Prof. As. Dr.

Hidajet SHEHU
·~ Prof. As. Dr. Palok KOLNIKAJ
\ Dr. Behar MALE
\
(;_,_-, (,J'<'.lJ.. !J,J\;..
·\: j
I J
1
I
!
~

r'~
I
l \
! \)
i
'

\ \
ANALIZA FINAN ClARE
\\ '
;: ,.
~
/
\ ·J
',\
\
\
~
( /
\ : \
\ .
\'

) I
(

\
'\... (j'-
\J
\ r~'
\·~
'\
\l

\
( Tirane, 2009

\
MiraP.Jar per botim me date 27.10.2008 nga Departamenti Finance-
Kontabilitet ne fakultetin e Ekonomise dhe Agrobiznesit,
Universiteti Bujqesor i Tiranes. Parathenie

Recensente:
Prof. Dr. Fluhua KALEMI
Prof. Dr. Drini SALKO Teksti "ANALIZA FINANCIARE" eshte hartuar ne perputhje me
programin e kesaj lende qe zhvillohet me shtdentet e departamenteve
"Finance-Kontabilitet", "Drejtimi i Agrobiznesit" dhe "Ekonomia dhe
Politikat Agrare" ne Fakultetin e Ekonomise dhe Agrobiznesit te
©Copyright: Autoret
Universitetit Bujqesor te Tiranes.
Teksti trajton gjeresisht teorine e analizes financiare, metodologjine,
teknikat, llogari~en e treguesve, te flukseve financiare e~. Ndersa zbatimet
praktike dhe ushtrime mbi situata te ndryshme ekonomiko-financiare te
ndermarrjeve perbejne objektin e tekstit te tih1lluar "Analiza financiare -
Ushtrime", qe botohet krahas ketij teksti.
Mendojme qe ky liber do te jete nje ndihrne e konsiderueshme edhe
Ndalohet kopjimi, riprodhimi i plote apo i pjesshem, si dhe shi~a per studentet e departamenteve ekonomike te universiteteve shqiptare qe
ose shperndarja falas pa lejen e autoreve. zhvillojne lendet "Analiza financiare", "Kontabilitet" dhe "Drejtimi
financiar" per te rrih1r nivelin e njohurive teorike dhe praktike mbi
administrimin e nderrnarrjeve.
Por kemi synuar qe problematika e trajhlar ne kete tekst te jete e
vlefshme per nje spekter me te gjere se auditoret. Keshru, operatoret
ekonomiko-financiare e te gjitha niveleve do te gjejne nje metodologji dhe
teknike mjaft te dobishme per punen e tyre, pasi ne kushtet e ekonomise se
tregut problemet e kontrollit dhe te analizes se administrimit te biznesit
marrin rendesi te vec;ante.
Vend i konsiderueshem i eshte kushh1ar problemit te llogariqes dhe
interpretimit te rentabilitetit te kapitalit te inv~shlar, analizes se
shrnangieve te elementeve te kostos dhe te te ardhurave, si moment shume
i rendesishem per rriqen e efektivitetit ekonomik te veprimtarise se
ndermarrjeve.
Dhe ne fund, u shprehim mirenjohje recensenteve dhe kolegeve qe me
propozimet dhe rekomandimet e tyre kane kontribuar ne paraqi~en e
plate te librit. Gjithashru do te vleresojme me dashamiresi sugjerimet apo
verejqet e studenteve dhe te lexuesve ne pergjithesi, te cilat do t'i kemi
parasysh me rastin e nje ribotimi te mundshem.
AUTO RET
 1
Hyrje ne Analizen financiare".
II

Konceptet baze.

1. Objekti dhe detyrat e "Analizes financiare"

Te drejtosh dote thote marresh vendime! ·
Vendimet mbeshteten ne informacione!
Vendimet e ndermarrjes pergjithesisht kane te bejne me burimet e
financlinit dhe investimet, kostot dhe te ardht.irat dhe kane si. mbeshtetje
-rc@ike informacionet e dhena nga analiza firianciare, e cila evidencon ne
shprehje numerike marredheniet teknike, tregtare, ekonomike dhe
financiare, te cilat perbejne procesin e menaxhimit te ndermarrjes si dhe
"perkthen" vlerat numerike qe rezultojne ne bilanc ne sinjale, ne menyre
qe te orientoje veprimet e drejtuesve per realizimin e objektivave te
percaktuar ne buxhetin e ndermarrjes.
Kontrolli dhe analiza e administrimit te ndermarrjes eshte nje proces me
ane cilit vertetohet nese burimet financiare jane sigumar e perdomr ne
menyre efikase per arritjen e objektivave te vendosura prej saj. Ky proces
realizohet nepermjet tri formave te kontrollit: preventiv, shoqemes,
perfundimtar.
1. _!0ntro1Ii preventiv realizohet para se te filloje ushtrimi i veprimtarise
nepermjet instrumentit te buxhetit. Me ane te kehj kontroliT perilogariten
teardfiaLiE Ulre shpenzunetper vitin e ardhshem ushtrimor etj.
2.- Kontrolli shoqem~ kryhet periodikisht gjate ushtrimit te

