Darw n' n Evr m Ağacı Ç z m Üzer nden Temel Evr m Anlatımı – Ev... http://evr magac .

org/makale/406

Darw n' n Evr m Ağacı Ç z m Üzer nden Temel Evr m

Anlatımı
26 Mar, 23:48 (Salı, 26 Mart 2013, 23:48:33) – Yazdır

Tweet (https://tw tter.com/share)

Ekl olan görsele Özgün Boyut'ta bakacak olursanız, Charles Robert Darw n' n Türler n Köken s ml k tabına ekled ğ
tek görsel göreb l rs n z. Gerçekten de, Köken' okuyacak olursanız, 600 c varı sayfalık k tapta sadece bu f gürü
göreceks n z. Bu, Darw n' n Evr m Kuramı'nın b l m cam asına ve tüm nsanlığa lanı sırasında kullanmayı seçt ğ tek
görseld r. Bu yüzden, b rçok şey anlatması beklen r k gerçekten de öyled r.

Evr mle lg l düşülen en yaygın hata, türler n b rb rler ne dönüştüğünün sanılmasıdır. Hele k bu hataya daha da sık
olarak aynı dönemde yaşamış türler n b rb rler ne dönüşümü, yan z nc rsel b r evr m olarak düşülmekted r. Eğer şu
görsel m ze (http://evr magac .org/fotograf/54/3404/) bakacak olursanız, bu durum oldukça net zah ed lmekted r.
Evr m z nc rsel b r süreç değ ld r; dallanarak lerleyen ve b r "ağaç" le sembol ze ed leb lecek b r süreçt r.

Darw n de k tabına koyduğu f gürde bunu anlatmaktaydı. Ş md , daha yakından ncelemek adına şu netleşt r lm ş
görsele b r bakalım (yukarıdak orj nal ç z m d r) ve onun üzer nden lerleyel m:

1 -> 5 12.7.2014 15:46

Darw n' n Evr m Ağacı Ç z m Üzer nden Temel Evr m Anlatımı – Ev... http://evr magac .org/makale/406

Evr m ağaçları, d pler nden başlanarak, dallarına ve sonrasında uçlarına doğru g derek okunur. Darw n de burada
bunu anlatmayı hedefl yordu. Bu kökten uca doğru lerlemede, zaman ç zg s üzer nde lerlenmekted r. Dolayısıyla
ç zg üzer ndek her adım, b rkaç yüz b n yıldan b rkaç m lyon ve hatta b rkaç m lyar yıla kadar değ şen b r zaman
d l m ne denk geleb l r. Yukarıdak görselde bel rl b r türün evr msel değ ş m ya da bel rl b r zaman aralığı
ver lmemekted r; sadece genel b r tanımlama yapılmaktadır.

Görsel n en altındak A'dan L'ye kadar ver lenler, herhang b r anda, herhang b r coğrafyada yaşayan, aynı c nse a t
türlerd r (aynı c ns olması şart değ ld r; ancak burada öyle kabul ed lm şt r). Bu türler n b rb rler ne olan akrabalıkları
farklı düzeyded r ve ç z m, buna göre yapılmıştır: b rb r ne daha yakın yazılanlar, b rb rler yle daha yakın akrabadırlar.
Kök, her zaman ata türler tems l eder. Ancak d kkat edecek olursanız, Evr m Ağaçları stenen noktadan t baren ele
alınab l r. Dolayısıyla, kökün altında da, b z m lg alanımızda olmayan ve bu ağaçtak kök türler n atası olan türler
bulunmaktadır (en altta, kes k ç zg lerle göster lm şt r). Ancak b z kök olarak, herhang b r andak , herhang b r c nse
a t türler n popülasyonlarını ele alacağız ve atalarını göz ardı edeceğ z.

