Professional Documents
Culture Documents
An toàn PCCC trong quá trình sử dụng khí đốt hóa lỏng
An toàn PCCC trong quá trình sử dụng khí đốt hóa lỏng
LPG là nhiên liệu được sử dụng trong dân dụng, thương mại,
công nghiệp, và nông nghiệp. LPG còn là một nhiên liệu lý tưởng thay
thế xăng cho động cơ đốt trong vì trị số octan cao, giá thành hợp lý,
không ô nhiễm môi trường.
LPG được khai thác và sản xuất từ hai công nghệ chính như
sau:
1. Khi dầu thô được hút lên từ giếng dầu, sự giảm áp suất ở áp
suất khí quyển làm cho các thành phần hydrocacbon nhẹ tách
khỏi pha lỏng của dầu thô chuyển thành pha khí (khí đồng
hành), trong đó có butan và propan. Sau đó, propan và butan
được tách riêng trong nhà máy tách khí.
2. Butan và propan cũng như các khí hydrocacbon khác, là các
sản phẩm trong quá trình chế biến lọc – hóa dầu và cũng
được tách riêng ra từng loại trong nhà máy tách khí.
II. Đặc tính kỹ thuật của gas LPG
1.Thành phần
LPG là sản phẩm thu dược từ quá trình chế biến dầu, bao gồm
hỗn hợp các loại hydrocacbon khác nhau. Thành phần hóa học chủ
yếu của LPG là hydrocacbon dạng parafin chủ yếu là butan (C4H10) và
propan (C3H8) ngoài ra còn có Propylene (C3H6), Butylene (C4H8)…
Đặc trưng lớn nhất của LPG là được tồn chứa ở trạng thái bão
hòa, tức là tồn tại ở cả dạng lỏng và dạng hơi nên với thành phần
không đổi (Ví dụ: 70% Butane và 30% propane) áp suất bão hòa trong
bình chứa không phụ thuộc vào lượng LPG có trong bình, mà hoàn
toàn phụ thuộc vào nhiệt độ bên ngoài.
Khi chuyển từ pha lỏng sang pha hơi, LPG thu nhiệt. Năng
lượng cần thiết này lấy từ bản thân LPG và môi trường xung quanh
làm nhiệt độ của LPG và bình chứa giảm. Đặc biệt, khi rò rỉ, LPG hóa
hơi dữ dội do giảm áp đột ngột xuống áp suất khí quyển, LPG sẽ làm
lạnh không khí, bình chứa, gây nên hiện tượng tạo tuyết hoặc sương
mù do ngưng hơi ẩm không khí. Điều này giúp phát hiện chổ rò rỉ gas
lỏng và để đo mức bồn (Chú ý: tránh bỏng lạnh).
Nhiệt độ sôi
ở áp suất khí quyển, Butane sôi ở –0,5oC và Propane sôi ở –
42oC. Chính vì vậy, ở nhiệt độ và áp suất bình thường LPG bay hơi
dữ dội.
Tỷ trọng
-Tỷ trọng thể lỏng: ở điều kiện 15oC, tỷ trọng của Butane lỏng bằng
0,575 và tỷ trọng của Propane lỏng bằng 0,510. Như vậy, tỷ trọng của
LPG ở thể lỏng xấp xỉ bằng một nửa tỷ trọng của nước.
-Tỷ trọng thể hơi: ở điều kiện 15oC, 760 mmHg, tỷ trọng của Butane
hơi bằng 2,01 và Propane hơi bằng 1,52. Như vậy, ở thể hơi tỷ trọng
của LPG gần gấp 2 lần tỷ trọng của không khí.
Vì vậy, nếu thoát ra ngoài, hơi gas sẽ lan truyền dưới mặt đất ở
nơi trũng như: rãnh nước, hố gas…tuy nhiên hơi gas cũng phân tán
ngay khi có gió.
Tính dãn nở
Sự dãn nở nhiệt của LPG lỏng khi nhiệt độ tăng gấp 15 – 20
lần so với nước và lớn hơn rất nhiều so với các sản phẩm dầu mỏ
khác. Do đó, các bồn, bình chứa LPG chỉ được chứa đến 80% – 85%
dung tích toàn phần để có không gian cho LPG lỏng dãn nở do nhiệt.