2 Kapitulli 1
v~.rtirn..ta.rise. Ky kontroll realizohet neperm~eL-kt:aha.sirrill._dhenave te
-~tit me te dhenat e kon_!_~tit, me !_<:_~sht _q~_Xi..E~~k~?~~- ~e__ QF~jt~?
periudhe ushtrimore.
3. ~trolli perfundimtar realiz..Q.~t n_e fu~.,1 __te_vitit ushtrim.Qr. Me ane te
k~tij ko~trolllstil~iohen~p--~itika_~. ~-he s!~ategjia e ndjekur nga ndeJ:§!-iJa
,,_r:$.~~-htnmet e meparshme ctuk~ p~!~_?-ktuar-1Zesnf!:.C~pa!~ dO.JfT hidhen
~------ · 9t:K.'t--0r \t\'rt-\ . -- -·-
~- . ~n~hza fmancrare eshte nje kontroll shoqerues dhe p~rftmdimtar mbi
aktrvrtetm ekonomik, pasuror dhe financiar te ndermarrjes.
- Nep~r~jet ~-nal~z<lv~ _fill:~~c~~~...BQ_i~nnarrjeue-I.LJg_iJQ.b_et mundesia e
~~~aqrm_.:!..;:t~~~!__!yre, __ per rezultatet e a_::~~q_g:i.~te ~Cfe te
ntejtes---vepJl.rp._!an. ~~ kral:asrm mun<l'reOehet edhe me ndermanjet
konkurruese, ~e ndermarrJet me te suksesshme etj. Nga ky ballafaqim
rezultatesh, nxrrren konkluzione per nivelin drejtues dhe mbi kete baze
shfrytezohet pervoja e mete mireve. ' 10. t_e vleresoje ndermarrjen, ose .ei~~~--t~_?_aj, n~~enQ~~~~i-~~12__e ndarjeve,
- -~~~ fi_n~@!_~pO propozi~~!2.Lalt~mativat vep-F-ue,se per t'ua
paraq1tur ~re1~ aksjg!}_areve, instituci.QD.e.Y..e~teterore dhe te 'kreditit
s~~_:!~~~tav~~-~P~~p_n.jg_~v~ etj. Ajo sui~ ane te v~;· te d;ejtimit pe;
one~_hme p~ht~~e t~- kreditit, . te inventarit, te aktiveve afatgjata te
trupezuara pert 1 blere apo marre me qira etj.
Keshtu analiza financiare:
- -~-:?ructig_~_ -~~IJ~~~e_t___~~~mj<:!__ g~~~~~la~cit, me gbje]<tiv __qe te
perca._kt~~lfresoif_pikat ~ "forta" dhe te "dobeta" te kal~1ara dhe te
-prarnshme ne jeten e ndermarrjes, per ~~-P.!?-_IEJ..itur politikat e zhvillimit te
ardhem te saj. -- -------
, S_irija.~izor-: ..!'!~,- menyre te menjehershm~Ilfule kE_problem~ me
<) -
kredrtoretr.k.hen.te.t_Qhe fumitoret.
- S~udion ?:roJ?J_f~et lidhur me ngurtesimin e elementeve te kapitalit
qarku~l~~s ~e faz~ ~e r:drys.Rm.g_t;e..ciklit ekonomik, s~~~---t.!'-~i!fu..e._rezervave
mak~:nak te.-_prodhrmlt ne pr9ces, produkteve _t¢g_'!~hme, te_shitje.'l.e tepa
ar etuar:8 etj.
{ - $_hnderron dinamiken e ndermarrjes ne shifra.
) S0preh shifrat ne tendence ekonomike.
/{fj Objektivat kryesore te analizes ekonomiko-financiare .,..,
1. ·_-:=ru~rcaktoje .. sl~~1men e kapitalit te nevojshem per_ te kr~ar
ndermar!jen dhe per_te msur aktivitetin e saj;
~rcaktoje hTirime-~me te leverdishme q_~n
shfrx!~-~lar ne plotesim te burimeve te vetcl;
3: · te hartoje planin einvesti_m~ve;
4. t~ vieresoj& .cl~~tin e projekte~~~_.Y~!:__.E~ULjetes se
/\
Hyrje ne "Analizen financiare". Konceptet baze.
.;:3 / )
f;
--------~~--------------------~--------~.C/
n.sl~mar_!jes nepermjet analizes, ~rashikimit te shitjeve dhe te
shpenzimeve qe duhet te kryhen per ftmksionimin e s~!
s:-te kon1rolloje nese ne te arcllu:neiL.n..dermarrja-~~- te j~e ne gjendje te
realizoje ilkuidltetin e nevojshem per nje hmksio~ _te __ p<md,erpre!e te
veprimtarise se saj, pe~ menjanuar si "krizen", ashtu edhe "tepricen" e
-liktil.diteteve;
6. ~~-~~eire te dhenat e nevojshme per hartimi:r_l_~-~1:~~~-t~ye el<oi1o.:mH<.e,
financiare dhe pasurore;
7~percaktoje orientimet e nevojshme per te permiresuar politikat e
menaxhimit te ndermarfies;
s:--tevler~so)i'~~-e marrjes se kredive te I~~. nga Q.g,nkat .Qhe
shlyerjen_f;_.k~_se;
9. te jape gjykime mbi kuotimet e ndermanjes se analizuar, ose __ ~~i
niveiin e dividendeve; -
·-------
bashkimeve, shitjeve etj. ---~
---------~--
Analiza financiare synon t'u jape pergjigje pyetjeve te meposhtme:
Ndermarrja ka shperblyer ne menyre te mjaftueshme kapitalin e
riskuar nga ortaket?
Si ndryshojrie ne kohe burimet financiare ne dispozicion te
ndermarrjes?
Ne \'menyre ndermar'rja dote jete ne gjendje te financoje investimet e
nevojshme per te ruajtur aftesine per te realizuar te ardhura?
Me qellim plotesimin e kerkesave per informim te subjekteve te
interesuara per problemet e veprimtarise se ndermarrjes, ad~i~~~~i;ni i ~
.ffi..und te analizohet ne aspektet kryesore si me poshte: .r ·
~~ Aspekti fh:Jomc~ar: l<endveshtrimj__j_likvidit'iltit: ~na-~izon l~dh~t
ndermjet nevo· er k · he menyrave te mbuhrmt te tyre, hdh)et
are e manci e. tu ion
keshtu aftesine e nderm_3rr:jes per te perballuar detyrimet me ane te
buriroeve ne dispozicion te saj. Ky aspekt studion ekuilibrin financiar.
fi) As.£_ekti ekonomik: kendveshtrimi i rentabilitetit: analizon lidhjet
~dEfrmjet kostove dhe te ardhurave per te studiuar dhe analizuar
rentabilitetin e veprimtarise se ndermarrjes. Studion aftesine e ndermarrjes
per te gjeneruar te ardhura dhe per te shperblyer te gjithe faktoret
odhues. Ky aspekt studion ekuilibrin ekonomik.
, .A?pekti pasuror: kendveshtrir:'i ~ qendrueshme~is~_: a_~a~izon lidh~en
' ermjet pasurise neto dhe kap1taht borxh. Me fjale te tjera studwn
aftesine e ndermarrjes per te shfrytezuar ne menyre eficiente kapitalin ne
zoterim. Ky aspekt studion ekuilibrin pasuror.
 Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze. 5
4 Kapitulli 1 II

Gjendja Pasurore
AKTIVET PASIVET
Ndertesa ·· Kapitali neto
Makineri Detyrime ndaj bartkave
Mallra Detyrime ndaj fumitoreve
Te drejta ndaj klienteve Detyrime ndaj personelit
E~ ............
Banka
Arka
Etj ............. [ / ( ' , • _.-.Y
l:-;f~rC· ~ -~ ...
'1
u

Se pari duhet studiuar se nga vjen kjo para.

Eshte e natyrshme qe siperrnarresi pjeserisht do te gjeje borxhe dhe
pjeserisht para te vetat, ose burime te veta (kapitali neto). ·
Keshtu ana e djathte, ana e pasivit, i pergjigjet pyetjes se meposhtrne:
nga vjen paraja qe sipermarresi ka ne dispozicion te tij? Pastaj do te
kerkojme, sesi sipermarresi i ka investuar parate e siguruara.
Prandaj pyetjes se dyte - sesi jane investuar parate - :t pergjigjet ana e
aktivit e gjendjes pasurore. Do te sigurohen lende te para, makineri, por
edhe te drejta per t'u arketuar dhe diponibilitete ne para.
Gendja pasurore tregon ne thelb · . ne burimet financiare ne
dispozicion e se s1 Jane shfrytezuar kapitalet e si uruara. Eshte, me ·ale
t~ , · · se ci at jane, ne nje moment te caktuar,
burimet ne dispozicion te ndermarrjes per veprimtarine e ardhshme. Eshte
"pikenisja e veprimtarise se ardhshme", me hollesisht, gjendja pasurore
perfshin aktivet, pasivet dhe kapitalin neto. /
Gjendja pasurore e ndermar ·eve eshte n·e dokument i shkruar me nje
~ , e~;;mte· ate · e kontabilitetit. Prandaj, hartimi, eximi dhe
interpretimi i tij kalojne nepermjet njohjes se gjuhes se kontabilitetit dhe te
rregullave te ndertimit qe ai u nenshtrohet.
2. Llo a · ekonomike ·e informacione mbi veprimet e ndryshme
~kon era nga ndermar ·a gjate vitit ushtr1_mor.
Llogaria ekonomike i referohet nje periudhe kohe ne lidhje me te cilen
eviaentohente ardhurat e realizuara dhe shpenzimet e kryera, ndersa
gjenciJa"· pasurore ''fotografon" vlt?ren e ndermarrjes ne nje f!loment te
cak~~:· .. L~ria ekonomike J;2€rrnbledh vepriii}et ekonomike per
~~1mm) qf
kalen r::dermjrst gjendjes pasu:tore fillestare dhe
gjendjes pasurore finale (vlera e fluksit kosto/te ardhura). Ky dokument
tregon "historine" sesi ja~rdhurat dfie sesi jane kryer
shpenzimet gjate' periudhes ne analize.
llo a · ekono · ·· te "d" · ";
 Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze.
II
7
6 Kapitulli 1

rnonetare te cakhmr. . . . . .
Nepermjet ketyre dokumenteve mundesohet te percaktohen se cilat Zgjedhja e njesise monetare eshte nje problem_ 1 ho_mogJen~tetlt, pas1
jane burimet e kapitalit dhe cilat jane investimet e kryera nga ndermarrja komponentet qe e perbejne jane te ndryshme (matenale, JOmatenale ... ) dhe
Keto dokumente nuk jane te pavamra ndermjet tyre, sepse
secili mund te shprehet ne njesi te ndryshme.
ndryshimet e "stock-ut" te gjendjes pasurore shpjegohen duke analizuar
K.Q.r.n._J2QD.eUtet...e..kaP.itaJit . .. .
~ ecurine e "flukseve" te llogarise ekonomike. Komponentet e kapitalit mund t'i percaktoJme s1:
/ 3. Shenimet shpjeguese: instrumenti praktik per te shpjeguar "<;astin e _ JsQm.panept@ po:z:i\].ve (aktivet);
fotografimit", nepermJet ketyre shenimeve ~ptoh~_L:r:rt~--~~re historia e - _komponerne negative (pasivet). . . .. . ..
ndermarrjes. ···-·----·---
Komponentet pozitive dhe negative te k~p1taht kane ~r~es1sht natyr~
..---- Shenimet sh ·e uese si qellim kryesor kane zberthimin e te dhenave financiare dhe pjeserisht kane natyre jofinanc1are (domethene kosto dhe te
sintetike te paraqitura ne · e e ono ardhura per t'u shperndare ne ushtrimet e ardhshme).
e te shifruara dhe tekste shpjeguese qe synojne:
te vene ne dukje parimet, rregullat dhe metomn Vlerat e kapitalit: permbledhje
pergatitjen e gjendjes pasurore dhe te llogarise ekonomike;
PASIVET
~ zberthejne zPra te ve<;ante te gjendjes pa?:ure:re dhe te J.lo.g:mise AKTIVET
Vlerat financiare:
~e; Vlerat financiare:
Detyrimet e funksionimit
. ~~,- - _te sh_o.q_erojne keto dy dokumente me te dhena te tiera te nevojshme per Te drejtat e funksionimit
Oetyrimet e financimit
t'ua paragitur subjekteve te interesuara per veprimtarine e ndermarrjes etj. Te drejtat e financimit
4. Raporti mbi admjnjstrimin~_sq_crr_ou_te__ ~, mbanpar:asy$h te Mjete monetare likuide
Vlerat ekonomike:
~en, ~en. Ky dokument ka si q~llim_plotesimin e Vlerat ekonomike:
Kostot shumevje<;are (faktore te amortizueshem) Te ardhura te nderprera
kuadrit informativ te shenimeve shpjeguese. Synimi_i_ ketij raporti eShte
pasqyrimi i ecm~investimeve, 1 g~endjes financiare,i-Shpenzimeve, te Kosto te "nderprera" (gjendjet e magazines).
ard~~l~~ye etj.
Aktivet financiare: parate ne pritje per t'u investuar dhe te drejtat ne
Perkufizime: pritj.e p~r- t'u arketuar. .. ...
Dokumenti qe grumbullon periodikisht informacione ne lidhje me Aktivet jofinanciare (kostot shumevje<;:a_re dhe ko.~tot e n~erpre_ra_~· te
pasurine, kostot dhe te ardhurat emertohet "Bilanc", periudha kohore se mira- -~ateriale dhe jomateriale te dob1shme per vepnmtanne e
ciles i referohen vlerat perkatese emertohet "Ushtrim". Bilanci i ushtrimit ndermarries. ..
;'~hte nje instrument i shnderrimit te dinamikes se ndermarrjes ne shifra.
~J
Pasivet financiare: detyrime te natyrave te n d rys h me kundreJ· t te
\. Kapitali i ndermarrjes: treteve.
Teresia e vlerave mirave ne dispozicion te ndermarrjes ne nje date Pasivet jofinanciare: ose te ardhura te nderpr~~a.
caktuar. Kapitali neto eshte nje nocion thjeshte kontabel.
Madhesi e ndryshueshme ne kohe.
.....---------.
Shprehet ne terma vlerore (monedha e llogaritjes). 4. Aspekte metodologjike te an~izes . .. . . . ..
Kapitali neto eshte diferenca ndermjet aktiveve dhe pasiveve, nuk Sk.ema metoaologjike e. a~ se bilancit mund te paraq1tet Sl me
eshte vlera ekonomike e ndermarrjes, nuk i korrespondon as "<;mimit" te : poshte:
saj. Aktivet- Pasivet = Pasuria neto, domethene, ajo qe une kam -ate qe eshte
e te tjereve = ajo qe mua me mbetet.
Ii
\
Pasuria eshte bashkesia e te gjitha te mirave (aktivet dhe pasivet) qe
\
ndermarrja zoteron dhe qe mund t'i shfrytezoje per zhvillimin e
veprimtarise se saj.
Kapitali eshte shprehje e pasurise se ndermarrjes sipas nje njesie
 Hyrje ne "Analizen financiare". Konceptet baze.
(j 9
Kapitulli 1

5. Teknikat e analizes
Vepri mtaria
~I Bilanci
I Gjendja Llogaria Analiza me
+ ekonomike 2008 ane te treguesve
Pasurore 2008
Informacione

~
l Financiar
Ndermanja A
(2006-2007-2008 ... )
Shfrytezohen
nga subjektet
per qellime te
Per analizen e
_.,nderm anjes ne
I Pasuror
ndryshme: kendv·eshtrimin:

- Shteti "\., Ekonomik

- Bankat
- Investitoret
- Administratoret
- Te punesuarit
- Gjykatat
- Shtypi
- E~. Analiza me
Gjendja
+ ane te flukseve
Pasurore 2008
financiare
Ne tabelen e meposhtrne jepen skematikisht teknikat kryesore te
analizes financiare:
6. Nje krahasim
Lloji i analizes Objektivat e mundshme Shembuj zbatimi .Kemi theksuar se qellimi kryesor i analizes financiare nepermjet
-. Studim i menjehershem i
Marzhi paresor dhe d ytesor i ~~~§Y...~-j~_g_htiLqj_aj£l~sti~imi i gjendjes shenaeteSore te nje
Analiza gjendjes financiare.
struktures, kapitali qarkullues neto, n_dermarrjeje.
strukturale Krahasimi i thesarit. ----:t\rethelb, teknika qe perdoret eshte e ngjashme me ate e erdoret ne
marzhi i thesarit etj.
Krahasime ne kohe.
disiplina te *ra, e e se ·ne s ume ar e onomise. Le te marrim
Treguesi i qendrueshmerise pasurore, i si shembull mjekesine: te gjithe njerezit ne menyre periodike duhet te
Analize retrospektive. vetefinancimit, i aftesise paguese, i kryejne analiza klinike per te diagnostikuar gjendjen e shendetit te tyre.
Analiza me ane
Krahasime ne kohe. pavaresise financiare, i likuiditetit, i
te treguesve Nga analizat qe kryhen rrjedhin disa tregues mjaft te rendesishem
Krahasime ne hapesire. rentabilitetit, treguesit e qarkullimit
(presioni arterial, perqindja e kolesterolit dhe e sheqe:r:it ne gjak e~.). Mjeket
etj.
per te diagnostikuar gjendjen e shendetit te njeriut, vene ne krahasim
Analize retrospektive. Flukset gjithsej,
Analiza me ane treguesit e analizave me parametrat standard qe kane rezulh1ar nga
Programim, percaktim i flukset e kapitalit qarkullues neto,
te flukseve studimet shkencore afatgjata. Ne kete menyre mjeket jane ne gjendje te
politikave financiare etj. flukset e arkes etj.
gjykojne, per shembult nese presioni arterial eshte shume i larte ose shume i
ulet, nese niveli i kolesterolit eshte shume i larte e keshtu me radhe.
Nese nuk do te behej ky krahasim mes vlerave te analizave per
tregues shendetesore dhe atyre standarde, mjeket nuk do te ishin ne
£iendie te iennin nie 2ivkim mbi situatPn P shPni!Ptit tP niPrP7VP
 10 Kapitulli 1
Ne te njejten menyre, mjeket per te kontrolluar nese gjendja e
shendetit te nje pacienti eshte duke u permiresuar apo eshte duke u
perkeqesuar krahasojne vlerat e treguesve shendetesore te analizes se
fundit me vlerat e analizave te meparshme, keshtu ndertohet ecuria e
gjendjes se shendetit. Nje vlere jo normale, por me e mire ne krahasim me
ate te meparshmen, dote thote se gjendja e shendetit, megjithese mund te
konsiderohet akoma kritike, eshte ne nje faze permiresimi.
lr-ra, analizat e ndermarrjes nepermjet treguesve ndertohen kryesisht
me te njejtin mekanizem: Ilogaritet treguesi i nje = i h e t ne
Kfahcrstm: me treguesit standard€ te sektorit (ose deges) ku perfshihet
ndermarrja ose me treguesit "e synuar" nga ana e subjekteve te
interesuara. Ne kete menyre mund te kuptohet nese ndermarrja ka nje
ecuri te mire ose paraqet perkeqesim te treguesve ne raport me
ndermarrjet e tjera qe veprojne ne te njejtin sektor. Ne kete rast, ky
krahasim i treguesve quhet edhe "krahasim ne hapesire".
Njelloj, treguesit e bilancit te nje ndermarrjeje krahasohen me
treguesit qe u referohen periudhave te meparshme: ne kete menyre
mundesohet te kuptohet se cili eshte evoluimi i ndermarrjes, pra, nese
eshte duke u permiresuar apo eshte duke u perkeqesuar. Ky lloj krahasimi
quhet "krahasim ne kohe".
7. Disa kufizime te bilancit
A ekzistojne kufizime informative te bilancit te ushtrimit? Po, sepse
ne fakt bilanci eshte nje dokument permbledhes qe nuk mund te jape nje
paraqitje te plate gjendjes se ndermarrjes dhe te rezultateve te saj.
1. Bilanci eshte nje dokument me te ~na--f-aktike, ai pasqyron vetem
efektin e ngjarjeve te ndodhura tashme, ndersa drejh1esve u intereson me
shume te parashikojne se c;' do te ndodhe ne 0--ardhmen e ndermarrjes.
2. Gjendja pasurore nuk paraqet yleren·t:(tregut per shume aktive, kjo ne
zbatim te parimit te kostos sipas kontabilitetit.
3. Ekziston nje nivel i caktuar ar_P.Hre1,riJ~Ji, pasi ne shume disa veprime.
kontabile mund te regjistrohen ne menyre alternative (per shembull, 'per
vleresimin e gjendjeve te magazines dhe te kostos se shitjeve ndermarrja
mund te zgjedhe ndermjet metodes FIFO, LIFO dhe metodes se kostos se
ponderuar, llogaritja e amortizimit etj.).
4. Bilanci sipas "Planit kontabel" nuk parashikon paraqitjen e
detyrueshme te dokumenteve plotesuese, si per shembull, gjendjen
pasurore dhe llogarine ekonomike te riklasifikuara, po ashtu edhe
pasqyren e flukseve financiare.
Aktivi i gjendjes pasurore sipas skemes se paraqihrr nga "Plani kontabel"
eshte i klasifikuar sipas destinacionit, ndersa pasivi sipas prejardhjes.
l!_
i
Hyrje ne "Analizen financiare". Konceptet baze.
Per analizen financiare me i dobishem eshte klasifikimi ne baze te
likuiditetit per aktivin dhe te kerkueshmerise per pasivin._ Me likuiditet
do te kuptojme aftesine e nje elementi te gjendjes pasurore per t'u
sfiooerruar ne mJefe monetare, ndersa me kerkueshmeri dote kuptoJme
afatin_e shlmjes se burimeve te financi:rlli:L --
r- Te dhenat qe pasqyrohen ne bilancin e zakonshem te ushtrimit duhet
te perpunohen ne menyre te pershtatshme per te llogaritur tregues ose
raporte si dhe plotesuar pasqyra te domosdoshme per te vleresuar
gjendjen financiare dhe ekonomike te ndermarrjes.
Analiza financiare m1.mdeson te investigohet administrimi financiar dhe
ekonomik per te kuptuar ecurine e plote te ushtrimit, te cilit i referohet bilanci,
duke e krahasuar me nje ose me shume ushtrime te meparshme dhe duke
nxjerre keshtu informacionin e duhur per te parashikuar evolucionin e
mtmdshem te ndermarrjes ne nje ose diSJLl.l?htrime .te ardhshme.
-\C:
-s:JFazat e analizes fin . ;~ j ~/ f
rLY __ ... _ 1 1 -am 1entit ekonomi .. te cilin ndermar ·a ushtron
vepr.imtar.IDe;
@_) ·grumbullimi dhe revizionimi i te dhenave, perpt~f.!imLLdoku~enteve
dhevl~tyre; Ji/: ·
(3.) rikla-;ifikimi i te dhenave te bilancit; v'
ct) ffog?lrit:ja eb:'@iS"desve; V
@ interpretimi_i treguesye. l.//'
Studimi i ambientit ekonomik ne te cilin vepron ndermarrja, perben
momentin me te veshtire dhe te pasigurt te analizes. Por njeko!Lesisht kjo
faze eshte absolutisht e domosdoshme per kryerjen me sukses te analizes
ekonomiko-financiare.
Analiza financiare perben nje instrument me ane te cilit operatoret
ekonomike studiojne evoluimin e ecurise se ndermarrjes si dhe e
krahasojne ate me evoluimin e konkurrenteve, duke synuar keshtu te
mesojne se cila mund te jete ne te ardhmen gjendja shendetesore e
ndermarrjes se analizuar, evoluimi i shkalles se riskut te investimeve te
tyre (reale ose potenciale) ne ndermarrje.
Ne fakt, askujt nuk i intereson e shkuara e ndermarrjes, por vetem e
perdorin ate si instrument baze per te vleresuar te sotmen dhe te ardhmen
e afert te saj.
Problemi me kritik qendron ne kontrollin e besueshmerise se
bilanceve. Behet fjale per nje problem te veshtire per t'u realizuar,
megjithese kjo varet shume nga eksperienca dhe inh1ita e ve<;:ante e secilit
analist financiar.
 Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze.
II 13
12 Kapih1lli 1

_ Te kryeje studime te natyres ekonomiko-financiare ne bashkepunim

Por theksojme se shume here treguesit e bilancit lejojne te
me subjektet qe jane te interesuara per performancen e ndermarrjes ne
evidentohen disa parregullsi, te cilat veshtire se mund te nxirreshin nga
varesi te nivelit te riskut te veprimtarise se saj qe ato duhet te perballojne
nje lexim i thjeshte i bilancit. .. . . . . .. . .. (bankat, furnitoret, klientet etj.).
Prandaj, ndodh shume shpesh qe gJykimi mb1 besueshmenne ~
Analiza financiare eshte nje instrument inforrnativ qe shpjegon
bilanceve mund te behet vetem ne fund te procedures se analizes se sane
burimin e rezultateve te nderrnarrjes dhe tendencen e tyre.
fillim te saj. ..
Riklasifikimi i bilancit, eshte mjaft i nevojshem, pasi bilancet qe
10. Paraqitja skematike e "ushtrimit"
hartohen sipas kerkesave te ligjit jo gjithmone jane te pershtatshem ne
percaktimin e madhesive te domosdoshme p.e~ llog~~itj~n e ~re.gue~.ve. ..
Kjo ndodh sepse synimet e skemave hgJore te b1lanCit JO ~1t~on~ Ushtrimi 1 Ushtrimi 2 Ushtrimi 3
perputhen me kerkesat e analistit financiar, te cilat jan~ fryt 1 ~Je 11~~
"kompromisi" ndermjet kerkesave te ndryshme per mformacwn te
perdomesve te bilancit. . " . .. . .. .. . .
Fazat 4 dhe 5 perbejne "thelbm e anahzes, d.m.th. p1kembernt)en e
te gjitha fazave te meparshme, te cilat mund te vleresohen per te gjitha
efektet si nje hyrje e vertete e fazes per:h.mdimtar_~·" .
Duhet te verne ne dukje se megjithese jane te rendesishme thelhmet
teorike qe i perkasin kesaj teme, analisti dote behet kompetent vetem nese
trajtimit teorik do t'i "bashkengjite" nje eksperience te mjaftueshme
praktike. . b"l . .. ht·· " rt" dh Gjendja Gjendja Gjendja Gjendja
Nga kjo pikepamje, analiza e 1 anCit es e po aq a sa e Gjendja
"s~ Prandaj anali;;-e ~--k.tirkun jo Y:eienL_~ne pasurore pasurore pasurore pasurore pasurore pasurore
~clodorogj-i.ke_dhe aftesi tek~e, P?~~~!._!_le~ dhe fillestare finale fillestare finale fillestare finale
njohj_~_."1e.~eJ~s.~~se2_1dermarrjes. - ------ Ushtrimi 1 Ushtrimi 1 Ushtrimi 2 Ushtrimi 2 Ushtrimi 3 Ushtrimi 3
~,----,--· ----------- --------------------------·-- ---·
Per drejtuesit e ndermarrjes eshte e domosdoshme te kryhet jo vetern
9. Kush mund ta kryeje analizen financiare
analiza e nderrnarrjes qe administrojne, por edhe e ndermarrjeve
Zyra e administrimit, zyra e programimit dhe kontrollit,
konkurrente, kryesisht ne periudha te trazirave ekonornike si kjo aktualja,
profesionistet e~. Analize e brendshme. . . . . e karakterizuar nga ndryshime te vazhdueshrne te tregut dhe te
Investitoret, bankat, agjencite e kreditimit, shoqerite e rev1z10mrmt
konkurrences qe ka arritur dirnensione globale dhe ka <;uar ne reduktirn te
dhe te auditimit, ndermjetesit financiare, e~. Analize e jashtme.
rnarzhit te fitimit. Mbijetesen ne treg e sigurojne ekskluzivisht nderrnarrjet
qe paraqesin strukture organizative racionale, te financuar ne rnenyre te
Analiza financiare eshte nje teknike kontrolli mbi gjendjen e shendetit
pershtatshrne dhe qe zoterojne njohjen e nevojshrne te situates se tyre.
te nje ndermarrjeje dhe paraqet nje instmment te domosdoshem per
Analiza financiare rnund te kryhet nga subjekte qe gjenden brenda
arri~en e dy qi:Hlime te rendesishme: .
nderrnarrjes ose nga jashte saj, rezultatet e nxjerra do te ndryshojne ne
- Per verifikimin dhe kontrollin e ecurise se veprimtarise anahza
baze te cilesise dhe sasise se informacioneve ne dispozicion te analisteve.
financiare duhet te konsiderohet nga management si nje lloj "kroskoti i
pajisur me sinjalizues te shndritshem", i cili tregon ec:urine. e disa Analiza e brendshme
aspekteve te ve<;anta te veprimtarise ne fushen pasurore, fmanc1are dhe
- :Pergjithesisht eshte e sakte dhe e plate, sepse analistet e brendshem
ekonomike. Analiza periodike e treguesve mundeson nje monitorim te
disponojne te gjitha informacionet e nevojshme per te forrnuar tregw~s
vazhdueshem · te gjendjes se ndermarrjes dhe nje nderhyrje te
realisht shpjegues te gjendjes se mundshme ne te cilen gjendet ndermariJa
menjehershrne nese behet i nevojshem "korrigjimi i kursit".
 14 Kapitulli 1
ne nje moment te caktuar ose ne nje interval kohor te dhene. E vetmja
mtmdesi per gabime ne kete lloj analize eshte supozimi kur informacionet
ne nisje te saj jane te gabuara.
Pikat e forta te saj: me e sakte dhe me e plate, shfrytezon te dhenat
baze te kontabilitetit te ndermarrjes.
Pikat e dobeta: Mtmd te falsifikoje perrnbajljen e inforrnacioneve te
bilancit.
___A..naliza_e_jas_htme
"" Pikat e forta te saj: shfry!~_ontedhei=tat e bilan_~~~lar.
Pikat e dobeta: parashikon kufizime informuese te bilancit.
Analiza e jashtme, e sakte ose jo, dallon ne menyre te aukshme nga
realiteti, sepse analistet e jashtem (konkurrentet, fumitoret, klientet,
instih1tet e kreditit e~.) disponojne informacione te kufizuara.
Nje ~eter faktor i rendesishem per t'u marre ne konsiderate per
analizen financiare eshte koha: dallohet, ne fakt, nje "kohe ekonomiko-
teknike", do methene koha e nevojshrne deri ne realizimin e prodhimit (i cili
varet nga teknologjia e zbah1ar, nga produkti qe synohet te merret dhe nga
tregu ne te cilin ndermarrja operon), dhe nje "kohe monetare" qe varet nga
zgja~a e arketimit te shitjeve per shkak te lindjes se drejtave ndaj klienteve.
1. Analiza ne kohe: krahasimi ndermjet treguesve per ushtrime te
ndryshem per te njejten ndermarrje.
2. Analiza ne hapesire: krahasimi ndermjet treguesve te llogaritur per te
njejtin ushtrim, par per ndermarrje te ndryshme qe operojne ne te njejtin
sektor homogjen.
.Jw....:.. \til) ~ubjektet e~eresuara per re.z.~ciare
..:;y 1e interesuar per informacionet e nxjerra nga analiza ekonomiko-
financiare e veprimtarise se ndermarrjes, jane:
.Aksio.rt<!ret ar9__ }E._vestito_J:et e kapitalit te ndermarrjes lidhen me
riskun e in~tfhtit dl~e-- t~-- rentabilitetit te tij. Ata kane nevoje per
informacione qe te ndihmohen ne marrjen e vendimeve per t'i blere, per t'i
ruajtur apo per t'i shih1r pjeset ne kapital. Gjithashtu kane interes per te
vleresuar aftesine e ndermarrjes per te realizuar te ardhura, pasi mbi to
bazohet mundesia e shperblimit te kapitalit "me risk te plate", me blerjen
apo nenshkrimin e aksioneve te reja e~-
~~!Ijg§, mund te analizojne elementet kryesore
te ecurise ekonomiko-pasurore te ndermarrjes.
- __ T~_p_~~?_t!~rit jane te interesuar per informacione ne lidhje me
qendmeshmeri'ne dhe rentabilitetin e ndermarrjes, per te garanh1ar
shperblime me te larta, pagesen e sigurimeve shoqerore si dhe sigurine e
Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze.
II 15
zenies afatgjate me ptme e~.
_ _Bankat kerkojne informacione per te vendosur dhenien ose jo te kredive
te reja, nese kredite e meparshme dote shlyhen ne afat etj. Ato kane objektiv
te vertetojne aftesine e ndermarrjes per te realizuar te ardhura, dhe per
rrjedhoje, sigurine e saj financiare aktuale dhe te ardhshme.
_ Qeveria · ·strata shteterore kane nevoje per te dhena, mbi
bazen e te cilave percaktohet po iflkatatimore dhe hartimi i statistikes dhe
i kontabilitetit kombetar e~.
Analistet financiad! per te analizuar ekuilibrat ne strukturen dhe ne
drejtimin e ndermarrjes qe i perkasin nje dege te caktuar te veprimtarise
ekonomike.
Gjithashtu, perdorues te informacionit te analizes financiare jane edhe
fumitoret, klientet, sindikatat e punetoreve, organet e shtypit dhe te
informacionit, avokatet etj.
Personat qe bejne analizen financiare te nderrnarrjes per llogari te
njerit apo qetrit nga subjektet e interesuara, zakonisht ne terminologjine
ekonomike quhen analiste financiare, te cilet grumbullojne dhe perpunojne
inforrnacionin kontabel.
Analisti i brendshem, kur kryen analizen financiare per llogari te
vete--m:lerrnarrj es.
_Analisti i ~' kur kryen analizen financiare per llogari te
subjeRtevet~t)era.
Ndermarrja dhe grupet e interesuara:
aksionaret, sipermarresit
aksionaret e minorances
tregjet aksionare
klientet dhe fumitoret
organizata ambientaliste
fisk ali
entet lokale
komuniteti lokal
ptmonjesit akh1ale dhe potenciale
banka dhe ndermjetes te tjere financiare 'f\ ,
12. Kuptimi, parimet dhe klasifikimi i treguesve
...... I ekmka e raporteve sfudwn ·end·en ekonomiko-fin,anciare te
ndermarrjes me an,e . e tre uesve te shumt~ qe llogariten si -~te -
.aritmetike n ermjet _zerC!ve ose. grup ze_rave __ t~__ mir:Y.sliem.JL~.D4j~
--
pasurore dhe/ ose te _llogarise__ ekonomike,_dol<.umente_~ rikl~~!flJs£~eri__ _
'~ kritereve te cak~1ara, kryesisht kriterit financiar.
Treguesit japin informacion mbi gjendjen pasU:rore, fin~iar~---~he
_ .. -~-~ --~-.-~----~
 .rr
Kapitulli 1
16
ekonomike, gjendje e cila i referohet nje momenti te caktuar te
veprimtarise se ndermarrjes, pergjithesisht dates se mbylljes se gjendjes
pasurore. Prandaj kjo analize konsiderohet statike.
Analiza financiare e realizuar me metoden e treguesve te menaxhimit
eshte nje teknike empirike dhe njekohesisht e sofistikuar.
Empirike, pasi kate beje me intuiten, eksperiencen dhe cilesite vetjake
menaxhuese te personit qe eshte ngarkuar te kryeje analizen e
veprimtarise se ndermarrjes.
· E sofistikuar, pasi te dhenat qe rezultojne ne gjendjen pasurore dhe ne
llogarine ekonomike marrin transparence dhe vlere praktike, vetem nese
"lexohen" duke u bazuar ne nje sistem konceptuat i cili eshte i afte te
paraqese nje model ekonomik te besueshem te ndermarrjes.
r;?>'\
) (13. _,JPerse duhet te perdoren treguesit e analizes f)~(\.~~~\.~~';
\.) \7ere'm nje informacion i sakte dhe i vazhdueshem mundes8N:tft'a1r~ e
nje pamjeje te sakte te gjendjes se ndermarrjes, sa here qe konsiderohet e
nevojshme nje gje e tille. Par qe ky informacion te jete i shpejte, ai duhet te
nxirret ne baze te nje llogaritjeje qe ve ne "loje" nje numer te kufizuar
treguesish te afte per te matur "temperaturen" e ndermarrjes qe'pasqyron
dukurite kryesore teknike, tregtare, ekonomike dhe financiare, qe_perbejne
administrimin e saJ· 1 ·\ ~-~~--:::;:::_-~;-'.~~\ ~
•:A.. ~'l\.C >~)S\_
Teoria e "treguesve", e ua·tur edhe si teoria e "r~ or eve te
a rn_inl Pp11t bazohet ne d konsiderata:
I ~\\~ct.: C\.-,\fJ/) (..
. epa ~ 1 ormacionet e nxjerra n a n·e tre es d.m.th. n a ra orti
ndermJe y ma esive te ca tuara, · nihrtH·· - ·:ta-.. dhe mesh rehese
sesa ato e nxjerra duke analizuar ve mas dy.....madhes!te.
Je s embu 1 dote pohonte kete argument. Per shembult nga gjendja
pasurore e nje ndermarrjeje nxjerrim se fitimi neto eshte realizuar ne
masen 4.900.000 njesi monetare, ndersa fuqia punetore e saj llogaritet
mesatarisht 100 punetore ne vit. Keto dy te dhena te analizuara vee; e vee;
japin nje informacion me pak te shpejte se informacioni i nxjerre duke i
vene ne raport keto dy te dhena, treguesi i llogarih1r shpreh se fitimi i
realizuar per punetor eshte 49.000 njesi monetare. Gjithashtu ky tregues
mundeson nje krahasim domethenes dhe te shpejte me fitimin per punefor
te realizuar nga ndermarrja ne ushtrimet e meparshme dhe me fitimin per
punetor te realizuar nga ndermarrjet e tjera te te njejtit sektor.
Per shembull, dote ishte e nevojshme te mesohej se fitimi per punetor
vitin e kaluar kane qene me i larte se sa vitin e fundit ushtrimor (deshmi e
nje ke ·· · . i), ose nese nje konkurrent te njejtin tregues e ka me te mire etj.
- Se dyti'- treguesit e bilancit kane aftesi sinjalizuese, fakt i rendesishem
;ii. "k-1r c:1 i=ir nPll~rno tO ::::~n-::&1~::;-0~':l~h~l-ti-rnei" -nrr.rrr':ln111aca
17
Kjo aftesi eshte vertetuar nga praktika, pasi ekziston nje lidhje e forte
ndermjet nivelit te administrimit dhe vlerave qe marrin treguesit qe i
referohen ketij niveli. Ne baze te kesaj lidhjeje mund te parashikohet nese
nje tregues i dhene do te marre te njejten vlere ne te ardhmen, duke
shprehur keshh1 nje gjendje te njejte me ate te periudhes se shkuar etj.
Me sakte, nese analiza financiare e realizuar nepermjet treguesve behet:
me "te dhenat ne fakt", ajo lejon te evidentohen shkaqet e c;ekuilibrave
qe ka pesuar ndermarrja;
me "te dhenat ne plan", ajo mundeson njohjen "ne tavoliniY' dhe
"paraprakisht" te problemeve me te cilat round te ballafaqohet
ndermarrja ne te ardhmen. Pasi gjate veprimtarise se saj, ajo mund te
kufizohet vetem ne shqyrtimin e aspekteve me te rendesishme (per
shembull, blerja e nje makinerie dhe pajisjeje), duke lene menjane aspekte
te tjera, sigurisht jo te dares se dyte (per shembult nevojen e sigurimit te
kapitalit per te financuar perberjen e stokut, dhenien e kreditit klienteve,
raportet ndermjet kapitalit te vet dhe atij borxh etj.). ·
Natyrisht, duke parashikuar keto problematika, do te formuloheshin edhe
nderhyrjet e nevojshme per te ndikuar pozitivisht mbi lidhjet teknike, tregtare,
ekonomike dhe financiare qe mbeshtesin procesin e zhvillimit te ndermarrjes.
14. Menyra e perdorimit te treguesve te administrimit
Treguesit e menaxhimit paragesin nje teknike te analizes se bilancit, e
cila eshte e vlefshme per te diagnostikuar gjendjen e ndermarrjes dne per-
te sugjeruar terapme ge dLihet kryer per ta vene gjenaren-nen·konfroll, rie .
~ rastet kur verehen a-r:Jomali gia:hS ar:iministrimit.
Ne fakt, niveli i treguesve ndryshon nga sektori ne sektor, per
shembull, treguesi i peshes specifike se aktiveve afatgjata ndryshon ne
varesi te sektorit ku ndermarrja ushtron veprimtarine e saj si ne metalurgji,
ndertim, ne industrine e veshjeve, ne agroperpunim etj. For ky nivel
ndryshon edhe brenda te njejtit sektor te veprimtarise, per shembull,
treguesit e perberjes se gjendjeve te produkteve te gatshme mund te jene te
ndryshem ne ndermarrje te ndryshme, kjo ne varesi te menyres se ruajtjes,
magazinimit apo tregtimit te tyre etj.
• ::Jre:g:lCsit e menaxhimit mund te perdoren me efektivitet nese
pfrcaktohet qarte hapesira sinjal~etyre·: ----- -- ···· - · ·· -- -- - --
~,....,.,,
Ct1\2.~_EQ/t~:g~~:sit kane vferene vetve_~~/ ne kuptimin qe nje drejtuesi i
hifereson te meso1e se 39A% e Rapitalif1e d1sponueshem eshte investuar ne
v aktivet afatgjata, oseqete dre1tat per t'u arketuar--re~bejnU7,4o/a-te_____
kapitalit ~-----
. Se dyti, treguesit marrin vlere suplementare nese krahasohen me
~
 ri
18 Kapitulli 1
treguesit e ushtrimeve te meparshem.
Per shembull, nese analiza e treguesve te perberjes se investimeve,
evidenton se dy vitet e fundit pesha e ~¥eve at_gjata ne totalin e
kapitalit te investuar ka ndryshuar nga, t9,9J.J n .. 39,4fo, atehere analiza
nuk duhet ta pranoje verberisht kete info~on, o~fi.et te thellohet nf.
...-~kte___anaf~t~Ii~1J~f[~~tLp~rcaktuar __ s.hk.CLq_~Lg£t~asojat. Nder te ~e;a~
· dunet-te analizohet nese:
rritja e treguesit te peshes se aktiveve afatgjata ka sjelle perfitimet e
parashikuara nga vendimmarrjet per te investuar ne pajisje dhe makineri?
eshte pakesuar perdorimi i punes se gjalle per njesi produkti ne nivelin
e parashikuar?
eshte permiresuar cilesia e produkteve?
eshte ulur vonesa ne dorezirnin e produkteve dhe sherbirneve klienteve?
Nese nga analiza rezulton se nga njeri vit ne ~etrin eshte rritur pesha
specifike e gjendjes se produkteve te gatshme, kjo rri~e ka ndodhur pasi
kontrolli i magazines eshte lene jashte vemendjes apo stokt1 eshte krijuar
qellimisht per te perballuar situata me te favorshme shi~eje, ose per te
permiresuar cilesine e produkteve (per shembull, vjetrirni i vererave e~.)?
Nese konstatohet se ne dy ushtrimet e fundit pesha specifike e
shi~eve me likuidim te mevonshem eshte ulur ne menyre te ndjeshme, kjo
situate mund te jete rrjedhoje e faktit se:
mund te jene pakesuar klientet e veshtire per t'u arketuar qe me pare
"frynin" bilancin?
ulja e perqindjes se klienteve eshte rezultat i shkurtimit te kohes se
I
I •' kontraktuar per shlyerje?
i
<;'ndikim ka pasur ky vendim ne raport me klientelen?
-~-=-jane humbur apo perfituar kliente te rinj?
~ )._) Se treti, tr_~g~esit _~arri~ ku12tin:t nese~asohen---me-t-±@-g-uec~!_. e,
:ITdermariJeve 1e tjera, s1gunsht du~!_!_Il__gaJ~l?-L.PCiiCi?YSh.. stLuktuJ_e~e
--produkteve, politiken e nden;narrjeve~~-~dhesinerv:tmdndodhjen €.J:¥rg_g_~.
·· ·· · · reguesve uhette mbahen parasysh parimet qe:
nje tregues i larte do te pasqyroje nje gjendje ose rezultat ekonomiko-
financiar me te mire;
r d. ndermwt zeravg te Uogarise ekonornike dhe te zerave te gjendjes
<;do madhesi e raportit te krijuar duhet t'i referohet te njejtes periudhe
ushtrimore.
--
Treguesit e analizes financiare per te qene sa mete dobishem duhet:
te formojne nje sisteni., d.m.th. duhet te evidentojne lidhje organike
ndermjet njeri qetrit.
.I·.
'
it
te jene te thjeshte per t'u formuar dhe interpretuar.
te jene racionale, d.m.th. ndermjet dy madhesive te raportit te formuar
Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze.
II 19
duhet te kete lidhje logjike, pasi mund te krijohen raporte te shumta ne
baze te kombinimeve ndermjet zerave te bilancit dhe/ ose te llogarise
ekonomike, ndermjet vlerave e sasive te dhena ne dokumentet e
kontabilitetit te ndermarrjes e~.;
te jene te kufizuar ne numer, qe do te thote se duhet te evitohet
shperndarja e vemendjes dhe e energjive mbi te dhena te parendesishme.
Ndermjet treguesve te shumte, qe teorikisht dhe praktikisht mund te
llogariten, duhet te perzgjidhen me kryesoret, te cilet sinjalizojne probleme
kritike per administrimin e ndermarrjes.
Duhet te disponohen disa parametra referimi, te grupuar ne kete
menyre:
tregues te llogaritur per periudhen ushtrimore;
tregues te llogaritur per periudhat e meparshme, nepermjet te cileve
behet e mundur kryerja e analizave ne kohe e nivelit te drejtimit;
tregues mesa tare te sektorit, te cilet llogariten nga perpunimi i bilanceve te
nderrnarrjeve qe i perkasin sektorit ku ben pjese edhe ndermarrja qe
analizohet, keshtu, mtmdesohet te kryhet analiza ne hapesire;
