bµi th¬ ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ - huy cËn

1 - T¸c gi¶:
- Tªn ®Çy ®ñ lµ Cï Huy CËn (1919 - 2005), quª: lµng ¢n Phó, huyÖn Vô Quang (tríc ®©y lµ huyÖn H¬ng
S¬n, sau lµ §øc Thä), tØnh Hµ TÜnh.
2 - Bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸”:
a - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c:
- Bµi th¬ ®îc viÕt n¨m 1958 sau chuyÕn ®i thùc tÕ dµi ngµy ë vïng má Qu¶ng Ninh, in trong tËp th¬
“Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng” (1958).
- Bµi th¬ ra ®êi trong kh«ng khÝ miÒn B¾c ®ang bíc vµo c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· h«Þi kh¾p
n¬i ®ang hµo høng thi ®ua x©y dùng cuéc sèng míi.
b -Chñ ®Ò bµi th¬:
Bµi th¬ miªu t¶ hµnh tr×nh mét chuyÕn ra kh¬i ®¸nh c¸ cña ngêi d©n chµi tõ hoµng h«n ®Õn b×nh minh
ca ngîi vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vò trô vµ con ngêi lao ®éng trong sù hoµ hîp, ®ång thêi thÓ hiÖn niÒm vui,
niÒm tù hµo cña nhµ th¬ tríc ®Êt níc vµ cuéc sèng.
c -M¹ch c¶m xóc, bè côc cña bµi th¬:
- Bµi th¬ ®îc bè côc theo hµnh tr×nh cña chuyÕn ra kh¬i cña ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸:
+ 2 khæ th¬ ®Çu: c¶nh ra kh¬i vµ t©m tr¹ng n¸o níc cña con ngêi
+ 4 khæ th¬ tiÕp theo: c¶nh ®¸nh c¸ ®ªm trªn biÓn
+ Khæ th¬ cuèi c¶nh ®oµn thuyÒn trë vÒ vµo lóc b×nh minh
- Víi bè côc nh trªn, bµi th¬ ®· t¹o ra mét khung c¶nh kh«ng gian vµ thêi gian rÊt ®¸ng chó ý: kh«ng gian
réng lín bao la víi mÆt trêi, m©y, biÓn giã, tr¨ng sao…; thêi gian lµ nhÞp tuÇn hoµn cña thiªn nhiªn vò trô tõ
lóc hoµng h«n ®Õn b×nh minh còng lµ thêi gian cña chuyÕn ra kh¬i råi trë vÒ cña ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸:
mÆt trêi xuèng biÓn, c¶ ®Êt trêi vµo ®ªm, tr¨ng lªn cao, ®ªm thë, sao lïa…råi sao mê, mÆt trêi ®éi biÓn nh«
lªn trong mét ngµy míi. §iÓm nhÞp thêi gian cho c«ng viÖc cña ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ lµ nhÞp tuÇn hoµn cña
thiªn nhiªn, vò trô.
d - Kh¸i qu¸t nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña bµi th¬:
- Bµi th¬ ®îc viÕt theo thÓ th¬ 7 ch÷, c¸ch gieo vÇn kh¸ linh ho¹t, c¸c vÇn b»ng xen víi vÇn tr¾c, vÇn liÒn
xen víi vÇn c¸ch. vÇn tr¾c t¹o nªn søc déi, søc m¹nh, vÇn b»ng t¹o sù vang xa, bay bæng. Th¬ b¶y ch÷ nhng
nhÞp ®iÖu còng linh ho¹t, nhÞp nhµng (do c¸ch gieo vÇn).
- ¢m ®iÖu bµi th¬ kháe kho¾n, s«i næi, ph¬i phíi bay bæng ( gãp phÇn t¹o nªn giäng ®iÖu Êy lµ do c¸c yÕu
tè: lêi th¬, vÇn, nhÞp…); lêi th¬ dâng d¹c, ®iÖu th¬ nh khóc h¸t say mª, hµo høng, ph¬i phíi.
- Bè côc m¹ch l¹c, hîp lÝ ( ®· nªu ë phÇn c)
- Bµi th¬ lµ sù kÕt hîp cña hai nguån c¶m høng: c¶m høng vÒ thiªn nhiªn vò trô vµ c¶m høng l·ng m¹n vÒ lao
®éng. H×nh ¶nh th¬ ®Ñp ®îc s¸ng t¹o b»ng bót ph¸p l·ng m¹n bay bæng, giµu liªn tëng, tëng tîng.
e - Ph©n tÝch bµi th¬:
(1)- Hai khổ thơ đầu: Vẽ ra bức tranh cảnh ra khơi trong buổi hoàng hôn thật huy hoàng tráng lệ, đầy
sức sống, khí thế ra khơi náo nức phơi phới:
* Khổ thơ đầu:
+ Hai câu thơ đầu:
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa
- Hình ảnh so sánh "mặt trời "như"hòn lửa" -> Diển tả được ánh sáng chan hòa , nét rực rỡ của mặt trời gợi
lên bức tranh hoàng hôn huy hoàng tráng lệ , không buồn không ảm đạm
- Hình ảnh nhân hóa "sóng cài then", "đêm sập cửa" -> Gợi ra một không gian vừa rộng lớn vừa gần gũi với
con người. Trong hình ảnh liên tưởng này vũ trụ như một ngôi nhà lớn, màn đêm như cánh cửa khổng lồ, còn
nhưng đợt sóng biển là những chiếc then cài vào cánh cửa màn đêm
=> Hai câu thơ làm hiện lên bức tranh cảnh biển lúc hoàng hôn huy hoàng, tráng lệ, vừa rộng lớn lại vừa
gần gũi với con người.
+ Hai câu tiếp theo:
Đoàn thuyền đânh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi
- Từ "đoàn thuyền"gợi ra sức mạnh của không khí làm ăn tập thể, khí thế ra khơi phơi phới mạnh mẽ
- Từ "lại" diễn tả nhịp điệu lao động của người ngư dân đã thành nếp ổn định , cứ vào thời điểm ấy , khi mặt
trời xuống biển đoàn thuyền lại ra khơi , bắt đầu một "ngày" lao động mới.

1
- Hình ảnh hoán dụ "câu hát căng buồm cùng gió khơi". Câu hát là niềm vui phấn chấn của người lao động
như có một sức mạnh vật chất cùng với ngọn gió làm căng buồm cho con thuyền lướt nhanh ra khơi . Tác giả
đã tạo ra hình ảnh khỏe , lạ mà thật. Gắn kết với 3 sự vật: cánh buồm, câu hát , gió biển gợi lên hình ảnh đẹp
thơ mộng
=> Hai câu thơ làm hiện lên khí thế ra khơi mạnh mẽ , hào hứng , phấn chấn
* Khổ thơ thứ hai: Câu hát của người ngư dân ra khơi cầu cho biển lặng sóng êm, câu hát ngợi ca biển quê
hương giàu đẹp:
Hát rằng:cá bạc biển đông lặng
Cá thu biển đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi
- Hình ảnh ẩn dụ "cá bạc"
- Hình ảnh so sánh "cá thu"như "đoàn thoi"
- Hình ảnh nhân hóa"dệt lưới"
Những hình ảnh này ngợi ca biển cả giàu có và cho thấy tình yêu lao động, tinh thần lạc quan phơi phới của
người lao động
=>Khổ thơ diễn tả tâm trạng hân hoan náo nức của người ngư dân , làm cho khung cảnh ra khơi chàn
đầy hứng khởi lạc quan . Khúc hát gọi cá dệt lưới của người dân chài chất thơ, chất nhạc bay bổng, họ cất
cao tiến hát cầu cho biển lặng sóng êm tìm được luồng cá .
