Wika at Panitikan  salitang kanto.

Hal. Bunganga – bibig

Wika
Panitikan
 Lengguwahe, salita, saysay,
idyoma, diyalekto.  Pagpapahayag ng damdamin,
 Instrumento ng komunikasyon. kaisipan, at karanasan ng isang
tao. • Nasusulat sa masining o
Panitikan malikhaing paraan
 Pagpapahayag ng damdamin,
kaisipan, at karanasan ng isang tao. Anyo ng Panitikan
Kaantasan ng wika TULUYAN
Pormal  Nasusulat sa karaniwang takbo ng
pangungusap at sa patalatang
 Mga salita na ginagamit ng mga
paraan
karaniwang nakapag-aral sa wika
Hal. Nobela, alamat, pabula,
 Ginagamit ng mga propesyonal na
parabula at iba pa.
tao.
PATULA
 Binubuo ng mga salitang may
1. Pambansa
sukat at tugma.
 Aklat babasahin at lahat ng may
Hal. Epiko, awit, korido, awiting-
kaugnayan sa paaralan.
bayan, oda, elihiya at iba pa
2. Pampanitikan
 Matatayog at malalalim na salita
na ginagamit sa panitikan IMPLUWENSYA NG PANITIKAN
 Naghahatid ng impluwensya sa
karunungan, tradisyon,
Di promal paniniwala, at pamumuhay ng mga
tao noon.
 Mga salitang karaniwan at pang-
Hal: Bibliya, koran, Illiad at
araw-araw na pakikipag-usap
Oddysey
1. Lalawiganin
 salitang sa isang pook.
Hal. Kapampangan

2. Kolokyal
LIMANG MAKRONG
 shortcut
Hal. Saan - san
KASANAYAN
 Ang epektibong pagpapahayag ng
3. Balbal kaisipan at damdamin ay isang
 mahalagang bahagi sa proseso ng PAGSASALITA
pakikipagtalastasan
 Pinakagamiting paraan ng
pagpapahayag ng damdamin.
1. Pakikinig
 30 % sa buhay ng tao
2. Pagbabasa
3. Pagsulat KATANGIAN NG ISANG
4. Pagsasalita TAGAPAGSALITA
5. Panonood
 May kabatiran sa paksa.
 May tiwala sa sarili.
PAKIKINIG  May kaalaman sa gramatika
 Kaaya-ayang kaanyuan
 Bahagi ng buhay ng tao ang
 Malakas ang boses o tinig.
makinig kahit ayaw natin ang mga
naririnig natin sa ating paligid. PANONOOD
 Nakakapagpalawak ng kaalaman
ang proseso ng pakikinig  10% ginugugol
 Nilikha ng Diyos ang ating tainga  Ito ay proseso ng pagmamasid ng
para sa pakikinig at paghahatid ng manonood sa palabas, video
mga balita. recording at iba pa upang
 Sa buhay ng tao, tinatayang 45% magkaroon ng pag-unawa sa
ang ginugugol natin sa pakikinig mensahe o ideya na nais iparating
nito.

PROSESO NG PAKIKINIG
 Tunog ARALIN 2: KASAYSAYAN
 Tagatanggap NG SANAYSAY
 Inuunawa
 Tinatandaan KASAYSAYAN NG SANAYSAY
 Isinasagawa KASAYSAYAN NG SANAYSAY
PAGBABASA  Ang pagsulat ng sanaysay ay
nagsimula sa France noong 1571. Si
 Ang kakayahan sa pagbabasa ay
Michel de Montaigne, ang
isa sa mga pinakamahalagang
tinaguriang “Ama ng Sanaysay”
dapat matamo ng isang tao.  Ang kanyang dalawang libro ng
 Ginugugol natin ang 16% ng ating sanaysay na tinapos sa loob ng siyam
buhay (9) na taon.
 Pinamagatan itong Essais.
 1580 (lumabas)