Khi chuyển sang pha hơi, một đơn vị thể tích LPG lỏng tạo ra
250 lần đơn vị thể tích hơi gas. Điều này mang một ý nghĩa kinh tế rất
lớn so với các loại khí nén khác vì chỉ cần rất ít không gian, nghĩa là
thiết bị công nghệ nhỏ cho tồn chứa, vận chuyển.
Giới hạn cháy của hỗn hợp trong không khí/gas được trình bày
tại Bảng 1. Do giới hạn cháy của parafin và olefin như nhau, những
giá trị được đề cập đến chỉ dùng cho sản phẩm thương mại đặc trưng.
Giá trị giới hạn cháy của một số loại nhiên liệu khác cũng được giới
thiệu để so sánh.
Bảng 1 – Giới hạn cháy của LPG trong hỗn hợp không khí-gas
hoặc hỗn hợp propane – butane với tỷ lệ 50%:50% theo thể tích [89].
Tiêu chuẩn chất lượng của LPG thương phẩm được giới thiệu trong bảng 1.2
Tiêu chuẩn Việt Nam về LPG thương phẩm [36]
Công thức hoá học, khối lượng phân tử, khối lượng riêng
Công thức hoá học, khối lượng phân tử, khối lượng riêng (KLR) của propane – butane được giới
thiệu trong bảng 1.3
Công thức Khối lượng KLR của lỏng ở 15 oC KLR của hơi ở 15 oC
Môi chất
hóa học phân t ử (kg/m3) (kg/m3)
Propane
CH3-CH2-CH3 44,09 510 1,86
(C3H8)
(1.7)
Đối với LPG, a và b có giá trị như sau:
Tính cháy, nổ
Đặc trưng nguy hiểm cháy, nổ là nhiệt độ tự bốc cháy và khoảng cháy, nổ. Giới hạn và thông số
cháy, nổ của LPG trong không khí được cho trong bảng 1.4
Bảng 1. 4: Bảng thông số cháy, nổ của LPG [36]
dưới trên
Quan hệ giữa áp suất tương đối, nhiệt độ bão hòa và thành phần của LPG được giới thiệu trên
hình 2 [157].
Tính dãn nở
LPG có hệ số dãn nở thể tích rất lớn, 1 đơn vị thể tích LPG lỏng tạo ra khoảng 250 đơn vị thể
tích LPG hơi [89]. Bảng tính chất nhiệt-vật lý và đồ thị lg p-h của propane, butane được giới thiệu
trong phần phụ lục [39]. Hệ số dãn nở thể tích của LPG lớn là thuận lợi để sử dụng nhưng cũng
làm gia tăng tác hại nếu xảy ra sự cố vì phạm vi ảnh hưởng của sự cố sẽ tăng cao.
Độ nhớt
Ở 200C độ nhớt của LPG là 0,3 cSt. Do có độ nhớt rất thấp nên LPG có tính linh động cao, rất dễ
rò rỉ.
Hydrocarbon
Tỷ trọng LPG
Áp suất tuyệt Tỷ trọng LPG Điểm chảy Điểm
Nhiệt độ (oC) lỏng ở BP
đối (kG/cm2) lỏng (kg/l) tanMP sôiBP
(kg/l)
Ghi chú: MP: Melting point: điểm nóng chảy; BP: Boiling point: điểm sôi.
ST
Nhiên liệu Đường kính ống thử(cm) Vận tốc ngọn lửa tối đa(cm/s)
T
Nhiệt độ ngọn lửa cao là yếu tố gây tác động nhiệt lớn. Vận tốc ngọn lửa khi cháy LPG khá lớn
nên khi xảy ra cháy, ngọn lửa sẽ lan nhanh, rộng và mãnh liệt, gây khó khăn cho chữa cháy và
gây thiệt hại lớn. Các thông số nhiệt –vật lý của LPG được trình bày trong phụ lục 7.
LPG dùng làm nhiên liệu: LPG là nhiên liệu có nhiệt trị cao, sạch, ít gây ô nhiễm môi trường, dễ thực
hiện các biện pháp công nghệ, trị số Octan cao nên LPG được sử dụng làm nhiên liệu thay thế xăng,
dầu. Khi cháy, LPG toả ra ít khói, hàm lượng CO thải ra thấp hơn 3 ÷ 4 lần, lượng NO x giảm
15%÷20% so với xăng, dầu không chứa chì nên không gây độc hại. LPG được đốt cháy hoàn toàn
trong động cơ, độ ồn của động cơ thấp.