(2)- Bốn khổ tiếp theo :Miêu tả cảnh lao động, đánh cá đêm trăng trên biển:
* Khổ thơ thứ 3:
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lưới giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng
- Hình ảnh ẩn dụ "buồm trăng"->Trăng nhuộm vàng cánh buồm tưởng như cánh buồm được dệt bằng ánh
trăng vàng , sáng đầy sức sống, lãng mạn bay bổng.
- Bút pháp khoa trương phóng đại (phép nói quá) , cảm hứng lãng mạn về lao động làm cho con thuyền vốn
nhỏ bé bỗng trở nên to lớn , kì vĩ khổng lồ hòa nhập với kích thước của thiên nhiên vũ trụ .
- Từ "lướt"diễn tả tốc độ của con thuyền và tư thế của con người lồng lộng giữa thiên nhiên biển trời hăng say
lao động với ước mơ bay bổng hòa cùng với thiên nhiên.
- Hình ảnh "dò bụng biển", "dàn đan thế trận" gợi lên sự khéo léo và sức mạnh của con người trong công cuộc
chinh phục thiên nhiên.
=> Vẽ lên bức tranh đoàn thuyền lướt sóng ra khơi vừa hùng tráng vừa thơ mộng, mạnh mẽ đầy sức sống,
con người vừa khéo léo như nghệ sĩ, vừa có tâm hồn phóng khoáng, dũng cảm chinh phục biển khơi.
* Khổ thơ thứ 4:
Cá nhụ , cá chim cùng cá đé
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng
\ Cái đuôi em vẫy trăng vàng chóe
Đêm thở:sao lùa nước Hạ Long
- Phép liệt kê "Cá nhụ , cá chim cùng cá đé", liệt kê các loại cá quý hiếm ->Ngợi ca ngợi sự giàu có của tài
nguyên biển nước ta.
- Hình ảnh ẩn dụ "đuốc đen hồng" và từ láy "lấp lánh"-> Gợi lên nét đẹp huyền ảo của biển, của cá dưới ánh
trăng, hình ảnh thơ có vẻ đẹp của bức tranh sơn mài lung linh, huyền ảo.
- Phép nhân hóa:gọi cá là "em", "Đêm thở…" biển như một sinh thể có nhịp thở ->Làm cho thiên nhiên gần lại
với con người. Biển hiền hòa nhường bước cho con người.
=>Biển cả giàu đẹp , sống động điểm tô cho bức tranh lao động rực rỡ. Ca ngợi một bức tranh thiên
nhiên , biển cả đêm trăng lộng lẫy chan hòa ánh sáng , màu sắc của trăng của cá như bức tranh sơn mài
khảm trai lấp lánh thể hiện tình yêu thiên nhiên, tự hào về sự giàu đẹp của biển quê hương..
* Khổ thơ thứ 5:
Ta hát bài ca gọi cá vào
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao
Biển cho ta cá như lòng mẹ
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào

2
- Cảm hứng lãng mạn bao trùm cả đoạn thơ, trí tưởng tượng bay bổng, tác giả sáng tạo những hình ảnh thơ
đẹp, tăng chất thơ cho lao động, biến công việc lao động nặng nhọc thành niềm vui, nên thơ: người ngư dân
hát gọi cá , cùng tham gia vào công việc đánh cá của con người còn có vầng trăng gõ thuyền xua cá vào lưới.
-> Hình ảnh thơ thể hiện ước mơ bay bổng hòa cùng với thiên nhiên.
- Hình ảnh so sánh"Biển cho ta cá như lòng mẹ"-> Gợi lên mối quan hệ gắn bó ngàn đời với biển khơi, biển là
nguồn sống của ngư dân, người dân gắn bó, biết ơn biển , tự hào về biển.
= > Khổ thơ thứ 5 gợi lên sự giao hòa thân thiết , ưu ái của con người với biển quê hương, tự hào về biển
quê hương.
* Khổ thơ thứ 6:
Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vẩy bạc đuôi vàng lóe dạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng
- Hình ảnh"sao mờ"-> Gợi tả khung cảnh của thiên nhiên: trời đang sáng dần , bình minh đang đến.
- Hình ảnh hoán dụ "vẩy bạc" , "đuôi vàng"->Gợi màu sắc sáng đẹp, gợi sự quý giá giàu có của biển ban tặng
cho những con người cần cù , dũng cảm.
- Hình ảnh"ta kéo xoăn tay"-> giàu giá trị tạo hình đăc tả động tác kéo lưới khỏe và đẹp của người ngư dân,
bắp thịt của người ngư dân cuộn lên rắn chắc , làm hiện lên hình ảnh của người lao động với vẻ đẹp cường
tráng
- Hình ảnh ẩn dụ"chùm cá nặng"->Gợi ra những mẻ lưới đầy ắp cá, những thành quả xứng đáng của người lao
động.
-Từ "lóe"->Miêu tả những con cá nhảy nhót trong mẻ lưới , vừa gợi lên màu sắc rực rỡ của vảy bạc,đuôi lấp
lánh trước bình minh, nhịp điệu lao động hối hả khẩn trương, niềm vui , hạnh phúc của người ngư dân trong
thời điểm đón nhận thành quả của mình
=>Khổ thơ 6 làm hiện lên hình ảnh của người lao động với vẻ đẹp cường tráng , nhịp điệu lao động hối
hả , niềm vui trước những thành quả lao động của chính họ.
*Khổ cuối: Làm hiện lên bức tranh đoàn thuyền đánh cá trở về trong tư thế chiến thắng:
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
- Hình ảnh mặt trời và câu hát được lặp lại ->Tạo kết cấu đầu cuối tương ứng, diễn tả nhịp điệu tuần hoàn của
thiên nhiên vũ trụ, hình ảnh mặt trời nói về hành trình của đoàn thuyền, vòng tuần hoàn của thời gian.
- Hình ảnh nhân hóa"đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời"->Dựng lên khung cảnh kì vĩ của một cuộc chạy đua
giữa con người với thiên nhiên vũ trụ và con người đã thắng. Hình ảnh thơ ngợi ca vẻ đẹp của con người, vẻ
đẹp của tầm vóc lớn lao sánh ngang tầm vũ trụ, vẻ đẹp của tư thế làm chủ thiên nhiên vũ trụ của người lao
động.
