Hội nghị Vật lý chất rắn và Khoa học vật liệu toàn quốc lần thứ 9 - SPMS2015 Tp.

Tp. Hồ Chí Minh

VỀ CƠ CHẾ TƯƠNG TÁC MAGNON-PLASMON Ở MÀNG MỎNG TỪ DẠNG HẠT Co-Al2O3

Giáp Văn Cường1,2, Nguyễn Anh Tuấn1*, Trần Trung2, Nguyễn Thế Bình3, Nguyễn Anh Tuệ4, Đinh Văn Tương1
1
Viện Đào tạo Quốc tế về Khoa học Vật liệu (ITIMS), Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Số 1 Đại Cồ Việt, Hà Nội;
2
Trường Đại học Sư phạm Kĩ thuật Hưng Yên, Dân Tiến, Khoái Châu, Hưng Yên;
3
Khoa Vật lý, Trường Đại học KHTN, ĐHQGHN, 344 Nguyễn Trãi, Đống Đa, Hà nội;
4
Viện Vật lý Kỹ thuật (IEP), Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Số 1 Đại Cồ Việt, Hà Nội.
*Email liên hệ: tuanna@itims.edu.vn

Tóm tắt: Trong nghiên cứu này, bằng khảo sát sự truyền qua các màng mỏng từ dạng hạt Cox-Al2O3 (đế thủy tinh) có tỷ
lệ Co khác nhau, và dưới tác dụng của những từ trường ngoài H không đổi, của chùm tia laze đỏ (bước sóng λ = 632.8
nm), chúng tôi tìm hiểu về cơ chế được cho là do tương tác magnon-plasmon đã dẫn đến các hành vi truyền qua phụ
thuộc tỷ lệ thành phần sắt từ và từ trường ở loại màng mỏng này. Kết quả đã cho thấy dáng điệu biến thiên theo H của tỷ
số truyền qua T có ba xu hướng khá rõ rệt phụ thuộc vào tỷ lệ Co trong mẫu: (1) T có dạng giảm dần đến một giá trị bão
hòa (mức nền truyền qua) khi x < 49 % ng.tử. (2) T có xu hướng tăng và đạt đến một giá trị cực đại, sau đó giảm dần tới
bão hòa khi x = 49 % ng.tử. (3) T có dạng tăng dần đến một giá trị bão hòa (mức trần truyền qua) khi x > 49 % ng.tử.
Ngoài ra cũng quan sát thấy rằng các mức nền truyền qua lại tăng lên theo x khi x < 49 %, trong khi các mức trần truyền
qua lại giảm nhanh khi x tiến đến 100 %. Bản chất của những hiện tượng này đã được gán cho sự kích thích photon đối
với các spin của các hạt nano Co dẫn đến xuất hiện tương tác magnon-plasmon. Vấn đề này bước đầu được thảo luận
trong báo cáo.
Từ khóa: Màng mỏng từ dạng hạt, tỷ số truyền qua, magnon, spin-plasmon định xứ, tương tác magnon-plasmon.

