçerlik
yoromu, gurup başarısı hakkında YORM
YAPILAMAZ.

En yüksek Negatif Nötr En büyük Pozitif

Korelasyon Korelâsyon Korelâsyon

-1,00Negatif ilişki azalır Negatiflik artar 0,00 Pozitiflik artar Pozitiflik azalır +1,00

NEGATİF Korelâsyon POZİTİF Korelasyon

UĞUR YILMAZER 53
 KONU KORELASYON
ÖĞRETEN Tarih Coğrafya Vatandaşlık Matematik
SORU!!
Tarih 1,00 0.82 0,60 - 0,45

Coğrafya 0,82 1,00 0,10 -0,25

Vatandaşlık 0,60 0,10 1,00 -0,65

Matematik - 0,45 -0,25 -0,65 1,00

En yüksek ilişki hangi dersler arasındadır? Tarih – Coğrafya 0.82

En düşük ilişki hangi dersler arasındadır? Vatandaşlık – Coğrafya 0.10

PÜRRR DİİKKAT!!!
Tablo sorularında tarih – tarih gibi ilişkiler olmaz üstünü çizelim. Korelasyonda 1 e doğru yaklaştıkça
ilişki artar, 0 a doğru ilişki azalır. Korelasyon ile ilgili tablo sorularında İLİŞKİ BÜYÜKLÜĞÜNDE (– , +)
işaretleri önemsizdir. (– , +) işaretleri ilişkinin YÖNÖNÜ belirlemede etkilidir.
Korelasyon öğrenci notu,aritmetik ortalama gibi değerler hakkında bilgi vermez.

UĞUR YILMAZER 54
UĞUR YILMAZER 55
 ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER
KULLANIŞLIK = karşılıklı
GÜVENİRLİK (rx) = Nişan GEÇERLİK (rxy) = Düğün
sebatkarlık
• Aranan ilk özelliktir • Aranan en önemli • Ölçme aracının güvenir
• Ölçme aracının ölçtüğü özelliktir ve geçerli olduktan sonra
sonuçlar ile ilgilidir, • Ölçme aracının kendisi hazırlaması, puanlaması,
sonuçların tesadüfi ile ilgili olup aracın uygulanması…ekonomik,
hatalardan arınıklık amaca uygun kullanılma pratik olma düzeyidir.
düzeyidir. düzeyidir.
• 0,00 ile +1,00 arasında • -1,00 ile +1,00 arasında
değerler alır. (minimum değerler alır. (minimum
0,70 olmalı) 0,30 olmalı)
• Tesadüfi hatalardan • Sabit ve sistematik
etkilenir hatalardan direkt,
tesadüfi hatadan dolaylı
etkilenir.

UĞUR YILMAZER 56
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 1-GÜVENİRLİK(rx) KIZ İSTEME / NİŞAN
 Bir ölçme aracının ölçtüğü özelliği doğru olarak
ölçe bilme derecesidir.
 Ölçme aracının, ölçme sonuçlarına hata
karıştırmadan ölçme yapabilmesidir.
 Ölçülen özelliğin gerçek değerini yansıta bilme
düzeyidir.
 Ölçme hataları ile ölçme araçlarının sonuçları
arasında ters orantı vardır. Yani hata artıkça
güvenirlik düşer.
 Teknik olarak güvenirlik; gerçek puanlar ile
gözlenen puanlar arasındaki korelâsyon’un
karesidir.
 Güvenirlik; ölçme aracının kararlı, tutarlı, duyarlı
ve objektif sonuçlar vermesi ile ilgilidir.
UĞUR YILMAZER
KARARLIK
• Bir özelliğin aynı araçla uzun zaman arayla
uygulandığında aynı/çok yakın sonuçlar
vermesidir.
TUTARLIK
• Bir özelliğin farklı araçlarla kısa zaman arayla
uygulandığında yakın sonuçlar vermesidir.
DUYARLIK
• Ölçme aracının birimleri küçülterek, makul
soru sayısı ekleyerek ve puanlama baremini
büyüterek sağlanır
 Güvenirliğin temelini duyarlılık oluşturur

Duyarlık hatalardan arınıklığı sağlar.

Hatalardan arınıklık ölçme sonuçlarının tutarlılığını artırır.

Ölçme sonuçlarındaki tutarlık puanlama güvenirliğini sağlar.

Puanlama güvenirliği puanlama objektifliğini sağlar.

Puanlama objektifliği nesnel ölçmeleri ortaya çıkarır.

UĞUR YILMAZER 58
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 1-GÜVENİRLİK(rx) KIZ İSTEME / NİŞAN
GÜVENİRLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

SORULARIN
Soru sayısını SORU GÜÇLÜĞÜ VE
arttırmak SAYISI AYIRT
duyarlılığı EDİCİLİĞİ
arttırır. Soruların orta güçlükte
SORULARIN
Böylece ayırt ediciliği yüksek
YAPISI
güvenirlik olması güvenirliği arttırır.
artar.
Soruların
benzer,uyumlu,homojen olması
iç tutarlık güvenirliği arttırır.

UĞUR YILMAZER
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 1-GÜVENİRLİK(rx) KIZ İSTEME / NİŞAN
GÜVENİRLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

TESTİN
UYGULANDIĞI
GRUP ŞANS
BAŞARISI
KOPYA
Testin uygulandığı grubun
heterojen olması
güvenirliği artırır. Bu iki özellik
güvenirliği olumsuz
TESTİN
STANDART
etkiler.
SAPMASININ
YÜKSEK OLMASI

UĞUR YILMAZER
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 1-GÜVENİRLİK(rx) KIZ İSTEME / NİŞAN
GÜVENİRLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Testin özellikleri Testin

uygulandığı
ortam
Testte bir yönergenin yer alması
Soruların açık,net ve anlaşılır olması Sınav ortamının uygun,standart
Soruların öğrenci seviyesine uygun, hale getirilmesi testin
Soruların teste yerleştirilirken güvenirliğini arttırır.
kolaydan zora sıralanması güvenirliği
artırır.
Testin ölçülen özelliğe,soru
sayısına,öğrenci seviyesine uygun
Testin
uygulanma ve yeterli ise güvenirlik artar.
süresi
UĞUR YILMAZER
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 1-GÜVENİRLİK(rx) KIZ İSTEME / NİŞAN

GÜVENİRLİK BİLEŞENLERİ;
İÇ TUTARLILIK: Ölçek maddelerinin birbirleriyle ilişkili olarak aynı yapıyı
ölçmelidir.
İSTİKRARLILIK: Ölçüm sonuçlarının aynı ve farklı koşullarda kararlılık
göstermesi ve değişmemesidir.
TEMSİL EDİCİLİK: Testin aynı ana kütleye ait farklı örneklemlerde
uygulandığında benzer sonuçlar vermesidir.
EŞ DEĞERLİLİK: Aynı zamanda uygulanan iki veya daha fazla testin benzer
sonuçlar vermesidir.
NESNELLİK: Gözlemciler arasındaki değerlendirme güvenilirliğidir. Farklı
değerlendiricilerin aynı kişilerle ilgili olarak benzer puanları vermeleridir

UĞUR YILMAZER 62
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 1-GÜVENİRLİK(rx) KIZ İSTEME / NİŞAN
UYGULAMA
GÜVENİRLİK TEKNİĞİ ANLAMI TEST SAYSI HATA KAYNAĞI
SAYISI
Test-Tekrar Test Kararlılık Bir İki Zaman
Paralel Formlar
Tutarlılık İki Bir Paralel soru yazmama
(Birlikte Uygulama)
Paralel Formlar Tutarlılık ve Zaman ve paralel soru
İki İki
(Aralıklı Uygulama) kararlılık yazmama
Yarıların farklı güçlükte
Testi Yarılama İç tutarlılık Bir Bir
olması
Kr-20 Ve Kr-21 İç tutarlılık Bir Bir Soruların farklılığı
Corenbach Alfa İç tutarlılık Bir Bir Soruların farklılığı
Puanlayıcı Tutarlılık Bir Bir Puanlayıcının kanı farkları
Puanlama Kararlılık Bir Bir Zaman
UĞUR YILMAZER 63
 GÜVENİRLİK TEKNİKLERİ / 1-TEST TEKRER TEST YÖNTEMİ

NEDİR? Öğrenciler 15 Kasım 1 Aralık

• Aynı test aynı guruba eşit koşullarda en çok 6 hafta Uğur 100 98
arayla iki kez uygulanır. Her iki uygulama sonuç
korelasyonuna bakılır. (0,90 üstü olmalı)
Ayşe 70 72
Alperen 79 77
GÜVENİRLİK ANLAMI NEDİR? Burakhan 89 88
• Kararlılık katsyısı Aysima Ebrar 92 90

ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR? İki uygulama sonucu arasında uyum yüksek

• 1 test 1 guruba 2 kez uygulanır hesaplanan korelasyon katsayısı 0.89 ise;
• Hata kaynağı özelliklerin zamanla değişmesidir  Kararlılık güvenirliği yüksek
• Kişilik, zeka, yetenek, tutum gibi çabuk değişmeyen  Tesadüfi hata azdır.
test sonuçlarını denetleme daha uygundur. (Başarı  Test tek boyutludur.
testlerine uygun değildir)  Ölçülen özellik değişkenlik göstermeyen bir
• Avantajı; kullanışlılı olmasıdır. Dezavantajı ise zamandır özelliktir.
 Uygulama koşulları benzerdir.

UĞUR YILMAZER 64
 GÜVENİRLİK TEKNİKLERİ / 2-PARALEL FORMLAR TEST YÖNTEMİ
NEDİR?
Öğrenciler A TESTİ B TESTİ
• Aynı kapsamı ölçen, aynı güçlük ve ayırt edicilikte iki
denk test guruba kısa sürede(her iki test bir defada Uğur 100 98
yada ayrı ayrı 3 gün içinde) uygulanır ve elde edilen Ayşe 70 72
puanlar arasındaki korelasyona bakılır.(0,85 üstü
olmalı) Alperen 79 77
Burakhan 89 88
GÜVENİRLİK ANLAMI NEDİR?
Aysima Ebrar 92 90
• Tutarlık katsyısı
Öğrencilerin iki testten aldıkları puanlar
ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR? arasındaki uyum yüksek, korelasyon değeri 0.90
• 2 denk test 1 guruba 1 kez uygulanır  İki test eşdeğer ve İki test tutarlıdır.
• Hata kaynağı testlerin denkliğini oluşturmak zordur  Tutarlılık güvenirliği yüksektir
• Başarı, Kişilik, zeka, yetenek, tutum gibi çabuk  Tesadüfi hata az
değişmeyen test sonuçlarını denetleme daha  Uygulama koşulları benzer
uygundur.
 Kapsamı aynı ve Soru güçlükleri aynı
• Avantajı; iki ayrı test ile fazla soru ile denetleme yapılır,
dezavantajı denk test oluşturma güçlüğüdür.  Ölçülen hedef davranışlar aynıdır.

UĞUR YILMAZER 65
 GÜVENİRLİK TEKNİKLERİ / 3-TESTİ YARILAMA YÖNTEMİ
NEDİR?
1 6 11 1 3 5 7
• Test guruba uygulanır, verilen cevaplar puanlanır. 2 7 12 9 11 13
Sonra tek nolu soru cevap puanları bir yarı forma , (rx1,2)= 0,80
çift soru cevap puanları ayrı bir yarı formda
3 8 13
toplanır ve bu yarı formlar arasındaki korelasyon 4 9 14 2 4 6 8
değeri 2 ile çarpılıp, korelasyonun 1 fazlasına 5 10 10 12 14
ölünür. (bu değer en az 0,70 üstü olmalıdır)

Tüm test güvenirliği(rx) 2x(rx1,2) / 1+(rx1,2) ile

GÜVENİRLİK ANLAMI NEDİR?
bulunur.
• İç Tutarlık katsayısı Tüm testin güvenirlik kat sayısı yarılar
arasındaki korelasyon değerinden yani
ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR? yarı eşdeğerlik kat sayısı (rx1,2) daima
• 1 test 1 guruba 1 kez uygulanır
büyüktür.
• Hata kaynağı yarı tetlerin kapsamı farklı olabilir
• Tek özelliği ölçen psikoljik testlerde örneğin sayısal
/ sözel yetenek testlerinde etkilidir.

UĞUR YILMAZER 66
 GÜVENİRLİK TEKNİKLERİ / 4-KR/20 ve 21 YÖNTEMİ
NEDİR?
KR20 KR21
• Kr 20 ve Kr21 iç tutarlık bünyesinde güvenirlik
katsayısı hesaplama yöntemleridir. • Madde istatistikleri • Test istatistikleri
• Bu yöntemlerin hesaplanabilmesi için testteki hesaplanmışsa hesaplanmışsa
soruların %90’nı öğrenciler tarafından kullanılır kullanılır
cevaplandırılmalıdır.
• Düzelteme formülü de kullanılmamalıdır .
• Madde güçlükleri • Madde güçlükleri
farklı ise kullanılır bilinmiyorsa kullanılır
GÜVENİRLİK ANLAMI NEDİR?
Kr20 her zaman kr21’den daha yüksek çıkar. Kr21 güvenirliğin
• İç Tutarlık katsayısı alt sınırıdır.
KR-20 ve KR-21 güvenirlik değerleri 0,70 ten yüksek çıkarsa ;
ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?  Testin iç tutarlılığının yüksek olduğu
• 1 test 1 guruba 1 kez uygulanır  Testin tek boyutlu yapıyı ölçtüğü (sadece tek bir özelliği
• Hata kaynağı yerli sayıda madde içinde seçim ölçmesi)
yapılmayabilir  Maddelerin homojen ve uygun yapıda olduğu
• Özellikle 0/1 şeklinde puanlanan Doğru yanlış test  Maddelerin birbirleriyle uyumlu tutarlı ve tesadüfi
Kontrol listeleri, Çoktan seçmeli testlerin hatadan arınık olduğu
güvenirliğini belirlemede etkilidir.  Grubun heterojen olduğu söylenebilir.

UĞUR YILMAZER 67
 GÜVENİRLİK TEKNİKLERİ / 5- C.ALPHA YÖNTEMİ
NEDİR?
• Madde sayısı, maddelerin varyansı ve test
puanlarının varyansı dikkate alınarak hesaplanan
özel bir yöntemdir.
• Kr 20 tekniğinin 1-0’dan farklı 0-1-2-3-4-5 şeklinde
puanlanan testler için geliştirilmiş özel bir halidir.
• Likert tipi dereceli ölçekler için kullanılır.
• Psikolojik ve psikomotor testlerin güvenirliğini
hesaplamak için uygundur
GÜVENİRLİK ANLAMI NEDİR?
• İç Tutarlık katsayısı
ÖNEMLİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
• 1 test 1 guruba 1 kez uygulanır
• Hata kaynağı yerli sayıda madde içinde seçim
yapılmayabilir
• Özellikle duyuşsal alan ve devinişsel alanı ölçen
test sonuçlarını denetlemeye uygundur.
UĞUR YILMAZER
PÜR DİKKAT;
Güvenirlik katsayısı hesaplamada kullanılan Croncbach Alfa kat
sayısı güvenirlik kat sayısının alabileceği minimum değeri verir.
Bu nedenle testin güvenirliğinin bundan çok daha yüksek
olacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Yani testin güvenirlik kat
sayısı alfa kat sayısından daha yüksektir. Alfa kat sayısı KR-20 ve
KR-21 in daha genel halidir. Alfa güvenirlik kat sayısı da tıpkı KR-
20 ve KR-21 gibi 0,00 ile +1,00 arasında değerler alır Formül
sonuçları KR-20 ve KR-21 gibi yorumlanır
İç tutarlılık yöntemleri şunlardır:
1- Yarıya bölme 4- Teta
2-KR 20 / KR 21 5- Omega
3- Cronbach -Alfa 6- Guttman
UNUTMA!!!;
Güvenirliği etkileyen önemli istatistikî faktörler şunlardır;
 Standart hata ve Standart sapma
 Ranj(dizi genişliği)
 Test sorularının ayırt edicilik gücü
 Soruların güçlüğü ve Ölçme birimi
 Geçerlik
68
 GÜVENİRLİK TEKNİKLERİ

PUANLAMA GÜVENİRLİĞİ PUANLAYICI GÜVENİRLİĞİ

Bir puanlayıcının aynı bireylere farklı zamanlarda
verdiği puanlar arasındaki korelasyondur.
Puanlayıcının yansızlığı hakkında bilgi verir.
Yazılı sınavlar, ödevler, projeler, raporlar, model,
maket tasarımlarında daha çok kullanılır.
Aynı kağıtlara iki ya da daha fazla puanlayıcının
verdiği puanlar arasındaki korelasyondur.
Öğretmenlerin puanları arasındaki tutarlılığı
sağlamaya yöneliktir.
Puanlayıcının yansızlığı ve uyumu hakkında bilgi
verir.

Uğur Öğretmen okur

AYŞE’NİN YAZILISI
AYŞE’NİN YAZILISI
Uğur Öğretmen Alperen Öğretmen okur
5 Kasımda okur
Ebrar Öğretmen okur
Uğur Öğretme Burakhan Öğretmen okur
7 Kasımda okur

UĞUR YILMAZER
 Puanlama güvenirliği
 Puanlayıcı güvenirliği
 Öğrenci isimlerinin kapatılarak sınavının okunması
 Öğrenci sınavlarının cevap anahtarı İle okunması
 Her kağıdın 1. sorusu puanlandıktan sonra 2. Sorunun ve diğerlerinin
okunması,
OBJEKTİFLİK KAVRAMI İLE İLGİLİDİR
BU DURUM GÜVENİRLİĞİ ARTIRIR.

UĞUR YILMAZER 70
 GÜVENİRLİK İLE İLGİLİ SORULARDA PRATİK YOL;
Çıkan soru kökünde yada seçeneklerde duyarlık, tutarlık, iç tutarlık, kararlılık, hataların azlığı,
objektiflik(nesnellik), ölçülen özelliğin yansıtma düzeyi gibi ifadeler geçiyorsa o soru kökü yada
seçenek büyük olasılıkla güvenirlik ile ilgilidir.

Ölçme araçlarında bazı faktörler hem güvenirliği hem de geçerliği etkilemektedir. Bu

faktörlerin hangi özelliği önce etkilediği karıştırılmamalıdır.
 Ölçme aracında soru sayısı, kopya çekme, şans faktörü, sınav süresi gibi etmenler öncelikli
olarak güvenirliği etkiler.
 Soruların kapsama uygun dağılımı, soruların ayırt edicilik düzeyi, sınavlarda sürekli aynı
soruların sorulması ya da sınavda bütün soruların zor ya da kolay sorulması öncelikli olarak
geçerliği etkiler.
UĞUR YILMAZER 71
 ÖLÇMENİN STANDART HATASI (Sh /Se)
Ölçme sonuçlarına değişik kaynaklardan ve miktarlardan değişik türlerde hata karışır. Bu
hataları istatistikî anlamda açıklamak ölçmede standart hatayı zorunlu kılar.
Standart hata, standart kayma ve güvenirlik katsayısından istifade ederek hesaplanır.
Standart hata = standart sapma x 1 − r
Standart hata ile güvenirlik ters orantılıdır. Yani bir testin standart hatası büyüdükçe güvenirlik
düşer. Standart hata azaldıkça güvenirlik artar.
Standart hata ile standart sapma arasında doğru orantı vardır. Yani standart hatadaki her artış
standart sapmayı da arttırır.
Standart hata sabit kalmak kaydıyla standart sapma ile güvenirlik arasında doğru orantı vardır.
Güvenirlik 1,00 ise ölçmenin standart hatası 0,00 dır.
Standart hata gurubun değişmesinden çok az etkilenir. Güvenirlik katsayısı ise ölçülen
özellikler bakımından gurubun değişmesine bağlıdır. Bu nedenle güvenirlik ölçüsü olarak
ölçmenin standart hatasının kullanılması önerilir.
Standart hata standart sapmadan büyük olamaz.

