397 pele od edat da basina geldigi ciimleyj 620. ee Bu edat bali oldugu ciimlenin dete ie! misallerinde oldugu gibi. i ullanilan baslica cij Bi. ive Tirkcede i climle bas. edatt Gh aounda daha barks climle bet dala i Karlee ao pag. eaats fetlinde Kullaniian hig olmazse, hig defile, dese gibi if, tabirlere de her zaman rast geliriz, ae daha sonraki cimle Sonuna da geebilir Hive Sona gelen edatlar : dahi, da (de), ise, ki, kim, bile, degil. Bunlar dil bitliklerinin, kelime guruplarmin, ciimlclerin sonuna gelerek onlan énceki ‘unsurlara, kelimelere, kelime guruplarina ve ciimlelere bagla- . degil, ki, kim getitildigi kelimeyi sonraki, digerleri énceki baflarlar. Bu edatlar vurguyu kendilerinden Gnceki kelimenin so-358 irme edatlarinda oldugu gibi dahi'de de kuvvet. Jon ortaya cikmus, ilk fonksiyonu olan baglama fonksiyonundan do} igi da buna uygun bir seyir takip etmis, Anceleri eve, yine, dolayssiyle, daha» ifadeleri ile basa veya ortaya gelen coat olarak Kullanthrken soaradan sona gelen edatlar, kuvvetlendirme edat- de sdyledigimiz gibi bu edatin ash tak Jari arasina girmistir. Daha dnce 7 filinin gerundium seklidir. Eski Turkcede taki seklinde olan Edat Eski Ana- dolu Tiirkcesinde dak, dagi, dabt sekillerine gecmis, Osmanhica iginde son Samaniarda Tiirkse bakimindan aykart bir sekil alarak bugiinkti dahi sekline girmistir. dahi baglama ve kuvvetlent veya zikri gecen seye bir ildve 0 zamanda bir fevkalidelik, bir asv seme ifade eder. Fiillerden hemen Biitiin bu kuwvetlendi lendirme fonksiyonu sonra émustur. Kullant dirme edati olarak, dils iniilen, mevcut olan Jdugunu gisterir, bir ilfve ifadesi tasur, aym ilk, beklenmedik bir netice, bir kiictim- hemen yalniz sart seklinin sonuna getiril- mekte (gitsem dahi gibi), jsimlerden sonra da, da, de *nin kuvvetlisi olarak, az kullanilmaktadir. Bugiin artik yerini daha ¢ok, kendisinin daha hafifi olan da, de veya kendisinin daha Kuwetlisi olan bile tutmaktadir. da, de 624, da, de bugiin cok kullanilan bir baglama ve kuvvetlendirme eda- tidir, Sonuna geldigi unsurlars, kelimeleri daha Snce veya sonra gelen ve diisiiniilen, meveut olan veya zikri gegen unsurlara baglar, aym zamanda sonuna geldigi unsuru belirtir, kuvvetlendirir. Bu edatin bazan kuvvetlendir- me Bacar dati a gériinebilir, hatta baz: misallerde baglama fonk- siyonu kaybolmus bulunabilir. Fakat asil hakim fonksiyonuaw a ol- dugu muhakkaktur, Kuwetlendirme fonksiyonu olsa ae apace gale yonuna miisavi olabilir, fakat ondan fazla dejildir. Fonksiyonlan birbirine yakin tig edat olan dahi, da (de) ve bile kargilasuiriirsa gdyle bir durum pkiapaatyienel : Kuvvetlendirme fonksiyonunun derecesi bakimindan foes Pie. hi, ondan sonra da, de gelir. Baglama fonksiyonuaun de- z ent vane da da, de sonra dahi, en sonra da bile gelic : Yuk- B ies eee gegti, Yiiksel bile gecti misallerinde oldugu gibi- sonia See eae ‘in gegmesi bir iléve, ikincisinde bir beklen- nate, ir gate a kuvvetli bir beklenmezlik, bir kiigiimseme ifa- esate er ene Soaksijous le buglin cok: wealth * Her tiirli unsurun, ismin, edatin, fiilin sonuna 8°* ° 399 mete, onlart Gnceki veya sonrakj iisart te, paglamakta veya belirtmektedir. iki