Al2O3, hay các hệ tương tự như CoFe-Al2O3, đã

GIỚI THIỆU
Vật liệu dạng hạt kim loại sắt từ nano được phân bố
trong nền cách điện, như màng mỏng Co-Al2O3, đã
gây được nhiều chú ý bởi các tính chất dẫn điện,
tính chất quang và tính chất từ của chúng [1].
Những thành tựu gần đây về từ học nano và
spintronics của các vật liệu từ dạng hạt đã mang lại
những hướng đi mới cho các linh kiện spintronic,
những linh kiện thế hệ mới mà ngoài sử dụng điện
tích của điện tử, và không chỉ sử dụng thuần túy
spin của chúng, mà còn sử dụng cả những tác động
quang lên spin của chúng [2]. Gần đây những tính
chất plasmon và có thể điều biến được, hoặc có thể
làm cho tăng cường nhờ cộng hưởng bởi các hạt
kim loại, đã được ghi nhận [3-6]. Cùng với những
tính chất quang đó, gần đây những quan sát về hiện
tượng spin-plasmonic ở hệ hạt sắt từ Co [7, 8], sự
kích thích plasmon bề mặt ở các tinh thể họat từ [9],
hay sự truyền qua quang học điều khiển được bằng
từ trường ngoài bởi các tinh thể plasmon từ [10],
cho thấy những khả năng ứng dụng bằng cách tác
động lên spin điện tử bằng quang học. Điều đó có
nghĩa là có thể bật, tắt, điều biến và điều khiển các
đặc trưng quang học bởi spin. Điều này tương tự
như việc đã sử dụng điện tích của điện tử bị "nhốt"
trong các hạt nano kim loại, như Au, Ag, được phân
tán trong nền của chất điện môi, để làm thay đổi
tính chất quang học [4, 6]. Những điều này là động
lực thúc đẩy sử dụng các màng mỏng từ dạng hạt
(MGF) Co-Al2O3 như là một loại môi trường dùng
để thực hiện sự đáp ứng quang học trong từ trường,
nhằm tiếp cận tới lĩnh vực spinplasmonics. Sự đáp
ứng quang học của các màng mỏng dạng hạt Co-
từng được nghiên cứu [11, 12]. Tuy nhiên cho đến
nay những khảo sát các tính chất đáp ứng quang phụ
thuộc từ trường, ngoại trừ đối với hiệu ứng quang-từ
đã được sử dụng như một công cụ để nghiên cứu,
dường như còn chưa thấy đề cập đến.
Trong bài báo này chúng tôi thông báo một số kết
quả quan sát về hành vi đáp ứng quang học phụ
thuộc từ trường, cụ thể là sự truyền qua đối với ánh
sáng trong vùng nhìn thấy của các màng mỏng Co-
Al2O3, có tỉ lệ Co khác nhau, dưới tác dụng của từ
trường. Những hành vi này được cho là xuất phát từ
cơ chế tương tác magnon-plasmon. Do đó trong
thảo luận ở đây chúng tôi tiếp cận đến cơ chế này.
THỰC NGHIỆM
Các mẫu màng mỏng từ dạng hạt Cox-Al2O3 đã
được lắng đọng lên đế thủy tình dày 200 µm bằng kĩ
thuật phún xạ tần số radio (rf) 13.56 MHz (hệ
Alcatel SCM 400), với chân không cơ sở p ~ 10-9
bar, và sự phún xạ được thực hiện trong môi trường
khí Ar (có độ sạch 5N) ở áp suất pAr ~ 5 × 10-6 bar.
Bia phún xạ sử dụng dưới dạng hỗn hợp, gồm một
đĩa ôxýt nhôm (alumina, có độ sạch 4N) đường kính
7,5 cm gắn các miếng Co (có độ sạch 4N) lên bề
mặt đĩa; công suất phún xạ rf sử dụng ở 300 W, do
đó mật độ công suất rf được xác định là ~ 7 W/cm2.
Khoảng cách bia-đế ~ 7.5 cm. Tốc độ lắng đọng của
Co và Al2O3 được xác định tương ứng ~ 0.5 and 0.2
Å/s, và tốc độ lắng đọng trung bình của hỗn hợp Co-
Al2O3 được xác định khoảng 0.3 Å/s. Tất cả các
mẫu nghiên cứu được chế tạo với cùng một chiều
dày, ~ 90-100 nm, được đo bằng Alpha-Step IQ của

