5vwo DPO Nederlands januari 2022

De idealen van de Verlichting

In het kader van de literatuurgeschiedenis ben je bezig
geweest met de ideeën en opvattingen in achttiende-eeuws
Europa, meer precies Nederland. De ideeën uit die tijd worden
te pas en te onpas aangehaald in de hedendaagse media en
politiek. Zonder precies duidelijk te maken wat er bedoeld
wordt, verwijzen politici naar de verlichtingsidealen die nog
steeds van groot belang zijn in de maatschappij, nationaal en
internationaal, in politiek, economisch en sociaal opzicht.
In deze oefenopdracht (diagnostische praktische opdracht) ga
je je verder verdiepen in de verlichting. Dat doe je in een
aantal stappen op basis van enkele krantenartikelen en je
werkt daarbij samen met een klasgenoot. Deze opdracht
wordt beoordeeld met een O, een V of een G. De feedback
die je op deze tekst krijgt, vormt het uitgangspunt voor de
praktische opdracht later dit jaar. De uitwerking van alle
stappen moet worden ingeleverd. Al het materiaal is te vinden
op Cum Laude.

Stap 1: voorbereiding
Kies een klasgenoot met wie je goed kan samenwerken. Bepaal samen …
- … wat het mens- en wereldbeeld is in de verlichting en …
- … hoe die tot uitdrukking komt in de literatuur.
Gebruik hiervoor het lesboek Kern en je aantekeningen uit de lessen
literatuurgeschiedenis. Formuleer je antwoord in hele zinnen in correct Nederlands.

Stap 2: het onderzoek

Een goede tekst schrijven die daadwerkelijk inhoud heeft, vereist studie. Je gaat nu
enkele teksten lezen en verwerken tot een korte tekst van ongeveer
tweehonderdvijftig woorden. Om je te helpen bij het lezen beantwoord je de vragen
p.3 en 4). Daarvoor maak je een taakverdeling voor leerling A en leerling B.
Voor beide leerlingen geldt:
- Noteer uit de teksten alle woorden die je niet kent in je persoonlijke
woordenlijst en noteer de betekenis erachter;
- Geef van de auteur van de artikelen aan of ze deskundig zijn of niet en
waarop je dat baseert;
- Formuleer alle antwoorden in hele zinnen in correct Nederlands;
- Je mag in de teksten aantekeningen maken of delen onderstrepen.

1
5vwo DPO Nederlands januari 2022

2
5vwo DPO Nederlands januari 2022

Voor leerling A geldt:

- Lees de artikelen van Buruma en van Blijdenstein en beantwoord de vragen in
hele zinnen in correct Nederlands.
- Schrijf één samenvatting van de gelezen artikelen. Maak hierbij gebruik van
Kern, Communicatie 7: Samenvatten (KB, p.66-67)
Voor leerling B geldt:
- Lees de artikelen van Van Middelaar, Wits en Van Dijk en beantwoord de
vragen in hele zinnen in correct Nederlands.
- Schrijf één samenvatting van de gelezen artikelen. Maak hierbij gebruik van
Kern, Communicatie 7: Samenvatten (KB, p.66-67)

Stap 3: de tekst
Schrijf met z’n tweeën een informerende tekst over de hoofdvraag ‘Zijn de idealen uit
de verlichting universeel?’ Maak hierbij gebruik van de gelezen artikelen en de
gemaakte vragen. De tekst is tussen de vijf- en zeshonderd woorden lang. Waar je
gebruikt maakt van de artikelen, verwijs je op correcte wijze naar de bron. Hoe je dat
doet, vind je in Kern, Communicatie 9 Bronvermelding (KB, p.70-71).

Inleveren
Uiteindelijk lever je per duo één snelhechter / per duo één bestand in met:
- een voorblad met namen, klas en docent,
- een inhoudsopgave,
- deze opdracht,
- de voorbereiding (stap1)
- de artikelen met de verwerking (stap 2),
- de antwoorden op de vragen (stap 2),
- de samenvattingen (stap 2) en
- de slottekst (stap 3).

3
5vwo DPO Nederlands januari 2022

Vragen bij de artikelen

Leerling A:

Buruma, I. (2021): Verlichting is juist: interesse in andere culturen. NRC

Handelsblad. 10 april.
1. Welke ‘onverkwikkelijke doelen’ maakten gebruik van de verlichting om hun
opvattingen te rechtvaardigen?
2. Waarom is de aanspraak van de verlichting op het universalisme
problematisch?
3. Wat zijn de positieve gevolgen van de aanspraak van de verlichting op het
universalisme?
4. Wat is het probleem van vermenging van de begrippen ‘ras’ en ‘cultuur’
volgens deze tekst?
5. Wat is de waarde van wereldliteratuur als Homerus, Ovidius, Shakespeare,
Austen, Saadi en Senghor?
6. Wat is de boodschap van Buruma?
7. Is Buruma deskundig? Leg je antwoord uit.

Blijdenstein, A. (2021): De illusie van een inclusieve Verlichting. NRC Handelsblad.

17 april.
1. Welke ideeën over rassen & volken en kolonialisme vind je bij
Verlichtingsfilosofen?
2. Welke kritiek heeft Blijdenstein op Buruma?
3. Is die kritiek terecht, volgens jou? Leg je antwoord uit.
4. Is Blijdenstein deskundig? Leg je antwoord uit.

4
5vwo DPO Nederlands januari 2022

Vragen bij de artikelen

Leerling B:

Middelaar, L. van (2021): Kruisridders van het universalisme. NRC Handelsblad. 20

augustus.
1. Welke verlichtingsidealen komen in de tekst naar voren?
2. Zijn deze idealen universeel, volgens Van Middelaar?
3. Wat zijn de nadelige gevolgen geweest van deze idealen?
4. Hoe worden Afghanistan en China betrokken bij Van Middelaars opvatting
over het universalisme?
5. Is Van Middelaar deskundig? Leg je antwoord uit.

Wits, C. (2021): Twijfel over Verlichtingsidealen speelt China in de kaart. NRC

Handelsblad. 25 oktober.
1. Over welke verlichtingsidealen schrijft Wits?
2. Welke rol speelde China bij de totstandkoming van de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens in 1948?
3. Waarom beschrijft Wits deze rol?
4. Wat is de opvatting van Wits als het gaat om het universalisme van de
verlichtingsidealen?
5. Is Wits deskundig? Leg je antwoord uit.

Dijk, J. van (2021): Verlichtingsidealen zijn door Europa nooit echt uitgedragen. NRC
Handelsblad. 1 november.
1. Welk verwijt formuleert Van Dijk richting Wits?
2. Vind je dat verwijt terecht? Leg je antwoord uit.
3. Is Van Dijk deskundig? Leg je antwoord uit.