UĞUR YILMAZER 72
 ÖLÇMENİN STANDART HATASI (Sh /Se)

MADDELER GÜVENİRLİK STANDART SAPMA MADDELER GÜVENİRLİK STANDART SAPMA

I 0.80 2 I 0.36 2
II 0.80 4 II 0.64 2
III 0.80 6 III 0.75 2
IV 0.80 8 IV 0.91 2

Önce Güvenirlik değerine bakılır. Güvenirlik Standart sapması eşit olduğunda

eşit ise standart sapması büyük olanda güvenirliği düşük olanda hata daha
hata daha çok, standart sapması küçük fazla, güvenirliği yüksek olanda hata
olanda hata daha azdır. daha azdır.

UĞUR YILMAZER
 PUANLARIN GÜVEN ARALIĞINI HESAPLAMA
Puanların gerçek aralığı soruldugunda eğer standart hata
verilmemiş ise önce testin standart hatası hesaplanır

%34,13
%34,13
Standart hatası bireylerin gözlenen puanların gerçek
puanlara yakınlığı ya da uzaklığı konusunda bilgi vericidir
Standart hata sıfır ise bireylerin gözlenen puanı ile gerçek
puan birbirine eşittir.

%13,59

%13,59
Standart hata ne kadar küçükse gözlenen puan gerçek

%2,14

%2,14
puana o kadar yakın, standart hata ne kadar büyükse
gözlenen puan gerçek puana o kadar uzaktır.
Puanların güven aralığı standart hata doğrultusunda 3 Sx -3 -2 -1 0 +1 +2 +3

olasılık dahilinde hesaplanır. %68

Z -3 -2 -1 0 +1 +2 +3
1. %68 olasılık..........öğrenci puanına 1 standart hata
%95
ekleyin, 1 standart hata çıkarın
T 20 30 40 50 60 70 80

2. %95 olasılık.........öğrenci puanına 2 standart hata

%99
ekleyın, 2 standart hata çıkarın
3. %99 olasılık.......öğrenci puanına 3 standart hata
ekleyin, 3 standart hata çıkarın

UĞUR YILMAZER
 PUANLARIN GÜVEN ARALIĞINI HESAPLAMA

ÖRNEK SORU : Testin standart sapmasının 5, güvenirlik kat sayısının 0.84 oldugu bir sınavda
50 alan bir öğrencinin gerçek puan aralığı % 68 olasılıkla hangi puan aralıgındadır?
Sh= s.sapma 1 − 𝑟
Sh= 5 1 − 0.84
Sh= 2
%68 %95 %99
48 ile 52 46 ile 54 44 ile 56
Puanları puanları puanları
Arasında arasında arasında
NOT: Diyelim ki geçme dersi 60 olan bir dersten öğrencimiz 58 almış ve biz onu dersten
geçirmişsek bu standart hatayı dikkate aldığımızı gösterir.

UĞUR YILMAZER
ÇIKAN SORULARDA ANAHTAR KAVRAMLAR

UĞUR YILMAZER 76
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 2-GEÇERLİK(rxy) DÜĞÜN
Bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği başka herhangi bir özellikle karıştırmadan,
doğru olarak ölçebilme derecesidir.

Sabit ve sistematik hatalardan arınık olmasıdır.

Bir ölçme aracında olması gereken en önemli özelliktir.

Bir ölçme aracının geçerli olması için güvenilir olması gerekir.

Geçerlik katsayısı -1 ile +1 arasında degişir.

Geçerlik katsayısı en fazla güvenirliğin kareköküne eşit olabilir

UĞUR YILMAZER 77
Geçerlik, bir ölçme aracının kullanıldığı amaca hizmet etme derecesi
olduğu için, ölçme araçlarından elde edilecek ölçümler hangi amaçla
kullanılacaksa ölçme geçerliği de o amaca bağlı olarak değişecektir. Bir
ölçeğin geçerliği sadece kendisiyle de belirlenemez. O ölçeğin,
Kullanış amacına,
Uygulandığı gruba,
Uygulama biçimine,
Puanlama biçimine de bağlıdır.
UĞUR YILMAZER 78
 GEÇERLİLİK ( Düğün)

Ölçme aracında olması gereken

Bir ölçme aracının ölçtüğü
en önemli özellik olup, ölçme
özelliği başka herhangi bir Bir ölçme aracının; bilen ve
aracının geliştirilmiş olduğu
özellikle karıştırmadan doğru bilmeyeni ayırt etmesidir.
alanda amaca hizmet etme
olarak ölçebilme derecesidir.
derecesidir.

1- Uyumluluk/ İlgililik; testin İki yönden önemlidir.

ölçmek için düzenlendiği özellik
2- Güvenirlik ise ölçmenin 1-Bunlardan biri ölçme aracı
ya da özelliklerle ilgili olmasıdır.
tutarlılığıyla ilgilidir. Eğer bir test ölçmek istediği amaca uygun
İlgililik ise; bir testin kapsadığı
güvenilirse, o, ölçmek için puanlar veriyor mu?
maddelerin, dersin geliştirmek
düzenlendiği özellik ya da 2-Diğeri ise elde edilen puanlara
istediği davranışı yansıtması ve
özellikleri tutarlı ölçer. amacın dışında başka etkenler
onları yeterince örneklenesi
olarak açıklanabilir. karışıyor mu?

UĞUR YILMAZER 79
Bir sorunun kökünde AMAÇtan bahsediliyorsa geçerlik söz konusu
yapılmaktadır. Aksi durumda soru kökünde geçerlikten bahsediliyorsa verilen
seçeneklerde AMAÇ ile ilgi olan doğru cevaptır.
Kısaca geçerlik, bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği başka özelliklere
karıştırmadan, doğru olarak ölçebilme derecesidir.
Bir ölçme aracının geliştirilmiş olduğu konuda maksada hizmet etmesidir.
Testin yada sorunun bilen ile bilmeyeni veya davranışa sahip olanla olmayanı
ayırma derecesi geçerliği ifade eder. Bu durum eğitimde kullanılan araçların
geçerliğini belirlemede ve madde analizlerinde çok kullanılır.
UĞUR YILMAZER 80
 GEÇERLİK İLE GÜVENİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİLER-1

 Güvenirlik geçerlilik için ön koşuldur. Çünkü ölçme araçları sonuçlarının güvenirliği düşükse ölçme
aracının amaca hizmet etme düzeyi de düşük olacak ve dolayısıyla geçerlikte düşük olacaktır. Ayrıca
geçerliliğin sağlanmasında 2 temel öğe vardır bunlardan biri güvenirlik, diğeri de uyumluluk yani
amaca uygun kullanmaktır.
 Bir ölçme aracının geçerliği için güvenirlik ön şarttır. Yani bir ölçme aracının geçerli olması için.
Güvenilir olması gerekir. Ancak güvenirlik geçerlik için yeter şart değildir. Yani güvenilir olan bir
ölçme aracı geçerli olmayabilir. Örneğin; 2cm eksik olan bir cetvel ile kitabın boyunu 5 defa ölçerek
aynı sonuca ulaşmış oluruz. Bu durumda tutarlı yada kararlı ölçmeler olduğundan ölçme sonuçları
güvenirdir. Fakat bu ölçmelerde kullanılan araç hatalı olduğundan özelliği tam olarak ölçme
amacından yoksundur dolayısıyla geçerlik düşüktür. Test puanlarıyla ölçüt ya da ölçütler takımı
arasındaki ilişki katsayısına geçerlik katsayısı adı verilir.
 Bir ölçme aracının güvenirliği düştükçe geçerliği de düşer. Örneğin; öğrencinin matematik başarısını
ölçmede kullandığımız Matematik testi sonuçları puanlanırken dikkatsizlik yapılmış puanlar hatalı
toplanmışsa(tesadüfî hata) bu testin sonuçlarının güvenirlik derecesi düşük olur. Bu hatalı testi
öğrencinin matematik bilgisini ölçme amaçlı kullanırsak, hatalı ölçme aracı amaca tam hizmet
edemediği için geçerlikte düşük olacaktır.

UĞUR YILMAZER 81
 GEÇERLİK İLE GÜVENİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİLER-2
 Her güvenir test geçerli değildir. Yani güvenirliği yüksek olan bir ölçme aracının geçerliği
düşük olabilir. Örneğin; bir Fizik testi sonuçları dikkatlice puanlanıp doğru, objektif, tutarlı
ve kararlılığa sahipse Fizik testi için güvenirdir denir. Ancak güvenirliği yüksek olan Fizik
testini öğrencinin Matematik bilgisini ölçmek amacıyla kullanırsak güvenir ölçme aracı
amaca tam hizmet edemeyeceği için geçerlik düşük olacaktır.
 Güvenirlik, geçerliliği sınırlandırır. Çünkü yukarıdaki maddelerde de belirtildiği gibi
güvenirlik geçerliğin ön koşulu ve güvenirlik düştükçe geçerlikte düşer. Örneğin; güvenirlik
kat sayısı 0,85 olan bir test 0,15 kadar tesadüfî hata barındırması nedeniyle geçerliği
sınırlandırmış olur.
 Bir testin geçerlik kat sayısı(𝑟𝑥𝑦 ), o testin güvenirlik kat sayısı(𝑟𝑥 )nın karekökü değerini
geçemez. ( 𝑟𝑥𝑦 ≤ 𝑟𝑥 ) Yani bir testin geçerlik değeri en fazla güvenirlik değerinin
kareköküne eşit olur. Örneğin; güvenirliği 0,81 olan bir testin geçerliği en çok 0,81=0,90
olur.
 Geçerlik ve güvenirlik bir düzey(derece) sorunudur. Geçerliği vardır yada yoktur denilmesi
yanlıştır. Düzey yüksek ya da düşüktür ifadelerini kullanmak daha doğru olacaktır.
UĞUR YILMAZER 82
UĞUR YILMAZER 83
 GEÇERLİK TÜRLERİ/ 1-KAPSAM GEÇERLİĞİ
 Özellikle başarı testlerinde ilk aranır ve bir ölçme aracının ölçmek istediği
özellikleri ne derce kapsadığı ile ilgilidir.
 Kapsam geçerliği; bir bütün olarak testin ve testteki her bir maddenin
maksada ne derece hizmet ettiğini ve sınav sorularının ölçmek istediği konu
alanını kapsayıp kapsamadığı gösterir.
 Bir testin kapsam geçerliği;
1. O testteki toplam maddelerin ölçülecek davranışları ve konu içeriğini
örnekleme derecesine,
2. Testteki her bir maddenin ölçmek istediği davranışı ne derece iyi
ölçtüğüne bağlıdır.
Ölçme konusu evreni yeterli ve dengeli olarak örnekleyen ve kapsadığı
maddelerin her biri ölçmek istediği davranışı gerçekten ölçen bir test, kapsam
geçerliğine sahiptir.
UĞUR YILMAZER 84
 GEÇERLİK TÜRLERİ/ 1-KAPSAM GEÇERLİĞİ

ÜNİTE 1. TEST 2. TEST 3. TEST 4. TEST

A ÜNİTESİ 2 SORU 2 SORU 3 SORU 3 SORU
SINAV KAPSAMI
B ÜNİTESİ 2 SORU 2 SORU 3 SORU 2 SORU
İŞLENDİ
C ÜNİTESİ 2 SORU 2 SORU - 3 SORU

D ÜNİTESİ 2 SORU 2 SORU 4 SORU 2 SORU

E ÜNİTESİ 2 SORU 1 SORU - -

İŞLENMEDİ F ÜNİTESİ - 1 SORU - -

Kapsam geçerliği Kapsam geçerliği Kapsam geçerliği Kapsam geçerliği

DÜŞÜK. E DÜŞÜK. E ve F DÜŞÜK. C yüksek.sorular
ünitesinde soru ünitesinde soru ünitesinde soru üniteyi yeterli ve
sorulmuş. sorulmuş. sorulmamış dengeli olarak
örneklemiş.
UĞUR YILMAZER 85
 BİR TESTİN KAPSAM GEÇERLİĞİNİ BELİRLEME YOLLARI

1- MANTIKSAL RASYONEL YAKLAŞIM:

Testteki her bir maddenin ve bir bütün
olarak testteki maddelerin dağılımının,
testin ölçmeye yöneldiği davranışlarla
konuları kapsayıp kapsamadığına
bakılır.
Bunun için
Testteki maddelerin dağılımının
belirtke tablosundaki dağılıma uygun
olup olmadığına
Her bir maddenin diğer maddelerce
ölçülenlerden farklı bir davranışı ölçüp
ölçmediğine bakılır. (belirtke tablosu
kullanmak)
 BİR TESTİN KAPSAM GEÇERLİĞİNİ BELİRLEME YOLLARI

2- İSTATİSTİKİ YAKLAŞIM: İki yolla yapılır Geçerliliği önceden belli olan

test
1. Yol; Bir alanda daha önce
geliştirilmiş olan ve o alanın geçerli
ölçüsü olarak kabul edilen bir test Bizim tarafımızdan
seçilir. geliştirilmiş test

Bu test tarafımızdan geliştirilen test

ile kıyaslanır. Öğrencil
Geçerliği-
güvenirliği
Öğretmen
Geçerliği-
Öğretmen
Öğrencil güvenirliği
Yapımı Yapımı
er Kanıtlanmış
Bu kıyaslama için iki test de aynı Test
Test
er Kanıtlanmış
Test
Test

öğrencilere uygulanır. Uğur 90 88 Uğur 90 44

Elde edilen puanlar arasındaki Alper 80 82 Alper 80 23

korelasyona bakılır. Bu katsayı ne Burak 50 50 Burak 50 27

denli büyük ise test o denli geçerlidir Ebrar 30 31 Ebrar 30 81

denir. Erdal 10 9 Erdal 10 75

 BİR TESTİN KAPSAM GEÇERLİĞİNİ BELİRLEME YOLLARI

2- İSTATİSTİKİ YAKLAŞIM: İki yolla yapılır Başarılı öğrenciler Başarısız öğrenciler

2. Yol; Geliştirilmiş olan bir test, testin Fadime 100 Işıl 25
geliştirildiği konuda başarılı ve başarısız
ayrılan iki gruba uygulanır. Temel 98 Dilruba 20
Dursun 95 Tuğçe 15
O testten başarılı gurubun aldığı puanların
ortalaması, başarısız grubun aldığı puanların Uğur 90 Koray 10
ortalamasından anlamlı derecede büyükse İdris 89 Cenk 5
test geçerlidir denir.
Öğretmen hazırladığı testi başarılı ve
Başarısız olan öğrencilerin
puanlarının ortalaması başarısız öğrencilere uygular..eğer başarılı
öğrenciler yüksek, başarısız öğrenciler düşük
alırsa, bu testin kapsam geçerliği sağlanmış
Başarılı olan öğrencilerin demektir. Çünkü bu test bilen ve bilmeyeni
puanlarının ortalaması ile
ayırt etmiş demektir.
Kapsam geçerliği;
Bir testin konu bütününü yansıtma derecesi olarak tanımlanır. Ya da testteki
soruların hedefleri (kazanımları) örnekleyebilme gücü olarak da tanımlanır.
Bu yapılırken belirtke tablosundan yararlanılır.
Sınavda soru sayılarının heterojen artırılması KAPSAM GEÇERLİĞİNİ artırır.
Güvenirliği düşürür.
Başarı testleri için en önemli geçerlik türüdür.
ANAHTAR KAVRAMLAR
HEDEF KAZANIM, BELİRTKE TABLOSO, EVREN, ÖRNEKLEM, İÇERİK, BÜTÜN, BAŞARI
TESTLERİ

UĞUR YILMAZER 89
 GEÇERLİK TÜRLERİ/ 2-YAPI GEÇERLİĞİ
 insanların sahip olduğu psikolojik yapıların tespitinde kullanılan bir geçerlilik türüdür.
Başka bir değişle insanlarda psikolojik özelliklerin (zeka, kişilik, yetenek, ilgi, tutum, güdü,
değer) olup olmadığı konusunda ölçme yapıldığında kullanılır. Yapı geçerliliğinde amaç
özelliğe sahip olanla olmayanı ayırmaktır. Testteki sorular homojen olmalıdır. Sorular
birbiriyle tutarlıdır. İç tutarlılık katsayısı yüksektir.
 Eğitimde kullanılan bir ölçme aracının her bir maddesi testin yapısını oluşturur. Bu
nedenle bir testte yer alan sorular birbiriyle bağlantılı, uyumlu, benzer ve tamamlayıcı
olup hedef davranışları doğru olarak ölçmesi yapı geçerliğini sağlar.
 Yapı geçerliği; Bir ölçme aracının ölçülmek istenen kuramsal temeli, teorik yapıyı tam
olarak yansıtmasıdır. Ölçme aracının ölçmek istediği özelliğe göre bireyleri ayırt etmesidir.
Yapı geçerliği hazırlanan bir test üzerinde 3 temel özelliğin bulunmasıdır.
. 3-Ölçülen
2-Sorular
1-Sorular özelliğe sahip
ölçülmek istenen
birbirleriyle ve olan ve olmayan
özelliği tam YAPI GEÇERLİĞİ
testin bütünüyle öğrenciler
ölçmesi amaca
uyumlu olmalıdır birbirinden ayırt
uygun olması
edilebilmeli

UĞUR YILMAZER 90
Yapı geçerliği;
Özellikle psikolojik özellikleri ölçen testlerde aranılan en önemli geçerlik türüdür.
Bir testin teorik bir yapıyı (yaratıcılık,ilgi,zeka gibi) ölçüp ölçmediğinin
belirlenmesidir.
Testteki sorular arasındaki ilişkiyi ifade eder.
Testte yer alan her bir maddenin diğer maddeler ve testin bütünüyle uyumlu olması
demektir.
Bir testte yer alan maddeler ve bu maddelerin alt bölümleri testin tamamıyla bir
bütünlük ve uyum içeriyorsa, testin bütününe aykırı bir madde yer almıyorsa testin
yapı geçerliğinden bahsedilir.
İç tutarlılık anlamında güvenirliği sağlamak yapı geçerliğini sağlamaya yöneliktir.