7
Hội nghị Vật lý chất rắn và Khoa học vật liệu toàn quốc lần thứ 9 - SPMS2015 Tp. Hồ Chí Minh

hãng KLA Tencor. Tỷ lệ thành phần Co, x = 0.16,

0.27, 0.49, 0.63 và 1, ứng với 16, 27, 49, 63, 100 %
nguyên tử, đã được xác định bằng kỹ thuật phổ tán
sắc năng lượng tia X (energy dispersive X-ray
spectroscopy, EDS).
Các phép đo và phân tích về cấu trúc (nhiễu xạ tia X
(XRD) và tính chất từ (đo từ trễ M(H)), không trình
bày ở đây, đã cho thấy các mẫu có cấu trúc điển
hình của loại vật liệu gốm cơ-kim (cermet) [13].
Nghĩa là các màng mỏng Co-Al2O3 có cấu trúc gồm
các hạt hay chùm nguyên tử kim loại Co phân tán
trong nền Al2O3 với cấu trúc kiểu vô định hình hoặc
vi tinh thể. Trong khi đó các tính chất từ thể hiện rõ
sự thay đổi dần từ kiểu giống như thuận từ sang siêu
thuận từ và chuyển sang kiểu sắt từ khi tỷ lệ Co tăng
dần. Các đặc trưng như vậy của mẫu thể hiện tính
chất kiểu dạng hạt nano điển hình của các màng
mỏng Co-Al2O3.
Sơ đồ thực nghiệm đo phổ truyền qua của chùm laze
đỏ với mẫu đặt trong từ trường ngoài được trình bày
ở Hình 1. Nguồn laser (1) sử dụng loại laser khí hỗn
hợp He-Ne model HL 1100S với ánh sáng đỏ bước
sóng λ = 632.8 nm, công suất phát sử dụng là 10
mW, được hội tụ bằng thấu kính (2) tới kính phân
cực (3) và truyền tới mẫu (4). Mẫu được đặt trong
vùng từ trường đồng nhất của cuộn nam châm điện
(5) sao cho hướng từ trường tác dụng vuông góc với
bề mặt mẫu. Chùm tia truyền qua mẫu được truyền
tới kính phân tích (3') và được hội tụ qua (2') đến
detector quang (6), là loại cảm biến quang điện trở
(photo diode) CdS. Cường độ của ánh sáng tới cảm
biến CdS sẽ được đưa tới xử lý và hiển thị ở bộ
Lock-in DSP 7225 (7). Tỷ số truyền qua T của màng
mỏng được xác định bằng tỷ lệ phần trăm của cường
50 16 at.% Co-Al2O3
48 38.0
37.5
46
37.0
44
36.5
42 36.0
T (%)
Hình 1. Sơ đồ khảo sát hệ số truyền qua phụ thuộc từ
trường của màng mỏng Co-Al2O3.
độ chùm ánh sáng laze truyền được qua mẫu, IT, với
cường độ chùm ánh sáng laze từ nguồn tới mẫu, Io,
T = (IT/I0) × 100 %.
KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Hình 2 cho thấy hành vi của tỷ sổ truyền qua các
màng mỏng Cox-Al2O3 với tỉ lệ Co khác nhau, x =
16, 27, 49, 63 và 100 % ng.tử, của chùm ánh sáng
laze đỏ có bước sóng 632.8 nm, ứng với năng lượng
photon tới là hν ≈ 1,959 eV (hay ~ 3,14 × 10-19 J),
và phụ thuộc vào từ trường H trong khoảng 0 ÷ 500
Oe. Các đồ thị được trình bày thành 2 nhóm, tương
ứng với nhóm của x ≤ 49 có tỷ số truyền qua cao, T
< 50%, và nhóm với x ≥ 63 có tỷ số truyền qua thấp,
T < 10%. Ở đây các đường ngang đứt nét biểu diễn
các mức xu hướng bão hòa, nghĩa là thể hiện một
mức nền truyền qua trong trường hợp T cao, và mức
trần truyền qua trong trường hợp T thấp. Thực chất
các mức "trần" này cũng đều là "nền", hay phông,
biểu hiện mức độ ánh sáng truyền qua được màng
mỏng và đế mà không phụ thuộc vào từ trường. Các
đồ thị nhỏ chèn bên trong được trình bày lại ở thang
chia tinh hơn đối với T, trong đó các đường cong
50 27 at.% Co-Al2O3 50 49 at.% Co-Al2O3
48 37.0
48
46 46
36.5
44 44
36.0 48.0
42 42

T (%)

47.5
T (%)

35.5
40 35.5 40 40 47.0
35.0
38 0 100 200 300 400 500 38 35.0 38 46.5
0 100 200 300 400 500
36 36 36 46.0
45.5
34 34 34
45.0
32 32 0 100 200 300 400 500
32
30 30 30
0 100 200 300 400 500 0 100 200 300 400 500 0 100 200 300 400 500
H (Oe) H (Oe) H (Oe)
10.00 63 at.% Co-Al2O3 2.0 100 % Co
9.75 1.8

