ess -> partisip geklinde vurgu, ekinin tizerinde bulunur. tabi SVDIEUse Coen PATtigiy ?: sip EDATLAR 1 manalar1 olmayan, sadece grtamer vazifeleri bulun farina manalari yoktur. Hig bir nesne veya Reet ‘ali kelimelerle birlikte kullanilarak onlarr pa vazifesi gériirler. Onun igin manah kelimeler edatlara da vazifeli kelimeler diyebiliriz. 598, Edatla kelimelerdir. Tek basl kargilamazlar. Fakat mani lemek suretiyle bir gramer olan isimlerin ve fiillerin yaninda Edatlar tek baslarina méAanasizdirlar. Fakat man4hi kelimelerle birlikte kullamlrken bir dereceye kadar manalamr, bir ifade kazanir, biylece bir gramer vazifesi yapacak duruma gelirler. Iclerinde bir kism tek basina da bir ifedeye sahip olsblir. Fakat bu ifadenin anlasilabilmesi icin de diger kelime, kelime guruplari ve ciimlelere baglanmasi Vazimdir. Diger bir kism ise birlikte kullanildiklar: unsurlardan ayri bir sey ifade etmez, ifade baki- mindan siki sikiya onlara bagli kalirlar. Edatlar birlikte kullanldiklar: kelimelerin, kelime ii L f fr peat guruplarinin ve ciim- eee ae ve ifade kabiliyetlerine yardim ederler. Bu bakimdan fiillere ee ae > edatlara ise yardimet kelimeler diyebiliriz. Ger- ple méanfsiyle destekleyici, yardimci kelimeleridir. wait iken iin dr perme edat gibi ete diger kelimeler oldugu gibi, Eéatlar | sani we ee . PEO fa. . Ancak isimlesenlerinden 2 unsurlaridir. edatlan, son cekim edailar ons— Unlem edatlan Pe Bunlar his ve heyecanlan, seving, coskunluk vy. s. gibi Tuh hallerini; tabj sorma, gosterme gibi beyan sekille he ‘imumiyetle genig bir ifade kabiliyet lant gereki in yerini bile tutabilmektedir, Bir kism: bu ifade kabiliyett ‘he bis iment j ses unsurlarindan, kendi ses yapilarindan, bir kismy ise bir = i nila climlerden ali. fadeeri ses yaplanna deren, a és Pe eye delet edenler tek baslarma da vazife gérebili bulearcen ifade edebilirler. Tfadeleri bir arada kullamléklan: cimielewe 4 wk baslarina bir sey ifade etmez ve kullanilamazlar, keder, izurap, nefret, hayif- jat Seslerini, Seslenmeleri; tas- Tini ifade eden edatlardir, By i tasimakta, baz Unlemler ciimle icinde gecmedikleri, tek baslarina kullanildiklan za- sonlarina umumiyetle tinlem isareti konur. “Unlem edatlar iinlemler, seslenme edatlart, sorma edatlari, gisterme 4 cevap edatlart olmak iizere bese ayrilir. i igin i ‘ak gelen edatlarla lari ifade icin igten kopar : each edatlardir. {fadeleri ses yapilarina oe teki hilindeki tezahiirleridir: ah (ah), ae il ‘oh; pat, kilt, gat, cut, srak, ile pist, ost gibi iirkiitme350 c, iki hecelilerinde vurgu umu- ui vurgulu kelimelerdit ale ee i vurgusu basta olanlar: da vardir. miyetle sondadir. haydi gibi Seslenme edatlart aridir. Unlemler gibi his, heyecan, tabiat sesi ifadeleri yoktur. Sadece hitap, yahu, be, bre, (mere, more), yabanet asillidir. Bugiin en cok de iy seklinde idi. # sekline bi- irkcede ay gorilliir. Bugiin ay _ 601. Bunlar hitap edatl u seklinde bir sey, bir hal pildirmezler. Hig bi sesleame vasitalaridir: 