- "Mặt trời đội biển"cũng là hình ảnh nhân hóa->Miêu tả chính xác hình ảnh mặt trời từ từ nhô lên từ biển cả,
mặt trời đội biển nhô màu mới , "màu mới"-> màu của bình minh ngày mới đang đến, còn có thể hiểu nhà thơ
muốn nói đến màu của cuộc sống mới đang lên.
- Câu thơ cuối "Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi"->Gợi ra hình ảnh của khung cảnh lao động đạt kết quả ,
đoàn thuyền trở về trong bình minh rạng rỡ, trong tư thế chiến thăng huy hoàng, lời thơ thấm đẫm cảm hứng
lãng mạn thể hiện niềm vui, niềm lạc quan, niềm tự hào về con người và đất nước trước cuộc sống mới.
(Khổ thơ cuối khép lại bài thơ khắc họa nét khỏe khoắn, vẻ đẹp trong tư thế chiến thắng của người dân
chài trong công việc lao động chinh phục biển khơi.Vẫn là tiếng hát khoẻ khoắn của ngư dân dạn dày
sông nước đang vươn lên làm chủ cuộc đời .Tiếng hát hoà trong gió ,thổi căng buồm đưa đoàn người ra
khơi đêm trước nay lại cùng đoàn thuyền đầy ắp cá hân hoan về bến . Hình ảnh “đoàn thuyền chạy đua
cùng mặt trời” rất thực mà cũng rất hào hùng .Nó phản ánh một thói quen lâu đời của ngư dân là đưa cá
về bến trước khi trời sáng đồng thời cũng hàm ý nói lên khí thế đi lên mạnh mẽ của họ trong công cuộc
xây dựng đất nước. Hoà cùng niềm vui to lớn của mọi người ,nhà thơ chắp cánh cho trí tưởng tượng của
mình bay bổng . Đoàn thuyền đi trên biển , giữa màu hồng rạng rỡ tinh khôi và ánh mặt trời phản chiếu
trong muôn ngàn mắt cá khiến nhà thơ liên tưởng đến hàng ngàn những mặt trời nhỏ xíu đang toả rạng
nềm vui .Đến đây bức tranh biển cả ngập tràn màu sắc tươi sáng và ăm ắp chất sống trong từng dáng hình
từng đường nét của cảnh, của người). 

Bài tập về nhà:

3
 BT1: Ph©n tÝch c¸c biÖn ph¸p tu tõ trong ®o¹n th¬ sau:
C¸ nhô c¸ chim cïng c¸ ®Ð
..........................................
§ªm thë: sao lïa níc H¹ Long
BT2: Cã ý kiến nhËn xÐt r»ng bµi th¬ lµ bµi ca l¹c quan cña ngêi lao ®éng míi. ý kiÕn cña em nh thÕ
nµo?

THAM KHẢO:
(1) - C¶m nhËn cña em vÒ bài th¬ "Đoàn thuyền đánh cá"
Huy Cận là nhà thơ thuộc thế hệ trưởng thành trong phong trào Thơ mới. Sau Cách mạng tháng Tám ông
lại chuyển dòng hòa nhập với cuộc sống mới của nhân dân với những vần thơ đầy hứng khởi ca ngợi cuộc
sống và con người lao động. Bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” ®îc viÕt n¨m 1958 in trong tËp th¬ “Trêi mçi
ngµy l¹i s¸ng” (1958). Bµi th¬ là kết quả của chuyến đi thực tế dài ngày ở vùng mỏ Hòn Gai Quảng Ninh ,
theo Xu©n DiÖu, ®ã lµ “ mãn quµ cña vïng má Hßn Gai, CÈm Ph¶ cho vµo tói th¬ Huy CËn”. Trong bµi
th¬, sù giao thoa gi÷a c¶m høng vÒ thiªn nhiªn vò trô vµ c¶m høng l·ng m¹n vÒ lao ®éng ®· t¹o nªn bøc tranh
®Ñp vÒ cuéc sèng míi ë miÒn B¾c trong thêi k× x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Bài thơ miêu tả một chuyến ra
khơi và trở về của đoàn thuyền đánh cá, qua đó ca ngợi biển cả giàu đẹp, ngợi ca nhiệt tình lao động vì sự giàu
đẹp của đất nước của những người lao động mới, thể hiện niểm vui, niềm tin, niềm tự hào của nhà thơ trước
cuộc sống mới .
Bài thơ "Đoàn thuyền đánh cá" là khúc tráng ca ca ngợi cuộc sống của người lao động trong một tư thế
mới, tư thế làm chủ cuộc đời. Giọng thơ hào hùng sảng khoái, âm hưởng khỏe khoắn, sôi nổi, phơi phới bay
bổng . Lời thơ dõng dạc, điệu thơ như khúc hát say mê hào hứng khắc họa những hình ảnh đẹp về thiên nhiên
và con người. Bài thơ được bố cục theo hành trình của một chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Điểm
nhịp thời gian cho đoàn thuyền đánh cá là nhịp tuần hoàn của thiên nhiên vũ trụ.
Hai khổ thơ đầu của bài thơ mở ra bức tranh cảnh ra khơi thật đẹp, một khí thế ra khơi hào hứng
phấn chấn của những con người "Tập làm chủ, tập làm người xây dựng/ Dám vươn mình cai quản cả
thiên nhiên". Khi mặt trời xuống biển người ngư dân lên đường bắt đầu một ngày lao động mới của mình.
Cảnh biển lúc hoàng hôn được miêu tả rộng lớn tráng lệ nhưng cũng gần gũi với con người:
Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Có nhiều người thắc mắc biển miền Bắc nước ta là biển đông, mặt trời thì lặn ở phía tây vậy sao nhà thơ
Huy Cận lại có thể viết "mặt trời xuống biển"? Thực ra đây là một quan sát và miêu tả thú vị của nhà thơ khi
đứng trên con thuyền hoặc từ một hòn đảo vào lúc hoàng hôn nhìn về phía tây , qua một khoảng biển thì thấy
mặt trời xuống biển.
Cũng là miêu tả cảnh hoàng hôn trên sông nước, trong bài thơ "Tràng giang" được viết năm 1939, khung
cảnh hoàng hôn thật ảm đạm chứa đựng nỗi buồn, nỗi lòng cô đơn bơ vơ, thiên nhiên rộng lớn choán ngợp đối
lập với con người:
Sãng gîn trµng giang buån ®iÖp ®iÖp
Con thuyÒn xu«i m¸i níc song song
ThuyÒn vÒ níc l¹i sÇu tr¨m ng¶
Cñi mét cµnh kh« l¹c mÊy dßng
................................................