ara baBlamakta ve belitmek- plusur. Fakat baz misallerde biri aia umumiyetle bir arada * kuwetlendirme fonksiyonlan See cea Edatin bu baglama ; lave, belirtme, karsil gralama, izah, sonraya birakis ve iizerinde a irtme, Karsilastirma, carte urmama gibi ifad . ortaya gikar. Ben de sidiyorum, yaparm da'da bir Be i “ cn ne sadece bir belirtme, géren de gérmeyen de de bi » lig de gelsin'de ce bit | t ir karsilastirma, gitti de gel- meyiverdi’de bir stralama, ne yapu da kurtuldu, sdyle de gelsin gibi ab jerde izah ve netice, hele bir geceyim de, géreyi) eee 4 , gOreyim de gibi z ira pirskey, altar send gibi misallerde bir son- ma ifadesi vardir. Fakat yonlari etrafinda toplanirlar. “ tal sen de gibi misallerde bir iizerinde durma- in bunlar baglama ve kuvvetlendirme fonksi- Misallerin birinde de gériildiigii gibi edatin gift kullanis1, ikili tli si- ralanmasi karsilastirma ifade etmektedir ve bu bakimdan edat ewvelce de belirttigimiz gibi kargilasturma edatlar: arasina da girer. iki fiil arasina gelip siralama vazifesi yaptig zaman da asagt yukart «ve» ifadesi tasidigt igin bu edat: siralama edatlart arasinda da zikretmek miimkiindiir, Fakat burada tam eve» yerinde kullanilmamakta, Kendisinden Snceki kelimeyi de belirt- mekte, ayn zamanda piraz izah ve netice ifadesi de tasimaktadir. Onun icin da, de’yi tam bir siralama edati sayamay!2, < idiisii gibi da, de sonuna geldigi unsuru bazan Snce- | ed é ea Reunite bazan da hig bir tarafa baglamaz gi- 5 eee ‘i fe ifade ettigi zaman sonuna geldigi unsuru tabii ola- redir. TI8V* Tyjar, Bu onun isimlerden, edatiardan ve son fille tak Snoeki bit VOSA OT yerden ) sonraki kullamisidir. Yani da, de edatr den (en sonda bulUnad 1 on fill Gnoeki bir unsura bala. Netice ve ig is jse sonuna geldigi unsuru sonraki bir unsura baglar | Zamna pdaki Kull. Yani da, de eda ii fil arasna iki OF giti sonraki fille baglar. Béylece, zikredilen veya dii- girince una 6 pirinci fiilin izaht ve neticesi olur. Bu kullanist bakimmn- ki’ye, ki'nin bir fonksiyonuna, netice ve izah fonksi- yr, Nasi yapt da kurtuldu, nasil yapt ki kurtuldu misal- gok ¥ ve benzerlik acikca gériilmektedir. da, de edati sadece bu Jitade ettibi zaman ise sonuna geldigi unsuru hig bir tarafa bag- piir. Bu da edatin isimlerden sonraki bir kullamigidir: git c oldugu gibi. Fakat aslinda burada da Gnceki bir unsura p pill bulunmedigi siylenemez, a yeni bir edat gibi gértinmektedir. Eski Anadolu Turk-360 a anda ortaya sikmug gibidir. Osmanlica devresi boyung Sy aan gig peo iy! bug GX Ye PM Klang it fine ulagmisur. Fooksiyonlarinn yakinligina ve da, de’nin givigoe yo hile gelmesine mukabil dahi ‘nin gerilemesine bakilarak umumiyetie py eda tin dani'den gikmig oldugu ilert sirilir. Biz bu gris kabul etmiygs” Gerei bu iki edatin fonksiyonlar: birbirine ¢ok yakindir, fakat temaniyi ayn degildir. dahi’de da, de ‘de olmayan bir bile ifadesi Vardir, dahj "hin do de olmaga yapist da elverisli gdriinmemektedir ve d ile baslamaktan ie a mislerek bir taraflar da yok gibidir. dahi'nin Eski Anadolu Turkce. de sondaki vokali diigmi olan dak sekline rastlanmasi da bu hususta pe; bir gey ifade etmez. Bu cok nadir sekil milstensih