Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Zamirler

    Uploaded by

    İrem Akdoğan
    13 views18 pages

    Original Title

    zamirler

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    13 views18 pages

    Zamirler

    Uploaded by

    İrem Akdoğan

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 18
    onaee Azhk - cokluk zarflart k-cokluk ifade eden, mikdar, Jdir. Bashcalart sunlardir : en, en) en tipik zarftr. Diger tek basina bir $¢Y jifade etmez, isim gibi kullanimaz. Bu terindedir. ‘Ancak sifatlarin Ve zarflarin Oniinde kullani olamaz. Asirilik jfade eder. Basina geldigi sifat veya 4 kimindan en yiiksek derecesini bildirir : en ( giizel en (gok yasayan ) misallerinde oldugu gibi. daha a2 karsilastirma vazifesi gortir : daha (biiyiik agac ), Jerinde oldugu gibi. Fiillerin Oniinde zaman zarfi, st azlik-cokluk zarfidir. biraz, bir ve az’in birlesmesi ile Kelime haline gelmistir. 378. Bunlar az Jardir. Sayilart cok deg piraz. Bunlardan en(< Bunlara eksik (ver-), seyrek (ugra-), sik ( de eden kelimeleri de ekleyebiliriz. Fski Anadolu Tiirkgesinde kullanilan igen i kat: epek, gok», key «cok», yavlak «gok>, a gin unutulmustur. Bunlardan baska Tiirkgede Arapcadan Adrikuldde gibi zarflar da gok ki i opruya karsilayan, onlann diger; 263 7 und bulunan kelimelerdi, Zamisier tktan olan, onlann pot a olmayan, fakat gerekince onlan ifade teletin dildekj voller nesneleri temsil etmek veya Bistermer Tu? Kelineendy ae «Mfg isim cinsinden diger Kelimelerle zamirles gu ae pie zamirler temsil ettikleri veya sisterdikler; quant'® Divlk bir fare Ve gercek oe = wat : olmadiklart igin, ancak © Resnelerin ilk wat Srak tuttuklartigin tek baslarma bie gey gaat Kina ye yoktur. Bir zamis went ein ee a tek bas om nesneyi Karsilamaz, hig bir seyin adh depildir. ie zamitle ifade ediliyorsa © nesne ile Bee hate biliniyor ee o nesneyi kargilar. Mesela bu zamiri her hangi bir nau kurulur, ede sdylenitse neyi kargiladigi anlagilmaz, hig bir sey ifade eee ‘nek ki zamirlerin manélari nesnelerin bilinmesine baghdir. Nesne biliniyor- g mit onu ifade eder. Nesneye baglanmamissa zamir kelime olarak zi- inde hig bir varhg canlandirmaz. Halbuki mesela tas, yegil kelimeleri tag te yesil nesnelerinin dildeki ilk ve gergek karsilklan oldugu icin sdylenin- «x hig bir igarete ve ilgilemeye liizum kalmadan zihinde derhal tas ve yesil nesnelerini canlandirirlar. Hiilésa, zamirlerin kelime olarak méndlart yok- tur. Onlar nesnelerin isimleri degil, gerekince gecici olarak o isimlerin yeri- ai tutan kelimelerdir. Onun igindir ki zamirler, umumiyetle, ismin yerini tu- tan kelimeler diye tarif edilir. Zamirlerin diger isimler gibi kelime olarak minal bulunmamalan, $a eya bu nesneye bagli olmamalari onlari ifade bakimindan isimlerden cok simulli Kelimeler haline getirir. Bir isim siimuliine bir veya bir cins nesne- Hi albilir. Mesela aag ismi agagtan bagka bir gey ifade etmez. Bir zamirin ‘: stimuliine su veya bu nesne defil, sayisiz nesneler girebilit. Mert de Zniri agact, demiri, tagi, suyu, insant hiilasa iyaret edilen her nesneyi = ‘lbilit. Demek ki zamirler gu veya bu nesneye baght ee eee karsilayabilen ielimled, pie wee sii “'t yoktur, fakat siimulleri isimlerden y Gerekince vig ipterek isimlesi Gurumundadirlar. Zaten saya apie ig, tsimlcrin yerini tutmalan, béylece biitiin nesnelert on a timlerden cok siimullii bir ifadeye sahip buluamalass ; : yapimina oolat shag aitilerin diger isimlerden bir farki da kelime yapuminda diet i Duly zamirler cetmekte= tinlerge Munmamalaridir. Gergekten yapum ki kabul Srden cok az kullaniimakta, gok az sayida ” 264 inj bile ancak bir ikisi alir, digerlerine sine. En iglek YapIm CHT ie yap fat aymi eki bu 'ya Onlar dy ‘ . Meseld ben “den ivan ckleyeme, getirileme? jamirler kelime YapUTInA cok az elverisli olan Kelimelerg : ani oklerni alma bakimndan da diger isimlerden go, i da bulunurlar. Diger isimlere iyelik ekleri en i bir durum "Zamir ise ielikeklerini hemen Hemen tirilebilmektedir. 2°" erinde zamire iyelik eki getivildigi ¢ cak suns, bu-su sekille f nt bebul Ceca arin diginda zamirler iyelik eklerini kabul e . Zamirlerin diger jsimlerden en biiyiik farki gekim figirmelerdit. Bu, Térkgede zamirlerin en bilytk Turkce eklemeli bir dil oldugu halde, diger bitin degistirmeden onlara eklendigi halde zamirlerin geki lik oldugu goriilir : ben, sen’in datif geklinde bana, lece, eklemeli bir kelime yapist olan Tirkge iginde z de bulunan bir hususiyet tasryarak gok ayri ve lar. Fakat bu kok deZismesi biitiin zamirlerin b kasminin gesitli cekimlerinde griiltir. Bazi ag riilmez, mesel bana, sana yerine bene, meleri tam bir ig deBisme seklinde del, cikmis goriinmektedirler. iste Tiirkgenin talar da géz Sniine getirilerek zamirlerdeki fazla da bijyiitilmemeli ve buna dayanarak gekmege bosuna gayret sarfedilmemelidir, — Zamirlerin diger isimlerden bir fark edatlarina baglanmalarinda goriliir. isim lnde dofrudan dogruya baBlandiklant baglanutlar: senin gibi, bununta ( a 380. Bunlar varliklart sahislar hali jaeiesdil- patiin varhiklar tig sahis altind “pyalarda pirincisi Konusan, i _ vark sahis olarak ya konusan, ya pulunut. Bunlara gramerde sira ile z, Konusan, dinleyen, adi inci sahsts birden fazla eder. Yani teklik ve ki iigiineti sais vardir. jeri ile kargumt vanlar, dinleyenler, ad gegen eli sahus; gOKluK Birinci sakes, jrleri bu saluslart karsilayan, boy , varhklarin sahislar halinde. Sahis zamirleri_ gunlardir = Teklik 1. sahis: ben 2. sahis: sen 3. sahis: 0 Cokluk 1. sahis: biz 2. sahis: siz 3, sahis: onlar — Bunlar sahis zamirlerinin @ bu kelimelerde de bazt 381. Tektik id i yam i. Fakat daha, if ro animist. iyle ts sada anadold ‘Tirkcesinden sonra men aaa kullanula gelmistir. a ; 382. Teklik 2. sahis zamun eskiden beri bir degisiklige ugramamistr- 383. Teklik 3. sahus zamiri aslinda isaret yerini gistermek suretiyle nesneleri kargilayan cel Janilan isaret zamiri baslangigtan beri iigiincii dylece bu iki zamir birlesmistir. Zate igiincii sahis zamiri ile kargilanu a ret ifadesi de tasir. Hiilésa, Tiirkgede tigiincii sah aynidir. Birinci, ikinci sahis zamirleri va 1 siladiklan halde bu iigiincii sahis