4, 4» ey, hey, ¥4 ian, hi gibi. Bunlardan hd, ya ve yahu kullanilan ey “dir. ey Eski Anadolu Tirkgesi! le gecmistir. ay €Y *den daha eskidir. Eski 17 yazi dilinde yerini tamamiyle ey’ birakmistir. Bu edatlar umumiyetle seslenilen, hitap’ edilen isimlerle birlikte kul- amr: a beyim, ey arkadas, ay oul gibi. yahu daima, hey ve ey ise bazen tek bagina kullanilir. Bu edatlar hitabi kuvvetlendiren kelimelerdir. Hitap igin cok defa bun- imler hitap seklinde kullanilir : arkadas!, lar olmadan dofrudan dogruya isi eee Rg ieee! gibi, Bu sekilde hitap olarak kullanilan isim- le si ane yon bakimndan seslenme edati durumunda_ bulunduklarim Seslenme edatlar: cok kuvvetli vurguh i i ae 3 zane Soa etl lu kelimelerdir. Asil seslenm lari gibi hitap igin kullamian isimlerde de vurgu daima basta ee Sorma edatlan 602. Bunlar sorma kad cia mueamne eestpren, eta. SV idi. Aijalarda har sekli de edati hanfdit. Bu edat eskiden kan: seklinde manasi ile, vrgiil a ae Blayan ir. Bagladiklari iki unsurun at 7 Ai te Vel ip tl’ bet Bacto — girerler: sen ve ben,gir tiles Balam. Ni - 1a wil bu Gok sek ortadan Kallenne OM=MCA ie bi 4 acca ever kmis ve Ty; rive Ty irlikte sirala. fe kolistt- 4 aBydr gibi Kigeesip lirkcesinde yal. : alms sBelerde i ye gelince bu edat Tiirkce ol; i ige'ye seiner an belli bas it olup sonradan beglasne tt Slama edati, Adin , dati olarak da Kullaniimaga it ‘Arapgadan gegme ortalama edatidir. iki Sayt ortasind, a piiytik arasint ifade igin kullanilir : yetmis ila seksen ae aa daly veya pale | aan Anadolu Tiirkcesinde b: _¢ sonradan bu fonksiyonu unutulmus ve bugiinkii dahi giinkii dahi fonksiyone i xa bir baglama edatt nuns gecmistir. Eski Tiirkcedeki aah pt ie ve yerine kullanilan edatt, Bu edat tak-t gerundi ya ermal ‘ak-t gerundiumunun azen ve yerine kullae veya, yahut, veyahut, Bunlar birbirine denk olan, birbirinin olan iki unsuru birbirine baglayan, birbiriyle kargilastiran fart iki unsurun, iki kelime, kelime gurubu veya climle- : elma veya armut, sbz yahut yazt misallerinde oldugu ve birbirleriyle ilgileri acikur, Bunlardan Farsca wun olan ya eskiden yerine kullaniabilicd. maktadir, Iclerinde en cok veya ile yahut ya ve hod ‘elimelerine dayanmaktadiclar. ti ile bunun yerine ya da seklinin de kul354 pasina; da (de) --- da (de) ise karsilas- ya sen ya ben, hem sen hem ben, ne de oldugu gibi. Bu edatlardan ya .... ya ne ile da (de) «..- da (de) Tiirkgedir. da (de) .... da (de) biraz asagida go- i ir. ha, ge- iz da, de edatinu 4 3 t, ge. oe gerek, ister ister, diler ..