hatasi degilse vezin jeqy bir sesin diigirtlmesi, gecici bir kisaltma hadisesi ile Kars. karsiyayiz qe. mektir. Bir yandan dahi edati yasayip giderken ve bugiin de yasamakta de. vam ederken dte yandan kendisinden aynt fonksiyonda baska bir edatin tj. remis olmast pek akla yakin bir sey gibi goriinmemektedir. Biz da, de nin mengeini Eski Tiirkcedeki ma, me'de gorilyoruz, Eski Tiirkcede bilhassa devre sonunda cok islek hale gelen ve tamamiyle da, de fonksiyonunda ve kullaniginda olan bir ma, me edati vardir. Igte da, de’nin bu eski ma, me’. nin yeni seklinden ibaret oldugu anlasilmaktadir. Edatin bagindaki m'nin d olmasinda her halde bir benzesme veya analojik bir tesir, bu arada belki de dahi’nin basindaki d’nin tesiri rol oynamstir. Her halde da, de'nin dahi'- nin de tesiriyle ma, me den geldigini diistinmek muhakkak ki dahi ‘den an- lagilmaz sekilde tiiremig olduguou kabul etmekten daha dogrudur. da, de’nin yaln vokal bakimindan ek karakteri gisterdigini, yalnz vokal uyumuna uydugunu unutmamak lazimdir. Bu da bir eklesmeden de- ha cok kelimeler arasi bir benzesme, bir enkliz telakki edilmelidir, Edatn konsonant: Konsonant uyumunun gok kuvvetli oldugu bugiinkii Tiirkged bile hig bir zaman degismemekte, olmamaktadir. Onun icin bu edati hiv bir zaman tli yazmamak, daima d’li yazmak gerektigi unutulmamaldr. Edatin vurgusuz olugu ve vurguyu kendisinden énceki kelimenin sonuna #- mast da onu her hangi bir konsonant uyumu tesirinden koruyacak mahiyet- tedir. ise 625, ise de baBlama ve kuvvetlendirme edatidir. Sonuna seis ma suru ayni cinsten bir unsura baglar ve belirtir, Bu baglama ve ee mukayese, bir kargulastirma ifadesi tagir, Onun icin bu edata mukayes? 4, Karyilastrma edat: adint verebiliriz, :361 Bu edat é- fiilinin sart seklinin teklik j i ortaya gikmistit. Bu arada i- filinin sart perce nheyacs eae samakta devam oti, unutulmamahdir, Demek ki bir a = coe ie edat ise olmak iizere iki ise vardir. Sart ise hig baglama, Cece ene smukayese ifade etmeyen, dogrudan dofraya sartbildiren brr gekia een jidir. Edat ise ise mukayese ifadesi iginde bir baglama ve a tl ee e fonksiyonu olan, bir gekimli fiil, bir Sart ifadesi tagimayan kelin en iki gekli birbirine karigtirmamak lazimdir, Mesela hava at ie ket etmeyin misalinde ise sart sekli; su soguk, hava ise yagmurlu idi ve onlar yukarida idi, biz ise asagida idik misalinde ise ise edatur. Edat olan ise’de hig bir kip ve sahis ifadesi yoktur. Onun igin birinci . ikinci sa- tus zamirlerinin sonuna getirildigi zaman da degismez ve bu durum onun edathgmi acik bir sekilde gésterir: ben ise, sen ise, biz ise, siz ise gibi. Sart seklinde ise durum tabii ben isem, sen isen, biz isek, siz iseniz sekillerinde- dir. ise edati da tipki sart seklinde oldugu gibi kullanista cklescbilmekte, ise seklinde de, -sa, -se seklinde de kullanilmaktadir: ben ise, gocuk ise, bense, gocuksa misallerinde oldugu gibi. ki 626. ki tipik bir baglama ve kuvvetlendirme edatidir, Sonuna geldigi unsuru kendisinden sonra gelen bir unsura baflar. Bu baglama izah ve ne- tice ifadesi iginde olur. Yani ki’den sonra gelen unsur kendisinden nee ge- len unsurun izahi ve neticesi mahiyetindedir. Béylece