zamiri varhiklan temsil ederken isaret ifadesi de tas yine de temsil tarafi hi is i salus ve uzak igaret zamirini de buna gore at sil suretiyle vazife griiyorsa tigiinci sahis rilyorsa isaret zamiri diyecegiz. iste d salus zamiri eskiden, Eski Tiirkcede ve Bat seklinde idi. Eski Anadolu Tiirkgesinin d maniicanin baslarinda yavag yavas o sekli manhicada ol ve o sekilleri son z 1 tir. Fakat bu yan yana kullaniima devrinde nihayet Osmanlicant mustir, in sonunda ol yerini 385. Cokluk 2, Belmis ve bir deBisikti yi Turkgede olar seklinde idi, 7 a sonradan anlar sekdi de ore sonra olar sekli yerini tamamiyle qa kadar anlar sekli kullanimis, © uginkil onlar sekline girmistir. beBirinin coklUk eki alg sekliir gisikligi seklinde 1 jase isi i 1a dil ie coxlul arasinda tam bir miinasebet ek seklinin karsiladigi nesnenin b foniede gokluk birden fazla tek afar demektir. Sais zam iit. Bu coklukta bir cok tekligin bi jok sabuslar teklik sahislarin go ii sahuslar teklik birinci, pinesi, bir arada bulunmasi sel m'er, onlar o lar demek d ignde ben 'in de bulundugu bir to ius zamirlerinin ben ve sen yip biz, siz seklinde olmasi gehsn gokluk eki almig elk ve coklugu arasindaki 1 at yine de mana be Peti béyle oldugu ¢ki alarak coklug Videndir ki biz, acy z e vazife giriirler. 268 : irtisi olarak : de ancak bir goklu veule ra taal a plitsine iirkgenin bir $0! wl demek anus camirlerinin gekimi sda sdyledigimiz sib ii "Yalniz, zamirler bu gekim siras ate ie ae oe kilde ayrlamaz. Bu sebeple bu defisme ve jgin husust bir durum arzeden Zamir gekimini fa tabi, zamirlerin asil sim gekim ekleri i Zomirlerin iyelik eki almadiklarint yukari etme eklerinden hal, gokluk ve soru ile birlesmelerinde isimlerden pek farkl Hal ekleri ile yapilan asil cekimde ise, kok degismeleri ve kaynasmalarla k: bu gekimin gelisme seyri sdyledir : 390. Sakis zamirlerinin geni zim, sizin, onlarin seklindedir. Eski Ti anh, bizia (biznifi), sizifi ( siznif, Inda 6nce zamirlerin sonuna normal sonra bazilarinda onun yerine -mfi, -r rede genitif ckinin vokali uyuma b kimde teklik ve cokluk birinci gahis riiyoruz, Birinci sahus iyelik ekinin 1 genitif ekinin A’si mye cevrilmig devresinde genitif vokali biitin sikmgur. Bu sebeplerle Eski tif cekimini su sekilde g nittt), anuii, biziim, siziif, ce genitifin vokali uyuma b bul Tiirkcesinin f’yi n yapn arada teklik ve cokluk igi béylece yukanya aldig 389, Yukari! gesine gelince bu ekin yerine ., get 1 de umumiyetle diger isimler gibi i ak hi 269, sat exgesinde bu zamirlerin akkuzatig bast, estas ao sii, anlart seklinde idi, Osm, (bint, ‘meni sekill ler ayni kalmisur, Osmank ‘i a fo vokalleri de tamamiyle deBigerek oon comin ea cokilleri ortaya gikmustir. Sckimin iat 392. Sehis zamirleri in datifi cxlindedir. Eski Tirkcede bafta (maiia), mip, pizine ), Sizge (sizife, sizlerke), olarka : vin g, g'St DaZL sahislarda ok eskiden n ile b ri, baz sahislarda da gekime fazla sesler gitmi: frasiia g ve &'st diistigii halde teklik sahuslarda det eskisi gibi devam etmistir. Eski Anadolu Ti mankcada da uzun miiddet bu gekim géyle