9.50
1.6 Hình 2. Tỷ số truyền qua phụ
1.4
9.25 9.60 thuộc từ trường của chùm tia
1.2 1.5
T (%)

9.00
9.55
1.0
laze đỏ đối với các màng mỏng
9.50 1.4

9.45 0.8 1.3

Cox-Al2O3 có tỷ lệ Co khác nhau:
8.75
9.40 0.6 1.2
x = 16, 27, 49, 63 và 100 %. Các
8.50 9.35
0.4 1.1 đường chấm ngang thể hiện các
8.25 9.30
0 100 200 300 400 500 0.2 1.0
0 100 200 300 400 500
mức nền truyền qua khi x nhỏ (≤
8.00 0.0 49 %) và các mức trần truyền
0 100 200 300 400 500 0 100 200 300 400 500
H (Oe) H (Oe) qua khi x lớn (> 49 %).

8
Hội nghị Vật lý chất rắn và Khoa học vật liệu toàn quốc lần thứ 9 - SPMS2015
đứt nét biểu diễn khuynh hướng biến đổi chủ yếu
(đường "ngắm", dạng thô) của T.
Kết quả trình bày ở Hình 2 cho thấy có hai đặc điểm
đáng chú ý như sau. Thứ nhất, có ba xu thế biến đổi
của T, thể hiện hành vi đáp ứng kích thích quang
của các hạt sắt từ khi từ trường thay đổi. Đối với
những mẫu có x < 49 %, T có xu hướng giảm đến
một mức nền truyền qua nào đó khi H tăng (Hình
2(a, b)), trong khi với x > 49 % T lại có xu hướng
tăng theo H đến một mức trần truyền qua (Hình 2(d,
e)). Riêng trường hợp x = 49 %, quan hệ T-H lại
mang tính tổ hợp của cả hai dạng trên: tăng và đạt
cực đại khi từ trường còn thấp, ví dụ H < 100 Oe, và
giảm khi từ trường cao hơn, H > 100 Oe (Hình
2(c)). Thứ hai, nhận thấy rằng các mức nền và trần
truyền qua cũng thay đổi theo tỷ lệ Co, x. Cụ thể là
nền truyền qua tăng lên, còn trần truyền qua lại
giảm đi, khi x tăng. Trong cả hai đặc điểm trên,
dường như ngưỡng chuyển đổi giữa hai xu hướng
biến thiên là ở x ~ 50% nguyên tử Co.
Có thể dễ dàng hiểu được cơ chế đơn giản của hiện
tượng giảm nền truyền qua khi x tăng qua minh họa
ở Hình 3. Về nguyên tắc lượng hạt kim loại càng
nhiều, kích thước hạt càng to, hoặc khi đã trở thành
màng kim loại liên tục (ứng với x càng tăng cho đến
100 %), sẽ càng cản trở chùm tia laze truyền qua
mẫu, do đó, lẽ ra luôn có nền truyền qua JT2 < JT1,
tương ứng T2 < T1. Tuy nhiên, như đã thấy, điều này
chỉ đúng đối với x > 50 % khi giải thích cho mức
trần truyền qua giảm tỷ lệ nghịch với x. Trong
trường hợp x < 50 %, mặc dù x tăng nhưng thành
phần nền JT cũng tăng lên. Ở đây chúng tôi cho rằng
hành vi này có thể liên quan đến hiện tượng
plasmon sinh ra do kích thích quang đối với các hạt
nano kim loại Co, bởi vì người ta đã biết rằng
plasmon có thể làm tăng cường độ sáng truyền qua
bằng hiệu ứng cộng hưởng plasmon [14]. Điều này
là hợp lý, vì với x < 50 % ng.tử màng mỏng vẫn
nằm ở dưới ngưỡng thấm loang (percolation), do đó
Co tồn tại dưới dạng các hạt nano cô lập nhau bởi
nền ôxýt, có kích thước từ vài đến vài chục nano
mét [13], nhỏ hơn nhiều so với ánh sáng kích thích
có bước sóng λ ~ 630 nm. Còn khi vượt qua ngưỡng
đó, các hạt Co sẽ kết dính với nhau thành những
(a) (b)
Hình 3. Quan hệ giữa cường độ chùm laze tới J0 , và
truyền qua được JT phụ thuộc vào lượng hạt, hay chùm