LPG dùng làm nguyên liệu trong công nghiệp hóa dầu: Làm nguyên liệuđể tổng hợp các olefine như
propylen, butylen, butadien …
LPG dùng làm môi chất lạnh: Sử dụng LPG trong kỹ thuật lạnh và điều hòa không khí là xu hướng
hiện nay trên thế giới. Phạm vi ứng dụng của LPG trong kỹ thuật lạnh và điều hòa không khí được
giới thiệu trong bảng 1.7 [39]
Phạm vi ứng dụng của LPG trong kỹ thuật lạnh và điều hòa không khí
Stt Môi chất Ký hiệu Thay thế Khoảng nhiệt độ Ứng dụng
R22/
1 Propane R290 C, M, F Trong công nghiệp
R502
Chú thích: C (Air – Conditioning): Chế độ điều hòa; M (Medium Cooling): Chế độ lạnh trung bình;
F (Freezing): Chế độ lạnh sâu.
Sơ lược về tình hình chế biến và sử dụng LPG ở Việt Nam
LPG được chế biến từ dầu mỏ và khí thiên nhiên (gồm khí đồng hành-KĐH và khí tự nhiên-KTN).
Kết quả thăm dò cho thấy Việt Nam có trữ lượng tiềm năng khoảng gần 3.000 tỷ m 3, tập trung
chủ yếu ở thềm lục địa nước ta; trữ lượng KTN tập trung chủ yếu ở 4 bể chính: sông Hồng, Cửu
Long, Nam Côn Sơn, Malay - Thổ Chu. Tiềm năng khai thác sử dụng từ 4 bể này có thể đạt sản
lượng khoảng 12 tỷ m3/năm vào năm 2010. Theo định hướng phát triển, công nghiệp khai thác
và chế biến khí chia thành 3 khu vực: khu vực miền Bắc và miền Trung, khu vực Đông Nam Bộ
và khu vực Tây Nam Bộ. Tháng 4/1995 là thời điểm hình thành ngành công nghiệp khí Việt Nam
khi KĐH từ mỏ Bạch Hổ được thu gom và đưa vào bờ qua đường ống ngầm dưới biển và trên
đất liền để cung cấp 1 triệu m 3 khí/ngày đêm cho NM nhiệt điện tuabin khí Bà Rịa công suất
250MW. Công suất cung cấp khí của hệ thống khí Bạch Hổ cho NM nhiệt điện Bà Rịa và TT điện
lực Phú Mỹ được nâng lên 2 triệu m3 khí/ ngày đêm vào tháng 5/1997 rồi 3 triệu m3/ ngày đêm
vào tháng 11/1997, khi giàn nén khí TT tại mỏ Bạch Hổ được đưa vào khai thác.
Hình ảnh khai thác dầu, khí tại mỏ Bạch Hổ
Tháng 10/1998, cùng với việc hoàn thành các hạng mục tối thiểu của NM xử lý khí Dinh Cố, hệ
thống khí Bạch Hổ đã đạt công suất cấp khí thiết kế là 4,2 triệu m 3 khí ngày/đêm, đồng thời sản
xuất condensat. Hiện nay, ngoài KĐH, chúng ta đã khai thác KTN ở các mỏ Lan Tây, Lan Đỏ để
cung cấp nhiên, nguyên liệu cho các NM điện thuộc TT điện lực Phú Mỹ và NM đạm thuộc KCN
khí điện đạm Phú Mỹ. Từ năm 2009, LPG cũng được chế biến tại NM lọc dầu Dung Quất.
Công nghệ tổng quát để chế biến KĐH thành LPG và một số sản phẩm khác là thực hiện các
quá trình làm sạch, tách bụi, làm ngọt rồi tách thành các phân đoạn hẹp hơn như C 2+ (ethane và
hydrocarbon cao hơn), C3+ (propane và hydrocarbon cao hơn), condensate ... hoặc các đơn chất
như ethane, propane, butane ... thương phẩm. Để thực hiện mục đích này, trong chế biến LPG
áp dụng ba phương pháp chính: ngưng tụ nhiệt độ thấp, hấp thụ nhiệt độ thấp, chưng cất nhiệt
độ thấp [28].