UĞUR YILMAZER 91
 BİR TESTİN YAPI GEÇERLİĞİNİ BELİRLEME YOLLARI
Bir ölçme aracında Soruları sesli olarak Ölçülmek istenilen Konu alanı uzmanı
Faktör analizi : En geçerli yoldur.

hakkında görüşmek
Cevaplayıcılarla cevaplama süreçleri

Uzman görüşüne baş vurmak

Grup farklılıklarını ortaya koyma düzeyi
bulunan maddelerin çözdürerek özelliğe sahip soruların iç
aynı faktörü ölçüp cevaplarken hangi bireylerle o özelliğe tutarlılığına,
ölçmediğinin yapısal özellikler sahip olmayan uyumuna, ayırt
belirlenmesi ya da ortaya konulduğunu bireylerin ayırt ediciliğine ve ilgili
aynı faktörü ölçen anlamak yapı edilmesi yapı faktörü tam
maddelerin bir araya geçerliğini geçerliliğinin en ölçmesine özellikle
getirilmesidir. belirlemeye temel kanıtlarından bakar.
ÖRN; bir maddeden yöneliktir. biridir ÖRN; Bir uzman PDR
elde edilen puanların ÖRN; yöneltilen ÖRN; alışveriş eğilimi cinin yeni hazırlanan
tüm testten elde soruyu testini bayanlara saldırganlık
edilen puanlar cevaplayanların nasıl uyguladığımızda ölçeğindeki soruları
arasındaki düşündüğü, hangi yüksek, erkeklere incelemesi
korelasyon(madde yapısal özellşklerini uyguladığımızda
test korelasyonu) kullandıklarını düşük çıkıyorsa
ayırt ediciliği verir. anlamak alışveriş eğilim
testinin yapı geçerliği
yüksek olur.

UĞUR YILMAZER 92
Piaget’in Zekâ Gelişim Kuramını ele alalım. Bilindiği üzere 4 dönemden oluşan ve her dönemde birçok özellikten bahseden bir
kuramdır. Şimdi bir test geliştirdiğimizi düşünelim ve bu testin yapı geçerliliğine sahip olmasını istiyoruz. Bu durumda Piaget’in
bahsettiği her özellikten mutlaka birer soru sormalıyız. Hiçbir özelliği atamadan mutlaka soru sormalıyız ki testimiz yapıyı
temsil edebilsin. Hemen şu soru belirebilir. Peki, kapsamda ne farkı var. En basit farkı, her dönemden birer ya da ikişer soru
sorarsan kapsamı azda olsa tutturursun ama yapıyı tutturamazsın. Yapıyı tutturabilmek için her özellikten mutlaka soru
sorulmalı (nesne devamlılığından soru sormadığını, yana tersinebilirliği sormadığını düşün kuram eksik kalmaz mı) ki yapı
geçerliliği sağlanabilsin.
KAPSAM ve YAPI arasındaki FARKLAR
Kapsamda sorular heterojendir (gelişim hocan zekâ, kişilik, fiziki, ahlak, dil vs. gelişimlerden bahsetmişse hepsinden soru sormalı
/ yani sorular heterojen). Yapıda ise sorular homojendir (sorular sadece Piaget ile ilgili olmalı / yani sorular homojen).
 Amaç bilenle bilmeyeni ayırmaksa KAPSAM
 Amaç özelliğe sahip olanla olmayanı ayırmaksa YAPI
 Amaç gelecekte başarılı olacak ve olmayacağı ayırmaksa YORDAMA
Kişi yaratıcılığı bilmez SAHİP OLUR (ya da sahip olmaz)=Yapı Kişi resim yeteneğini bilmez SAHİP OLUR (ya da sahip olmaz)=Yapı
Kişi dört işlemi bilir (ya da bilmez)=KAPSAM
YANİ BİLENLE BİLMEYENİ AYIRMAK YAPI DEĞİLDİR KAPSAMDIR YAPIDA ÖZELLİĞE SAHİP OLANLA OLMAYAN ARANIR.

UĞUR YILMAZER 93
 GEÇERLİK TÜRLERİ/ 3-ÖLÇÜT GEÇERLİĞİ
Ölçüt puanların elde ediliş zamanına göre ikiye ayrılır.

A) Yordama geçerliği; bir ölçekten elde edilen puan ile
ölçülmek istenen özellikleri ölçtüğü bilinen kriter arasındaki
korelasyonun hesaplanmasıyla elde edilir. Yordama
geçerliğinde kısaca sonuçtan yararlanarak sürecin tahmini
yapılır. Yor dayıcı puanlalar elde hazır mevcut olan
puanlardır. Ölçüt puanlar ise sonradan (gelecekte) elde
edilen durumdur. İkisi arasındaki uyum derecesi yani
korelasyon katsayısı yordama geçerliğini verir.
B) Uygunluk geçerliği; geçerliği yüksek olarak
bilinen bir ölçme aracıyla geçerliği araştırılan ölme
araçlarının karşılaştırılmasına dayanır. Geçerliğin
hesaplanması için beklemeye zamana gerek yoktur.
Örneğin geçerlik derecesi yüksek olan bir ölçme
aracıyla ben şirketime hemen eleman alabilirim.

AYT puanının ne
derece geçerli olduğu

Üniversite
eğitiminde
Yüksek başarılı Daha önce elde edilmiş lise
puan alan olacağı akademik başarı puanı veya
dershane deneme puanları
öğrenciler düşünülür. dikkate alınarak kestirilebilir.

UĞUR YILMAZER 94
 UYGUNLUK YORDAMA

DERS KPSS SONUÇ ÖĞRETMENLİK

PERFORMANSI, PUANI
BAŞARISI
DENEMELER…
UĞUR YILMAZER 95
Kişilerin gelecekteki başarılarını yordamak için kullanılan testlerin yordama geçerliğine sahip
olması istenir.
Öğretmen yapımı testlerin yordama geçerliğinin yüksek olması beklenmez. Çünkü bu testler
bir derse ilişkin soruları içerir ve kapsamı sınırlıdır.
Merkezi olarak yapılan sınavların ise yordama geçerliği yüksek olduğu varsayılır.

Merkezi olarak yapılan

sınavlar AYT – KPSS – LGS

Öğretmen yapımı
testler

UĞUR YILMAZER 96
 GEÇERLİK TÜRLERİ/ 4-GÖRÜNÜŞ GEÇERLİĞİ
Görünüş geçerliği, bir testin gerçekten ne ölçtüğüyle değil, neyi
ölçüyor göründüğü ile ilgilidir.
Uzmanlar tarafından tespit edilen tüm ölçme araçlarında ilk
dikkate edilen geçerliktir. (yapı geçerliği yüksek olan testlerin
görünüş geçerliği düşük olmalıdır)
«Ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol» sözü görünüş
geçerliği ile ilgilidir.
Görünüş geçerliği testin kapağı, yazım şekli, renkliliği, dizgisi,
kalınlığı…etkiler. Örneğin; "14/4 işlemi sonucunda kalan kaç olur."
ile "On dört'ü dörde böldüğümüzde kalan kaç çıkar." Soruları
matematik davranışını aynı geçerlik düzeyinde ölçüyor
görünmemektedir. Birincisi daha iyi bir matematik sorusu gibi
görünmektedir.

UĞUR YILMAZER 97
 GEÇERLİK TÜRLERİ/ 5-SONUÇSAL GEÇERLİK
Değerlendirmenin öğrenme üzerindeki etkisine dayanır.
Yapılandırmacılığa bağlı olarak ortaya çıkmıştır.
Sonuçsal geçerlik, öğrencinin öğrenme ve öğretme sürecine etkin katılımını,
kendi öğrenme düzeyini sorgulayarak yönetebilmesini, ayrıca öğrenme ile
değerlendirme etkinliklerinin iç içe kullanılmasını gerekli kılan alternatif
değerlendirme yaklaşımlarıyla ilgili bir kavramdır.
Özellikle çağdaş değerlendirme yaklaşımlarının ele alınır. Porfolyo, proje,
performans, rubrik, özdeğerlendirme, akran değerlendirme gibi alternatif ölçme
araçlarında aranılan geçerlik türüdür.

PÜR DİKKAT;
Sonuçsal geçerlikle ilgili dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, daha çok değerlendirme
işleminin geçerliğinin sorgulandığıdır.
UĞUR YILMAZER 98
 Verilen
açıklamalarda ilgili Verilen açıklamada
Verilen açıklamada özeliğe sahip olan yapılan sınavın
Verilen açıklamada
hedef/kazanım, ve olmayanları Verilen açıklamada öncekilere
sınavın ilgili özelliği
evren, belirtke arttırmak, tüm seçme yerleştirme benzerliği, sonucun
ölçüyor göründüğü
tablosu, içerikleri içerikleri vurgusu varsa önceki sürece
söz konusuysa
örnekleme derse yansıtmak, iç YORDAMA uyumluluğu
GÖRÜNÜŞ
KAPSAM tutarlık tan GEÇERLİĞİ vurgulanırsa
GEÇERLİĞİ
GEÇERLİĞİ bahsederse UYGUNLUK
GEÇERLİĞİ
YAPI GEÇERLİĞİ
 1.ASKER 2.ASKER 3.ASKER

x xxx
x xx
x
x

GÜVENİLİRLİĞİ VE GÜVENİLİR
HEM GÜVENİLİR VE
GEÇERLİ KABUL GEÇERLİĞİ
GEÇERLİDİR.
EDİLEMEZDİR. KABUL
ÖRN; aldığım borcu
ÖRN; aldığım borcu EDİLEMEZ.
belirtiğim günde
farklı günlerde ÖRN; aldığım
ödemek
ödeyeceğimi söyleyip borcu Salı günü
ödememek öderim deyip
ödememek
 GEÇERLİLİĞİ ARTTIRMA YOLLARI-1
Her hadef davrnaışla ilgili soru sormak öncelikle geçerliği artırır. YAPI
Soruların bilenle bilmeyeni ayırt etmesi öncelikle geçerliği artırır. KAPSAM/YAPI
Bir sorunun başka bir sorunun cevabını içermesi öncelikle geçerliliği düşürür. YAPI
Yıldan yıla aynı soruların sorulması öncelikle geçerliği düşürür. YAPI
Ölçme yönteminin tercihi ve uygulanış biçimi öncelikle geçerliği etkiler
Soruların sınavdan önce öğrencilere verilmesi öncelikle geçerliği düşürür. YAPI
Grubun heterojen olması geçerliği arttırır. GÜVENİRLİK SONRA GEÇERLİK
Soru sayısı arttıkça geçerlik artar. Ancak sorular aynı kapsamdan olmaMAlıdır.
Tüm hatalar geçerliği düşürür.

UĞUR YILMAZER 101

 GEÇERLİLİĞİ ARTTIRMA YOLLARI-2
Testin çok zor ya da çok kolay olması geçerliği düşürür.
Soruların orta güçlükte(0,50) olması öncelikle GEÇERLİLİĞİ arttırır.
Kopya çekilmesi, şans başarısı geçerliği düşürür. ÖNCE GÜVENİRLİK
Sınav süresinin az ya da çok olması geçerliği düşürür.
Belirtke tablosunun hazırlanması öncelikle geçerliği arttırır.
Maddelerde yer alan belirsiz ifadeler geçerliği düşürür.
Sınavın standart koşullarda yapılması geçerliği arttırır.
Cevap seçeneklerinin dengeli dağılması geçerliği arttırır.
UĞUR YILMAZER 102
ÖLÇME ARACINDA ARANAN NİTELİKLER 3-KULANIŞLIK ANLAŞARAK MUTLU HAYAT…

Bir ölçme aracının;

Para
• Hazırlanmasının
• Çoğaltılmasının Emek

• Uygulanmasının Zaman

• Verilerinin toplanmasının
• Puanlanmasının
Açısından ekonomik olmasıdır.
 3. BÖLÜM
MADDE ANALİZİ
 MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİ VE YORUMU
 MADDE AYIRT EDİCİLİK İNDEKSİ VE YORUMU
 ÇELDİRİCİLER VE ÖZELLİKLERİ
 MADDE VARYANSI
 MADDE STANDART SAPMASI
 MADDE GÜVENİRLİK İNDEKSİ

UĞUR YILMAZER 104

 TEST VE MADDE İSTATİSTİKLERİ

A-MADDE ANALİZİ B-TEST ANALİZİ

Madde güçlük
Bağıl Normal
indeksi Merkezi Merkezi
değişkenlik olmayan
eğilim dağılım
ölçüleri ölçüleri katsayısı dağılım
Madde ayırt
edicilik indeksi
Sola
Aritmetik çarpıklık
Madde Ranj
ortalama
varyansı
Sağa
Madde Standart çarpıklık
standart Tepedeğer sapma
sapması
Normal
Çeyrek dağılım
Madde güvenirlik sapma
indeksi Ortanca

Çeldiricilen
işlerliği

UĞUR YILMAZER 105

 MADDE İSTATİSTİKLERİ

 Objektif test maddelerine verilen cevapların MADDE ANALİZİ NİÇİN GEREKLİDİR?

analizi, test geliştirmede ve testi daha iyi
hale getirmede etkilidir.
 Test maddelerinin işe yarayıp
yaramadığını, yaramıyorsa bunun
nedenini anlamak ve gerekli
düzeltmeleri yapmak için cevapları analiz
etmek gerekir.
BAŞLICAMADDE İSTATİSTİK KAVRAMLARI;
 Madde güçlük indeksi(pj)
 Madde ayırtedicilik indeksi(rjk)
 Madde varyansı (sj2)
 Madde standart sapması(sj)
 Madde güvenirlik indeksi
UĞUR YILMAZER
 Testteki her maddenin güçlük derecesi arzu
edilen düzeyde midir?
 Maddenin ayırıcılığı yeterli düzeyde midir?
 Madde sadece bir doğru cevap mı içeriyor?
 Çeldiriciler yeterli işlerliğe sahip midir?
 Madde kafa karıştırıcı mıdır? (Testte
kusurlu bir madde var mıdır?)
 Geçerli ve güvenilir bir test elde edildi mi?
 Öğrenciler hangi konularda öğrenme
güçlüğü çekmekteler?
 Hangi öğrenci grubuna bu madde
uygundur?
 Testin süresi uygun mudur?
106
 MADDE İSTATİSTİKLERİ
 Madde analizi için öncelikle 1.UĞUR
öğretmen hazırladığı çoktan 2.AYŞE
ÜST GRUP YÜZDE 27
seçmeli testi öğrencilere (BİLENLER)
3.ALPEREN
uygular.

BAŞARI SIRASI
4.BURAKHAN
 Öğrencilerin sorulara vermiş
5.EBRAR
olduğu cevaplar puanlanır.(her DİKKATE ALINMAZ YÜZDE 46
6.ERDAL
doğruya 1, yanlış ve boş
7.HASAN
cevaba sıfır (0)puan verilir.
 Cevap kağıtları en yüksek 8.SERKAN
ALT GRUP
puandan en düşük puana 9.BÜLENT
(BİLMEYENLER) YÜZDE 27
doğru sıraya konur. 10.TÜLAY

 Testte yer alan her madde için SORU SEÇENEKLER

ayrı ayrı üst ve alt grup cevap TOPLAM
NO:44 A B C D E
verenler dikkate alınarak tablo Üst grup n(A,ü) n(B,ü) n(C,ü) n(D,ü) n(E,ü) N(ü)
oluşturulup madde analizler Alt grup n(A,a) n(B,a) n(C,a) n(D,a) n(E,a) N(a)
yapılır. TOPLAM N(A) N(B) N© N(D) N(E) N

1- MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİ NEDİR?
• Bir sorunun kolay, orta yada
zorluğunu gösterir.
• Maddenin doğru cevaplama
yüzdesini ifade eder
• Madde ile yoklanan kazanımların
edinme düzeyini yansıtır.
• Maddenin güvenirlik düzeyini ifade
eder. ( Güçlüğü 0,50 ve yakın olan
madde güvenirdir)
• 0,00 ile +1,00 arasında değerler alır.
• Madda güçlük indeksi 1,00 ise, o
soruyu sınıftaki herkes doğru
yapmış; madde güçlük indeksi 0,00
ise, o soruyu hiç kimse yapamamış
demektir. Böyle soruların
güvenirliğe ve geçerliğe katkıları
yoktur.
1- MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİ (pjx)
2-MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİ NASIL
HESAPLANIR?
• Soruya Doğru cevap verenlerin,
toplam kişi sayısına bölünmesiyle
elde edilir.
𝒎𝒂𝒅𝒅𝒆𝒚𝒆 𝒅𝒐ğ𝒓𝒖 𝒄𝒆𝒗𝒂𝒑 𝒗𝒆𝒓𝒆𝒏 öğ𝒓𝒆𝒏𝒄𝒊 𝒔𝒂𝒚𝚤𝒔𝚤
• 𝒕𝒐𝒑𝒍𝒂𝒎 öğ𝒓𝒆𝒏𝒄𝒊 𝒔𝒂𝒚𝚤𝒔𝚤
• Alt ve üst gurup değerlerinin
verildiği tablolarda madde güçlüğü;
• Madde güçlükleri yukarıdaki gibi
hesaplandıktan sonra her
maddenin ayrı ayrı toplamı testin
aritmetik ortalamasına eşittir.
(Pj1 + Pj2 + …..+Pjn = Aritmetik
ortalama)
UĞUR YILMAZER
3- MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİ NASIL
YORUMLANIR?
• Kolay bir madde için; Mutlak başarı
düzeyleri yüksek,
• Öğrencilerin öğrenme eksiklikleri
az,
• Öğrencilerin öğrenme düzeyleri
yüksek,
• Öğrenimleri, başarı fazla,
• Sorular öğrencilere kolay gelmiş
grup başarılı olmuştur, yorumlarını
yapabiliriz.
• Zor madde için tam tersi…
108
 MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİNİN ÖZELLİKLERİ;
 Maddenin zorluğu, kolaylığı hakkında bilgi verir
 Maddenin güçlüğü, o maddeyi doğru cevaplayan öğrencilerin oranını yani yüzdesini gösterir.
 Maddenin güçlüğü, 0,00 ile +1,00 arasında değerler alır. Maddenin güçlüğü değeri 0,00 yaklaştıkça zorlaşırken
+1,00 yaklaştıkça madde kolaylaşır.
 Maddenin güçlüğünde soruların orta (0,50) güçlükte olması amaçlanır. Çünkü bu durumda maddeyi bilenler
doğru, bilmeyenler yanlış cevaplamış olup güvenirlik yüksektir.
 Güçlüğü +1,00 olacağı için soru çok kolay, güçlüğü 0,00 olan madde çok zordur. Böyle bir maddelerin bilen ve
bilmeyen kişileri ayırt etmediği söylenebilir. Testte bu tür sorulardan kaçınılır.

UĞUR YILMAZER 109

 1- MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİ (pjx)
ÖRNEK:
50 kişilik kimya sınıfında 5.nci soruyu 16 kişi
doğru cevaplamıştır.
Sorunun güçlük indeksi kaçtır?
ÇÖZÜM;
Pjx=(16/50)=0,32 Zor bir sorudur.

• Madde guruba ORTA güclükte gelmiştir.

• Maddeyi öğrencilen % 40 DOĞRU / % 60 YANLIŞ
cevaplamıştır
• Madde ile yoklanan kazanımlar orta düzeyde
edinilmiştir.