ki sonuna geldigi un- suru bir izaha ve neticeye baglayarak belirtir. Onun icin bu baglama ve kuv- vetlendirme edatina izah edati adini verebiliriz. ki’den sonra gelen ve izah mahiyetinde olan unsur daima bir ciimle, Ki’den evvelki unsuru destekliyen, ona yardim eden bir ciimle aa su Be de ki sonuna geldigi unsuru bir izah ve netice climlesine, bir yardimet ¢ isi 6 ise her ig unsur “ tlendirme edatidur. Kendisinden Once 1s : ata ap lebilir. Kendisinden @nceki unsur da fill da, yani isim de, edat da, fiil de gel © v fio ki edati iki fiili, iki ciimleyi birbirine baglamis olur: gals x aa bilmem ki olur mu, gdrilyorum ki galismussin, iyi signe Ki ce ses babam dedi ki gelmesin, farz edelim ki olmads misallerinde oldugu gi durumlarda ki bir yardimet ciimley' n baghyor eis Burada ki'nin baglama fonksiyonu kendisinden énceki unsuru bir izah ve neticeye baglayalamit belirttigi de agiktur. Zaten bu baglama yoluna, Aj ile bir faydalanma yoluna asil ciimleyi kuvvetlendirmek, Yatdime, onan ona dikkati cekmek igin bas vurulur, UN Sneminj pate ki’nin bu netice ve izah fonksiyonu o kadar at ce ve izah tasavvura birakilarak yardimet ciimle nee 4 bazan nag, ruldum ki, dyle hastayum ki, bir yemek pisirdim ki misahiac © Kéter yp, Burada ki ’den 6nceki unsurun 0 kadar, dyle, bir gibi zat ¥e Oldugu gig5 belirldigi, kuvvetlendirildigi bellidir. Fakat onlann ifade eng Sifatlarta dg receyi de yine ki izah etmektedir. Tek baslanna da sonlarna jyre® kuvvetlenen ( dyle ki, o kadar ki gibi ) bu gibi belirsizlik ve hal st go larinin basina geldikleri isim ve filllerden sonra, burada oldyju pete edatumun getirilmesi zaten onlarin vazife gormesi igin de sartur, Bunla fi madan da ki tek bagina izah ve netice ifade ederek yardime1 ciimlesig — gorebilir: gdrmedim ki, giizel degil ki, sonu gelmiyor ki, seninle de kong sulmaz ki, gézlerimi yumsam mu ki, gitsek mi ki misallerinde oldugu gibi, Tabii yine gegen bir bahse, bir konusmaya, bir tasavvura dayanma yok de. Bildir, Fakat ki’nin burada, bundan énce gordiigiimiiz edatlara sadece bir kuvvetlendirme fonksiyonunda gériindiigii de muhakkaktr. ki bu sekilde tek basina belirtme, kuvvetlendirme fonksiyonu dolayisiyledir ki diger bir gok basa gelen baglama edatlariin biinyesine girmis, onlan kw- vetlendirmis, onlarm arkasinda sonda gelen, araya girmeyen bir unsur du- rumunu almistir : giinkii, mademki, yeter ki misallerinde oldugu gibi. ki’nin bu netice ve izah ifadesine dayanan hususi bir kullanist da ar- kasina bir yardimci ciimle almaysp, esash izahlara girme, sézii sahibine b- rakma vasitast olarak kullanimasidir : demistir ki, syle ki misallerinde o- — dugu gibi. ie i edaunin iki fill arasindaki bu kullaniginin yaninda bir de bir fiil arasindaki kullamisi vardir. isimden sonra gelerek onu atk gelen yardimer ciimle36 inte ki kargulasuk 0 zaman gdrditm, ® a est iyordu nigin ses ¢tkarmadin, beni tak bir $6) yapmuyordu. Misallerde de is fonksiyonunu bazan dogrudan dog — ki degit nigin seviyorsun, aac # seviyordy Sen ona bak, oltun ie Orilliiyor ki Aj izah, belirtme, a wademki vakta ki, ya> gibi deBisik ifadeler iginde ee isinde ortaya ko) 5 , ymaktadir, ki edatt yine bu