Bu kökten, yukarı doğru lerlenecek olursa, sağda Roma sayılarıyla 1'den 14'e kadar sıralı sayılar görülecekt r.
Bunlar, Darw n' n ç z m nde nes ller tems l etmekted r. Her b r aralık 1000 nesl tems l etmekted r, yan görselde
14.000 nes ll k b r değ ş m görülmekted r. Evr m Ağacı okumalarının en kr t k noktalarından b r de budur. Evr m,
b reylerde ve tek b r ömürde değ l, popülasyonlar ve nes l boyunca olduğu ç n Evr m Ağaçları ster nes l bazında,
sterse de nes ller ç ne alab lecek kadar uzun zaman d l mler nde hazırlanır.

Her b r harften, 1000. nesle ulaşacak olursanız, yan I numaralı ç zg üzer ne varacak olursanız, arada bazı harflerde
b rçok dallanmadan geçecek, bazılarında h çb r dallanma görmeyeceks n z. Örneğ n A popülasyonunda (veya
türünde), 6 farklı dallanma olduğu görülür. İşte bu, b r popülasyonun alt popülasyonlara ve çeş tlere bölünmes ve
her b r popülasyonun ayrı b r ortamda veya ayrı yönlere doğru evr mleşmes anlamına gelmekted r. A'yı tak p edecek
olursanız, sadece 3 dalın I ç zg s ne, yan 1000. nesle ulaştığı görülür. Dolayısıyla buradan çıkaracağımız ders

2 -> 5 12.7.2014 15:46

Darw n' n Evr m Ağacı Ç z m Üzer nden Temel Evr m Anlatımı – Ev... http://evr magac .org/makale/406

şudur: Ata popülasyon, b rçok dala bölüneb l r ve bu alt-popülasyonların b rçoğu süreç çer s nde yok
olab l r, sadece bazıları hayatta kalab l r.

Bu 3 dal, artık farklı yönlere g den evr msel süreçler tems l etmekted r. Ancak II numaralı ç zg ye g tmek ç n yola
çıktığınızda, 3 daldan ortadak n n artık lerleyemed ğ görülecekt r. Yan o popülasyon, 1000. nesle ulaşmış olsa da,
2000. nesle ulaşamayarak yok olmuştur. Ancak kalan 2 dal ( k uçtak ), Darw n' n a1 ve m1 olarak s mlend rd ğ yen
türlere evr mleşm şt r. Buradak harflend rmedek temel prens p, ata türle aynı harf taşıyanların, türleşmeden çok
farklılaşma, kısıtlı b r evr m geç rme şekl nde değ şmes d r. Yen harfler se, ata türden artık tamamen farklı türler n
oluştuğunu göstermekted r. Örneğ n a1, a5, a8 g b gruplar, ata tür olan A'ya oldukça benzerd r (b rer alt tür, ırk ya da
çeş t olarak görüleb l rler). Ancak d5, k7 g b gruplar, A ata türünden tamamen farklı yepyen türlerd r; ancak o atadan
evr mleşm şlerd r.

Bu şek lde, tüm dallar tak p ed lecek oluırsa, 14.000 nes ll k serüven boyunca A ata türünden a14, q14, p14, b14, f14,
o14, e14 ve m14 çeş t ve türler n n evr mleşt ğ görüleb l r. Bu türler, ata türden tamamen farklı türlerd r. Ancak ata
türden b r anda oluşuvermem şlerd r. Türün evr msel geçm ş ne bakılacak olursa, bu küçük f gürde b le onlarca
nesl n yok olduğu görüleb l r. Çünkü b r türün değ şen koşullarda yok olma ht mal , o koşullara adapte olma
ht mal nden çok daha yüksekt r.

Bu görselde her b r ata tür le başka b r şey anlatılmaya çalışılmaktadır, bu yüzden oldukça öğret c d r. Örneğ n B ata
türü 1000. nesle ulaşamadan ana popülasyondan s l nm şt r. C ata türü 2. nesle ulaşamadan, D ata türü se 3. nesle
ulaşamadan yok olmuştur. Buradan öğreneb leceğ m z b r şey, evr msel değ ş m geç rmeyen ata türler n, süreç
çer s nde daha kolay yok olab leceğ d r. Bu evr msel sıkıntının neden çeş tl l ğ n az olması ya da popülasyonun
küçük olması g b nedenler olab l r. Neden ne olursa olsun, alt dallara ayrılmayan, yan evr mleşmeyen türler yok
olmaya daha mey ll olab lecekt r (az sonra göreceğ m z g b her zaman böyle olmasa da).