- diler ve yabanct asi kah .... kéh, ree aie Is stl aon costae katmaliytz. Katmerli edatlar da diyebilecegimiz bu edatlar ikiden baslamak iizere kargilastinlan unsurlarin sayisina gore tic, dort v.s. defa tekrarlanir: ya. ya .. ya, hem .. hem .. hem .. . hem, ne .. ne .. ne .. Ne, da (de) .. da (de) .. da (de) gibi. Mesela ya sen ya ben NE wee NE kargilastirilan unsurlarin turlan unsurlarin sonuna getiril sen de ben de misalle1 Farsga asilli, ne - rinden alinmisur. in katmertli sen ne ben, ile hem .... hem ne... ne, ne zami yao, ne aga¢g ne su ne yesillik ne yol, Ankarada da Istanbulda da izmirde de. Sonra bu edatlarin sonda bu- Junanlarinin sonuna da, de edatt getirilerek baglama daha da kuvvetlendi- rilir: ya... ya da, hem .. hem .. hem de, ne .. ne de gibi. Mesela ne yazin ne de kisin, hem ev hem bahce hem de tarla. ne .... ne edati chig biri» ifadesiyle menfilik edat: durumunda oldugu icin bulundugu ciimlede fiil umumiyetle miisbet olur : Ne beni ne seni gérdii misalinde oldugu gibi. Fakat menfi de kullaniimaktadir. Ciimle basi edatlan 610. Bunlar ciimleleri ral bakimindan birbirine baj 0 Blayan edatlar- 2 pete ciimle basinda bulunurlar. Basinda bulunduklar: ciimleyi bazt- ae sonra gelen ciimle veya ciimlelere, bazilar: da kendisinden énce ciimle veya ciimlelere baglarlar. Bu edatlar fonksiyonlan bakimindan gu guruplar altinda toplanabilirler : iae ifadesini tasiyanlar , ger, Sayed. Bunlar sart i gi eet i. Bunlar sart ifade-eden ot Bagina geldikleri ciimleyi daha so Veya sarti kuvvetlend 6 Sgt Hepsi yabanct asilldir. ger eski maraki‘climle veye of fe te ger ekiden ger seklinde idi. B den kullaniirdl, bagi gin” lirler. Eskiden » Bu edatiar bugii t, bugiin kul- basins eee onl baska ¢ekimli, mesela in yalniz gart ciim, i . el id vie getirilerek onlara gart ifadesi verirlerdi, Senig zaman cekimli DD gers Hfadesind topryanlar 63 gerci, egerci, vakia. Bunlar da basinda bi pagjarlar. Sonraki ciimlclerin ere aie b ml > ifadeli bi i, Yani ee i serci ‘nin arkasindan fakat gelir. Bu eae s r. egerci eskiden kullanilird:. Bugiin yalniz ger- yerine bazen de her ne kadar tabiri kullaniimaktadir. i, giin, gli, zird. Bunlar basina geldikleri ciimleyi kendisin- sjarlar. ilk tigi Farsca ¢fin ve gi ’dan gelirler. giin ve git de her halde kalin vokalli olarak cun ve & geklinde giin ve git Osmanlicanin sonlarinda ortadan it stir, giin ve ki’nin birlesmesi ile mey- nki goklinde idi. kim ile yapilmis giinkim sek ‘etmek356 Netice ve izah ifade edenler eger (meger ) oyle ki, oys4 Ba rs Hopi er , nei , ti, bari ct als ki, dtl, elk hate imdi, yoni, mammal tasntheet he halk Talk, Rage, heat, Bon bapina geldiklet elimley! HEN kezd, Mike“ “uilere baplalar. COBUN x leek Kelime, bilhassa ki, kim oe a ie i yabanct asilli; nitekim, iistelik ae eee = hep sonradan edatlas- mi veya edat gibi kullanilan ara ey eo pine. sa’yt da katabiliriz. Edat sekli e demek ki tabirleri de buraya girer- binaenaleyh, e di, yant, unsurlardir. Bunl inde kullanilan demek V' Benzerlik ifade eden edatlar 617. sanki, san, adetd, nasil ki, nite ki, nice ki, gitya. Bunlar da esas itibariyle basina geldikleri ciimleyi kendilerinden éncekilere baglarlar. Co- gu baz Tiirkge isim ve fiil sekillerine dayanmaktadir ve ki birlesigidir. Bu- giin en cok kullanilan sanki san emir sekli ile ké *nin birlesmesinden dog- mustur, san, nite ki, nice ki eskiden kullanilirdi. Sarta ve dereceye baglama edatlart 618, tek, yeter ki, meer ki, velev, velev ki, 4 ki, illd, ila ki. Bun- ir th et Ee alan Sate ha at aaa edatlasmasi ile ortaya gikmistir. Cogu yabanci asilhdir. Gérill- gibi hemen hemen hepsi birer ki birlesigidir. Bu edatlarin basina igi climleler ancak istek ve emir ciimleleri olabilir. 