nguyên tử, Co ít (a) hay nhiều (b) trong nền Al2O3.
9
Tp. Hồ Chí Minh
mảng lớn [1], [15], và phát triển dần cho đến thành
màng kim loại liên tục. Vì thế hiện tượng plasmon
chủ yếu chỉ hình thành khi x < 50 %. Trong khi với
trường hợp x > 50 %, hiện tượng plasmon gần như
mất đi, nền truyền qua của JT2 sẽ phải luôn nhỏ hơn
nền truyền qua của JT1 như mô tả ở Hình 3. Cơ chế
tăng cường truyền qua bởi plasmon thông qua tương
tác photon-electron được diễn ra như sau. Khi một
hạt kim loại (giả thiết có dạng hình cầu) được kích
thích bởi photon có bước sóng lớn hơn nhiều so với
kích thước của nó, hiện tượng cộng hưởng
plasmonic có thể xuất hiện trong toàn bộ thể tích hạt
bởi thành phần điện trường E của bức xạ điện từ,
như minh họa ở Hình 4(a) [8]. Sự cộng hưởng
plasmonic có bản chất tĩnh điện với hằng số điện
môi của hạt nano kim loại ε < 0 do hiện tượng ghim
và dao động của các điện tử bị giam hãm trong hạt
kim loại (định xứ) bởi bức xạ điện từ. Từ đó dẫn
đến làm xuất hiện điện trường định xứ E' cùng
chiều với E, như mô tả ở Hình 5(a) [16], là nguyên
nhân làm tăng cường sự truyền qua của bức xạ điện
từ đối với các hạt kim loại. Mặt khác, trong trường
hợp này sẽ diễn ra quá trình tương tác giữa photon
ánh sáng với các điện tử dẫn chuyển động tự do xuất
hiện trên bề mặt hạt kim loại [4]. Các điện tử này
nhận năng lượng từ photon ánh sáng để chuyển lên
trạng thái bị kích thích. Tuy nhiên, trạng thái kích
thích chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian rất
ngắn, rồi chuyển về trạng thái cơ bản. Khi đó một
photon khác có năng lượng nhỏ hơn photon tới,
tương ứng với bước sóng dài hơn, được phát ra [8],
và hợp với chùm photon truyền qua, nâng cường độ
nền của ánh sáng truyền qua mẫu lên. Khi x tăng,
nghĩa là lượng hạt Co và kích thước hạt tăng lên, số
điện tử bề mặt bị kích thích tăng theo, làm cho số
photon thứ cấp tăng lên theo do tương tác photon-
electron. Do đó các mức nền truyền qua được nâng
lên, như đã được ghi nhận ở Hình 2.
Để xét đến cơ chế biến thiên theo từ trường của tỷ
số T(H) và sự phụ thuộc x, nhận thấy rằng ở đây cần
để ý đến vai trò của mômen từ của các hạt Co, là
tổng hợp các spin nút mạng sắt từ - nghĩa là tính đến
sự phân cực spin nội tại của Co, ở đó lượng spin up
và spin down của các điện tử dẫn không cân bằng
(a) (b)
Hình 4. (a) Cơ chế plasmonic, (b) và cơ chế spin-
plasmonic (theo [8]).
Hội nghị Vật lý chất rắn và Khoa học vật liệu toàn quốc lần thứ 9 - SPMS2015
tạo nên từ độ tự phát M của hạt; và tương tác giữa
photon với các mạng spin này, nghĩa là tương tác
với các điện tử tự do sinh ra bởi hiện tượng
plasmonic nhưng được phân cực spin - gọi là các
điện tử spinplasmonic (SPE) (Hình 4(b)). Tuy
nhiên, khác với hiện tượng plasmonic định xứ trong
trường hợp các hạt kim loại thông thường, ở đây các
SPE còn phải chịu tác dụng từ hóa của thành phần B