izah, belirtme, kuwvetlendi sehiet . i irme f i ‘nb cs yssurunu da bitbirine baglayabilir: bela ki ne bela, Ae ie iki isim hamm ki hanum misallerinde oldugu gibi, : we kuz, it ki it, ki edatu seninle de konusulmaz ki, sonu gelmiyor ki misallerinde old ju gibi hiiktim ifade eden, ciimle sonundaki kullamiginin yaninda vilhassa ajziarda yaygin olan sorunun sonundaki kullanist ile baglama ifadesinden uzak olarak, yalniz miicerret kuvvetlendirme edati geklinde de kullanilir- giclerimi yurnsam mu ki, gitsek mi ki misallerinde oldugu gibi. ki edatx Azeri sahasinda bir de ya edatinin soru ifadesi ile kullanihr: hasta degil ki?, gec ki kalmadsk?, kar ki yagmadi?, kar yagmadt ki? misal- lerinde oldugu gibi. ki’nin ya edatinin kuvvetlendirme fonksiyonu ile kulle- mist da Azeri sahasinda yaygindir : kar yazin ki yagmaz misalinde oldugu gibi. ki edatimn bir cok baglama edatinin biinyesine girdigini yukanda gér- miistik, Bu da Ki’nin izah fonksiyonundan ileri gelmekte ve isimden son- roki kullamgina dayanmaktadir. ki edatinn ismin sonundaki kullanigmda kendisinden Snceki ismin ye- rini tutmak gibi bir ifadesi, yani bir zamir durumu yoktur diyebiliriz. ki Tiitkcede her hiliyle bir baglama ve kuvvetlendirme edatindan bat i Sey deBildir, Esasen milstakil bir kullanis, tek bagina bir minds: da yo! Be Onun icin ki'ye baglama zamiri dememek, biinyesi baglama zamiile Bi sait olmayan Tiirkcede béyle bir zamir kabul etmemek, ki a paeise olursa olsun Tiirkgeye edat olarak gegtigini unutmamak Tazimdir. fonksiyonlan ve kullanisi ile Tirkgede edat durumundadir. : ig ve Tiirkseye dir, Tiirkceye gok eskiden gesm's sao fae he San i nce tesitinde kalmaktan baska ve belki ondan daha rol olmustur. kim cadat 627. im eats Moin ‘Toviest olarak Osmaslicanit semune aonunla yan yana kullaniimis, sonra yerinj ye Tiirkcesinde kullanistan kalkmistir, nunda edat sahasindan cekilmesi ki ’pj soru zamiri ile karismasindan da il terciimelerde ki edati yerine kim ki’nin yaninda gittil365 ade oldugu gibi. Misallerde de géruldusi gibi cess oe hem de fiillerden sonra pine deBil edati hem isimlerden degil kelimesi Eski Tiirkcedeki 108 ede3} sanisi mengeli cokimin -ol dir, -dirs ee edat ile gahis ol — da of, teal — degilgekline gegmis, Eski Anadolu Tskee de Osmanticada uzun zaman degi! sekli kullanuldiktan sonra busty sen’ getline gosilmistir. tegil, tiigil, degiil, degil’e kargihk baz Tir ee degil rmez, emes, imes edatinin kullanildigint, imes edatina Bats ane lerinde eskiden tek tik rastlandigim: evvelce sdylemistik. cesinde de ya 630. Sona gelen edat olarak ya'y: da bunlara cklemeliyiz, Tek basi- na tinlem olan ya ( giizelim, ya! nastimis, ya! misallerinde oldugu gibi ) so- na gelen bir baglama ve kuvvetlendirme edati olarak da kullanilir: ev ya sen ona bak, kar yaiyor ya, kar yagmuyor ya ziyant yok, kar yagmiyor ya?, hasta degil ya olsun, hasta degil ya? misallcrinde oldugu gibi. Misaller- de de goriildigii gibi bu cdat sonuna geldigi unsuru bahsi gegen unsura baglamakta, bunu da ya belirtme geklinde, ya da soru seklinde ifade etmek- tedir. Siiphesiz. baglamadan cok kuvvetlendirme edat: durumundadir. Kuvvetlendirme edatlari 631. Biitiin bu sona gelen