9pele eat 357 p, Bu edat da basina geldigi ci woe paglar. Bu edat bag Sida, CUMS daha sonra: 7) misallerind Bu ciimleni tim pe beet ae gibi: somuna da plein, Hae : Hele 62. jgte Tiirkcede kullanilan ba i sy ishica.ciiml, yaninda daha baska ciiml imle bagi ast edatt seklinde Puan a gitar ile eee buntards, «. tabirlere de her zaman rast bs ae hig debilse iriz. Ayrica gona gelen edatlar 622. dahi, da (de), ise, ki, kim, bile, degi ; ins PSMA fegil, Bunlar dil birliklerini F we ae ciimlelerin sonuna gelerek tai aah sonraki a xi elere, Kelime guruplarina ve ciimlelere bagla- edatlardir. degil, ki, kim getirildigi kelimeyi sonraki, digerleri ace adlarlar, Bu edatlar vurguyu Kendlerinden dnceki Temas i edati durumundadir. Ciimle iginde kelime, sart ciimlelerinin sonuna gelerek dikkati onlarn iizerine fonksiyonu aslinda onun baglama fonksiyonun- igi unsuru daha evvel geceD ayni cinsten bir un- ide hem baglama, hem tedir, Boylece dahi ‘muz dahi vardt misalin-358 i atlarinda oldugu gibi dahi’de de pie ba Kuve oie gikmis, ilk fonksiyonu olan a Jendirme fonksiyonP tur. Kullamlist da buna uygun bir seyir takip oy fonksyonunden do ile daha> jfadeleri ile basa veya ortaya ae ee ve lanrken sonradan sona gelen edatlar, kuvvetlendirme edat. edat olarak Basti a Once de sdyledigimiz gibi bu edatin ash sap. an arasina aap ir, Eski Turkgede tak seklinde olan Edat Eski Ang. Ee Tone Fads, dag, dap sexillerine -gegmig, Osmanlica iginde son zamanlarda Tirkge bakimindan aykirt bir sekil alarak bugiinkii dahi sekling girmistir. dahi baglama ve kuvvetlendirme edatt olarak, disinillen, mevcut olan veya zikri gegen seye bir ilave oldugunu gosterir, bir ilave ifadesi tagir, ayn vamanda bir fevkalddelik, bir agiilik, beklenmedik bir netice, bir kiiciim- seme ifade eder. Fiillerden hemen hemen yalniz sart geklinin sonuna getiril- mekte (gitsem dahi gibi), jsimlerden sonra da, da, de *nin kuvvetlisi olarak, ‘az kullanilmaktadir. Bugiin artik yerini daha cok, kendisinin daha hafifi olan da, de veya kendisinin daha kuwetlisi olan bile tutmaktadir. da, de _ 624. da, de bugiin gok kullamilan bir bagilama ve kuvvetlendirme eda- tidir. Sonuna geldigi unsurlari, kelimeleri daha énce veya sonra gelen ve an unsurlara baglar, ayn zamanda edatin bazan kuwvetlendir- de baglama fonk-jirme fonksiyonlart . i wea, sonraya me mics Se oy cikat. Ben de sidiyorum, yaparim da Le gibi it ‘ee see pelirte, siren de girmeyen de de an ilave, digit de oie weiner ide bir swralama, ne yapts da kurtuldy, ee iti de fe es jah ve netice, hele bir geceyim de, gdreyim 'yle de gelsin gibi misal- adam sen de, aptal sen de gibi mi de gibi misallerde bi ft ee po fe gibi misallerde