UĞUR YILMAZER 110

111
112
N tane kişinin girdiği bir sınavda, j sorusunu kimse doğru YAPAMAMIŞ ise;
 Toplam doğru(Nd)= 0’dır. Dolayısıyla Pj= =0 çıkacaktır. Madde Güçlük İndeksi (Pj) = 0
olması, j sorusunun çok zor bir soru olduğunu gösterir.
 Üst grup doğru sayısı(nü) ve alt grup doğru sayısı(na)= 0’dır. Dolayısıyla; rj= 0𝑛=0
çıkacaktır. Ayırt Edicilik İndeksi (rj)= 0 olması, j sorusunun bilenle bilmeyeni ayırt edemediğini
gösterir.
N tane kişinin girdiği bir sınavda, j sorusunu herkes doğru YAPMIŞ ise;
 Nd = N olacaktır. Dolayısıyla; Pj = 1 çıkacaktır. Madde Güçlük İndeksi (Pj) = 1 olması, j
sorusunun çok kolay bir soru olduğunu gösterir.
 (nü) ve (na) biribirine eşit olacağından, nü – na = 0 olacaktır. Dolayısıyla; rj= 0𝑛=0
çıkacaktır. Ayırt Edicilik İndeksi (rj)= 0 olması, j sorusunun bilenle bilmeyeni ayır edemediğini
gösterir.
UĞUR YILMAZER 113

1- MADDE AYIRT EDİCİLİK İNDEKSİ
NEDİR?
• Madde analizinde ilk dikkate alınır
ve maddenin bilen ve bilmeyeni
ayırt etme düzeyidir.
• Madde teste alınmalı mı yoksa
alınmamalı mı hakkında bilgi verir.
• Bir maddenin kalitesi yani geçerliği
hakkında bilgi verir.
• Ayırt edicilik arttıkça maddenin
kalitesi artar.(0,30 dan +1,00 a
yaklaştıkça kalite artar)
• En ayırt edici maddeler orta
güçlükteki (0,50) maddelerdir.
• Ayırt edici maddelerin güvenirliğe
ve geçerliğe katkısı fazladır.
2- MADDE AYIRT EDİCİLİK İNDEKSİ (rjx)
2-MADDE AYIRT EDİCİLİK İNDEKSİ 3- MADDE AYIRT EDİCİLİK İNDEKSİ
NASIL HESAPLANIR? NASIL YORUMLANIR?
• Madde test korelasyonu (yani bir
maddeden elde edilen puanların
toplamı testin tamamında elde
edilen puanların toplamı arasındaki
korelasyon) 0,30 dan ne kadar
büyük 1,00 yakın ise o kadar ayırt
edicidir.
• Alt ve üst gurup değerlerinin
verildiği tablolarda madde ayıet
ediciliği yani geçerliği;
𝐧 ü −𝐧(𝐚)
• 𝒓𝒋 =
𝐧
UĞUR YILMAZER 114
 BAŞARI TESTİ SEÇME SINAVI İZLEME TESTİ

1. Geçerliliği ve güvenirliliği yüksek olan sınav 1. Başvuran çoktur alınacak azdır. 1. Öğrenme eksikliği
2. Bilen bilmeyen ayrımını en iyi şekilde yapan sınav 2. Kontenjan sınırlıdır. 2. Öğrenme güçlüğü
3. Sınıftaki en başarılı öğrenciyi belirlemek istiyorsa 3. ÜST düzey yeterliliğe sahip 3. Kavram yanılgıları
4. Sınıftaki en başarısız öğrenciyi belirlemek istiyorsa Öğrenciler seçilecekse.
Güçlük ve
Güçlük ve Güçlük ve
ayırıcılığı
ayırıcılığı ayırıcılığı
Pjx; 0,70 üstü Rjx; 0,30 ve
Pjx; 0,40 ile Rjx; 0,30 ve Pjx; 0,40 altı Rjx; 0,30 ve
olmalı üstü olmalı
0,60 arası üstü olmalı olmalı üstü olmalı
116
BİR TEST MADDESİNDE OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER;
1. Kaliteli bir sorunun güçlük indeksi 0,50 civarında, ayırt edicilik
indeksi ise 0,40’ın üzerinde olması beklenir.
2. Güvenirlik katsayısının 1,00 yakın olması amaçlanır.
3. Doğru cevabın üst grupta daha çok öğrenci tarafından
cevaplandırılmış olması beklenir.
4. Yanlış cevabın (çeldiricilerin) tüm seçeneklerde birbirine yakın
oranda cevaplandırılmış olması beklenir
5. Üst grup ve alt grup doğru cevap verenlerin farkı pozitif yönde
büyükse o sorunun kaliteli ve iyi soru olduğu ifade edilir.
6. Başvuran öğrencinin çok alınacak öğrencilerin az olduğu bir sınavın
sorularının güç ve ayırt edici olması amaçlanıyorsa böyle bir sınavın
sorularının güçlük indeksinin düşük, ayırt edicilik indeksinin yüksek
olması gerekir.
7. Ayırt edicilik indeksi bir sınav için her durumda tercih edilen
durumdur. Fakat güçlük indeksi öğrenci niteliğine ve sınavın amacına
göre tercih edilir.
UĞUR YILMAZER 117
 ÇELDİRİCİLERİN YORUMU
ÇELDİRİCİ NEDİR? DOĞRU CEVAP

SEÇENEKLER

ÇELDİRİCİLER
• Bir maddenin doğru cevap dışındaki tüm seçeneklere denir

DOĞRU CEVAP HANGİ SEÇENEKTİR?

• Maddeyi cevaplayanlar içinde üst grubun fazla, alt grubun az veya her ikisi
eşit cevapladığı seçenekler içinde toplamda en çok işaretlenendir.
EN İYİ AYIR EDİCİ SEÇENEK HANGİSİDİR?
ÇELDİRİCİLER HANGİ ÖZELLKLERE SAHİP OLMALIDIR?
• Üst cevaplayıcı sayısından alt grup
• Üst gurubu AZ, alt gurubu FAZLA yada üst alt gurupları eşit sayıda cevaplayıcı sayısı çıkarılınca farkın pozitif
çeldirmelidir büyük olan seçenektir.
KÖTÜ / TERS ÇALIŞAN ÇELDİRİCİ HANGİSİDİR? ÇELDİRİCİLER GENELDE;
• Çeldirici özelliği taşıMayan çeldirici kötü yada ters çalışan çeldiricidir. Bu
• Alt grubu fazla çeldirmelidir.
çeldiriciler mutlaka çıkarılmalı, değiştirilmelidir.
• Her biri ayrı ayrı biribirine yakın sayıda kişi
GÜÇLÜ ÇELDİRİCİ HANGİSİDİR? çeldirmelidir.
• Çeldiriciler doğru cevaba yaklaştıkça soru
• Çeldirici olma özelliği taşıyıp toplamda en fazla kişi çeldiren çeldiricidir zorlaşır, uzaklaştırıldıkça soru kolaylaşır.
• Çeldirici sayısının fazla olması şans faktörünü
İYİ ÇELDİRİCİ HANGİSİDİR? azaltıp güvenirliği artırır.
• Alt cevaplayıcı sayısından üst cevaplayıcı sayısı çıkarıldığında farkın en fazla • Hiç kimseyi çeldirmeyen çeldirici işlevsizdir.
olduğu çeldiricidir. Şans faktörünü artırır.

UĞUR YILMAZER 118

 PÜR
DİKKAT
Soru
A B C D E Boş Toplam
No:38
Üst grup 5 55 5 20 15 - 100
Alt grup 20 40 10 20 5 5 100
Toplam 25 95 15 40 20 10 200
38. Sorunun “madde seçenek analizi”ni yapınız?
CEVAP;
 Seçenek analizinde önce doğru cevap bulunmalıdır. Maddenin doğru cevabı olan “B” dir. Çünkü üst gurubun fazla alt
gurubun az yada alt ve üst gurup cevaplayıcı sayıları eşit kuralına uyan ve toplamda en fazla olan seçenek B dir.
 B seçeneği dışında kalan seçeneklere çeldirici denir. Çeldiriciler üstü az, altı fazla yada üst alt eşit sayıda kişi çeldirme
özelliği taşımalıdır. Bu kurala uymayan çeldiriciler ters yönde çalışmıştır bunlar atılıp değiştirilmelidir.
 “E” çeldiricisi çeldirici özelliğine sahip değildir ve atılıp değiştirilmelidir.
 “A” çeldiricisi en iyi işleyen çeldiricidir. Çünkü çeldirici olma özelliği taşıyıp alt gurup cevaplayıcı sayısından üst gurup
cevaplayıcı sayısı çıkarılınca farkın en büyük olduğu çeldiricidir.
 “D” çeldiricisi güçlü çeldiricidir. Çünkü çeldirici olma özelliği taşıyıp alt ve üst cevaplayıcı sayısı toplamında en çok olan D dir.
 “C” çeldiricisi en zayıf çalışan çeldiricidir. Çünkü çeldiriciler çeldirici olma özelliği taşıyıp toplamda biri birine yakın sayıda
kişi çeldirmelidir. Bu kurala göre C çeldiricisini toplamı en azdır ve doğru cevaba yaklaştırılarak güçlendirilmelidir.
 Bu maddeyi boş bırakan(soruyu atlayan yada soruya erişemeyen) öğrenci vardır. Bu yüzden üst ve alt gurup eşit sayda cevap
VERMEMİŞTİR.

119
1

120
 MADDE VARYANSI
 Dağılımdaki bireyler arasındaki farklılıkları gösteren
bir istatistiktir.
 Madde varyansı, o maddeyi doğru cevaplayanların
oranıyla, doğru cevaplamayanların oranının
çarpımıyla elde edilir.
𝒔𝒋𝟐 = pj x gj
ÖRN; Madde güçlüğü 0.40 olan bir maddenin madde
varyansı kaçtır?
𝒔𝒋𝟐 = pj x gj 𝑠𝑗 2 =0,40 x 0,60 = 0.24
Madde varyansı 0,00 ile 0,25 arasında değerler alır.
 Madde varyansı 0,00 yaklaştıkça Ayırtedicilik azalır.
 Soru ya zor ya da kolaylaşır.
 Madde varyansı 0,25 yaklaştıkça Ayırtedicilik artar.
 Soru orta güçlüktedir.
Bir maddenin ayırtediciliği arttıkça madde varyansı en
yüksek değeri olan 0. 25’e yaklaşır.
UĞUR YILMAZER
MADDE STANDART SAPMASI
Bir maddenin standart sapması, o maddenin
varyansının karekökü ile belirtilmesidir.
𝑆𝑠 = √(𝑆𝑠)2 → 𝑆𝑠 = √𝑃𝑗 × 𝑞𝑗
Madde standart sapmasının alabileceği en yüksek
değer 0.50 dir...bu değeri veren maddenin madde
güçlüğü de 0.50 güçlük düzeyindeki maddedir.
ÖRN; Madde varyansı 0.25 olan bir maddenin madde
standart sapması 0.25: 0.50 olur.
MADDE GÜVENİRLİK KATSAYISI
Maddenin güvenirlik katsayısı, maddenin
ayırtedicilik değeri ile madde standart
sapmasının çarpımıdır. 𝑟𝑗=𝑅𝑗𝑥×𝑆𝑠
ÖRN; madde standart sapması 0.20, madde
ayırtediciliği 0.30 olan bir maddenin madde
güvenirliği kaçtır?
=0,20 x 0,30 = 0.06
121
 4. BÖLÜM
TEST PUANLARI ÜZERİDE İSTATİSTİKİ
İŞLEMLER
 MERKEZİ EĞİLİM/YIĞILIK ÖLÇÜLERİ
 MERKEZİ DAĞILIM/DEĞİŞİM ÖLÇÜLERİ
 NORMAL DAĞILIM VE STANDART PUANLAR (Z ve T
puanı)

UĞUR YILMAZER 122

 TEST İSTATİSTİKLERİ
1- MERKEZİ YIĞILIM/EĞİLİM
ÖLÇÜLERİ
• Belli bir ölçümün ve ya bir
dizi puanın hangi değerler
etrafında toplandığını
gösterir.
• Yığılım ölçüleri; Aritmetik
ortalama, Mod ve Ortanca
dır.
2- MERKEZİ YAYILIM/DEĞİŞİM
ÖLÇÜLERİ
• Verilerin birbirinden ne kadar
ayrıldıklarını veya bir doğru
etrafında yayılmalarının ne
kadar olduğunu ortaya koyan
ölçümlerdir.
• Yayılım ölçüleri; Ranj, Çeyrek
kayma, Variyans ve Standart
sapmadır.

UĞUR YILMAZER 123

MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 1- ARİTMETİK ORTALAMA (𝑿)
 Öğrencilerin aldıkları puanların toplamının öğrenci sayısına bölünmesiyle elde edilir.
 Grubun başarısı hakkında karar verilirken kullanılan ilk değerdir.
 Dağılıma yeni değerlerin eklenmesinden ve çıkarılmasından etkilenir.
 Aritmetik ortalama arttıkça grup başarısı artar, azaldıkça başarı azalır.
 Aritmetik ortalama arttıkça sorular kolay, küçüldükçe sorular zor yorumu yapılır.
ÇIKAN SORULARDA PÜR DİKKAT!!!
Verilen soruda bilgi olarak sadece aritmetik ortalama değeri varsa (çarpıklık yoksa) aritmetik
ortalama değerine bakılarak şu yorumlar yapılır;
 Gurubun öğrenme düzeyini (Ortalama öğrenme düzeyini)
 Öğrencilerin başarısını ve gurubun mutlak başarısını
 Gurubun genel başarı düzeyini ve ortalama başarı düzeyini YORUMLAMAYA YARAR
 Öğrencilerin öğrenme derecelerine göre sıralanmasını
 Kullanılan ölçme aracının ortalama güçlük düzeyini
 Uygulanan proğramın ve öğretim etkilik düzeyini belirlemede

UĞUR YILMAZER 124

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 1- ARİTMETİK ORTALAMA (𝑿)

Verilen bir tabloda en büyük ve en küçük aritmedik ortalama değerleri birden çok ve
eşit ise;
 Aritmetik ortalaması BÜYÜK olanlardan standart sapması KÜÇÜK olan BAŞARILIDIR
KURAL
 Aritmetik ortalaması KÜÇÜK olanlardan standart sapması BÜYÜK olan BAŞARISIZDIR

Aritmetik Standart
Sınıf
ortalama sapma En başarılı sınıf 7A dır. Çünkü art. ort eşit ise st.
7A 85 3 Sapması küçük olan daha başarılı kabul edilir...nedeni
daha homojen olduğu içindir.
7B 85 5
7C 60 7 En başarısız sınıf 7D dir. Çünkü art. Ort. Eşit ise st.
7D 60 9 Sapmasını büyük olan daha başarısızdır...nedeni
daha heterojen olmasıdır.

UĞUR YILMAZER 125

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 1- ARİTMETİK ORTALAMA (𝑿)
Bir testin ortalaması , o testin maddelerinin madde güçlük değerlerinin toplamına eşittir.
KURAL
Bir testin madde güçlük değerlerinin toplamı ile o testin aritmetik ortalaması aynı şeydir.

Bu testin ortalaması kaçtır?

Maddelerin madde güçlük değerlerini
toplamak bizim için yeterlidir.

A.ort. = 0.30+ 0.70 + 0.50 + 0.60 + 0.40

= 2.50

UĞUR YILMAZER 126

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 1- ARİTMETİK ORTALAMA (𝑿)
𝟑
=0.12
Maddeler A B C D Toplam 𝟐𝟒

𝟐
M1 3 3* 15 3 24 𝟐𝟒
=0.08

M2 4 2* 14 4 24 𝟕
=0.29
𝟐𝟒
M3 0 9 8 7* 24
𝟔
=0.25
M4 6* 6 5 7 24 𝟐𝟒

M5 4 4 12* 4 24 𝟏𝟐
=0.50
𝟐𝟒
Bu beş maddelik alt testin ortalaması kaçtır?
A) 0,75
B) 1,25 ÇÖN!!
C) 1,75 Bu işlemleri uzun uzun yapmamıza gerek
D) 2,25 yok aslında. Her maddede toplam
E) 2,75 öğrenci sayısı aynı olduğu için maddeleri
𝟑+𝟐+𝟕+𝟔+𝟏𝟐 𝟑𝟎
doğru cevaplayan öğrenci sayılarını
𝑷= = =1.25 toplayıp toplama bölmemiz yeterlidir.
𝟐𝟒 𝟐𝟒

UĞUR YILMAZER 127

 TESTİN ORTALAMA GÜÇLÜĞÜ (𝑷)
 Testin aritmetik ortalamasının (𝑿) ya da madde güçlük indekslerinin toplamının testteki madde sayısına
𝑿
(K) bölünmesiyle elde edilir. 𝑷 =
𝑲

 Testin ortalama güçlüğü bir testin bütünün ne kadar kolay ya da ne kadar zor olduğunu gösterir.
 Soru sayıları farklı ve aritmetik ortalamaları farklı verilmiş tablolarda gurubun başarı yorumunu
yapmada kullanılır. Ortalama güçlük 0,00 ile +1,00 arasında değerler alır. Ortalama güçlüğü yüksek ise(Ne
kadar 1,00 a yakın ise) gurup başarılı, test kolay, kazanımlar edinilmiştir.

PJ
MADDELER MADDE Bu beş maddelik alt testin ortalama güçlüğü kaçtır?
GÜÇLÜĞÜ
I 0.30 𝑋 0.30+0.70+0.50+0.60+0.40 2.5
𝑃= = = =0,50
II 0.70 𝐾 5 5
III 0.50 Her maddenin madde güçlük değeri verildiği için bu güçlük
IV 0.60 değerlerini toplayıp madde sayısına böldük ve testin ortalama
V 0.40 güçlüğünü bulduk..orta güçlükte bir test çıktı.

UĞUR YILMAZER 128

 Verilen tabloda aritmetik ortalama değerleri ve soru sayıları (K) farklı verilmiş ise gurubun başarısı
soruluyorsa SAKIN sadece aritmetik ortalama değerine bakıp yorum YAPMAYIN!!...
Çözüm için; aritmetik ortalama değerini soru sayısına (K) bölüp çıkan sonuç ta büyük olan başarılı, küçük
olan başarısızdır.
Ders K 𝑿 𝟏𝟑
A için =0,65..............Öğrencilere en kolay gelen DERS A
𝟐𝟎
A 20 13 𝟏𝟓
B için =0,60
B 25 15 𝟐𝟓
𝟐𝟑
C 40 23 C için =0,57
𝟒𝟎
𝟑𝟏
D 50 31 D için =0,62
𝟓𝟎
E 15 7 𝟕
E için =0,46...........Öğrencilere en zor gelen DERS E
𝟏𝟓
1. Öğrencilere en zor gelen ders hangisidir?
2. Öğrencilere en kolay gelen ders
hangisidir?
UĞUR YILMAZER 129
 ÖRNEK ALIŞTIRMA ÇÖZÜM

Test Güvenirlik St.Sapma Art.Ort.