N¾ng xuèng, trêi lªn s©u chãt vãt
S«ng dµi, trêi réng, bÕn c« liªu
Bức tranh hoàng hôn trên biển trong bài thơ " Đoàn thuyền đánh cá" được vẽ bằng nét bút lãng mạn phóng
khoáng bay bổng với những so sánh liên tưởng thú vị. Hoàng hôn không buồn, không ảm đạm mà tráng lệ rực
sáng nhờ hình ảnh so sánh "Mặt trời xuống biển như hòn lửa". Vũ trụ như một ngôi nhà lớn với màn đêm
buông xuống là tấm cửa khổng lồ, những lượn sóng biển lướt qua là những chiếc then cài vào cánh cửa màn
đêm. Phép nhân hóa " Sóng đã cài then, đêm sập cửa" tạo nên hình ảnh thơ đẹp, giàu liên tưởng gợi ra một
không gian biển cả rộng lớn tráng lệ sống động không rợn ngợp mà gần gũi, hiền hòa. Thiên nhiên vũ trụ với
những động tác vận động đi vào trạng thái nghỉ ngơi " sập cửa", "cài then", tắt lửa, còn con người lại bắt đầu
một cuộc lên đường:
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi
Kh«ng ph¶i tõng con thuyÒn lÎ tÎ ra kh¬i mµ lµ c¶ mét ®oµn thuyÒn. §ã lµ h×nh ¶nh chøa ®Çy søc m¹nh
cña kh«ng khÝ lµm ¨n tËp thÓ khi miÒn B¾c bíc vµo c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Một khí thế
4
khẩn trương mạnh mẽ bao trùm toàn cảnh. Những người dân chài ào xuống đẩy thuyển ra khơi. Ch÷ “l¹i”
trong c©u th¬ nãi lªn nhÞp sèng quen thuéc cña ngêi d©n chµi. Ngµy nµo còng thÕ cø vµo thêi ®iÓm Êy, khi
hoµng h«n bu«ng xuèng lµ ngêi ng d©n ra kh¬i. NhÞp sèng ®· thµnh nÕp, quen thuéc, æn ®Þnh. Ngêi d©n
ra kh¬i trong niÒm vui phÊn chÊn ngËp trµn c¶ thiªn nhiªn vò trô “C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i”. C©u
h¸t lµ niÒm vui, sù phÊn chÊn cña ngêi lao ®éng nh ®· cã mét søc m¹nh vật chất cùng với gió c¨ng buåm
®Èy thuyÒn ra kh¬i. Nhµ th¬ ®· s¸ng t¹o mét h×nh ¶nh kháe, l¹ mµ thËt tõ sù g¾n kÕt ba sù vËt: c©u h¸t,
c¸nh buåm, giã biÓn. H×nh ¶nh đẹp, lãng mạn nµy ®· gîi nhiÒu liªn tëng. C©u h¸t cña ngêi ng d©n cÊt lªn
trong ®ªm t¨ng thªm chÊt th¬ vèn cã cña lao ®éng. Xa kia ra kh¬i ngêi ng d©n cßn ph¶i víng bËn biÕt bao
nçi lo l¾ng: nµo lµ b·o tè còn biết bao nguy hiểm đang rình rập họ. H¬n n÷a c«ng viÖc ®¸nh b¾t ban ®ªm
xa bê thËt ch¼ng dÔ dµng g×. Cßn b©y giê ngêi ng d©n ra kh¬i trong niÒm h©n hoan, ngËp trµn c©u h¸t
bëi hä ®· lµm chñ biÓn kh¬i, lµm chñ thiªn nhiªn vò trô, lµm chñ cuéc sèng cña hä.
Người dân chài cất cao khúc hát cầu cho biển lặng sóng êm, tìm được luồng cá, khúc hát gọi cá dệt lưới. Chất
thơ, chất nhạc bay bổng làm cho khung cảnh ra khơi tràn đầy hứng khởi lạc quan. Phép so sánh, ẩn dụ nhằm
ca ngợi biển cả quê hương thật đẹp thật giàu với những luồng cá " như đoàn thoi"dệt thành những "luồng
sáng" rực rỡ biển khơi. Khúc hát ra khơi cho thấy tình yêu lao động, tinh thần lạc quan phơi phới của
người lao động.
Cả một đêm đoàn thuyền đánh cá trên biển được nhà thơ miêu tả qua bốn khổ thơ tiếp theo. C¶m høng
l·ng m¹n vÒ lao ®éng gióp nhµ th¬ ph¸t hiÖn vÎ ®Ñp cña c¶nh ®¸nh c¸ ®ªm tr¨ng gi÷a biÓn kh¬i trong
niÒm vui ph¬i phíi, kháe kho¾n cña nh÷ng con ngêi lao ®éng lµm chñ. NhÞp th¬ tr«i ch¶y, gieo vÇn rÊt
linh ho¹t, h×nh ¶nh th¬ ®Ñp mang phong vÞ cæ ®iÓn nhng bay bæng, giµu liªn tëng, tëng tượng vẽ lên bức
tranh đoàn thuyền lướt sóng ra khơi vừa hùng tráng vừa thơ mộng:
ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng
Lít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng
Ra ®Ëu rÆm xa dß bông biÓn,
Dµn ®an thÕ trËn líi v©y gi¨ng.
Con thuyÒn cña ngêi ng d©n lít ®i gi÷a trêi biÓn bao la kho¸ng ®¹t. Tr¨ng nhuém vµng c¸nh buåm tëng
nh c¸nh buåm dÖt b»ng ¸nh tr¨ng vµng s¸ng. “Buåm tr¨ng” lµ h×nh ¶nh Èn dô võa mang nÐt cæ kÝnh mît
mµ cña cæ thi, võa lµ s¶n phÈm cña hån th¬ l·ng m¹n dµo d¹t c¶m xóc tù hµo, niÒm vui niÒm tin tríc cuéc
sèng míi. Con thuyền có gió làm lái, có trăng làm buồm lướt đi phơi phới giữa biển trời. Tõ “lít” diÔn t¶ tèc
®é cña con thuyÒn vµ t thÕ cña con ngêi. Con người lồng lộng giữa thiên nhiên biển trời. Bót ph¸p khoa tr-
¬ng, phãng ®¹i, cảm hứng lãng mạn về lao động lµm cho con thuyÒn vèn nhá bÐ gi÷a biÓn kh¬i bçng trë
nªn to, réng, k× vÜ khæng lå phï hîp víi kÝch thíc cña thiªn nhiªn vò trô. Ngêi ng d©n h¨ng say lao ®éng với
ước mơ bay bổng hòa cùng với thiên nhiên, chinh phôc thiên nhiên “dµn ®an thÕ trËn”. Người dân chài vừa
khéo léo như người nghệ sĩ, vừa dũng cảm như những chiến binh chinh phục biển cả. NÕu nh xa kia thiªn
nhiªn vò trô rîn ngîp lµm cho con ngêi thÊy nhá bÐ c« ®¬n th× giê ®©y con ngêi vµ thiªn nhiªn hßa hîp, biÓn
c¶ nhêng bíc cho con ngêi. Ngêi lao ®éng lµm chñ cã tÇm vãc lín ngang tÇm vò trô.
Con ngêi phÊn khëi cßn biÓn ®ªm th× léng lÉy chan hßa ¸nh s¸ng mµu s¾c cña tr¨ng, cña sao, cña c¸
nh bøc tranh s¬n mµi kh¶m trai lÊp l¸nh. BiÓn c¶ quª h¬ng giµu ®Ñp biÕt bao:
C¸ nhô c¸ chim cïng c¸ ®Ð,
C¸ song lÊp l¸nh ®uèc ®en hång,
C¸i ®u«i em quÉy tr¨ng vµng chãe.