 Motibasyon niya sa pagsulat

PAGSULAT
 Anyo ng pakikipagtalastasan.
 Ito ay isang sining kaya dapat may
kawastuhan at kagandahan.
 9% ang ginugugol
- Nasaksihan niya ang maraming
pagkakamali at problema sa buhay.
Kanya itong pinuna at sinuri sa
pamamagitan ng pagsulat
Saan nakikila si Michel?
  Nakilala sa pasulat ng mga impormal
na sanaysay. - Ang librong Essais ay
ipinapalagay na pinakamagaling na
katha sa buong daigdig.
KASAYSAYAN NG SANAYSAY
Francis Bacon –
 Ama na Maanyo o Pormal na
Sanaysay sa Ingles mula sa London.
Ang kanyang akda na pinamagatang Essays
ay lumabas noong 1597.
Ang kanyang mga akda ay kinikilala ng iba na
“pinakamagaling na babasahin ng
matatalinong mga tao”
 Ayon kina Aristotle at Horace,
masasabing ang pagsulat ng sanaysay
ay noon pa man.
- Ito ay kilala sa latin na “Oxageum”.
Ito ay panunuri ng pampanitikan.
Samantala, halos magkasabay ang
pagkakalipat nito sa Amerika at Pilipinas,
pinaumpisahan ni Washington Irving noong
1819 sa kanyang “Sketch Book” (Pormal at
Di pormal)
PILIPINAS
 P. Modesto Castro, ang tinaguriang
“Ama ng Panitikang Klasiko at
Tuluyan.”
 Siya ay nakilala sa kanyang “Urbana
at Feliza”
KASAYSAYAN NG SANAYSAY
SA PILIPINAS
Panahon bago dumating ang mga
Kastila
BAGO DUMATING ANG MGA
KASTILA
 Sa mga aklat ng kasaysayan ng
Pilipinas, Si Kalantiaw (isang
Datu) ang kauna-unahang
nagpatupad ng listahan ng batas
na pinangalanang “Kodigo ni
Kalantiaw.”
PANAHON NG KASTILA
 Mga sulating may kinalaman sa
Relihiyong Katoliko.
DOCTRINA CHRISTIANA –
 Kauna-unahang aklat na panrelihiyong
nailimbag sa Pilipinas.
 Sinulat nina Padre Juan de Plasencia
at Padre Domingo
NUESTRO SENORA DEL ROSARIO
 Ito at tungkol sa Rosaryo ng Birheng
Maria na hinihiling ang tulong ng
Banal na Ina.
PANAHON NG PROPAGANDA
 Sa panahon ng Propaganda, dito
nangibabaw ang mga naisulat na
sanaysay.
 Ang Kilusang Propaganda ay
naglalayon ng mga pagbabago sa
panahong iyon.
 Dito nakilala sina Marcelo H. Del
Pilar, Dr. Jose Rizal at Graciano
Lopez Jaena.
PANAHON NG HIMAGSIKAN
 Ang naging laman ng panitikan ay
pawang pagtuligsa sa pamahalaan at
simbahan.
 Andres Bonifacio, Emilio Jacinto at
Apolinario Mabini
PANAHON NG AMERIKANO
  Sa panahong ito, ang Tagalog ay  Ito’y isang uri ng pagpapahayag na
ginawang Wikang Pambansa. nagsasalaysay ng isang karanasan.
 Naging mabilis ang pagdami ng mga
PAGLALAHAD
babasahin, pagkakaroon ng kalayaan
sa pagsasalita, sa pahayagan, at sa  Ito’y isang paraang nagbibigay ng
paniniwala. katuturan sa isang konsepto.

