‫دانشگاه تهران‬

‫پردیس دانشکدههای فنی‬

‫دانشکده مهندسی صنایع‬

‫تمرین درس قیمت گذاری‬

‫تمرین ‪1‬‬

‫نام استاد‪:‬‬
‫دکتر طالعی زاده‬

‫گردآورنده‪:‬‬
‫تینا شاهدی ‪810998039‬‬

‫نیمسال دوم سال تحصیلی ‪99-98‬‬

 ‫فهرست مطالب‬

‫تعریف ‪ Elasticity‬در ریاضیات ‪1 .........................................................................................‬‬

‫تعریف ‪ Elasticity‬در اقتصاد ‪1 ...........................................................................................‬‬
‫کشش قیمتی تقاضا ‪1 .......................................................................................................‬‬
‫عوامل مؤثر بر کشش تقاضا ‪2 ...............................................................................................‬‬
‫تحلیل رابطه بین ‪ TR‬و قیمت در دامنههای االستیک‪ ،‬غیر االستیک و االستیک واحد ‪3 .......................‬‬
‫تابع تقاضای خطی ‪3 ................................................................................. q = α − βp‬‬
‫تابع تقاضای نمایی 𝛽‪4 .................................................................................. q = α p−‬‬
‫شرایطی که ‪ β = 1‬و تابع تقاضا االستیک واحد باشد ‪4 .....................................................‬‬
‫شرایطی که ‪ β > 1‬و تابع تقاضا االستیک باشد ‪5 ...........................................................‬‬
‫شرایطی که ‪ 0 < β < 1‬و تابع تقاضا غیر االستیک باشد ‪5 ...............................................‬‬
‫منبع ‪5 .........................................................................................................................‬‬
 ‫« به نام خدا »‬

‫سؤال‪ :‬مفاهیم سه حالت ‪ Unit Elasticity ،Non-Elastic ،Elastic‬را تشریح کنید و مشخص کنید در‬
‫کدام یک از حالتهای فوق میتوانیم قیمت محصول را افزایش دهیم و در کدام یک افزایش قیمت موجب‬
‫کاهش درآمد هست؟‬

‫حل‪:‬‬

‫‪ ‬تعریف ‪ Elasticity‬در ریاضیات‬

‫‪ Elasticity‬نسبت تغییرات بینهایت کوچک لگاریتم تابع با توجه به تغییر بینهایت کوچک آرگومان لگاریتم‬
‫هست‪ .‬در ریاضیات ‪ Elasticity‬یا نقطه ‪ Elastisity‬تابع مثبت متمایز ‪ f‬از یک متغیر مثبت ( ورودی یا‬
‫خروجی مثبت) در نقطه ‪ a‬بصورت زیر تعریف میشود‪:‬‬
‫𝑎‬
‫= )𝑎(𝑓𝐸‬ ‫)𝑎( ‪× 𝑓 ′‬‬
‫)𝑎(𝑓‬
‫)𝑎(𝑓‬
‫)𝑎(𝑓 ‪𝑓(𝑥) −‬‬ ‫𝑎‬ ‫)𝑎(𝑓 ‪𝑓(𝑥) −‬‬ ‫𝑎‬ ‫‪1−‬‬
‫)𝑥(𝑓‬
‫‪= lim‬‬ ‫×‬ ‫‪= lim‬‬ ‫×‬ ‫‪= lim‬‬
‫𝑎→𝑥‬ ‫𝑎‪𝑥−‬‬ ‫𝑎→𝑥 )𝑎(𝑓‬ ‫)𝑎(𝑓‬ ‫𝑥 ‪𝑥 − 𝑎 𝑥→𝑎 1 −‬‬
‫𝑎‬
‫)𝑥(𝑓∆‪%‬‬
‫≈ )𝑎(𝑓𝐸‬
‫𝑎 ∆‪%‬‬
‫)𝑥(𝑓 ‪𝑑 log‬‬
‫= )𝑥(𝑓𝐸‬
‫𝑥 ‪𝑑 log‬‬
‫‪ ‬تعریف ‪ Elasticity‬در اقتصاد‬

‫‪ Elasticity‬خاصیت کشش‪ ،‬سنجش نسبت تغییر یک متغیر اقتصادی در پاسخ به تغییر متغیر دیگری‬
‫هست‪ .‬این نشان میدهد که برای تأمین کننده و مصرف کننده تغییر رفتار خود و جایگزین خوب دیگر چقدر‬
‫آسان هست؟ معموالً کشش در اقتصاد به کشش قیمتی‪ ،‬کشش متقابل و کشش درآمدی تقسیم بندی میشود‪.‬‬