Benzer şek lde, buradan göreb leceğ m z b r d ğer nokta, türler n lla farklı yönlere doğru evr mleşmek zorunda
olmadığı gerçeğ d r. K günümüzde "yaşayan fos ller" olarak b l nen türler bunlardır. Örneğ n E ata türü, 10.000' nc
nesle kadar kend çer s nde b rçok değ ş m yaşamakla b rl kte, atadan çok farklılaşan alt popülasyonlara, dolayısıyla
yen türlere bölünmem şt r. 10.000 nes l sonunda (X le göster lmekted r) oluşan E10 nesl , atanın b rçok özell kler n
taşımaktadır ve yen b r tür olarak görülmeyeb l r. Bunun sebeb , bazı türler n bulundukları ortama son derece adapte
olmalarından ötürü, değ ş me ht yaç duymamalarıdır. Benzer şek lde, ortamın çok değ şmemes de evr msel
değ ş mler yavaşlatır. E ata türünün soyu 10.000' nc nes lde sona erm şt r ve şanslıysak, ancak fos l kayıtlarından
ona da r b lg ler elde edeb l r z (ve aradak d ğer fos llere bakarak atalarından çok c dd değ ş mlere uğramadan
geld kler n göreb l r z).

Öte yandan F ata türünden evr mleşen ve pek az değ ş mle günümüze kadar ulaşab len (k "günümüz"ü, Evr m
Ağaçları'nda dalların en uç noktalarında göster r z) F14 nesl , atalarına da r b rçok b lg taşımakta olab l r. Böylece
"yaşayan fos l" olarak b l nen bu türlerden, atalara ve o dönem n şartlarına a t b rçok b lg ed neb l r z. Örneğ n at nalı
yengeçler , sölekantlar, orn torenk, vb. türler bunun güzel örnekler d r. Bu türler evr mleşmem şt r d yemey z; her
tür, m kro veya makro boyutta evr mleşmek zorundadır. Ancak k m zaman evr msel değ ş mler, ancak
profesyonel anal zle anlaşılab lecek kadar az olmuş olab l r.

Burada göster len X. nes l (10.000) le XI. nes l (11.000) arasındak kes nt n n sebeb , Darw n' n ç z m daha da
karıştırmamak adına konuyu kısa kesmes ndend r. Ancak b z, bunu lg nç b r anlatım ç n kullanab l r z. Bu boşluğun,
tar hte sıklıkla görülen b r k tlesel yok oluşu göstermek ç n kullanılab leceğ n dd a edeb l r z. An çevresel
değ ş mler, dönem n türler n hızlı b r şek lde yok edeb l r ve sadece bazı türler veya türler n sınırlı sayıda
popülasyonları hayatta kalab l r. İşte bunlar, evr msel sürec nanılmaz hızlandıran olaylarıdır. Zaten ağacı d kkatl
nceleyecek olursanız, bu olaydan sonra, tek b r atadan b rçok yen türün, hızlı b r b ç mde evr mleşt ğ n ve

3 -> 5 12.7.2014 15:46

Darw n' n Evr m Ağacı Ç z m Üzer nden Temel Evr m Anlatımı – Ev... http://evr magac .org/makale/406

dallandığını göreb l rs n z. Örneğ n 10.000' nc nes lde bulunan a10 türünden, a14, q14 ve p14 evr mleşm şt r. Burada,
a14 le a10 b rb rler ne çok yakın türler tems l etmekted r (bu yüzden k s de "a" harf le göster lm şt r). Yan a10 nesl ,
k tlesel yok oluşu b r şek lde atlatmayı başarmıştır. Aynı şey f10, m10 ve z10 nes ller nde de görmek mümkündür.