Ở Việt Nam, do đặc điểm của nguồn khí đầu vào và sản phẩm đầu ra (khí khô, LPG và
condensate), NM chế biến khí Dinh Cố sử dụng công nghệ chưng cất. KĐH từ các mỏ dầu Bạch
Hổ, Đại Hùng và Rạng Đông có thành phần chủ yếu là metane, ethane, propane, butane, lượng
nhỏ các hydrocacbon nặng và một số khí khác như CO 2, N2 và H2O được thu gom về dàn nén khí
TT tại mỏ Bạch Hổ. Tại đây, KĐH được tách nước, lọc bụi, tách các hydrocarbon lỏng ... và được
nén tới áp suất 70-80 bar rồi được vận chuyển theo đường ống dài 120 km tới NM chế biến khí
Dinh Cố với lưu lượng 5,7 triệu m 3/ngày đêm [20], [28]. Sản phẩm của NM được giới thiệu trong
bảng 1.8
Sản phẩm của nhà máy chế biến khí Dinh Cố [20]
Sản lượng
Sản phẩm Nhiệt độ(oC) Áp suất(kPa)
(tấn/ngày)
Đặc tính kỹ thuật của LPG sản xuất tại NM chế biến khí Dinh Cố thuộc PetroVietnam Gas (PV
Gas) được giới thiệu trong bảng 1.9
Đặc tính kỹ thuật của LPG sản xuất tại NM gas Dinh Cố
[80]:
6 Tỷ lệ C3/C4 49,7/50,3
LPG bắt đầu được sử dụng làm chất đốt ở miền Nam Việt Nam từ những năm 70 với khối lượng
khoảng 150 tấn/năm. Sau đó việc sử dụng LPG bị gián đoạn vào những năm 80. Đến năm 1991,
LPG được sử dụng lại với lượng nhập khẩu LPG khoảng 400 tấn. Kể từ đó, lượng tiêu thụ LPG
ngày càng tăng. Bảng 1.10 trình bày mức cung, cầu LPG ở Việt Nam từ năm 1996 đến năm
2010.
Dự báo cung cầu LPG ở Việt Nam đến năm 2010 (Đơn vị: Tấn) [77]
Từ 1994, LPG được sử dụng tại các hộ công nghiệp và thương mại. Năm 1995, Việt Nam nhập
khẩu và tiêu thụ khoảng 50.000 tấn LPG, năm 1997 là 120.000 tấn [77]. Tháng 12/1998, ngành
công nghiệp chế biến khí Việt Nam bắt đầu cung cấp LPG sản xuất trong nước từ KĐH Bạch Hổ
cho thị trường để thay thế LPG nhập khẩu. Từ tháng 11/1999, khi NM chế biến khí Dinh Cố chính
thức đi vào hoạt động, hàng năm cung cấp khoảng 275.000 tấn LPG. Hệ thống đường ống thu
gom, vận chuyển và NM xử lý KĐH công suất 500 triệu m 3/năm đặt tại Dinh Cố (Bà Rịa - Vũng
Tàu) cung cấp khí cho NM điện Bà Rịa, KCN khí – điện – đạm Phú Mỹ, đặc biệt là cung cấp 4,1
triệu m3 khí/ngày từ mỏ Bạch Hổ và 1,5 triệu m 3 ngày từ mỏ Rạng Đông cho NM chế biến khí
Dinh Cố, để chế biến 275.000 tấn LPG/năm trong đó 180.000 tấn LPG được vận chuyển bằng
tàu biển qua kho cảng Thị Vải, 95.000 tấn LPG được vận chuyển bằng xe bồn tới các cơ sở chiết
nạp chai LPG và các NM. Ngoài NM chế biến khí, công ty chế biến khí Dinh Cố còn có các tuyến
ống, kho cảng xuất LPG tại Cái Mép, trạm phân phối khí thấp áp Gò Dầu ... Từ năm 2003, LPG
đã được chế biến từ khí Nam Côn Sơn. NM lọc dầu số 1 Dung Quất sẽ cung cấp khoảng
100.000 tấn vào năm đầu tiên và 260.000 tấn/năm vào những năm tiếp theo. Số liệu thống kê
cho thấy tiêu thụ LPG trong những năm vừa qua ở Việt Nam tăng bình quân khỏang 8% năm,
trong đó, các tỉnh phía Nam tiêu thụ khoảng 60% lượng LPG cả nước và tỷ lệ sử dụng LPG trong
các hộ gia đình chiếm 65%, hộ thương mại là 15% và công nghiệp là 20%. Cùng với sự phát
triển của ngành công nghiệp khai thác và chế biến dầu khí, LPG đã được sử dụng trong nhiều
lĩnh vực ở nước ta như: sinh hoạt, dịch vụ, công nghiệp, nông nghiệp, GTVT …
Hình ảnh sự cố cháy, nổ bồn LPG tại Mexico, 1984 Hình ảnh sự cố tại NM chế biến LPG ở
Pasadena, Hoa Kỳ năm 1989
Nguồn: Internet.