§ªm thë: sao lïa níc H¹ Long.
PhÐp liÖt kª mµ kh«ng kh« khan vÉn gi÷ ®îc nhÞp th¬ nhÞp nhµng, lÖt kª c¸c loµi c¸ quý hiÕm ®Òu cã ë
biÓn ViÖt Nam nh»m ngîi ca sù giµu cã cña tµi nguyªn biÓn. BiÓn kh«ng chØ giµu cã mµ cßn ®Ñp n÷a.
Con c¸ song lµ nÐt vÏ tµi hoa cña nhµ th¬ Huy CËn. V¶y c¸ ®en hång lÊp l¸nh ph¶n chiÕu ¸nh tr¨ng “vµng
chãe” thµnh “®uèc ®en hång”. H×nh ¶nh Èn dô ®éc ®¸o nµy gîi lªn nÐt ®Ñp huyÒn ¶o cña biÓn , cña c¸ d-
íi ¸nh tr¨ng. C¸ ®îc gäi lµ “em”, biÓn nh mét sinh thÓ khæng lå cã nhÞp thë. PhÐp nh©n hãa ®· lµm cho
thiªn nhiªn gÇn l¹i víi con ngêi, thế giới tự nhiên sinh động kì thú. BiÓn c¶ kh«ng gÇm ró thÐt gµo, kh«ng gäi
gi«ng gäi b·o mµ thËt hiÒn hßa. H×nh ¶nh th¬ ®Ñp giµu liªn tëng ®em ®Õn cho ngêi ®ọc sù tëng tîng lÝ
thó. Thñy triÒu d©ng lªn h¹ xuèng lµm thành nhÞp thë cña ®ªm; vÇng tr¨ng chiÕu s¸ng v»ng vÆc, ¸nh tr¨ng
táa xuèng lÊp l¸nh trªn mÆt biÓn nh nh÷ng ®èm sao lïa níc biÓn. Nhµ v¨n NguyÔn Tu©n khi miªu t¶ con
s«ng §µ ban ®ªm còng cã h×nh ¶nh ®Ñp t¬ng tù: ¸nh tr¨ng in mÆt níc lÊp l¸nh tëng nh “mu«n ngµn con ®om
®ãm ®ang ch©m löa cho sãng”. Lêi th¬ của Huy Cận më ra mét kh«ng gian kho¸ng ®¹t mªnh mang trµn
ngËp ¸nh s¸ng. Sù quan s¸t vµ miªu t¶ cña nhµ th¬ thËt tinh tÕ ®¸ng c¶m phôc.
C¶m høng lãng m¹n bao trïm bµi th¬ biÕn c«ng viÖc lao ®éng nÆng nhäc thµnh bµi ca ®Çy niÒm vui.
Con ngêi nhÞp nhµng cïng thiªn nhiªn. C¶nh ®¸nh c¸ trë nªn th¬ méng v× cã sù tham gia cña tr¨ng, sao:
5
 Ta h¸t bµi ca gäi c¸ vµo,
Gâ thuyÒn ®· cã nhÞp tr¨ng cao.
BiÓn cho ta c¸ nh lßng mÑ
Nu«i lín ®êi ta tù buæi nµo.
Ngêi h¸t gäi c¸, cßn “ Gâ thuyÒn ®· cã nhÞp tr¨ng cao”. C©u th¬ thÓ hiÖn niÒm say sa hµo høng íc m¬ bay
bæng cña ngêi lao ®éng muèn hßa hîp cïng thiªn nhiªn. H×nh ¶nh so s¸nh gîi c¶m “BiÓn cho ta c¸ nh lßng
mÑ” gîi lªn mèi quan hÖ g¾n bã ngµn ®êi cña con ngêi víi biÓn kh¬i. BiÓn lµ nguån sèng cña ng ®©n hä
g¾n bã vµ biÕt ¬n biÓn, tù hµo vÒ biÓn quª h¬ng. BiÓn kh«ng ®èi lËp víi con ngêi mµ thµnh bÌ b¹n th©n
thiÕt víi con ngêi.
Vò trô vËn hµnh theo vßng quay cña nã, trêi chuyÓn dÇn vÒ s¸ng, con ngêi ®· ®Õn lóc thu ho¹ch c¸, đây
là thời điểm hạnh phúc nhất của người ngư dân khi họ được thấy thành quả lao động của mình. “Sao mê, kÐo
líi kÞp trêi s¸ng/ Ta kÐo xo¨n tay chïm c¸ nÆng”. "Sao mờ" miêu tả thời điểm chuyển dần về sáng, bình minh
đến người ngư dân kéo lưới. Những mẻ lưới đầy ắp cá được kéo lên : “ Ta kéo xo¨n tay” thËt t¹o h×nh vµ gîi
c¶m. Lêi th¬ ®Æc t¶ ®éng t¸c kÐo líi kháe vµ ®Ñp. B¾p thÞt cña ng d©n cuén lªn khi kÐo líi. H×nh ¶nh
“chïm c¸ nÆng” lµ h×nh ¶nh Èn dô gîi ra nh÷ng mÎ líi ®Çy ¾p c¸. Nh÷ng con c¸ t¬i ngon nh¶y nhãt trong mÎ
líi v¶y cña nã ph¶n chiÕu ¸nh b×nh minh ®Õn: “V¶y b¹c ®u«i vµng lãe r¹ng ®«ng”. Từ "lóe" vừa miêu tả
những con cá nhảy nhót trong mẻ lưới vừa gợi lên màu sắc rực rỡ của cá vảy bạc, đuôi vàng lấp lánh dưới ánh
bình minh của ngày mới. Nô cêi m·n nguyÖn në trª m«i ngêi ng d©n. §©y lµ lóc h¹nh phóc nhÊt. ThËt “
kh«ng g× vui b»ng lao ®éng cã hiÖu qu¶”. C©u th¬ cuèi d·n ra nhÑ nhµng nh gi©y phót th th¸i cña ngêi lao
®éng.
Khổ thơ cuối khép lại bài thơ là cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong bình minh rạng rỡ, trong
tư thế chiến thắng huy hoàng:
Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.