bir iizens.a, bir son- is aes vardir, Fakat biitiin bunlar baglama ve = bir tizerinde durma- etrafinda toplanitlar. ‘uvvetlenditme fonksi- Mi allerin. birinde de gériildiigii gibi ed: i kargilastirma ifade Pa ve te eee pee rl lan , me kargilastirma edatlart arasina da girer. iki ee z oe zaman da asagi yukari «ve» ifadesi tasidigi iin 7 ssralama arasinda da zikretmek miimkiindiir. Fakat burada » yerinde kullan ulmamakta, kendisinden dneeki kelimeyi de belirt- e, ayn zamanda biraz izah ve netice ifadesi de tasimaktadir. Onun igin ‘yi tam bir siralama edati sayamayiz. “Misallerde de gorildigit gibi da, de sonuna geldigi unsura bazan Gnce- sonraki unsura baglamakta, bazan da hig bir tarafa baglamaz gi- dir, ilave ifade ettigi zaman sonuna geldigi unsuru tabi ola- i ra baglar. Bu onun isimlerden, edatlardan ve son fiiller- i ) sonraki ullamsidir. Yani da, de edatt fiili Sneek bir uasura baBlar. Netice ve Jigi unsure sonraki bir unsura baglar ir. ‘Yani da, de edat iki fil arasind fille bablar- Boylece, zikredilen vey dii- sj ofur, Bu Kullanrgt bakin360 esinin sonlarinda ortaya ikms gibidir. Osmanlica devresi boyuneal kulla- nig sahast gittikge genislemis, nihayet bugiinkii gok ve sumulli kullanis dev- rine ulagmistir. Fonksiyonlarmin yakinhgina ve da, de’nin gittikee iglek hile gelmesine mukabil dahi ’nin gerilemesine bakilarak umumiyetle bu eda- tin dahi’den gikmig oldugu ileri si ir. Biz bu goriisii kabul etmiyoruz. Gergi bu iki edatin fonksiyonlar birbirine cok yakindir, fakat tamamiyle ayn: defildir, dahi’de da, de’de olmayan bir bile ifadesi vardur. dahi’nia da, de olmaga yapisi da elverisli gdriinmemektedir ve d ile baslamaktan bas- ka miisterek bir taraflani da yok gibidir. dahi ‘nin Eski Anadolu Tiirkgesin- de sondaki vokali diigmilg olan dak gekline rastlanmast da bu hususta pek bir sey ifade etmez, Bu cok nadir sekil miistensih hatasi defilse vezin icaby bir sesin digiiriilmesi, gecici bir kisaltma hadisesi ile karst karsiyayiz ‘de mektir. Bir yandan dahi edat yasayip giderken ve bugiin de yasamakta de- yam ederken éte yandan kendisinden aynt fonksiyonda baska bir edatin tii- remig olmast pek akla yakin bir sey gibi gOriinmemektedir. Biz da, de ‘nin mengeini Eski Tiirkcedeki ma, me 'de gorllyoruz. Eski Tlirkgede bilhassa devre sonunda ok islek hale gelen ve tamamiyle da, de fonksiyonunda ve kullaniginda olan bir ma, me edati vardir. iste da, de'nin bu eski ma, me’- nin yeni seklinden ibaret oldugu anlasilmaktadir. Edatin bagindaki m ‘nin d olmasinda her halde bir benzesme veya analojik bir tesir, bu arada belki de dahi’nin basindaki d’nin tesiri rol oynamistur. Her halde da, de’nin dahi’- nin de tesiriyle ma, me ’den geldigini diisiinmek muhakkak ki dahi ‘den an- lasilmaz gekilde tiiremig oldugunu kabul etmekten daha dogrudur. da, de’nin yalmz vokal bakimmdan ek karakteri gésterdigini, yalniz vokal uyumuna uydugunu unutmamak lazimdir. Bu da bir eklesmeden da- ha cok kelimeler arast bir benzesme, bir