te, size, anlara, Bu cekimdeki eski dati izi viderinde ve Istanbul Tiirkgesinde silinmis, de degiserek yukariya aldigimiz_ bugiinkit nmirlerinin datifindeki kGk degismelerinde cinig olduklart anlagilmaktadir. Teklik: ti chslan’ kalinlastirmis, buna kargilik tel inci sahsa bir n gitmistir. Ashnda | n'inin, bu pronominal ‘nin dolayisiyle | geymis oldugunu gériiriiz. ie 393. Sahis zamirlerinin lok ati 4, sizde, onlarda seklindedir. Eski Iede), sinde ( sinte, sinide, sintede, biede (bizinte, biznide), sizde ( it Eski Anadolu Tiirkgesinde ise pS, anlarda seklinde gortirti2. bo an ened ayni sekilde dev a at kk vokali a o’ya d Bsa sikmistir, Sahis ve igaret fone 'n gekimli hallerindeki k6 nin sebebi tabii, o tigtineti $ 3 Dien Sahis zamirlerinin ab ain ( aatenh onlardan seklindedir. ipaitin, senifidin ), andin (antin © idi. Eski Anadolu Turk¢! nlara $ 270 andar (kligelesmis olarak andin ), bizden, (sinden)> aniicada yine binden, sinden sekil inde Ba ooh sahislarin kk vokali o’ya diner, aa sink ekilet ortaya sikmmisti 395. Zamirler umumiyetle instrumental ski Tiirkgede bazi zamir instrumentalleri ile aa at Batt Tirkgesinde béyle bir sekil goriilmez. Bat tal ifadesi isin ‘zamirlere daima ile edati ve bunun getirilir. Bunua ‘misallerini biraz sonra gahis mesinden bahsederken gorecegiz. 396, Sahis zamirlerinin egitlik bali b bizce, sizce, onlarca seklindedir. Eskiden bur: iigincd sahislarin KOK vokali a (anga da oldu : devrelerde bu gekim fazla kullaniimamisur. B hhassa teklik tigiincii sahis cok az kullanihr, gibi, bu cekim yerine bir cok defa gibi, gére, edat guruplart kullamlmaktadir. Eski kullamilan bengileyin (bencileyin), lik sekillerini de kaydetmeliyiz. 397. Sahis zamirlerinden sonra i iste sahis zamirlerinin gekim du §ahis zamirlerinin edatlara b 398. Zamir bahsine g radan dogruya baSlandiklant s killeti ile baglanirlar, Bu hus liklar da gérilir. Bugiin ile, igin, ile baglanurlar : benimle ( benim i ise akkuzatif sekilleri ile b da kullaniimasindan daha 211 a s 90k yady mesi Tirkgenin son devirleri T8aNMaktadir, jer: ekles lerinde olmustur. p, ile "nin geni ve daha Gok vezin ve sekil icaby o} “Ur. Bu eklesme esi ‘ade bablanma umumiyetle bentim fee "irdil. Baki ae zamanla eklesmeye dobry giditmistir yy, felnde ii. Os. gesinde olmustur. Agrzlarda bugtin bile peat’ bilhassa istan- ni. Yine goriliyor ki ile (-la, le) ye pee Si kullanslara enti, yalnz cokluk dgiinct sahista genigiten’ “eet bitin ga. mal isim cokluk eki ile yapidia igin onun one eoee® Uotnct nz, Eski Anadolu Turkcesinde bir cok deta bene um! oa Slandifin: goriiriiz: olarufi ile gibi. Bu, eee ee ekimli olarak baflanma hususiyetlcrinin ne kadar Lenese err. Gersekten bu biyledir ve bunun bayle olduky urctice gin bazan benle, senle, bicle, sizle gibi yang kulanwlasis tee geye aykiri olan ve Tiirkge dist tesirlerle ortaya cikmis iets nlig ve Tiirkcenin yapisim: zedeleyen, Tiirk kulagint urmalayan llanmamaga sok dikkat etmek lzimdir. Gergi eskiden de, me- da bazan benle, senle sekilleri ile karsilasiir. Fakat bunlar, yezin icabi olarak karsimiza gikan ve cok az giriilen