niveli standard i disa treguesve, per shembull, treguesi i likuiditetit te
menjehershem i barabarte me nje e~.
treguesit e ndermarrjeve konkurruese dhe atyre te perparuara.
15. Klasifikimi i treguesve
poeficiom+e+ ase treguesit e bilancit ll~riten si rezultat i rapor'teve qe
_mJmd ti@ formohen nd~et vlerave te ze~ave -~-_gjend~_Easurofe--
dhe/ ose te llogarise ekonornike. --
-L Raportet mund te formohen:_~ ·
r') ndermjet zerave te ve<;ante dhe totalit te anes se .endjes pasurore ose
Ye ogarise ekonornike ku bejne pjese, per shembull treguesit e perbeiJes se ~
aktivit dhe te pasivit, treguesit e perberjes se kostove ose te ardhurave e~.;
@S7ndermjet zerave _t..L.nd.grshern-q@--i--p€'rkasin te njejtes ane te~ndjes .
pa'surore ose te l~ogarise ekonomike;
c,_ ndermjet zerave me shenje te krmdert te gjendjes pasurore ose te
Ilogarise ekonomike;
pasurore (ose anasjelltas). · r/"'" ------
Nga kater llojet e treg~~esve te paraqitur me siper)~~ paret perbejne
treguesit e struktures ekonornike ose financiare dhe kane frmksionin e
~irnit te as ekteve te ve<;anta te ,; gJendJes" se ciles i referohen~
Treguesit qe i referohen a · .. s se gjend)es pasurore Cfhe financiare
te ndermarrjes perbejne treguesit ose koeficientet financiare, ato qe i kane
te bejne me analizen e gjendjes ekonomike ose me rentabilitetin e
r

20 Kapitulli 1 Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze.

II 21

ndermarrjes, tregues ose koeficiente te rentabilitetit. kontrollin ne teresi te veprimtarise se ndermar ·es..
Ato duhet te koordinohen mire ndermjet tyre qe te formojne nje kuader
tregues te niveiit te dyte, te cilet jane ·e Iotes~ n·e zberthim ose nje
organik qe perben "sistemin inforrnativ me ane te treguesve te bilancit".
Raportet e rritjes ose te zhvillimit:
analize e metejshme e treguesve te nivelit te pare. t fl
L~ :;; , ') ""- , ..._ ,·, ..
r.') _~.,- .-.:; d D -~e::-. _c<- .- r . ~ e./1 1 1 ~ • .Q ~. "C.1\hCl.Z
(VIera e vitit 2- VIera e vitit 1)/Vlera e vitit 1) (\XJu:~.- -·· "~·, '"'-·-ii\ . )I- '\- · - J-. · L \
1. Shpesh raportet e rritjes ndihmojne analistin per te individuaiizuar 16. Teknika e flukseve .'J ~\./ '?-- ~~~_Q.!:f'c.~~-/((' V\J;l~:. u i \ n '
Teknika e flukseve financmre reahzoh~ nepermJet perpuni:l:nit te zer9-v~--
"pikat e dobeta potenciaie": per shembull, nje rritje ne gjendjen e produktit on studimin e dinamikes fina ·are t ·"' ··
te gatshem (ose ne te drejta per t'u arketuar) prej 30%.
Me termin fl~ks ne ana 1zen financiare do te kuptohet teresia e
2. Raportet e rritjes se zerave te kostove dhe te ardhurave mundesojne
levizjeve financiare (burime-=perdorime) qe ndodhm gJate vlflf ushnimor.
percaktimin e shkaqeve te tendences se rentabiiitetit te ndermarrjes.
.... Analiza e ketyre flukseve mundeson shpjegimme·n.aryshlmeve te
• •..
Tregueslt e ecunse:
2(; .c. f .: :- c,i)O
"-'\...... ... r.-
·,! -
ndodhura ne strukturen financiare dhe pasurore te ndermarrjes ne
intervaiin kohor ndermjet dy gjendjeve pasurore te njepasnjeshme. Si e
Zgjidhet "nje vit baze", qe behet i barab;;trte nie 1g_Q_:_t_r~g_~;;i_llQgaritet
"'-../ tille kjo analize eshte e tipit dinamik. (~
si vijon:
Analizat financiare me ane te flukseve~-J. dallojme ne:/
VIera e vitit/VIera e vitit baze = treguesi/100 ~/

Treguesi i ecurise ose tendences =(VIera e vitit/Vlera e vitit baze) x 100

Ne kete menyre mtmd te pershkruhet tendenca "gjate periudhes".
Nisur nga natyra e informacioneve te perdorura, llogaritja e treguesve
c_ffi_~0e z:erat e bil'af!cit, pas korrigj_Lm.eve..ten~:v:ojs.h~e.l<.on_tabiie._
behet me ane te madhesive qe lidhen me aktivin, pasivin, llogarine e
rezultatit dhe tabeien e flukseve financiare. Treguesit kiasifikohen ne:
tregues te struktures se perdorimeve qe studiojne strukturen e pasurise
se ndermarrjes, strukturen ndermjet aktiveve afatgjata dhe aktiveve
afatshkurtra etj., duke vene theksin ne shkallen e qendrueshmerise ose te
elasticitetit te investimeve te ndermarrjes;
- tregues te struktures se burirneve qe evidentojne strukturen e burimeve te
financimit te ndermarrjes, duke studiuar ne menyre te ve<;ante shkallen e
pavaresise financiare, aftesine paguese, shkallen e hyrjes ne borxh e~.;
tregues te sintezes qe krahasojne madhesi te perdorimeve dhe madhesi
te burimeve dhe kane per qellim studimin e raporteve ndermjet
perdorimeve dhe burimeve te financimit te ndermarrjes.
tregues te qarkullimit qe llogariten nga krahasimi i zerave te biiancit
me flukset e ve<;anta te veprimtarise se ndermarrjes. Me ane te tyre
percaktohet shpejtesia dhe afatet e qarkullimit te eiementeve qe lidhen me
veprimtarine ekonomike te saj, si rezervat e lendeve te para, materialet
ndihmese, klientet, fumitoret etj.
- tregues te rentabilitetit qe llogariten duke vene ne raport nje madhesi
rezultati me nje madhesi perdorimi ose burimi te shfrytezuar per marrjen e
ketij rezultati.
Sipas rendesise mun~allohen ne:
_ tregues te nivelit te(pare,) te cilet _kane nje rendesi te ve<;ante per
Analiza e flukseve gjithsej merr ne shqyrtim-t@. gjitha flukset
fin~nciare, auke dhene shpjegigle .r_:r~tb ndry;;l:t~!Ileve te ndodhura ne te
_ . ..
Kjo anaiize u jep pergjigje shume pyetjeve qe u daim dreJtuesve gJate
administrimit te ndermar:rjes, konkretisht:
~~ eiemente te kapitalit funksionues kane dhene burime financimi dhe
per <;'shume?
- ~'kontribut ka dhene veprimtaria kryesore ne formimin ose konsumin
e burimeve financiare?
~'lidhje ekziston ndermjet kohezgjatjes se burimeve dhe kohezgja~es
se perdorimeve? .
Shpjegimet e ketyre pye~e, mundesojne gjykimin e politikave qe ka
ndjekur ndermarrja per nje periudhe te caktuar kohe, per shembull, per
politikat e investimeve dhe te financimeve, poiitikat e kreditit etj., duke
dhene informacione qe do te ndihmojne vendimmarrjet e ardhshme.
Analiza e flukseve te likuiditetit mundeson percaktimin e origjines
se ~vizjeve te arkes, ne ve<;anti ajo leJon te dallohen flukset monetare te
rezulh1ara nga veprimtaria kryesore, si blerja e fakto.reve te prodhimit me
konsum te menjehershem, transformimi i tyre ne produkte te gatshme,
shi~a ne treg etj., nga ato te veprimtarise jokryesore, si shitja e aktiveve
afatgjata, demet nga fatkeqesite e natyres etj.
Per te llogaritur ndryshimet e ndodhura gjate vitit ushtrimor ne
gjendjen financiare te ndermarrjes, hartojme "Raportin financiar", i cili
eshte nje instrument i domosdoshem per te percaktuar mbi baza historike
sesi jane siguruar mjetet monetare dhe ku e si jane perdorur a to.
Raporti finandar nuk duhet ngaterruar me gjendien pasurore dhe as me
 22 Kapitulli 1
llogarine ekonomike, edhe pse ekzistojne lidhje te ngushta ndermjet tyre.
"Raporti financiar" operon me madhesite qe i perkasin periudhes
kohore ndermjet dy gjendjeve pasurore te njepasnjeshme. Ai jep
informacione mbi ndryshimet e ndodhura ne gjendjen financiare gjate nje
periudhe te caktuar, informacione qe dy dokumentet e ~era ose nuk jane
ne gjendje t'i japin, ose mund t'i japin vetem ne menyre te terthorte.
17. Kuptimi i nocionit "burime" dhe "perdorime", shkurt
Burimet
~met e kapitalit pa@Sles~n ndryshime qe llogariten nga krahasimi i
_ dy_gj~n?_kve_ pasurore te njepasnjeshme:-
rri~a e pasiveve, per shembulf, pasivi afatshkurter dhe pasivi
afatmesem dhe afatgjate;
pakesimi i aktiveve, per shembull, pakesimi i aktivit qarkullues dhe
aktivit afatgjate;
kontributi i ortakeve ose i aksionareve me ane te arketimeve per
shtimin e kapitalit;
ushtrimi i veprimtarise, per shembull, fitimi i ushtrimit, kuota e
amortizimit e~.
Rri~a e pasiveve perben burim financimi, sepse keto ndryshime
(variacione) paraqesin burime financiare qe, ose ne menyre te
drejtperdrejte (kredi bankare etj.) ose te terth6r:te (detyrime te rregullta
ndaj furnitoreve etj.), hyjne ne ndermarrje. · kohor te dymbedhjete muajve, per shembull, shi~et e realizuara gjate
1. Pakesimi i aktiveve paraqesin burim financimi sepse ose ne menyre te
drejtperdrejte (arketimi i klienteve), ose te terthorte (transformimi i
lendeve te para ne produkte te gatshme qe jane objekt shitjeje), gjenerojne
fluks te hyrash financiare ne dispozicion te ndermarrjes. Me fjale te tjera,
keto ndryshime perbejne realizim te aktivit.
2. Kontributi i ortakeve ose i aksionareve me ane te arketimeve per shtimin e
kapitalit eshte nje burim financimi qe pasqyrohet ne nje fluks te "arkes".
3. Burimet e gjeneruara nga ushtrimi i veprimtarise jane burime
financiare te siguruara nga vete ndermarrja nepermjet ciklit te saj financiar
te blerjes, transformimit dhe shi*s se produkteve.
18. Perdorimet
·. Perdorimet e kapitalit paraqesin variacione qe llogariten ng~
krahasimi i dy gjendjeve pasurore te njepasnjeshme.
rntja e aktiveve, per shembull, aktivi qarkullues, aktivi afatgjate;
pakesimi i pasiveve, per shembull, pasivi afatshkurter, pasivi
afatmesem dhe pasivi afatgjate;
pakesimi i kapitalit te vet, per shembull, shperndarja e fitimit te ushtrimit,
Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze.
II 23
shlyerja e kapitalit ne formen e dividendeve, humbja e ushtrimit etj.
1. rritjet e aktiveve, per shembull, makinerite, pajisjet, gjendja e magazines
e~., perbejne nje investim ne ciklin prodhues te burimeve financiare.
2. pakesimi i pasiveve perben nje "perdorim" kapitali, pasi eshte
likuiduar nje pjese e financimeve te siguruara nga jashte.
3. pakesimi i kapitalit te vet eshte nje "perdorim" kapitali, sepse perben
nje dalje te mjeteve monetare per likuidimin e dividendeve etj.
Analiza me ane te treguesve bazohet si ne gjendjen pasurore ashtu edhe
ne llogarine ekonomike, mtmdesisht te dy ushtrimeve te njepasnjeshem.
Ndersa analiza me ane te flukseve bazohet kryesisht ne gjendjen
pasurore, domosdoshmerisht te dy viteve te njepasnjeshem.
"Leximi" i bilancit do te konsiderohet i plote vetem nese ai analizohet
njeheresh mete gjitha teknikat e mesiperme.
19. Kufizimet e kontabilitetit
Kontabiliteti tradicional le menjane fenomenin e infL:tciC2_nit. Prandaj
re:;Jlton se analiza m5eshtetet. n~ nje bilanc, dy pasqyrat-ete ciliT, gjendja
pasurore dhe llogaria ekonomike ~jane fort "te nderli~~-
'-----pef shembull, gjendja pasurore ·perrsrun--zer:aqe jane prekur nga
inflacioni qe nga krijimi i ndermarrjes, per shembull, kapitali i themelimit,
aktivet afatgjata etj., ose me pak te ndikuar, per shembull, arka, banka e~.
Ndersa llogaria-.ekonomike e kufizon kete fenomen vetem ne harkun
muajit janar etj. Prandaj behet i domosdoshem korrigjimi i te dhenave te
paraqitura ne bilance duke eliminuar ndikimin e inflacionit para se te
procedohet ne kryerjen e analizes se gjendjes financiare. Kryerja e
veprimeve per menjanimin e pasojave te inflacionit ne paraqi~en e
rezultateve dhe te treguesve eshte me rendesi te madhe, si per rritjen e
efektivitetit te metodes se krahasimit kronologjik, ashtu edhe per
interpretimin e rezultateve vjetore te veprimtarise se ndermarrjes.
Kontabiliteti i inflacionit ofron metod~~iaft pr~ktik~jr shpungien e
~nit monetar. -Nfend-erlo baiohe(iie vleren nominale dhe ne .fuqfi1e--
.- blere~ te rarase. ·. . .-----=--
. etoda e vleres nominale ~phet ne aktualizi;in e vleres historike te
aktiveve me anen_~ ~1i.~.in~ek~i__ !t-Y~iemLj cili shpre illfradorur1:-mOn.etiir qe-
~- blerjes ose e rivleresimit te tyre. Ne fakt, ne shume raste, per
aktivet afatgjata behet rivleresimi duke u atribuuar vleren qe dote sigurohej
nga shi~a e tyre ne treg, vleren e blerjes ose te mbulimit te tyre pakesuar me
shumat e llogaritura per amortizim gjate kohes se shfrytezimit. Elementet e
tjere sillen me vleren e tyre aktuale ne baze te nje indeksi.
Si indeks perdoret indeksi i ndryshimit te <;:mimeve, TCili nxirret per
 24 Kapitulli 1
<;mime te ve<;anta dhe preferohet qe per baze krahasimi te merret vlera
akh1ale e parase.
Ne qofte se shenojme me Po periudhen baze, vleren e aktiveve te cilat
duam t'i aktualizojme dhe me P1 periudhen raportuese, ne te cilen aktivet
jane shprehur me vleren reale te monedhes, koeficienti shumezues i
aktualizimit dote jete, per shembull, si me poshte:
2005 2006 2007 2008
Indeksi i <;mimit 11.20 1.45 1.50 1.60
Koeficienti shumezues per aktualizim j1.34 1.10 1.07 1.00
Koeficienti shumezues per aktualizim i vitit 2005 ne krahasim me
vitin 2008 eshte i barabarte me 1.60/1.20 == 1.34.
Keshtu, per te rivleresuar aktivet e vitit 2005 me vleren e vitit 2008,
vlerat e aktiveve afatgjata teknike te vitit 2005 do te shumezohen me 1.34.
Pra, indeksi i ~mimeve eshte rritur me 34%, e keshtu me radhe.
20. Bilanci i ushtrimit si informacion minimal per te gjithe
perCj.oruesit , h'- ;;; .
Poli~ik~~ e bilancit , { r~~> t:]/ . .
PergJegJesia~ore e~ermariJeS gendron ne faktm se aJO eshte
. .. .
formuar dhe administrohet nga njeriJJ per te plotesuar nevojat! tij. Grupet
e vec;anta, qe lidhen ne menyra te ndryshme me ndermarrjen, kerkojne ne
bilanc informacione per te plotesuar interesat qe ato synojne te realizojne.
_Bilanci i ushtrimit perben nje informacion minimal per te gjitha
grupet e interesit qe lidhen me ndermarrjen. Themi keshtu, sepse bilailci
perben emeruesin e perbashket te interesave qe perputhen dhe ne te
njejten kohe distancohen.
Jnteresat pfiqu 1tben sepse tfi gjithg §l}':r:lGjr:ti? mbajtjen nf "kembe" te
ndermanjes dhe kerkojne zhvillimin e veprimtarjse te saj ne kushtet e
ekzistences se ekuilibrit dinamik Mbroj~a e interesave e te gjitha grupeve qe u
drejtohet bilanci, do te behet vetem atehere kur ndermanja do te jete ne gjendje
te vazhdoje veprimtarine e saj sa me gjate ne kohe, duke iu pershtahrr kushteve
te ndryshueshme te ambientit ekonomik ne te cilm ajo vepron.
Ndikimi me i madhe ne bilanc mund te ushtrohet nga grupet brenda
ndermarrjes~ Ne te gjitha a to raste, kur bilanci si instrument i njohjes se
realitetit te na:ei· ret--s+-m eL .er.ax:ri ·en me lehte te qdlimeve
te nJe grupi te caktuar, kemi te bejme me politika te bilancit. UJtom rastin
'e "Parmalat", "Enron" elj.A - dallohen qartesisht rezultatet e zakonshme nga ato te ja~htezakon_s~e. ~JO d~
Pergjegjesia shoqerore e ndermarrjes kerkon qe dokumenti qe
pasqyron realitetin e saj, te konceptohet si burim informacioni per te gjithe
ata qe, ne nje menyre ose ne nje tjeter, lidhen me jeten e saj pa u
Hyrje ne "Analizen financiare". Konceptet baze. 25
rivilegjuar nje grup ne dem te nje tjetri. . .. . ..
p Prandaj, ne gjendjen pasmore dhe ne llogarme ekonormke duh~t te
paraqiten me ~artesi_ ~e saktes~ gjendja pasuror~, fin~ciare dhe ekonomike e
ndennanjes, s1 dhe fitunet e realizuara dhe humbJ~: e pes~ara. .. .. .. . .. ...
Por duhet te saktesojme se vlerat e ndermariJeS, qe perbeJne nJe
sistem, jane te tri llojeve:
Vlerat e shkembimit
Jane vlera te kontraktuara me subjektet e ~era, prandaj jane te perca~~ara
objektivisht. VIera te tilla jane, per ~hembull, -~e ~r~_urat nga . shi~a e
produkteve, kostoja e blerjes se matenaleve, shperb~1 1 pe~s~ne~t, vlerat
nominale te debitoreve, vlera e mallrave, e produkteve ne magazrr:e eq.
Vlerat e shkembimit jane te dhena objektive, te menpnuara nga
asaktesite dhe arbitrariteti. Keto vlera mund te devijohen vetem_ n?~
pabimet teknike ose ne menyre te vullnetshme, per shembull, hart1m1 1
Jaturave siper ose poshte vleres reale te shitjes e~.
Vlerat e perllogaritura ..
Keto vlera u referohen atyre madhesive, vlera e te cilave mund te
saktesohet vetem ne nje moment te ardhshem. Per shembull, permendim
vleren neto te arketimit tete drejtave per t'u arketuar etj.
Vlerat e supozuara
Jane ato madhesi, vlera e te cilave nuk mund te veri~~ko~et: sep~_e
percaktohen mbi bazen e hipotezes, supozimit. M~m~. te ~!en:rr: pe~
ilustrim shumen e amortizimit, e cilat varet nga supoz1m1 1 kohezg]at}es se
perdorimit te aktiveve afatgjata etj.
Per karakteristikat e treguar me s1per, vlerat e shkembimit
konsiderohen vlera objektive, ndersa vlerat e perllogaritura dhe ~t~ t~
supozuara konsiderohen vlera subjektive. Prandaj ~erkesayer paraq1tje t~
sakte te gjendjes pasurore duhet vleresuar ne men~ra _te ndryshme, ne
varesi se cilave vlera u referohemi, vlerave obJekhve apo vlerave
subjektive. Saktesia duhet te jete absolute per madhesite objektive, per te
cilat c:;do shmangie duhet konsideruar falsifikim. .. .....
Kuptohet se saktesia nuk mtmd te jete arbitr~~e ?e~ madhes1t~
subjektive, vlerat e perllogarihlfa dhe te supozu~ra, per. te c1lat ..d~et te
zbatohet koncepti i arsyes dhe i besueshmerise, s1pas panmeve te nJohura
te kontabilitetit.
Ndermjet rezultateve qe paraqiten ne llogarille ekonomike duh~t te
t'i mundesoje analistit financiar te gjykoje nese rezultah ekonomik eshte fryt 1
veprimtarise se zakonshme (kryesore), apo i fenomeneve te jashtezakonshme
dhe te DaDPtSPritc;hmP ni:i jptpn PvnnnrYiiVa l-o nrJ£:i.,.,.,...,.,.,.;,.,"
 26 Kapitulli 1
Jane ne kundershtim me objektivitetin e paraqitjes se gjendjes se
ndermarrjes politikat e bilancit, te kuptuara si nderhyrje per te
modifikuar rezultatin ekonomik te ushtrimeve te suksesshme ose te atyre
te pasuksesshme e~.
Asnje analize bilanci nuk mund te jape rezultate te dobishme, nese
nuk kryhet, se pari, shqyrtimi kritik i vlerave te paraqitura ne te, pa
vertetuar saktesine e ketyre vlerave.
Nese kemi paraqi* te sakte te vlerave, atehere edhe analiza e bazuar
ne keto te dhena do te jete e besueshme dhe e dobishme, ne rast te kundert
do te kemi rezultate jo korrekte dhe devijuese, vendimmarrje te gabuara
e~. Gabimet dhe pasaktesite ne vlerat e bilancit sjellin pasoja te renda si
per ndermarrjen qe e pergatit, ashtu edhe per te tretet. Prandaj, para se te
procedojme ne kryerjen e analizes, eshte e domosdoshme qe te
"pastrohen" keto te fundit nga vlerat epa sakta.
!II Do te konsiderojme politike te bilancit edhe mashtrimet, qe
dallohen nga gabimet teknike nga karakteri i tyre qellimor, te cilat <;ojne
ne shtremberimin e gjendjes ekonomiko-financiare te ndermarrjes.
A to konsistojne kryesisht ne:
1. Falsifikimin e llogarive. Qellimi i tyre eshte ndryshimi i rezultateve qe
paraqiten ne bilanc, vleresimi ne rri* ose ne ulje i vlerave te stokut, krijimi
i llogarive fiktive, "harrimin" e kontabilizimit te disa elementeve te pasivit,
zvogelimi i amortizimeve ose te provizioneve te nevojshme, madje
moskrijimi i tyre, zvogelimi ne menyre fiktive i fitimit (fshehja e shifres se
afarizmit, manipulimi i stokut, rritja fiktive e shpenzimeve, amortizimeve
dhe e provizioneve te teperta e~.), me qellim mashtrimin e administrates
fiskale, cenimin e bashkepronaret ose te kredidhenesve e~.
2. Rritjen ne menyre artificiale te rezultatit, qe ka te bejne me vleresimin
per me shume te aktiveve afatgjata, te gjendjeve te materialeve dhe prodhimit
ne proces, mt.mgesa e regjistrimit te disa shpenzim~ve, mungesa e
amortizimeve ose e shumave te parashikuara per zhvleresime te ndryshme
etj., mashtrimi i aksionareve ose i te treteve, duke paraqitur nje fitim me te
larte se fitimi i realizuar faktikisht, kjo me qellim marrjen e nje kredie bankare,
bindja e nje aksionari te ardhshem, shitja e fondit tregtar etj.
3. Faturimi i mallrave akoma tepa shitura, duke rritur ne kete menyre te
ardhurat dhe per te njejten shume te drejtat per t'u arketuar (klientet), pra,
duke bere llogaritje paraprake te te ardhurave ne dem te rezultateve te
vitit te ardhshem e~.
21. Teknikat e kontrollit
Teknikat e kontrollit mund t'i klasifikojme ne keto kategori:
1. Kontrolli aritmetik. Kontabiliteti konsiston ne thelb ne regjistrimin e
Hyrje ne "Analizen financiare". Konceptet baze. 27
fakteve ne nje forme numerike, si dhe ne paraqitjen sintetike te tyre, por
ndermjet regjistrimit fillestar te fakteve dhe paraqi*s se tyre ne forme
sintetike, qe jane edhe qellimi i tij, behen nje seri veprimesh qe kane te
bejne me evidentimin ne ditar dhe llogari, mbartjet perkatese, klasifikimin
dhe rigrupimin. Kontrolli aritmetik mund te perkufizohet si nje seri
veprimesh te kryera me qellim qe te sigurohemi nese veprimet e llogaritjes
dhe te hedhjeve ne llogarite perkatese, qe perfundojne me nxjerrjen e
gjendjeve sintetike, nuk permbajne asnje gabim.
2. Kontrolli me ane te pjeseve justifikuese. Edhe pse nje kontabilitet
nuk permban asnje gabim aritmetik, megjithate ai mt.md te jete i gabuar,
nese regjistrimet e bera nuk korrespondojne me realitetin e ndermarrjes.
Parirni themelor i kontrollit te pjeseve justifikuese eshte qe asnje shifer,
nuk duhet te kalohet pa pasur justifikim te mjaftueshem.
3. Inspektimi fizik dhe kontrolli i gjendjeve ekzistuese. Konsiston ne
ekzaminimin e aktiveve, te llogarive, te librave kontabel etj. Kontrolli
kontabel duhet ushtruar jo vetem duke ekzaminuar perputhjen ndermjet
regjistrimit kontabel dhe pjeseve justifikuese perkatese, por duke u
siguruar edhe per ekzistencen reale te pasurive ne ndermarrje.
4. Kontrolli i vleresimit. Ky kontrolli duhet te percaktoje nese vlerat qe u
atribuohen gjendjeve ekzistuese jane te sakta, domethene te vleresoje nese
aktivet duhet te qendrojne ne bilanc me vlerat qe u jane vendosur atyre.
5. Konfirmim direkt tek te tretet qe kane lidhje me ndermarrjen ne analize.
Eshte nje procedure qe konsiston ne kerkimin tek tretet qe kane lidhje me
ndermarrjen qe analizohet te konfirmojne informacionet qe vertetojne -
ekzistencen e operacioneve, te tepricave ose te <;do regjistrimi tjeter.
6. Kontrolli sipas nje treguesi. Eshte nje menyre kontrolli qe ).<onsiston
ne perdorimin e treguesve me qellim qe te kerkohen fakte ose te dhena
"jashte normales", qe jane sinjal per parregullsi kontabile. Anomali te
ndryshme si, per shembult llogaria arka paraqet teprice debitore te
konsiderueshme kur ne te njejten kohe ndermarrja eshte debitore kundrejt
bankave, teprica debitore e llogarise arka eshte tej mase e larte ne krahasim
me nevojat e ndermarrjes, teprica debitore e llogarise kliente eshte rritur,
nderkohe qe te ardhurat nga shitja nuk kane ndryshuar etj.
Ndermjet treguesve qe mund te <;ojne ne dyshim per mashtrime, per
shembult mungesa e pjeseve justifikuese, gabimet e shpeshta ne datat,
numrat, referencat e brendshme, te emrave, regjistrime pak te lexueshme,
shifra te renditura keq, korrigjime te shurnta, shpesh te qellimshme, te
shifrave te sakta, riprodhim i mevonshem per shumat fillestare, njollat e
bojes ose te tjera te destinuara per te maskuar disa shifra.
Megjithate, mbajtja e mire e kontabilitetit nuk eshte gjithmone nje
prove e saktesise dhe e sinqeritetit te tij. Keshtu, duhet t'u kushtohet
 ~-

)~8 ) Kapitulli 1 Hyrje ne Analizen financiare". Konceptet baze.

II

vemendje librave kontabel teper te rinj, pasi ata mund te jene kopjuar, _Jonnojne grupe homogjene~ Ky kusht nuk eshte i lehte per t' u vertetuar, edhe
ndersa ne anen tjeter duhet te mos u besohet librave kontabel"teper te ' per ndermarrjet qe veprojne ne te njejtin sektor prodhues, per shkak te cikleve
perdorur", sepse shpesh jane shenje e manipulimeve te dyshimta. te ndryshme prodhuese, shkalles se mekanizimit, shkalles se ndryshme te
;:_·-~ ..
,(V 4[7·~
Murtesimit, menyrave te ndryshme te financimit dhe te vetefinancimit e~.;
(j;.J:..:/1 . . . . . . ..
22. Analiza e b~.lanceve ne ko~e dhe ne.-hap-esr.E'ef--kushtet per
. 2.
/j
.. · .. kene zbatuar kritere te njejta te kontabilizimit
kr.feiJ en e tyre ·
· -E'shte e pamjaftueshme te gjykohet nje ndermarrje nga nje bilanc i
vetem. Gjykime me te besueshme do te jepen atehere kur studiohen te
dhe
-te paraqitjes se bilancit.

24. Analiza horizontale e bilancit

dhenat e shume bilanceve, qe i perkasin se njejtes ndermarrje, domethene Kjo lloj analize synon te studioje ndryshimet e ndodhura nga nje vit
kur behen krahasime kohore, ose kur bilanci i nje ndermarrjeje krahasohet ne tjetrin ne secilin ze te bilancit, ne vlera absolute dhe ne perqindje ose
me ata te ndermarrjeve te tjera te te njejtit gmp homogjen, pra, kur behen nepermjet nje vlere te treguesit duke shqyrtuar ecurine e tij ne krahasim
krahasime hapesinore. me nje vit baze.
Analiza vertikale e bilancit: synon _!e evidentoje secilin ze si
Analiza ne kohe e bilanceve ~rgindje e nj_eJ:ot~tirfte knadrin e ttLA}e}tit.U:Shtrim.
[11!1
Studimi i bilanceve re ushtrimeve ' Instrumentet:
Gjendja pasurore e riklasifikuar.
Llogaria ekonomike e riklasifikuar.
Analiza horizontale
1. Ndryshimi ne vlere absolute: (zeri n + 1)- (zeri n)
2. Ndryshimi i shprehur ne perqindje: [(zeri n + 1)- (zeri n)]/(zeri n)%
3. Ndryshimi ne vlere i treguesit: (zeri n + 1)/(zeri n) x 100
\\'• 1. Ndryshimi ne vlere absolute: (1.200)- (1.000) = 200
~l 2. Ndryshimi ne perqindjeje: [(1.200)- (1.000)]/ (1.000)% = 20%
);:: 3. Ndryshimi ne vlere i treguesit: (1.200)/ (1.000) X 100 = 120
4.
Gjendja pasurore (Kriteri financiar)

Viti n (baze) Viti n +1 Viti n +2

kushte, analiza kohore mtmd te jape Aktivi qarkullues 1.405.000 1.421.850 1.493.550
Aktivi afatgjate 918.750 1.025.200 1.083.500
Kapitali i investuar 2.323.750 2.447.050 2.577.050
,/
Pasivi afatshkurter 809.650 881.420 953.200
( JO ana 1ze mt e: Pasivi afatgjate 474.500 515.430 509.780
\ - ~njejtit se~r veprimtarie; Kapitali neto 1.039.600 1.050.200 1.114.070
'·) - --:- mg te dh&--..at e n.d.§:m_arrjeve konkurJ:J,J£.Se; Burimet e financimit 2.323.750 2.447.050 2.577.050
· standard te sektorit.
Ne menyre qe analizat hapesinore te japin tregues te dobishem
eshte e nevojshme te plotesohen kushtet e meposhtme:
1. Ndermim:jet. te dhenat e te dlave 3lihen ne kraha~jne
'il ~rshte stru.kturale, organizative dhe prodhuese te njejta, m:a~et te
~~
 30 Kapitulli 1 Hp1e ne "Analizen financiare". Konceptet baze. 31

Analiza horizontale kuotuar (i ashtuquajturi "profit warning") mund te <;:oje ne ndryshime edhe
Gjendja pasurore (Kriteri financiar) te forta ne kuotimet e titujve duke u pasqyruar ne menyre te paevitueshme
mbi tregjet e ~era me ndikim zinxhir.
Viti baze Treguesi n +1 Treguesi n +2
Kjo mjafton per te kuptuar se cilesia e inforrnacionit te dhene nga
Aktivi qarkullues 100 101,20 106,30
bilancet dhe aftesia teknike e specialisteve te angazhuar per te interpretuar
Aktivi afatgjate 100 111,59 117,93
rezultatet jane bazat themelore per nje funksionim te mire te tregjeve
Kapitali i investuar 100 105,31 110,90
financiare dhe te ekonomise se tregut.
Pasivi afatshkurter 100 108,86 117,73
Pasi vi afatgjate 100 108,63 107,44 26. Problemi i besueshmerise se informacioneve te dhena nga
Kapitali neto 100 101,02 107,16 bilanci i ushtrimit
Burimet e financimit 100 105,31 110,90 Me siper evidentuam rendesine ne rri~e qe rezultatet e bilancit kane
marre, ne vitet e fundit, per vleresimet nga stakeholders rnbi sigurine dhe
Analiza vertikale rentabilitetin e ndermarrjes.
(Zer'11· ve<;ante")/(zenn e reteruar X a \per te nJeJtm us h tn'm) Por, nisur nga fundi i 2001 dhe aktualisht, jemi deshmitare te disa
Viti baze Treguesi n + 1 Treguesi n +2 ngjarjeve qe, sipas shume operatoreve, sinjalizojne nje ndryshim ne
Aktivi qarkullues 60 58 58 sistemin kapitalist boteror.
Aktivi afatgjate 40 42 42 U referohemi skandaleve qe kane perfshire nderrnarrje si Enron dhe
Kapitali i investuar 100 100 100 WorldCom (nderrnarrje gjigande amerikane qe veprojne ne sektoret e energjise
Pasivi afatshkurter 35 36 37 dhe telekomunikacioneve) dhe Parmalat (koorporate agroushqimore ne Itali),
Pasivi afatgjate 20 21 20 te cilat jane akuzuar se kane "trukuar" bilancet e tyre, duke u fshehur
Kapitali neto 45 43 43 aksionareve dhe financuesve nivelin real te humbjes se ushtrimit.
Burimet e financimit 100 100 100 Pasojat e ketyre skandaleve ishin teper te renda: nje nga shoqerite
kryesore te auditimit ne bote, Arthur Andersen, ka pushuar se ekzistuari
dhe, ne pergjithesi, eshte perhapur ndermjet operatoreve nje mosbesim ne
25. Bilanci i ushtrimit si instrument informacioni dhe rendesia e rri~e ne ballafaqimet e sistemeve aktuale te corporate govemance dhe,
interpretimit te tij kryesisht, ne ballafaqimin e cilesise se informacioneve te ofr~1ara nga
Bilanci i ushtrimit paraqet, qe nga fillimet e ekonomise moderne, bilancet e ushtrimit.
instrumentin kryesor te informacionit brenda dhe jashte ndermarrjes. Pasojat negative mbi ecurine e tregjeve financiare dhe te ekonomise ne
\!I
Mbi rezultatet e bilancit bazohen ne fakt pjesa me e madhe e pergjithesi kane qene pasoje e natyrshme e ketij mosbesimi.
gjykimeve te operatoreve ekonomike per performancen e ndermarrjeve, Megjithate, si<; dihet, tema e "besueshmerise" se te dhenave te bilancit
mbi sigurine e tyre per periudha afatmesme dhe afatgjata, si dhe per nuk eshte aspak e re per studiuesit dhe operatoret; por mund te pohojme
aftesine paguese e~. qe ndoshta, ne te shkuaren e afert, i eshte dhene nje besim i tepruar aftesise
Megjithese nga shumica e operatoreve nenvizohet, gjithnje e me se bilancit per te informuar ne menyre "objektive".
shpesh, parnjaftueshrneria e te dhenave kontabile per te shprehur te plate Me fjale te ~era, nuk duhet ham1ar se bilanci i · ushtrimit ndikohet
giendjen ekonorniko-financiare te ndermanjeve, kohet e fundit ndikimi i ndjeshem nga madhesite e vleresueshme dhe qe, per pasoje, mtmd te ekzistojne
rezultateve te bilanceve te ushtrimit mbi variablet ekonomike, makro e madhesi te ndryshme te fitimit dhe te kapitalit, te gjitha njelloj "te verteta".
mikro, jo vetem nuk eshte pakesuar, por ka shkuar gjithnje ne rri~e. Keshtu, mundesia e zgjedhjes dhe, ndonjehere, arbitrariteti i disa
Ne fakt, madhesi ekonomiko-financiare si EBIT ose EBITDA, treguesit vleresimeve te bilancit jane dukuri qe nuk jane te shpeshta vetem nga
e bilancit si ROE ose ROI kane hyre tashme gjeresisht ne fjalorin e "hilete" e hartuesve, por edhe pse shfaqen si pasoje e natyres se bilanceve
perditshem te operatoreve ekonomiko-financiare dhe te shtypit te dhe e vlerave qe lidhen me to.
specializuar. Njoftimi ne shtyp i nje EBIT te ulet i nje ndermanje te Kjo nuk do te thote aspak te mohojme pamtmdesine e arritjes se
r
I
32 Kapitulli 1
rezultateve "te besueshme" te bilancit por duam vetem te kujtojme se pe
te nxjerre kete rezultat duhet te ndiqen objektiva te qarta, megjithese mjaf
te njohura nga te gjithe operatoret e kesaj fushe si, per shembull:
a) zbatimi i shpejte i parimeve kontabile nderkombetare pergjithesish ti
pranuara;
b) reforme e thelle ne sistemin e auditimit dhe te certifikimit te bilancev~
qe te garantoje pavaresine reale te audituesve;
c) ulja e ndjeshme e riskut te konfliktit te interesave.
Fjala eshte, perserisim, per problematika mjaft te njohura, por ti
cilave, fatkeqesisht, do te jete e veshtire t'u jepet zgjidhje e shpejte.
Ne fakt, nje nga kritikat kryesore qe mund t'i behet kesaj metodologji~
: i
eshte pikerisht se ajo bazohet mbi te dhena, si<; jane ato qe rrjed0ill nga bilancet
l ato permblidhen ne nje koncept qe, ne vetvete, eshte mjaft i thjeshte:
me besueshmeri jo te plote dhe keshtu te papershtatshme per te dheni
~~ infonnacione sinjalizuese me njefare dobishmerie per te interesuarit.
Megjithate, mundesia e zgjedhjes dhe arbitrariteti qe karakterizojni
~· vleresimet e bilancit nuk nenkupton domosdoshmerisht qe bilancet e
ndermarrjeve jane te gjithe "false".
Ne te kundert, besojme qe, ne pjesen derrmuese te rasteve, bilancet e
ndermarrjeve, kryesisht atyre te kuotuara ne burse, jane te absolutisht ti
besueshem dhe te pershtatshem sine shprehje te saktesise ne aspektet rni
kryesore ashtu dhe te nivelit te "transparences".
Ne te gjitha keto rastet, eshte e natyrshme qe analiza e bilancit
nepermjet teknikes se treguesve perben nje mbeshte~e interpretuese ti
dobishme per perdoruesit e informacioneve.
Por edhe ne ato raste kur bilancet hartohen ne menyre te gabueshme
nuk ka rendesi nese jane nderhyrje mashtruese ose jo, gjykojme se analizz
me ane te treguesve paraqet nje instrument qe rezulton shume i dobishem
pikerisht per te zbuluar parregullsite dhe pasaktesite e bilanceve.
Kujtojme, per shembull, vleresimin e magazines, i njohur si nje nga
pikat kryesore "kritike" te bilancit: llogari~a e treguesit te qarkullimit ti
gjendjeve te magazines paraqet nje instrument te dobishem per te kuptua1
nese gjendjet e paraqitura ne bilanc jane regjistruar me vlere "ti
besueshme", duke iu referuar mesatares se sektorit ose treguesve te veti
ndermarrjes, qe u perkasin ushtrimeve te meparshme.
Ve<; kesaj, treguesi i qarkullimit tete drejtave per t'u arketuar mund t€
jape informacione te dobishme per te kontrolluar pajtueshmerine e fondil
; te zhvleresimit te tyre ..
Me fjale te tjera, edhe ne analizat e bilanceve te "falsifikuara", analiza f
treguesve paraqet nje instrument te dobishem: jo vetem per te mesuar dinamiker
financiare, por edhe per te kuptuar nese bilancet jane, pikerisht, "false".
J i.
!
27. Origjina historike, qellimet kryesore dhe perdoruesit e
analizave te bilancit
Kerkesa per "nje lexim" dhe interpretim me te mire tete dhenave te
pasqyruar nga bilancet ka ardhur duke u formuluar gradualisht, por
gjithnje me ngulm, gjate historise ekonomike te koheve te fundit.
Edhe pse e veshtire te percaktohet me saktesi momenti historik kur
analizat e bilancit jane bere pjese e fushes se studimeve dhe e kerkimeve te
disiplinave ekonomike te ndermarrjeve, praktika profesionale ka filluar ta
perdore kete instrument ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes, dhe ne
ve<;anti ne periudhen ndermjet dy Lufterave Boterore.
Per sa u perket qellimeve te analizes se bilancit me ane te treguesve,
qellimi i analizes, ne fakt, konsiston ne diagnostikimin, per periudha
kohore te arsyeshme, e "gjendjes se shendetit" te nje ndennarrjeje.
Me fjale te ~era, analizat e bilancit paraqesin nje instrument qe u
mtmdeson edhe subjekteve qe mbeshteten ne informacione te kufizuara te
dhena vetem nga bilancet e ushtrirnit dhe qe nuk kane "access" te
drejtperdrejte prane ndermarrjeve, kryerjen e nje check-up mbi gjendjen e
shendetit te nje ndermarrjeje, duke verifikuar shkallen e rentabilitetit, te
qendrueshmerise dhe te aftesise paguese.
Mund te pyetet natyrshern, ne kete pike, per <;'arsye te dhenat e
bilancit duhet te shprehen ne formen e treguesve me qellim kryerjen e
diagnostikirnit te mesiperm?
Pra, nevoja e ketij perpunirni lind nga fakti qe aftesia sinjalizuese e te
dhenave qe rrjedhin nga bilanci i ushtrimit rezulton rnjaft e kufizuar deri .
ne mornentin kur te dhenat e mesiperme nuk vihen ne korrelacion
ndermjet tyre.
Per te dhene nje shembull te thjeshte, fitimi neto i ushtrimit eshte nje
vlere absolutisht pa shume kuptim, ne kuadrin e diagnostikimit te gjendjes
shendetesore te ndermarrjes, nese nuk vihet ne korrelacion me pasurine
neto te kesaj ndermarrjeje, ose me shiqet.
Nga ketu lind nevoja e venies ne korrelacion ndermjet tyre te dhenat e
bilancit me qellirn formimin e nje kuadri sinjalizues qe te kete kerkese
qartesine dhe, ne te njejten kohe, paraqitjen ne menyre sintetike.
Fjala eshte, natyrisht, per subjekte qe kane raporte ekonomike me nje
ndermarrje dhe jane, keshtu, te shqetesuara per rnbrojqen e interesave te tyre.
r
Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 35

Kerkesa e krahasueshmerise se bilanceve, dhe e treguesve te nxjerre

prej tyre, kerkon homogjenizimin e te dhenave, ne menyre qe te arrihet ne
skema standard me vlefshmeri te pergjithshme per te gjitha bilancet dhe te
cilave te gjithe u binden.
/f~IJQ_ .
Vl: __Perdorimet: dallimi sipas natyres se perheresve JZ
2 fPerdo;dmete kapitalit te ndermarrjes mnnd te sbqyrtahen ne menyra
dhe kendve~trime te ndryshme. Dallimi i pare bazohet ne~natyren e
..perberesve qe percaktojne edhe permhijfjftl e tyrel.
'I Klasifikimi i gjendjes pasurore Ne momentin e themelimit te ndermarrjes perdorimet formohen, vee;
. sipas kriterit financiar raste"t=e te tralla, nga p~rberes monetare (disponibel ne arke dhe/ ose ne
(
p<) QQg_arine bankare), qe ne vijim, per lehtesi dote perdoret shkmt e~i
"arka". Ne kete rast flitet per perdorime likuide; me gjere, do te flitet per
_p;:;rdorime monetare @ p
]J
Pastaj, ne vazhdim, si rezultat i kryerj~ se investimeve per
prodhimin, formohet nje grup i dyte perdorimesh: .eerdorimet jomonetare
qe,shprehinfa-ktor€.t.pr.odh11es dispanibel. 0
Ky klasifikim i perdorimeve mund te paraqitet ne menyre skematike,
si me poshte:

Perdorimet monetare
Arka
Hyrje

Klasifikimi i gjendjes pasurore eshte nje pro~e~u~e me re~desi te vec;ant~~

Investimi 1
qellimi i te cilit eshte kuptimi dhe interprebrm 1 ~~lkunve kryeso~e . te Perdorimet jomonetare
veprimtarise se ndermarrjes qe, shpes~, nuk mun~esohe~ ng~ leXIIDl Faktoret prod.hues
skemave tradicionale te bilancit te parashikuar nga rregullat pen..-atese.