enkliz telakki edilmelidir. Edatin konsonant: konsonant uyumunun cok kuvvetli oldugu bugiinkii Tiirkgede bile hig bir zaman degismemekte, t olmamaktadir. Onun igin bu edati hig bir zaman ¢’li yazmamak, daima d’li yazmak gerektigi unutulmamahdir. — Edatin vurgusuz olusu ve vurguyu kendisinden Snceki kelimenin sonu r masi da onu her hangi bir konsonant uyumu tesirinden koruyacak |361 nd fas eiatajmay ile am ettipi unutulmamalidir. De: ae ligne’ sahsinin = jahsinun ya 9 oe devam ts , olmak re iki ise vardir. “ee Xt DIF Sart sekli ise, bi fiat Me rade etmeyen, dogruda Sart ise hig baglam: Wi bejTbirids oe ifade ‘ grudan dogruya sart bildi a, kuvvetlendi rat ise ise maukoyese ifadesi iginde bir bape or Seti fi at it ‘an, vir gekimli fi, bi ir baglama Ail geke 5 oat il, bir gart ifadesi taqmaye ym vel pirbirine ‘kerigturmamak Tazimdir, Mesela ae Kelimedir. Bu is e meyis misalinde ise sart sekli; su soguk, hat java yagmurlu ise hare- oe da idi, biz ise asagida idik misalinde va ise yagmurlu idt veya ae vir Kip ve Sah Sfadesi yoktr, Onun ise ie eda, Bat ola ie iterinin sonuna getirildigi zaman da a ve ikinci ga- eik bir sekilde gUsterit: Denise, sen ise, bi ve bu durum onun ‘ce durum tabit ben isem, sen isen, bi A 1, biz isek, siz iseniz sekilletinde- . Bu arada i- fillinin sart sek T pe eda da pkt gat gklind oldugu gibt tlm i ; : usta _eklesebi de, -sa, ~se seklinde de Kullaniimaktadir: ben ple es misallerinde oldugu gibi. Biss | ki tipik bir baglama ve Kuvvetlendirme edatidir. Sonuna geldigt den sonra gelen bir unsura baflar. Bu baglama izah ve ne~ olur. Yani ki’den sonra gelen unsur Kendisinden Snce ge- indedir. Béylece Ai sonuna geldigi un- i baglayarak belirtir. Onun icin ‘bu baglama ve kuv- , edati adini verebiliriz. tinde olan unsut di zahi ve neticesi mahiye! aima bir cimle, im eden bir jimle olut. $u hal netice ciimlesine, pir yardimet clim- .. Kendisinden nce ise her edatider. } endisinden nceki unsur ‘ye izah mahiye362 ama yoluna, ki ile bir yardimci ciimleden il climleyi kuvvetlendirmek, onun Snemini belirtmek, bas vurulur. belirttigi de agiktr. Zaten bu bag faydalanma yoluna as ona dikkati gekmek isin agli 4 sah fonksiyonu o kadar kuvvetlidir ki bazan neti- ce ea eae yard feelers: kadar yo. ruldum ki, dyle hastayym ki, bir yemek pisirdim ki misallerinde oldugu gibi, Burada ki’den Snceki unsurun 0 kadar, dyle, bir git zart ve sifatlarla da belinldigi, kuvvetlendirildigi bellidir. Fakat onlarin ifade ettifi vasif ve de- receyi de yine ki izah etmektedir. Tek baglarina da sonlarina ki’yi alarak kuvvetlenen (dyle ki, o kadar ki gibi) bu gibi belirsizlik ve hal sifat ve zarf- larinin basina geldikleri isim ve filllerden sont, burada oldugu iizere, ki edatimn getirilmesi zaten onlarin vazife gérmesi igin de gartur. Bunlar ol- madan da ki tek basina izah ve netice ifade ederek yardimci ciimlesiz vazife gorebilir : gérmedim ki, giizel degil ki, sonu gelmiyor ki, seninle de konu- sulmaz ki, gézlerimi