‫‪ ‬کشش قیمتی تقاضا‬

‫کشش قیمتی تقاضا درصد تغییرات تقاضای یک کاال نسبت به درصد تغییرات قیمت همان کاال میباشد‪.‬‬
‫منحنیهای زیر‪ ،‬کشش قیمتی تقاضا را در دو حالت عمودی و افقی منحنی تقاضا بررسی میکند‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪P‬‬ ‫‪D2‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪E=0‬‬ ‫∞=‪E‬‬ ‫‪D1‬‬

‫‪Q‬‬ ‫‪Q‬‬

‫وقتی منحنی تقاضا عمودی ‪E=0‬‬ ‫وقتی منحنی تقاضا افقی ∞=‪E‬‬

‫تقاضا واکنشی به قیمت ندارد‬

‫براساس مقدار کشش قیمتی تقاضا‪ ،‬تقاضا ها را به پنج دسته کامالً غیر االستیک‪ ،‬نسبتاً غیر االستیک‪ ،‬دارای‬
‫کشسانی واحد‪ ،‬نسبتاً االستیک و کامالً االستیک دسته بندی میکنند‪.‬‬

‫𝑝 𝑞∆‬
‫= )𝑞(𝑒‬ ‫×‬
‫𝑞 𝑝∆‬
‫توصیف شرایط‬ ‫ارزش‬
‫کامالً غیر االستیک‬ ‫‪𝑒(𝑞) = 0‬‬
‫نسبتاً غیر االستیک‬ ‫‪−1 < 𝑒(𝑞) < 0‬‬
‫االستیک واحد‬ ‫‪𝑒(𝑞) = −1‬‬
‫نسبتاً االستیک‬ ‫‪−∞ < 𝑒(𝑞) < −1‬‬
‫کامالً االستیک‬ ‫∞‪𝑒(𝑞) = −‬‬

‫‪ ‬عوامل مؤثر بر کشش تقاضا‬

‫‪ )1‬هر چه تعداد جانشینهای کاالیی بیشتر باشد‪ ،‬کشش قیمتی آن نیز بیشتر است؛ زیرا افزایش قیمت‬
‫کاالیی که جانشینهای زیادی دارد‪ ،‬مصرفکننده را به مصرف کاالی جانشین ترغیب میکند‪ .‬مثالً آب‬
‫معدنیهایی با مارکهای متفاوت‪ ،‬کشش قیمتی زیادی دارند‪ .‬با افزایش قیمت یک مارک‪ ،‬مصرفکننده‬
‫مارک دیگر را جانشین میکند‪.‬‬
‫‪ )2‬هر چه سهم بیشتری از درآمد فرد صرف کاالیی شود‪ ،‬کشش تقاضای آن بیشتر میشود‪ .‬مثالً فرد به تغییر‬
‫قیمت کاالیی که بخش کوچکی از درآمد او را به خود اختصاص میدهد ‪-‬مانند نمک‪ -‬نسبت به کاالیی‬
‫که بخش بزرگی از درآمد او را به خود اختصاص میدهد ‪-‬مانند اجاره خانهاش‪ -‬حساسیت کمتری نشان‬
‫میدهد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ )3‬هرچه تعداد کاربردهای یک کاال بیشتر باشد کشش قیمتی آن نیز بیشتر خواهد بود‪ .‬افزایش قیمت کاالیی‬
‫مانند آلومینیوم که کاربردهای متعددی دارد سبب میشود تا از آن در موارد کماهمیتتر کمتر استفاده‬
‫شود‪.‬‬
‫‪ )4‬برای هر کاال هر چه قیمت کمتر باشد واکنش مصرفکننده نسبت به تغییرات قیمت و کشش کاال کمتر‬
‫است‪.‬‬
‫‪ )5‬هر چه طول دوره زمانی تصمیمگیری بیشتر باشد‪ ،‬کشش تقاضا بیشتر خواهد شد؛ زیرا امکان یافتن‬
‫کاالهای مشابه و جانشین در بلندمدت افزایش خواهد یافت‪.‬‬

‫‪ ‬تحلیل رابطه بین ‪1 TR‬و قیمت در دامنههای االستیک‪ ،‬غیر االستیک و االستیک واحد‬

‫‪ ‬تابع تقاضای خطی 𝒑𝜷 ‪(𝜷 > 𝟎) 𝒒 = 𝜶 −‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪Non-Elastic Zone‬‬

‫‪Elastic Zone‬‬

‫𝑝𝛽 ‪𝑞 = 𝛼 −‬‬
‫‪Unit elastic‬‬

‫𝛼‬ ‫‪Q‬‬
‫‪2‬‬
‫‪P‬‬

‫‪𝛼2‬‬
‫𝛽‪4‬‬
‫𝛼‬ ‫‪1‬‬
‫= )𝑞(𝑥 = 𝑅𝑇‬ ‫‪𝑞 − 𝑞2‬‬
‫𝛽‬ ‫𝛽‬

‫𝛼‬
‫‪Q‬‬
‫‪2‬‬

‫اثبات چگونگی تشخیص ‪: Elastic Zone‬‬

‫𝛼‬ ‫𝛼‬
‫⇒ ‪|𝑒(𝑞)| > 1 ⇒ 𝑒(𝑞) < −1 ⇒ 1 − < −1‬‬ ‫<𝑞‬
‫𝑞‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Total Revenue‬‬