~~~
Qellimet e riklasifikimit, jan€) . .. Pas fazes se investimit ndodh faza e trandgm:J.imH· faktoret prodhues
1. te mundesoje formimin rdhe ev1dent1mm e parametrave dhe te ~errohen.L gradualisht sipas rasteve, ne produkte: keshtu, perdorimet
macrne5i e ·· b.p_rehese te vepnmtanse (vfera e shtuar, e ardftura jomonetare De tai<t"Ofe prodhueS zevendfsoben me pPrdorjmp JDillQDptaye
Qi2€fativ; p::,~::uJe aktivet atafsnl<mtta dbe afafg:Jata_ e~.); .. .. te shprehura ne produkte.
2.. te beje homogjene te dhenat per mundesu~r kra~a~~~m ~-~rene ~oh~ --- Prandaj, skema ndryshohet si me poshte:
dhe ne hapesire, domethene per shume ushtnme te nJepasnJ.~shme ?.er t~
njejten ndermarrje dhe me ndermarrjet e te njejtit s_~ktor ~se ~~ sektor~~e te
ndryshem. Homogjenizimi eshte i domosdos~em _per _te mund~~~ar
analizen krahasuese per shume ushtrime (anahza dmam1ke) me qelhm
evidentimin e "tendences" per periudha normale. ..
3 . ..te dalloje qartesisht elementet qe i perkasin veprimtarise k~yeso.re te
I Zakonisht flitet_ ndoshta pak ne menyre jo te pershtatshme, per dallim ne
ndermarrjes nga ato c@_j.l referohen veprimtarive ndi~mese os~ ~~y~~or:.
kendveshlrimin ekonomik.
(financiare, e jashtezakonshme e~.) ~p~r~uesvar mvehn e te
kuptuarit te problematikes qendrore te vepnmtanse.
 .. ry&.do\~ IN\tt _l'''l.oo~Q)'t( J~ Q)w.;~ \0\..~·.~o..~~ !2-Zk..Lu(.}e_
\ ' 0"\. • • • \ (\ I':\
...) \ \\ . (l
--h~ l()u_~\..~0.1<._" .· , 1,-, -' ~-1"\-- ~- """'''\)JC\ru". "e.9-"-'v<_of.
'V ' ~>&,_~...0'<-- .-'I ' ' \Qjf'L •''""" ::'lt;1'-l( I '.

36 Kapitulli 2 Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 37

Keshtu, ~primtaria e ndermarrjes shkakton nje garkullim nderrnjet

Perdorimet monetare perdorimeve. DreJhmi i arkullimit nis n a erdorimet monetare te
Arka ~ rikthe et tek to: fazen e nderm'et · eve
-~tare (se __£an, te faktoreve prodhues, me tej te prs>_dtlJ<f!t)_l_~_e fazen e
Investimil nderm ettffe te erdorimeve monetare (te drejtat per t'u arketuar). ---
·. Sa me siper,_ er onme a ohen ne Jl_y__g_ru_pe
Perdorimet Perdorimet kryesore: likuide dhe jolikuide.
jomonetare jomonetare ---~~pin~erfshihen perdorimet qe kane te bejne me mjete
I Transformimi
I
J monetare ne arke dh~ te ngjashrne me to.
Faktoret
prodhues
Produkte Ne gru~p£ilib1hen perdonmet qe kane te bejne me te dreitat
~per ~~~-~~.5L~r gjate periudhes se lejuar per
likmdunm e sh1tjeve ose per arsye te t:Jera. -.. . . ._
.. ~~rdorime~ .. o~o.netare mtmd t~ _dall~he~ ne dy fVUPe kryesore: per
Pas kesaj, si<; dihet, kemi fazen e realizimit (g~_J<a. te__b_eje me shi*n e perdonm dhe per s Ii:J€- -) \ ". ~~-._\j, 1'<-\... ~ ~11\...0-c~ ...

r P
--
roduktit): me kfuim.iR-€ p€irdorim€W€l JOmongte.re n@ g3endje monetare qe i
-~ Keshhl qe dote kemi:
~grupin e pare perfshi en perdorimet qe kane te bejne me llojet e
ndryshme te faktoreve prodhues ge do te ~:c~toren ne procesin e
prodhimit. Ne grupm e dy!el?¢rfshihenJJerdorimet q~ejne me.
Perdorimet monetare
1-----------.,..-Realizimi-
I p.rodhimm @ realiztlar, i gatshero pi?r t'n shitur.
Prandaj, skema mund te paraqitet si me poshte:
·':1 '
-. 1 ;
1 0
k "
"r• l 0 " ' e ~ -~
Arka I 0
.---------------------------------------~~r=~-~ ~~Q0'QO,\
'- \ l .m
\ - -1 j. '
Investimil Perdorimet c,\;..Q vQ;'- '~"\ ·~e.
I " \
Perdorimet Perdorimet
jomonetare jomonetare
Monetare
~ ~
Jomonetare
1 - - - - - - - - + - Transformimi-. f---------1
Faktoret I I
prodhues
Produkte
~
Likuide Jolikuide Per perdorim Per ~hi~e
~ v
-~~
..!;
<J)_l, :1 '
•
'( . . r· I \ ' • ~~ ;. hl _5\\.L~~_-JQ.\.,
Ne menyre pak me te ~n!~L-~~~ese realizirni kalon pergjithesisht
~ ------ -----------·-----·--·-·-·--·----------·....---..----- 9rV rl(.)~ pQ-J~,~'i\ ~ \>"<h-0~\'{\ Q \)\'. ~h.n
v neperrnjet ~fazenderrnjetese, fazen e te ~rejtave per t'u arketuar, s_k!~a e Paralelisht, sa me siper flitet, respekhvisht, edhe per i:tktlv moneta'r <CQ •
I
mesiperrne mund te plotesohet ne menyren e meposhtrne: dhe per aktiv jomonetar (ose ky i fundit mtmd te quhet aktiv i investuar).
Aktivi mgpetar, sa kemi paraqitur, ka te beje me liknjditetin dbe me te
Perdorimet monetare I
Realizimi Perdorimet ~rejtat per t'u~, ndersa aktivi jomonetar ka te beje me faktoret
1------------t+~- Faza II -c___m_o_n_et_a_re_---i ~me procluktet. Prandaj, kjo mund te paraqitet sipas menyres
Arka .- se meposhtrne:
Kliente

Investim i
Realizimi
Aktivi
I
Faza I ~ ~
I Monetar
I
Jomonetar
I
~ ~
Perdorimet Perdorimet
jomonetare jomonetare
f-------+--Transformimi-J> Likuid Jolikuid Per perdorim Per shi~e
Faktoret (Arka, Banka) (Kliente) (Faktoret (Produktet)
Produkte
prodhues
 38 Kapitulli 2
Dallimi, perserisim, bazohet ne natyren e perberese, te cilav~ u
referohen perdorimet. Dallimi eshte . i nev?jshe~ _re:: te__ para91tur
strukturen ekonomiko-teknike te perdonmeve te kap1taht te ndermarf)es.
2. Perd · et: dallimi · e ·tesise se arkullimit
Dallim · dyf i perdorirneve bazohet ne kohen e nevoj§~_e__
.
ciklit te qarh .. t te tvre: ng~ja jom.anetare ne gjendje.lihude?._ ..
Kemi shpjeguar tashme se perdorimet jomonetare d~e perdonmet
. mesatare, qe ni? nga blerja e materi~eve dl-ie e sher.bimeye qe byjne si
jmonetare jolikuide shnderrohen, shpejt ose vane, ne perdonme ~nonetare
likuide. Nje shnderrim i tille monetar m1.m~ te j_~te g~adual os~ 12onua~~­
por edhe i shtrire ose jo ne kohe. Keshtu d1s~ per~der~ohen _ne
likuiditete ne nJe kohe me te gjate ne krahas1m me te t)erat, ndersa d1sa
perdorime te tjera kete shnderrim e bejne ne nje kohe me te shkurter.
Le te shqyrtojme nje rast per nje ndermarrje pro~hues~. . . ..
Ne kete nderrnanie perdmjmet, p~r fil.,gmbnll, U@.....lna~p~b~~
c:n:sye jane larg.,kjo gipas ra~~e. Pr?d~~tet ~ ?atsh~e 9:e
plotesojne standardet per t'u shitur, gjenden, natynsht, ~~ nJ~ p~z1~1on ~e afer
perdorirneve monetare likuide. Ako~~-~~--~~.LP..QZI?-orut _l~m~en~~7:'
pergjithesisht_te dr.e~t:a.J:.ne...prilje per t'n arketuar. N~ n}e r:'o~u:~on r::de~J~t~~
gJenden faktoret prodhues: ata gjenden larg apo afe~ l~U:d:~etit ne vares1 re
sjelljes ndaj ciklit te prodhirnit dhe te ~hk~es se_ av~~nn1t te hJ. __
_.Dn.J<@, r:tisur nga kjo, ncse-rrrarrtnt s1 refenm r~e-segm.~ktua_:~~?hor
(duke e konsideruar si kohe afatshkurter): te giitha perdorirnet ge Shnaen~hen
ne likuiditet ne nje kohe _me te~at~ do ~e konsiderohen 12erdorirne afatgJata,
n~ersa te ~erat dQte konsJderohe_ perdonme afat;hkmtra. .. .
Keto te fLmdit quhen ndryshe perdorirne te dispor::ueshrne \ose_ me thJesht
disponibilitete), meqenese behen te dis on~eshffie ne t~:--rne ~1kt.ude bren_~~
periudhe . e te kundert, !_~ t)erat quhen perdonme a atgpta.
Kjo, ne permbledhje, mund te paraqitet, si vijon:
Aktivi
I liku!aitete tej vitit: ne ·uhen e er
Jo afatshkurter
l
A fa tshkurter
Kthimi ne likuiditet _ _ j
~ ~
Tej "periudhes Brenda "periudhes
afa tshkurter" a fa tshkurter"
(Afatgjata) (Disponibili tete)
2 Zakonisht flitetne rnenyre jo fort te pershtatshme, per dallim ne kendveshtrirnin financiar.
Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 39
Ne kuptimin teorik, si rregull, koha afatshkurter duhet te shprehet nga
kohezgjatj~ e ciklit operativ. Me kete term kuptohet bashkesia e fazave te
prodhimit: blerja e faktoreve prodhues te ushtrimit, transformimi tekniko-
ekonomik dhe shitia, dPri nP realizimin mou€tEJr tot@ ;;p·dhmave..
_.- Por, mund te themi se normalisht_sikli operativ shprehet nga koha
pjese e pr_~ _Eodhues dl1t'~Qjn~_r,ne arke_timin e mjeteve
monetare nga shitja e produkteve.
~ K.e·:shtu, -?ers~~?~PeEdorim.-~.§i.at.sh!sll...r~a at.o_ \}
~dor~>0e~_Q_ te sbnderr.ohen ne hkwdit.eLbLendunh.e.s._..s..e_cikJi.t,_~
'9pe§.li_v, dhe, e knnd@:r;ta, do...te-kg_nsiderohen..J2~QQii:r.ne...to_a£atshkm.tr.a.....
pjesa tjeter e perdorimeve.
.. Zbatim i late i kriter· t erativ _ ara et veshtiresi praktike.
kohezgjatja e ciklit o erativ m te
nd.ryshoje, madje nd·eshem es 1, ne te njejten
n ermarr~ikli oper0tU::..per periudhat e ardhshme dhe per prodhime te
ndryshme, paraqet kohezgjatje te ndryshme, keshtu qe ne kete rast nuk
mund te flitet per umformnet.
Prandaj, meqe ne praktike eshte e pamundur te percaktohet nje cikel
real, eshte pranuar te perdoret nje cikel konvencional: per te dalluar
perdorimet afatshkurtra nga perdorimet jo afatshkurtra i referohemi"-
periudhes administrative (qe za.komsht perputhet me vitin-- diellor).-
'Keshtu, dote konsiderohen perdorime jo afatshh tra (aktive afatgjata).i!.L~·
erdorime qe shnderrohen ne likuiditete erte' vitit ndersa perdorime j
afatsh. urtra ( isponibilitete) pjesa tjeter. V Q.~, ~ 9 .. (\ \...-~, { \..;'\- r: ,. J . ~
cr\
\J.V ~ 'fU J-1 .....l\IA_(,~\
3. Klasifikimi funksioRal· aktjyi i gendrueshem dhe aktivi i
disponueshem
Kemi thene
qel.1drUes me.
te
-
~@rdoomg.t-fl.f.at£hk.urtra jane ato qe kthehen ne likuiditete
bt:enda vitit· ne gjul:len e pPrdit:;:hmp quhen disponibilitete__ose afat$hkurta.
Perdorimet e kapitalit mund te dallohen, sipas natyres, ne grupet e
meposhtrne:
1. perdorime ne faktore prodhues;
2. ___ perdorime ne produkte;
'
'-/
3"' perdorime ne te drejta per t'u arketu~r.
Keshtu, perdorimet jo afatshkurtra rntmd te perfshijne te tre grupet e
perdorimeve te treguar me siper. Me sakte, mund te themi qe ne te
perfshihen, me frekuence me te madhe, perdorimet ne faktore prodhues
40 Kapitulli 2
Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar
41

me natyre shumevje<;are, megjithate nuk mungon prania e llojeve te ~era te Keta faktore shprehin ne menyre ti ik .. d . .
perdorimeve. megjithate ne praktiken ekonomike r· !-
e, p~r onme JO afats~~rtra, por
Sigurimi i faktoreve te mesiperm behet, ne pergjithesi, ne vlera me te te kalimit te tyre ne gmpin e perd e_ n erm~11Je;; nuk m~g~~X:~ shembL~
medha sesa nevojat e ciklit operativ, sepse behet fjale per faktore me aftesi permendim rastin kur faktoret rod~nmeve a ~t~ u~_tra. ~er kete mLmd te
prodhues per shume cikle. Prandaj, per shume arsye, a to nuk sigurohen ne keshtu realizimi i tyre behet bre~da peun~usdhsh_:-rmdeVJ~<;~re d~stinohen per shi~e,
vlere te kufizuara ne raport me nevojat e ciklit prodhues. VIera e tyre p d · . es a mmistrative
ran aJ, akhvet afatgjata karakterizojne .. d . . .. ..
tejkalon, thuajse gjithmone, nevojat e mesiperme, prandaj c;do fund viti _p_r.odbues -2bumevje<;are;per shembull kper. ?nm~_faktor~
karakterizohet nga prania e tyre. . 12£Qdhuese. Ndersa dis 'bT- , ,rna_ 1_~ente ne ndenn_g_rrj.sL
Janf' perggrt.Il1e___ ge kthehen ne likuiditete nepermjet pro~-t~ ~~~ues te 1!§htri~ft:~~~~~~~~~-r~OJ?le p~r~orim~_t ne faktore
shumev·ec;ar te amortizimit, prandaj perbejne kornponentm K!yesor te X~!-1" · _ .-:-- .:-:-:-- ~ .. .. _e ne ~- reJta pert u arketuar.
.. , a 1~1 persentlm - nuk eshte 1 ngurte si<; .muncfT-rdl< .. .
grupit te aktivit afatgjate. Nje is utim 1 1 e v en nJe o es1s t, s1,-per ~ec;:anerisht o-m- : - e u et ne gm)e
perdorimet shumevjec;are materiale, ashtu edhe per perdorimet .sb.tri.re:' d . .. ....L' .. PI I a.Knveve afatgJata ka si tendence "per t'
.. ensa te arnJe, te ~kten ·eserisht, zonen e m it 'eter. u
shumevjec;are jomateriale. . Kes tu, 3 ._!Veve afatgJata teknike h ·· ·
k Gmpi i perdorimeve jo afatshkurtr~ - kemi thene -nuk mbaron me ~ktiVe~ afatgjata teknike tel.isnfri~:an~n;~~r~\~~e u 1~he~ sh~~ -"
taktoret prodhues shumevjec;are: ai perfshin edhe lloje te ~era mveshme rore: ne titu· n·· . .. 1
. e __ eJne ~e __OJ~ te ndryshme .1...
perdorimesh, si faktoret prodhues te ushtrimit, produktet dhe te drejtat afatgjata...t.regtare (qe kane te ~e· e_pJesemakriJe, ne k~~~Idheme etj.), aktivet '
per t'u arketuar. s.e..lund. Jne me sto un shumeVJecar te pr 0 d kt )
.. I, _duh~~ shtuar edhe aktivet afatgjata monet;re ·· -- ~- ~~-~,J;.
Pergjithesisht, ne c;:do rast, me qellim qe faktore te tille prodhues f!le te dreJtat per t'u arketuar me afat shumev·ecar) (q.e...kane__te beJn_e-r
mLmd te klasifikohen ne grupin e treguar, eshte e nevojshme qe koha e Grupet e mesiperme paraq · h i J { .
kthimit te tyre ne likuiditete te tejkaloje limitin konvencional te periudhes shtohet n)e kategori ~eter, me naetys~~. totkez~ unlkswnale; atyre mund t'u
administrative. Ne rast te kundert, perdorimet ne fjale i perkasin, si<; p-· k. .. JO n swna e.
er ete mund te sjellim rastin ku .. d . ..
ndodh pergjithesisht grupit te perdorimeve afatshkurtra. Faktoret p~odukte dhe ne te drejta er t'u a~kF?_er on;,net. n,; materiale, ne
prodhues te ushtrimit- dime- konsistojne kryesisht ne lendet e para. d1sponibiliteteve dhe "hyjne" P.. .. etuar dalm nga zona e
Ato, zakonisht, mund te sigurohen ne limitet e nevojshme te ciklit patologjike, per shembull lid~e zonen e akt~_v:~: afatgjata per arsye
prodhues. Kur kjo gje nuk ndodh, prezenca e tyre tejkalon gjatesine e ketij cikli, pengesave te ndryshme (te ' tilla ur .. r·
me mLmdesme e VJ·et i "t
. . . .. r I_TII ose te
prandaj per disa prej tyre, koha e kthimit ne likuiditet zgjatet tej periudhes a?ministrative. Ne kete rast flif:t
~- vodr:uar r~~l~zimm per~eJ periudhes
administrative. Ne kete rast perdorime te tilla, Ile menyre tipike afatshklJ!!E_a, gJeresisht flite~ per disponibilitete jofE~~sio~~~~ 1htete afatgJata, ose me
"transferohen" ne grLl in "eter ne erd . . tshkurtra Duke u msur nga trajtimi i bere me Iart .. . . . ..
__ Je "transferim" i tille ml.md te __!l_cj.g_qb_fi_per.....ars;y:~_fl:lDJ<siqnaleJ per te paraqitet ne kete menyre: grupll aktiV1t afatgJate :q1Und
I

sheinbull~ lidhur me kushtet teknike dhe ekonomike, per te formuar

stokun shu:::_~~ te materia}_~~~; gse. munatendouhe per a_r§ye Aktivi afatgjate
JOtunkswn~le, per shembull, ~idhur me pro.c.e.sin_e_yj__~ri.mit_re ___pr_Qcl_-q.ktit
ose sherbimit lli.-ofruar.
-. I
Nje diskutim i ngjashem mund te perseritet, ne kuadrin e faktoreve ~
prodhues, per te gjitha investimet financiare, ne tituj, ne pjesemarrje, ne f==:::::::=---r-------r--D-I_.s:_p_oru_·_b~ilitete afatgjata
kredidhenie, qe drejtuesit i quajne te leverdishem per t'i kryer, per kohe jo
afatshkurter, mbi bazen e kendveshtrimeve strategjike te veprimtarise. Tregtare Monetare
Trajtime te ngjashme vlejne edhe per produktet dhe per te drejtat per
t'u arketuar. Ne menyre tipike, ato perbejne perdorime afatshkurtra, qe
pritet te shnderrohen ne likuiditet brenda periudhes administrative. Por, Shumevje~are
/

nuk mungojne rastet kur perdorime te tilla shnderrohen ne perdorime Te ushtrimit

monetare tej kufirit konvencional te periudhes administrative: ne kete rast,
perdorime te tilla mbarojne se qenet afatshkurtra dhe marrin Keshhl, ne grupin e aktivit te d · ··
karakteristikat e perdorimeve jo afatshkurtra. dispo~ibilitetet teknike te ushtrimit ( e k .. -~s~~n::eshem per~shihen
matenaleve) disponi·b 1-11.tete f" . q (ar:-_e te beJne me stokun VJetor te
Ne lidhje me faktoret prodhues afatgjate, mund te behen vleresime te ' 1nanc1are qe k .. t"" b ·· · ·· .
r1dryshme investimesh pasur~ _ ~-n~ ~ -~Jn~ me-lloJe te
kunderta nga ato te faktoreve afatshkurter. , -, a a s urtra. ne htuJ, ne DJesem;:Jrri<> ,..,;,;
 ~~J_'' ____________________ K_a~p_it_u_lll_·2_______________________
Klasifikimi i oJ
o-iendJeS
· pasurore Sipas
. kriterit financiar 43

kredidhenie etj.), disponibilitete tre tare (qe kane te bejne me stohm

vjetor te produkteve , se fundi, disponibilitete monetare (qe kane te bejne
me te drejtat per t'u arketuar, me afat sfilyef)eJe brenda v1tit).
Kater grupet e mesiperme paragesin hipotezen funksionale, por atyre
round t'u shtohet edhe nje grup i peste, me natyre jofunksionale.
Per kete round te sjellim hipotezen kur perdorimet ne faktore
shumevje<;are "dalin" nga zona e aktiveve afatgjata dhe "hyjne" ne zonen
e disponibiliteteve per arsye patologjike, per shembull, lidhur me
programet e shitjes ose te realizimit (te tille per te pershpejh1ar realizimin klasifikimin e fL~ional e;~e se
-~sifikimi praktik nuk perputhet me
brenda periudhes ushtrimore). Ne kete rast flitet per. aktive afatgjata grupi i aktivit fiks eshteo~ .. ~ pksufize~.ne faktl perdoret si ekuivalent4. Ne fakt
me 1 uar se . . k. .
paSOJe~ gmpi i aktivit qarkullues eshte me i ·eg~upl 1 2 hVlt_ afatgj~te _9!1e~ per
• .• I I

disponibile, ose me gjere per te aktive afatgjata jofunksio-;;:are.

·-- Duke u nisur nga traJhiDl oi mes1perm, grupi i aktiv1t dispon:r'bel round ~1 rregull, ne fakt, gmpi i aktivi t fik~ ':,se
grupll aktivlt dLSponi5"eL ,, '"- .,~ ~ C:.1
te paraqitet ne kete menyre: tekmke shumevje<;are ~ateri 1 dh '. p fshi_n vetem aktivet afatgjata
· h
peqas ton marrjen
' ·
paras~kf
ae e<.Jomatenale · dh · ·
t fo . . Sl
1
~
"""""'<fmanciare
,J 1
~
Aktivi i disponueshem bejne pje_s~ ne grupin e aktivit qark~~~le: qera afatgJatal qel ne te kundertl
I
Aktlv1 arkullues erfshin te .. th o. .
Disponibilitetete Afatgjata te disponueshme ~f
materialeve, orodukteve te g t h
h. .. . . a s me e te dreJtav .. , -~0---'.'-----=-=-=-
dh 1 .. a _erdonmet qe u perkasin
1
per s Ire edhe pJesen e tyre k .d e pert u ar etuar duke
-·~ t . ,e;.,.~ c-· 0

qe ons1 erohen me nat ·· 1

0 •

+ t l . y~e _s mmevje<;are.
Fir~cia',;.
°

"-1'1 OJ '0 <:; Teknike te T'"&tare Moneta<e.=) \"'"- \.;) · ""'1 . _Jlthashtul a!tivi qarkullues erfshin ed
Cilat te vPshtrvara me . .. d .?
. tle;,~ \0 c\> '(II.'~ ~01
he hkmd1tetet e aatshme te·o
~ - g:Jerel o te duhe· te d h .
Ji(\"> ~~"'-> , \ ~c', "" S~\1\ grup ~o~o:::Ert~;. ..aktivilikldd. . . . .__
o
- - ,, ushtmmt " . · I

4vJ.,.,_~- ;:k ·k k· · ~-ldi"'.,\f~ "-~ n

' ' ' n, \ _J n a eshm ve<;masl dom. th. si
00 ·
~\rl_\~~·i;' ~a;;~f'\"~~~·:;;~v~~ ~~;
"' ""''w ''f\ · · · t . P:::-andaj do te kemi:

)-:',P~ ~sO:Cc ~·~4hazohetne

aktivet

.u~ ,kohen e -~·"~- p~~onmeve ne~endplhuillteh.

Prandaj, me shpesh flitet edhe per aktiv joafatshkurter dhe per aktiv
afatshkurter. Akoma ne fjalorin e zakonshem flitet edhe per aktiv afatgjate
dhe per
Kemiaktiv rrjedhes.
theksuar se grupi i aktivit afatgjate perfshin kryesisht aktivin
afatgjate, si dhe nje pjese "te vogel" te disponibiliteteve (ato qe ne njefare t t
menyre kane nje kohe kthimi ne likuiditet mete gjate se koha afatshkurter). Afa tgja ta teknike Afatgjata
Po keshhl kemi theksuar ss: grupi i a~it te diospQ®es];}gJll perfshin_ shumevje<;;are financiare
kryesisht dis onibilitetet, si dheh)e pJese "te vogel" te_aktiveve afatgi~o
ato qe ne n"efare n re ka:rte- ··o o
00
t · . · oo Jikuiditetm.e.!~...Yoge~~~ 0 0

Disponib. Disponib. Disponib. Disponib. Likuiditeti

-~---r>or;-ry·~ercim
periudha afatshkurterL -
kufiri" i zonave klasike te perkatesise se dy
.. -

teknike te financiare tregtare monetare

grupeve te medha te aktivit nuk eshte i lehte ne zbatimin praktik: shfaqen ushtrimit
veshtiresi.; ne te vepruar, per te bere dallimin ndermjet pjeses "afatgjate"
dhe pjeses "disponibile"3.
Prandaj per te eliminuar veshtiresite e mesiperme klasifikimi 1

1
funksional zever\ciTsohet me klasifikimin raktik i cili vleresohet_ me pak

• Kjo ndodh ne praktiken kombetare dhe ne ate nderkombetare.