yumsam mt ki, gitsek mi ki misallerinde oldugu gibi. Tabit yine gegen bir bahse, bir konusmaya, bir tasavvura dayanma yok de- Bildir. Fakat Ki ’nin burada, bundan énce gordi; sadece bir kuvvetlendirme fonksiyonunda goriin bu gekilde tek basina belirtme, kuwvetlendirme fonksiyon' diger bir gok basa gelen baglama edatlarinin biinyesine gitmis, onlari kuv- vetlendirmis, onlarin arkasinda sonda gelen, araya girmeyen bir unsur du- rumunu almistir: giinkii, mademki, yeter ki misallerinde oldugu gibi. a dolayisiyledir ki ki’nin bu netice ve izah ifadesine dayanan hususi bir kullanisi da ar- kasina bir yardumci ciimle almayip, esasli izahlara girme, s6zii sahibine bi- rakma vasitast olarak kullanimasidir : demistir ki, sdyle ki misallerinde ol- dugu gibi. Ai edaumn iki fill arasindaki bu kullanisinm yaninda bir de bir isimle bir fiil arasindaki kullamgi vardir. Isimden sonra gelerek onu arkasindan Les; yardime ciimleye baglar. Burada ki izah fonksiyonu ile vazife goriir. ee ciimle Ai ile baglandifa ismin izaht olur. Béylece Ki‘ain getrildifi i belirtilmis, kuwvetlendirilmis olur. Bu durumda asil climle ki’den ve Te aie ory gelir. Yardimet ciimle bir parantez ciimlesi olarak ae Pe reer epene krrcticndisila isin 2s) pepe unsuru oldugu gibi, asil ciimlenin disinda onunta ilgili bir isiwn + $u misallerde ki’nin isimden sonraki kullanisi goriilmektedir : portakal ki en iyi meyvedir kisin yetisir, i ki ki e e eos sopcage ae » Seni ki kimse gérmiiyor sesini ¢- po) bake ET ber Ki atu sencen Bet sakladin sende iy yokwur, geg ki kalmadik korkma,K 0 zaman girdilm, giizel jj 363 ft i nigin ses cikarmadin, » izel ki dezil niin seyi : ey tadin, beni ki seviyordu ee area) act a fonksiyonunu bazan dogrudan ne i i iat a ere ee kta ki, ya> gibi deBisik ifadeler Buya_yapmakt, et ; * icinde arean edan yine bu izab, belirtme, kuwvetlendi ortaya ovata qu da bitbirine baBlayabilir : beld ki ne Bala, ksi ile ik isi han misalletinde oldugu gibi. , iz ki ne kz, it ki it, é yi edatt seninle de konusulmaz ki, sonu eres ig gi hk ifade eden, ciimle Re Babs pislirintejolte: soja yaygin olan sorunun sonundaki kullanis een ase olarak, yalmz miicerret kuvvetlendirme edati Ree ae umsam mt Ki, gitsek mi ki misallernde Koes ee 1 Azeri sahasinda bir de ya edatinin i ! soru ifadesi ile kullanhr: Ait, ger ki Rolmadh?, kar i yobrad?, ke yormad gee gibi. ki’nin ya ‘edatimn kuyvetlendirme fonksiyonu ile kulla- sahasinda yaygindir : kar yazin ki yagmaz misalinde oldugu oe se 2 bir gok baglama edatinin biinyesine girdigini yukanda gor- ki’nin izah fonksiyonundan ileri gelmekte ve isimden son- tadir. Kendisinden Snceki ismin ye- durumu yoktur diyebilitiz. ki andan baska bit364 onunla yan yana kullanilmis, sonra yerini tamamiyle Ai’ye birakarak Tlrki. ye Tiirkcesinde kullamstan kalkmustir. Aslinda bu edat soru zamiridir, So. nunda edat sahasindan cekilmesi ki’nin varhgh ile birlikte daima canh olan soru zamiri ile karismasindan da ileri gelmistir