PANAHON NG AMERIKANO PAGLALARAWAN

1. Jorge Bocobo  Ito’y isang paraang naglalarawan ng
 isang magaling na manunulat ng isang bagay, tao o lunan.
sanaysay at talumpati.  Ang mga detalye ng mga katangian o
 Ilan sa kaniyang mga naisulat na kapintasan ng tao o bagay.
sanaysay ay ang mga sumusunod:
 A Vision of Beauty – PANGANGATWIRAN
 Maling Edukasyon sa Kolehiyo  Naglalayong humikayat sa bumabasa
o sa mga nakikinig na pimanig sa
2. Alejandro G. Abadilla opinyon ng nasasalita o sumusulat.
 Siya ay makata, sanaysayista
at kuwentista.
 Isa sa tanyag na sanaysay na PARAAN NG PAGPAPAHAYAG NG
kanyang naisulat ay ang PANITIKAN
“Kayumanggi ang iyong
1. Pagsasalaysay- pagkukuwento
Kulay”
3. Teodoro Agoncillo 2. Paglalahad- pagpapaliwanag
 kilala siya bilang istoryador
at siya ang sumuri sa papel ni 3. Paglalarawan-pagbibigay katangian
Andres Bonifacio noong 4. Pangangatwiran- humikayat
1896 “Himagsikan”
4. Felipe De Leon
 Kilalang sanaysay na kanyang
naisulat ay ang “Filipino
Time”