Những hình ảnh câu hát, mặt trời trở lại trong khổ thơ này tạo nên kết cấu đầu cuối tương ứng cho bài thơ. Kết
cấu này thể hiện dụng ý của nhà thơ, nói đến nhịp tuần hoàn của thiên nhiên vũ trụ đồng thời thể hiện trọn vẹn
hành trình của một chuyến ra khơi của người dân chài. kết cấu trùng lặp như một điệp khúc ngân nga nhấn
mạnh niềm vui lao động làm giàu đẹp cho quê hương. Câu hát căng buồm đưa đoàn thuyền ra khơi và giờ đây
lại căng buồm đưa đoàn thuyền trở về. Nếu như ở khổ thơ đầu mặt trời xuống biển để nhường bước cho đoàn
thuyền ra khơi chinh phục biển cả thì ở khổ thơ này mặt trời đội biển đi lên chứng kiến thành quả lao động của
con người. "Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời". Con người chạy đua với thời gian, chạy đua với thiên
nhiên, trong cuộc đua này con người đã chiến thắng. Sau một đêm lao động vất vả như vậy nhưng sức người
vẫn dồi dào vẫn mạnh mẽ hăng say. Khi mặt trời đội biển đi lên thì đoàn thuyền đã cập bến với muôn triệu
mặt trời - mắt cá lấp lánh huy hoàng. Câu thơ sử dụng phép nhân hóa, bút pháp khoa trương phóng đại làm nổi
bật vẻ đẹp và sức mạnh của con người lao động trong sự hài hòa đẹp đẽ với thiên nhiên. Hình ảnh "màu mới"
có thể hiểu đó là màu của bình minh ngày mới dồng thời có thể hiểu theo nghĩa ẩn dụ đó là màu của cuộc sống
mới, màu huy hoàng của tương lai rực rỡ của đất nước trong bước chuyển mình đi lên. Lời thơ thấm đẫm cảm
hứng lãng mạn thể hiện niềm vui, niềm lạc quan, niềm tự hào về con người và đất nước. Bài thơ lặp lại nhiều
lần từ "hát" diễn tả niềm vui say lao động, niềm lạc quan của người ngư dân.
"Đoàn thuyền đánh cá " thật sự là bài ca lạc quan của người lao động mới. Bµi th¬ lµ khóc tr¸ng ca ca
ngîi cuéc sèng míi cña con ngêi lao ®éng lµm chñ. Bµi th¬ thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc s¾c cña phong c¸ch th¬
Huy CËn trªn con ®êng hßa nhËp c¸i t«i víi c¸i ta chung cña ®Êt níc. Bµi th¬ lÊp l¸nh m·i trong t©m trÝ ngêi
®äc h×nh ¶nh huy hoµng cña thuyÒn c¸ ®Çy ¾p vµ ©m vang m·i c©u h¸t c¨ng buåm ra kh¬i vµ c©u h¸t gäi
c¸ dÖt líi cña ngêi ng d©n cho ta thêm yêu cuộc sống.
(2) - Ph©n tÝch h×nh ¶nh con ngêi lao ®éng trong sù hµi hßa víi thiªn nhiªn:
Bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” ®îc viÕt n¨m 1958 in trong tËp th¬ “Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng” (1958). Bµi
th¬, theo Xu©n DiÖu, ®ã lµ “ mãn quµ cña vïng má Hßn Gai, CÈm Ph¶ cho vµo tói th¬ Huy CËn”. Trong
bµi th¬, sù giao thoa gi÷a c¶m høng vÒ thiªn nhiªn vò trô vµ c¶m høng l·ng m¹n vÒ lao ®éng ®· t¹o nªn bøc
tranh ®Ñp vÒ cuéc sèng míi ë miÒn B¾c trong thêi k× x©y dùng chñ nghÜa x· héi.
C¶m høng lµm nªn chÊt th¬ Huy CËn tríc vµ sau C¸ch m¹ng lµ c¶m høng vÒ thiªn nhiªn vò trô. Tríc c¸ch
m¹ng, vò trô ®èi víi nhµ th¬ míi lín lao v« biªn khiÕn con ngêi rîn ngîp c« ®¬n, lÎ loi ng¬ ng¸c:

Sãng gîn trµng giang buån ®iÖp ®iÖp

Con thuyÒn xu«i m¸i níc song song
6
 ThuyÒn vÒ níc l¹i sÇu tr¨m ng¶
Cñi mét cµnh kh« l¹c mÊy dßng
................................................
N¾ng xuèng, trêi lªn s©u chãt vãt
S«ng dµi, trêi réng, bÕn c« liªu
( “Trµng giang” - Huy CËn)
ViÕt “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” nhµ th¬ còng nãi ®Õn biÓn trêi, s«ng níc, Huy CËn cã ®iÒu kiÖn kh¬i l¹i c¶m
høng vÒ thiªn nhiªn vò trô vµ con ngêi. Ngµy nay, biÓn c¶, vò trô bao la nhng kh«ng ®èi lËp víi con ngêi mµ
trë nªn gÇn gòi th©n thiÕt víi con ngêi.
C¶m høng vò trô vµ c¶m høng l·ng m¹n vÒ lao ®éng hßa quyÖn t¹o ra bøc tranh thiªn nhiªn thËt ®Ñp,
réng lín, léng lÉy, hïng vÜ mµ vÉn gÇn gòi víi con ngêi. Còng lµ c¶nh s«ng níc lóc hoµng h«n trªn biÓn c¶
mªnh mang nhng hoµng h«n kh«ng ¶m ®¹m, kh«ng buån, kh«ng rîn ngîp mµ tr¸ng lÖ kho¸ng ®¹t:
MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa
Sãng ®· cµi then ®ªm sËp cöa
C¶nh võa réng lín võa gÇn gòi víi con ngêi do mét liªn tëng s¸ng t¹o h×nh ¶nh so s¸nh ®Ñp, gîi c¶m. Trong
h×nh ¶nh liªn tëng nµy, vò trô nh mét ng«i nhµ lín. phÐp so s¸nh, nh©n hãa gîi lªn mµu s¾c rùc rì cña bøc
tranh biÓn lóc hoµng h«n, bøc tranh rùc s¸ng kh«ng buån tÎ ¶m ®¹m nh tríc ®©y. Mµn ®ªm bu«ng xuèng
thËt nhanh nh tÊm cöa khæng lå sËp xuèng, cßn nh÷ng lîn sãng biÓn lµ nh÷ng chiÕc then cµi vµo c¸nh cöa
mµn ®ªm. Bøc tranh hoµng h«n thËt sinh ®éng. C¶nh hoµng h«n ®Ñp vµ kho¸ng ®¹t nh thÕ, c¶nh biÓn ®ªm
còng thËt tr¸ng lÖ:
C¸ thu biÓn ®«ng nh ®oµn thoi
§ªm ngµy dÖt biÓn mu«n luång s¸ng
.............................................
C¸ nhô, c¸ chim, cïng c¸ ®Ð,
C¸ song lÊp l¸nh ®uèc ®en hång,
C¸i ®u«i em quÉy tr¨ng vµng chãe.
§ªm thë: sao lïa níc H¹ Long.
TrÝ tëng tîng cña nhµ th¬ ®· ch¾p c¸nh cho hiÖn thùc bay bæng, lµm ®Ñp thªm c¸i ®Ñp vèn cã trong tù
nhiªn. Lêi th¬ bay bæng tù hµo vÏ ra mét kh«ng gian biÓn réng lín giµu ®Ñp. PhÐp liÖt kª mµ kh«ng kh«
khan vÉn ®Ëm chÊt th¬. Bao nhiªu loµi c¸ quý hiÕm ®Òu cã ë biÓn níc ta, biÓn c¶ thËt giµu tµi nguyªn.