denebilir. Baslangicta, ilk terciimelerde Ki edati yerine hemen hemen kim edati kullamlmis, zamanly kim ki’nin yaninda gittikce gerilemis, sonradan yerini tamamiyle ona birak. musi, Fonksiyonlart ve kullaniks. ki'den farksiz oldugu icin tizerinde ay. rica durmayacagiz. bile 628. bile dahi’nin daha kuyvetlisi olan bir baglama ve kuwvetlendir- me edatidir. Sonuna geldigi unsuru daha dnce gelen veya bahis konusu olan bir unsura baglarken kuvvetle belirtir. Hem ismin, hem fiilin sonuna gelebi- lir: bunu gocuk bile yapmaz, tasu bile misallerinde oldugu gibi. Bu edatin kuwvetlendirme fonksiyonu én plindadir. Baglama fonksiyonu bazan hig goriinmeyebilir ve edat yalniz belirtme fonksiyonu ile karsimiza gikar. bile kelimesi baslangicta, Eski Anadolu Tiirkcesinde mAnastyla zarf olarak kullanilird:. Sonradan bu mAnasi unutulmus ve edat- lasmistir. Ashnin bir ve ile’nin birlesmesinden dogan birle vasita edati ol- dugu anlasilmaktadhr. degil 629. degil olumsuzluk ifade eden baglama ve kuvvetlendirme edati- dur, Bu edatin iki tiirlii kullanis: vardur. Biri isim fiilinin cekimli sekillerinia Oniine gelerek onlarin olumsuzlugunu yapmasidir. Burada degil edati i- fiili ile birlikte sadece olumsuz bir hiikiim bildirir, olumsuz bir fiil teskil eder. Bir baglama ve kuvvetlendirme ifadesi tasimaz : degildir, degilmis gibi. degil edatinn ikinci kullamis: séz iginde karsilastirilan iki unsurun arasina girerek sonuna’ geldigi unsuru daha sonraki bir unsura balamasi, bir karsilastirma ifadesi iginde bir miinasebet kurmasidir, Burada degil olumsuzluk fonksi- yonu ile bir red ifade eder. Kargilastiriian iki unsurdan birinciyi, yani sonu- na geldigi unsuru reddederek ikinciye baglar. Béylece olumsuzluk ve red ifade eden bir baflama ve kuvvetlendirme edati olarak kullamlir : dyle de- Si bole yapmalisin, elle degil ayakla oynanur, gitse degil iyi olur misalle-ibi. Mi a 365 aug gibi. Misallerde de gérildugi sini 4-5; got ol de fiillerden sonra gelebilm, BY gibi degil edati hem isi hem ektedir, isimlerden desl kelimesi Eski Tiirkcedeki tag ede; a i gekimin -ol ¢-dir, -diry pildi iri 2 zs a3 » bildirme cki Rs ee 4a ol, tegill — degiil sekline goomis, Eski eae ‘emir, tag } snasiead yan gpa _degiil sekli_ kullanildiktan Pores feats ve 5 gesilmistir. tegiil, tiigil, degiil, degil’e kargink baz, a degil ee vz, emes, imes edatinin kullanildigini, imes edatina Batt Tii dirlenie “iden tek tik rastlandigin: evvelce sdylemistik. itkgesinde de Bil» olumsuzluk edati ile sahis ya ig 630. Sona gelen edat olarak ya’y: da bunlara cklemeliyiz. Tek basi- olan ya ( giizelim, ya! nasilmis, yal misallerinde oldugu gibi) so- - baglama ve kuvwvetlendirme edati olarak da kullamlir: ev ya _ kar yagiyor ya, kar yagmiyor ya ziyant yok, kar yagmuyor a olsun, hasta degil ya? misallerinde oldugu gibi. Misaller- Bi gibi bu edat sonuna geldigi unsuru bahsi gecen unsura u da ya belirtme seklinde, ya da soru seklinde ifade etmek- dan cok kuvvetlendirme edati durumundadir.