istis- gin bu sckildeki kullanislardan siddetle kaginmak lézimdir. Sahis zamirlerinin igin edatina baglanmalari bugtin séyledir : senin icin, onun igin, bizim igin, sizin igin, onlar igin. igin eda- eri, vezin icab: bazan eklesir: benimgin, seningin misallerinde Sonra bir de cokluk iigiincii gahsin Eski Anadolu Tiirkgesinde ifli oldugu gériiliir : olaruA icin gibi. Buntarin disinda sahis za- ile birlesmesi Batt Tiirkcesinde hep ayni sekilde olmustur. genitifsiz ‘sekle hig raslanmaz. i edatina baglanmalari ise ae mete ioe eae Yeni, gibi, onun gibi, bizim gibi, sizin gibi, onl 2 " sahis disindakiler genitifle bajanmaktads. sa GaN ‘gokluk iigiincii sahis bu gekilde de bazan gen ye ca @i (gibi) gibi. Eskiden yine vezin icabt Cay Sea ler kullanilmistir. Fakat bugiin bu aykirt a ; vs ll zamirleri azhk-cokluk bildiren aes periee be kadar, senin kadar, onun kadar, ti itn gekil- r gibi. Aguzlarda ben kadar, sen kadar gibi genitifsiz zamirlerinin gi 272 punlarin disinda Kalan edatlara baj 403. amirleri diger isimlerden farkswzdhr. z Déniigliltik zamirleri 404. Bu zamirler asil gahis zamirlerinden sahip bulunan, onlarin mand bakimindan daha sahus zamirleridir. Bunlar méndla Sims sekillerinden ibarettir. Iyelik eki alarak 4 ci, digiinci sahuslarin zlerini, asillarin, ker mir olarak gahislari temsil ederler. 405. Bugiin déniislilliik zamiri kendi rak kendim, kendin, kendisi, kendimiz, k sahislart karsilar. kendi zamirinin diger diger iyeliklerden farki kendim yapam G sin (kendin gelir deBil), kendimizin gi gibi misallerde agikca gériilmektedir, kendi kelimesi tek basina normal Jan bir isimdir : kendi (eli), kendi ( disi sekline gegmesi lazimdir. Boyle ol zamiri olarak yanlis bir sekilde kend kendi gibi. Bazi afzlarda bu yanlig Turkgesinde de kendiiye «ker n lerle kargulasilir. Bugiin de iigiincii ash yanlis sekiller sik sik kullanilm kelimesinin vokalle bitmesi ve 0 mustur denilebilir. tyi ve bs St kendi deBil kendisi oa ken -si ekini daima geti ee o pti Anadolu Tiirkgesinde iyelik sekiller; an iigincil kelime de kendii ile x, lyelik ekleri ile kendzim, ben iz, kendiizleri geklinde i juguu gorlyoruz, is Zaiaiaaiags gr cada terk edilmistir. = a péniisliliik zamirleri birer iyelik oalanma durumlart tabii, isimlerden vis i 214 jsaret zamirlerinin gekimi itlerinin genitif sekli bugtin buy oe sen a seklindei. Eski Tee b bunlarin, $i" Cudinde ii. Eski Anadolu Tlrkcesinde buna Ean ae uit), sularunt Csunlaruit ), olaruii ( anlarug oruz. Osmanlicada genitif eki vokal uyumuna baj se iveme n Kesinlesmis, devre sonunda Uzale’ zambia sevrilmis ve istanbul Tiirkcesinde #'ler n olarak bugiinki taya gikmustir. 411. isaret zamirlerinin akkuzatifi bugiin | bunlar, sunlart, onlart seklindedir. Giriiliiyor ki teklik s¢ sonra gelen -nt, -ni akkuzatif ekini bugiin de saklama yista zamir cekimlerine yerlesmis bulunan tiireme nin b anlasilyor. Eski Tiirkgede bu gekim bunt ( munt), am, linde idi. Eski Anadolu Tiirkgesinde bunt, sum, ani ( rt), sulart (sunlart), olar: (anlart) seklinde gériiyo sekiller degiserek sonradan bugiinkii cekim sekli o 412. Isaret zamirlerinin datifi bugiin buna, sunlara, onlara seklindedic. Eskiden tabii bufia (mufia (bunlara), sulara (sunlara), olara ( anlara) cokluklarin bularga, olarga seklinde olduguny, te bufar, mufar, afar sekillerinin bulundugunu Bati Tiirkgesine gecmemistir. 