Madde Cevap-1; Güvenirlik düştükçe hata artar. Güvenirliği
sayısı
en düşük olan test, standart hatası(Sh) en çok olan
testtir. Bu yüzden cevabımız Tarih testidir.
FELSEFE 0.96 5 15 50

FİZİK 0.91 15 60 100 Cevap-2; Öğrencilere en zor gelen dersi bulmak için
𝑋
ortalama güçlük 𝑝 = formülünü kullanmamız gerekir.
KİMYA 0.84 10 25 100 𝐾
Bu formül yerine soru sayısını 100 e tamamlamak ve art.
BİYOLOJİ 0.75 4 20 50 Ortalamayı da aynı oranda artırmak bizi daha kısa sürede
sonuca götürür.
TARİH 0.64 15 40 100
Felsefe: 50 soruyu 100 soruya çıkarmak için 2 ile çarpalım,
art.ortalamayı da 2 ile çarpalım..art. Ort. Yeni durumda 30 olur.
1. Ölçmenin standart hatası en çok olan Biyoloji: 50 soruyu 100 soruya çıkarmak için 2 ile çarpalım; art.
test hangisidir? Ortalamayı da 2 ile çarpalım. Art. Ort. Yeni durumda 40 olur.
2. Hangi ders öğrencilere en zor gelmiştir? Şimdi soruları eşitledik . Art. Ort. Yükseldikçe test kolay, art.ort.
ve Hangi ders öğrencilere en kolay Küçüldükçe test zorlaşır.
gelmiştir? Öğrencilere en zor gelen test KİMYA
Öğrencilere en kolay gelen test FİZİK

UĞUR YILMAZER 130

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 2- AĞIRLIKLI ORTALAMA

 Yıl sonu başarı notu hesaplamada, DERS KREDİ PUAN (Puan) x (kredi)
başarıya katkısının yüzde olarak farklı
Matematik 4 4 16
olan kredi/ders saati gibi durumlarda,
teşekkür ve takdir belgesi vermede, Türkçe 4 5 20
üniversiteler arası yatay geçiş Sos.Bilgiler 3 5 15
uygulamalarında genellikle ağırlıklı Fen bilgisi 3 3 9
ortalama kullanılır. Resim 1 5 5
 Her bir dersin notu (haftalık ders Müzik 1 5 5
saati/kredi/ders yüzdeliği) değerlerinden
Yabancı dil 2 3 6
biri ile çarpılarak bu çarpımların
sonuçları toplanır ve hangi değer ile Toplam 18 30 76
çarpılmış ise bu değerlerin toplamına
(Puan ×Kredi) 76
bölünür. Ağırlıklı Ortalama = Kredi Toplamı
= 18= 4,2

(𝐏𝐮𝐚𝐧 ×𝐊𝐫𝐞𝐝𝐢)
𝐀ğı𝐫𝐥ı𝐤𝐥ı 𝐎𝐫𝐭𝐚𝐥𝐚𝐦𝐚 = 𝐊𝐫𝐞𝐝𝐢 𝐓𝐨𝐩𝐥𝐚𝐦ı

UĞUR YILMAZER 131

 EXRA
YÜZDELİK BULMA
BİLGİ Yığılımlı
Ham puan Frekans
frekans
100 5 5
 Yüzdelik, bir dağılımın belirli bir yüzdesini altında ya 95 5 10
da üstünde bırakan noktadır. Örneğin; 10. 90 3 13
Yüzdelik(Y10) ölçümlerin0,10’nu altında 0,90 üste 85 4 17
bırakan değeri anlatır. Yüzdelik; alınan puana denk 80 4 21
gelen yığılımlı frekans degerinin toplam yığılım 75 4 25
frekans değerine bölünüp yüz ile çarpımından elde 70 6 31
edilir.
65 1 32
𝒀𝚤ğ𝚤𝒍𝚤𝒎𝒍𝚤 𝒇𝒓𝒆𝒌𝒂𝒏𝒔
𝒀ü𝒛𝒅𝒆𝒍𝒊𝒌 = × 𝟏𝟎𝟎 60 2 34
𝑻𝒐𝒑𝒍𝒂𝒎 𝒇𝒓𝒆𝒌𝒂𝒏𝒔
Yandaki tablo verilerine göre 85 puan alan bir öğrenci kaçıncı
 KPSS de bir puanın hangi yüzdelik içinde olduğu
yüzdelik dilimdedir?
belirtilerek öğrencilere puanlarından daha anlamlı
CEVAP;
bir değer verilmektedir. Yüzdelik ile yüzde terimleri 𝑌ığı𝑙ı𝑚𝑙ı 𝑓𝑟𝑒𝑘𝑎𝑛𝑠
karıştırılmamalıdır. Yüzde belirli bir miktar yada 𝑌ü𝑧𝑑𝑒𝑙𝑖𝑘 = × 100
𝑇𝑜𝑝𝑙𝑎𝑚 𝑓𝑟𝑒𝑘𝑎𝑛𝑠
alanı ifade etmektedir. Örneğin ülkemizin yüzde
23’ü ormanlarla kaplıdır. 17
𝑌ü𝑧𝑑𝑒𝑙𝑖𝑘 = × 100 =50
34

UĞUR YILMAZER 132

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 3- ORTANCA (MEDYAN)
Büyüklük sırasına konulmuş bir veri grubunda tam ortada yer alan değerdir.
Ortanca bir puan dağılımındaki uç değerlerden ve bu değerlerin büyüklüklerinden etkilenmez.
Ortanca ölçüm sayısından etkilenir. Ölçüm sayısının azalması vey artması ortancanın yerini ve
değerini değiştirir.
Dağılımın 0/0 50. noktasını verir ve Ortanca bir puan dağılımını ortadan ikiye bölerek grubun alt
yarısını üst yarısından ayırır. Ölçümlerin yarısı bu değerin altında, diğer yarısı da üstünde kalır.
Çarpık dağılımlarda en iyi ölçü medyandır. GURUP BAŞARISI MEDYANA GÖRE YAPILIR.
KURAL-1 MEDYAN KURAL-2

ÖLÇÜM SAYISI TEK İSE ÖLÇÜM SAYISI ÇİFT İSE

𝒏+𝟏 𝐧
yapılır. çıkan rakam çıkan rakam ile bir üstündeki
𝟐 𝟐
medyanın bulunduğu sırayı rakamların karşısındaki puanlar
verir..o sıranın karşısındaki toplanarak 2 ye bölünür ve medyan
puan medyan puanını gösterir. değeri bulunur.

UĞUR YILMAZER 133

Ortanca, ölçme sonuçlarına ilişkin dağılımdaki uç değerlerden ve bu değerlerin sayısal büyüğünden
etkilenmez. Bu özelliği, aynı zamanda ortancanın diğer merkezi eğilim ölçülerinden üstün olan yönünü
oluşturur. Bu nedenle, uç değerlerin ve bunların sayısal büyüklüklerinin etkili olduğu dağılımlarda
tercih edilen bir merkezi eğilim ölçüsüdür.
PÜR DİKKAT;
Dağılımdaki veri sayısı=adedi tek ise dağılım sıralandıktan sonra pratik olarak alttan ve üstten eşit sayıda değer
silinir ortada kalan değer medyandır. Yukarıdaki örnek kısaca şu şekilde ifade edilir;
1, 7, 13, 16, 19, 22, 24, 27, 26

Atılır Medyan Atılır

PÜR DİKKAT;
Dağılımdaki değer sayısı çift olmasına dikkat edilip sıralıp dizi haline getirildikten sonra, sıralanmış dizide baştan
ve sondan eşit sayıda değer atılır dağılımın ortasında kalan 2 değer toplanıp ikiye bölünerek medyan elde edilir.
Yani;
10, 10, 8, 7, 6, 4, 3, 2, 2, 2
Atılır Atılır

(6 + 4) / 2 = 5 puanı medyandır

UĞUR YILMAZER 134

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 3- ORTANCA (MEDYAN)

KURAL-1

ÖLÇÜM SAYISI TEK İSE

𝒏+𝟏
yapılır. çıkan rakam
𝟐
medyanın bulunduğu sırayı
verir..o sıranın karşısındaki
puan medyan puanını
gösterir.

UĞUR YILMAZER 135

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 3- ORTANCA (MEDYAN)

KURAL-2

ÖLÇÜM SAYISI ÇİFT İSE

𝐧
çıkan rakam ile bir
𝟐
üstündeki rakamların
karşısındaki puanlar
toplanarak 2 ye bölünür ve
medyan değeri bulunur.

UĞUR YILMAZER 136

 VERİLEN TABLOLARDA;
 Dü > Da ise;
Ayırt etme indeksi (+) çıkar. Madde de üst grupta doğru cevap veren öğrenci sayısı alt grupta
doğru cevap veren öğrenci sayısından fazladır. Eğitimde istenilen durumda budur
 Dü = Da ise;
Bütün öğrencilerin doğru ya da yanlış cevaplandırdığı maddelerin ayırt etme gücü yoktur.
 Dü < Da ise;
Ayırt etme indeksi (-) çıkar. Madde de alt grupta doğru cevap veren öğrenci sayısı üst grupta
doğru cevap veren öğrencilerden yüksektir. Negatif ayırt ediciliğe sahip maddeler testten
mutlaka çıkartılmalıdır.

UĞUR YILMAZER 137

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 4- TEPE DEĞER (MOD)
Bir puan dağılımında en çok tekrar eden (frekansı en çok olan) puan ya da ölçüme “tepe değer (mod)” denir.
Mod, bir grubun çoğunluğunun bulunduğu, yığıldığı yeri gösterir. En az bilgi veren yığılım ölçüsüdür.
Mod, puan takımı hakkında çok güvenilir bilgi vermez. Aritmetik ortalamanın ve ortancanın hesap edilmediği
durumlarda kullanılır.

KURAL -1

Bir grubun dağılımı içerisinde yer

alan frekansı en büyük olan veya
en çok tekrar edilen puan,
dağılımın modudur.

ÖRNEK:
1, 2, 3, 3,3, 3, 6, 6, 7, 8, 8, 9 bu dağılımın modu nedir?
CEVAP;
Mod 3’tür. Çünkü en fazla 3 notu tekrar edilmiştir.

UĞUR YILMAZER 138

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 4- TEPE DEĞER (MOD)

KURAL -2 KURAL -3

Gözlenen frekans birbirine eşitse mod olmaz. Yani
dağılım modsuzdur.
ÖRNEK:
3, 3, 3 – 5, 5, 5 – 6, 6, 6 – 8, 8, 8 bütün frekanslar aynı
olduğu için yani her dağılım eşit (3’erli) olduğundan bu
dağlımın modu yoktur.
Ardışık olmayan iki ya da daha çok ölçüm eşit sayıda ve
diğer ölçümlerden daha çok tekrar etmişse bu durumda
dağılım çok modludur.
ÖRNEK :
1 – 3, 3, 3 – 4 – 5, 5, 5 – 6 – 8 modları iki tanedir. 3 ve 5 notu en
çok tekrar edilen değerdir.

UĞUR YILMAZER 139

 MERKEZİ YIĞILIM ÖLÇÜLERİ 4- TEPE DEĞER (MOD)
ÖRNEK ALIŞTIRMA
KURAL -4
Puan Frekans
1 2
Ardışık iki ya da daha çok ölçüm birbirine eşit sayıda 2 10
ve diğer ölçümlerden daha çok tekrar etmişse bu 3 5
durumda mod ardışık ölçümlerin orta noktasıdır. 4 4
ÖRNEK; 5 3
5 – 6 – 7 – 7– 7– 7 – 9– 9– 9– 9 – 10 – 14 6 2
Bu dağılımın modu 7 ve 9’un arasındaki
(ortasındaki) değer 7  9  16  8 1- Tablodaki verelere göre sınava kaç öğrenci katılmıştır?
2 2
2- Bu puan dağılımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi doğrudur?
A) Tek modlu simetriktir.
B) Tek modlu sağa çarpıktır.
C) Modu yoktur.
D) Çift modlu simetriktir.
E) Çift modlu sağa çarpıktır.

UĞUR YILMAZER 140

1- Merkezi eğilim ölçülerinde, en fazla nitelik taşıyan ölçü
aritmetik ortalamadır. Çünkü;
 Aritmetik ortalama; Ölçümlerin hepsinden,
 Ortanca; Ölçümlerin Yarısından
 Mod; Ölçümlerin bir ya da birkaçından yararlanarak
hesaplanır. Bu yönüyle aritmetik ortalama, diğer
ölçülerden daha güvenilir ve istikrarlı bir ölçüdür.
2- Aritmetik ortalama aşırı, uç değerlerden daha çok
etkilenir. Diğer ölçüler aşırı ölçümlerden etkilenmezler.
Çünkü;
 Aritmetik ortalama değeri, Ölçümlerin sayısal değerine
 Medyan değeri; Ölçüm sayısına
 Mod değeri; Değerlerin tekrar sayısına bağlıdır.
3- Normal bir dağılımda merkezi eğilim ölçülerinin değerleri
birbirlerine çok yakındır. Çarpık dağılımlarda ise ölçüler
çarpıklığın olduğu yöne doğru kayarlar. Bu yargı mod için
geçerli olmayabilir.
UĞUR YILMAZER
4- Aritmetik ortalama merkezi eğilim ölçüsü olmasının
yanında başka matematiksel işlemlerde de
kullanılabilmektedir. Örneğin, testin ortalama güçlüğünü
hesaplarken aritmetik ortalama kullanılır. Diğer ölçüler
merkezi eğilim ölçüleri olmanın yanında başka amaçlar için
pek kullanılamazlar.
5- Herhangi bir durumda aritmetik ortalama, mod ve
medyandan hangisinin kullanılacağı, incelemenin ve cevap
aranan sorunun niteliğine bağlıdır. Ancak genelde,
ölçümlerin tümüne göre hesaplandığı için aritmetik
ortalamanın kullanılması tercih edilir.
141
 ÇARPIKLIK KATSAYISI VE DAĞILIM GRAFİKLERİ-1
Çarpıklık, bir dağılımı betimleyen özelliklerden biridir.
Dağılım üzerinde aritmetik ortalama ve ortanca(medyan) AYRI noktalar üzerinde ise bu
gibi dağılımlara çarpık veya kayışlı dağılımlar denir.
Test puanlarının aritmetik ortalaması, standart sapması ve ortancası kullanılarak, testin
puan dağılımının çarpıklığı hakkında bilgi edinilebilir.

NEGATİF ÇIKARSA
 Test kolay
 Sola çarpık dağılım

POZİTİF ÇIKARSA
 Test zor
 Sağa çarpık dağılım

SIFIR(0) ÇIKARSA
 Normal dağılım

UĞUR YILMAZER 142

Bir dağılımın sağa mı? Sola mı? Yada simetrik/normal mi olduğunu belirleyen değer ARİTMETİK ORTALAMA dır.

 X  MEDYAN  MOD Aritmetik ortalama solda olduğu için SOLA ÇARPIK

 MOD  MEDYAN  X Aritmetik ortalama sağda olduğu için SAĞA ÇARPIK

 MOD
.  MEDYAN  X Değerler biribirine eşit olduğu için SİMETRİK DAĞILIM

143
ÇARPIKLIK KATSAYISI VE DAĞILIM GRAFİKLERİ-2
1. SİMETRİK DAĞILIM:

MOD=MEDYAN=ARİTMETİK ORTALAMA eşit ise;

 Öğrencilerin % 50 si ortalama altında,
 %50 si ortalama üstünde toplanmıştır.
 Bu durumda verileri en iyi temsil edebilecek değer ise
aritmetik ortalamadır.
 Bu dağılımda değerler farklılaşmamıştır. Standart
sapma 0 dır.
 Biçimlendirici değerlendirmelerde kullanılır
 Bağıl değişkenlik kat sayısı 20 ile 25 arasında değer
almıştır.
 Sınav soruları öğrencilere orta güçlükte gelmiştir.
 Öğrencilerin yarısı kazanılara ulaşmış yarısı ulşmmıştır.
 Güvenirlik yüksektir

UĞUR YILMAZER 144

ÇARPIKLIK KATSAYISI VE DAĞILIM GRAFİKLERİ-3
2- SOLA ÇARPIK DAĞILIM (NEGATİF KAYIŞLI DAĞILIM):

MOD>MEDYAN>ARİTMETİK ORTALAMA ise;

 Dağılım sola çarpıktır.
 Negatif kayışlı dağılımdır.
 Grubun başarısı yüksektir.
 Test kolaydır.Öğretim yeterlidir.
 Öğrencilerin çoğu aritmetik ortalamanın
üstünde puan almıştır
 Öğrenciler hedef davranışları kazanmıştır.
 Bu dağılımda değerler farklılaşmıştır.
 Ortalama aşırı uçta olan değerlere doğru yer
değiştirdiği için, bu dağılımda ortanca daha iyi
bir temsil değerine sahiptir.
 Eğitim sisteminin ÇIKTI kısmında istenen
durumdur.

UĞUR YILMAZER 145

ÇARPIKLIK KATSAYISI VE DAĞILIM GRAFİKLERİ-4
3- SAĞA ÇARPIK DAĞILIM (POZİTİF KAYIŞLI DAĞILIM):

MOD>MEDYAN>ARİTMETİK ORTALAMA ise;

 Dağılım sağa çarpıktır.
 Pozitif kayışlı dağılımdır.
 Grubun başarısı düşüktür.
 Test zordur. Öğretim yetersizdir.
 Öğrencilerin çoğu aritmetik ortalamanın
altında puan almıştır
 Öğrenciler hedef davranışları kazanmamıştır.
 Bu dağılımda değerler farklılaşmıştır.
 Ortalama aşırı uçta olan değerlere doğru yer
değiştirdiği için, bu dağılımda ortanca daha iyi
bir temsil değerine sahiptir.
 Eğitim sisteminin GİRDİ kısmında istenen
durumdur.

UĞUR YILMAZER 146

ÇARPIKLIK KATSAYISI VE DAĞILIM GRAFİKLERİ-5
4- ÇOK MODLU (BİMODAL) DAĞILIM

Bu dağılımda grup başarısı hakkında net

bir şey söylenmez.
•Sınıfta başarılı ve başarısız öğrenci vardır.
•Sonuçlar birbirine yakındır.
•Grup heterojendir.

UĞUR YILMAZER 147

Tam öğrenme modeli için izleme testi ve başarı testi
sonuçları sola çarpık olmalıdır
Ulusal çaplı ve geniş katılımlı sınavlarda dağılım simetrik
olmalıdır.
Geleneksel öğretimde seçme testleri ile yapılan tanılayıcı
değerlendirmelerde elde edilen puanların dağılımı sağa
çarpık, süreçte uygulanan izleme testlerinden elde edilen
puanlar ve sonda uygulanan başarı testlerinde elde edilen
puanlar dağılımı simetriktir.