của bức xạ điện từ chiếu tới, làm cho các spin S, bị
phân cực điện bởi trường định xứ E’, thực hiện tuế
sai quanh trục M. Tập hợp các dao động tuế sai của
của tất cả các spin bị tuế sai này chính là từ độ M bị
tuế sai ở trong các hạt Co, như được minh họa ở các
Hình 5(b) và (c). Nói khác đi, sự tương tác của
mạng spin với photon đã kích thích nên trạng thái
magnon ở các hạt Co bởi thành phần B. Bên cạnh
đó sự dao động của E’ bởi thành phần E đã hình
thành nên spinplasmon định xứ (LSP). Từ đây có
thể hình dung về hiện tượng tương tác giữa các
magnon với các LSP. Tương tác photon-magnon
(giữa sóng ánh sáng với sóng spin) đã được nghiên
cứu lý thuyết từ lâu [17 - 19]. Trên cơ sở nghiên cứu
các trạng thái liên kết photon-magnon ở các chất sắt
từ [20], lần đầu tiên sự tồn tại của liên kết một
magnon-một photon đã được tiên đoán có thể đo
được bằng thực nghiệm khi vector B của bức xạ
điện từ song song [20], và vuông góc [21], với
hướng của từ độ M. Những nghiên cứu này đã cho
thấy xuất hiện sự quá bức xạ (superradiative), mà
trong trường hợp ở đây chính là sự cộng hưởng bởi
thành phần định xứ E’. Có thể hình dung rằng tương
tác magnon-LSP gây nên một sự “nhào lộn” tuần
hoàn (theo E’) của sóng magnon. Hiện nay chúng
tôi đang tìm ra cách để mô tả bằng hình ảnh của sự
“nhào lộn” này, và sẽ tiếp cận đến mô hình cụ thể,
rõ ràng hơn cho tương tác như vậy.
E0
B0
(a) (b) (c)
(d) (e)
Hình 5. (a) Sự hình thành điện trường định xứ cộng
hưởng E’ do sự phân cực plasmon khi hạt kim loại bị
kích thích bởi sóng điện từ có bước sóng lớn hơn kích
thước hạt. (b) Sự hình thành magnon bởi sóng điện từ
kích thích, tạo ra sự tuế sai của mạng spin do thành
phần B0. (c) Sự tuế sai của spin quanh trục từ độ M và bị
"nhào lộn" bởi trường định xứ E'. (d), (e) Minh họa
tương ứng với trường hợp phương từ độ M song song và
vuông góc với thành phần vectơ B của sóng điện từ.
10
Tp. Hồ Chí Minh
Trong trường hợp các hạt Co được mạ một nửa hạt
bằng lớp Au dẫn điện tốt và được kích thích bằng
photon hồng ngoại, người ta đã quan sát được sự
suy giảm theo từ trường ngoài của cường độ điện
trường truyền qua đám hạt, và nguyên nhân chủ yếu
là do hiện tượng tích tụ spin ở bề mặt Co/Au [8].
Đối với trường hợp các hạt Co phân tán trong nền
điện môi nghiên cứu ở đây (xét cho trường hợp x <
49 %), sự tích tụ spin ở bề mặt Co/Al2O3 chắc chắn
phải lớn hơn nhiều, nghĩa là tính định xứ/giam hãm
spin là rất mạnh. Khi H = 0, từ độ M của đám hạt
Co sắp xếp một cách ngẫu nhiên trong nền Al2O3.
Khi được kích thích bằng photon của ánh sáng đỏ,
có một mật độ tích tụ spin nào đó ở bề mặt các hạt
Co, mà mật độ này sẽ phải thấp hơn nhiều so với khi
có tác dụng của từ trường ngoài H ≠ 0, vì sự từ hóa
các hạt Co bởi H làm tăng M của hạt Co, do đó mật
độ tích tụ spin ở các bề mặt Co/Al2O3 cũng tăng
theo khi H tăng. Tuy nhiên điều này lại đồng nghĩa