Natyrisht nje veshtiresi e tille ritet kur behet ~ale per mralize te jaslztmeo
1
3
 44 Kapih1lli 2 . Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 45

5. Saktesime mbi permbajtjen e aktivit fiks treteves. Ne kete rast flitet edhe per aktive afatgjata joprodhuese ose ne
r- rnenyre me specifike, J2€r aktive afatgjata qe sjellin perfitime.
Le te shqyrtojme me hollesisht aktivin fiks, si grup vlerash qe
Skema e aktivit fiks mund te zg]erohet, ne formen e meposhtrne:
perkasin grupit me te gjere te aktivit afatgjate.
Kemi shpjeguar qe pjesa kryesore e aktivit fiks perbehet nga aktivet
Aktivi fiks
afatgiata. Me fjale te t]era, aktivi fiks perfshin perdorimet jomo~~t~
shumevje~are, transformimi i te cilave ne perdorime monetare realizohef
ne nje kohe jo a fa tshkurter. =- Aktive afatgjata
Aktive afatgjata
"Flitet edhe per perdorime afatgjata, duke kuph1ar me kete term teknike materiale financiare
perdorimet e destinuara per t'u transformuar lehtesisht ne mjete monetare ne Aktive afatgjata Aktive afatgjata
nje kohe jo afatshkurter (kjo, konvencionalisht, e konsideruar me e gjate se vi~ teknike jomateriale pasurore
~~~ (dhe perdorimet perkatese) zakonisht dallohen ne~
grupet e meposhtme: . Nisur e mesi e:ITne, le te shohim tani cilet jane zerat
1. Afatgjata teknike: V kryesore qe perbejne grupet e mesiperme te aktiveve afat ·ata .. Aktivet ..,j,
a) materiale; ~·a ·a a teknike materiale Re~fs~j~e~perseritim, .E_erdorimet qe u perkasin ~
b) jo materiale; faktoreve prod hues shu:rfieVje(are -dhe ge kane permbaJtje fizike. Kjo
2. Afatgjata financiare. V kategori perfsh~upet_e perdorimeve, qe kane te bejne me:
1. faktore shumeV]e~are ne funksion;
Prandaj, klasifikimi i aktivit fiks, ne menyre te permbledhur, mtmd te 2. faktore ne vazhdim formimi; ·
paraqitet si vijon: 3. rfaradhenie mbi ~imin e blerjes te faktoreve prodhues shumevje<;are.
.-------------------------------------------~ UJ_9rupi i R_ar~ kate beje me faktoret prodhues shumevjecare te siguruar
Aktivi fiks
I , (ose-'neperrnjetofefJe?~O ne forme kontributi nga aksionaret) dhe e-
filli1<'St5fi0Jne rregullisht, Ndersa ru i i d te ka te be·e m .. 2 )
rodhues shume ·e~are ne formim e siper, .m.th. akoma n_ukj?:ne_te
Afatgjata teknike Afatgjata financiare gatshem per te funksionuar. mnimi i tyxe:mund t'u besohet"te treteve ose
I mutrif""te'benef nga vete ndermarrja (si~ thuhet investim ne ekonomi). Ne
- -'!). ... •
rastin e pare_ kontabiliteti do te pasqyroje vleren er a sa i eshte a uar
\c..9..\\.:V' ~Q.."..,\lQ.~ . Materiale Jomateriale~) ':;V\\Q<:e./''<'\t.i.{n~"" ndertuesit dhe ne pergjithesl Slpas gJen jes se avancimit"; ndersa, ne.
. - ' I'( c},t\, \-Q.;\ . '{; •
~'h u - ) '-:-~-:-'-:-:-.U-.-:- •• '-'-\\«J.....::!C'u_"'-1,_r---.-:--.- - - - - - - ' - - - - - - - - - l rashn e mvestlmit ne ekonom1, kontabiliteti do te regjistroje vleren gjithsej
Grupi i pare u korrespondon perdorimeve ne faktore prodhues ~koStOS'Ile ncrermanje~_!Ulogaritur nga kontabilitet1 1
shumevje~are qe perbejne strukturen operative te ndermarrjes; ne . kostos per vete nderhmin e nd~eses, per shembull.
nengrupin e pare "Materiale" perfshihen ato perdorime qe kane ~rberje Natynsht, keto vlera duhet te mbahen ne menyre te dalluar nga ato te
fi~dertesat, maklnerite, automJefet e0.); ne nengrupin e Clyte
faktoreve prodhues shumevje~are qe jane ne funksionim, gjithashtu, duhet
"Jomateriale" perfshilteiL ate pcrctorim:e-qe- nuk kane perberje fizike te mbahen ve~mas per te treguar qarte se behet fjale per ndertime te bera
(sl:l enz1met e themelimit, shpenzimet per patenta dhe marka, shpenzimet m~. orosi te te tretet ose per ndertime te bera nga vete ndermarrja.
per ker 1 · · · ~l Gru i i trete kate be·e me aradhenien qe u eshte a uar fumitoreve,
.-Ndersa grupi i dyte, si~ kuptohet edhe nga vete emertimi, u e ogariten mbi ~mimin e furnizimit te a toreve rodhues shumev·ecare .
korrespondon perdorimeve afatgjata me natyre financiare: pjesemarrje Duke m aJ a ys a imet, qe us pjeguan tashme, ne menyre
aksionare ose jo aksionare; te drejta financiare afatgjate etj. skematike problemi merr pamjen e meposhtme:
Ndonjehere grupeve te mesiperme te aktiveve afatgjata u
b~itet nje grup i trete: aktivi afatgjate pasuror. Ai zakonisht
pert~h:_P.-I2erqgrifTigtn_~.. nd~.!-:!.~?~~.C::~i~L~gjitb.~-l.l.J.e.~e qira te
~-'
5
Ndertimet qe i sherbejne veprimtarise se ndermarrjes, bejne pjese ne grupir{ e
aktiveve afat_'(jata teknike materia/e.
 ~·
f!.
~.~

Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 47

46 Kapitulli 2

AKTIVET AFATGJATA
AKTIVET AFATGJATA
1. Teknike
1. Teknike c- a)
Materiale
:---ea) Materiale -e b) Jomateriale
b) Jomateriale ............ ··········
2. FINJ\NCIARE
2. FINANCIARE 3. PASURORE
3. PASURORE ~-·········
Shpenzime te nisjes dhe te zgjerimit
Toka dhe ndertime: Shpenzime per kerkim dhe zhvillim
- prodhuese Patenta, licenca, marka dhe te ngjashme
- perbanim Te tjera aktive afatgjata jomateriale
lnstalime teknike, makineri l-....-----+1 Parapagime dhe pagesa pjesore te aktiveve
Pajisje, instrumente dhe vegla ptme afatgjata jomateriale
Mjete transporti (minus) Amortizimi i aktiveve afatgjata
Te ~era aktive te qendrueshme jomateriale
(minus) Shuma e amortizimit te aktiveve (minus) Shuma per zhvleresime
...,.. afatgjata materiale
(minus) Shuma per zhvleresirnin e aktiveve
afatgjata materiale
Aktive afatgjata ne proces Shpenzime te tjera shumevje<;are qe duhen amortizuar jane
- sipermarrje nga te tretet
shpenzime qe kane te bejne me faktore jomateriale, dobishmeria e te cileve
- ne ekonomi
Furnitore per parapagime dhe pagesa _zgjat per nje periudhe kohe me te gjate se periudha e ushtrimit (qe n~k
pjesore per aktive te afatgjata materiale bejne pjesenezerat e meparshenl). P~rshembulCshpenzirnet per nje
fushate publicitare, shpenzimet per te programuar investime te reja ose
strategji te reja, shpenzimet per programe te reja te ristrukturimit ne
Natyrisht, zbritja e shumave te amortizimit (i nevojshem, si<; dime, per fushen e organizimit dhe te administrimit, e keshtu me radhe.
transformimin e vlerave kontabile fillestare ne vlera kontabile aktuale) u Ne <;do rast, perseritim, kushti themelor qe shpenzimet e mesiperme
perket vetem faktoreve funksionale shumevje<;are; ajo natyrisht duhet te te perfshihen ne grupin e aktiveve afatgjata jomateriale, ka te beje me

;J~yhet jo ne teresi, por duke iu referuar me ~:te sec~lit grup te_tyre. . ~=·-~.,.,;\
1). I<onsiderata te njejta vlejne edhe per aktiVet afatgJat~
JOmateriale
Edhe per to behet e nevojshme, njelloj si per aktivet afatgjata teknike
materiale, regjistrimi me vlera kontabile aktuale: d.m.th. duke regjistruar,
_se pari, vlerat fillestare me pas duke i pakesuar per shu ··n e amortizimi!
_J.~~e moment. Ky vepnm a per qellim per te vene ne
dukje gjendjen e avancimit te amortizimit.
Skematikisht, do te kemi:
*
ndikimin e tyre shumevje<;ar ne zhvillimin e veprimtarise se ndermarrjes.
L:e tt shqy~t~jme aktiv~t afa~gjat~financia~~_)
Kemi theksuar se aktivet afatgjati'tlrlailCiare u perkasin perdorimeve
me karakter financiar, transformimi i tyre he likuiditete realizohet te·
penudhes afatshkurter. ~---~:.-_ _ _..--_,___ _ _ _ _ ___,-,.
- ~' perseritim, perfshihen kryesisht pjesemarrjet
strategjike, d.m.th. te blera per qellime te kontrollit, te drejta financiare
afatmesme dhe afatgjata, pra, perdorime te pakta6.
Vlera nominale, natyrisht, duhet te korrigjohet, kur behet e
nevojshme, nga fondet e ve<;anta te zhvleresimit.

6 Per saktesi, keto lloje perdorimesh perbejne aktivet afatgjata monetare

 Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 49
48 Kapitulli 2

Nga sa eshte trajtuar, aktivi afatgjate mund te permblidhet ne

Ne sinteze do te kemi:
menyren qe vijon: \~
AKTIVET AFATGJATA
Aktivi ...... /20 ...
1. Teknike Zerat pasurore (000/leke) Shuma %
a) Materiale 1.1 Taka
b) Jomateriale ::..:.:..::.:..·········· 1.2 Ndertime
- prodhuese
r--e 2. FINANCIARE - joprodhuese
3. PASURORE ::..:.:..::.:..·········· 1.3 Instalime teknike, makineri, pajisje,
1.4 Instrumente dhe vegla ptme
Pjesemarrje (strategjike) 1.5 Mjete transporti
Kredidhenie (afatmesme/ afatgjata) 1.6 Aktive afatgjata ne proces
L---------t>-1 (minus) Shuma per zhvleresime - sipermarrje nga te treti::!t
Depozita dhe dorezani te tjera - ne ekonomi
Te tjera 1.7 Parapagime dhe pagesa pjesore
1.8 Te tjera aktive afatgjata
1.9 (minus) Shuma e amortizimit (. .............. )
1.10 (minus) Shuma per zhvleresime (. .............. )
Ne fund, kemi theksuar, ne aktive't af~ti)~ta.pasurore:-- -
1 Aktive afatgjata teknike materiale
Aktivet afatgjata pasurore u perkasm peraonmeve qe mtmd te
2.1 Shpenzirne te nisjes dhe te zgjerirnit
konsiderohen ~~ domethene perdorimeve ne te mira materiale qe 2.2 Shpenzime per kerkim dhe zhvillim
krijojne te ardhura ahe qe zhvillohen ne menyre paralele ne lidhje mt_ 2.3 Patenta, licenca, marka etj.
drejtimin kryesor te ndermarrjes. 2.4 Te tjera afatgjata jornateriale
Ne ket~ grtiPPerfshlhen, per shembull, trojet dhe ndertimet 2.5 Parapagirne dhe pagesa pjesore
~e, qe u jepen per perdorim te treteve kundrejt arketimit te 2.6 (minus) Shuma e arnortizirnit (. .............. )
· qirase, ose te gjitha investimet e tjera analoge qe <;ojne ne nje strategji te 2.7 (minus) Shuma per zhvleresirne (. .............. )
2 Aktive afatgjata teknike jomateriale
till e.
Ne sinteze, dote kemi kete skeme: 3.1 Tituj te pjesernarrjes
3.2 Depozita dhe dorezani te tjera
3.3 Kredidhenie
AKTIVET AFATGJATA 3.4 Kerkesa te lidhura me pjesemarrjet ................. ................ .
3.5 (minus) Shuma per zhvleresime (. .............. ) ................ .
1. TEKNIKE 3 Aktive afatgjata financiare ................. ................ .
a) Materiale 4.1 Troje dhe ndertesa joprodhuese ................. ................ .
b) Jomateriale ::..:.:..::.:..········ 4.2 (minus) Shuma e amortizimit (. .............. ) ................ .
4.3 Te tjera investime ........... ...... ................ .
2. FINANCIARE 4.4 (minus) Shuma per zhvleresime (............... ) ................ .
,-. 3. PASURORE ~-········
Aktive afatgjata pasurore ................. ................ .
Terrene dhe ndertesa joprodhuese 5 AKTIVI AFATGJATE NETO (1 + 2 + 3 + 4) I ................. I 100
(minus) Amortizimi
~--------~
Investime te tjera
(minus) Fondi i zhvleresimit
 ..,....
!'.
f

50 Kapitulli 2 Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 51

AKTIVI QARI<ULLUES
6. Saktesime te tjera mbi pennbajtjen e aktivit qarkullues
Le te shqyrtojme me hollesisht aktivin qarkullues, si grup vlerash me
e gjere se ajo e aktivit disponibel. ~ ~
Kemi shpjeguar se pjesa kryesore e aktivit qarkullues perbehet nga I realizueshem Likuid
disponibilitetet. Me fjale te tjera, aktivi qarkullues perfshin perdorimet e
t
ushtrimit, transformimi ne mjete monetare i te cilave behet ne nje kohe
a fa tshkurter. ~ ~
Mane tar 1 ,/v\· ~ .
.
Jomone.lar r
Flitet edhe per perdorime disponibele, duke kuptuar me kete shprehje ., ·....,.\ ~

perdorimet e destinuara per t'u transformuar normalisht ne mjete

monetare ne nje kohe afatshkurter (d.m.th. konvencionalisht, e
konsideruar jo me te gjate se viti). H:ivi i n:Jalizueshem jomoR€:ltar njihet me
Disa prej ketyre perdorimeve jane jomonetare (qe u perkasin em~rtimin "Magazina", aktivi i realjzueshem monetar me emertiml.!!
materialeve, sherbimeve dhe produkteve), ndersa te tjerat jane mjete ''Likuiditeti i mev ··m" G1>>l i pritshem aktivi likuid me emertimin
monetare (qe u perkasin te drejtave per t'u arketuar dhe likuiditeteve). 1 m iteti i menjehershem" ose i gatshem.
Disponibilitetet (dhe perdorimet perkatese) dallohen zakonisht ne
grupet e meposhtme:
1. disponibili tete teknike;
~- shohim se cilet jane zerat kryesore.qe perbejne@rupet e
2. disponibilitete tregtare; dispomb1hteteve.
3. disponibilitete financiare; Fillojme me te ashtuquajturen "magazine": ajo perfshin perdorimet
4. disponibilitete monetare; jomonetare te ushtrimit, qe u p·~erialeve, sherbimeve dhe
5. likuiditete. produkteve gjendje.
Prandaj, klasifikimi i aktivit qarkullues, ne menyre te permbledhur, Ajo mund te dallohet se par~ ne dy pjese erberese:
mund te paraqitet ne kete menyre: 1. Materiale.·v- """
2. Jomateriale. v~
AKTIVI QARKULLUES Le t'i referohemi, per thjeshtesi, nje ndermarrjeje prodhuese.
I
~eta ndermarrje "Magazina materiale:. u perke~ gj~ndjeve:
~ ~ ~ te materialeve te nevojshme per te fumizuar Ciklin e perpunimit7;
Disponibilitete Disponibili tete Likuiditeti
teknike financiare
te produkteve te gatshme, ne pritje per t'u shiturs;
Disponibilitete Disponibili tete te produkteve te paperfunduara.
tregtare monetare _Ndersa Magazina jomateriale u perket shpenzimeve te kryera ne
formen e paradhenies per blerjen e sherbimeve akoma te pashfrytezuara,
por qe do te shfrytezohen per prodhimet e ardhme.
Pese grupet e aktivit qarkullues, shpesh ne praktiken e perditshme
Kontabilisht keto vlera shprehen nga zeri "Shpenzime teparapaguara", ose
rigrupohen ne dy kategori: disponibilitete te realizueshme dhe
nga nje ze i ngjashem (per shembull, nga zeri Shpenzime paradhenie per
II
likuiditete. Disponibilitetet e realizueshme formojne aktivin e
sherbime").
realizueshem, qe perbehet nga dy pjese: pjesa jomonetare (qe u perket
Mund te themi qe llogaria Shpenzime te parapaguara" shpreh nJe
J/
materialeve, sherbimeve dhe produkteve) dhe pjesa monetare (qe u perket
magazme sherbimesh", d.m.th. sherbime te siguruara tashme dhe te
te drejtave per t'u arketuar dhe vlerave te ngjashme me to).
disponueshme per t'u perdorur ne te ardhmen.
Disponibilitetet likuide formojne aktivin likuid, te perbere nga parate
cash, parate ne llogari dhe nga vlera te ngjashme me to.
Prandaj, skema e aktivit qarkullues mund te paraqitet si vijon: 7
Mund te behet fjale, sipas rasteve, per lende te para, ndihmese ose konsumi.
8
Mund te jene: a) produkte ne vazhdim te perpunimit; b) produkte gjysme te
gatshme dhe c) punime me porosi ne proces.
52 Kapitulli 2
Klasifikirni i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 53

Nga ana e saj magazina materiale mund te dallohet ne dy n~~grup~, Pra, vlerat e kesaj te fundit duhet te pakesohen nga pjesa e magazines
ne varesi te perfshirjes se elementeve fizikisht te pranishem ne ndermariJe
qe duhet te konsiderohet, ne aspektin ekonomik, tashrne e shitur sepse
ose te elementeve qe akoma nuk jane fizikisht. "rnbulohet" nga paradhenia e arketuar prej klienteve.
Keto te fundit u perkasin materialeve, sherbimeve dhe mallrave qe Prandaj ne perrnbledhjelO, dote kerni:
akoma nuk jane te pranishme ne ndermarrje, por, per te cilat, u eshte
paguar fumitoreve nje paradhenie per <;mimin e kontrates se blerjes.
· Ndodh shpesh qe ndermarrja u ka paguar fumitoreve ne formen e
DISPONIBILITETI
paradhenies mbi <;mimin e fumizimit te lendeve te para (ose te mallrave ne
ndermarrjet tregtare, ose, ne pergjithesi, mbi sherbimet e ndryshme). r--e 1. MAGAZINA
Keto vlera pasqyrohen, ne kontabilitet dhe, keshtu, ne bilanc, nga 2. LIKUIDITETl I PRITSHEM
llogaria Paradhenie fumitoreve (ose nga nje llogari e ngjashme): kjo vlere, 3. LIKUIDITETl I GATSHEM
qe shpreh nje magazine "ne pritje" ("ne udhetim" os~ "ne arri~e") eshte -~
krahasueshme me ate qe i perket magazines se dzsponueshme tashme, Ma teriale te para
prandaj nuk mund te mos beje pjese ne te njejtin grup. Materiale te tjera
Prodhime ne proces
Keshh1, sa u tha me siper, rntmd te paraqitet ne menyre skematike si vijon: L-----------1~~ Produkte te gatshme
Mallra
MAGAZINA
(minus) Paradhenie nga klientet =
(minus) Shuma e zhvleresimeve
I Paradhenie furnitoreve
~ ~ Shpenzime te parapaguara
Materiale Jomateriale
I
~ ~ Mbi dy grupet e ljera te zerave qe perbejne pjesen kryesore te aktivit
E disponueshme Joe disponueshme Shpenzime
qarkullues nuk kerni, nisur nga thjeshtesia e tyre, per te shtuar me shume.
~ ~ te parapaguara
GrJipi i likuidjtetit tii pritsl=tem perfshiR te g:jitha te drejtat~t'u
Materiale Paradhenie arketuar, me afat arketimi jo me ~hnme se nje vit.
Produkte te paperfunduara furnitoreve
Produkte te gatshme
I e drejtat ndaj klienteve perbejne grupin kryesor, atyre u bashkohen
te drejta te ~era (ndaj personelit, sisternit fiskal e~.). Ne <;do rast, kushti qe
Ndodh shpesh qe nderrnarrja merr nga klientet paradhenie mbi keto te drejta te nderrnarrjes te regjistrohen ne kete grup te aktivit
<;mimin e shi~es se produkteve (ose te mallrave ne ndermarrjet tregtare, qarkullues eshte koha e arketirnit te tyre, e cila llogaritet brenda harkut te
nje vitill.
ose, ne pergjithesi, rnbi sherbimet e ndryshme).
Shqyrtojrne rastin e pare: kur paradhenia u perket produkteve
gjendje ne magazine9.
10
Keto vlera pasqyrohen, ne kontabilitet dhe, keshtu, ne bilanc, nga Marrim parasysh, si zakonisht, edhe fondet e ve<;anta te zhvleresimit. Ndermjet
llogaria "Paradhenie nga klientet". tyre nje ze i rendesishem ka te beje, per shembult me Fon.det e zlzvleresimit tii
Ne kete rast vlera perkatese duhet te konsiderohet ze zbrites i vleres se magazines.
11
Magazines se produkteve. Per rrjedhoje nje e drejte ndaj klientit arketimi i se ciles tejkalon vitin, per
shembull per kontraktimin e nje periudhe joafatshkurter, ose per arsye te
paaftesise paguese te klientit, nuk duhet te regjistrohet ne "likuiditetin e
pritshem", por ne aktivin afatgjate, perkatesisht ne aktivet afatgjata financiare ose
9Konsiderata te ndryshme - do te shohim - vlejne ne rastin kur paradhenia u ne disponibilitete afatgjata.
perket produkteve qe nuk jane gjendje ni! magazine.
54 Kapitulli 2 Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 55

Crupi i likuiditetit te menjehershem eshte akoma me i lehte per t'u

percaktuar. Ne fakt, a~ perfshin te gjitha vlerat tashme likuide ~L¢-l\e vlerat
lehtesisht (te gatshme) per t'u kthyer ne libJ.idiie:te_ 5 AKTIVI AFATGJATE NETO (1 + 2 + 3 + 4)
Parate ~e arke. dhe--ya-ratre-"'depozttt.tara He -ll:eg~bankare 6.1 Lende te para ................. ·················
p~acjesin rastin klasik t@ vl'iir<ULP likuide, letrat me vlere dhe ne pergi~~hesi 6.2 Ma teriale te tjera ................. ·················
6.3 Prodhimi ne proces (punime/sherbime) .................
~itha vlerat ne ~te-arketafl., esin elemente ten ·ashme me ·················
6.4 Produkte te gatshme ················· ···-·············
vlerat likuide.
6.5 (minus) Paradhenie nga klientet (. .............. 1 .................
Ne sinteze dote kemi: 6.6 (minus) Shuma per zhvleresim (. ..............} ·················
6.7 Paradhenie fumitoreve ................. ·················
DISPONIBILITETI 6 Magazina ................. ·················
7.1 Kliente dhe llogari te lidhura ················· ·················
1.MAGAZINA 7.2 Personeli dhe llogari te lidhura ················· ·················
-e 2. Likuiditeti i pritshem 7.3 Sigurime shoqerore dhe llogari te lidhura ................. .................
r---. 3. Likuiditeti i gatslzem 7.4 Shteti dhe llogari te lidhura ................. ·················
7.5 (minus) Shuma per zhvleresim (. .............. ) ·················
Kliente dhe llogari te lidhura 7 Likuiditeti i pritshem ................. .................
Personeli dhe llogari te lidhura 8.1 Para ne banke ·················· ·················
'-----·-"---...wSigurime shoqerore dhe llogari 8.2 Arka dhe vlera te tjera ................. .................
te lidhura 8.3 Letra me vlere te vendosjes ................. ·················
Shteti dhe llogari te lidhura = 8.4 (minus) Shuma per zhvleresim (............... } .................
(minus) Shuma per zhvleresim = 8 Likuiditeti i gatshem ................. ·················
9 AKTIVI QARKULLUES (6 + 7 + 8) ................. .................
Para ne arke 10 KAPITALI I INVESTUAR (5 + 9) ................. 100%
Depozita bankare
'---------..wVlera te ngjashme me parane
(minus) Shuma per zhvleresim 7. Burimet: dallimi sipas natyres se financuesve
Pe~onmet e kap1taht te ndermarrJeS mundesohen nga .prania e
burimeve te financimit. Me fjale te tjera, perdorimet ekzistojne pasi
Prandaj, per sa u shpjegua me siper, aktivi i bilancit ne mund te ekzistojne burimet e nevojshme per financimin e tyre. Ose, kapitali i
permblidhet ne menyren qe vijon: investuar ekziston nga qe, perballe tij e bashkelidhur me te, ekziston
kapitali i financimit.
Prandaj, burimet, ashtu si<; kemi shpjeguar per perdorimet, mund te
shqyrtohen nga kendveshtrime te ndryshme. Dallimi i pare mund te behet
mbi bazen e natyres se financuesve te cileve u perkasin burimet, flitet
edhe per dallime ne baze te natyres se prejardhjes se burimeve te
financimit. ~e kete kuptim kapitali i financimit mund te dallohet,
kryesisht, ne dy gnlpe kryesore: -
1. kapitali i riskuar ec:hte i kmhtoznar nP formen e kontributit nga
pronari i ndermarrjes ose, ne ndermarrjet me forme juridike te shoqerise
tregtare, nga ortaket.
2. kapitali borxh: eshte ai i sjelle nga te tretet ne formen e kreditit (ose ne
fonna te tjera borxhi)
 Kapitulli 2 Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 57
56

Ne rastin e pare f!jtgt pei bcuime te vgta, pP te dytin per b~ri_mE!te ~e

trete~e (ose, me pergjithesisht, per pasive). Flitet edhe respekhvisht! __ per Burimet e financimit

burime te brendshme dhe per burjme te jashtme.

~ ~
Financiare Monetare
Sa me lart, skematikisht mund te paraqitet ne kete menyre: I
I
Kapitali i financimit + + ~ ~
Te riskuara Te huajtura Me vlere te Me vlere te
I percaktuar supozuar
~ ~
Kapitali borxh
Kapitali i riskuar
(Pasivet)
(Burimet e veta)
8. Burirnet, dallirni sipas shpejtesise se shlyerjes
Dallim i dyte i burimeve behet mbi bazen e kohes se nevojshme per
Ekzistenca e burimeve ka te beje, sipas rasteve, me marrjen e shlyerjen e tyre.
Per perdorimet, kemi pare, i referohemi kohes se realizimit, d.m.th.
financimeve ose me sigurimin e kohezgjatj~s per li~~id~min ~ ~~er~s se ble~es
kohes kur behet i mundur kthimi i tyre ne likuiditete.
se faktoreve prodhues. Prandaj, ne rastm e p_are, ~eh:t _fja_le per detynn::e
Ndersa per burimet i referohemi kohes se shlyerjes se tyre, d.m.th.
financimi, ndersa ne rastin e dyte per detynme hkmd1m1 (ose, edhe per
kohes kur mundesohet shlyerja e burimeve te huajtura.
detyrime te Junksionimit ose detyri~e -~p~-~a~ve). . . . . . Ky dallim behet mbi bazen e kriterit te likuiditetit per perdorimet
Ne sistemin e vlerave qe kane te beJne me vepnmet e admm1stnm1t
cife -~5.1 bazen e k:ritet:it--te-keiktteshmense J9ef t?l I rjJ IOIELB.
detyrimet e financimit shprehin for:.nimin e ~lerave. fi~a~ci~re lidhl:r,
ikerisht, me financimet e marra, ndersa detynmet e hkmdn~nt shpreh1~ .. Dis~. ~~r.ime_ja~e me larg nga data kur do te behet shlyerja e tyre,
formimin e vlerave monetare lidhur me kohezgja*n e shlyei]eS. PrandaJ_~
nderkohe te ~era Jane me afer kesaj date.
. Nje borxh financimi, shlyerja e te cilit eshte vend6sur te behet pas disa
flitet perkatesisht per burime financiare dhe pe_~ ~u~~-~~ mo~etar~: te
parat shprehin te gjitha vlerat e detyrimeve qe kane_ te beJne__ me f~~a~CI~e~
v1tesh, natyrisht, eshte i ndryshem nga nje detyrim, shlyerja e te cilit eshte
vendo_~:rr te b_ehet_ bren~a. disa m~ajve; gjithashtu eshte i ndryshem edhe
e nxjerra; te dytat shprehin te gjitha vlerat e detynmeve qe kane te beJne
n_ga nJ~ .. detyr:n: fmanCiml, shlyeT]a e te cilit eshte parashikuar -te kryhet
me kohezgjatjen e marre nga fumitoret. . ..
Ne varesi te prejardhjes se financimit burimet financ1_are d~!lohen~. me s1pas nJe plam te caktuar amortizimi.
tej, ne burime financiare te riskut dhe ne burime finanCI~re n:
forn:en e
borxhit: te parat u perkasin burimeve te veta, te dytat u perkasm pasiveve
Kesh~, ~is~. bur~~e jane me shlyerje te larget; ndersa disa te tjera jane
me shlyeiJe te afert, gJithashtu, te tjerat jane me shlyerje te pershkallezuar.
Ne fund, disa burime jane pa afat shlyerjeje, u referohemi burimeve
te verteta. qe i perkasin kapitalit te riskuar, per te cilat nuk eshte e mlmdur te
Ne varesi te saktesise se shumes burimet monetare mund te ndahen
ne burime me vlere te percaktuar dhe ne burime me vlere te papercaktuar: vendoset ne asnje menyre afati i shlyerjes se tyrel4.
Keshtu, diapazoni i burimeve te financimit l~viz ne nje fushe
te para: u perkasi~ vlerave te ~or~heve _te pe~c~-k~~ara me pare, te dytat u
ndrys~t~esh~eri~. te_ gjere, ku ne njerin skaj gjenden burimet pa afat
perkasm vlerave te borxheve ne percakt1m e s1per . . . ..
shlyeiJeJe, ne skaJm t)eter, gjenden burimet me afat te shpejte shlyerjeje.
Keshtu, sa eshte trajtuar me siper, mund te paraq1tet s1 VlJOn:
Prandaj, ne analogji me shpjegimet per perdorimet do te kemi:

12 Konsiderohen edhe vlera borxhi te supozuara: fjala eshte per te gjitha ato ra~te 13
Natyrisht, duke bere kete dallirn, i referohemi supozimit te nje funksionimi
kur nuk njihet akoma vlera perhmdimtare. Le_t~ ~ermendi~ ~i~~ shka~e: luhaDe:
e kembimit per detyrimet e jashtme, perlloganl:je JO me sakt~s1 te detyr~meve nda!
normal dhe jo supozirnit te kundert.
r-1 Ato, ne fakt, perve~ rasteve te ve~anta te pakesirnit, zgjasin gjate gjithe kohes qe
sistemit fiskal, pasaktesi, pergjithesisht, lidhur me shpenz1met e penudhave te korrPc:.nn-nrlnn mQ, Ha-l-n ~ . .-d-A-,.... -..J~----- ·

ardhshme eti.
 r
Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 59
58
Kapitulli 2

nje detyrim financimi qe do te shlyhet nepermjet amortizimit, per

shembull, me keste gjashtemujore, i perket pasivit rrjedhes per dy kestet qe
PASIVI dote shlyhen gjate vitit dhe per kestet e mbetura pasivit te konsoliduar.
I
~ Ndonjehere, theksojme, se pasivin e konsoliduar e shprehim edhe si

:
Afatshkurter
pasiv jo afatshkurter (ose pasiv afatmesem dhe afatgjate), ndersa pasivin
shlye:rja
rrjedhes e shprehim edhe si pasiv afatshkurter.
! Pasivi qe i perket kapitalit te riskuar, kur behet fjale per pasiv "pa afat
shlyerjeje" shpesh konsiderohet edhe nje pasiv i qendrueshem.
Brenda
Pertej Pasivet qe i perkasin kapitalit te riskuar dhe atij te konsoliduar shpesh
"kohes afatshkurter"
"kohes afatshkurter'' bashkohen ne nje grup, te cilit i vihet emri pasivi i perhershem.
Nisur nga kjo, skema e pasivit mund te plotesohet ne kete menyre:

Kapitali i financimit
konvencio;alisbt i referobet perhrdhii& r;zr;hmmstratme I
})eq;thet me vitin diellor). .. .. ~
-Prandaj konsiderohen burime a~atshku~ra a~.o. qe do te shlyhen Pasivi i perhershem Pasivi rrjedhes
brenda vitit, ndersa, ne te kundert, bunme afati?Jata ~e qer.~t. . I (Detyrimet afatshkurtra)
Te parave u jepet emertimi detyrime rrJedhese, te dytave u Jepet
emertimi detyrime te konsoliduara15 • . .. . . .. Pasivi i Pasivi i konsoliduar
Paralelisht sa me siper flitet edhe, perkates1sht, per paswe riJedhese qendrueshem (Detyrimet afatmesme dhe
dhe per pasive te konsoliduara. . .. (Burimet e veta) afatgjata)
Duke marre parasysh pranine e bunmeve te brendshme, skema mund
te paraqitet ne formen e meposhtme: Keshtu, per te perfunduar, duhet te nenvizojme, pavaresisht nga
niveli i saktesise se emertimit qe i dallon burimet e financimit ne ftmksion te
Kapitali i financimit afatit te shlyerjes, se ky kriter merr rendesi percaktuese ne nj~ faze te
I analizes te veprimtarise se ndermarrjes, kryesisht per sa i perket
~ ~
Pasivi
domosdoshmerise per njohjen e vazhdueshme te nevojave te financimit.
Burimet e veta Njohja e afatit te shlyerjes e vendos administraten drejtuese ne
I
pozicionin e duhur per te perballuar nevojat financiare te veprimtarise,
~ ~
I konsoliduar
duke evih1ar keshtu krijimin e gjendjeve te demshme te mungeses se
Rrjedhes 1ikuiditetit ose te veshtiresise financiare. Ne kete menyre, zgjidhja e
problemit te ve<;ante te ekuilibrit financiar nuk mund te mos ndihmoje
pozitivisht ne zgjidhjen e problemit te pergjithshem te ekuilibrit ekonomik.
Per shembull: · ·t r·
nje detyrim financimi qe do te shlyhet pas tre viteve i perket paszvz e 9. Ne ve~anti burimet e veta
konsoliduar; . · ·· k t Kemi pare se burimet e veta perfshijne te gjitha burimet qe kane te
_ nje detyrim ndaj fumitoreve qe do te shlyhet pas tre muaJve 1 per e bejne me te ashtuquajturin pasiv i qendrueshem. Me fjale te ~era i
pasivit rrjedhes; referohemi kapitalit te riskuar, dy perberesit e te cilit jane si vijon:
a) pjesa e kontribuar;
b) pjesa e veteprodhuar.
1s Ne gjuhen anglosaksone flitet perkatesisht per current liabilities dhe per non-
current liabilities.
60 Kapitulli 2
Kiasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar
61
.. " . kun e lote" nga subjekti zoterues i
E para kushtez~~~t.. me n~ a·o eslte kushtezohet nga ortaket, se 10. Ne ve~anti kapitali borxh d-"=-'"/'-vv\-Z.-t....
ndermarrjes; ne sh~qer;te ..trehgtar I' J 't dhe se dyti nepermjet rezervave Ndermjet financimeve gjenden detyrimet e verteta, te siguruara
pari, nepermjet kapltaht te t erne lffil I I

shpesh nga bankat ose nga shoqerite financiare, qe marrin emrin detyrime
te kapitalit. . . .. shtron ndermarrja ne kushtet e financimi.
E dyta formohet_n~a ':_epknmtana qet~ ardhurat· ajo korr~spondon me
ekuilibrit, gjate mbuhrnlt te o~!o;~ rr;e ' Ne kete rast banka, ose <;do financues tjeter, i jep para ndermarrjes per
d hm r· rezervave te flhm1t. nje periudhe te caktuar kohe. Ne perfundim te kesaj kohe shuma e parave
.. . ti ik d.m.th. ate kryesor. AtiJ, natyr;.s ~~
. .. .h
lloJet e n. rr.s. e e . .
Kap1tah 1 theme~~ paraqet zennk.. P '··r llogari te rri~es se kapitalit te do te shlyhet dhe nderkohe, ndermarrja do te paguaje nje interes si
. d .1-. t'. ht hen arkebmet e orta eve pe
1 tutet 1 s o
. . h .... hkurt··
. ... .. t" .. rkohshem pasi per n e ko e te s er shperblim per perdorimin e parase se rnarre borxh .
themelimit: sepse paraqesm nJe ze e P:. k 'talit te themelimit. 1 Por ndermjet financimeve te jashtme, me fjale te tjera ndermjet
vlerat tyre do t'u bas~o~en sru-:~a;~e e"pj~~en e kontribuar" te kapitalit te borxheve qe ndermarrja ka, ekzistojne edhe te ashtuquajturat detyrime
Rezervat e kapttaht, :p otehSOJ b ll rezerva e rivleresimit rnonetar, funksionimi. Keto jane detyrimet e verteta te kontraktuara nga
dhe te gjitha rezervat e ~era e
d .. · t tyre per s em u , · t··
riskuar:
rezerva pern errnJe .. . . e ~ k ~lO::eve
mbivleres1rnm . ndermarrja, por nuk sjellin hyrje parash ne ndermarrje, si<; ndodh ne te
kundert me detyrimet e financimit.
mundshme te p~rcaktuara,~e hgJe te vee;:~!~~ n a rezervat e fitimit, d.m.U::
"Pjesa e veteprodhu~r formohe~ kr_y fitimif te ushtrimit. Keto round te ~'jane detyrimet e funksionimit? Sipermarresi kur blen te mira, ne
nga te gjitha rezervat e kri]uara nga n ~IJa e ose akorna rezerva te jashteza- menyre te ve<;;mte lendet e para ose mallrat e destinuara per shitje, rnerr
jene rezerva ligjore ose rezerva statu or~. c;d~ rast behet fjale per fitime te kredi nga fumitori, pasi e lejon t'i paguaje keto blerje jo menjehere, por i
konshme: parm:i nu~ ndrys~~n;e ~~~~rn:a italin e meparshem te riskut. .. jep nje afat te caktuar per te paguar. Kohezgjatjet tipike jane 30, 60 dhe 90
pashpemdara, t~ ~e~t~uara pe. 1. h em~are dhe fitimet e ushtrirneve te
dite. ·
Natyrisht fit1m1 1 ushtnrnlt pas P . d .. er t'u regjistruar ne Qe ketu evidentohen dy dallimet kryesore ne krahasim me detyrimet
meparshrne te mb~jtur~ "pez:111 " pahraqes~ dZe z~~rn~J·a e ushtrimit dhe e financimit.
.. .. te meparshern as tu s1 . ..
shtirn
humbjette ezerave .. ..
ushtrim~:e te ..~epars
'hrn t.. baJ·tura "pezull" paraqesm zera
e em Se pari, nepermjet detyrimeve te funksionimit nuk ka hyrje parash
per t'u regjistrua: n~. pa_~~~:~- .. f det per mbulimin e pergjithshem te
ne ndermarrje, por vetem nje kohezgjatje te afatit te pageses se disa
borxheve.
Nje vendosJe te nJeJte. ane on. .. e ifike (d.m.th. qe i perkasin
riskut. Di~e s~. f~ndet -~ n~kut, )k~r dt:et:~il~en ne pakesirn te vlerave te Se dyti, ato kane nje aftat te shkurter shlyerjeje (nga nje ne disa muaj).
d~ejtpe:dreJt nJ: r:sku te ca tu~~n ~se te regjistrohen ndermjet :pasiveve: Ndersa borxhet e financimit mund te jene afatshkurtra, afatmesrne dhe
perdonmeve, te cilave u refe: .. k . . es te aktivit ose konsiderohen afatgjata qe shkojne, te pakten, deri ne nje vit, ne rastin e pare, me· vite te
ne fakt, ne keto raste paraqesm zera orng_Ju ndryshrne ne supozimet e tjera.
pasive te supozuara. .. . t
Ne sinteze, sa eshte thene me siper, mund te paraqite . Ky dallirn tjeter shprehet nga fakti se detyrimet e financimit kerkojne
pagesen e nje interesi, gje qe nuk ndodh per detyrimet e financirnit.
Per shembull, nese fumitori i lejon ndermarrjes te paguaje maUrat e
BURIMET E VETA blera per 60 dite nuk kerkon ne kembirn asnje interes, ose me sakte, ky
interes nuk eshte i drejtperdrejte si<; eshte per detyrimet e financimit.
Kapitali (themeltar ose individual) <;'do te thoti~ kjo? Meqenese ndermarrja qe rnerr kohezgjatjen nuk
Rezervat eshte e detyruar te paguaje interes, por, nenvizojme, dhenia e borxhit te
fumizimit ka nje kosto indirekte.
Fonde te tjera . .
Fitime dhe humbje te ushtrim1t . Shpesh, ne fakt, furnitoret fiksojne c;:mime te ndryshme per te njejtin
_. (minus) Shuma per rreziqe e shpenzlme produkt, ne varesi te kushteve te shlyerjes. Shpesh, per shembull, apliko-
L------.,y Shperndarja e fitimit hen zbritje per rastin e pagesave ne momentin e dorezimit te mallrave.
Keshtu operacioni ka ne r;do rast nje kosto qe percaktohet nga <;mimi
me i larte qe i aplikohet blerjes.
1
62 Kapitulli 2 Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 63

Prandaj, zgjedhja ndermjet perdorimit te borxheve te financimit ose
atyre te funksionimit, varet, perve<; kushteve te tjera, nga kostoja e
ndryshme e dy transaksioneve.
Ne fakt, per ndermarrjen, format e ndryshme te financimit jane
plotesuese dhe konkurrente.
Plotesuese pasi, ne pergjithesi, perdoren si burimet e brendshme ashtu
dhe te jashtme per mbulimin e nevojave te veta financiare.
Konkurruese pasi ndermarrja zgjedh, ndermjet formave te ndryshme
te financimit, ato me te leverdishme per karakteristikat, kostot dhe
mundesite e marrjes.
Permbledhje:
Detyrimet mund dallohen ne:
detyrimet ndaj furnitoreve (ose detyrime te hmksionimit);
detyrimet e financimit.
Detyrimet e funksionimit lindin kur fumitoret tane, te lendeve te
para, te sherbimeve te ndtyshme etj., na lejojne te paguajme pas 30, 60 dhe
90 ditesh nga blerja e te mires materiale dhe sherbimit.
Eshte e qarte se ne grupin e pare mbizoterojne financimet e
drejtperdrejta nepermjet kredive, ndersa financimet indirekte nepermjet
kohezgjatjes se shlyerjes zene peshe te vogel. Pergjithesisht e kunderta,
ndodh ne grupin e dyte.
Por, nuk mungojne edhe rastet e financimeve qe pjeserisht bejne pjese
ne nje grup dhe pjeserisht ne grupin tjeter. Keshtu, per shembull,
Jinancimet qe shlyhen nepermjet amortizimit, kestet e te cilave dtlhet te
shlyhen gjate vitit ushtrimor, duhet te bejne pjese ne pasivet rrjedhese,
ndersa shuma e detyrimit te mbetur duhet te jete pjese e pasiveve te
konsoliduara.
Gjithashtu, perve<; kesaj, per shembull, per fondet per shpenzime te
ndryshme, pjesa e "shpenzuar" gjate vitit perben nje pasiv niedhes, ndersa
pjesa tjeter perben nje pasiv te konsoliduar.
Per sa u trajtua me siper, mund te kalojme kalohet ne paraqitjen
sintetike, si me poshte:
PASIVET

.--.I
,..,
Kuru japim afat pagese klienteve dote thote qe jemi duke i financuar,
d.m.th. jemi duke u dhene atyre nje hua te barabarte me vleren e sherbimit
E KONSOLIDUARA
I
te dhene dhe per kohen e dhene. Ndersa kur jane furnitoret tane qe na
japin afat shlyerjeje per pagesat qe u detyrohemi, jane ata qe po na
RRJEDHESE
I
financojne per nje shume te barabarte me vleren e te mirave materiale te
blera dhe te sherbimeve te kryera dhe per kohezgjatjen e dhene. Detyrime financiare ··········
Detyrimet e financimit paraqesin kapitalin e nxjerre nga subjektet e afatmesme dhe afatgjata ..........
jashtme, per t'u kthyer (zevendesuar) normalisht per shume vite dhe nuk Kredi nga bankat ..........
Detyrime lidhur me pjesemar:rjet ··········
jane destinuara per veprimtari te ve<;anta.
Te tjera ··········
Detyrimet ndaj furnitoreve (d.m.th detyrimet e funksionimit) lindin
gjate marrjes se afatit per shlyerje, prandaj pasi eshte blere nje e mire --
materiale ose nje sherbim, ndersa detyrimet e financimit jane kontrata per Detyrime ndaj fumitoreve ··········
financimin e iniciatives ne teresine e saj dhe qe nuk i referohen ne menyre Detyrime te ljera afatshkurtra ··········
te drejtperdrejt asnje veprimtarie specifike. Interesa te maturuara per
kredite afatgjata eq. ··········
Si<; thame me siper, pasivet e konsoliduara dhe pasivet. rrjedhese jane =
burimet qe paraqesin pasivin e vertete, ose kapitalin e huajtur.
Dallimi ndermjet dy grupeve mbeshtetet kryesisht ne kohen e Kemi paraqitur formen e kundervene per perdorimet dhe burimet, se
shlyerjes: me shume se nje vit per te parat, me pak se nje vit per te dytat. pari ne kendveshtrimin ekonomik dhe me tej ne kendveshtrimin
Ne secilin prej dy grupeve jane te pranishme si gjendje detyrimi qe financiarl6.
kane te bejne me kredite e marra, ashhl dhe gjendje detyrimi qe lidhen me
shtyrjen e afatit te shlyerjes. Domethene jane te pranishme si financimet te
drejtperdrejta (qe merren nepermjet kredive), ashh1 dhe financimet 16
indirekte (qe merren nepermjet kohezgjatjes se lejuar per shlyerje). Flitet per "kendveshtrim ekonomik" kur dallimi bazohet ne natyren, per
"kendveshtrim financiar" kur bazohet ne kohen e realizimit.
64 Kapitulli 2 Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar 65

Pasivi ...... /20 ... do.~o~_do~~e p~~ "le~imin" e bilancit, keshtu, pra edhe per interpretimin
Zerat pasurore (ne 000 /leke) Shuma % e tlJ. Per kete dote flas1m hollesisht ne kapitujt e ardhshem.
11.1 Kapitali (themeltar ose individual) Perdorimet Burimet
11.2 Prime te lidhura me kapitalin
11.3 Rezervat nga rivleresimi Pasivi Kapitali
Burimet e veta
11.4 Rezerva ligjore i qendrueshem i riskuar
11.5 Rezerva statutore :QJ Aktive afatgjata:
·;: ~
l.Teknike
11.6 Rezerva te jashtezakonshme ·.::: "t;3
~~
<t:~
2.Financiare Pasivi i
11.7 Kuota e fitimit per rezerva tU
3.Pasurore Detyrimet e Pasivet perhershem
· 11.8 Fonde per shpenzime dhe risqe
11.9 Humbja e ushtrimit (. .............. ) konsoliduara "afatmesme dhe
11.10 Humbja e ushtrimeve te meparshem (. .............. ) afatgjata"
11 Burimet e veta
12.1 Kredi me obligacione
·s:Z::"a.E"' Disponibilitete:
OJ
12.2 Kredi nga bankat dhe institucionet
12.3 Depozita dhe dorezani te marra 1. Magazina
~~ 2. Likuiditeti pritshem Detyrime Pasivet
12.4 Detyrime te lidhura me pjesemarrjet <t: tU....
0"' 3. Likuiditeti gatshem rrjedhese "afatshkurtra
12.5 Te tjera kredi dhe detyrime
12 Pasivet e konsoliduara (afatgjata)
13 PASIVI I PERHERSHEM (11 + 12)
14.1 Detyrime ndaj furnitoreve
14.2 Kredi afatshkurtra
14.3 Personeli dhe llogari te lidhura
14.4 Pjesa e kredise afatgjate qe duhet shlyer brenda
vi tit
14.5 Te tjera detyrime financiare ··-··············
14 Pasivet afatshkurtra
15 KAPITALI I FINANCIMIT (11 + 12 + 13) 100%

Ne <;eshtjet e mesiperme kemi vendosur ne ane te kunderta

perdorimet me burimet, ne fillim ne kendveshtrimin ekonomik, me tej ne
kendveshtrimin financiar.
Le te trajtojme kendveshtrimin financiar, pasi eshte me i pershtatshem
per kerkesat e analizes se aspekteve financiare te veprimtarise se
ndermanjes, prandaj ne menyre te permbledhur jepet ne skemen e me
poshtme.
Kjo gjendje pasurore e klasifikuar ne kete menyre quhet "me zona".
Ne fakt, secila nga dy anet e bilancit ndahet ne zona: aktivi afatgjate, aktivi
qarkullues, burimet e veta, pasivi afatmesem dhe afatgjate dhe pasivi
afatshkurter.
Secila nga zonat paraqet shumen gjithsej dhe ndahet ne nenzona, qe
paraqesin gmp zerash ose zera te mundshem. Kundervenia ndermjet
zonave te aktivit dhe zonave te pasivit ve ne dukje te dhena te
~ Ai :. e·

}
,<7

t.l ~~ C' 5_
Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 67

~f
~
::: "~ 1) me bilancet e mbyllur "me fitim"; .
2) ri1ehlancet e te mbvllur "me humbJe";
~<l
3) ..Jll€l bil;;n=1cin "e kgnsolidnar te sektorjf'.
jh_ Shprehja ne pPrq.indje mund t'i p@rk<>g@ g:j€lndjgg pasmore ose
llogarise ekonomike.
~ a. {,. Le te shqyrtojme fillimisht shprehjen ne pergindje te gjendjes pasurore
3 ~= kete rast, per gjendje pasurore te shprehur ne perqindje; ne
5

gjuhen anglosaksone flitet per "common size".

Analiza e perberjes se k~alit Natyrisht, kjo gjendje pasurore merret, d,;uke vene perbri vleres
~e, per secilin perdorim dhe Rer secilin bmim, edhe pergindjen ge
dhe e te ardhurave sbpreh p€1§hen@ perdorimit dhe te burimit mbi totalin perkates.

1.
VO'lk~'L fnt.c..,c_.
-------------- Gjendja pasurore (ne mije njesi monetare), per rrjedhoje merr
paraqitjen e meposhtme:
PERDORIMET
1. Aktivi afatgjate
ne %

Makineri dhe te *ra aktive afatgjata - . 25.000 50

Shpenzime.shumevje<;are per t'u amortizu~r 2.500 5
Pjesemarrje kontrolli 5.000 10
--- -
32.500 65
=
2. Aktivi qarkullues
Magazina e materialeve dhe produkteve 4.800 9,6
Te drejta ndaj klienteve - 9.200 18,4
1. Paraqitja ne perqindje e bilancit, hyrje , Banka dhe arka 3.500 7,0
Paraqitja ne perqindje e bilancit eshte veprim, nepermjet te cilit ---
17.500 35,0
percaktohet pesha ne perqindje e perberesve te ndryshem mbi totalin e
perkatesise se tyre. 50.000 100,0
I jemi referuar shpesh "dinamizmit" te shqyrtimit te te dhenave te BURIMET
bilancit. Kemi thene qe analiza e bilancit nuk eshte statike, ose nuk ka Burimet e veta
domethenie, te pakten ka kuptim te manget, nese u referohet te dhenave Kapitali i themelimit~ 10.000 20,0
vetem te nje bilanci. Ajo eshte dinamike, ne kuptimin pasi gjen Rezervat · 1.300 2,6
domethenien e plate ne kr:p.hasimin ndermjet bilanceve te ndryshem. Fitimi i ushtrimit · 1.200 2,4
Krahasimi ne kohe ka te beje me analizen e bilanceve te 12.500 25,0
_ njepa5r¥shem te te nJeJtes ndermarrjeje, nqersa krahasimi n&apes1re-Ka =
Detyrimet afatgjata
t~ beje me anahzen e bdanceve te njekohshem te dJL.ase me-shume
Detyrime afatgjata 25.000 50,0
nde_!!llilrrjeve t€1 v€)pa ne krahasim.
Detyrime a fa tmesme 2.500 5,0
Pra, shprehja ne perqindje eshte nje nevoje e detyrueshme per te bere =
nj~ krahasim te pranueshem, ne kohe dhe ne hapesire. 27.500 55,0
=
t Krahasim~erben per te studiuar shkallen e evoluimit te Detyrimet afatshkurtra
administrimitte ndermarrjes. Ky krahasim mnnd hebe+ ne dy meny.r..a te Detyrime ndaj fumitoreve 6.200 12,4
ndryshme: · Detyrime te tjera 3.800 7,6
1) ndermjet disa bilanceve te njepasnjeshem; 10.000 20,0
2) nderm'et b1lanC1t aktual dhe bilancit te n·e "viti te ve<;ante". 100,0
50.000
~ Krahasimi ne ape•mfC..&trerben per te stu mar dallimet dhe
ngjashmerite ne lhlhje me konkurrentet. Ky krahasim mtmd behet ne tri
men yra te ndryshme:
 r·
i
68 Kapitulli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 69

Ndonjehere formohet edhe nje gjendje pasurore e shprehur vetem ne

n -1 n
perqindje. BURIMET
% %
Here te tjera shprehja ne perqindje kufizohet vetem me grupet
Burimet e veta 1.200 20 2.000 25
kryesore te perdorimeve dhe te burimeve. Nga kjo rrjedh nje gjendje
pasurore e thjeshtezuar: Pasivet e konsoliduara 4.200 70 4.800 60
Pasivet rrjedhese 600 10 1.200 15
PERDORIMET % BURIMET % 6.000 100 8.000 100
Aktivi afatgjate 65 Burimet e veta 25
Aktivi qarkullues 35 Pasivet e konsoliduara 55
2. Treguesit e perberjes se perdorimeve dhe te burimeve
Pasivet rrjedhese ~
- Shprehen ne formen e raportit: (Pjesa/Totalin).
100 100
Shembuj:
Paraqitja e gjendjes pasurore te ndermarrjes mund te plotesohet edhe 1. Stoku/Totalin e aktivit;
mbi bazen e histogrameve, te afta per te vene ne dukje perqindjet 2. Detyrimet financiare/Totalin e financimeve;
perkatese te grupeve te ndryshme kryesore, si<; jepen me poshte: 3. Detyrimet ndaj fumitoreve/Detyrimet afatshkurtra;
4. Kostoja e personelit/Totalin e kostove operative.
5. Etj.
Burimet e veta .,_ 25% Keta tregues i mundesojne analistit te kuptoje situatat jonorma_le;
Aktivi afatgjate 65%
megjithate eshte e nevojshme te marre parasysh ambientin e ndermalT)eS
Pasivet e konsoliduara 55% se analizuar!
Disa konsiderata
Aktivi qarkullues 35%
Pasivet rrjedhese 20% Raportet e perberjes analizojme "vertikalisht" Gjendjen pasurore dhe
Llogarine ekonomike. Ato u pergjigjen pyetje~e te t~pit: . .
Paraqitja grafike e gjendjes pasurore te ndermarrjes mund te <;'peshe zene te drejtat per t'u arketuar mb1 totalm e a_~tlVIt? . .
realizohet me forma grafikesh nga mete ndryshmet me ane te kompjuterit. <;'peshe ze kostoja e personelit mbi totalin e kostove te prodh1mit?
Permendim ne fund qe ndonjehere gjendja pasurore jepet me te dhena
te thjeshta, d.m. th. qe u referohe( si<; u paraqit ne shembujt e mesiperm, II\ Pasuria 1' II\
neto ~
vetem te dhenave qe i perkasin vitit ne shqyrtim. Ndersa, here te tjera, Shpenzi- Te
jepet me te dhena krahasuese, d.m.th. paraqet edhe ndryshimin ne Aktivi met ardhurat
perqindje ndermjet vi tit te shqyrtuar dhe atij te meparshem.
Kufizohemi, per thjeshtesi, ne nje gjendje pas·urore qe pasqyron vetem Detyri-]
met
grupet kryesore, do te kishte paraqitjen e meposhtme (ne mije njesi
monetare): Fitimi

n -1
PERDORIMET
Aktivi afatgjate 3.600
Aktivi qarkullues 2.400
6.000 100 8000 100
n
reh"a ne er ind·e e ·end"es asurore ve ne dukje, nga njera ane,
% %
fleshen ne per indje te elementeve te er orime~e . ta 1rt . e
60 6.000 75
investuar dhe, nga ana teter peshe:r:1 r:1€i per:qindJe te bunmeve. KJo
40 2.000 25
realizohet me llogaritjen e treguesve ne perqindje per perdorimet dhe
burimet. Ketyre tr7..guesve njepet emr:i "treguesjt e perberjes".
Tre~esit e "perberjes se perdorimeve v_en~ ne dukje ~~~berj~n :
kapitalit te investuar nepermjet peshes ne perqmd]e, referuar ketll kaDitah.
 70 Kapitulli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 71

te grupeve te ndryshme te perdorimeve. puke shgyrtuar per shembJJJl dy grupet kryesore qe perbejne anen e
Treguesit e perberjes se burimeve vene ne dukje perberjen e kapitalit
financiar nepermjet peshes ne perqindje, referuar ketij kapitali, te grupeve
te ndryshme te burimeve. ·
rf[fposhtme:
~
I Aagj . Aq
- - -
)
perdorimeve, dy treguesit perkates rnarrin respektivisht formen e

-
,lf/
-:::._ x 5 /0

h~i ~'~
Meqenese keta tregues shprehin peshen e gn1peve te ndryshme te
perdorimeve dhe te burimeve mbi totalin perkates, marrin edhe emrin · ·· h h. , bKi · 11 ·t d kv\. l ·• ·· ·• Lf
Tregues1t qe s pre m pes en e unmeve ogan en u e vene ne _ _ tiP(
"tregues te peshes". raport secilin burirn me totalin e burimeve (d.m.th. me kapitalin financiar). t(
Duke shqyrtuar tre grupet kryesore qe perbejne anen e burimeve,
Struktura pasurore e ndermarrjes shprehet nga gjendja pasurore.
treguesit do te rnarrin respektivisht forrnen e meposhtmei:
Permbajtja e saj mund te tregohet ne menyre te permbledhur si vijon:
Bv . Pagj . Pash
PERDORIMET BURIMET Ki' KJ' ----;{j
Analiza e "perberjes" se pasurise se ndermarrjes mund te behet ne dy
menyra:
1. duke percaktuar peshen e secilit perdorim ose te secilit burim mbi totalin;
·················· 2.. duke percaktuar raportin nderrnjet nje perdorimi te caktuar dhe nje
perdorimi tjeter ose mes nje burimi te caktuar dhe nje burimi tjeter.
Ana e perdorimeve perfshin, pikerisht, aktivin afatg:jate (Aagj) dhe Per menyren e pare kemi folur me siper, tani le te ndalemi ne trajtimin
aktivin qarkullues (Ag)· - e menyres se dyte.
~na e bunmeve perfshin burimet e veta (Bv), pasivet e konsoliduara
Treguesit qe shprehin raportin ndermjet perdorimeve llogariten duke
vene ne raport secilin perdorim me secilin perdorim te mbetur.
(Pagj), ose afatmesme dhe afatgpta dhe pasiVet riJedhese ose pas1vet
Per dy grupet kryesore te perdorimeve treguesi perkates mund te
~tra (PasJt). .. . .._,__
marre parnjen e meposhtme: ~~ ~~~ «:-- ~....~~"'-0'\ ~r"'\z. *- ?..,
Dy grupet e perdonmeve mund te zberthehen ne komponentet e tyre
perberese: per aktivin afat ·ate: ak±ivet afatg:jEJtEl +eknike rnaterialetAagjm), A;:
~~, 1\£!'\. " )<_ ~t;_~~ •l 1.-vv.\
~~ zr._, "",~~ .\
a tlvet afatgjata teknike jornateriale (Aagjjm} dhe aktivet afatgjata financiare
(~a~r);_ pe~ _aktivin__ qarkullu~s rn~zina (M), lg<uiditeti i pri~~~ (cprdhe ose shprehja e ndersje!le:
hkmd1t t.C1 ~ra+shem Lg). S1 paSOJe, strukfura pas·urore mund te paraqitet
ne variantin me analitik, i me poshte: ~
Treguesit qe .shprehin raportin ndermjet burimeve llogariten duke
PERDORIMET BURIMET vene ne raport secilin burim me secilin bunm te mbefur.
Per tre grupet kryesore te bunmeve treguesit perkates mund te
Aagj: Aagjm Bv
marrin pamjen e meposhtme (ose forma e nd ·· · ··
Aagjjm Pagj
Bv Bv Pagj
Aagjf Pash --;-- ;--
Pagj Pash Pash
Ire u · imeve
marrin te gjithe, natyrisht, nje vlere ge perfshihet ndermjet "zero dhe nje".
................................
~ te baraharte me zero kur perdorimi i shqyrtwr nuk
················ K; ekziston; kemi vlere te barabarte me nje kur ekziston vetem perdorimi i
'Shgyrtuar.
Kerni theksuar qe treguesit qe shprehin peshen e perdorirneve
llogariten duke vene ne raport secilin perdorirn rnbi totalin e perdorirneve
(d.rn.th. me kapitalin gjithsej te investuar). 1Kemi vene Kine emerues per ngjashmeri mete dy treguesit e perdorimeve, kjo
eshte e mundur kur Ki = Kr.

72 Kapitulli 3
-::~t!·~· / f"-\ld1/tl2..'fr7'k'
Ne realitetin e fakteve, natyrisht, dy vlerat ekstreme te mesipermen
nuk ndodhin thuajse kurre, per arsye shume te qarta.
Prandaj, mund te thuhet se vlera e treguesit leviz ne nje fushe
ndryshueshmerie qe perfshihet ndermjet zeros dhe njeshit, pa takuar
thuajse kurre ekstremet.
Ndersa tre~esit ;;,e vene ne duk~ raportin ndermjet perdorimeve ose
pderijet bnrime; kan? nje vlere qe pPJhihet roes fzeros dbe infinitit'=l
Kuptohet lehte, se treguesi merr vlere te barabarte me zero kur nuk
ekziston perdorimi i vendosur ne numerues te raportit; do te kete vlere te
barabarte me infinit kur nuk ekziston perdorimi i vene ne emerues.
Edhe ketu, njelloj si me rastin e meparshem, mtmd te thuhet qe vlera e
treguesit leviz ne nje fushe ndryshueshmerie qe perfshihet ndermjet zeros
dhe infin~tit, parta}cua:r: thuajse kurre ekstremet ·v.J
t
~ 10_~K.-~· i k. >-l!.<...dA.f'- ~{c..a.Hc., " V.,~~h l<.•~··d.l.flft'Mr"~)
Tteguesit qe vene ne dukje peshen konsiderohen tre~ukturore
te thjeshte, ata qe vene ne dukje raportin konsiderohen tregues stnilcturore
~e.
Te dy grupet jane tregues strukturore, pasi mundesojne analizen e
struktures pasurore te ndermarrjes.
Te paret konsiderohen te thjeshte, pasi bazohen vetem mbi njerin nga
perdorimet ose vetem mb1 njerin nga burimet.
, Te dytet konsiderohen te perbere, pasi bazohen mbi nje c;ift
perdorimesh ose mbi nje c;ift burimesh.
Ne c;do rast marrin emrin e zakonshem "tregues te perberjes", pasi me
ane te tyre studiohet perberja e struktures pasurore te ndermarrjes.
Analiza qe njedh prej tyre konsiderohet nje analize vertikale: sepse treguesit
bazohen ne krahasirnin ndermjet vlerave qe i perkasin se njejtes ndcuje.
Do te shohim ne faqet ne vazhdim qe:
q~llimi i treguesve qe u perkasin perdorimeve eshte analiza e shkalles
se elasticitetit te kapitalit te investuar; . investuar, ngurtesimin e tyre ia transferojne veprimtarise, duke
qellimi i treguesve qe n perkasin burimeve e~hte analiza e shkalles se
borxhit te kapitalit financiar. '""'·
Konsiderata te njejta, qe per thjeshtesi i Ierne menjane, vlejne per
treguesit e perberjes qe i perkasin llogarise ekonomike.
3. Analiza e shkalles se elasticitetit te kapitalit te investuar
Kujtojme se nje nga kushtet qe ndihmojne ekuilibrin ekonomik eshte
elasticiteti i veprimtarise. Mund te themi qe elasticiteti i veprimtarise eshte
aftesia e saj per t'iu pershtatur leverdishem, me lehtesi e ne nje kohe
afatshkurter, kushteve te ndryshueshme te ambientit.
Ne te kundert flitet per ngurtesim te veprimtarise. Ambienti, mtmd te
T
f Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 73
Ii
;
i therni, eshte ne ndryshim te vazhdueshem, prandaj ndermanja, per te
pershtatur nje raport te leverdishem me te, duhet te ndryshoje ne menyre
te vazhdueshme strukturen dhe madhesine e saj.
Natyrisht, kjo nuk eshte e mundur ne kuptimin e plote te fjales:
veprimtaria paraqet gjithrnone kushtezime, te theksuara ose jo ne varesi te
rasteve, qe e detyrojne t'u pershtatet ne menyre te vazhdueshme kerkesave te
ambientit.
Prandaj, nje ndermanje konsiderohet aq me elastike, kur sa me teper ajo ia
del t'i pershtatet ketij arnbienti; eshte aq me e ngurtesuar, ne rastin e kundert.
Mund te shtojme se elasticiteti i veprimtarise eshte aq me i madh, sa
me e lehte te jete mundesia e zevendesimit te faktoreve prodhues "te
tejkaluar" me faktoret prodhues "te pershtatshem" me nevojat e reja2.
I gjithe problemi qendron ne lehtesine ose veshtiresine me te cilen
ndermarrja zevendeson faktoret e vjeter prodhues me fakt()ret e rinj.
Nje ndermarrje qe mtmd te kryeje pa trauma (d.m.th. pa humbje ose
me humbje te perballueshme) nje zevendesim te tille, eshte ne gjendje,
pikerisht, te "qendroje ne linje" me kerkesat e ambientit. Ne te kundert, nje
ndermarrje qe per zevendesimin peson humbje te paperballueshme,
mundet qe, shpejt ose vone, te eliminohet nga konkurrenca.
Por, faktoret prodhues qe ndikojne me shume mbi shkallen e
ngurtesimit te veprimtarise jane faktoret shumevjec;are, d.m.th. ata qe
perbejne aktivin afatgjate (vec;anerisht ata qe korrespondojne me aktivet
afatgjata teknike materiale)3.
Per shembult makinerite qe ne pergjithesi perbejne pjesen zoteruese
te ketij grupi te faktoreve prodhues, shkaktojne thuajse gjithmone kosto
shume te larta, me kohe zevendesimi prej disa ose shume vitesh.
Gjithashtu,-perdorimi i tyre nuk mund te ndryshohet sipas deshires, as
nga ana sasiore, as, kryesisht nga ana cilesore ne varesi te nevojave.
Meqenese shpesh absorbojne pjesen me te madhe te kapitalit te
perkeqesuar ndjeshem arritjen e ekuilibrit ekonomik. Per rrjedhoje,
shkaktohen risqe ekonomike dhe financiare, qe lidhen pikerisht me
ngurtesimin e veprimtarise.
Natyrisht, diskutimi mbi ngurtesimin ngryshon nga sektori ne sektor,
nga' ndermarrja ne ndermarrje, shume here edhe nga momenti ne moment.
Shpeshhere ky risk perballohet duke bere nje zevendesim te faktoreve
2
Natyrisht duhet trajtuar si nje mundesi ekonomike e zevendesimit, e jo per nje
mundesi te <;do rasti.
3
Keta jane faktoret me shume te ndikuar, por nuk jane te vetmit. Ngurtesimi
mund te varet, ne menyra te ndryshme, edhe nga struktura, sasia dhe cilesia e
punes se personelit.
 74 Kapitulli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 75

te ngurtesuar, ose te pakten nje pjese te tyre, me faktore elastike
ekuivalente: per shembult marrja me qira e impianteve (leasing) dhe
transferimi te te tretet i nje prodhimi te caktuar (ose i nje pjese te. tij)
paraqesin dy raste te mundshme te berjes me elastike te veprimtarise.
Prandaj analisti nuk mtmd te menjanohet nga shqyrtimi i nje
karakteristike te tille te veprimtarise. Per te bere kete duhet te merret ne
konsiderate gjendja pasurore, ndarja e caktuar per perdorimet, per te
vertetuar peshen e perdorimeve te ngurtesuara ne krahasim me peshen e
perdorimeve elastike<~.
Perdorimet e ngurta jane ato qe i perkasin aktivit afatgjate; ndersa
perdorimet elastike jane ato qe i perkasin aktivit qarkullues.
Prandaj, hapi i pare i kesaj analize, kate beje me percaktimin e peshes
se dy grupeve te mesiperme mbi shumen e kapitalit te investuar.
Supozojme, per shembull, _9.e dy ndermE~rrje, ~b_~ B, paraqesin ne
treguesi i ngurtesimit te perdorimeve (ose treguesi i investimit ne pasuri te
paluajtshme).
t_ Treguesi i dyte, qe shpreh peshen e aktivit qarkullues, emertohet,
natyrish( treguesi i elasticjtetjt te perdorim.eve (ose treguesi i investimit ne
pasuri te luajtshme).
Keshtu, llogari~a e ketyre treguesve sherben per te bere krahasime
ndermjet elasticitetit te nje ndermarrjeje me te ndermarrjeve te ngjashme me
te, ose per te bere krahasime ne kohe mes niveleve te elasticitetit te realizuar
nga e njejta ndermarrje per periudha ushtrimore te njepasnjeshme.
Supozojme qe gjendja pasurore e nje ndermarrjeje te caktuar paraqet,
ne sinteze, vlerat e meposhtme:

---
nje periudhe te caktu~n pasurore s~ me poshte:
,._
Ndermarrja A Ndermarrja B
Aq
Viti n
Perdorimet Burimet
Aagj 3.000
3.000
Aagj
Aq
Vi tin n + 1
Perdorimet Burimet
5.600
2.400
Perdorimet Burimet Perdorimet Burimet
Aag) 4.000 ............... Aagj 2.000 .............. .
K s.ooo K, 8.000
I
l I Aq
K,
1.000
5J2QQ
............. ..
... ..... ... ... .
Aq
Ki
3.000
5J2QQ
.............. .
.............. . Keshtu treguesit e perberjes se perdorimeve rezultojne:
Viti n Vi tin n + 1
Kuptohet lehte se veprimtaria e ndermarrjes A eshte me e ngurtesuar Aagj 60% 70%
se ajo e ndermarrjes B. 1h 40% 30%
Ne fakt, ne te paren aktivi afatgjate zinte peshe, mbi kapitalin e
investuar, ne masen 80 per qind; ndersa ne te dyten, rendonte vetem ne Nga krahasimi vihet re se ndermarrja, ndersa ka pasur nje rri~e te
masen 40 per qind. kapitalit te investuar (nga 5.000 per vi tin "n" ne 8.000 per vi tin "n+ 1"),
} Nje ide e shpejte mbi shkallen e ngurtesimit (ose mbi shkallen e karakterizohet nga nje veprimtari me shkalle me te larte ngurtesimi.
- elasticitetit) merret me percaktimin e peshes ne perqindje, te aktivit Ne fakt, ne vitin "n" aktivi afatgjate zinte 60 per qind, te k~pitalit te
afatgjate dhe te aktivit garkullues mbi kapitalin e investuar. investuar, ndersa ne vitin "n + 1", ai perben 70 per qind.
Ketyre treguesve u atribuohet pergjithesisht emertimi "tregues Ji . Natyrisht, analiza nuk kufizohet vetem ne shqyrtimin e aktivit
p@:_berjes", meqenese shprehin perberjen e kapitalit te investuar, d.m.th se afatgjate dhe te aktivit qarkullues; pergjithesisht duhet shkuar me tej, deri
cilat jane peshat e perdorimeve perberes. ne shqyrtimin e perberesve te tyre
N dermarrja A Ndermar_rj_a B .Aktivi afatgjate ndahet ne tri nengrupe:
Aagj 80% 40% 1. teknike materiale;
Aq 20% 60% 2.t~iale;
3. fip:mciare.
Treguesi i pare, qe shpreh peshen e aktivit afatgjate, emertohet AkYvi qarknllng~, ne menyre te njejte. ndahet ne tri :qengrupe:
1. ,disponibilitetet ne magazine; ----
2. e likuidi teti i pri tshem;
4Nje analize e njejte, plotesuese me te paren, mund te behet edhe per llogarine 3. likuiditeti i menjehetshem.
ekonomike, per te kontrolluar peshen e kostove te pandryshueshme ne krahasim
me a tote ndryshueshme.
Prandaj nje analize me e--hollesishme realizohet duke llogaritur
treguesit e perberjes per secilin nga nengmpet e treguara.
76 Kapitulli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 77

Keshhl, ne kete menyre, behet e mtmdur te nxirren gjykime me te Ky raport merr emrin koeficienti i ngurtesimit te perdorirneves.
thelluara mbi perberjen e kapitalit te investuar dhe per ndryshimet e Formula eshte si vijon:
pesuara ne perberes te tij. Aktivi afatgjate/ Aktivin qarkullues (Aag'/ Aq).
Per shembull: Per rastin ne fjale dote kemi:
Perdorimet Burimet
Perdorimet Burimet 400
Aagf ................. 100
...
- Aagjm

Aagjjm
1.000
100
................. 500

Aagjf 100 1.200 Aagj/ Aq == 40/100 = 4

Aq: Kjo do te thote se shuma e aktivit afatgjate eshte e barabarte me 4 here
r-e M 300 "shumen e kapitalit qarkullues" (ose qe aktivi qarkullues eshte i barabarte
Lr 200 me nje te katerten e aktivit afatgjate).
Lg 200 800 Natyrisht ky koeficient, si te gjithe koeficientet, mund te jete i
2.000 barabarte me nje, me i madh se nje ose me i vogel se nje.
Tendenca per ngurtesim, natyrisht, rritet, per kushte te *ra te njejta,
me rritjen e vleres se koeficientit te ngurtesimit.
~ - Treguesi i elasticitetit te perdorimeve: Eshte e tepert te kujtojme se, per thellimin e metejshem te problemit,
A9 /Ki x 100- 800[2.QQQ x ]QQ- 40% percaktimi i treguesit te mesiperm duhet te shtrihet deri ne shqyrtimin ne
.,.-
- TrS!gDesi i dispooibilitetit ne maga zine: ve<;anti te perberesve te ndryshem te aktivit afatgjate dhe te aktivit
MIK;- 300/2.000 x 100 = 15%
qarkullues.
- Treguesi i likuiditetit gjithsej:
~eshtja, natyrisht, nuk perfundon me llogaritjen e treguesve: duhet te
(Lp+Lg)/Ki = (300 + 200)/2.000 X 100
vazhdohet me interpretimin e tyre. D.m.th. behet fjale per te kuptuar nese

--
-- Treguesi i likuiditetit te gatshem:
Lg/K = 200/2.000 X 100 = 10%
.. .. .. .. ..
- Tregues11 ngurtesmt te perdonmeve:
Aagj/Ki = 1.200/2.000 X 100 = 60%
- Treguesi i ngurtesimit ne Aagjm:
Aagjm/Ki = 1.000/2.000 X 100 ==50%
.:._1'r:eg~J£&ii-ngurtesimi t ne Aagjjm:
Aagjjm /Ki == 100/2.000 X 100 = 5%
- Treguesi i nglirtesimit ne Aagjf:
Aa~jt/Ki = 100/2.000 X 100 = 5%
Kemi thene qe treguesit e perberjes mund te rrjedhin edhe nga
raporti ndermjet vlerave perkatese te perdorimeve.
Prandaj nje ide mbi ngurtesimin e veprimtarise (per rrjedhoje mbi
shkallen e elasticitetit te veprimtarise) jepet edhe nga raporti mes aktivit
afatgjate dhe aktivit qarkullues.
ngurtesimi (ose elasticiteti) i evidentuar nga treguesit duhet konsideruar
funksional, ose ne te ktmdert, jofunksional.
Ne fakt, deri ne nje nivel te cakh1ar, ngurtesimi eshte i nevojshem dhe
paraqet keshtu nje gjendje funksionale. Por, renia poshte ketij niveli, do te
thote te rrezikosh zhvillimin normal te veprimtarise. Ndersa, tej nje niveli
te caktuar, ngurtesimi behet jofunksional.
Arti i analistit qendron pikerisht ne percaktimin e pikes se kalimit nga
ngurtesimi "funksional" ne ngurtesimin "jofunksional" .
Ne lidhje me kete nuk mund te jepen te dhena standarde, te vlefshme
per <;do rast; <;do situate kerkon zgjidhjen e vet, d.m.th. zgjidhja eshte e
ndryshme nga rasti ne rast dhe nga periudha ne periudhe.
Shpesh ne analizen e jashtme, kerkimi per zgjidhjen me te mire nuk
eshte e lehte te kryhet, per vete kufizimet qe permban kjo lloj analize.
5 Shpesh perdoret termi "tregues", kur shprehet pesha ne perqindje e nje perberesi
te caktuar mbi totalin e grupit ku ben pjese. Ndersa perdoret termi "koeficient" ne
rastin kur vihen ne raport perberesit mes tyre.
 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 79
78 Kapitulli 3

caktuar, gjendjen pasurore sintetike si me poshte:

Permbledhje: Ndermarrja B
Perberja e aktivit, disa konsiderata Perdorimet Burimet Perdorimet Burimet
\='faktore ndikojne perberjen e aktivit? Bv 2.000 ················· Bv 6.000
1. Sektori, per shembullr pesha e ndryshme e gjendjeve te magazines ne D 8.000 ................. D 4.000
K; 10.000 ................. K; 10.000
ndermarrjet qe ofrojne sherbime, ndermarrjet qe operojne me porosi, ne
sektorin "energjetik" aktivet afatgjata materiale zene me shume se 50%,
ndersa ne "elektronike" perqindja arrin rreth 10% etj. Kuptohet lehte se veprimtaria e ndermarrjes A karakterizohet nga nje
2. Teknologjia e perdorur, mosha makinerive: ndermarrjet qe kane nje borxh me i madh ne krahasim me ndermarrjen B.
qarkullim te larte te makinerive do te karakterizohen nga nje peshe me e Ne fakt, ne te paren kapitali borxh rendon, mbi kapitalin e financimit,
madhe e aktiveve materiale. Ndermarrjet qe ofrojne sherbim ne internet, ne masen prej 80 per qind; ndersa ne te dyten rendon vetem ne masen prej
ne te kundert, ne menyre te vazhdueshme kane pak aktiveve afatgjata dhe 40 per qind.
Nje ide fillestare mbi shkallen e borxhit (ose mbi shkallen e jo borxhit)
pak gjendje magazine;
3. Prania ose jo e nje grupi nenkupton nje peshe me te madhe te aktiveve te veprimtarise se ndermarrjes merret, pikerisht, nga percaktimi i peshes
financiare (per mother company) ose per detyrime dhe te drejta ndaj ne perqindje te kapitalit te riskuar dhe te kapitalit borxh, mbi kapitalin e
financimit.
shoqerive te grupit
Ketyre treguesve pergjithesisht u atribuohet emri "tregues te perberjes
--Ireguesi i peshes se aktiveve afatgjata se burimeve", pasi shprehin perberjen e kapitalit te financimit, d.m.th. se
Nje vlere shume e lane e tregtte3it rnund te shprehe investime te cila eshte pesha ne perqindje e perberesve te tij.
teperta ne aktivet afatgjata, ngurtesim te kapitalit dhe aktiv jo elastik. Ne shembullin tone do te kemi:
Por edhe nje vlere shume e ulet mtmd te pasqyroje nje gjendje jo N dermarrja A N dermarrja B
pozitive, sepse ekzistojne makineri te vjetruara dhe teknikisht te Bv 20% 60%
tejkaluara. Ne kete rast, vlera e larte e aktiveve afatgjata mund te rezultoje D 80% 60%
edhe nga fakti qe ne vitet e meparshem jane kryer amorti.zime jo te sakta, Treguesi i pare, qe shpreh peshen e kapitalit te riskuar, emertohet
shume te uleta ne krahasim me ate te vendosur nga sistemi fiskal etj. shpesh treguesi i jo borxhit, ose, me sakte, treguesi i pavaresise financiare
Ireguesi i peshes se te drejtave per t'u arketuar ~ (sepse sa me i larte te jete_ ai, aq me teper veprimtaria eshte finanCiarisht e
Per <;mime dhe cilesi te njejta te produktit apo sherbimit te shitur, pavarur, d.m.th. e <;liruar nga barra e borxheve).
shitja me arketim te mevonshem duhet konsideruar si nje motiv me shume Treguesi i dyte, qe shpreh peshen e kapitalit borxh, quhet shpesh
per te blere ne kete ndermanie. treguesi i borxhit, ose me sakte treguesi i varesise financiare.
Por ekziston rreziku qe shuma te medha ne kliente, te jete rezultat i Keshtu, llogaritja e ketyre treguesve sherben per te bere krahasime
nje politike liberale te tejskajshme te shitjeve. ~~ermjet shkalles se borxhit te nje ndermarrjeje dhe ndermarrjeve te tjera
te krahasueshme me te, ose per te kryer krahasime ndermjet niveleve te
4. Analiza e shkalles se borxhit te kapitalit financiar shkalles se borxheve te arritur ne kohe nga e njejta ndermarrje.
Dime qe burimet e financimit mund te dallohen ne burime te Supozojme qe gjendja pasurore e nje ndermarrjeje te caktuar te
brendshme dhe ne burime te jashtme. paraqese, ne sinteze, vlerat e meposhtme:
Te parat jane ato qe i perkasin kapitalit te riskuar, te dytat jane ato qe
kane te bejne me kapitalin e marre borxh. Perkatesisht, flitet edhe per Viti n Viti n + 1
burime te veta (Bv) dhe per pasive ose detyrime (D). Perdorimet Burimet Perdorimet Burimet
Prandaj hapi i pare i analizes se burimeve ka te beje me percaktimin e Bv 3.000 Bv 4.500
peshes qe zene dy grupet e mesiperme mbi kapitalin financiar. D 3.000 D 10.500
Supozojme qe dy ndermarrje, A dhe B paraqesin, ne nje periudhe te K; 6.000 K; 15.000
 Kapitulli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 81
80

Keshht, treguesit e perberjes se burimeve do te rezultojne: thuhet shpesh, nje burim i perhershem6.·
Por, pergjithesisht ky burim bashkohet me detyrimet e konsoliduara,
Viti n Viti n + 1 pasi edhe keto te fundit konsiderohen si burime te perhershme7.
Bv 50% 30% Keshtu, kapitali i riskuar dhe detyrimet e konsoliduara bashkohen ne
D 50% 70% nje grup te vetem, te quajtur pasivi permanent. Keshtu, nga njera ane, do
te ke~i pasivin ~ermanent (te perbere nga kapitali i riskuar dhe nga
Nga krahasimi vihet re se ndermarrja, ndersa ka rritur kapitalin e
detynmet e konsohduara), nga ana tjeter pasivin rrjedhes.
financimit (nga 6.000 ne vitin "n" ne 15.000 ne vitin "n + 1"), veprimtaria e Keshtu, ne shernbullin tone, dote kemi:
saj karakterizohet nga nje shkalle borxhi me e larte.
Ne fakt, ne vitin "n" kapitali borxh rendonte ne masen 50 per qind Perdorimet Burimet
................... 2.000 I!-
ndersa nevi tin "n + 1 ky kapital rendonte ne masen 70 per qind.
II

Natyrisht, analiza nuk kufizohet vetem ne shqyrtimin e kapitalit ...................

Bv
Dagj 7.000 r
borxh per shumen e tij gjithsej; por pergjithesisht duhet te shkoje me tej, Dash 1.000 1-
deri ne shqyrtimin e perberesve te tij: 10.000

Keto jane:
1. pasivet e konsoliduara;
2. pasivet rrjedhese.
Prandaj, analiza me e hollesishme duhet te vijoje me llogaritjen e
treguesve te perberjes per secilin komponent. Keshtu, ne kete menyre,
L. Treguesi i borxhit afatshkurter:
Dash/Ki = 1.000/10.000 = 10%
mundesohet dhenia e gjykimeve qe bazohen me shume ne perberjen e
kapitalit financiar dhe ne ndryshimet e perberesve te tij.
Per shembull:
L. D/Ki Treguesi i borxhit te perhershem:
= 9.000/10.000 = 90%

Perdorimet Burimet
................... Bv 2.000 I~ Deri tani kerni shqyr_tuar kapitalin e riskuar per vleren e tij gjithsej,
Dagj 7.000 por le t'u referohemi perberesve te tij.
···················
Dash 1.000 1- . At.o, ne nd~rn:arrjet me forme juridike te shoqerive, jane kryesisht dy:
10.000 kap~tal~ t~emehm~t ~he rezervat. Rezervat kane funksionin mbrojtes te
kap1taht te themehm1t ne raport me risqet e veprimtarise. Me fjale te tjera,
~ez~~~t par~qe~in nje element sigurie per aksionaret, per mbrojtjen qe ato
Treguesi i borxhit 1 beJne kap1taht te themelimit, me qellim mos prekjen e tij ne rast
~ a_fatgjate:
Dagj/K == humbjesh.
== 7.000/10.000 == 70%
crT~~orxltit
_(D. ·+ D · /Ki = 8.000/10.000
.. .~~tyrisht, mbr~jtja do te jete aq me e madhe sa me e larte te jete pesha
qe zene rezervat mb1 shumen e kapitalit te riskuar.
Treguesi i borxhit
=80% . Sjellim, per shembull, dy gjendjet e meposhtme; qe u perkasin dy
af~tshkurter: Da•nLKi ==
= 1.000/10.000 = 10% ndermarrjeve te ndryshme:
~~~i i pavaresise financiare:
. ~2.000/10.000=20%
6
N~ ~a~t, .. kapi~ali. i riskuar nuk destinohet per shperblime, ve~ rasteve te nje
pakes1m1 te kapttaht, ose ne rast Iikuidimi te ndermarrjes.
Kemi theksuar se kapitali i riskuar paraqet nje burim te qendrueshem 7
~e fakt, shlyerja e detyrimeve te qendrueshme, qe pergjithesisht behet ne baze te
financimi, d.m.th. nje burim pa nje afat te paracaktuar per shlyerje ose, si<; Dle ktJOtP ;:nnnrti7irni rJ, hn• .,, L~-- -----, ·
82 Kapihllli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 83