baglama cdatlarmn iki fonksiyonundan umumiyetle kuyvetlendirme fonksiyonu daha belitlidir. Hepsi ilk baktsta so- una geldikleri unsurlari belirtmek, kuvvetlendirmek, dikkati onlarin Uzeri- ne gekmek icin kullaniimis gorinirler, Baglama ifadesi bir kisminda belir li, bir kisminda zayif, bir kisminda hemen hemen belirsizdir, Bazilant bazan hig baglama ifadesi tapimazlar. Onun igin bu edalart diger bagloma edat- lanndan ayirarak kuvvetlendirme edatlart adi altinda da toplamak miim- kiindiir. Son gekim edatlant a Bunlar igletme eki vazifesi edatlardir. Isimlerden sonra eens gesitli zart cian i wiar. Fonksiynian bakmindan buedatlari hal eklerine benzetebiliriz, hallerini; son ¢ekim edatlar: dana getirirler. Béylece her isim bu miinasebete hal e{ 367 im edatlari iki cesittir. Bi son gekim Sesittir. Bir kism yalniz ed, iit ki bunlar asil edatlardir, Bir kismi ise aslinda eee kullanian- jan kelimelerdir. en edat gibi de asinda Tiirkgede son gekim edatlarinn, sa tlie dayamr. Cesitli isim veya fill sekilleri Kliseleserek edat sekli esnigit. Yaz bu edatlagma bir goklarnda cok eskiden olmug mc fal firkgede baslangictan beri karsimiza edat olarak gikmuslardir. Bir Ti iar ise daha sonra ortaya gikmistir. Bunlarin diginda Tiirkceye ae ve Farscadan yabanci asilli edatlar da girmistir. # hepsinin mengei bir isim veya Son gekim edatlarinin isim unsuru ile birlesme gekilleri bir kisminda edatlarin bu fill veya isim mensei ile ilgilidir. Gergekten bunlar bir isim ve- ya fill gekli olarak kendisinden Snceki ismin hangi hAline baglamrlarsa edat oldvktan sonra da ayni birlesme diizenini muhafaza etmislerdir. Fakat bir jasim birlesmeleri bu sekilde mense ile izah edemiyoruz. Bunlar belki de biresme sekli mengeine dayananlara benzetilerek analoji yolu ile ve daha sonra klise seklinde ortaya cikmuslardir. Batt Tiirkcesinde kullanilan baslica son gekim edatlar: gunlardir : ile, igin, gibi, kadar, gére, dolayt, Gtiirii, Git, iizere, beri, dnce, evvel, sonra, geri, karst, dogru, yana, taraf, baska, ddir, ragmen, degin, dek, diye, mada, gayri, ndsi, stra, dte, birle, bigi, tek, Ofidin, dapa, sart (saru), igre; ara, iceri, disart, Szge, nazaran, boyle. Kallamslarma gére son cekim edatlan Bu edatlan: kullanslarina gore syle aywrabiliriz : Gteki isimlerin yalin, zamirlerin genitif veya akkucatif halleri ile birle- genler tek, Bunlar isimlerleeskiden beri sss ile, igin, gibi, kadar, birle, bisi, kadar misallerinde oldugu olarak birlesrier : cag de, su iim, dab 80 Cg peat Tikgedeki mu ibi, deve at if ister 4 oat spin Azeri sabasinda bu on vgun misaleinde olsubs Bi Bosekil bugiin de devam etmekted ent kimi, A gibi. Fakat Bati Tiirkgesinde Eski cena eal tek langigtan beri umumiyetle genitifli gekle burapaaaa gesinde ve Osmanli sahasinda bu hep by! otal her iki sekil de bulunmakta, eski akkuzatigi ott sekil daha cok kullanilmaktadir, Bu d . reler arasindal mirlerin_genitifler gostermek, Tiirkgeyi iyi bilmeyenler yanlishklarina diigmemek gerektir.369 da gibt'dea farkswdur : Denim kadar, senin kad , sin kadar, onlar kadar; bicler kadar, siter fn hada bicim fadar, onun kadar, bunlar kadar, sunlar fader, soit, i Fea fo, $4 kadar, o