Ancak, eğer k u10 nesl ne/türüne bakacak olursanız, k tlesel yok oluştan sonra, atasal özell kler koruyan h çb r
nesl n hayatta kalamadığını ve çok hızlı b r evr msel değ ş m sonucunda (veya belk de d ğer yakın akraba türlerle
karışım sonunda), u14 g b atasal n tel kte b r türün kalmadığını, yepyen 3 türün evr mleşt ğ n göreb l rs n z.

Örneğ n, F ata türünün k tlesel yok oluşu yaşayan F10 nesl , E10'un yapamadığı b r b ç mde hayatta kalmayı
başarmış; ancak buna rağmen türleşme gerçekleşmem ş veya az m ktarda gerçekleşm şt r. Bu yüzden F14 türü,
k tlesel yok oluş atlatmasına rağmen atalarının özell kler n taşıyacak şek lde günümüze kadar ulaşab lm şt r. Bunda,
k m zaman türler n şanslarının da etk s görülmekted r. Bazı felaketlerde bazı türler h çb r genet k arkaplanı olmayan
sebeplerle (doğru zamanda doğru bölgede bulunmak g b ) c dd değ ş mlerden etk lenmeyeb lmekted rler.

Bu ağacın genel nden çıkarab leceğ m z b r d ğer yargı se, hayatta kalma başarısı yüksek olan türler n, atasal
türler n n de, ataların yaşadığı zamanda daha yaygın olduğudur. Bu her zaman doğru olmak zorunda değ ld r; ancak
genell kle, b r ortamda en yaygın bulunan ve en gen ş çeş tl l ğe ve sayıya sah p türler, evr msel süreçte o kadar
başarılı olmakta ve o kadar uzun hayatta kalab lmekted rler. Bu bağlamda A ve I ata türler n n, kend zamanlarında
en başarılı ve/veya en yaygın türler olab leceğ düşünüleb l r. Bu dd a, günümüzdek popülasyonlarla test ed ld ğ nde
de doğrulanmaktadır; dolayısıyla, b l m n tekdüzel k lkes dah l nde, günümüzde gözled kler m z n geçm şte de
benzer şek lde olacağını düşüneb l r z. Bu, genell kle fos l kayıtlarındak bolluk m ktarıyla da test ed leb lmekte ve
doğrulanmaktadır.

Benzer şek lde, b r Evr m Ağacı'nın b ze anlattığı en öneml b lg lerden b r de, torun türler arasındak farklılıkların
g derek artacağıdır. Çünkü atasal özell klere dönüş g b nad r görülen ger evr m örnekler olsa b le, evr m kusursuz
b r b ç mde şlemed ğ nden ve 180 derece ger dönmes matemat ksel olarak olanaksız olduğundan, farklı evr msel
dallarda b r ken özell kler, türler g derek b rb r nden uzaklaşmaya tecekt r. Dolayısıyla, örneğ n a14 le f14 arasındak
özell kler farkının toplamı, kend ler nden öncek , b rb rler nden en uzak çeş t ve türlerdek toplamdan b le daha fazla
olacaktır. Yan a14'ün f14'e olan benzerl ğ , örneğ n a3'ün m3'e olan benzerl ğ nden çok daha az olacaktır.

Burada, son olarak fos ller üzer nde durmakta fayda görüyoruz: fos ller, b ze bu Evr m Ağacı'nın farklı dalları
üzer ndek farklı noktalardan kes tler, örnekler sunar. Fos lleşme ve fos l bulma şler aşırı zor olduğundan, b r
evr msel değ ş m n her b r nesl ndek her b r örneğe a t fos l kayıtları bulmayı beklemek saçmalık olacaktır. Fos ller,
b ze bu ağaç üzer nden karmakarışık örnekler sunarlar. Ancak b rkaç fos lden ve onların torun türler nden yola
çıkarak, evr msel b yoloj b lg ler m zle yaptığımız çıkarımların, yen bulunan fos ller ve türlerle doğrulandığını tekrar
tekrar ve st snasız olarak görmek, evr msel b yoloj n n gücünü b ze göstermekted r. Dolayısıyla, çıkarılan b r fos le
"her şey çözecek anahtar" olarak bakılmamalı, eldek evr msel b yoloj ver ler n test etmem z sağlayacak b r araç
olarak bakılmalıdır. Unutmayınız k , günümüzde el m zde h çb r fos l kaydı bulunmasa b le, sadece genet k
b lg ler m zle b rçok türün evr msel geçm ş n net b r şek lde anal z edeb l r z. Fos ller olduğu ç n ekstradan şanslıyız,
onlar b ze ek b lg ler ve test mkanları sunarlar, heps bu.