Ndermarrja A Ndermarrja B 8.000/2.000 = 4

Perdorimet Burimet Perdorimet Burimet Kjo do te thote se shuma e pasivit gjithsej (detyrimet afatgjata +
............... Bv: ............... Bv: detyrimet afatshkurtra) eshte e barabarte me "4 here" shumen e kapitalit te
............... Kth 1.800 ............... Kth 2.700 riskuar (ose ky i fundit eshte sa 1,4 e pasiveve gjithsej).
R 1.200 R 3.00 Natyrisht, ky koeficient, si te gjithe koeficientet e tjere, mund te jete i
................ 30.000 3.000 ............... 30.000 3.000 barabarte me nje, me i madh se nje ose me i vogel se nje .
Dy rastet kane shume pika te perbashketa: Nje koeficient tjeter i rendesishem llogaritet nga raporti ndermjet
1. shuma e kapitalit te riskuar: 3.000 mije njesi monetare;
pasivit te konsoliduar dhe pasiveve rrjedhese, merr emrin "koeficienti i
konsolidimit te pasivit".
2. shuma e kapitalit te invesh1ar: 30.000 mije njesi monetare;
Formula e tij eshte:
3. treguesi i pavaresise financiare: 10 per qind.
Dagj/Dash
Megjithate ato paraqesin nje ndryshim jo pak te rendesishem; ne Per rastin e shqyrtuar kemi:
ndermarrjen A, kapitali i themelimit eshte "me shume i mbrojtur", per 7.000/1.000 = 7
shkak te peshes me te madhe, ne krahasim me ndermarrjen tjeter, te Kjo dote thote se shuma e pasivit te konsoliduar eshte e barabarte me
rezervave mbi kapitalin e riskuar. "7 here" shumen e pasivit rrjedhes (ose qe ky eshte i barabarte me 1/7 e
Pikerisht, kjo vihet ne dukje nga nje tregues i posa<;em, i quajtur pasivit te konsoliduar).
treguesi i mbrojtjes se kapitalit te themelimit. Natyrisht, ky koeficient, si te gjithe koeficientet e tjere, mund te jete i
Ky tregues mund te llogaritet me dy menyra: njera mbi bazen e barabarte me nje, me i madh se nje ose me i vogel se nje.
"kapitalit te riskuar", tjetra mbi bazen e "kapitalit te themelimit" 8. Llogaritjen e treguesve duhet ta ndjeke, si gjithnje, interpretimi.
Formula ne te dyja rastet eshte: Ne kete rast, behet fjale per te kuptuar nese shkalla e borxhit, e
Ndermarrja A Ndermarrja B evidentuar nepermjet treguesve, eshte funksionale ose, ne te kundert,
R/Bv 1.200/3.000 X 100 = 40% 300/3.000 X 100 = 10% eshte jofunksionale.
R!Kth 1.200/1.800 X 100 = 66,6% 300/2.700 X 100 = 11% Niveli i kapitalit te riskuar varet, ne ndermarrjet e dimensioneve jo te
medha, nga mundesia e pronarit ne ndermarrjet individuale ose e ortakeve
Kemi shpjeguar qe treguesit e perberjes mund te rrjedhin edhe nga ne ndermarrjet aksionare.
raporti ndermjet vlerave perkatese te burimeve. Ndersa ne ndermarrjet me dimensione te medha, varet nga_kushtet e
Prandaj nje ide mbi shkallen e borxhit te veprimtarise jepet edhe nga tregut financiar dhe nga aftesia e terheqjes se kapitaleve nga ana e vete
raporti ndermjet pasivit gjithsej (detyrimet afatgjata + detyrimet ndermarrjeve.
afatshkurtra) dhe kapitalit te riskuar. Per ndermarrjet aksionare caktohet nje minimum ligjor i madhesise se
Ky tregues merr emrin koeficienti i borxhit (ose koefidenti i financimit). kapitalit te riskuar (Ligji "Per shoqerite tregtare"). Por, ne <;do rast ekziston
Formula e tij eshte si vijon: nje minimum funksional i kapitalit te riskuar, i ndryshueshem nga rasti ne
(Dagj + Dash) /Bv rast, poshte te cilit do te demtohej tendenca per pavaresi financiare.
Per rastin e meposhtem dote kemi: Ne fakt, nese kapitali i riskuar do te rezultonte shume i ulet
ndermarrja do te gjendej ne varesi financiare, qe, pertej nje pragu te
Perdorimet Burimet caktuar, mund te behet e paperballueshme.
Bv 2.000
Ne fakt, kapitali i riskuar kerkon realizimin e fitimeve per shlyerjen e
Dagj 7.000
1.000
tij, ndersa kapitali i marre borxh kerkon formimin e shpenzimeve
Dash
financiare.
10.000
Keto shpenzime, ne kohen e sotme, levizin drejt niveleve te larta,
prandaj ndikimi mbi llogarine ekonomike i nje borxhi te larte aktualisht
8 Flitet edhe per qendrueshmeri pasurore, sepse synon te vere ne dukje peshen e mund te rezultoje i paperballueshem.
rezervave mbi kapitalin e themelimit.
84 Kapihtlli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 85

Shpesh zgjedhja ndermjet kapitalit te riskuar dhe kapitalit borxh Ne nje paraqitje me analitike, do te kemi:
bazohet mbi efektin e "levarazhit". Kete mekanizem te rendesishem
ekonomiko-financiar do ta marrim me vone ne analize.
Treguesi i ngurtesirnit te
Tejkalimi i pasiveve te konsoliduara ndikon negativisht mbi llogarine perdorimeve
ekonomike nepermjet shpenzimeve financiare; tejkalimi i pasiveve
rrjedhese, pervec;: se ndikon nepermjet shpenzimeve financiare te
nenkuptuara (jo te drejtperdrejta), qe u korrespondojne interesave per I
shlyerje te mevonshme te perfshira ne c;:mimet e blerjes, nuk mund te mos
transmetoje veshtiresi te forte ose jo, sipas rasteve, mbi kapitalin
+
Treguesi i
+
Treguesi i
J
Treguesi i
qarkullues; keshru edhe mbi te gjitha problemet qe lidhen me likuiditetin. ngurtesimi t ne ngurtesirnit ne ngurtesimit ne
Prandaj, nga kern, lind kerkesa per analistin financiar per te gjykuar aktive afatgjata aktive afatgjata aktive afatgjata
nese raporti ndermjet tri burimeve kryesore financiare gjendet ne nje (materiale) (jomateriale) (financiare)
pozicion leverdishmerie me te madhe per veprimtarine e ndermarrjes. Atin/Ki

5. Nje tablo sintetike e treguesve te perberjes se kapitalit

Le te shqyrtojme ne fillim treguesit qe u perkasin perdorimeve. Treguesi i elasticitetit te
Kemi shpjeguar se ato kane per qellim analizen e ngurtesimit (ose te perdorimeve
elasticitetit) te kapitalit te inveshlar.
Gjithashru kemi thene, se mund te orientohen per te ne dukje peshen
e perdorimeve ose raportin ndermjet perdorimeve. Keshtu, ne sinteze, I
duke i shprehur keta tregues me emertimin "tregues te ngurtesimit",
tabloja sintetike e tyre mund te paraqitet si me poshte9:
...
Treguesi i
...
Treguesi i
+
Treguesi i
disponibili teti t likuiditetit likuiditetit te
Treguesit e ngurtesimit ne magazine gjithsej gatshem

I M/Ki
~ ~
Shprehin peshen Bazohen ne raporte
I J Le te shqyrtojme tani treguesit qe u perkasin burimeve. Kemi thene qe

Treguesi i
ngurtesimit te
Treguesi i
elas tici teti t te
•
Koeficienti i
ngurtesimi t te
...
Koeficienti i
elasticitetit te
ato kane si qellim analizen e shkalles se borxhit te kapitalit financiar.
Gjithashtu, kemi thene, edhe keta, si te meparshmit, rnund te orientohen
per te evidenhlar peshen e burimeve ose per te evidentuar raportin
perdorimeve perdorimeve perdorimeve perdorimeve nderrnjet burimeve.
Keshru, ne sinteze, duke i shprehur keta tregues me emertimin
"tregues te shkalles se borxhit", sistemi i tyre mund te paraqitet si me
poshte:

9 Mtmd te emertohen edhe tregues te elasticitetit.

86 Kapitulli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 87

per shlyerjen e kqpitalit te siguruar n:epermjet ketyre detyrimeve, eshte

Treguesit e borxhit parashikuar nje afat i caktuar, por qe eshte rnjaft i larget ne kohe.
I Ireguesi i peshes se detyrimeve afatshkurtra
~ ~ Detyrimet afatshkurtra kane dy karakteristika kryesore:
gjenerojne shpenzime ne formen e interesave pasive;
Shprehin peshen Bazohen ne raport
per shlyerjen e kapitalit te siguruar nepermjet ketyre detyrimeve, eshte
l J parashikuar nje afat i caktuar dhe qe eshte i afert ne kohe.
l ~ .~ ~
Treguesi i Treguesi i Koeficienti i Koeficienti i Treguesi i pavaresise se ndermarrjes
pavaresise shkalles se shkalles se konsolidimit te
financiare borxhit borxhit
-:Eshte raporti: Shuma e detyrimeve/Kapitali i vet.
pasivit
Me pavaresi financiare kuptohet liria e ndermarrjes per te bere
Bv/Ki P/Ki P!Bv Dagj/Dash zgjedhjet e drejtimit pa u kushtezuar nga jashte.
I
Eshte e qarte se ne asnje rast nje liri e tille nuk eshte absolute.
l
Treguesi i
l
Treguesi i
J
Treguesi i
Nderrnarrja eshte subjekt i ligjeve te shtetit, duhet te respektoje rregullat
fiskale, doganore dhe te vleresimit, ajo eshte nen presionin e organeve
borxhit borxhit borxhit te politike, te sindikatave, te punonjesve, te opinionit publik, keshtu qe duhet
afatgjate afa tshkurter perhershem te pergjigjet per vendimet e saj ne keshillin administrativ dhe para
Dagj/Ki Dash/Bv (Dagj + Dash) /Ki asarnblese etj. Por ekziston nje aspekt i pavaresise financiare te
ndermarrjes, cili ndikohet fort nga niveli i detyrimeve te saj.
~ Eshte e qarte se ne nje ndermarrje ne te ci~en aksionaret kane
Treguesi i Treguesi i kontribuar pjesen me te madhe te kapitalit te investuar, nuk ka probleme
mbrojtjes se mbrojtjes se te pavaresise financiare.
kapitalit te kapitalit te Po aq evident eshte edhe rasti kur nje ndermarrja i ka siguruar
themelimit (I) themelimit (II)
burimet e financimit thuajse plotesisht neperrnjet borxheve, atehere
R!Bv R!Kth shfaqet rreziku i kufizimit te pjesshem ose te plate i pavaresise se saj ne
vendirnmarrje: kreditoret do te kerkonin te nderhynin ne menaxhirnin e
ndermarrjes ose te zevendesonin teresisht administraten e saj.
Permbledhje Treguesi i pavaresise shpreh nivelin e ekuilibrit ose <;:ekuilibrit
Treguesi i peshes se kapitalit te vet ndermjet burimeve te ndryshme te financimit dhe do te jete aq me i madh
Per te realizuar procesin e saj prodhues <;:do ndermarrje duhet te beje sa me i rnadh te jete niveli i borxhit te ndermarrjes ndaj te treteve ne
investime. Nevojat per kapital mund te sigurohen neperrnjet burirneve te krahasirn me burirnet e brendshrne te saj.
brendshrne (kapitali i vet) ose te jashtme (borxhet). <::elesi i lexirnit te ketij treguesi rn1.md te skernatizohet si me poshte:
Perdorirni i kapitalit te vet si burirn financirni ka avantazh te dyfishte,
ne kuptirnin se ky kapital:
( ~
nuk gjeneron shpenzirne ne forrnen e pagesave te interesave, meqenese
I <;elesi i leximit
A _.!
\ Kuptimi
Tregu Mungesa e borxheve
burimi per shperblimin e tij eshte, nese ekziston, fitimi; Treguesi ndermjet 0 dhe 0,5 Struktura financiare e favorshme per zhvillim
per shlyerjen e ketij burimi nuk eshte vendosur asnje afat kohor i caktuar. Treguesi ndermjet 0,5 dhe 0,8 Strukhlra financiare e favorshme, por ne limit
Treguesi i peshes se detyrimeve afatmesme dhe afatgjata Treguesi ndermjet 0,8 dhe 2 Struktura financiare e <;ekuilibruar dhe duhet
Detyrimet me afat shlyerjeje rnbi nje vit, kane dy karakteristika frenuar
kryesore: Treguesi >2 Strukhlra financiare e <;ekuilibruar
gjenerojne shpenzime ne formen e interesave pasive;
88 Kapitulli 3 Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 89

Raporti i borxheve ne perqindje = (Burimet e huajtura/Kapitali i Treguesi i aftesise se plote paguese pasqyron se <;'pjese e detyrimeve
.-c- .
investuar) x 100 mund te shlyhet, ne rast te mbylljes se nderrnarrjes, nese te gjitha
Ky tregues ka qellim te evidentoje se ne <;'perqindje burimet e investimet qe rezultojne ne anen e perdorimeve do te mund te shiteshin
huajtura (pasivi i konsoliduar dhe afatshkurter) financojne kapitalin e me vleren e tyre kontabile, pa humbje.
investuar ne ndermarrje. Per shembull, nje tregues i barabarte me 150% tregon se vlera
<;elesi i leximit Kuptimi kontabile e aktiveve, nese do te konvertoheshin plotesisht ne mjete
Treguesi = 1 Pavaresi financiare monetare pa humbje, do te perballonte te gjitha detyrimet.
Treguesi deri ne 30% Struktura financiare e mire Ne fakt, duke shitur te gjitha vlerat e aktivit, ndermarrja per <;do 100 njesi
Treguesi nga 31 ne 50% Struktura financiare e pranueshme monetare detyrime do te dispononte 150 njesi monetare likuiditete monetare.
Treguesi nga 51 ne 66% Struktura financiare me tendence <;ekuilibri Aspekti i dobet i treguesit qendron ne faktin se ai llogaritet duke u
Treguesi > 66% Struktura financiare e cekuilibruar mbeshtetur ne parashikimin e mundesise se mbylljes se ndermarrjes:

.,_~alla e borxhit- Kapitali ..i invesbwr{Karitalin

..
..
eve~ ..
Ky tregues evidenton se ne <;'mase to~ah 1 mJeteve te mvestuara ne
ndermarrja eshte finam:uar nga kapitali .i vet dhe merr nje rendesi te
madhe per te plotesuar gjykimin mbi pavaresine financiare, sepse, nese
eshte shume i larte, ai mund te rrezikohet nga borxhet e teperta dhe
shpenzimet financiare qe i ato shoqerojne.
Eshte edhe e vertete qe ai paraqet shpejt, bashkengjitur me raportiri. ne
perqindje "Burimet e huajtura/Kapitalin e investuar", nivelin e shkalles se
borxhit te ndermarrjes. Por eshte mire te saktesojme qe raporti i borxhit
nuk mund te konsiderohet nje "standard" per te gjykuar mbi nje strukture
financiare optimale, por duhet te merret ne lidhje me tregues te tjere per te
pasur nje tablo me te plote te ekuilibrit financiar.
<;elesi i leximit Kuptimi
Treguesi = 1 Pavaresi financiare
Treguesi ndermjet 1,5 dhe 2 Struktura financiare e mire
Treguesi ndermjet 2 dhe 3 Struktura financiare me tendence <;ekuilibri
Treguesi > 3 Struktura financiare e <;ekuilibruar
Ireguesi i aftesjse se plate paguese
~orti: (Shuma e perdorimeve/Shuma e detyrime.ve).
Aftesia e plote paguese ka per qellim te llogarise ne shprehje
numerike sene <;'mase ndermarrja dote mbulonte te gjitha detyrimet e saj
nepermjet likuidimit te plote (shitjeve) te aktiveve te saj.
Me fjale te tjera, nese ndermarrja do te mbyllej do te kishte:
nga njera ane te gjitha detyrimet;
nga ana tjeter te gjitha investimet (aktivet afatgjata, magazinat, te
drejtat per t'u arketuar, likuiditetin e gatshem), te cilat duke i likuiduar
dhe me vleren qe do te arketonte do te mund te perballonte shlyerjen e
detyrimeve.
1. aktivet afatgjata veshtire se mund te shiten sipas vleres kontabile
(vetem me perjashtim te terreneve dhe te ndertesave);
2. gjendjet ne magazine veshtire se mund te shiten sipas vleres kontabile,
pasi ne to mund te gjenden edhe stoqe te mbivleresuara ose te vjetruara
ose bile edhe stok, te cilit bleresi nuk do t'i ofroje asnje vlere;
3. ndermjet te drejtave ndaj klienteve, mund gjenden shuma qe
konsiderohen te veshtira per t'u arketuar.
Kryesisht, ne rastin e mbylljes se nderrnarrjes mundet qe nje pjese e
aktiveve te shiten me nje diference negative ne krahasim me vleren
kontabile te paraqitur ne gjendjen pasurore. Nje tregues i barabarte, per
shembull me 147% do te thote qe per <;do 100 njesi monetare detyrime,
ndermarrja disponon aktive kontabilisht te barabarta me 147 njesi
monetare. Treguesi informon qe, edhe pse perballe nje vlere kontabile prej
147 njesi monetare, nese ndermarrja do te realizonte nga keto vetem 100
njesi monetare, atehere te gjitha detyrimet do te likuidoheshin ne menyre
te kenaqshme.
Treguesi i afN=!sise paguese afatshkurter
y
- §Thte ra porti · (A k:tiri:qarkullues / Detyri~fat.s.hl~QE!:~).
Ne rastin kur ecuria e ndermarrjes vleresohet e rrezikshme, bankat
dhe fumitoret shfaqin interes per aftesine e plote paguese.
Por ne jeten e perditshme te ndermarrjeve, paraqet interes treguesi i
aftesise paguese afatshkurter, i cili jep informaci6ne mbi gjendjen
financiare te nderrnarrjes ne momentin ne te cilin behet objekt analize.
Tregon se <;'pjese e detyrimeve afatshkurtra do te mund te shlyhej, nese
aktivi qarkullues dote realizohej pa humbje (d.m.th. nese ne stoqe nuk do te
perfshiheshin te mira materiale te mbivleresuara, te vjetruara ose qe nuk mund
te shiten, nese te drejtat per t'u arkeh1ar dote arketoheshin plotesisht etj.).
Nje vlere e treguesit e barabarte, per shembull, me 143 tregon se per
<;do 100 njesi monetare detyrime qe duhet te shlyhen brenda pak muaive.
90 Kapitulli 3
ndermarrja disponon 143 njesi monetare aktive qarkulluese, te cilat ose
jane ne gjendje likuide (disponibiliteti i arkes dhe i bankes e~.), ose do te
shnderrohen ne likuiditet te gatshem brenda pak muajve (te drejta per t'u
arketuar dhe gjendjet e magazines).
6. Shkurt, paraqitja ne perqindje e llogarise ekonomike
Dime qe treguesit e perberjes nuk i perkasin vetem stmktures
pasurore te ndermarrjes; por, per te marre nje tablo te plote duhet te
shtrihet shqyrtimi edhe per stmkturen ekonornike.
Pra, eshte e nevojshrne te llogariten treguesit e perberjes se kostove
dhe te ardhurave te ushtrimit, ose te ushtrimeve te marra ne analize.
Per rrjedhoje, krahas gjendjes pasurore te shprehur ne perqindje,
thuajse gjithmone, duhet te paraqitet edhe llogaria ekonomike e shprehur
ne perqindje.
Njelloj, si<; kemi thene per gjendjen pasurore, edhe per llogarine
ekonomike perllogariten treguesit ose koeficientet, te afte per te shprehur
"gjendjen funksionale" te secilit nga perberesit e ndryshem te analizuar.
Me sakte, ky shqyrtim realizohet nepermjet fazave te meposhtme:
1. percaktohet pesha e seciles kosto ose te seciles se ardhur ne totalin
perkates;
2. percaktohet raporti ekzistues ndermjet nje kostoje dhe nje tjetre ose
ndermjet nje ardhure dhe nje ~etre.
Duke iu refemar shpjegimeve te bera ne faqet e rneparshme, ne
pergjithesi, per keta tregues, shtojme tani se me shpesh kjo analize ka si
qellirn kryesor te vere ne dukje ndryshueshmerine e perberesve te
ndryshem te kostos ne lidhje me ecurine e prodhimit.
Kemi thene se shkalla e ngurtesimit te veprimtarise lidhet me
prezencen e faktoreve qe nuk pershtaten lehtesisht me ndryshimin e
ambientit ekonomik.
Ndermjet ketyre faktoreve permendim, kryesisht, makinerite dhe
punen e gjalle, me perberesit e ndryshem te tyre; ne mase te ndryshme
edhe faktore te tjere prodhues.
Keshtu, nje "studim mbi ngurtesimin" nuk rnund te kufizohet vetem me
makinerite; te pakten duhet shtrihet te deri ne shgyrtimin e ptmes se gjalle.
Prandaj, analiza nuk duhet te mbetet thjeshte ne kuadrin e gjendjes
pasurore: ajo duhet te shqyrtoje edhe llogarine ekonomike, per te percaktuar
peshen e kostos se punes se gjalle rnbi totalin e kostove te ushtrirnit.
Studimi duhet te nxjerre ne dukje e te interpretoje nivelin e vleres se
shtuar (per rrjedhoje, ate te marzhit operativ bmto).
Ne fakt per kushte te *rate njejta, nje vlere e shtuar e "larte" shpreh
nje peshe te konsidemeshme, per ushtrirnin e analizuar, te faktoreve
Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 91
prodhues te brendshem (makinerite dhe puna e gjp,lle), te cilet ndikojne me
shume ne ngurtesimin e veprimtarise.
Konsiderata te kunderta, qe natyrisht do t'i leme menjanojme, vlejne
edhe per nivelin e ulet te vleres se shtuar.
Kemi thene, dhe duhet ta perseritim, se analiza financiare duhet te
bazohet gjithnje ne krahasime, sepse vetem ne kete menyre mundesohet
venia ne dukje e diferencave ne kohe dhe ne hapesire sipas rasteve, me
qellim qe te kuptohen me tej shkaqet qe i kane gjeneruar keto diferenca, si
dhe per te marre rnasat me te pershtatshme per stimulimin e tendencave
pozitive dhe per te perballuar ato negative.
Prandaj, llogaria ekonomike, njelloj si gjendja pasurore, duhet te
paraqitet "mete dhena krahasuese": pikerisht per te evidentuar diferencat
dhe shkaqet qe i kane percaktuar.
Krahasimi thjeshte me vlera absolute shpesh nuk eshte i mjaftueshem:
ne fakt, vetem krahasimi ne perqindje mundeson te kuptuarit e tendences
se raporteve qe shfaqen ndermjet levizjeve te shumave te ndryshme te
elementeve qe perbejne strukturen ekonomike te ndermarrjes.
Keshtu, venia ne dukje e vlerave absolute perben nje kusht te
nevojshern, por nuk perben nje kusht te mjaftueshem per analizen e
dinamikes se veprimtarise.
Shqyrtojme, per shernbult lendet e para, kostoja e perdorimit te tyre ka
qene, per shembull, ne nje ushtrim te caktuar, e barabarte me 5.000 mije njesi
monetare dhe ne ushtrimin pasardhes e barabarte me 6.900 mije njesi monetare.
Supozojme qe ne ushtrimin e pare prodhirni i ushtrimit eshte i
barabarte me 25.000 mije njesi monetare dhe ne vitin pasardhes eshte i
barabarte me 30.000 mije njesi monetare. .
Keshtu, te vetem treguesit e vlerave absolute te kostove nuk japin
informacion te mjaftueshem per te kuptuar tendencen e faktorit "Lende e
pare" ne krahasim me ndryshimin e prodhimit.
Kjo mundeson te kuptojrne se kostoja eshte rritur nga 5.000 mije njesi
monetare ne 6.900 mije njesi monetare, ndersa vlera e prodhimit te
ushtrimit eshte rritur nga 25.000 rnije njesi monetare ne 30.000 mije njesi
monetare. Por, nuk na mundeson te kuptojme asgje ne lidhje me reagirnin
e faktorit prodhues ne raport me ndryshimin e prodhirnit.
Ndersa ky informacion i domosdoshem jepet me ane te percaktimit
peshes perkatese ne perqindje.
Ushtrimi Prodhimi i ushtrimit Kostoja e lendes se pare %
n-1 25.000 5.000 20
n 30.000 6.900 23
 Analiza eperberjes se kapitalit dhe e te ardhurave 93
Kapitulli 3
92
faktori i supozuar, ne kete shembull, do cilesohet si faktor variabel.
Nga kjo nxjerrim si perfundim se: .. N~ty~1s~t, kjo sjellje e faktoreve prodhues reflekton mbi kostot e
per nje prodhim te barabarte me 25.000 mije njesi monetare konsumi i
perdonm1t te tyre.
lendeve te para arrinte ne masen 20%; Prandaj, kostot dallohen ne:
- per nje prodhim te barabarte me 30.000 mije njesi monetare konsumi i - fikse; ·
lendeve te para arrinte ne masen 23%. - variabile.
Prandaj rri~a e prodhimit (nga 25.000 mije ne 30.000 mije njesi
Do te konsiderohen kosto fikse (ose kosto konstante ose kosto te
monetare) ka shkaktuar nje rritje te perqindjes se kostos se lendeve te para
pandr~.s~~eshm:) ato q~.nuk r:dryshojne me ndryshimin e prodhimit.
(nga 20% ne 23%). ... . ..
Me fjale te ~era kostoja e lendeve te para ka shfaqur nJe ecun me
.:e
. Ne kunde.~t, do te kons1derohen kosto variabele a to qe ndryshojne,
s1pas rr:.en~rave te caktuara, me ndryshimin e prodhimit.
shume se proporcionale ne krahasim me rri~en e prodhimit. .. . Me teJ, kos~ot e ndryshueshme dallohen ne tri grupe kryesore:
Analiza bazuar mbi treguesit e perberjes se struktures ekonom1ke
- proporcwnale;
sherben, perseritim, per dhenien e informacioneve ne lidhje me parimin e - progresive;
ndryshueshmerise se kostove dhe te te ardhurave. . . . ..... - degresive.
Kryesisht na interesojne te parat, d.m.th. panrru 1 ndryshueshmense
T~ ~ara~ jane at? ~.e ndryshojne propordonalisht me ndryshimin e
se kostove ne raport me ndryshimin e prodhimit, prandaj, atyre do t'u
prodrnn:1t; te d~tat Jane ato qe ndryshojne ne menyre me shume se
referohemi me shpesh. prop?rc10nale ne raport ~e nd.tyshimin e prodhimit (dhe per kete
Dime se ndryshimi i prodhirnit nuk shkakton efekte te njejta mbi faktoret e
kons1de~o~en.. ed~e k~sto ..me shume se p~oporcionale); te tretat jane ato qe
ti.j, disa prej tyre reagojne ne nje menyre, te ~ere ne nje menyre ~eter. . . ndrys~OJ~e ne menyre me pak se proporcwnale ne raport me ndryshimin e
Per shembult disa faktore mbeten pak a shume te pandJeshem,
prodhirmt ~~he_?.er ke~e ~onsiderohen edhe kosto me pak se proporcionale).
ndersa te *re mund te demonstrojne nje ndjeshmeri me te forte. -~r~, per nJ~ a~mm1strim racional nuk mund te menjanojme njohjen e
"Reagimi" i faktorit varet nga aftesia e tij prodhuese. Nese, n~ sakte te rregulht te ndryshueshmerise se kostove. Meoiith r· ·· hti k
momentin e rri~es se prodhimit, faktori ka nje aftesi prodhuese te ·· hr· k h. h .. o1 a e, <;;es 'Ja r~t
mjaftueshme per perdorimet e reja, nuk do te jete e nevojshme rritja e tij;
es e aq e...t .:es te, meqenese <;do kosto ka sjelljen e saj te
ndryshueshmense, e ndryshme nga ai i kostove te tjera dhe gjithashtu
ne rast te kundert, dt.lhet te sigurohet sasi shtese. ndryshme nga periudha ne periudhe. e
Keshtu, sjellja e faktorit prodhues ne raport me rri~en e prodhimit
I I

Edhe kostot qe i ~-e~~. perkufizuar fikse shfaqin, pertej limite~e te

varet nga aftesia e tij prodhuese e shfrytezuar ose, me sakte, nga aftesia e
caktt.:ar~, ndrys~u~s~n:~nne e tyre. Ne fakt, nuk ekzistojne kosto fikse ne
tij prodhuese e shfrytezueshme. kuptlmm e plot~ te fjales, prandaj round te flitet, ne vend te kostove fikse
Le te sjellim nje shembull. dhe kostove te .. n~.ryshueshme, per grupe te ndryshme kostosh te
Supozojme se kemi ne dispozicion nje ambient, per magazinimin e
ndryshueshrne ne menyra te ndryshme.
gjendjeve te materialeve, qe ka nje kapacitet mbajtes prej 100 tonelata.:
.. rr.andaj, round te flitet me saktesisht per kosto qe kane prirje per te
Supozojme te rritim prodhimin, prandaj gjendjet e materialeve duhet t~
qene frkse (ose konstante), ose per kosto qe kane prirje per te qene te
rriten nga 60 tonelata ne 80 tonelata. Meqenese ambienti shfrytezohet den ndryshueshme. ·
tani per 6/10 e aftesise se tij, ka akoma aftesi te mbetur (te barabarte me 40
Te parat~. ~~e kostot -~e paraq~s~ nje "rezistence" te caktuar ndaj
tonelata) me te madhe sesa rritja e gjendjeve te materialeve si pasoje e
ndryshu~shme~se, d.m.th. qe ndryshoJne vetem pertej limiteve te caktuara1o.
rritjes se prodhimit, prandaj nuk do te jete e nevojshme te sigurohet
. N~ersa, te dytat. j~ne ato qe ndryshojne menjehere, pak a shume
ambient *ter: keshtu, faktori prodhues ne fjale eshte, ne kete shembull,
ndJeshem, me ndrysh1mm e prodhimit; pergjithesisht behet fjale per kosto
nje faktor fiks (ose konstant).
Nese do vendosim rri~en e prodhimit ne nivele me te larta, te atilla qe
bejne te nevojshme edhe rritjen e gjendjeve te materialeve, per shembulL ' 10 Shp~sh flitet per .~osto te ~d..ryshueshme "me shperthime", pikerisht per te
prej 120 tonelata, ambienti i meparshem nuk do te jete me i mjaftueshem, perkuhzuar kostot qe ndryshoJn€ vetem pertei lirn;t-m•~ L" ' ·
prandaj do te ishte i nevojshem sigurirni i nje ambienti tjeter, si rrjedhoje io te VrJ7hrln"'~J..--
94 Kapitulli 3

te ndryshueshme ne menyre proporcionale.

Duke perfunduar kujtojme edhe njehere se studimi i veprimtarise se
ndermarrjes me ane te analizes financiare nuk mund te shmanget edhe nga
kjo pjese shume e rendesishme e analizes.
Prandaj nuk mund te mos llogariten treguesit e perberjes qe u
perkasin komponenteve te kostos se prodhimit te ushtrimit, sepse
nepermjet tyre nxirren informacione mjaft te rendesishme.
j'f\_ 0.
Neperrnjet tyre, kujtojrne edhe njehere, studiohet tendenca e kostove
ne krahasim me ndryshimin e prodhimit. ./~.naliza e qendrueshmerise pasurore
Njohja e kesaj tendence eshte pikenisje per studimin e shkaqeve te - _ te ndermarrjes
ndryshimeve te shfaqur prej saj.
Pikerisht kjo behet per te vene ne dukje politiken e shfrytezimit te
aftesise prodhuese te faktoreve te ndryshem, ecurine e efektivitetit te tyre,
si rrjedhoje edhe te produktivitetit te faktoreve te ve<;ante dhe eficiencen e
kombinimit te tyre.
Me fjale te tjera, kjo analize eshte nje instrument i domosdoshem per
te plotesuar njohurite ne lidhje me efektivitetin ekonomik te veprimtarise
se ndermarrjes ne pikat e saj forta dhe ne pikat e saj te dobeta.