5. Gemiliano pineda-
 Unang nakilala bilang isang
manunulat sa mga sanaysay ARALIN 3 DEPINISYON,
at komiks.
6. Lina Flor- URI, BAHAGI AT
 Siya ang nagsulat ng sanaysay SANGKAP NG SANAYSAY
na pinamagatang
 “Ang Pagkilala ng Utang na
Loob”
Kahulugan ng Sanaysay
 Ang kahulugan ng sanaysay ay binuo
PARAAN NG PAGPAPAHAYAG NG
ni Alejandro G. Abadilla (AGA).
PANITIKAN
PASALAYSAY
  Hinalaw niya ito sa mga salitang
“pasasalaysay ng isang sanay”
 Ito ang itinumbas sa essay sa ingles na
ang orihinal na terminong ESSAIS na
galing sa salitang frances at
nangangahulugang pagtatangka.
 Ang sanaysay ay isang uri ng
panitikan na kadalasang naisusulat sa
anyong tuluyan na karaniwang
pumapaksa tungkol sa mga kaisipan at
mga bagay-bagay na sadyang
kinapupulutan ng aral at aliw ng
mga mambabasa.
 Nagkakaisa ang maraming
mananaysay sa isang bagay. Ito ay
laging kaakibat ng personal na
pananaw ng manunulat. - “Salamin
ng Katauhan” - anyo ng panitikan na
ipinahahayag ang isang paraang
tahas ngunit masining.
 Ang sanaysay ay may malawak na
saklaw tulad ng nobela.
Dahilan:
 Walang tiyak na anyo at
nilalaman
 Hindi tiyak ang haba
 Tumalakay sa ano mang-uri
ng paksa, mabigat man o
magaan.
URI NG SANAYSAY
 PORMAL NA SANAYSAY
 Seryoso ang paksa, pati na
ang mga pamamaraan ng
pagkakasulat.
 Kritikal ang pagtalakay
 Hindi basta-basta nagagawa.
 Dito isinasaalang-alang ang
mga tuntunin ng diin at
kaugnayan.
Ang ganitong anyo ay
naglalayong:
1. Magbigay ng katuturan
2. Makapagbigay ng
 Maanyo o pormal ito sapagkat
mahigpit itong pinag-aaralan.
 Maingat na pinipili ang pananalita
kaya mabigat basahin.
 Ang modo o mode nito ay pang-
intelektwal at walang halong
pagbibiro.
 Hindi gaanong masining
 Nangangailangan ng pag-aaral, at
pananaliksik.
 IMPORMAL NA SANAYSAY –
 Tinatawag ding pamilyar o
personal.
 Magaang lamang ang
pamamaraan ng pagsulat.
 Hindi ito kailangang
sumunod sa mga mahihigpit
na tuntunin ng pagsulat.
 Parang nakikipagkwentuhan
lamang ng kaibigan sa
kaibigan.
 Hindi taglay ang lantarang
pangangaral.
 Karaniwang awtobiograpikal
 Malayang makakapili ang
manunulat ng wikang
gagamitin.
 Ito ay mapang-aliw sa
pamamagitan ng pagtalakay
sa mga paksaing karaniwan.
BAHAGI NG SANAYSAY
1. PANIMULA
 Ito ang pinakamahalagang
bahagi ng isang sanaysay
sapagkat ito ang unang
titignan ng mga mambabasa,
dapat nakapupukaw ng
 atensyon ang panimula upang
ipagpatuloy ng mambabasa
ang pagbasa sa akda.
Pwede itong isulat sa paraang:
 Pasaklaw na pahayag
– mula sa pinakamahalagang
impormasyon hanggang sa mga
maliliit na detalye.
 Tanong Retorikal
– Isang tanong na itinatanong sa
nagbabasa para hanapin ang sagot sa
sanaysay at para isipin niya.
 Sipi
– pagkuha ng isang kopya galing sa
ibang mga literaturang gawa gaya ng
libro, artikulo at iba pang sanaysay. 4.
Kasabihan – isang kasabihan o
salawikain na may kinalaman sa
paksa.
 Salaysay
– paraan ng pagkukwento sa isang
paksa
2. KATAWAN
 Sa bahagig ito ng sanaysay
makikita ang pagtalakay sa
mahahalagang puntos ukol
sa tema at nilalaman ng
sanaysay.
 Dapat ipaliwanag nang mabuti
ang bawat puntos upang
maunawaan ito nang maigi ng
mambabasa.
Pwede itong isulat sa paraang…
 Pakronolohikal
- nakaayos ayon sa panahon ng
pangyayari.
 Paanggulo
- pinapakita ang bawat angulo ng
paksa.
 Paghahambing
- Pagkukumpara ng dalawang
problema, ideyao kaisipan ng isang
paksa.
 Papayak o Pasalimuot
- Nakaayos sa paraang simple
hanggang komplikado at vice versa.
3. WAKAS –
Nagsasara ng talakayang naganap sa
katawan ng sanaysay. Sa bahaging ito
nahahamon ang pag-iisip ng
mambabasa na maisakatuparan ang
tinalakay ng sanaysay. BAHAGI NG
SANAYSAY DOMINICAN
COLLEGE OF TARLAC 3. WAKAS
Pwede itong isulat sa paraang… 1.
Tuwirang Sinabi- Mensahe ng
sanaysay 2. Panlahat na
pahayagPinakaimportanteng detalye
ng Sanaysay BAHAGI NG
SANAYSAY DOMINICAN
COLLEGE OF TARLAC 3. WAKAS
Pwede itong isulat sa paraang… 3.
Pagtatanong- winawakasan sa
pamamagitan ng tanong. 4.
Pagbubuod- summary SANGKAP NG
SANAYSAY DOMINICAN
COLLEGE OF TARLAC SANGKAP
NG SANAYSAY DOMINICAN
COLLEGE OF TARLAC TEMA AT
NILALAMAN ANYO AT
ESTRUKTURA - Ito ay ang sinasabi
ng isang akda tungkol sa isang paksa.
- Ang maayos na pagkakasunod-sunod
ng ideya ang makatutulong sa
mambabasa sa pagunawa sa sanaysay.
SANGKAP NG SANAYSAY
DOMINICAN COLLEGE OF
TARLAC WIKA AT ESTILO HIMIG
- Gumamit lamang ng simple, natural
at matapat na mga pahayag. -
Nagpapahiwatig ng kulay o kalikasan
ng damdamin. Maaaring masaya,
malungkot, mapanudyo at iba pa.
ARALIN 4: KONTEMPORARYONG
ANYO NG SANAYSAY
Ulat sa Pagsisiyasat
Istraktura
ID -Seksyon na kasama ang pamagat ng ulat,
petsa ng pagtatanghal, mga may akda at
tagapagturo, kung mayroon man
Index- Ito ay tumutukoy sa listahan ng
nilalaman