UĞUR YILMAZER 148

 ÖRNEK SORU
Sınıf Art.Ort Medyan Mod St.Sapma
1. Hangi sınıfın başarı düzeyi en
I 80 85 90 3 yüksektir? Hangi sınıfın başarı düzeyi
II 50 50 50 8 en düşüktür?
III 80 75 70 2 2. Hangi sınıfın dağılımı simetriktir?
IV 70 80 90 7 3. Hangi sınıfta sola hangi sınıflarda
V 50 45 50 9
sağa çarpıklık vardır?
ÇÖZÜMLER
1. Tabloda aritmetik ortalama, medyan ve mod değerleri verilmiştir ve değerler farklıdır çarpıklık
söz konusudur. Bunun için gurup başarısı için MEDYAN a bakılır ve medyanı en büyük olan I. Sınıf
başarılıdır. Aynı şekilde medyanı en küçük olan V. Sınıf başarısızdır.
2. Tabloda aritmetik ortalama, medyan ve mod değerleri biribirine eşit olan dağılım simetriktir. Bu
durum II. Sınıfta vardır.
3. Tabloda; aritmetik ortalama, medyan dan küçük ise SOLA ÇARPIK lık var. Tabloda; aritmetik
ortalama, medyan dan büyük ise SAĞA ÇARPIK lık vardır. Bu açıklamalara göre; I ve IV sınıflar
sola, III ve V. Sınıflar sağa çarpıktır.
UĞUR YILMAZER 149
 MERKEZİ DAĞILIM-YAYILIM ÖLÇÜLERİ

 Puanların yığılma gösterdikleri noktadan ne kadar uzakta olduğunu,

puanların merkez kabul edilen aritmetik ortalamadan ne kadar uzaklaşıp
nasıl bir dağılım gösterdiklerini belirten istatistiklerdir.
 Merkezi eğilim ölçüleri, üzerinde ölçme yapılan grubu tanımamıza yardım
eder. Ancak tam anlamıyla grubu tanımak mümkün değildir.
Başlıca değişirlik ölçüleri ;
1. Ranj,
2. çeyrek sapma
3. standart sapma

UĞUR YILMAZER 150

 MERKEZİ DAĞILIM-YAYILIM ÖLÇÜLERİ/ 1- DİZİ GENİŞLİĞİ (Ranj)
 Bir veri gurubunda en yüksek puan ile en düşük puan
arasındaki fark tır. Grup aralığı Frekans (f)
 Sadece dağılımın uç değerlerinden etkilendiği için 32-36 6
güvenirliği ve geçerliği düşüktür. 26-30 4
 Geçerli ve güvenir bir testte ranj;
1- İlgili testte alınabilecek en yüksek puanın yarısı civarında 21-25 3
olmalıdır. 20-24 2
2- Ranj, standart sapmaya bölündüğünde 4 ile 6 arası bir 15-19 3
değer elde edilmelidir.
 Zorunlu kalınmadıkça ranj değeri için tek başına yorum
yapılmaz. Ancak yayılım ölçüleri içinde en önemli değer Ranj = En yüksek değerli grup aralığın orta değeri –
En düşük değerli grup aralığın orta değeri
standart sapmadır. Ranj ile standart sapma, ayırt edicilik,
güvenirlik, geçerlik arasında doğru bir ilişki vardır.
32+36 15+19
 Ranj büyüdükçe standart sapma, ayırt edicilik, Ranj = 2 - 2
güvenirlik, geçerlik te artar. Ranj küçüldükçe bu Ranj = 34 – 17
değerlerde küçülür. Ranj = 17’dir.
 Ranj, uç değerlerden etkilendiği için çarpık dağılımlarda
güvenir bilgi vermez. Çarpık dağılımlarda ranj yerine
çeyrek sapma kullanılmalıdır
 MERKEZİ DAĞILIM-YAYILIM ÖLÇÜLERİ/ 2- STANDART SAPMA (Sx, Ss)
 Bir puan dağılımındaki ölçme sonuçlarının aritmetik ortalamadan ne kadar uzaklaştığının ortalamasını veren bir
yayılma ölçüsüdür.
 Gurup değişkenliğini, farklılaşmasını yorumlamada kullanılır
 Alınan puanlar aynı ise standart sapma 0 dır. Puanlar değişim gösterdikçe standart sapma büyür, puanlar
benzerlik gösterince küçülür.
 Öğrenci puanları ortalamadan uzaklaştıkça standart sapma büyür, öğrencinin puanı aritmetik ortalamaya
yakalştıkça standart sapma değeri küçülür.
STANDART SAPMA BÜYÜK İSE; STANDART SAPMA KÜÇÜK İSE;
1. Testin uygulandığı grup heterojen (farklı)’dir. 1. Testin uygulandığı grup homojen (benzer)’dir.
2. Öğrenciler arasında, bilmeyen öğrenciler ayrılmıştır. 2. Uygulanmış olan testin ayırt ediciliği düşüktür.
3. Testin güvenirliği yüksektir 3. Testin güvenirliği düşüktür
4. Ranj yüksektir 4. Ranj düşüktür.
5. Sorular homojendir 5. Sorular heterojendir
6. Sorular orta güçlüktedir. 6. Sorular zor yada kolay olabilir
7. İşbirlikçi öğrenme yöntemi etkindir. 7. Bireyselleştirilmiş öğrenme etkindir
8. Uygulanmış olan testin iç tutarlılık anlamında (kr 20) 8. Uygulanmış olan testin iç tutarlılık anlamında (KR 20)
güvenilirliği yüksektir. güvenilirliği düşüktür.
9. Dağılım basıktır 9. Dağılm sivridir.
UĞUR YILMAZER 152
 MERKEZİ DAĞILIM-YAYILIM ÖLÇÜLERİ/ 2- STANDART SAPMA (Sx, Ss)
ÖRNEK SORU
Ders Art.Ort Mod Medyan S.Sapma 1. Öğrencilerin öğrenme düzeylerinin hangi derste
TÜRKÇE 45 60 55 12 birbirinden daha farklı olduğu söylenebilir.
TARİH 80 95 65 6 2. Öğrencilerin öğrenme düzeyleri hangi derste birbirine
benzerdir.
COĞRAFYA 70 70 70 3
3. Hangi dersteki dağılım simetriktir.
MATEMATİK 80 70 75 10 4. Öğrencilerin başarıları hangi derste en yüksektir.
Y. DİL 70 50 60 7

ÇÖZÜM
1. Öğrencilerin hangi dersteki öğrenme düzeyleri birbirinden en farklıdır...bu sorunun cevabı için st. Sapma
değerine bakılır..st. Sapma küçüldükçe grup homojenleşir,puanlar benzeşir. St. Sapma büyüdükçe grup
heterojenleşir, puanlar farklılaşır. Türkçe dersi en heterojen dağılım gösteren ders olmuştur.
2. Öğrencilerin öğrenme düzeylerinin birbirine en yakın olduğu ders, st. Sapmanın en küçük olduğu
derstir...sorunun cevabı coğfarya dersidir.
3. Mod, medyan, art.otr. Birbirine eşit ise...dağılım simetrik olmuş demektir.
4. Öğrencilerin en başarılı olduğu ders art. Ortalamanın en yüksek olduğu derstir..art. Ort. Eşit ise medyan
değeri büyük olan grup daha başarılıdır. Cevabımız matematik dersidir.

UĞUR YILMAZER 153

 TABLO SORULARINDA DİKKAT!!

Dersler
Aritmetik
Medyan Mod
Standart DERS Mod Medyan Art.ort St.Sapma
Ortalama sapma
TARİH 75 70 65 7
A
TÜRKÇE 55 59 62 6
B
MÜZİK 60 60 60 8
 Grup içi başarısı sorulmuşsa cevap KİMYA 69 68 64 9
ÇARPIKLIK’tan bulunur. Sola çarpık gruplar
FİZİK 67 64 63 16
başarılı gruplardır.
 Homojenlik yada heterojenlik sorulduğu zaman  Öğrencilerin en başarılı ve en başarısız olduğu ders
cevap STANDART SAPMADAN bulunur hangisidir?
 Ortalama öğrenme düzeyi sorulduğu zaman  Gurubun başarı değişkenliği en fazla ve en az olduğu ders
cevap ARİTMETİK ORTALAMADAN bulunur hangisidir?
 Öğrencilerin ortalama öğrenme düzeyinin en yüksek ve en
düşük olduğu dersler hangisidir?

UĞUR YILMAZER 154

 TABLO SORULARINDA DİKKAT!!

K (soru Standart Aritmetik K (Soru

Dersler A.Ortalama Medyan Mod S.sapma DERSLER
sayısı) sapma Ortalama Sayısı)

A Bilgisayar 2 50 100
B Tarih 10 40 60
 Grup başarısı sorulmuşsa cevap; ortalama güçlükten
bulunur. Yada soru sayıları eşitlenir. Anayasa 7 25 75
 Homojenlik yada heterojenlik sorulmuşsa cevap; Coğrafya 8 20 50
bağıl değişkenlikten bulunur.
 Grubun en başarılı ve en başarısız olduğu derler
hangileridir?
 Gurup değişkenliğinin en çok ve en az olduğu
derler hangileridir?

UĞUR YILMAZER 155

 TABLO SORULARINDA DİKKAT!!

X
A.ortala K (Soru Aritmetik Standart K (Soru Uğur’un
DERSLER S.sapma (Uğur’un Ders
ma sayısı) Ortalama Sapma sayısı Puanı
puanı)

A Gelişim 58 2 20 60
B Öğrenme 59 6 50 59
 Öğrencinin başarı sırası sorulmuşsa cevap Z puanı Rehberlik 70 3 25 67
hesaplanarak bulunur Ölçme
60 3 100 66
 Öğrencinin mutlak başarı düzeyi sorulmuşsa; Değ.
 Uğur’un en başarılı ve en başarısız olduğu ders
MBbirey = BİREYİN ALDIĞI PUAN (X)
× 100 Sonucuna
SORU SAYISI (K) hangisidir?
bakılır.  Öğrencinin mutlak başarı düzeyinin en yüksek yada
en düşük olduğu ders hangisidir?
 Gurubun mutlak başarı düzeyi sorulmuşsa;  Gurubun mutlak başarı düzeyinin en yüksek yada en
MBgrup = A.ORTALAMA (X)
× 100 Sonucuna bakılır. düşük olduğu ders hangisidir?
SORU SAYISI (K)
UĞUR YILMAZER 156
 TABLO SORULARINDA DİKKAT!!

Soru sayısı A. Ortalama ST.

Dersler Standart Aritmetik Soru
(K) (X¯) SAPMA Dersler
sapma Ortalama Sayısı
A
Resim 2 50 100
B
Müzik 10 40 60
 Grup başarısı soruluyorsa ya da mutlak başarı
düzeyi soruluyorsa cevap ortalama güçlükten Coğrafya 7 25 75
bulunur Biyoloji 8 20 50
 Gurup farklılaşması soruluyorsa mutlak başarı
yüzdesi  Grubun en başarılı yada başarısız olduğu dersler
𝑺𝑻𝑨𝑵𝑫𝑨𝑹𝑻 𝑺𝑨𝑷𝑴𝑨 hangileridir?
𝑴𝑩𝒀 = 𝑨𝑹İ𝑻𝑴𝑬𝑻İ𝑲 𝑶𝑹𝑻𝑨𝑳𝑨𝑴𝑨
×𝟏𝟎𝟎 formülü ile
 Gurup farklılaşmasının en çok ve en az olduğu dersler
hesaplanır. Formül sonucu; hangileridir?
20 ve 25 arası değerlerse normal
20 den küçük değerlerse sivri ve homojen
25 ten büyük değerlerse basık ve heterojen
UĞUR YILMAZER 157
KONU ÖĞRETEN
SORU DİKKAT!!

UĞUR YILMAZER 158

KONU ÖĞRETEN
SORU DİKKAT!!

UĞUR YILMAZER 159

KONU ÖĞRETEN
SORU DİKKAT!!

UĞUR YILMAZER 160

KONU ÖĞRETEN
SORU DİKKAT!!

UĞUR YILMAZER 161

 MERKEZİ DAĞILIM-YAYILIM ÖLÇÜLERİ/ 3- ÇEYREK SAPMA (Q)

 Bir dağılımda birinci ve üçüncü çeyreğin farkının yarısı çeyrek sapmayı verir.
 Bir puan dizisi 4 eşit parçaya ayrılarak, dörtlüklerin sınırları bulunur. Küçük puanlardan itibaren
birinci dörtlüğün sınırına Q1, ikinci dörtlüğün sınırına Q2; (medyan), üçüncü dörtlüğün sınırına
da Q3 denmektedir. (Kartil 1, kartil 2 ve kartil üç veya çeyrek bir, çeyrek iki ve çeyrek üç
adlarıyla söylenir.) Çeyrek kayma, üçüncü çeyreğin sınırından, birinci çeyreğin sınırı çıkarılıp,
fark ikiye bölünmekle bulunur.
𝑄 −𝑄
𝑄= 3 1
2
 Yani; 75.yüzdelik(Q3)ten 25.yüzdelik(Q1) çıkarılarak elde edilen sonucun yarısı çeyrek sapmayı
verir.
 Bildiğimiz gibi çeyrek, bir bütünün ¼’üdür. Ancak çeyrek kayma tüm kaymanın (yayılmanın) 1/4
ü değildir.
PÜR DİKKAT!!!
Bir dizi ölçümün merkezi eğilim ölçüsü olarak ortanca(medyan)kullanıldığında, değişiklik ölçüsü
olarak ta çeyrek kayma(kartil) kullanılmalıdır. Çünkü bu iki ölçüde, ölçümlerin sıralarına göre
belirlenir ve uçlardaki puanlardan etkilenmez.
UĞUR YILMAZER 162
 BAĞIL DEĞİŞKENLİK KATSAYISI (Vx)
 Hem aritmetik ortalamayı hem de standart sapmayı içeren ve daha çok bilgi veren değişkenlik katsayısına
“bağıl değişkenlik kat sayısı” denir.
 Bir sınıfta alınan puanların yaygınlığını gösteren sadece standart sapma değildir. Çünkü sadece standart
sapma ile ilgili bazı kararların alınmasında hata olabilir. Bundan dolayı bir gruptaki değişim düzeyini
yorumlamak için bağıl değişkenlik katsayısı belirlenir.
 Bağıl değişkenlik katsayısı; standart sapmanın(Sx) aritmetik ortalamaya(X) bölünerek 100 ile çarpılması
sonucunda bulunan yüzdelik değerdir.

UĞUR YILMAZER 163

UĞUR YILMAZER 164
 BAĞIL DEĞİŞKENLİK KATSAYISI (Vx)
BAĞIL DEĞİŞKENLİK KATSAYISI HANGİ DURUMLARDA KULLANILIR?
 Verilen bir tabloda art. Ortalama değerleri farklı, st. Sapma değerleri aynı ise
 Verilen soruda testlerin soru sayıları farklı ise
 Verilen soruda art. ortalama ve st. Sapma değerleri verilmiş ve dağılımın normal mi, basık mı, sivri mi olduğu
soruluyorsa; kullanılır. 𝑺𝒔
V= x100
𝑿
ŞUBE ART.ORT ST.SAPMA Soru Art. St.
DERS
sayısı ortalama sapma
I 50 11
Mat. 20 8 4
II 25 11 Fizik 40 30 7
III 75 11 Kimya 30 15 6
1. Hangi dersteki dağılım normal dağılım eğrisine Biyoloji 50 30 11
en yakındır?
1. Hangi derste öğrenciler arasındaki farklılaşma en
2. Hangi dersteki dağılımın en basık olduğu
fazladır?
söylenebilir.
2. Hangi derste öğrencilerin öğrenme düzeyleri arasındaki
3. Hangi dersteki dağılımın en sivri olduğu
fark en azdır.
söylenebilir.

UĞUR YILMAZER 165

 GURUPLARIN VEYA TESTLERİN FARKLILAŞMA YÖNÜNDEN
KIYASLANMASINDA; genelde standart sapma ve varyans kullanılır.
 TEK BİR TEST YADA GURUBUN FARKLILAŞMA DÜZEYİ HAKKINDA BİLGİ
EDİNMEK İÇİN bağıl değişkenlik katsayısı kullanılır
 ÇARPIK DAĞILIMLARDA;
1- Öğrencilerin başarısını yorumlamada medyan,
2- Değişkenlik ölçüsü olarak çeyrek sapma kullanılır.
 SİMETRİK DAĞILIMLARDA
a) Merkezi eğilim ölçüsü olarak aritmetik ortalama
b) Değişkenlik ölçüsü olarak standart sapma veya varyans kullanılır.
UĞUR YILMAZER 166
 STANDART PUANLAR
 Eğitimde BİREYSEL başarının belirlenmesi, hangi alanlarda bireysel başarının daha yüksek olduğunu
belirlemede standart puanlara ihtiyaç duyulur.
 Farklı sınavlardan elde edilen ham puanlar aynı birimle ifade edilmiş değildir. Onun için çeşitli ölçümlerden
elde edilen sonuçlar standart puanlamayla aynı birime STANDART PUAN a çevrilir.
 Standart puanlar bireysel başarıyı gösterir. Standart puanlar bağıl değerlendirmede kullanılır.
 Bir öğrenci birden fazla teste girmişse hangisinden daha başarılıdır?
 Hangi öğrenci diğerlerine göre daha başarılıdır?
 Öğrencilerin birkaç testten aldıkları puana göre başarı sırası nedir? sorularına cevap verilebilir.
Z PUANI T PUANI
 Bir öğrencinin sınıf içindeki başarısını, sırasını, farklı  Z puanını negatif değerden kurtarmak amacıyla T puanına
derslerdeki başarısını karşılaştırmak amacıyla çeviririz.
 T puanı ile Z puanı aynı amaç için kullanılır ve tüm yorumları
kullanılır.
aynıdır.
 Z puanı art. Ort. 0, st. Sapması 1 kabul edilen bir
 T puanı arttıkça öğrencinin sınıf içindeki başarısı ve sınıf
dağılımdır. içindeki sıralaması yükselir.
 Z puanı arttıkça öğrenci başarısı artar, sınıf içindeki  T puanı, art. Ortalaması 50, st. Sapması 0 kabul edilen bir
sıralaması yükselir. dağılımdır.
öğ𝒓𝒆𝒏𝒄𝒊 𝒑𝒖𝒂𝒏𝚤−𝒂𝒓𝒕.𝒐𝒓𝒕𝒂𝒍𝒂𝒎𝒂 T= (Zx10)+50
Z=
𝐒𝐭.𝒔𝒂𝒑𝒎𝒂

UĞUR YILMAZER 167

Z ile T standart puanları normal
dağılım eğrisi üzerinde
yorumlanır ve iki puan arasında
pozitif ve yüksek bir korelasyon PÜF NOKTASI!!!!
vardır. 2 miz 14 şubatta
% %
34,13 34,13 34=istanbulda…
% %
13,59 13,59
% %
% 2,15 2,15 %
0,50 0,50
-3 -2 -1 X +1 +2 +3

Z -3 -2 -1 0 1 2 3
T 20 30 40 50 60 70 80

UĞUR YILMAZER
KONU ÖĞRETEN 100 öğrencinin bulunduğu sınıfta bir test uygulanmıştır. Bu sınıfta 4 öğrencinin aldıkları
SORU!! ham puanlar ve T puanları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Öğrenci Ham puan T puanı Bu testten 63 ham puan alan bir
UĞUR 55 60 öğrencinin T puanı kaçtır?
BURAKHAN 43 30
ALPEREN 39 20
EBRAR 51 50

ÇÖZÜM

-3Z -2Z -1Z 0Z 1Z 2Z 3Z

T puanı 20T 30T 40T 50T 60T 70T 80
Alperen Burakhan Ebrar Uğur

Ham puan 39 43 47 51 55 59 63

UĞUR YILMAZER
KONU ÖĞRETEN SORU!!
ÇÖZÜM
DERS Art. Ort. St. Sapma Uğur
öğ𝑟𝑒𝑛𝑐𝑖 𝑝𝑢𝑎𝑛𝚤−𝑎𝑟𝑡.𝑜𝑟𝑡. 53−50 15
Mat 50 1 53 Z mat: 𝑠.𝑠
= 1
= 5
=3z
60−60
Fizik 60 3 60 Z Türkçe : 3 =0z
70−65
Kimya 65 5 70 Z fizik : 5 =1z
64−70
Biyoloji 70 6 64 Z kimya 6 =-1z
84−80
Türkçe 80 2 84 Z biyoloji: 2 = 2z

1. Uğur’un en başarılı ve en başarısız olduğu

ders hangisidir?
% %
2. Uğur’un fizik dersindeki başarısı için ne % 34,13 34,13 %
söylenebilir? 13,59
13,59
%
3. Uğur hangi derste sınıfın %84’ünden daha 2,15 %
başarılı olmuştur? 2,15

4. Uğur hangi derste sınıfın %16’ından başarılı -3Z -2Z -1Z 0Z 1Z 2Z 3Z

olmuştur?
5. Hangi derste ranj değeri en yüksek çıkar.