với việc cường độ trường định xứ E' sẽ mạnh lên
nhiều. Như vậy, với năng lượng xác định của
photon tới (ở đây sử dụng lade đỏ với hν ≈ 1,959
eV), thành phần điện trường E sẽ càng khó khăn
hơn trong việc làm đảo chiều E' khi H tăng. Nói
khác đi, độ linh động của các SPE do đó càng giảm
khi H tăng, dẫn đến giảm khả năng cộng hưởng SPE
định xứ. Mặt khác, và đồng thời, H làm cho các M
trở nên trật tự hơn và hướng dọc theo phương lan
truyền của bức xạ, do đó giảm sự tuế sai của các
SPE. Điều này giống như là tuế sai bị ghim, nghĩa là
ghim magnon. Vì vậy tương tác magnon-LSP cành
giảm khi H tăng, dẫn đến T giảm khi H tăng. Từ
hiện tượng ghim tương tác này, dự đoán sẽ phải dẫn
đến một kết quả trễ, nghĩa là không thuận nghịch,
đối với đường T(H) nếu thực hiện các phép đo theo
các chiều tăng-giảm từ trường, tương tự như trong
trường hợp hạt Co-Au [7, 8].
Nếu xét theo tỷ lệ Co, x tăng làm cho kích thước hạt
Co tăng lên, dẫn đến cả cường độ plasmon và
magnon đều tăng lên. Do đó hiện tượng cộng hưởng
bởi tương tác magnon-LSP tăng lên theo, làm cho T
tăng theo x, như kết quả thực nghiệm trình bày ở
Hình 2. Trong trường hợp x > 49 %, khi đã vượt quá
ngưỡng thấm loang, các đám hạt Co kết dính và liên
thông để trở thành những mảng Co lớn hơn, thậm
chí nối liền nhau, nên chỉ còn lại một số vùng Al2O3
dần bị khép kín, cô lập và thu nhỏ. Trong trường
hợp này các cộng hưởng spin-plasmon bề mặt
(SSP), một mặt khó có thể có được vì điều điện ε >
0 và kích thước đám Co dần trở nên lớn hơn bước
sóng của bức xạ kích thích [16]. Mặt khác, khi đó sẽ
hình thành những bề mặt Co ở đó sự phân cực SPE
mang tính bề mặt hơn là định xứ như ở trong trường
hợp những hạt Co cô lập. Vì vậy plasmon chủ yếu
sẽ lan truyền trên những mép bề mặt Co/Al2O3 hầu
Hội nghị Vật lý chất rắn và Khoa học vật liệu toàn quốc lần thứ 9 - SPMS2015
như khép kín, nên sẽ "dập tắt" sự truyền qua của ánh
sáng. Các bề mặt này càng giảm, càng trở nên khép
kín và biến mất khi x tiến đến 100 %, vì thế T sẽ
phải giảm mạnh khi tăng x, như kết quả thực
nghiệm trình bày ở Hình 2 với x > 49%. Hơn nữa,
trong trường hợp này sự tăng H theo phương vuông
góc với bề mặt màng mỏng (Hình 1) sẽ làm tăng
thành phần hình chiếu của từ độ M dọc theo phương
lan truyền của bức xạ, đồng thời làm giảm thành
phần hình chiếu nằm trong mặt phẳng màng mỏng
từ. Chính thành phần nằm trong mặt phẳng mới bị
tuế sai do các spin phân cực ở các bề mặt Co/Al2O3,
nghĩa là tạo ra các trạng thái magnon, lúc này lại có
khả năng dễ dàng cộng hưởng bởi tương tác
magnon-LSP hơn đôi chút. Vì vậy đường cong T(H)
có chiều hướng biến thiên tăng theo sự tăng của H.
KẾT LUẬN
Sự phụ thuộc từ trường của tỷ số truyền qua đối với
màng mỏng Co-Al2O3 có tỷ lệ Co khác nhau của ánh
sáng laze đỏ đã được khảo sát. Hành vi phụ thuộc từ
trường được quy định bởi tỷ lệ Co: Tỷ số truyền qua
giảm với sự tăng của từ trường ngoài, và đạt tới bão