‫‪3‬‬
 ‫اثبات چگونگی تشخیص ‪: Non-Elastic Zone‬‬
‫𝛼‬ ‫𝛼‬
‫⇒ ‪|𝑒(𝑞)| < 1 ⇒ 𝑒(𝑞) > −1 ⇒ 1 − > −1‬‬ ‫>𝑞‬
‫𝑞‬ ‫‪2‬‬

‫اثبات چگونگی تشخیص ‪: Unit Elastic‬‬

‫𝛼‬ ‫𝛼‬
‫⇒ ‪|𝑒(𝑞)| = 1 ⇒ 𝑒(𝑞) = −1 ⇒ 1 − = −1‬‬ ‫=𝑞‬
‫𝑞‬ ‫‪2‬‬

‫نتیجه‪:‬‬

‫با کاهش قیمت در محدودهی االستیک‪ TR ،‬افزایش مییابد اما در دامنه غیر االستیک با کاهش قیمت ‪TR‬‬
‫کاهش مییابد‪ .‬ماکسیمم مقدار ‪ TR‬زمانی رخ میدهد که ‪ |𝑒(𝑞)| = 1‬باشد‪.‬‬

‫‪ ‬تابع تقاضای نمایی 𝜷‪(𝜷 > 𝟎) 𝒒 = 𝜶 𝒑−‬‬

‫تابع تقاضای نمایی به شکل زیر است‪:‬‬

‫‪P‬‬

‫𝛽‪𝑞 = 𝛼 𝑝−‬‬

‫‪Q‬‬

‫با توجه به اینکه )‪ e(q‬در تابع تقاضای نمایی برابر با مقدار ثابت ‪ – β‬است برای تشخیص االستیک‪ ،‬غیر‬
‫االستیک و االستیک برای این تابع تقاضا داریم‪:‬‬
‫‪β>1‬‬ ‫𝑐𝑖𝑡𝑠𝑎𝑙𝐸‬

‫‪|𝑒(𝑞)| = β‬‬ ‫‪β=1‬‬ ‫‪Unit Elastic‬‬

‫‪{0 < β < 1‬‬ ‫𝑐𝑖𝑡𝑠𝑎𝑙𝐸 𝑛𝑜𝑁‬

‫الف) شرایطی که 𝟏 = ‪ β‬و تابع تقاضا االستیک واحد باشد‬

‫با توجه به اینکه 𝛼 = ‪ 𝑇𝑅 = 𝑥(𝑞) = 𝛼 × 𝑞 0‬چون )𝑞(𝑥 به 𝑞 وابسته نیست نمودار زیر را خواهیم‬
‫داشت‪:‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪P‬‬
‫𝛼 = )𝑞(𝑥 = 𝑅𝑇‬

‫𝛼‬

‫‪Q‬‬
‫نتیجه‪ :‬با کاهش یا افزایش قیمت درآمد یا 𝑅𝑇 ثابت هست‪.‬‬

‫ب) شرایطی که 𝟏 > ‪ β‬و تابع تقاضا االستیک باشد‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫فرض کنید ‪ β = 2‬است‪ ،‬با توجه به اینکه 𝑞𝛼√ = ‪ 𝑇𝑅 = 𝑥(𝑞) = 𝛼 2 × 𝑞 2‬نمودار زیر را خواهیم‬
‫داشت‪:‬‬

‫‪P‬‬

‫𝑞𝛼√ = )𝑞(𝑥 = 𝑅𝑇‬

‫‪Q‬‬
‫نتیجه‪ :‬با کاهش قیمت درآمد یا 𝑅𝑇 افزایش مییابد‪.‬‬

‫ج) شرایطی که 𝟏 < ‪ 𝟎 < β‬و تابع تقاضا غیر االستیک باشد‬
‫‪1‬‬
‫‪1− 1‬‬
‫‪𝛼2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑞 × 𝛼 = )𝑞(𝑥 = 𝑅𝑇 نمودار زیر را خواهیم‬ ‫‪2‬‬ ‫=‬ ‫فرض کنید = ‪ β‬است‪ ،‬با توجه به اینکه‬
‫𝑞‬ ‫‪2‬‬
‫داشت‪:‬‬

‫‪P‬‬

‫‪𝛼2‬‬
‫= )𝑞(𝑥 = 𝑅𝑇‬
‫𝑞‬

‫‪Q‬‬
‫نتیجه‪ :‬با کاهش قیمت درآمد یا 𝑅𝑇 کاهش مییابد‪.‬‬

‫‪ ‬منبع‬

‫‪https://en.wikipedia.org/wiki/Price_elasticity_of_demand‬‬
‫‪5‬‬