UĞUR YILMAZER 170

KONU ÖĞRETEN SORU!!
Ayşe öğretmen öğrencilerinin sınavdan almış oldukları Z standart puanlarını, T standart puanlarına
dönüştürmüştür. Bu dönüşüm sonucunda ortaya çıkan puan listesi aşağıda verilmiştir.
Öğrenci Z puanı T puanı
Taner 0.5 55
ÇÖZÜM;
Bu soru normal dağılım eğrisi üzerinde çok rahatlıkla
Kemal 1 60 çözülebilecek bir sorudur. Çünkü normal dağılım
Filiz -0.5 45 eğrisi üzerinde Z ve T puanlarının yeri her zaman
Sibel -1 35 sabittir. Şimdi basit bir çizgi çizelim ve normal
dağılım üzerinde gösterelim...
Zeynep 0 50
Ayşe öğretmen hangi öğrencinin puan
dönüşümünde hata yapmıştır?
A) Taner -3Z -2Z -1Z 0Z 1Z 2Z 3Z
B) Kemal 35 45 40 50 60 70 80
C) Filiz
D) Sibel Sibel adlı öğrencinin puanı yanlış
E) Zeynep hesaplanmıştır.

UĞUR YILMAZER 171

 Z standart puanı; aritmetik ortalaması 0, standart sapması 1 olan
dağılımdır. Eğer soruda puanların aritmetik ortalaması 0 ve standart
sapması 1 olarak verilmişse bu puanlar Z puanıdır. Z puanı
hesaplamadan sadece verilen puanlara bakarak bireysel kıyaslamalar
yapılır.
 T standart puanı; genelde Z puanını negatiflikten kurtarmak için
aritmetik ortalaması 50, standart sapması 10 olan dağılımdır.
 Z yada T puanı artarsa bireyin gurup içindeki sıralaması yükselir. Z
yada T puanı azalırsa bireyin gurup içindeki sıralaması düşer. T ve Z
puanlarının yorumu aynıdır

UĞUR YILMAZER 172

 5. BÖLÜM
EĞİTİMDE KULLANILAN ÖLÇME ARAÇLARI
VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI
 SINAV PLANI VE AŞAMALARI
 TAMAMLAYICI/ALTERNATİF DEĞERLENDİRME
YAKLAŞIMLARI
 KLASİK ÖLÇME ARAÇLARI
 TAMAMLAYICI/ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI
UĞUR YILMAZER 173
 SINAV PLANININ AŞAMALARI

1-Sınavın 4-Soru
8-
5-Soru tipini
amacını sayısını
belirleme
belirleme Soruların
belirleme yazımı

2-Ölçülecek 6-Sınavın
3-Belirtke 7-Sınavın
hedef güçlük
tablosunun süresini
davranışların derecesini
hazırlanması belirleme
belirlenmesi belirleme

UĞUR YILMAZER 174

 ÖĞRETMEN YAPIMI TESTLERLE-STANDART TESTLERİN KARŞILAŞTIRILMASI
KARŞILAŞTIRILAN
BOYUT
ÖĞRETMEN YAPIMI TESTLER (ÖYT) STANDART TESTLER (ST)

TESTİN AMACI Bir sınıf ya da okuldaki öğretim sonuçlarını ölçmektir. Ülke genelinde ya da belli bir bölgedeki öğretimin etkililiğini ölçmektir.

Sınıf öğretmeninin kendi işlediği ve belirlediği öğretim Ülke genelinde MEB ce verilen ve önerilen ders kitapları ve ders
TESTİN İÇERİĞİ
hedeflerine göre belirlenir. programlarının incelenip analiz edilmesiyle belirlenir.

KULLANILAN SORU TİPİ Hem objektif hem sübjektif soru türleri kullanılır. Mutlaka objektif soru türleri kullanılır.

Sınıf öğretmeni ya da okulda oluşturulan bir öğretmenler

SORULARIN HAZIRLAYICISI Konu alanı uzmanları, öğretmenler ve ölçme uzmanları.
grubu.

Test maddeleri son testin uygulanacağı grubun benzeri bir gruba uygulanır
ve her bir maddenin güçlük derecesi (pj) ve ayırt etme gücü (D) hesaplanır.
MADDE ANALİZİ Genellikle yapılmaz.
Testin son formuna girecek maddelerin seçimi, bu bilgiler üzerinde
temellenir.

STANDARTLAŞTIRMA VE Standartlaştırılmaya gidilmez. Norm çıkarılmaz. Sınıfın Test uygulanacağı grubu (evren) temsil eden bir örneklem grubuna
NORMLAR ortalama başarısı hesaplanabilir. uygulanır. Ortalama, yüzdelik sırası gibi bazı tipik puanlar hesaplanır.

FORM SAYISI Genellikle bir tanedir. Genellikle iki ya da daha çok paralel (eşdeğer) takım hazırlanır.

Testin amacı, uygulanması, puanlanması için gerekli yönergeyi, geçerlik ve

TESTİN DIŞINDA YARDIMCI
Genellikle bir açıklama ve puanlama anahtarı vardır. güvenirliğini sonuçların yorumlanış ve kullanılışlarını gösteren bir el kitabı
MATERYAL
vardır.

UĞUR YILMAZER 175

 EĞİTİMDE KULLANILAN SINAVLAR VE ÖZELLİKLERİ-1
SINAVLAR ÖZELLİKLERİ
A)-KULLANIŞ AMACINA GÖRE SINAVLAR
 Bireylerin bilgi, ön bilgi ve beceriye sahip olduğunu gösteren sınavlardır
 Öğrencilerin belli alanda eğitim alabilmesi için gerekli olan hazır
YETERLİLİK SINAVLARI bulunuşluğa sahip olup olmadıklarının tespitinde kullanılır
 Beden eğitimi, resim, müzik gibi bölümlere öğrenci alınırken yapılır.
Muafiyet sınavı da bu guruba girer.

 Bir çok özelliğe sahip olan bireyler arasında aranan özelliklere en uygun
SEÇME SINAVLARI olanların sahip olduğu sınavlardır
 ÖSS, iş için eleman alım sınavlara buna örnektir
 Öğrencilerin sahip oldukları niteliklere göre sınıflandırmak için yapılan
sınavlardır
SINIFLAMA SINAVLARI  Öğrencilerin bilgi yetenek bakımından belli alanlara yöneltmek amacı ile
yapılır
 Seviye tespit sınavları bu gruba girer
 Başvuranların çok alınanların az olduğu durumlarda kullanılır
 Sorular adayları çeşitli yönden ayırt edecek şekilde sorulur
YARIŞMA SINAVLARI
 Memur, işçi alınırken bu sınavlar uygulanabilir

UĞUR YILMAZER 176

 EĞİTİMDE KULLANILAN SINAVLAR VE ÖZELLİKLERİ-2
SINAVLAR ÖZELLİKLERİ
 Sınav esnasında kitapların açık olduğu ancak soruların
C)-UYGULAMA ZAMANINA B)-UYGULAMA YÖNTEMİNE

cevabının kitapta açık olarak yer almadığı yapılan yorumlarla

AÇIK KİTAP SINAVLARI
cevaplandığı, öğrencinin sentez, yorum gücünü ölçen
GÖRE SINAVLAR

sınavlardır.
 Araştırma inceleme ve çeşitli kaynaklara baş vurma amacına
yönelik olarak yapılan sınavlardır
 Öğrencilere sorular önceden verilerek bunlara belli zaman
DIŞARIDAN CEVAPLANDIRILAN SINAVLAR
zarfında cevap vermeleri istenir
 Proje, ev ödevleri gibi

 Not verme amacı olmayan bir ünite yadakonu sonunda

KISA SÜRELİ SINAVLAR
pekiştiriciliği sağlamak amacı ile ders sonunda yapılır
GÖRE SINAVLAR

 Öğrencilerin kendi gelişiminden haberdar olması, öğretmenin

kendisini değerlendirmesi, öğrencilerin sürekli derse hazırlıklı
ARA SINAVLAR olmasını sağlamak amacı ile bir dönem içinde belli aralıklarla
yapılan sınavlardır
 Kapsam geçerliği düşük olduğu için sonuca katkısı azdır
 Bütün bir dönemin konularını kapsayan, kapsam geçerliği
DÖNEM SONU SINAVLAR
yüksek olan sınavlardır

UĞUR YILMAZER 177

 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/ (ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)
A-PORTFOLYO DEĞERLENDİRME-TÜMEL DEĞERLENDİRME-ÜRÜN-SEÇKİ DOSYASI
Portfolyo, öğrencilerin öğretim süreci boyunca yaptığı çalışmaların ve ürünlerin sistematik olarak bir
dosyada toplanmasıdır.
 En önemli özelliği öğrencilerin gelişiminin bir bütün olarak görülmesine olanak verilmesidir.
 Öğrencilerin bireysel başarılarını değerlendirmede kullanılır.
 Öğrenci başarılarını karşılaştırmada kullanılamaz.
 Değerlendirme sürecine, öğretmen, öğrenci, veli birlikte katılır. (GELİŞİM-SÜREÇ –BÜTÜN)
 Öğrencinin güçlü ve zayıf yanları hakkında bilgi verir.
 Öğrencilerin yetenekli olduğu alanlar hakkında bilgi verip, özgüveninin artmasına neden olur.
 Gelecekteki öğretim kurumlarına öğrenci hakkında kapsamlı bilgi verir
 Özel programlara öğrenci seçimine imkan verir. Yaratıcılığı ve üst düzey düşünme becelerini geliştirir.
 Öğrencilerin ders dışı etkinliklerinin izlenmesine olanak verir
 Duyuşsal, bilişsel ve psikomotor becerilerin gelişmesine olanak verir.
 Öğrencide sorumluluk bilinci geliştirir.

UĞUR YILMAZER 178

 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)
 Öğrencilerin kendi gelişimlerini takip etmelerine imkan verir
 Öğrencilerinn beceri düzeylerinin velilere daha somut biçimde aktarılmasını sağlar.
 Portfolyo öğrenci tarafından hazırlanır, öğretmen ve veli rehberlik eder.
Değerlendirme uzun zaman alır. Öğretmen değerlendirmesi subjektif olabilir.
 Objektif değerlendirme yapmak zordur. Puanlama güvenirliği düşüktür.
 Öğrenme eksikliklerini göstermez..
 Portfolyo değerlendirme bütünsel bir yaklaşımdır. Bu nedenle tüm ölçme değerlendirme
yöntemleri birlikte kullanılır.
 Ürün dosyasındaki örneklerin hangi ölçütlere göre nasıl değerlendirileceği öğrencilerle birlikte
belirlenerek, bu ölçütler bir yönergeyle öğrencilere bildirilir.
 Öğrencinin öğrenme düzeyini ve gelişimini içeren her şey öğrenci gelişim dosyasında yer alır.
ÇÖN: Portfolyo, rekabeti ortadan kaldırır. Öğrencilerin birbirlerinin çalışmalarını kopya
etme davranışı artabilir.
UĞUR YILMAZER 179
 BİR DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMININ PERFORMANS DEĞERLENDİRME
OLABİLMESİ İÇİN;
1. ÜRÜN: özgün bir makale, şiir, öykü, deney raporu, inceleme yazısı,
bir maketi bir model, deney düzeneği oluşturma, bir masa, bir
resim tablosu gibi somut bir ürün olmalıdır.
2. GÖZLENEBİLİR PERFORMANS
3. ÜST DÜZEY DÜŞÜNME SÜRECİ
4. SOSYAL BECERİLER VE GRUP ÇALIŞMASI
5. DİSİPLİNLER ARASI GEÇİŞİN VE BİLGİ ALIŞ VERİŞİN SAĞLANMASI
GEREKİR.
UĞUR YILMAZER 180
 SORULARDA PÜR DİKKAT!!! PORTFOLYO
DEĞERLENDİRMELERDE;
Rekabet ve karşılaştırma yoktur.
Öğretmen + öğrenci +veli sürece dahildir.
Puanlama güvenirliği düşüktür.
Maliyetli ve zaman alıcıdır.
Öğrenme eksikliklerini belirlemez.
Değerlendirme süreç odaklıdır ve not kullanılmaz.
Öğrenci en iyi neyi biliyor, gerçekleştiriyor cevaplanır.

UĞUR YILMAZER 181

 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)
B- PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Performans değerlendirme, öğrencilerin bireysel farklılıklarını göz önüne alarak, onların bilgi ve
becerilerini gerçek yaşama aktarmalarını sağlayacak etkinlikler aracılığıyla değerlendirme yapmaktır.
Devinişsel alan ağırlıklıdır. Not kullanılır.
İnsanların bilgiyi kullanmasını ve gerçek yasam durumlarına yakın ürünler ortaya koymasını sağlar.(Otantik
değerlendirme)
Anın değil de tüm sürecin değerlendirildiği yaklaşımdır
(GÜÇ –ÜRÜN-ZAMAN)
Bilinenlerin gerçek hayata aktarılması sürecidir.
Performans da yaratıcılık özgünlük ön plandadır.

PORTFOLYO DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME

• Kapsamı geniştir • Kapsamı dardır

• Tüm alanlar ağırlıklıdır • Devinişsel alan ön plandadır
• Süreç ağırlıklıdır • Sonuç ağırlıklıdır
• Not kullanılMAZ • Not kullanılır

UĞUR YILMAZER 182

 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)
,

C- PERFORMANS ÖDEVİ-PERFORMANS GÖREVİ

Öğrencilerin bilgi ve becerilerini ortaya koyarak oluşturdukları cevap ve ürünlerin
değerlendirilmesidir.
 Ortaya bir ürünün konulması esasına dayanır.  Gözlenebilen bir performans veya somut bir
 En çok proje temelli öğrenme yaklaşımında kullanılır. ürünle sonuçlanır.
 Süreç ve ürünün birlikte değerlendirilmesi söz  Öğrencilerin belli bir durum karşısındaki
konusudur. beceri ve yeterliliklerini belirlemede kullanılır.

Performasn değerlendirme, öğrencilerin bilgilerini gerçek yaşama uygulayabilme ve bu

bilgilerini bir problem durumu üzerinde gösterebilmesini amaçlar.
 Çoklu zeka uygulamalarının, projelerin, istasyon yöntemiyle ortaya konulan ürünlerin
değerlendirilmesi performans değerlendirme süreçlerinin işe koşulması ile olması
gerektiği unutulmamalıdır.

UĞUR YILMAZER 183

 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)
D- ÖZDEĞERLENDİRME
Öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerini, başarı
düzeylerini, öğrenme sonuçlarını ve öğrenme
ürünlerini kendilerinin değerlendirmeleridir.
Amaç, öğrencinin kendisiyle ilgili içgörü
farkındalık kazanmasıdır.
Öğrencinin metabilişsel düşünme becerisini
geliştirir.
Öğrenciye kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu
üstlenmelerine yardımcı olur.
Öğrencilerin kendilerinin güçlü ve zayıf yönlerini
tanımalarına yardımcı olur.
Öğrencilerin kendi yeteneklerini keşfetmelerine
yardımcı olur.
Öğrencide ÖZDENETİM VE SORUMLULUK becerisi
geliştirir.
E- AKRAN DEĞERLENDİRME
Öğrencilerin arkadaşlarının hazırladığı ödev,
araştırma, proje, rapor vb. Çalışmaları
değerlendirmeleridir.
ve
Öğrenciler arkadaşlarının çalışmalarını belli
ölçütler çerçevesinde değerlendirir.
Özellikle eleştirel düşünme becerisi geliştirir.
Öğrencilerin değerlendirme sürecinde sorumluluk
almalarına olanak verir.
Hem özdeğerlendirmede hem de akran
değerlendirmede değerlendirme belli
ölçütlere göre yapılır.
UĞUR YILMAZER 184
 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)
G- DERECELEME ÖLÇEKLERİ Ç. İYİ İYİ ORTA ZAYIF
Davranışı var veya yok olarak değil ne dereceye ÖLÇÜTLER (4) (3) (2) (1)
kadar var olduğunu yani mükemmelik derecesini
göstermede kullanılır. Dinleyici ile göz teması
kuruyor
Derecelendirme ölçekleri ürünün ölçülmesine daha Beden dilini etkili
uygundur. Ürünün ölçülmesinde derecelendirmeye kullanıyor
gidilir.
Anlaşılır bir tonda
Likert tipi ölçekler olarak bilinen, cevapları tamamen konuşuyor
nicel yada katılıyorum, katılıyorum, kararsızım, Yerinde vurgulamalar
katılmıyorum, kesinlikle katılmıyorum şeklinde yapıyor
cevaplardan oluşan tutum ölçekleri dereceleme
ölçeklerinin en yaygın türüdür. Akıcı konuşuyor
ÇÖN!!!
Derecelendirme ölçeklerinde becerinin nasıl Gereksiz sesler çıkarmıyor
puanlanacağından öğrenci haberdar değildir. Bu durum
dereceleme ölçeklerinin rubriklerden ayrılan en önemli Düzgün ifadeler seçiyor
yanıdır..soruları çözerken buna dikkat edin lütfen.
UĞUR YILMAZER 185
 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)
I- RUBRİK (DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI)
Öğrenciye beklentileri ve kendi kendini değerlendirme kriterlerini gösteren bir bildirge
formudur.
Rubrik bir puanlandırma sistemi değildir. Rubrik çalışması aslında kaliteyi neyin
oluşturduğunu bulma dersidir.
Öğrenciye kendi gelişimini takip etme fırsatı verir.
Gerçek ve kalıcı öğrenme gerçekleşir
Ölçme işleminin objektif ve tutarlı yapılmasını sağlar
Eksikliklerin neler olduğunu ve bu eksiklikleri giderme yollarını gösterir.
Özellikle performans ödevlerinin daha objektif şekilde değerlendirilmesini sağlar.
Rubrikler dönemin başında bir okuldaki dersin öğretmenlerinin hepsinin (zümrenin) bir
araya gelmesi ile puanlama kriterleri oluşturulur. Bu kriterler sınavlardan önce öğrencilere
bildirilir.
Öğrenci neyin nasıl ne şekilde puanlanacağını bilip buna göre hareket eder.
UĞUR YILMAZER 186
 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)

PÜR DİKKAT!! 2. Analitik Dereceli Puanlama Anahtarı

 Rubrik değerlendirmede öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları
dikkate alınmaz. Değerlendirmede kullanılacak
kriterler önceden belirlenir. Öğrenci nasıl
değerlendirileceğini bilir ve görür.
 Rubriklerde yer alan performans ölçütleri öğrencilerin
gelişim düzeyine uygun olmalıdır.
 Ölçütler açık net ve anlaşılır olmalıdır.
1. Bütüncül Dereceli Puanlama Anahtarı
Bütüncül dereceli puanlama anahtarı, öğretmenin
genel süreci veya ürünü bir bütün olarak, parçalarını
dikkate almadan, puanlamasıdır.
Bütüncül dereceli puanlama anahtarları, öğrencinin
performansına ilişkin daha genel bir bilgi
sağlamasına karşın, daha az zaman ve emek alır.
Önce performans veya ürünün parçalarının
ayrı ayrı puanlanmasını sonra da bu puanları
toplayarak toplam puanın hesaplanmasını
gerektirir.
Analitik dereceli puanlama anahtarları
aracılığıyla, öğrencilerin performanslarına
ilişkin olarak daha ayrıntılı bilgi elde edilir.
Bu, aynı zamanda öğrencinin zayıf ve güçlü
yanlarını gösteren bir profil sağlar.