kadar; kimin kadar, kim kadar. Agolerda Cou Ot Se iy, sen kadar gibi istisnalart var. ile ve git tilt cen ee bigi, tek edatlarmin kullanig: ise, tabii, in deBisik sekilleri olan benzerlerininki gibidir, Yalin hal ile birlesenler 634. ara, iizre (iizere), igre, stra, diye : + ee ev ara, yol iizre, gelmek inere, su igre, ardim sira, dnit stra, giizel diye misallerinde oldugu gibi. Datif hali ile birlesenler 635. kadar, gire, karst, dogru, taraf, dit, ddir, ragmen, degin, dek, dapa, nazaran: eve kadar, bana gore, bize taraf, bugiine dek misallerinde oldugu gibi. Ablatif héli ile birlesenler 636. dolays, Utliril, beri, Once, evvel, sonra, geri, béyle, yana, tara, baska, ma'da, gayri, ndsi, dte, didin, sar, iceri, disant, dzge : bundan do lay, evden yana, bizden taraf, meclisten disart, bundan boyle misallerinds oldugu gibi. Fonksiyonlarma gore son gekim edatlan Fonksiyontarina gore de son cekim edatiarint syle aytrabilirz : Vasita ve beraberlik edatiart 637, ile, birle. ile ashnda i- filinin -¢ ile yapilmis gerundium gekli-ol dir. Baslangigtan beri edat olarak kullanila gelmis, beri kolaylikla ekleserek -la, -le gekline de gecmistir. kuvvetli edattir. Bu vasfi ve fonksiyonu dolayisiyle j eki -n'nin yerini almistir. Edathginn zayiflayip ae layisiyle eskiden beri, beraberlik fonksiyonu igin la takviye edildigini gérmekteyiz: anuf ile bile, birlikte misallerinde oldugu gibi. Gériiliiyor ki Eski bile, bugiinkii Farsga asilli beraber ve onun Tiirkcesi ye yardim eden yardimci edatlar durumundadrr. ile ekini alarak ilen sekline de gecmis, eskiden beri kullanilan ce -lan, -len, 0 da benzesme ile -nan, -nen sekline Sebep edatlart a 638. icin, iizere (iizre), dolayt, Gtiirit ( Gtrii. igin, ug isminin intrumental sekline dayanir : olan edat Batt Tiirkcesine de ucun seklinde lerini aldiktan sonra Osmanhicanin so tir. Bugiin Azeri sahasinda ucun sekli9. gibi, bigi, tek. Bunlardan gibi, kip ekap> kelimesinin kip-i iye den cikmustir. Azeri sahasinda kibi ve kimi sekillerinde gérilir. ‘Tiirkgesinde instrumentalli gibin sekline de rastlanir. bigi, aldigs sekil olup Eski Anadolu Tirkcesin-ole Arapga kelimeler de kullanilirdi : bu riitbe, 1! misallerinde oldugu gibi. derece bugiin de tengo ot Kullaniimaktad Mf © eng Zaman edatlart 643. beri, Gnce, evvel, béyle, sonra, geri, linda isimken edat olarak da kullanilan kelimel eet At Bian sears linde idi, Ash bir gerundium olmalidir. Bu edatin aes bert yt, rak sik sik bir ek gibi kendisinden nce gelen kelimenin se Yanls ig yazildigi goriiliir. Bu yanhshgi yapmamak, beri’yi daima amet zimdir. Once (Ofice) Tiirkge, evvel onun Arapcasidir, sai geri birbirinin esidir. geri eskiden ve bugiin afizlarda cok iui) * edattir. Eskiden girii seklinde olup gir-ii gerundiumundan ‘oknug, ts 4 din «énce, dnden> Of Kelimesinin eski ablatif sekli olup Esti Tiree, Bati Tiirkcesine klise olarak kendi sekli ile gegen ve Eski Anadolu ’ gesinde gériilen bir edattr. bdyle de mindsinda nilmaktadir. Yer ve yén edatlart 644, kadar, degin, dek, karst, do§ru, iceri, igre, iizre, ara, dte. Bunlardan | i degmek» ’ten -misallerinde oldugu gibi. Es- bedel kelimeleri de bu karsilag- (ona nisbet misallerinde oldugu