hòa ở một mức truyền qua có xu hướng tăng lên theo
tỷ lệ Co khi tỷ lệ này dưới 50 % ng.tử; tỷ số truyền
qua tăng theo sự tăng của từ trường ngoài, và đạt tới
bão hòa ở một mức truyền qua có xu hướng giảm
theo tỷ lệ Co khi tỷ lệ này cao hơn 50 % ng.tử; và tổ
hợp cả hai xu hướng trên với một cực đại truyền qua
khi tỷ lệ Co ~ 50 % ng.tử. Bản chất của những hành
vi đáp ứng quang ở đây đã được giải thích dựa trên
cơ chế tương tác magnon-plasmon định xứ, gây ra
bởi sự kích thích bằng photon đối với mạng spin –
các magnon – trong các hạt nano Co. Các màng
mỏng từ dạng hạt, kiểu như Co-Al2O3, có thể coi như
một loại môi trường spin-plasmonic để nghiên cứu
các hoạt tính đáp ứng từ-quang, cách thức kiểm soát
hay điều khiển các tính chất plasmon bằng từ trường,
và phát triển những linh kiện spinplasmonic tích cực.
Lời cảm ơn
Công trình này được thực hiện với sự hỗ trợ về kinh
phí của Quỹ NAFOSTED, thông qua đề tài mã số
103.02.2012.65.
11
Tp. Hồ Chí Minh
Tài liệu tham khảo
1. C.L. Chien, J. Appl. Phys. 69, 5267 (1991).
2. B. Aktaş, F. Mikailzade, B. Rameev, N. Akdoğan; J.
Magn. Magn. Mate. 373, 1 (2015).
3. G. Bacherlier and A. Mlayah; Phys. Rev. B 69, 205408
(2004).
4. S.A. Maier, H. A. Atwater; J. Appl. Phys. 98, 011101
(2005).
5. J. Toudert, L. Simonot, S. Camelio, D. Babonneau;
Phys. Rev. B 86, 045415 (2012).
6. V. Singh and P. Aghamkar; Appl. Phys. Lett. 104,
111112 (2014).
7. K.J. Chau, M. Johnson, and A.Y. Elezzabi, Phys. Rev.
Lett., 98, 133901 (2007).
8. A.Y. Elezzabi, C. Baron, and Mark Johnson, Proc. of
SPIE Vol. 6892, 68920R-5 (2007).
9. L. Sapienza and D. Zerulla, Phys. Rev. B 79, 033407
(2009).
10. G.A. Wurtz, W. Hendren, R. Pollard, R. Atkinson, L.
Le Guyader, A. Kirilyuk, Th. Rasing, I.I. Smolyaninov,
A.V. Zayats, New J. Phys. 10, 105012 (2008).
11. G.A. Niklasson and C.G. Granqvist, J. Appl. Phys.,
55, 3382 (1984).
12. D. Bozec, V.G. Kravets, J.A.D. Matthew, S.M.
Thompson, and A.F. Kravets; J. Appl. Phys. 91, 8795
(2002).
13. Giap Van Cuong, Nguyen Anh Tuan, Nguyen The
Binh, Dinh Van Tuong, Nguyen Anh Tue; để xuất bản
trong t/c Journal of Materials, 2015.
14. G. Armelles , A. Cebollada, A. García-Martín , and
M.U. González, Adv. Optical Mater. 1, 10 (2013).
15. R.C. O'Handley, Modern magnetic materials-Prin-
ciples and Applications, John Wiley & Sons, Inc., p. 192,
2000.
16. Isaak D. Mayergoyz, Plasmon Resonances in Nano-
particles (World Scientific Series in Nanoscience and
Nanotechnology: Volume 6), World Scientific
Publishing, Singapore – New Jersey – London, 2013.
17. Y. R. Shen and N. Bloembergen, Phys. Rev. 143, 372
(1966).
18. H. Le Gall and J. P. Jame, phys. stat. sol. (b) 46, 467
(1971).
19. K. N. Shrivastava, J. Phys. C: Solid State Phys. 9,
3329 (1976).
20. K. N. Shrivastava, J. Phys. C: Solid State Phys. 11,
L285 (1978).
21. K.N. Shrivastava, Physica 100B, 59 (1980).