UĞUR YILMAZER 187

 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)

F- KONTROL LİSTELERİ ÖLÇÜTLER EVET HAYIR

 Performansın en önemli ve gözlenebilir Dinleyicler ile göz teması kuruyor
yanlarını içerip özelliklerin varlığı / yokluğunu
gösterir.
Kontrol listelerinde var veya yok, evet ya da Beden dilini etkili kullanıyor
hayır, 0 veya 1 şeklinde puanlanabilen bir dizi
davranış, özellik veya nitelik bulunur. Anlaşılır bir tonda konuşuyor
 Öğretim amaçlı olarak da kullanılabilir.
Öğrencinin bir davranışı öğrenmesi ya da Yerinde vurgulamalar yapıyor
bunun değerlendirilmesi evresinde neleri,
hangi sıra ile ve nasıl yapacağını izlemek amaçlı
kullanılır. Akıcı konuşuyor

Kontrol listeleri daha çok süreci ölçen ve belli Gereksiz sesler çıkarmıyor
kurallara uyulup uyulmadığını, belli işlem
yollarının izlenip izlenmediğini, bir davranışın
gösterilip gösterilmediğini belirlemede Gereksiz tekrar yapmıyor
kullanılır.
UĞUR YILMAZER 188
 ÇAĞDAŞ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI/(ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI)

Performans
Portfolyo(öğrenci,ürün, Akran
gelişim dosyas)
değerlendirme Öz değerlendirme
(performans görevi) değerlendirme
 Bir yıl ya da dönem  Verilen bir  Öğrenciler verilen  Öğrenciler verilen
boyunca yapılan öğrenci performans görevini ölçütler ölçütler
çalışmalarını içeren yerine getirirken doğrultusunda doğrultusunda
dosyadır. öğrenci süreçte kendi çalışmalarını birbirlerinin
yaptıkları ile sonuçta değerlendirir. çalışmalarını
 Amaç ; öğrenci ortaya çıkan ürün değerlendirir.
gelişimini izlemektir. birlikte  Öğrenci süreçte
değerlendirilmelidir güçlü ve zayıf  Yapıcı ve olumlu
 Gelecekteki kurumlara yönlerini eleştiride bulunma
ve öğretmenlere bilgi  Üst düzey düşünme görür,kendini tanır. becerisi gelişir.
sağlar. becerilerini geliştirir.
 Öz denetim becerisini
 Öğrenme eksikleri  Grupla ya da geliştirir.
belirlenemez. bireysel olabilir.
UĞUR YILMAZER 189
 GELENEKSEL ÖLÇME ARAÇLARI / YAZILI YOKLAMALAR
YAZILI YOKLAMA ÜSTÜNLÜKLERİ YAZILI YOKLAMA YETERSİZLİKLERİ
 Bilişsel öğrenmenin üst düzeydeki (analiz, sentez,  Soru sayısının sınırlı olmasıyla kapsam geçerliği
değerlendirme) öğrenme ürünlerini ölçmede daha düşüktür.
yeterlidir.  Cevapların doğruluk derecesini belirlemek zordur.
 Soru hazırlamak oldukça kolaydır ve fazla zaman  Öğrenci için cevaplaması, öğretmen için okunması
almaz. ve puanlanması zor ve zaman alıcıdır. Hızlı yazmak
 Sözlü testlere göre kısa zamanda daha fazla soru gerekir.
sorulabilir.  Asıl ölçülmek istenen özelliğin haricinde başka
 Şans başarısı oldukça düşüktür. değişkenler de işin içine girebilir (yazı güzelliği vb.)
 Sözlü testlerdeki ruhsal durumların etkileri daha az  Puanlamada objektifliği tam olarak sağlamak çok
hissedilir. zordur.
 Kâğıtlar belge niteliğinde olup, saklanabilir  Şişirme cevaplara elverişlidir.
 Öğrencilerin düşüncelerini yazılı olarak ifade  Madde istatistikleri uygulanamamaktadır.
edebilme yeteneği geliştirilir.
PÜR DİKKAT;
Yazılı sınavlar kişinin özgün ve yaratıcı düşünce gücünü, yazılı anlatım becerisini, belli konulardaki görüşünü,
ilgisini ve tutumunu ölçmede kullanışlıdır. Kısaca üst düzey davranışların yoklanmasında kullanılacak araçlardan
birisidir.
UĞUR YILMAZER 190
 GELENEKSEL ÖLÇME ARAÇLARI / SÖZLÜ YOKLAMALAR

SÖZLÜ YOKLAMA ÜSTÜNLÜKLERİ SÖZLÜ YOKLAMA YETERSİZLİKLERİ

 Öğrencilerde sözel iletişim becerilerini geliştirir.
 Objektif testlerde olduğu gibi cevabı içerisinde
barındırmaz. Dolayısıyla üst düzey ürünler
ölçülebilir
 Yanlışlıkları anında düzeltmeye elverişlidir.
 Kopya çekme olasılığı daha düşüktür, öğrenmeye
motive eder
 Uygulama ve performansa dayalı öğrenmelerde,
ilköğretim ilk sınıflarda, özür gruplarında, dil
öğrenimde vb. durumlarda kullanılır.
 Fazla zaman alıcıdır. Bunu önlemeye çalışırken
kapsam geçerliği düşürülür.
 Her öğrenciye eşit güçlük seviyesinde soru sormak
zordur.
 Kişinin ölçmecide bıraktığı izlenim, sözlüye kalkış
sırası, kişinin ruhsal durumu vb. pek çok durum
geçerlik ve güvenirliği olumsuz yönde etkiler.
 Yazılı bir evrak olmadığından puanlayıcı güvenirliği
sınanamaz.
 Eğitimcilerin çoğu, başarıdan öte anlatım becerisini
ölçtüğünü düşünmekte ve sözlü testlerin yazılıların
yanında kullanılmasını önermektedir.

UĞUR YILMAZER 191

 GELENEKSEL ÖLÇME ARAÇLARI / KISA CEVAPLI TESTLER

KISA CEVAPLI TESTLERİN ÜSTÜNLÜKLERİ KISA CEVAPLI TESTLERİN YETERSİZLİKLERİ

 Bilgi düzeyindeki bilişsel ürünleri ölçmekte en
etkili madde türüdür.
 Çok soru sormaya elverişlidir. Kapsamı daha iyi
örnekler.
 Hazırlanması, uygulanması ve puanlanması
kolaydır.
 Sözlü ve yazılı testlere oranla puanlanması daha
objektiftir.
 Cevabı içinde bulundurmadığı için şans başarısı
düşüktür.
 Alt düzeydeki basamakları ölçüp öğrenciyi ezbere
sevk eder.
 Üst düzey bilişsel öğrenme ürünlerini ölçmede
bazı madde çeşitlerine göre daha yetersizdir.
 Cevabı tek, kesin doğru / yanlış madde yazmak
zordur.
 Puanlanması doğru-yanlış, çoktan seçmeli ve
eşleştirmeli maddelere kıyasla daha zordur.

UĞUR YILMAZER 192

 GELENEKSEL ÖLÇME ARAÇLARI / DOĞRU-YANLIŞ TESTLER

DOĞRU / YANLIŞ TESTLERİN ÜSTÜNLÜKLERİ DOĞRU / YANLIŞ TESTLERİN YETERSİZLİKLERİ

 Cevaplama işi hem kolaydır hem de az zaman alır.
Bu şekilde kısıtlı sınav süresi içerisinde çok sayıda
soru sorulabilir. Geçerlik ve güvenirlik artar.
 Puanlaması kolay, çabuk ve nesneldir. Puanlamayı
yanıt anahtarı hazırlandıktan sonra herkes
yapabilir. Ayrı bir cevap kâğıdı kullanıldıysa
puanlama makineyle de yapılabilir. (Doğru A –
Yanlış B)
 Üst düzey davranışları ölçecek doğru – yanlış
maddeleri hariç, genel olarak geliştirilmesi
kolaydır ve çok zaman almaz.
 Kopya çekmeye ve tahminle doğruyu bulmaya çok
elverişlidir. Şans başarısı % 50 dir.
 Öğrencilerin yanlış öğrendikleri yeri ortaya çıkarma gibi
teşhis maksadıyla kullanılmaya elverişli değildir.
 Yanlış olan bir maddeyi doğru işaretlediyse o madde
aklında doğru olarak kalabilir. Bu durum eğitim açısından
sakıncalıdır.
 - Güçlük seviyeleri eşit olmamasına karşın her sorunun
puanı eşittir
 Doğru ya da yanlış olarak sınıflandırılacak bir ifade,
mutlak anlamda doğru ya da yanlış olmak zorundadır.
Kesinlikle doğru ya da kesinlikle yanlış ifadeler daha çok
olgusal bilgilere ait özelliktir. Bu yüzden üst düzeydeki
karmaşık zihinsel süreçlerin ölçülmesinde kullanılmaz.
 Daha çok olgusal bilgilerin ölçülmesinde kullanılır.

UĞUR YILMAZER 193

 GELENEKSEL ÖLÇME ARAÇLARI / EŞLEŞTİRMELİ TESTLER

EŞLEŞTİRMELİ TESTLERİN ÜSTÜNLÜKLERİ EŞLEŞTİRMELİ TESTLERİN YETERSİZLİKLERİ

 Çoktan seçmeli maddelere kıyasla daha
ekonomik ve az yer kaplayıcıdır.
 Hazırlaması kolay, puanlaması objektiftir.
 Tahmin olasılığı nispeten azdır.
 Hafıza bilgisini iyi ölçer. Kim, ne, nerede vb.
 Üst düzey öğrenme ürünleri için oldukça
yetersizdir.
 Sık kullanılırsa öğrenciyi ezbere yöneltir.

UĞUR YILMAZER 194

 GELENEKSEL ÖLÇME ARAÇLARI / ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER
ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLERİN ÜSTÜNLÜKLERİ
 İyi hazırlanırsa bilişsel alanın tüm basamakları
ölçülebilir.
 Fazla zaman almaz, öğrenci için cevaplama hem
kolay hem de ilgi çekicidir. Çok soruyla kapsam
geçerliliği sağlanabilir.
 Ölçme sonuçlarına yazı güzelliği, kağıt düzeni vb.
değişkenler etki ettirilemez.
 Her eğitim seviyesinde ve her ders için kullanılabilir.
 İlköğretimin küçük sınıflarında ayrı cevap kağıdı
kullanılmamalı.
 Puanlaması objektif ve oldukça kolaydır, uzmanlık
gerektirmez.
 Ölçmenin yanında öğretici özelliği de vardır.
 Çok sayıda bireye aynı anda uygulanabilir.
 Maddeler üzerinde analiz yapılarak geçerlik ve
güvenirlik arttırılabilir.
ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLERİN YETERSİZLİKLERİ
 Doğru cevabın seçenekler içerisinde yer alması
nedeniyle çağrışım ya da hatırlamayla doğru yanıtın
bulunabilmesi.
 Düzeltme formülüyle azaltılmaya çalışılsa da “şans
başarısı” vardır.
 Hazırlaması zor ve zaman alıcıdır. Özellikle üst düzey
öğrenme ürünlerini ölçecek madde yazmak uzmanlık
ister
 Okuma yeteneği zayıf olan öğrenciler açısından
dezavantajlıdır.
 Sentez basamağını ölçmede yetersizdir.

UĞUR YILMAZER 195

 TEST TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
BOŞLUK
ÖZELLİKLER YAZILI DOĞRU/YANLIŞ ÇOKTAN SEÇMELİ EŞLEŞTİRMELİ SÖZLÜ
DOLDURMALI
Her düzey (sentez
Yoklanan Bilgi Düzeyi Üst düzey Alt düzey Alt düzey Her düzey Üst düzey
düzeyinde kısıtlı)

Kapsamı Düşük Yüksek Yüksek Yüksek Yüksek Düşük

Hazırlama Süresi Kısa Kısa Kısa Uzun Uzun Kısa

Puanlaması Özneldir, uzundur Nesneldir, kısadır Nesneldir, kısadır Nesneldir, kısadır Nesneldir, kısadır Özneldir, kısadır

Güvenirlik Düzeyi Düşüktür Yüksektir Yüksektir Yüksektir Yüksektir Düşüktür

Geçerlik düzeyi Düşüktür Orta Düşüktür Yüksek Yüksek Düşüktür

Kapsam geçerliği ve
Kapsam geçerliği ve
Yaratıcılığı ortaya Yanlış kavramaları Kullanışlılığı en yüksek güvenirliği, Öğrencileri sürekli
En Önemli Yararı güvenirliği, kullanışlığı
çıkarırı ortaya çıkarır testtir. kullanışlığı 2. yüksek çalışmaya yönlendirir.
en yüksek testtir
testtir

Kapsam geçerliği
Öğrencileri ezbere Yaratıcılığı ortaya Çok sayıda soru Kapsam geçerliği
Sakıncaları düşük, puanlaması Şans faktörü %50 dir.
yönlendirir çıkarmada yetersizdir hazırlamak zordur dardır.
özneldir
Şans başarısı Yok Yok Var Var Var Yok
Kullanışlılık Orta Çok Çok Çok Çok Orta

UĞUR YILMAZER 196

KILASİK ÖLÇME ARAÇLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

UĞUR YILMAZER 197

 TAMAMLAYICI/ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI
TANILAYICI DALLANIŞ AĞAÇ (TDA)
 Klasik doğru-yanlış tipindeki sorulardan oluşan
fakat doğru-yanlış testlerinden farklı olarak
soruların birbirlerinden bağımsız cevaplanması
yerine her bir soruya verilen kararın bir sonraki
soruyu etkilemesiyle oluşturulan alternatif ölçme
aracıdır.
 Belli bir konuda öğrencinin neleri öğrendiğini ve
neleri öğrenmediğini belirlemek için Tanılayıcı dallanmış ağaç Tanılayıcı dallanmış ağaç
kullanılabilen değerlendirme araçlarından biridir. tekniğinin avantajları tekniğinin sınırlılıkları
 Bu teknikle temelden ayrıntıya giden bir sıraya  Öğrencilerin bilgilerindeki  Hazırlaması zaman alıcıdır
göre doğru ve yanlış ifadeler seçilerek yanlışlıkları ortaya çıkarır.  Diğer seçme gerektiren
öğrenciden doğru seçimi yapması istenir. Böylece  Öğrencide mevcut kavram tekniklere göre az olsa da
8 veya 16 seçimlik bir ifadeler listesi ile sonlanan yanlışlıklarını ortaya çıkarır şans başarısı vardır.
bir dallanmış ağaç oluşturulur.  Öğrenci verdiği kararların  Sentez ve değerlendirme gibi
 Tanılayıcı dalanmış ağaçtaki her bir doğru / yanlış yanlışlık ve doğruluğuna göre üst düzey bilişsel basamakları
geri bildirim imkanı sağlar ölçmede yetersizdir.
şeklindeki soru önceki ve sonraki soru ile
 Bilgisayar ortamında  Öğrenci tahminle doğru
bağıntılıdır. Ancak D/Y testleri böyle değildir. uygulama kolaylığı sağlar. cevaba ulaşabilir

UĞUR YILMAZER 198

 TAMAMLAYICI/ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI
YAPILANDIRILMIŞ GRİD
 Öğrencilerin bilgileri ne şekilde ilişkilendirdiğini YAPILANDIRILMIŞ
YAPILANDIRILMIŞ GRİDİN AVANTAJLARI
yani öğrencilerin anlamlı öğrenmelerini ölçmeyi GRİDİN SINIRLILIKLARI
 Çoktan seçmeli testlerde tek bir  Hazırlaması zor ve
amaçlayan alternatif bir tekniktir. Öğrencilerin
doğru cevap varken, yapılandırılmış zaman alıcıdır.
kavram yanılgılarını, bilişsel yapılarındaki eksiklik grid tekniğinde öğrenci doğru  Hazırlamak için
ve aksaklıklarını ortaya çıkarır. işaretlediği her kutucuktan puan geniş deneyimlere
 Öğrencilerin anlamlı öğrenmesini ölçen, bilişsel aldığı için mevcut kısmi bilgiler de ihtiyaç vardır
yapısına ışık tutan tekniktir. En önemli amacı, puanlanır.  Uygulaması hemen
öğrencilerin bilgi seviyesini, eksikliklerini ve  Bu teknikte doğru olmayan bilgiler dersten sonra
kavram yanılgılarını tespit etmektir. sorulmaz. Yani her kutucuk mutlaka yapılmalıdır aksi
 Yapılandırılmış grid uygulamasında öncelikle bir soru için doğru bir cevaptır. halde zaman
ölçülecek konuyla ilgili kavramlar, sayılar,  Bulmaca gibi olması öğrencilerin geçtikçe
ilgisini çeken ve eğlendiren bir uygulamada
resimler, tanımlar veya formüller kutucuklara
ölçme aracıdır. olumsuzluklar olur.
yerleştirilir ve konuyla ilgili sorular öğrencilere  Öğrencilerin bilgi ağındaki eksiklik ve
yönlendirilir. Öğrenci her soru ile ilgili uygun aksaklıkları ortaya çıkarır.
kutucuğu seçerek mantıksal ve işlevsel bir sıraya  Şans başarısı yoktur.
dizer. Bu teknikte, öğrencinin seviyesine uygun  Öğrenciye hem sözel, hem de görsel
olarak 9, 12 yada 16 kutucuk hazırlanır. düşüne bilme imkânı sunar

UĞUR YILMAZER 199

 TAMAMLAYICI/ALTERNATİF ÖLÇME ARAÇLARI
KELİME İLİŞKİLENDİRME TESTLERİ (KİT)
 Öğrencinin bilişsel yapısını ve bu yapıdaki
kavramlar arasındaki bağları, yani bilgi ağını
gözler önüne serebilen, uzun süreli hafızadaki
kavramlar arasındaki ilişkilerin yeterli olup
olmadığını tespit edebilmemize yarayan
tekniktir.
 Öğrencilerin anahtar kelimelere verdikleri
cevaplar onların bir konu hakkındaki anlayışlarını
değerlendirmek için kullanılabilir.
KİT şu şekillerde uygulanır;
1. Öğretmen herhangi bir konu ile ilgili 5 ile 10
arasında değişen anahtar kavram seçer.
2. Bu kavramların konu için en önemli olmasına
dikkat edilir.
3. Daha sonra her kavram bir sayfaya gelecek
şekilde bir sayfa düzeni hazırlanır.
4. KİT’in ilk sayfası uygulama ile ilgili bir yönerge,
ikinci sayfası da bir örnek içerir.
UĞUR YILMAZER
Kelime
ilişkilendirme
Kelime ilişkilendirme testlerinin avantajları
testlerinin
sınırlılıkları
Hem ölçme ve değerlendirme hem de tanıma Üst düzey
amaçlı kullanılabilen KİT'in en büyük avantajı düşünme
hazırlanmasının kolay olması ve 5 dakikalık becerilerinin
bir zaman diliminde uygulanabilmesidir. ölçülmesinde
Ayrıca bireysel uygulanabileceği gibi büyük zayıf kalabilir.
gruplara da kolaylıkla uygulanabilir. Tüm
derslerde kullanılabilme esnekliği vardır.
Öğrencinin bilişsel yapısındaki kavramlar
arasında var olan ilişkileri ortaya koymayı,
öğrencinin ne bildiği ve ne öğrendiği
arasındaki farkı görmemizi sağlar.
200
BAŞARILAR DİLERİM

UĞUR YILMAZER 201