Dolayısıyla, evr m gözlemek ç n gereken en öneml şeylerden b r zamandır. B rçok tür ç n bırakın 14.000 nesl ,
1000 nes l b le yaklaşık 1000-30.000 yıl arası b r zamana denk gelmekted r. Çünkü her b r nes l, b r canlının
doğumundan üremes ne kadar geçen zaman le fade ed l r. Evr m gözlemek ç n en azından b rkaç b n nes l
atlanması gerekmekted r. K m zaman, çok hızlı evr msel değ ş mler görürüz (sadece 3 nes lde atalarından tamamen
farklılaşan balık türler keşfed lm şt r); k m zamansa bu ortalamanın çok altındadır (b nlerce nes l geçmes ne
rağmen, yukarıda da zah ett ğ m z g b , yapısal olarak pek az değ şm ş türler, nad r de olsa bulunmaktadır). Evr m
anal z nde nes l sayısını bol tutmak ve her nesl yakından tak p etmek öneml d r.

4 -> 5 12.7.2014 15:46

Darw n' n Evr m Ağacı Ç z m Üzer nden Temel Evr m Anlatımı – Ev... http://evr magac .org/makale/406

Öneml olan b r d ğer nokta da, çevren n değ ş m le türün b reyler n n ya da genel olarak popülasyonun bu değ ş me
verd ğ cevaplardır. Uyum başarısı (f tness) olarak b l nen bu kavram da, b r türün ne yöne doğru evr mleşeceğ ne
da r teor k b lg ler sunar. Prat kte gözlemled kler m z genell kle teor le büyük oranda örtüşse de, çevren n kaot k
yapısından ötürü teor k hesaplarımıza ne yazık k tüm değ şkenler yüksek b r başarıyla katamayız ve varsayımlarda
bulunmamız gerek r. Ancak evr m, b z m teor k hesaplarımızdan bağımsızdır ve kend yolunda lerler. B z, sadece
onu anlamaya çalışmakta olan araştırmacılarız.

Görüldüğü g b , çok bas t b r Evr m Ağacı'ndan, b r türün evr msel değ ş m ne ve türler arası l şk lere da r çok sayıda
ver elde etmek mümkündür. İşte bu yüzden evr msel b yoloj çok güçlüdür ve bu yüzden temel evr m b lg ler ne
herkes sah p olmalıdır.

Tüm bu anlatımda temel olan, nes ller lerled kçe hayatta kalan, seç len, uyumlu olan veya uyumlu hale gelen
b reyler n özell kler n n, gerek f zyoloj k, gerek anatom k, gerek morfoloj k, gerek genet k olarak atalarının
özell kler nden g derek uzaklaşmasıdır. Bu sebeple, nes ller boyunca süren seç l m, ufak değ ş mler b r kt rerek
atanın özell kler n n torunlarda g derek seyrelmes ya da farklılaşmasıdır. İşte b z buna evr m der z. Bu, doğanın en
yalın ve en güçlü yasalarından b r d r ve her zaman öyle olacaktır.

Umuyoruz Darw n' n ç z m üzer nden zah ett ğ m z bu süreç, böylel kle daha y anlaşılab lm şt r.

ÇMB (Evr m Ağacı)

Kaynaklar ve İler Okuma:

1. Türler n Köken , Charles Darw n (1859), sf. 136-145 Evrensel Basım Yayın

Et ketler:

Paylaş & yorum yap

Tweet (https://tw tter.com/share)

5 -> 5 12.7.2014 15:46