1. Koncepti i "qendrueshmerise" pasurore

Analiza financiare, kemi thene, eshte nje instrument per te studiuar
veprimtarine e ndermarrjes ne dy aspektet kryesore te saj:
aspektet ekonomike, qe kane te bejne me nivelin e te ardhurave per te
shperblyer ne menyre te vazhdueshme faktoret prodhues te shfryte:;;::uar ne
prodhim;
aspektet financiare, qe kane te bejne me aftesine per te mbajtur ne
ekuiliber, si per periudha afatshkurtra, ashtu dhe per ato afatgjata, hyrjet
rnonetare dhe daljet monetare.
Analiza e qendrueshmerise pasurore synon te studioje nese perberja e
pasurise se ndermarrjes i jep asaj mundesine per te mbajh1r ne ekuiliber hyrjet
rnonetare dhe daljet monetare per nje periudhe afatmesrne dhe afatgjate.
Keshtu, behet fjale per analizen e ekuilibrave financiare te
veprimtarise. Me analizen e qendrueshmerise pasurore, ne ve<;anti,
studiohen mundesite e mbajtjes si tendence te ekuilibrit financiar per nje
periudhe joafatshkurter.
Ne gjuhen shqipe termi "i qendrueshem", i perdorur si mbiemer per
nje element material (per shembult per nje ndertese) ose per nje element
jornaterial (per shembult per nje shprehje koncephmle), sjell nder mend
karakteristikat e rezistences ndaj faktoreve negative, kryesisht te jashtem,
qe do te ndodhin ne menyre te paevihteshme; nje ndertese eshte e
96 Kapitulli 4
qendrueshme, nese eshte ndertuar ne menyre qe t'u rezistoje ne kohe
agjenteve atmosferike dhe termeteve; nje shprehje konceptuale eshte e
qendrueshme, nese nuk mund te shtremberohet lehtesisht e~. Ne te njejten
menyre, pasuria e ndermarrjes eshte e qendrueshme nese eshte ne gjendje
t'u rezistoje dukurive negative te brendshme dhe te jashtme, qe mund te
ndodhin ne kuadrin e zhvillimit te veprimtarise se ndermarrjes.
Nje ndermarrje e qendrueshme, me fjale te *ra, ka mundesi reale te
tejkaloje <;ekuilibrat ekonomike dhe financiare afatshkurtra, sepse gjendja
pasurore i mundeson asaj te arnortizoje ndikimet negative te ketyre
<;ekuilibrave, pa demtuar vijueshmerine e veprimtarise.
Keshtu, qendrueshrneria pasurore eshte aftesia · e ndermanjes per te
rnbajtur si prirje ekuilibrin financiar per nje periudhe afatmesme dhe afatgjate.
Kjo aftesi varet, kryesisht, nga dy kushte:
1. nga Iidhja ndermjet perdorimeve afatmesrne dhe afatgjata dhe
burimeve afatrnesrne dhe afatgjata;
2. nga struktura e financimeve.
Kushti i pare ka te beje me menyrat me te cilat financohen aktivet afatgjata,
te cilat karakterizohen nga koha e gjate e shnderrimit ne formen likuide dhe
kane, keshtu, peshe te madhe ne mbajijen si prirje ekuilibrin financiar.
Kushti i dyte ka te beje me llojin e burimeve te financimit, te
analizuara jo ne aspektin e shpejtesise se shlyerjes, por ne lidhje me
ndikimin e tyre mbi riskun e ndermarrjes dhe mbi pavaresine ne zgjedhjet
e financimit te perdorimeve.
Ne fakt, zgjedhjet qe kane te bejne me strukturen e financimeve kane
ndikim te drejtperdrejte mbi riskun e ndermarrjes, ne ve<;anti mbi riskun e
paaftesise paguese, dhe rnbi pavaresine e saj nga financuesit e jashtem. Keto
zgjedhje mund te demtojne qendrueshmerine e ndermarrjes, nese krijojne
kushte per risqe te larta te paaftesise paguese dhe nje varesi te forte financiare.
Ne keto rrethana, nderrnanja eshte me shurne e ndjeshme ndaj fenomeneve
negative qe veprirntaria ose ambienti mund t'i rezervojne.
2. Lidhja ndermjet perdorimeve dhe burimeve, aspekte hyrese
Analiza e lidhjeve ndermjet perdorimeve dhe burimeve bazohet mbi
strukturen pasurore te ndermarrjes rezultante e riklasifikimit financiar te
gjendjes pasurore. Kjo strukture, kujtojme, mund te sintetizohet si vijon:
PERDORIMET BURIMET
Bv
Dagj
_ ___, ~~sh :::::::::
Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 97
Kemi theksuar se burimet e veta dhe pasivet e konsoliduara round te
bashkohen, duke formuar pasivin e perhershem.
Keshtu do te kemi:
1
P~E;;;:·R::-::D::-:0:::-::R::-::I:-M=E:-:::T-.-:B:-U--.RIM--E-T-___,
Bv + Dagj
Dash
Ki
Dy te anet e .~esipern:e paraqesin ngjashmeri ne permbaj~e: te dyja
formo~:n n~~ grup1 ~.vlera~e JOafatshkurtra dhe grupi i vlerave afatshkmtra.
~e.. anen e perdonmeve vlerat joafatshkurtra i perkasin aktivit
afatgJa~e dh~ vlerat af~tshkurtra i perkasin aktivit qarkullues.
.. Ne .~nen e bunmeve vlerat _joafatshkurtra i perkasin pasivit te
iJerher~hem dhe :Ierat a~atsh.kurtra 1 perkasin pasivit rrjedhes.
~Is~r ~g~ kJ.o' ana:Iza fmanciare, per t'u mbeshtetur mbi nje kuader
sa n:e .te gJ~re. te vep~1m~aris~ se r:dermanjes, nuk mund te neglizhoje
stud1mm e hdhJeve ndermJet perdonmeve dhe burimeve.
.. P~erisht, nga st~dimi i ekonomise se ndermarrjeve, dime se ndermjet
perdor:mev: ~?e ?u~~meve duhet te ekzistojne lidhje logjike.
Ne.. ~a~~ te .SaJ, qe~dron parimi themelor: koha e shlyerjes se burimeve
duhet te Jete e smkromzuar me kohen e zevendesimit te aktiveve.
Ne aspektin e pare, nga kjo rrjedhin dy parime kryesore si vijon:
Parimi i financimit te aktivit afatgjate
.. . Perdorim~t shumev~e\"are do te duhej qe, ne nje veprimtari normale,
te fmanco.h~~h~~ ~ga bun_me financimi gjithashtu shumevje<;are.
Me fjale te l:Jera: akbvi afatgjate do te duhej te financohej nga pasivi
permanent.
. Ne ras~ te kundert, do te vertetohej "nje situate pa rrugedalje" dhe
mpft e rrez1kshme.
Ne fakt, _per.~orim~. ne .faktoret shumevje~are, "kthehet" nepermjet te
a~dhurav:-~~ ne TIJe kohe _me te gjate se nje vit; nese financimi i tij do te
k1shte nJ.e. a~at ~hlye~eJ: me te vogel, ndermarrja do te gjendej ne
pamundes1 per perbalhmm e detyrirneve te sajl.
Parimi i financimit te aktivit qarkullues
.. Perdorimet e ushtrimit duhej te financoheshin nga burime financimi
g)lthashtu me afat te shkurter shlyerjeje.
. ~e .fjale.. te ~era: aktivi qarkullues duhet te financohej kryesisht nga
pas1v1 ri]edhes.
Ne rast te hmdert do te vertetohej nje likuiditet fals, si rezultat i
shtyrjes se shlyerjes se pasivit ne krahasim me kthimin e aktivit.
1 1\Ta J, ;..;~;.: -- _ • n · . . ··
 98 Kapitulli 4
Kemi shqyrtuar, natyrisht, vetem aspektet me kryesore te problemit.
Ne realitet, analiza dtthet te zbrese me ne detaje, deri ne shqyrtimin e
nje aspekti tjeter, domethene te lidhjeve ndermjet grupeve te zerave mete
kufizuar, keshtu, per me teper, ndermjet zerave te ve<;ante.
Studimi i ketyre lidhjeve shpjegohet shpesh nepermjet llogaritjes se
treguesve ne forme diference, qe nxirren duke krahasuar ndermjet tyre
grupet "homogjene per nga afati" te perdorimeve dhe te burimeve.
Here te tjera, mund te shpjegohet edhe me llogaritjen e treguesve ne
forme raporti, duke vene ne raport grupet e mesiperme.
Treguesit mund te marrin, nese llogariten si diference, nje vlere
pozitive, nje vlere negative ose nje vlere zero.
Ndersa, nese treguesit llogariten si raporte, mund te marrin vlere mete
madhe se nje, nje vlere mete vogel se nje ose nje vlere te barabarte me nje.
Ne <;do rast marrin emrin "tregues strukhuore te lidhjes": pasi me ane
te tyre mundesohet kuptimi i lidhjeve qe ekzistojne ndermjet dy aneve te
kunderta te struktures pasurore, perdorimeve dhe pasiveve.
Analiza, qe rrjedh nga ky krahasim, konsiderohet ne gjuhen e
zakonshme nje analize horizontale: meqenese treguesit bazohen ne
krahasimin ndermjet vlerave qe u perkasin aneve te kunderta.
3. Analiza e financimit te aktiveve afatgjata
Pjesa e pare e analizes se qendrueshmerise ka te beje me lidhjet qe
ekzistojne ndermjet aktivit afatgjate dhe burimeve te financimit te tyre.
Thene ndryshe, behet fjale per shtdimin e menyres se si financohet
aktivi afatgjate: ne <;'perpjesetim ndermjet burimeve te veta, pasiveve
afatgjata dhe pasiveve afatshkurtra.
Shpesh, dinamika ekonomike ndikohet negativisht nga zgjedhje te
gabuara te menyres se financimit te aktivit afatgjate, prandaj nje analize e
tille rezulton jashtezakonisht e domosdoshme.
Nga sa kemi trajtuar ne <;eshtjet e mesiperme, aktivi afatgjate duhet te
financohet nga pasivi permanent; per rrjedhoje aktivi qarkullues duhet te
financohet nga pasivi afatshkurter.
Kjo mtmd te paraqitet ne menyren e meposhtme:
Dash
Ne praktike, <;eshtja nuk eshte kaq e ngurte si<; paraqitet me siper.
Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 99
Ndonjehere, ne fakt, ndodh qe pasivi permanent financon edhe nje
pjese te aktivit qarkullues, here te tjera financon aktivin afatgjate vetem
pjeserisht.
Keshtu, mtmd te kemi tri situata:
pasivi permanent financon plotesisht aktivin afatgjate dhe, pjeserisht,
aktivit qarkullues;
aktivi afatgjate financohet vetem nga pasivi permanent dhe keshtu
aktivi qarkullues financohet vetem nga pasivi rrjedhes 2 ;
aktivi afatgjate financohet pjeserisht nga pasivi permanent dhe, per
pjesen e mbetur, nga pasivi rrjedhe.
Natyrshem round te behet pyetja se cila nga tri situatat e ndryshme te
gjendjes pasurore eshte me e preferueshme. . .
Per t'iu pergjigjur kesaj pyetjeje, duhet te japim disa kons1derata mb1
dinamiken ekonomiko-financiare te menyrave te ndryshme te financimit
te aktivit afatgjate.
Me qellim analizen e qendrueshmerise, menyrat e ndryshme te
financimit duhen vleresuar ne lidhje me ndikimin e tyre mbi dy
karakteristikat kryesore te ndermarrjes:
mbi riskun e paaftesise paguese;
mbi pavaresine financiare ne zgjedhjet e riinvestimeve.
Ne fakt, ndermarrja eshte aq me e qendrueshme, sa me teper ajo eshte
ne gjendje qe te ruaje ekuilibrin financiar per nje periudhe jo afatshkurter,
sa me i vogel te jete risku i paaftesise paguese dhe sa me e larte te jete
pavaresia ne vendimet per perteritjen e aktiveve afatgjata.
Le te shqyrtojme tri supozimet kryesore: financimi i plote me burimet
e veta, financimi i plote me pasivin e konsoliduar dhe financimi ·i plote me
pasivin afatshkurter.
Financimi i plote me burimet e veta
Supozojme qe, ne momentin kur eshte themeluar ndermarrja, gjendja
pasurore perbehej (vlerat ne mije njesi monetare), si me poshte:
PERDORIMET BURIMET
Aagj 10.000 Bv 10.000
10.000 10.000
Nga ky moment fillon procesi i prodhimit: blihen faktoret e tjere
prodhues, kombinohen ato per te formuar produktin, ky shitet; keshtu
2 Ne fakt, perputhja e plote e aktivit afatgjate me pasivin permanent eshte nje
rast teorik.
 T
{

100 Kapitulli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 101

f
I
formohen kostot, te ardhurat, shlyhen detyrimet, arketohen te drejtat ndaj l Ne kete menyre, behet e mundur, automatikisht, perteritja e aktivit
klienteve e keshtu me radhe. afatgjate 4 .
Le te Ierne menjane te gjitha vlerat qe kane te bejne me operacionet e Ne kete rast nuk ka probleme te financimit te perteritjes, as probleme
mesiperme dhe te kufizohemi ne shqyrtimin e paraqi~es ne bilanc te te likuiditetit dhe as te paaftesise paguese.
vlerave qe i perkasin aktivit afatgjatF Financimi i perteriqess se plate te aktivit afatgjate realizohet nepermjet
Supozojme qe aktivi afatgjate amortizohet, per shembull me 10% ~do regjistrimit te kuotave te amortizimit, qe mundesojne qendrimin ne
vit. Ne fund te vitit te pare do te zevendesohet, nepermjet te ardhurave ndermarrje te burimeve financiare te destinuara per rinovim.
nga shitja, kuota e pare e amortizimit prej 1.000 mije njesi monetare. Likuiditeti sigurohet nga transformimi i aktivit afatgjate ne aktiv
Ka nisur keshtu, nepermjet procesit te amortizimit, transformimi qarkullues. Likuiditeti, qe rezulton nga ky transformim, nuk duhet te
gradual i aktivit afatgjate ne aktiv qarkullues. destinohet per shlyerjen e burimeve te financimit fillestar dhe, keshtu,
Prandaj, duke lene menjane te gjitha vlerat e tjera, do te kemi: mund te perdoren ne ushtrimin e veprimtarise pa asnje risk te paaftesise
PERDORIMET BURIMET paguese.
Aagj 9.000 Bv 10.000 Madje, ekziston problemi i kundert: per te siguruar nje perdorim te
Ag 1.000 leverdishem te likuiditetit qe formohet gradualisht dhe paralelisht me
10.000 10.000 procesin e amortizimit.

Ne hmd te vitit te dyte do te kemi: Financimi i plote me pasivin e konsoliduar6

Supozojme qe, ne momentin kur eshte themeluar ndermarrja, gjendja
PERDORIMET BURIMET
e saj pasurore perbehej si me poshte:
Aagj 8.000 Bv 10.000
A_g_ 2.000 PERDORIMET BURIMET
10.000 10.000 A a~ 10.000 pk 10.000
10.000 10.000
Ne fund te vitit te dhjete te amortizimit, natyrisht, transformimi i
Supozojme se aktivi afatgjate amortizohet me 10% ne vit dhe qe
aktivit afatgjate ne aktiv qarkullues do te jete i plate.
Keshtu, dote kemi: financimi shlyhet me 10 kuota vjetore konstante.
I kryer ne fundin e vitin te pare, amortizimi i aktivit afatgjate do te
PERDORIMET BURIMET jete:
Aagj 0 Bv 10.000
Aq 10.000
10.000 10.000 4 Pergjithesisht ky parim, nuk eshte aq i thjeshte sa duket ne pamje te pare. Ne
fakt:
Nga sa me siper, arrijme ne konkluzionin se financimi i aktivit 1. Perteritja shpesh nuk eshte automatike, per shkak te rri*s se <;mimit te
afatgjate me burimet e veta c;on, nepermjet procesit te amortizimit, ne blerjes serene krahasim me vleren e akumuluar nepermjet amortizimit;
zevendesimin e plate te perdorimit (ne kohen e vendosur per amortizimin 2. Perteritja shpesh nuk lihet per ne vitin e fundit te amortizimit, por
programohet gjate periudhes se amortizimit te aktivit afatgjate.
e tij) dhe mbajtjen ne ndermarrje te burimeve monetare te gjeneruara nga 5 Nje perteritje permiresuese duhet te financohet edhe nepermjet fitimit. Ne kete
ky zevendesim.
rast leme menjane efektet e te ardhurave, per te izoluar vetem ate te tipit financiar.
6
Ne realitet kjo hipoteze kombinohet me te paren. Ne fakt, thuajse kurre nuk
mungon financimi, as i pjesshem, me burimet e veta, perve<; te *rash kjo edhe per
3
Supozojme se veprimtaria jep nje rezultat zero dhe se te ardhurat dhe kostot, detyrimin minimal te ligjit per kapitalin themeltar ne shoqerite tregtare.
perve<; amortizimit, jane paguar ose arkeh1ar plotesisht. Ky supozim, megjithese Ne shembullin tone menjanohet prania e burimeve te veta sepse synohet te
eshte joreal, sherben per te neutralizuar efektet e variableve te ndryshem nga ai qe izolojme efektin e financimit me detyrime afatgjata nga efektet e tjera. Prandaj nje
ka te beje me zgjedhjen e burimeve te financimit te aktivit afatgjate. Konkluzionet, hipoteze e tille eshte reale, nese i referohet nje investimi te ve<;ante, por jo te gjithe
ne te cilat arrijme, jane plotesisht te vlefshme edhe duke bere keto sunozimP ndermarries.
 T

102 Kapitulli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 103

PERDORIMET BURIMET 1) financimi i aktivit afatgjate me burimet e veta sjell, paralelisht me

Aagj 9.000 pk 10.000 amortizimin e vete aktivit afatgjate, nje likuiditet qe, ne fund te periudhes,
Aq 1.000
ben te mtmdur perteriljen e pavarur;
10.000 10.000
2) financimi i aktivit afatgjate me pasivet e konsoliduara nuk sjell asnje
likuiditet, prandaj, ne perfundim te periudhes, do te behet i nevojshem nje
Ne kete menyre formohet nje aktiv qarkullues prej 1.000 mije njesi rifinancim 7.
monetare si rezultat i zevendesimit te kuotes se amortizimit nepermjet te
Nese plani i shlyerjes se detyrimit sinkronizohet me planin e
ardhurave nga shi~a e prodhimit.
amortizimit te aktivit afatgjate nuk lind rrezik real per paaftesi paguese.
Ne kete moment, ky likuiditet duhet te destinohet per shlyerjen e
financimit, i cili pas kesaj dote jete: Detyrimet ne lidhje me shlyerjen e financimit, mund te perballohen me
likuiditetin qe rrjedh nga amortizimis.
PERDORIMET BURIMET Perkundrazi, kur plani i shlyerjes se financimit eshte me i shpejte se
Aagj 9.000 pk 9.000 plani i amortizimit te aktiveve afatgjata, lind nje rrezik real per paaftesi
A_g_ 0 paguese, lidhur me faktin se kestet e shlyerjes se detyrimit tejkalojne
9.000 9.000 kuotat e amortizimit. Prandaj nje supozim i tille mund te cenoje ndjeshem
qendrueshmerine pasurore te ndermarrjes.
Ne fund te viti te dyte:
Ndersa kur plani i shlyerjes se financimit eshte me i ngadalte se plani i
PERDORIMET BURIMET amortizimit te aktiveve afatgjata, do te gjenerohet nje likuiditet i
Aagj 8.000 pk 8.000 perkohshem, qe gjithsesi nuk mund te destinohet per perteritje, pasi
A-'l 0 destinohet per shlyerjen e metejshme te detyrimit.
8.000 8.000
Financimi i plotE:! me pasivin afatshkurter
Ne fund te vi tit te dhjete te amortizimit do te kemi: Supozojme qe, ne momentin-kur eshte themeluar nderrnarrja,gjendja
PERDORIMET BURIMET e saj pasurore perbehej si me poshte:
Aagj 0 pk 0
Aq 0 PERDORIMET BURIMET
0 0 Aagj 10.000 Pash 10.000
10.000 10.000
Nga sa me Slper, arrijme ne konkluzionin se financimi i aktivit
afatgjate me pasivet e konsoliduara <;on, nepermjet procesit te amortizimit Supozojme se ndermarrja eshte financuar nga detyrimet financiare, si
t~ ~ktivit afatgjate dhe shlyerjes se kredise, ne shuarjen e plote te kapitalit teprice kreditore e llogarise rrjedhese, ose me detyrime tregtare (ose te
te mvestuar ne ndermanje (ne perfundim te periudhes se vendosur per fumizimit), si shlyerje e rnevonshme e furnitoreve.
amortizim dhe shlyerje, nese keto procese jane te sinkronizuara).
Ne kete menyre nuk mundesohet perterilja e pavarur e aktivit 7
Pastaj problemi nderlikohet, nese perteritja, si~ ndodh gjithmone, ne vend qe te
af~tgjate, prandaj behet i nevojshem nje rifinancim. Ndermarrja, per shtyhet deri ne perfundim te periudhes se amortizimit, behet paralelisht me
rrJ~dhoje, nuk eshte e pavarur ne zgjedhjet e perteriljes se aktivit afatgjate. amortizimin. Nje nderlikim tjeter, eshte fakti qe shpesh amortizimi i nje te mire
Zgjedh]et varen nga mtmdesia e sigurimit te financuesve te rinj. materiale dhe shlyerja e detyrimit nuk kane te njejten ecuri.
8
Ne planin e likuiditetit problemi eshte diametralisht i kundert me Perseritim se kjo vlen vetem per supozimin, kur ekzistojne te ardhura ne mase te
rastin e financimit te aktivit afatgjate :me burimet e veta. tille qe mbulojne te gjitha shpenzimet e vitit ushtrimor, perfshire edhe
Ne fakt likuiditeti i formuar nga amortizimi i aktivit afatgjate amortizimin. Ne supozimin, kur te ardhurat dote ishin mete vogla se shpenzimet
perdoret per shlyerjen e financimit. e ushtrimit, do te <;oje ne nje rrezik real per paaftesi paguese. Problemet e
Nje krahasim ndermjet dy supozimeve, <;on ne pohimin qe: qendrueslunerise, ne nje rast te tille, do te lindin si rrjedhoje e nje <;ekuilibri
ekonomik.
 ~T
I
I
!
104 Kapitulli 4
Hamendesojme per momentin se financimi eshte bere me detyrime
ndaj furnitoreve, aktivi afatgjate amortizohet me 10% ne vit; gjithashtu
supozojme qe keto detyrimet shlyhen, si<; ndodh zakonisht, brenda vitit.
Keshtu, brenda vitit behet e nevojshme shlyerja e plate e detyrimeve
ndaj furnitoreve, prandaj do te jete i nevojshem edhe nje likuiditet i
barabarte me 10.000 mije njesi monetare.
Paralelisht, zevendesimi i kuotes se pare te amortizimit, nepermjet te
ardhurave nga shitja, dote vinte ne dispozicion nje likuiditet te barabarte
me 1.000 mije njesi monetare.
Prandaj, ne fund te vitit te pare, mtmgesa e likuiditetit do te jete e
barabarte me 9.000 mije njesi monetare, e llogaritur si diference ndermjet
shurnes se pasiveve afatshkurtra dhe shmnes se kuotes se pare te amortizimit.
Kuptohet lehte qe kjo mungese likuiditeti duhet te mbulohet me c;do
menyre.
Ne fund te vitit te pare duhet te mbulohet mtmgesa prej 9.000 mije
njesi monetare, pastaj, ne vitet ne vazhdim, me zevendesimin e kuotave te
tjera te amortizimit, diferenca do te zvogelohet, deri ne berjen zero, ne
fund te periudhes se amortizimit te aktivit afatgjate.
Nga kjo rezulton se financimi i aktivit afatgjate me pasivet afatshkurtra:
1) karakterizohet nga nje mungese likuiditeti ne pakesim: maksimale ne
momentin e shlyerjes se pasiveve afatshkurtra, par qe dora-dares
rivendoset nepermjet zevendesimit te kuotave te amortizimit;
2) <;On ne shuarjen e perdorimit, prandaj kerkon, ne perfundim te
amortizimit, nje rifinancim per perteritjen.
Nderrnarrja, ne kete rast, jo vetem qe nuk eshte e pavarur ne zgjedhjen e
perteritjes se aktivit afatgjate, par vete ekzistenca e saj, qe nga momenti i
afatit se shlyerjes se pasiveve afatshkurtra, varet, <;ast pas <;asti, nga
mundesia e sigurimit te burimeve te reja te financimit per mbulimin e
mungeses se likuiditetit te gjeneruar nga investimi.
Ne rastin kur ky financim do te behej me detyrime financiare
afatshkurtra, ndermarrja do te ekspozohej ndaj nje gjendjeje te
vazhdueshme e mungeses se aftesise paguese. Ne rastin e llogarise
rrjedhese bankare te pambuluar, paaftesia paguese do te behej reale ne rast
te revokimit te besimit bankar9.
Financimi i aktivit afatgjate me pasivet afatshkurtra e ekspozon
keshtu nderrnarrjen ndaj nje risku te larte paaftesie paguese.
Prandaj mund te konkludojme se:
9 Sic; dihet, revokimi nga ana e bankes mund te ndodhe ne c;do moment dhe pa
asnje kusht, sepse, pikerisht, shfrytezimi i besimit bankar perben nje financim qe
mund te revokohet.
Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 105
1) financimi i aktivit afatgjate me burimet e veta krijon nje likuiditet nga
amortizimi, ky rast nuk shkakton probleme te paaftesise paguese dhe
siguron automatikisht perteritjen e aktivit afatgjate;
2) financimi i aktivit afatgjate me pasive te konsoliduara nuk gjeneron
risqe te paaftesise paguese (nese afati i shlyerjes se detyrimeve
sinkronizohet me jeten e dobishme te se mires dhe te ardhurat jane te
rnjaftueshme per te mbuluar te gjitha shpenzimet e ushtrimit), por nuk
krijon likuiditet nga amortizimi 10 dhe pergjithesisht, per perteritjen, behet i
nevojshem nje rifinancim;
3) financimi i aktivit afatgjate me pasive afatshkurtra krijon nje mtmgese
likuiditeti, ky rast financimi <;on ne nje risk konstant te paaftesise paguese;
per rinovimin, ne rastin kur ndermarrja mbijeton deri ne fund te jetes se
dobishme te aktiveve afatgjata, behet i nevojshem nje rifinancim.
Kuptohet lehte qe, ne kendveshtrimin e qendrueshmer'ise, supozimi
me i preferuar eshte i pari (financimi i aktivit afatgjate me burimet e veta),
ndersa supozimi me i keq eshte, natyrisht i treti (financimi i aktivit
afatgjate me pasivet afatshkurtra).
Megjithate, supozimi i pare, thuajse nuk haset kurre ne praktiken e
ndermarrjeve; pergjithesisht ai kombinohet me te dytin.
Keshtu, nje nga <;eshtjet kryesore te analizes financiare ka te beje
pikerisht me studimin e menyres se financimit te aktivit afatgjate.
Ne fakt, financimi i aktivit afatgjate mund te shkaktoje, ne varesi te
menyres sesi eshte kryer, pasoja te ndryshrne mbi veprimtarine e
ndermarrjes.
Financimi i plate me burimet e veta do te jete ai qe duhet preferuar ne
planin e likuiditetit dhe te perteritjes, par jo gjithmone eshte i mundurll.
Financimi me pasivet e konsoliduara, parnjaftueshrnerise ne · planin e
perteritjes (prandaj behet i nevojshem nje rifinancim) i bashkengjit avantazhin
e formimit te likuiditetit (sepse, natyrisht, hannonizohen ritmet e dy
amortizimeve, amortizimi ekonomik dhe financiar). Ky avantazh, natyrisht,
"paguhet" duke u ngarkuar me shpenzimet te larta financiare.
Financimi me pasive afatshkurtra perben, ne aspektin e planit te
likuiditetit, nje pengese qe e ben te pamundur ose shume te veshtire per
t'u zbatuar. Avantazhi i mtmgeses se shpenzimeve financiare mbetet nje
avantazh vetem teorik, pasi mungesa e likuiditetit duhet te mbulohet me
10
Natyrisht mund te manifestohen diferenca te perkohshme te likuiditetit
(pozitive ose negative), kur ritmi i amortizimit te aktiveve afatgjata nuk perputhet
me ritmin e shlyerjes se financimit.
ll Per me teper, financimi vetem me burimet e veta, mund te vleresohet jo i
leverdishem ne kendveshtrimin e rentabilitetit. Megjithate, kete aspekt do ta
trajtojme ne kaoitui e ardhshem.
 Kapitulli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 107
106

Treguesi paresor i strukh1res shpreh se c;'pjese e aktivit afatgjate eshte

do kusht nga burime te reja financ~are t~ kus~tue~~~- N~ kete rast, p~r
~ .. .. te naarkuarit me shpenz1me fmanClare eshte me e madhe per financuar me burimet e veta12.
:~:~r::' risku~ te larte te paaftesise financiare (dhe keshtu pakesimi i Ai, natyrisht, mund te jete me i madh, i barabarte ose me i vogel se 1
Supozojme qe, krahas nje aktivi afatgjate prej 15.000 mije njesi
besimit te kreditoreve). monetare, te kemi burime te veta prej 16.500 mije njesi monetare, atehere
dote kemi:
4 _ Marzhet dhe raporte_~ e struktu~es .. ..
Bv 16.500
Per sa eshte trajtuar ne paragrafet e meparshem mund te nxjerrim --=--=11
konkluzionet e meposhtme: .. .. . .. . . . . Aagj 15.000 '
.. d eshmeria pasurore eshte maks1male ne rastm e financ1m1t te Ndersa duke supozuar qe, perballe nje aktivi afatgjate prej 15.000 mije
- qen ru . .
aktivit afatgjate me bunmet e ~~ta,__ .. . . . . njesi monetare, te kemi burime te veta prej 13.000 mije njesi monetare,
_ ··ndrueshmeria pasurore eshte e kenaqshme edhe kur akhv1 afatgJate atehere dote kemi:
fina~~ohet nga pasivet e kons?liduara qe ~a~e af~~ shl~erjeje t_~ r:-jejte ~~ Bv 13.500
. .. k omike te ketyre aktlveve, vecanensht nese kJO forme fmanc1m1 --=--=0,9
1eten e on . . , . Aagj 15.000
h .. het me finanClme nga bunmet e veta,
5
oq~_rod eshmeria pasurore do te konsiderohet jo e kenaqshme ne rastin Ne fund, duke supozuar qe, perballe nje aktivi afatgjate prej 15.000
- qen ru . .. .
e financimit te aktivit afatgJat~ ~-ga ~as1v~t afatshkurt~a. . . .. ... mije njesi monetare, te kemi burime te veta prej 15.000 njesi monetare,
Keshtu, treguesit e anahzes fmanCiare duhet t u Japm pergJigJe dy atehere do te kemi:
pye~eve kryesore: k . . f t . .... ht .. f. b . t t Bv 15.000
--=--=1
_ se ari, ~'pjese e a t1v1~. a a__ gJ~te es . e rr:ancu~r -~e unm~ eve a; Aagj 15.000
.. pd t" ne c'menyre eshte fmancuar pJesa t)eter (pa u fmancuar me
- se y 1, , . . ..
burime te veta) e aktiv1t afatgJat~.
7
.. , .. . . . .. .. .. Shpeshhere ne plotesim te treguesit preferohet edhe llogari~a e
Pergjigjja per pye*n e_ pare__ trego~ se ne _c; mas~ ak~:'l afatgJat~- ~s~:te diferences, qe rrjedh nga krahasimi ndermjet burimeve te veta dhe aktivit
financuar nga burime qe i japm nd~rmaiT)eS ~aksnn~ e_~end~eshm~nse. afatgjate. Kjo diference quhet "~arz~aresor i strukwre~":.
Ndersa pergjigjja per P">:'_e~en e dyte__ s~o~ ~e vertetoJ~ se pJeS~ e
.vit afatoiate eshte financuar pergJ1thes1sht me pasiVe afatgJata
F~rmula e tij eshte: =
~_~·B: Aag; )/ ·
m b etur e akh o1
dhe jo me pasive afatshkurtra. Marzhi paresor i stmktures, ··n:a.Tyr=§tt, do te jete me i. madh, i
barabarte ose me i vogel se zero, ne varesi te treguesit paresor te
Per llogari~en e pjeses se aktivit afatgjate te financuar nga kapitali i stmkh1res, i cili mund te jete me i madh, i barabarte ose me i vogel se zero .
. k ocedohet natyrisht, duke krahasuar dy grupet e vlerave: Vlera informuese e dy treguesve te stmktures (treguesi ne forme
ns uar pr '
burimet e veta dhe aktiv~ af~tgjate. . . . .. .. .. .. . . koeficienti dhe treguesi ne forme diference) eshte shume e ndryshme,
Analiza rnbi financ1mm e akt1v1t afatgpte pergJ1thes1sht shpjegohet sepse marzhi shprehet ne vlere absolute, ndersa treguesi shprehet ne
ne ermjet nje treguesi te quajtur_:'t~eguesi paresor i_stru-~hl~es". . .. madhesi relative. Megjithese faktoret qe percaktojne dy treguesit jane te
p Tregy~~o~ j -~trnkh1res 1epet nga r_apo~tl ndermJet bur~~ge te njejte, i dyti eshte me shprehes se i pari, ne kuadrin e krahasimeve ne kohe
veta dhe aktivit afatg~ate. dhe ne hapesire, sepse shpreh ekuilibrat ndermjet tre grupeve te vlerave te
Formula e tii eshte: shqyrtuara, por nuk ndikohet nga madhesia e ndermarrjes. Me fjale te
tjera, nje tregues paresor i struktures i barabarte me 0,9 dote thote se 90% e
aktivit afatgjate financohet me burimet e veta.

12 Shpesh here flitet edhe per tregues te vetembulimit te aktivit afatgjate, sepse

synohet te percaktohet se <;'pjese e aktivit afatgjate eshte mbuluar me burime te

brendshme financimi.
 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 109
108 Kapitulli 4

Perkundrazi, marzhi paresor i struktures shpreh ne v1ere absolute (- Treguesi paresor i struktures me i madh se nie
Ferdorimet Burimet
1.500 mije njesi monetare ne shembullin e mesiperm) pjesen e aktivit
afatgjate tepa financuar nga burimet e veta. Treguesi paresor i struktures,
edhe ne rnungese te marzhit perkates, i jep analistit informacionin e Aktivi afatgjate
kerkuar: "burimet e veta financojne pothuajse plotesisht aktivin afatgjate". ~ Burimet e veta

I~
Marzhi primar i struktures i vetem, nuk do te ishte ne gjendje te jepte
informacione te dobishme per analizen e veprirntarise. Pasojat mbi
qendrueshmerine i nje marzhi negativ prej 1.500 rnije njesi monetare nuk I
mund te vleresohen, per deri sa nuk do te vihet ne raport ky marzh me
totalin e aktivit afatgjate, domethene, me fjale te tjera, per deri sa nuk dote Marzhi paresor
llogaritet plotesuesi ne 1 i treguesit (koeficientit) te strukhtres. ~ i struktures > 0
~reguesi paresor i struktu~es eshte me i madh~e _(m~zhi
Treguesi paresor
-~ i ~truktures m£; ma0h se -zeroL. aMjv1 mtgiate esfi.tefillanCL§_r c=:> i struktures > 1
12Iotesisht me burimet e veta, 3e fi.r:tan.:_(_)j_~~ edh~ nje ~~t~vit
-garkpllpes Fjala eshte per nje gjendje optimale ne kendvesntrimin e
qendrueshmerise pasuroreB. Nese treguesi paresor i struktures eshte me i vogel se nje (marzhi
aresor i struktures me i vogel se zero), aktivi afatgjate nuk eshte financuar
Ndonjehere treguesit paresor te struktures i atribuohet ne doktrinen ~lotesisht nga burimet e veta, por edhe nepermjet pasiveve te
ekonornike nje emertim tjeter: "treguesi i vetembulimit te aktivit afatgjate". konsoliduara dhe/ ose afatshkurtra.
Ky emertim eshte rezultat i faktit qe me te synohet te kuptohet se Nje tregues paresor i struktures jo shume poshte njeshit (per shembull
c;'pjese e aktivit afatgjate eshte mbuluar me burimet e brendshme te 0,7-0,8) pasqyron nje gjendje plotesisht te pranueshme ne kendveshtrimin
financimit1·4. e qendrueshmerise, me kusht qe financimi i pjeses se mbetur te aktivit
Njohja e ketij treguesi eshte e nevojshme per te studiuar perberjen e afatgjate te behet nga pasivet e konsoliduara.
treguesit sekondar te struktutes.
Ky tregues i quajtur edhe "shkalla e vetembulirnit te aktiveve afatgjata", Paraqi~a grafike eshte si me poshte:
vendos ne ememes burirnet e brendshme te financimet dhe shpreh aftesine e Treguesi paresor i struktures me i vogel se nje
ndermarrjes per te vetefinancuar aktivet afatgjata teknike dhe financiare. Perdorimet Burimet

Paraqitja grafike eshte si me poshte:

Aktivi afatgjate Burimet e veta

Marzhi paresor
'---+ i struktures < 0

c:::=> T reguesi paresor

13 Megjithese nje situate e tille, mund te mos jete optimale ne aspektin e renta- i struktures < 1
bilitetit. Problemi do te trajtohet me gjeresisht ne kapitullin mbi rentabilitetin.
14 Emertimi duhet lidhur edhe me nje emertim tjeter, "vetekapitalizim",
shpeshhere i perdorur per te identifikuar financimin e bere me kapitalin e riskuar.
110 Kapitulli 4
Eshte evidente qe analiza nuk mlmd te ndalet ketu. Eshte e nevojshrne
llogaritja e nje treguesi tjeter qe pasqyron menyrat e financimit te pjeses se
aktivit afatgjate te pambuluar nga burimet e veta.
Kujtojme qe, sipas parimit te lidhjes ndermjet burimeve dhe
perdorimeve, aktivi afatgjate duhet te financohet nga pasivi permanent, qe
do te thote me burimet e veta edhe me pasivet afatgjata.
Per te evidenh1ar ekzistencen e ketij kushti, eshte e nevojshme
llogaritja e nje treguesi qe krahason pasivin permanent (d.m.th. burimet e
veta dhe pasivet e konsoliduara) me aktivin afatgjate.
Edhe ne kete rast mlmdesohet llogaritja qofte e nje treguesi
(koeficienti) ashtu edhe e nje treguesi (diference).
Treguesi llogaritet nga raporti ndermjet pasivit permanent (shuma e
burimeve te veta dhe pasivit te konsoliduar) me aktivin afatgjate. Ky
tregues merr emrin "tregue? treguesi d;;tesor i struktur~s".
Formulae tij es1'iteo ~ Nje tregues me i vogel se 100% tregonte se nje pjese e aktiveve
Treguesi dytesor i struktures,-natynsht, mund te jete me i madh, i
barabarte ose me i vogel se nje.
Duke supozuar qe, krahas nje aktivi afatgjate prej 15.000 mije njesi
monetare, te kemi burime te veta prej 15.000 mije njesi monetare dhe
pasive te konsoliduara prej 4.500 mije, atehere dote kemi:
Bv- Pk _ 19.500 _
13
~-15.000-'
Ndersa duke supozuar qe, krahas nje aktivi afatgjate prej 15.000 mije
njesi monetare, te kemi burime te veta prej 7.500 mije njesi monetare dhe
pasive te konsoliduara prej 4.500, atehere dote kemi:
B,,- ~ _ 12.000 _ O
8
Aagj -15.000-'
Ne fund, duke supozuar qe, krahas nje aktivi afatgjate prej 15.000 mije
njesi monetare, te kemi burime te veta prej 15.000 mije njesi monetare dhe
pasive te konsoliduara prej 5.000 mije njesi monetare, atehere dote kemi:
B,.- ~ = 15.000 =
1
Aagj 15.000
Edhe ne kete rast, ne plotesim te treguesit, mlmd te llogaritet edhe madhesia
ne forme diference, qe rrjedh nga krahasimi ndermjet pasivit permanent dhe
aktivit afatgjate. Kjo madhesi quhet //marzhi dytesor i struktures".
Formulae saj eshte: -
(Bv + Pk) - _Aagj
Mal:z.hi dytesor i struktures, rra:tifrs ,- o ___it_~ me i madh, i
barahar.te ose m_t i vogel se zero, nir:varesi te treguesit d~te
str.uktures, i cili mund te jete me i m2:d.h, i barabarte ose me i vogel se nje.
.. . .. --~---
Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 111
Treguesi, perserisim, paraqet nje vlere informative me te rendesishme
sesa treguesi ne forme diference. Analistit financiar, pergjithesisht, i
rnjafton treguesi i pare, treguesi i dyte jep nje informacion plo.te~:les. . .
Marzhi dytesor i struktures shpreh, ne vlere absolute, pJesen e akt1v1t
qarkullues te financuar nga pasivi permanent, kur eshte me i madh se
zero, ose pjesa e aktivit afatgjate te financuar me pasivin afatshkurter, kur
eshte me i vogel s~ zero.
Nese treguesi dytesor i struktures eshte me i madh se nje (marzhi
dytesor i struktur~s .me i madh s~ z_e~o~, aktivi afatgjat~. es~t~. fi.~anc:-l~r
plotesisht ng_a pas1v1 per~anent, : Clh f:nancon e~he nJ~yJese t~ ~kt1v1~
qarkl.}llues. Eshte ky rastl qe ndermariJa duhet te syno)e me qelhm qe
qendrueshmeria e saj pasurore, ne kendveshtrimin e financimit te aktivit
afatgjate, te gjykohet e mire.
Per te evituar tensionet financiare eshte e nevojshme qe ky tregues te
jete me i larte se 100% (kur shprehet ne perqindje).
afatgjata eshte financuar nga detyrimet afatshkurtra.
Nga kjo round te rrjedhin keto pasoja:
1. pamundesia e kryerjes se investimeve ne makineri, pajisje etj. edhe pse
behet e nevojshme, per mungese te mbulimit te pershtatshem financiar;
2. vonesa maksimale ne likuidimin e fumitoreve;
3. politike liberale e skajshme ne dhenien e kreditit klienteve.
Paraqitja grafike eshte si me poshte:
Treguesi dytesor i struktures me i madh se nje
Perdorimet Burimet
Burimet e veta
Pasivi i
konsoliduar
Marzhi d ytesor Pasivi i
i struktures > 0 Aktivi
a fa tshkurter
qarkul1ues
r===> Treguesi dytesor
i struktures > 1
112 Kapitulli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 113

Keshtu:
Treguesi dytesor i stmkh1res do te jete me i madh se nje, kur pasivi
permanent financon plotesisht aktivin afatgjate dhe, pjeserisht, aktivin
qarkullues.
Nese treguesi dytesor i struktures eshte me i vogel se nje (marzhi dytesor
i struktures me i vogel se zero), aktivet afatgjata nuk financohen plotesisht
nga pasivi permanent par pjeserisht edhe nepermjet detyrimeve afatshkurtra.
Kjo gjendje shpreh nje qendrueshmeri jo te kenaqshrne, lidhur me nje
risk te theksuar ne paaftesine paguese. Ne fakt, aktivi afatgjate destinohet
per t'u kthyer ne forme monetare gradualisht nepermjet te te ardhurave
nga prodhimet dhe sherbimet, per nje periudhe kohe me te gjate se viti
ushtrimor. Nese financimi i tyre do te behej me pasive qe do te kishin kohe
shlyerjeje te shkurter, domethene me te vogel se viti ushtrimor, ndermarrja
dote gjendej ne pamundesi per te perballuar detyrimet e saj. Vijueshmeria
e ndermarrjes, ne keto rrethana, do te varej nga mundesia e perteritjes se
vazhdueshme te pasiveve afatshkurtra.
Kjo ndodh, per shembult kur aktivi afatgjate financohet me nje
financim bankar ne llogarine rrjedhese: financimi rinovohet ne c;do
moment, deri sa nuk behet revokimi i mirebesimit nga ana e bankes.
Gjendja mund te vazhdoje edhe per shume vite, por rreziku financiar i
veprimtarise eshte shume i larte dhe aftesia per te qendruar ne ekuiliber
financiar per nje periudhe afatmesme dhe afatgjate, duket mjaft e
dyshimte. Ne keto rrethana, natyrisht, gjendja e qendrueshmerise pasurore
nuk mund te gjykohet vec;se negativisht.
Paraqitja grafike eshte si me poshte:
Treguesi dytesor i struktures me i vogel se nje
Perdorimet Burimet
<
Burimet e veta
Aktivi afatgjate
< Ne per:ft.mdim, Shldimi i menyres se financimit te aktivit afatgjate, ne
Pasivi i
konsoliduar
~
~ Pasivii
Keshtu:
Treguesi dytesor i strukh1res do te jete me i vogel se nje, kur pasivi
afatshkurter financon, pervec; aktivit qarkullues, edhe nje pjese te aktivit
afatgjate.
Per me teper, kujtojme edhe rastin kur treguesi d ytesor i struktures
eshte i barabarte me nje, te cilit i korrespondon nje marzh dytesor i
struktures i barabarte me zero.
Marzhi dytesor i struktures eshte zero, kur aktivi afatgjate financohet
vetem nga pasivi permanent dhe, keshh1, aktivi qarkullues financohet
vetem nga pasivi afatshkurter.
Rendesia e mbajtjes se treguesit dytesor te struktures ndjeshem me te
madh se nje lidhet me rolin e mbrojtjes kunder fenomenit te mungeses se
likuiditetit te aktivit qarkullues, qe mund te ndodhe me drejtat per t'u
arketuar dhe gjendjet e stokut. ·
Ne rastin kur nje pjese e te drejtave eshte e veshtire per t'u arketuar, ose
kur nje pjese e gjendjeve te magazines nuk mund te shitet ose eshte e
padobishme, nje tregues dytesor i struktures me i madh se nje mundeson t'i
zhvendose me tej ne kohe fenomenet e paaftesise paguese lidhur me
parnnndesine e shlyerjes se pasiveve sipas afatit. Keshtu, ndermarrja mtmd te
elirninoje gradualisht ndikimet negative te mtmgeses se likuiditetit dhe te
programoje shume shpejt format me te leverdishme te rifinancimit.
Ne keto kushte, marzhi dytesor i struktures paraqet shumen
maksimale te aktivit qarkullues qe mund te behet "jolikuid" pa rrezikuar
ekuilibrat financiare per periudha afatshkurtra.
Ne kete kendveshtrim, shprehet qarte lidhja me analizen e ekuilibrave
financiare afatshkurter (analiza e likuiditetit), te cilen do ta shqyrtojme me
he 1l~sisht ne nje kapitull te vec;ante.
Par, duhet te nenvizojme barazimin ndermjet marzhit dytesor te
struktures (Bv + Pagj- Aagj) dhe kapitalit qarkullues neto (Aq - Pash), pasi
. pikerisht ky eshte nje nga treguesit kryesore te sih1ates se likuiditetit1s.
kuadrin e analizes se qendrueshrnerise, duhet te behet me ane te interpretimit
te integruar te treguesit paresar dhe te treguesit dytesar te struktures.
Duke ktmdershtuar supozimin mbi pamundesine e percaktimit te