413. Isaret zamirlerinin lokatifi r bunlarda, sunlarda, onlarda seklindedir. Son zz Ber sekillere es olarak bunda, gunda, anda, (sunlarda ), olarda (anlarda) seklinde idi. az. Bugiin en gok ine gok defa gdre, kadar sl =P 416. risked? anin gibi cok nadir 417. Isaret zamirleri yon yelimelerinde péyle bir durum vy rislerinin yon eki almis sekilleri te8il. pirlgmesinden dogmus yer is isaret zamirlerinin ed 418. Isaret gibidir. Bunlar da ile, igin, nitif cki ile baglamlar. E nrlardt, Bugiin Azeri 276 gokluklarin genitif sekilleri ile kargulaginiz + bularua igiin misalinde oe gibi. ! 421. Igaret zamirlerinin gibi dating bance is bugtin has E bi, sunun gibi, onun gibi, bunlar sibi, guntar gi ee 3 gibi selindeaie ni zamanda bu gibi, su gibl, 0 gibi seklinde geniti siz t aBlanmalar da bol by ullanir, Fakat bu genitifsiz gekillerin , , sdyle> yetine ye pir manda kullanildigim unutmamak itifli sekillerden farkli a Ree Tiirkgesinde bu baglanmada da gokluklarin penitifi ile a lagiriz : bularut gibi (bigi) misalinde oldugu gibi. 422, isaret zamirlerinin diger cekim edatlarina baglanmal: a jerden farkl bir durum yoktur. see gol zamiri 423, Igaret zamirleri bahsini bitirirken bugiin unutulmus bulunan gol zamitini de hatirlatmaliyiz. Eski Anadolu Tlrkgesinde ve Osmanlica da cok kullanilmis bulunan sol zamiri «su», <0» méanasini tasimakta ve es- i up gisterme edati ile of zamirinin birlesmesinden dogmus oldugu anla- gilmaktadir. yu ile ol un birlesmesinden ciktigi da dilstinilebilir. Fakat su, yol'dan yeni olup birinci sekil daha dogru goriinmektedir. Tersine su sol’- dan, daha dogrusu o da us’tan ikmistir. sol zamiri zamir olarak rulmus, daha cok igaret sifati olarak Kullanilmistir. Ygaret zami 424. Bunlar nesnel ag ‘htt Jaclidin oat cake Gate ai genitifle pation edatina baglanmasi bi eklesmistir. Eskiden de oe ie tabii, edat enitif eki ise hig ihmal inde kullanmak wine kim''in igin edaty ile bit iin ing — di cos i rine yim na ile Gt. Fakat bugiin kim gi memektedir. kim zamii den kullanilan kimsene, ser gibi yeni kelimeler de 426. ne miridir. ne'nin gekimi Bsmeden sonuna de su kelimesinin yerine -in eki 279 Belirsizlik zamisleri 4g, Bunlar nesneleri belirsiz bir sekilde e i aisiaik zamirlerinin sayist gok az olup tae zamirlerdir. ast? nadolt Tiirkgesinde ve Osmanlicadaki kimsette, ki (< kim ise), eh age «bagkasir, ayruk cbagkast2, kamu chee one a Es jy. Bunlonin 62 bir kismunin birden cok kelimeden geldigi girlimektedin. 429 Belirsiz olarak temsil etme igi Tlirkcede daha cok belirsizli pot gibi kullanilan iyelik gekilleri ile kargilamir. Biraz énce soru zamir- jerinde de igaret ettigimiz gibi bilhassa belirsizlik sifatlarimn, bu arada bazi go zamini Ve zarflarin iyelik gekilleri belirsizlik zamiri gibi kullanihrlar : Sr paist, baskast, Repsi (

    You might also like