§Ñp nhÊt cã lÏ lµ ë nÐt vÏ con c¸ song: “C¸ song lÊp l¸nh ®uèc ®en hång”. H×nh ¶nh Èn dô gîi ra vÎ ®Ñp,
cña c¸c loµi c¸ ®îc ph¶n chiÕu bëi ¸nh tr¨ng “vµng chãe”. Nh÷ng h×nh ¶nh nµy cã vÎ ®Ñp cña tranh s¬n mµi
lung linh, huyÒn ¶o. H×nh ¶nh th¬ ®Ñp ®îc t¹o nªn b»ng nh÷ng liªn tëng, tëng tîng bay bæng tõ sù quan s¸t
hiÖn thùc. Bøc tranh biÓn lóc b×nh minh ë vÞ trÝ kÕt thóc bµi th¬ cµng rùc rì tuyÖt diÖu:
MÆt trêi ®éi biÓn nh« mµu míi
M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i.
ChØ b»ng mét vµi nÐt ®¬n s¬ còng ®ñ cho ngêi ®äc c¶m nhËn bøc tranh léng lÉy khi mÆt trêi tõ tõ ®i lªn
tõ lßng s©u biÓn c¶. Mét lÇn n÷a phÐp nh©n hãa l¹i ®îc sö dông mét c¸ch h÷u hiÖu “MÆt trêi ®éi biÓn”
diÔn t¶ chÝnh x¸c h×nh ¶nh mÆt trêi mäc tõ phÝa biÓn kh¬i. Mµu míi lµ mµu cña b×nh minh hay chÝnh lµ
mµu cña cuéc sèng míi ®ang lªn? B×nh minh lµm rùc hång m¾t c¸, m¾t c¸ long lanh tr¶i mu«n dÆm biÓn
kh¬i.
C¶m høng thiªn nhiªn vò trô, c¶m høng l·ng m¹n vÒ lao ®éng giao thoa «m trïm c¶ bµi th¬ t¹o nªn bøc
tranh ®Ñp vÒ sù hßa hîp gi÷a thiªn nhiªn vµ con ngêi, bøc tranh ®Ñp vÒ cuéc sèng míi ë miÒn B¾c trong
nh÷ng n¨m x©y dùng chñ nghÜa x· héi. C¶m høng th¬ ph¬i phíi nh c¸i h¨m hë cña Huy cËn khi t¸ch khái
“Löa thiªng” ®Ó ®Õn víi “Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng”. Kh¸c víi th¬ Huy CËn tríc C¸ch m¹ng, ë ®©y, thiªn nhiªn
vò trô kh«ng ®èi lËp víi con ngêi, kh«ng lµm cho con ngêi nhá bÐ b¬ v¬ mµ n©ng cao, lµm næi bËt vÎ
®Ñp vµ søc m¹nh cña con ngêi trong sù hµi hßa ®Ñp ®Ï víi thiªn nhiªn. Nhµ th¬ ®· tõng t©m sù “ Bµi th¬
®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ cña t«i ®îc viÕt trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Êt níc b¾t ®Çu x©y dùng chñ nghÜa x· héi.
Kh«ng khÝ lóc nµy thËt vui, thËt phÊn khëi. C¶ mét vïng than vïng biÓn ®ang h¨ng say lao ®éng tõ b×nh
minh cho ®Õn hoµng h«n vµ tõ hoµng h«n cho ®Õn b×nh minh. §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ lÊy thêi ®iÓm xuÊt
ph¸t kh¸c víi lÖ thêng lóc mÆt trêi lÆn vµ trë vÒ lóc b×nh minh chãi läi”. Víi ®Ò tµi ®oµn thuyÒn ®i ®¸nh
c¸ gi÷a mét ®ªm trêi ®Çy sao trªn biÓn H¹ Long, bµi th¬ dÔ cã ®iÒu kiÖn ®a vµo hµng lo¹t nh÷ng chi tiÕt
t¶ thùc h×nh ¶nh con thuyÒn víi viÖc th¶ líi, kÐo líi, b¾t c¸ nh nhiÒu nhµ th¬ kh¸c lóc ®ã. Nhng Huy cËn
kh«ng ®i theo híng Êy, c¶ bµi th¬ chØ cã mét chi tiÕt t¶ thùc ®ã lµ “Ta kÐo xo¨n tay chïm c¸ nÆng”. Ngay
c¶ chi tiÕt t¶ thùc nµy còng ®îc miªu t¶ theo bót ph¸p khoa tr¬ng khiÕn nã vÉn n»m trong m¹ch c¶m xóc l·ng
m¹n.
7
 H×nh ¶nh ngêi lao ®éng vµ c«ng viÖc cña hä - ë ®©y lµ ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ - ®îc ®Æt vµo
kh«ng gian réng lín cña biÓn, trêi, tr¨ng, sao lµm t¨ng thªm kÝch thíc, tÇm vãc vµ vÞ thÕ cña con ngêi.
Con ngêi kh«ng nhá bÐ tríc vò trô mµ lín lao ngang tÇm vò trô, lµm chñ thiªn nhiªn vò trô.
Nhµ th¬ ®· sö dông thñ ph¸p phãng ®¹i cïng víi nh÷ng liªn tëng m¹nh b¹o bÊt ngê ®Ó s¸ng t¹o h×nh ¶nh
vÒ ngêi lao ®éng. Ngêi lao ®éng hiÖn lªn trªn trang th¬ cña Huy CËn thËt khoÎ kho¾n, phÊn chÊn, hµo
høng ®Çy søc m¹nh :
§oµn thyÒn ®¸nh c¸ l¹i ra kh¬i
C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i.
...............................................
ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng
Lít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng
Ra ®Ëu dÆm xa dß bông biÓn
Dµn ®an thÕ trËn líi v©y gi¨ng.
Kh«ng ph¶i tõng con thuyÒn lÎ tÎ ra kh¬i mµ lµ c¶ mét ®oµn thuyÒn. §ã lµ h×nh ¶nh chøa ®Çy søc m¹nh
cña kh«ng khÝ lµm ¨n tËp thÓ khi miÒn B¾c bíc vµo c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Ch÷ “l¹i” trong
c©u th¬ nãi lªn nhÞp sèng quen thuéc cña ngêi d©n chµi. Ngµy nµo còng thÕ cø vµo thêi ®iÓm Êy, khi
hoµng h«n bu«ng xuèng lµ ngêi ng d©n ra kh¬i. NhÞp sèng ®· thµnh nÕp, quen thuéc, æn ®Þnh. Ngêi d©n
ra kh¬i trong niÒm vui phÊn chÊn ngËp trµn c¶ thiªn nhiªn vò trô “C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i”. C©u
h¸t lµ niÒm vui, sù phÊn chÊn cña ngêi lao ®éng nh ®· cã mét søc m¹nh c¨ng buåm ®Èy thuyÒn ra kh¬i.
Nhµ th¬ ®· s¸ng t¹o mét h×nh ¶nh kháe, l¹ mµ thËt tõ sù g¾n kÕt ba sù vËt: c©u h¸t, c¸nh buåm, giã biÓn.