Ở Việt Nam, do công nghiệp chế biến và sử dụng LPG mới phát triển trong những năm gần đây
nên sự cố trong chế biến và sử dụng LPG ở nước ta thời gian qua chưa ở mức độ đặc biệt
nghiêm trọng nhưng cũng đã xảy ra một số sự cố sau:
Năm 1998 xảy ra sự cố rò rỉ và gây cháy đường ống dẫn LPG tại cơ sở cán thép thuộc tỉnh Phú Yên
do đường ống không bảo đảm an toàn nên gây rò rỉ gas, tạo thành hỗn hợp cháy nổ, gặp nguồn nhiệt
gây sự cố [52].
Ngày 17/3/2003 rò rỉ tại đường ống dẫn LPG từ NM chế biến khí Dinh Cố tới kho cảng Thị Vải gây ô
nhiễm nước tại đầm đánh bắt thủy sản sông Mỏ Nhát - Phước Hoà. Rò rỉ này đã làm chết cua, cá
trong đầm trong 02 ngày đầu sự cố [52].
Ngày 17-10-2006, trường mầm non tư thục Hoa Sen (cư xá Bình Thới, phường 8, quận 11, Tp.Hồ Chí
Minh) đột ngột cháy dữ dội. Hàng trăm học sinh được di tản sang những ngôi nhà lân cận và lực
lượng chữa cháy quận 11 kịp thời dập tắt ngọn lửa. Vụ cháy xảy ra khi cấp dưỡng mở bếp gas thì bất
ngờ lửa cháy lan theo vòi gas và bùng lên dữ dội. Nguyên nhân là khi thay bình gas loại 50 kg, đại lý
gas đã bất cẩn để rò rỉ gas khi lắp van an toàn [170].
Ngày 22/10/2006 xảy ra sự cố nổ bình gas, làm cháy toàn bộ một căn nhà tại ấp Hòa Hớn, xã Định
Hòa, huyện Gò Quao, tỉnh Kiên Giang. Ước tính thiệt hại khoảng 100 triệu đồng nhưng không thiệt hại
về người do người trong nhà đã kịp chạy ra ngoài trước khi nổ bình gas [170].
Ngày 14/01/2008, xảy ra sự cố LPG tại bếp của khách sạn Đỉnh Cao, Sa Pa, Lào Cai làm sập nhà bếp
và nứt tường, hư hỏng cửa kính của hai nhà liền kề. Nhân viên khách sạn bị thương do các mảnh
kính vỡ găm vào người [165].
Ngày 22/2/2009, trên quốc lộ 1A thuộc địa bàn xóm 18A xã Nghi Liên huyện Nghi Lộc tỉnh Nghệ An đã
xảy ra sự cố cháy xe chở gas mang biển số 29S-1023 chở gas từ Hải Phòng về Nghệ An. Đám cháy
lớn đã làm cháy cả đường dây điện trên không. Rất may là bồn chứa LPG trên xe chưa bị nổ. Hình
1.10 trình bày các hình ảnh của sự cố này 170]:
Ngày 01/07/2009 tại ở thôn Vinh An, xã Thạch Vĩnh, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh đã xảy ra sự cố rò
rỉ LPG làm cháy hai ngôi nhà (hình 1.11), gây thiệt hại hơn 100 triệu đồng [170].
Hình ảnh sự cố cháy xe bồn tại Nghệ An năm 2009 Hình ảnh vụ cháy LPG tại Hà Tĩnh năm
2009