H×nh ¶nh ho¸n dô nµy ®· gîi nhiÒu liªn tëng. C©u h¸t cña ngêi ng d©n cÊt lªn trong ®ªm t¨ng thªm chÊt th¬
vèn cã cña lao ®éng. Xa kia ra kh¬i ngêi ng d©n cßn ph¶i víng bËn biÕt bao nçi lo l¾ng: nµo lµ b·o tè, long
v¬ng hµ b¸…®e däa tÝnh m¹ng. H¬n n÷a c«ng viÖc ®¸nh b¾t ban ®ªm xa bê thËt ch¼ng dÔ dµng g×. Cßn
b©y giê ngêi ng d©n ra kh¬i trong niÒm h©n hoan, ngËp trµn c©u h¸t bëi hä ®· lµm chñ biÓn kh¬i, lµm chñ
thiªn nhiªn vò trô, lµm chñ cuéc sèng cña hä. Hä n¾m ch¾c khoa häc kÜ thuËt, c«ng viÖc lao ®éng cña hä
võa nh cuéc chinh phôc biÓn c¶ “Ra ®Ëu dÆm xa dß bông biÓn/ Dµn ®an thÕ trËn líi v©y gi¨ng” l¹i võa
nh mét cuéc viÔn du an nhµn, con ngêi c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña biÓn c¶. Con thuyÒn cña ng d©n lít ®i
phíi phíi gi÷a mªnh m«ng biÓn trêi kho¸ng ®¹t : “ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng/ Lít gi÷a m©y cao víi
biÓn b»ng”. Con thuyÒn nhá bÐ gi÷a biÓn kh¬i bçng trë nªn lín lao, k× vÜ phï hîp víi kÝch th íc cña thiªn
nhiªn vò trô.
Sù hµi hßa gi÷a con ngêi víi thiªn nhiªn vò trô cßn thÓ hiÖn ë nhÞp nhµng gi÷a nhÞp ®iÖu vËn hµnh
cña thiªn nhiªn vò trô vµ tr×nh tù cña c«ng viÖc lao ®éng cña ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸. MÆt trêi xuèng biÓn
th× ®oµn thuyÒn ra kh¬i. §ªm tr¨ng ®¸nh c¸ trªn biÓn cã sù tham gia cña thiªn nhiªn. Con thuyÒn cã giã lµm
l¸i, cã tr¨ng lµm buåm, gâ thuyÒn ®uæi c¸ vµo líi cã c¶ tr¨ng sao: “Gâ thuyÒn ®· cã nhÞp tr¨ng cao”. Ngêi
lao ®éng g¾n bã víi biÓn c¶, biÓn ®îc so s¸nh " nh lßng mÑ" Êm ¸p th©n t×nh, gÇn gòi, ngêi ng d©n lu«n
biÕt ¬n biÓn bëi biÓn kh¬i "nu«i lín ®êi ta tù thuë nµo". C¶ ®ªm tr¨ng ®¸nh c¸ trªn biÓn ngêi lao ®éng vÊt
v¶ nhng t×m thÊy niÕm vui hoµ hîp cïng thiªn nhiªn. Vò trô vËn hµnh theo vßng quay cña nã, trêi chuyÓn
dÇn vÒ s¸ng, con ngêi ®· ®Õn lóc thu ho¹ch c¸: “Sao mê, kÐo líi kÞp trêi s¸ng/ Ta kÐo xo¨n tay chïm c¸
nÆng”. “Xo¨n tay” thËt t¹o h×nh vµ gîi c¶m. Lêi th¬ ®Æc t¶ ®éng t¸c kÐo líi kháe vµ ®Ñp. B¾p thÞt cña
ng d©n cuén lªn khi kÐo líi. H×nh ¶nh “chïm c¸ nÆng” lµ h×nh ¶nh Èn dô gîi ra nh÷ng mÎ líi ®Çy ¾p c¸.
Nh÷ng con c¸ t¬i ngon nh¶y nhãt trong mÎ líi v¶y cña nã ph¶n chiÕu ¸nh b×nh minh ®Õn: “V¶y b¹c ®u«i
vµng lãe r¹ng ®«ng”. Nô cêi m·n nguyÖn në trª m«i ngêi ng d©n. §©y lµ lóc h¹nh phóc nhÊt. ThËt “ kh«ng
g× vui b»ng lao ®éng cã hiÖu qu¶”. C©u th¬ cuèi d·n ra nhÑ nhµng nh gi©y phót th th¸i cña ngêi lao ®éng.
Lóc mÆt trêi ®éi biÓn ®i lªn con thuyÒn l¹i trë vÒ “§oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi”. PhÐp nh©n
hãa, h×nh ¶nh th¬ ®Ëm chÊt l·ng m¹n cho thÊy vÎ ®Ñp cña ngêi lao ®éng trong t thÕ chiÕn th¾ng lít ®i
gi÷a ®Êt trêi bao la víi t thÕ lµm chñ. ChÊt l·ng m¹n bao trïm c¶ bøc tranh lao ®éng, biÕn c«ng viÖc lao
®éng vèn nÆng nhäc thµnh niÒm vui, lßng yªu ®êi chøa chan. Ngêi ng d©n biÕt ¬n biÓn, biÓn c¶ tù bao
®êi nay lµ nguån sèng, g¾n bã th©n thiÕt víi con ngêi “BiÓn cho ta c¸ nh lßng mÑ/ Nu«i lín ®êi ta tù thuë
nµo”. C©u h¸t ®a ®oµn thuyÒn ra kh¬i vµ giê ®©y l¹i ®a ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ trë vÒ. H×nh ¶nh ngêi lao
®éng trong bµi th¬ ®îc s¸ng t¹o b»ng c¶m høng l·ng m¹n, thÓ hiÖn niÒm vui, niÒm tin tríc cuéc sèng míi
cña nhµ th¬. C¶m høng l·ng m¹n Êy còng thÊm ®Ém trong nh÷ng h×nh ¶nh thiªn niªn, vò trô, t¹o nªn vÎ ®Ñp
tr¸ng lÖ, phãng kho¸ng mµ vÉn gÇn gòi víi con ngêi. Lêi th¬ bay bæng, ng«n ng÷ th¬ giµu chÊt t¹o h×nh ®·
ch¹m kh¾c ®îc h×nh ¶nh ngêi lao ®éng hµi hßa víi thiªn nhiªn ®Ñp ®Õn vËy.
Bµi th¬ lµ khóc tr¸ng ca ca ngîi cuéc sèng míi cña con ngêi lao ®éng lµm chñ. Bµi th¬ thÓ hiÖn nh÷ng
®Æc s¾c cña phong c¸ch th¬ Huy CËn trªn con ®êng hßa nhËp c¸i t«i víi c¸i ta chung cña ®Êt níc. Bµi th¬

8
lÊp l¸nh m·i trong t©m trÝ ngêi ®äc h×nh ¶nh huy hoµng cña thuyÒn c¸ ®Çy ¾p vµ ©m vang m·i c©u h¸t
c¨ng buåm ra kh¬i vµ c©u h¸t gäi c¸ dÖt líi cña ngêi ng d©n.