L Marzhi dytesor
i struktures < 0
Aktivi
afa tshkurter
sakte te vlerave "prag" qe bejne ndarjen nderrnjet situatave ekulibruese
dhe te c;ekuilibruese, gjykojme qe gjendja e qendrueshmerise duhet te
konsiderohet e mire, kur treguesi dytesor i struktures eshte pak me i madh
Treguesi dytesor qarkullues
c:=:> i struktures < 1
15
Kjo duket qarte nga paraqilja grafike e dhene me siper. Demonstrimi sasior, qe
ketu DOe bmPrrPimP i:khti:i rni,ft i rlnL-cJ..;;.,..,.,
 114 Kapitulli 4
se nje (per shembull 1,2 - 1,3) dhe treguesi paresor i struktures i barabarte
ose pak me i vogel se nje (per shembull 0,7- 0,8).
Nje tregues dytesor i struktures me i vogel se nje eshte shenje e
tensioneve te mundshme financiare per periudha afatmesme dhe afatgjata.
Nje tregues paresor i struktures shume i ulet (per shembull, 0,4-0,5) shpreh
ne kundert nje kapitalizim te pamjaftueshem te ndermarrjes, pasi financon
me burime te brendshme vetem nje vlere te vogel te aktivit afatgjate.
Pas kesaj le te rimarrim formulen e treguesit dytesor te struktures per
te kuptuar me tej permbaj*n e tij:
_ Bv + pkonsoliduar
Ts-
Aagj
Le te shenojme, per thjeshtesi, dy burimet e financimit si me siper (burimet
e veta dhe pasivet e konsoliduara) me nje simbol te vetem (PP qe tregon
pikerisht pqsivin e perhershem qe eshte i pranishem ne gmpin e burimeve):
Pp
Ts=--
Aagj
"Pp" shpreh vleren absolute te pasivit te perhershem; Aagj shpreh
vleren absolute te aktivit afatgjate.
Kalojme nga vlera absolute ne vleren relative: duke llogaritur peshen
e pasivit te perhershem mbi totalin e burimeve dhe peshen e aktivit
afatgjate mbi totalin e perdorimeve.
Dime qe totali i perdorimeve dhe totali i burimeve shprehin te dy
kapitalin e investuar, te treguar me simbolin "Kt.
Prandaj formula e mesiperme mund te transformohet si vijon:
Pp
- Ki
Ts ---
Aagj
Ki
Thyesa e shenuar ne numerues shpreh treguesin e borxhit te
konsoliduar: behet fjale per nje tregues perberjeje qe ve ne dukje shkallen e
borxhit "te mevonshem" te ndermarrjes.
Thyesa e shenuar ne emerues shpreh treguesin e ngurtesimit: behet
fjale per nje tregues perberjeje qe ve ne dukje shkallen e ngurtesimit te
perdorimeve.
Prandaj nga formula e mesiperme konkludojme qe treguesi i struktures:
eshte ne perpjesetim te drejte me shkallen e borxhit te konsoliduar;
eshte ne perpjesetim te zhdrejte me shkallen e ngurtesimit te perdorimeve.
Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 115
Eshte lehtesisht e kuptueshme qe ne nje veprimtari ku mbizoterojne
perdorimet elastike ne krahasim me ato te ngurtesuara, dhe ku
predominojne burimet afatgjata ne krahasim me ato afatshkurtra, treguesi
i struktures merr, thuajse pa dyshim, vlera me te medha se nje.
Sidoqofte kemi thene qe, nese e gjykojme jo funksional nje tregues me
te vogel se nje, kjo nuk do te thote qe treguesi me i madh duhet pranuar
automatikisht pozitivisht.
"Me i madh se nje" eshte pozitiv nese perfshihet brenda limiteve te
percaktuara, te ndryshueshem nga rasti ne rast dhe nga koha ne koha,
gjykimi i te cilave i eshte lene here pas here ndjeshmerise se analistit.
Pertej ketyre limiteve behet negativ, sepse nga njera ane kontribuon
pozitivisht ne likuiditetin e veprimtarise, nga ana tjeter, nenkupton kosto
qe mund te konsiderohen jofunksionale.
5. Interpretim i treguesve te struktures
Treguesit e struktures mundesojne nje analize te nivelit te pare te
menyrave te financimit te aktivit afatgjate, por nje diagnoze e plate e
qendrueshmerise se ndermarrjes nuk mund te menjanohet nga nje studim
i thelluar, ne vec;anti e konsiderojme te nevojshme te thellimin mbi
aspektet e rneposhtme:
interpretimin e treguesve te pamjaftueshern te struktures ne prani te
nje perdorimi te gjere te financimit nepermjet gjendjes kreditore te
llogarise rrjedhese;
analiza e shkaqeve te nje financimi jokorrekt te aktivit afatgjate;
interpretimi i treguesve te pamjaftueshem te struktures ne lidhje me
vjetrimin mesatar te aktivit afatgjate;
interpretimi i treguesve te struktures shume te larte.
Financimi me ane te llogarive rrjedhese te pambuluara
Treguesit e pamjaftueshem te struktures shpesh kane te bejne me
perdorimin e financimeve bankare ne llogarite rrjedhese per mbulimin e
nevojave te gjeneruara nga aktivi afatgjate.
Behet fjale per nje politike te gabuar te ndermarrjes, qe rrezikon
qendrueshmerine pasurore duke e ekspozuar ate ndaj rrezikut per paaftesi
paguese. Ne fakt, perballe nje revokimi te mirebesirnit nga ana e bankave,
nderrnarrja nuk mund te perballoje shlyerjen e financimit per nje periudhe
afatshkurter dhe vijueshmeria e veprimtarise se ndermarrjes do te
kushtezohet nga sigurimi i burimeve te reja te financimit.
Megjithate, te rrezikuarit e veprimtarise se ndermarrjes kushtezohet
nga risku real konkret i revokimit te mirebesimit bankar.
116 Kapihllli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 117

Kur kushtet e pergjithshme te ekuilibrit ekonomik dhe financiar jane pikerisht ne investime t~ teperta ne ~~vin a~atgj~te_18 ._ Ne ~ete rast~ zgji~hja
te kenaqshme (per shembull, shkalle e ulet e hyrjes ne borxh, rentabilitet i me e sakte e problem1t nuk do te 1shte s1gunrni 1 bunmeve finanoare
larte etj.), revokimi (humbja) e mirebesimit bankar eshte me pak e afatmesme dhe afatgjata, por kufizimi i investimeve ne aktivin afatgjate.
mundshme dhe risku i ndermarrjes relativisht eshte i ulet. Ne fakt ne keto Nese treguesi i ngurtesimit do te ishte ne perputhje, ose me i vogel, se
rrethana, nuk do te kishte vend as revokimi i financimit, per rrjedhoje, as ai e sektorit, problemi i qendrueshmerise do te zgjidhej me ane te zgjatjes
shlyerja e detyrimeve. Gjendja e qendrueshmerise, megjithese e pakenaq- se afatit te shlyerjes se pasiveve.
shme, mund te gjykohet keshtu me pak e rende sesa do te ishte me forma
te tjera burimesh afatshkurtra. Analiza e vjetrimit te aktivit afatgjate
Ndersa, kur gjendja ekonomiko-financiare e ndermarrjes paraqet Interpretimi i treguesve te struktures, gjithashtu, duhet te mbaje
shenja te tjera <;ekuilibri, gjendja e qendrueshmerise se ndermarrjes duhet parasysh vjetrimin e aktivit afatgjate. ~e fakt, per __ vlera t~-- nje~ta te
te gjykohet shume kritike, pasi ndikimet negative te humbjes se treguesve, gjendja financiare e ndermarrJeS mund te rezultoJe mJaft e
mirebesimit nga bankat jane megjithate te pashmangshme. ndryshme ne funksion te "vjetrimit" te aktivit afatgjate.
Shkalla e vjetrimit mund te shprehet neperrnjet "shkalles se
Shkaqet e nje financimi te gabuar te aktivit afatgjate amortizimit", i llogaritur si raport i shumave te amortizimit te aktivit
Shkaqet kryesore qe treguesit e struktures jane te pamjaftueshem, afatgjate me shumen e kostove fillestare te elementeve te aktivit afatgjate
mund te jene: qe i nenshtrohen amortizimit
pamjaftueshmeria e burimeve te veta; Keshtu, formula do te jete:
pamjaftueshrneria e pasiveve te konsoliduara; Shuma e amortizimit te aktivit afatgjate
investime te teperta ne aktivin afatgjate. Kostoja fillestare e aktivit afatgjate
Dy te parat perbejne shkaqe shume te pergjithshme te mtmgeses se
Shkalla e amortizimit shpreh keshtu avancimin e jetes se aktivit
qendrueshrnerise se ndermarrjeve. Megjithate, problemet e financirnit te
afatgjate ne krahasim me jeten e dobishme.
aktivit afatgjate mtmd te mos shkaktohen nga politikat e financirnit, por nga
Shqyrtojme, per shembull, rastin e meposhtem (shumat ne mije njesi
zgjedhjet e investimeve. Nderrnarrja, me fjale te tjera, mund te kete probleme
te financirnit te aktivit afatgjate, pasi investirnet e kryera jane shume me te monetare):
A B
medha ne krahasirn me dirnensionet e veprirntarise se ndermarrjes.
Kostoja historike e aktivit afatgjate 10.000 3.000
Ne fakt, nuk ekzistojne tregues te bilancit qe te jene ne gjendje te japin Shuma e amortizimit te aktivit afatgjate 8.000 1.000
pergjigje te sakta mbi perputhjen e investirneve ne aktivin afatgjate dhe VIera neto e aktivit afatgjate 2.000 2.000
madhesise se ndermarrjes16. Megjithate, nje tregues i dobishem mund te Burimet e veta 800 800
nxirret nga krahasirni nderrnjet treguesit te ngurtesimit te perdorirneve Pasivet e konsoliduara 1.000 1.000
(Aagj/Ki)17 te nderrnarrjes dhe atij mesatar te sektorit ne te cilin operon Treguesi paresor i struktures 0,4 0,4
ndermarrja. Treguesi dytesor i struktures 0,9 0,9
Nese nderrnarrja evidenton nje shkalle ngurtesimi shmne me te larte se Shkalla e amortizimit 80% 33%
ajo e sektorit, shkaku i financimit te gabuar te aktivit afatgjate konsiston
Ne shembullin e mesiperm, vlerat e bilancit dhe treguesit e struktures
I6 Megjithate, vete koncepti i madhesise se ndermarrjes, eshte i veshtire per t'u
jane te njejta; por ekuilibrat financiare perspektive jane shume te
percaktuar. Prej kohesh doktrina e ndermarrjes ka nenvizuar si kritere me te ndryshem.
perdorshme per vleresimin e madhesise se ndermarrjes: shi~et, kapitalin e Ndermarrja A paraq~t ne fakt aktiv afatgjate ne nivel prodhues mete
investuar, numrin e punonjesve e~. Par, keta tregues nuk mund te perfshijne te larte dhe mesatarisht mjaft te "vjeter" (mosha e barabarte me 80% te vleres
gjitha aspektet e konceptit te madhesise se ndermarrjes.
17 Treguesi i ngurtesimit te aktiveve, si~ kemi thene ne kapitullin perkates, eshte
nje tregues i perberjes se kapitalit, i llogaritur nga raporti ndermjet aktivit afatgjate Is Nje shpjegim i mundshem i kesaj vlere round te lidhet me shtimin e aftesise
dhe kapitalit te inveshrar gjithsej. DtOdhnP~P. nP m11nri tP o-iPiP c:hn-rt:~hiA nO rHl'~..-1-:::ali:-ic-~,....,..,~-r'l r\~ .-...-. .... 1...·-.-<ll~ .......... ~J- t.~ 1...--.:.t.-l.:l..
 T
118 Kapitulli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 119

se dobishme te tyre); ndermarrja B, ne te kundert paraqet nje nivel Burimet te veta 3.000 3.000 3.000
prodhues mete ulet, por aktivin afatgjate e ka shume mete ri (33% te jetes Pasivet e konsoliduara 3.000 3.000 5.000
se dobishme). Pasivet afatshkurtra 4.000 6.000 4.000
- financiare 1.000 3.000 1.000
Ne kete rast ndermarrja A duhet te nderhyje per nje periudhe
afatshkurter per perteri~e te konsiderueshme te aktivit afatgjate, qe me tej - tregtare (ose te fumizimit) 3.000 3.000 3.000
Totali i pasivit 10.000 12.000 12.000
mund te shkaktoje nje situate financiare me pak te qendrueshme.
Treguesi dytesor i struktures 1,2 1,2 1,6
~jykimi .mbi qendrueshrnerine e ndermarrjes A duhet te jete pa
dysh1m negatlv, sepse vleres se pamjaftueshme te treguesve te struktures i
Treguesi dytesor i struktures (ashtu si dhe marzhi perkates) rritet
shtohet nje shkalle e larte amortizimi e aktivit afatgjate.
shume ne vitin e trete. Kjo rritje lidhet me "konsolidimin" e borxheve
Procesi i amortizimit duhet te transformoje ne fakt gradualisht aktivin
financiare, ose me rritjen e detyrimeve afatmesme dhe afatgjata per te
a.~atgjate ne aktiv qarkullues, duke mundesuar nje rri~e te treguesve (dhe
shlyer ato afatshkurtra. Por "konsolidimi" ndodh ne prani te nje treguesi
te marzheve) te struktures 19 ). Prania e treguesve (dhe e marzheve) te
dytesor te struktures plotesisht te kenaqshem (1,6).
struktures te pamjaftueshern ne perfundim te jetes se dobishme te aktivit
Arsyet e veprimit duhen kerkuar ne tendencen.e rritjes se detyrimeve
afatgjate tregon keshtu nje sinjal mjaft negativ rnbi pershtatshmerine e
financiare afatshkurtra, qe rrezikon te demtoje kushtet e aftesise paguese
?.uri~eve te .financimit te aktivit afatgjate. Megjithate, gjendja sipas gjases
te ndermarrjes. Me "konsolidirnin" e detyrimeve financiare, nje pjese e
eshte e destinuar te perkeqesohet si pasoje e intensifikimit te procesit te
detyrimeve afatshkurtra shnderrohen ne detyrime afatmesme dhe
perteritjes se aktivit afatgjate.
afatgjata, me nje ndikim dukshem pozitiv mbi ekuiJibrat financiare
Ndermarrja B, ne te kundert, kohet e fundit ka kryer investime te
afa tshkurter.
konsiderueshrne ne perteritjen e aktivit afatgjate, si<; rezulton nga shkalla e
Megjithate ne shembullin e paraqitur, sforcimi ne rritjen e detyrimeve
ulet e ~~~rtizirnit. Prandaj, vesh~iresia ne financimin e aktivit afatgjate
financiare afatshkurtra lidhet me rri~en e aktivit qarkullues (stoku dhe te
mund te gJykohet me pak negative. Megjithate, te avancuarit e procesit te
drejtat per t'u arketuar), qe nuk shoqerohen nga rri~a proporciort_ale e
amortizimit duhet te <;oje ne perrniresimin e treguesve te struktures.
detyrimeve tregtare afatshkurtra. Meqenese rritja e aktivit qarhillues,
eshte rezultat i nje rri~eje jofunksionale e gjendjeve te stokut dhe/ ose i
Interpretimi i vlerave te larta te treguesve te struktures
klienteve tregtare, zgjidhja korrekte e problemit konsiston ne pakesimin e
Treguesit dhe marzhet e struktures, kemi thene, jane te kenaqshem
ketyre zerave te aktivit qarkullues dhe jo, si<; ka ndodhur ne kete rast, ne
kur tejkalojne vlera te konsideruara si "prag".
konsolidimin e borxheve.
Megjithate, gjendja e qendrueshmerise pasurore nuk duhet te
Ky i fundit, nese ndodh kur treguesit e struktures jane te kenaqshem,
gjykohet aq pozitive, sa me te larte te jene treguesit dhe marzhet e
shkakton efektin e ngurtesimit te perberjes se burimeve perballe nevojave
struktures. Ne fakt, tregues dhe marzhe shume te larte, mund te fshehin
ne thelb elastike. Pasojat negative, mund te jene si vijon:
gjendje jofunksionale.
1. kosto me e madhe e borxheve, sepse borxhi afatmesem e afatgjate,
Per shembull, te shqyrtojme rastin qe vijon (shumat ne mije njesi
ndryshe nga borxhet tregtare, eshte prodhues interesi;
monetare):
2006 2007 2008
2. mundesi me te vogla per shlyerjen e financimit, pasi eshte shuar nevoja
Aktivi afatgjate 5.000 5.000 5.000
qe i kishte gjeneruar; .
Aktivi qarkullues 5.000 7.000 7.000 3. joeficience financiare lidhur me financimin e perdorimeve
Totali i perdorimeve 10.000 12.000 12.000 "joproduktive" (te drejta dhe stoku) sesa kufizimi i tyre.
Zgjidhja me e leverdishme, perseritim, do te ishte ajo e pa'
19
Treguesit (dhe marzhet) e struktures tentojne te rriten kryesisht per shkak te
aktivit qarkullues te tepert, duke mos ndryshuar formen e financ
qendrueshmerise se burimeve te veta, qe nuk shlyhen. Ne fakt, ne masen ne te
ci~en "cash f!.~w n~a. am~rtiz~m_i" destinohet per shlyerjen e detyrimeve afatgjata _Marzhi paresor i stm_4tn!:-e.?
vertetohet nJe pakes1m 1 ak1:J.v1t afatgjate dhe i pasivit te konsoliduar, qe mund te Marzhi i strukhw2s = (Burim~.t e veta- Aktivet_afat~
kete ndikim zero mbi treguesit e shqyrh1ar.
 -r-
T.··
f
!

120 Kapitulli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 121

Treguesi i mbulimit te perdorimeve afatgjata me burimet e veta ==

Burimet e veta/ Aktivet afatgjata.
Treguesi paresor i struktures
Treguesi i mbulimit percakton pjesen e perdorimeve afatgjata qe nuk
mbulohet me burime financiare te vetat dhe, per pasoje, mbulohet me B,.j Aagj

~
borxhet ndaj te treteve.
Dinamika e dy elementeve qe perbejne marzhin e struktures eshte si
vijon: l i pakenaqshem
I
Perdorimet afatgjata shfaqin ulje progresiv per shkak te realizimit te ~
kuotave te amortizimit. Treguesi dytesor i struktures
Burimet e veta jane subjekt, me te njejten ritem, i rri~es qe i
korrespondon pjeses se fitimeve te pashpemdara ose i pakesimit si rezultat (Bv + Pagj)/ Aagj
I
i humbjeve te ushtrimit.
Marzhi i struktures pozitiv == Burimet e veta- Perdorimet afatgjata > 0 ~
i kenaqshem
~
jo i kenaqshem
ose Burimet e veta > Perdorimet afatgjata: ne kete rast nderrnarrja ka I
financuar me kapitalin e riskuar rriGen e aktiveve afatgjata.
Marzhi i struktures negativ = Burimet e veta - Perdorimet afatgjata <
~ t
Shkalla e ngurtesimit
gjykim pozitiv
0 ose Burimet e veta < Perdorimet afatgjata: per te shprehur nje gjykim
mbi kete situate duhet te shqyrtohen edhe tregues te ~ere. ~ Aagj/Ki
..
Analiza e menyrave te financimit te aktivit afatgjate mund rriija e Bv
me e larte se e
skematizohet si me poshte:
+
gjykim negativ
Analiza e financimit te aktivit afatgjate
t
pakesimi i Aagj
Treguesi paresor i struktures

Bv/ Aagj ~

l •
i kenaqshem
l
Shkalla e amortizimit
Shuma e amortizimit/Koston
historike te aktivit afatgjate
t I
Treguesi dytesor i struktures
(Bv + Pagj) / Aagj
~ ~
e larte e ulet
T
t t gjykim shume negativ gjykim negativ
i kenaqshem shume i larte
+ +
•
gjykim shume pozitiv
~
gjykim negativ
t
rri~a e Bv dhe/ose Pagj rri~a e Bv dhe/ ose Pagj

pakesimi i Aagj ose pakesimi i Pagj

Nje mbulim i plate i aktiveve afatgjata vetem me kapitalin e vet mtmd
Vt.
te shkaktoje keto pasoja:
kete r.
122 Kapitulli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te nderrnarrje~ 123

Favorizon rinovimin e menjehershem te aktiveve afatgjata, pasi flukset nje marzh strukture shume i larte ka nje efekt pozitiv mbi likuiditetin,
pozitive qe formohen ne lidhje me procesin e amortizimit nuk absorbohen por nje efekt negativ mbi rentabilitetin (per shkak te shpenzimeve
nga shlyerja e burimeve te huajtura, shfrytezohen per te financuar te finandare te larta);
pakten pjeserisht keto rinovime. heret ose vone efektet negative mbi rentabilitetin mund te kthehen
Lehteson zgjerimin e ndermarrjes. edhe kunder likuiditetit (meqenese, nuk duhet te harrojme, se gjendja
ekonomike qhe gjendja financiare jane absolutisht te ndervarura).
Nje marzh strukture negativ tregon qe:
Prandaj sa me siper, nuk eshte e mjaftueshme: vemendja duhet te
Likuiditeti i krijuar nga procesi i amortizimit absorbohet gjeresisht nga perqendrohet edhe mbi perberjen.
shlyerja e pasiveve afatgjata.
Ne fakt, pesha e ndryshme, ne kuadrin e pasivit te perhershem, e dy
Shpenzimet financiare lidhur me borxhin ndikojne negativisht mbi
perberesve te tij (burimet e veta dhe pasivi i konsoliduart nuk mund te
ekuilibrin ekonomik te veprimtarise.
mos reflektoje ne mase te ndryshme mbi marzhin e struktures.
> 70 == i _ten~q§h~ Nje marzh, ne te cilin, mbizoterojne burimet e veta eshte i ndryshem
0,50- 0,70 == duhet rnbajtur ne~ k~ll nga nje marzh ne te cilin, zoterojne pasivet e konsoliduara.
O.,}l=.Q~Ju.ate e rrezikshrne
Dime, ne fakt, qe burimet e veta shkaktojne likuiditet nga amortizimi dhe
< 0,,3 __== -~ate...jashtezakonishtg.l"r_ezikshrne. bejne te mundshem rinovimin e menjehershem te aktivit afatgjate; ndersa
pasivet e konsoliduara nuk i japin likuiditet veprimtarise dhe bejne te
Marzhi paresor i struktures dhe kapitali qarkullues neto nevojshem nje rifinancim per rinovimin e aktivit afatgjate. Prandaj analiza,
Marzhi i struktures paraqet lidhje te ngushta me kapitalin qarkullues nese synohet te jete e plate, nuk mtmd te menjanoje problemet e mesiperme.
neto. Ky i fundit, ne fakt, mund te shprehet, perve<; si diference ndermjet Le te shqyrtojme, per shembult keto dy situata:
aktiveve afatshkurtra dhe pasiveve afatshkurtra, edhe si diference
ndermjet burimeve te konsoliduara (pasiveve afatmesme-afatgjata dhe
kapitalit te vet) dhe aktiveve afatgjata. Aktivi afatgjate Burirnet e veta
Duke qene: 10.000 12.000
Mps == Kn - Aagj
Dhe Pasivi i konsoliduar
Kqn == Pk + Kn - Aagj 3.000
Kqn== Pk+ Mps
Keshtu duke vendosur Kqn ne anen tjeter dhe Mps ne vend te Kqn, Burirnet e veta
duke ndryshuar shenjen, dote kemi: Aktivi afatgjate
8.000
Mps = Kqn- Pk 10.000
Prandaj mund te pohojme qe edhe marzhi i struktures jepet nga Pasivi i konsoliduar
7.000
diferenca ndermjet kapitalit qarkullues neto dhe pasiveve te konsoliduara.

Kujdes perberjes se marzhit dytesor te struktures!
Deri tani i jemi referuar shenjes se vleres se marzhit dytesor te struktures.
Per sa i perket shenjes, kemi thene qe ai duhet te jete pozitiv. Per sa i
perket vleres, kemi thene qe ajo duhet te jete funksionale: e larte aq sa te
mjaftoje per te optimizuar kornbinimin nderrnjet nevojave per likuiditet
dhe nivelit te rentabiliteteve.
Perseritim:
Dy situatat e mes1perrne paraqesin nje rnarzh strukture te njejte (te
barabarte me 5.000), por qe shprehin nje kuptim ekonomik thellesisht te
ndryshem.
Nje ndryshim i tille eshte pasoje e perberjes se ndryshme te pasivit te
konsoliduar, keshtu qe <;on ne nje permbaj* te ndryshme te marzhit te
strukhrres.
Prandaj eshte e nevojshme, te llogarisim nje tregues te ri, i afte per te
vene ne dukje perberjen e marzhit te struktures.
124 Kapihtlli 4 Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 125

Per kete qellim, duke i konsideruar burimet e veta si nje burim 2. burime te "jashtme", qe kane te bejne me detyrimet.
financiar primar dhe pasivet e konsoliduara si nje burim financiar Me sakte, burimet e kapitalit, ne lidhje me veprimet qe kane
sekondar, mund te themi qe: shkaktuar, mund te analizohen ne dy aspekte:
ne rastin e pare marzhi i struktures (i barabarte me 5.000) rrjedh per shpejtesine e shlyerjes;
pjeserisht nga pasivi i konsoliduar (per 3.000) dhe pjeserisht nga burimet e per natyren e detyrimit.
veta (per 2.000); Ne aspektin e pare te analizes dallohen, si<; eshte ilustruar gjeresisht
ne rastin e dyte marzhi i strukh1res (i barabarte me 5.000) rrjedh
ne kapitullin e dyte qe shpjegonte riklasifikimin "financiar" te gjendjes
plotesisht nga pasivi i konsoliduar (per 5.000).
Me fjale te tjera, ne rastin e pare behet fjale per nje marzh miks (qe pasurore, grupet e meposhtrne te burimeve:
rrjedh pjeserisht nga burimet e veta dhe pjeserisht nga pasivi i Klasifikimi i burimeve sipas "afatit te shlyerjes"
konsoliduar); ndersa ne rastin e dyte behet fjale per nje marzh
ekskluzivisht borxh. BURIMET E KAPIT ALIT
Akoma mund te themi:
ne rastin e pare aktivi afatgjate financohet plotesisht nga burirnet e veta;
ndersa, ne rastin e dyte aktivi afatgjate financohet pjeserisht nga •
pa afat
i
me a fat te mesem
+
me afat te shkurter
burimet e veta dhe pjeserisht nga pasivi i konsoliduar.
Kuptohet lehtesisht, per sa kemi thene me edhe me pare, qe rasti i
shlylrjeje dhe te gja! shlyerjeje shly!rjeje

pare shpreh nje "qendrueshmeri pasurore" me te madhe ne krahasim me Burimet Pasivi i Pasivi
te dytin; me ndikim pozitiv ne planin e pavaresise financiare, keshtu edhe e veta konsoliduar afatshkurter
ne planin e likuiditetit dhe, ne fund, mbi rentabilitetin.
Pra, duke kujtuar sa kemi thene ne rreshtat e pare te ketij paragrafi, Bv Pagj Pash
per te gjykuar mbi perberjen e marzhit sekondar te struktures eshte i
nevojshem percaktimi i marzhit primar.
Ne te vertete: Ne aspektin e dyte te analizes, qe do te thellohet me tej ne nje kapitull
nese ai rezulton pozitiv ose zero do te thote qe aktivi afatgjate eshte te mevonshem, i cili do te shpjegoje riklasifikimin '' ekonomik" te gjendjes
financuar plotesisht nga burimet e veta; pasurore, burimet dallohen ne funksion si te llojit te operacioneve qe i
ndersa, nese ai rezulton negativ do te thote qe aktivi eshte financuar
kane gjeneruar, ashtu edhe te menyres se shlyerjes se tyre. Dallohen
pjeserisht nga burimet e veta dhe, per tepricen, nga pasivet e konsoliduara.
Per kete arsye, megjithese preferenca jone eshte per marzhin sekondar keshtu tre grupet e meposhtme te burimeve: .
te struktures, keshillojme edhe percaktimin e marzhit primar te struktures: Klasifikimi i burimeve sipas natyres dhe menyres se shlyerjes:
me qellim, perseritim, per te vene ne dukje perberjen e ketij te fundit.
BURIMET E KAPIT ALIT
6. Pavaresia financiare e ndermarrjes
Aspekti i dyte i analizes se qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes
ka te beje me strukturen e financimeve.
t
qe rrjedhin nga
i
qe r:rjedhin nga
t
qe r:rjedhin nga ble:rja e
Kjo analize, perseritim, studion llojin e burimeve te financimit, te operacione financimi operacione financimi faktoreve prodhues
analizuara ne raport me ndikimin e tyre mbi riskun e ndermarrjes dhe dhe dhe dhe
pavaresine financiare. me shperblim te qarte me kosto te qarte me ko'sto te nenkuptuar
Ne fakt, qendrueshmeria financiare eshte e pranueshme, ne rastin kur (fitimet), por me afat (interesat), por me afat (pjese .;mimi), por me afat
struktura e financimeve te perbehet nga burime qe nuk shtojne riskun shlye:rjeje te pacaktuar shlye:rjeje te tercaktuar shlyerjeje te yercaktuar
financiar te ndermarrjes dhe qe nuk <;ojne ne nje varesi financiare te saj nga
te tretet gjate ushtrimit te veprimtarise.
+
Burimet Detyrimet e Detyrimet
Me qellim te analizes se pavaresise financiare te ndermarrjes, e veta financimit e funksionimit
dallohen, ne pergjithesi, dy grupe burirnesh te kapitalit si me poshte: Bv Df Dt
1. burime te "brendshme", qe kane te bejne me burimet e vera;
126 Kapihllli 4
Ne veshtrimin e pare, duket qarte se analiza e kushteve te pavaresise
financiare kerkon nje krahasim ndermjet burimeve "te brendshme", te
perbera nga burimet e veta dhe burimeve "te jashtme", te perbera nga
detyrimet, te <;:faredo natyre dhe afati shlyerjeje.
Ne fakt, burimet e veta nuk shtojne riskun e paaftesise paguese te
ndermarrjes, as varesine e saj financiare, meqenese nuk karakterizohen
nga kushti i shlyerjes dhe paraqesin kontributin e aksionareve, qe kane
interesat qe per me teper perputhen me a tote ndermarrjes.
Detyrimet, ne te hmdert, shtojne rishm e paaftesise paguese dhe te
varesise financiare te ndermanjes, pasi duhen shlyer detyrimisht sipas afatit
te percaktuar dhe paraqesin "kapitalin e te treteve" (bankave, shoqerive
financiare, fumitoreve, punonjesve, shtetit etj.) mbartes interesash "ne rastet
mete shumta" te ndryshme nga ato te vete ndermarrjes.
Prandaj analiza e pavaresise financiare mund te realizohet nepermjet
llogaritjes se dy lloje treguesish:
treguesit e perberjes se pasivit, qe llogariten duke vene ne raport
secilin grup burimesh me totalin e burimeve;
raportet e burimeve te huajtura me burimet e veta, qe llogariten duke
vene ne raport shumen e detyrimeve me burimet e veta.
Vemendje t'i kushtohet me shume raportit burime te huajtura/burime te
veta, pasi treguesit e perberjes te pasivit rrjedhin drejtperdrejt nga "shprehja
ne perqindje" e gjendjes pasurore (si<; kemi ilustruar ne kapihlllin perkates),
por pasi e konsiderojme shume te dobishem informacionin qe i perket peshes
relative te kapitalit te huajtur mbi kapitalin e vet.
Gjithashtu risku i paaftesise paguese dhe varesia financiare nga te tretet,
varen, kryesisht nga natyra e burimeve te financimit dhe vetem pjeserisht
nga niveli i analizes se shpejtesise se shlyerjes te tyre. Kjo e fundit, ne fakt,
ndikon qendrueshmerine pasurore nepermjet korrelacionit ndermjet kohes se
shlyerjes se burimeve dhe kohes se kthimit ne likuiditet te perdorimeve, por
nuk shkakton nje ndikim direkt mbi pavaresine financiare.
Raporti ndermjet detyrimeve dhe burimeve te veta do te ndikohej
keshtu nga natyra detyrimeve, por jo nga shpejtesia e shlyerjes se tyre.
Ne fakt, raporti ndermjet detyrimeve dhe burimeve te veta siauron
. f C>
m ormacione te kufizuara ne funksion te perfshirjes ne numerues:
te te gjitha detyrimeve, si financiare ashtu dhe ato tregtare;
vetem te detyrimeve financiare.
Ne rastin e pare, do te llogaritej treguesi i borxhit gjithsej, formulae te
cilet eshte:
pagj- pasb
Bv
Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 127
Ndersa, ne rastin e dyte, llogaritet treguesi i borxhit financiar, formula
e te cilet eshte:
D;
B,.
Me qellim analizen e qendrueshmerise pasurore, interes i vec;ante i
kushtohet treguesit te borxhit financiar.
Ne fakt, shuma e larte e detyrimeve financiare c;on ne rritjen e riskut
per paaftesi paguese dhe ne nje pakesim te fuqise kontraktuale te
ndermarrjes perballe financuesve te saj, te cilen e ndjek nje pavaresi
financiare e dobet. Borxhi financiar perqendrohet ne pak subjekte, te cilat
marrin nje fuqi te forte kontraktuale mbi ndermarrjen.
Ndersa ne rastin e borxheve tregtare, detyrimi perbehet kryesisht nga
nje numer i madh furnitoresh, qe nuk kane asnje avantazh ne shprehje te
fuqise kontraktuale. Ne kete kuptim, borxhi tregtar nuk dobeson
pavaresine financiare te ndermarrjes.
Ne te kundert, mundesia per te perfituar afate te gjata shlyerjeje nga
fumitoret deshmon per nje fuqi te larte kontraktuale te ndermarrjes objekt
analize, qe i mtmdesojne ndermarrjes te pakesoje ne menyre te
menjehershme nevojat e gjeneruara nga veprimtaria dhe te ruaje kushtet
per pavaresi te plote financiare. Nje rritje e detyrimeve tregtare, nese lidhet
me vellim mete madh shitjesh dhe jo me detyrime qe u ka kaluar afati i
shlyerjes, nuk <;on ne rritjen e riskut te paaftesise paguese, sepse lidhet me
nje perfitim te mundshem me te madh likuiditeti dhe nje nivel me te madh
te aktivit qarkullues.
Per sa kemi thene vertetohet nga fakti se shume ndermarrje me permasa
te medha karakterizohen nga nje nivel i larte i detyrimeve tregtare pikerisht
sepse kane nje fuqi te madhe kontraktuale ne lidhje me fumitoret.
7. Treguesi i borxhit financiar
Tregues referimi per analizen e qendrueshmerise pasurore ne
kendveshtrimin e pavaresise financiare dhe te riskut te paaftesise paguese
eshte treguesi i borxhit financiar, formulae te cilit eshte;
D;
Bv
Ne numerues vendosen vetem detyrimet financiare, si afatshkurtra,
ashtu dhe ato afatmesme e afatgjata, ndersa ne emerues burimet e veta.
Treguesi shpreh se sa njesi monetare kapital borxh kane hyre ne
ndermarrje per <;do njesi monetare kapital te riskuar. Me fjale te tjera,
shpreh kontributin e financuesve te jashtem ne mbulimin e aktiveve.
 T
128 Kapitulli 4
Studimet financiare te ndermarrjeve prej shume kohesh kane shtruar
pyetjen se cila dote ishte vlera optimale e treguesit te borxhit financiar per
tipe te ndryshme ndermarrjesh.
Pjesa derrmuese e doktrines ekonomike, e konsideron te mundshem
percaktimin e nje vlere optimale me vlefshmeri te pergjithshme.
Megjithate duhen mbajtur parasysh verejtjet e meposhtme.
Nje tregues i borxhit financiar shume i ulet (zero, ose pergjithesisht
pak me i larte se zero) perben, pa dyshim, gjendjen me te mire ne
kendveshtrimin e qendrueshmerise pasurore, por jo domosdoshmerisht ne
kendveshtrimin e rentabilitetit per aksionaret.
Burimet e veta, kur sa me teper ndermarrja te ekspozohet ndaj riskut,
mesatarisht jane me te "kushtueshme" sesa detyrimet financiare, edhe
nese shlyerja e tyre nuk eshte paracaktuar. Me fjale te tjera, shperblimi qe u
duhet njohur aksionareve, ne shprehje te dividendeve ose te rritjes se
vleres se ndermarrjes eshte me e larte sesa ajo qe u duhet njohur
financuesve te kapitalit te huajtur. Keshtu, financimi i plote i perdorimeve
me kapital te riskuar mund te beje qe aksionaret te humbasin mundesine
reale per te fituar, kryesisht kur rentabiliteti i ndermarrjes do te
mundesonte nje shperblim te mjaftueshem te "kostos" se kapitalit te
huajtur, por jo te kostos se kapitalit te rriskuar 20.
Me rritjen e treguesit te borxhit financiar, nuk eshte e thene qe risku
financiar i ndermarrjes dhe varesia financiare te rriten ne menyre
proporcionale, sepse eshte plotesisht e natyrshme per nje ndermarrje qe te
kryeje financime me kapital te huajtur. Keshtu, brenda limiteve te
caktuara, rritja e borxhit financiar nuk shkakton nje dobesim te
qendrueshmerise pasurore, sepse nga analistet konsiderohet "fiziologjik".
Ndersa, me te tejkaluar keto limite, nje rritje e metejshme e borxhit,
sjell nje rritje te riskut te paaftesise paguese dhe te varesise financiare, pasi
financuesit e jashtem mlmd te ndikojne zgjedhjet ne fakt zgjedhjet e
ndermarrjes.
°
2 Kjo analize, si<; rnund te kuptohet lehte, kerkon njohjen e koncepteve te analizes
se rentabilitetit dhe, ne ve<_;anti, efektin e leves financiare. Problerni do te trajtohet
ne kapitujt e ardhshern. Me kete rast e konsiderojrne te nevojshern saktesirnin se
me "kosto te kapitalit te riskuar" kuptohet shperblimi i pritur nga investitoret
kontribuues te ketij kapitali, ose rentabiliteti, qe e ben te leverdishern per ta
investimin. Ky rentabilitet pergjithesisht llogaritet duke vleresuar rentabilitetin
altemativ te perdorimit te ndryshem te kapitalit, me risk te njejte. Keshtu, behet
fjale per kosto oportune, lidhur me fitirnin e rnunguar qe investitori do te siguronte
duke e perdorur diku tjeter kapitalin e tij.
Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndermarrjes 129
Per me teper, ne rastet e borxhit financiar shume te larte, drejtuesit e
ndermarrjes do te jene vazhdimisht te detyruar te perballojne presionin e
financuesve, duke hequr vemendjen nga strategjite dhe politikat operative.
Ne keto situata, borxhi financiar demton qendrueshmerine pasurore
te ndermarrjes.
Gjithashtu, kur borxhi financiar sjell rritjen e riskut te ndermarrjes,
financuesit e jashtem, por edhe aksionaret, do te reagojne duke kerkuar
shperblime me te larta. Rritja e borxhit financiar, ne keto raste, ndeshkon jo
vetem gjendjen e qendrueshmerise, por edhe gjendjen e rentabilitetit.
Sa me siper, mund te ilustrohet me grafikun e paragitur me poshte.
Megjithate analiza ka domethenie te paket, nese nuk dallohet vlera e
treguesit "prag" e borxhit financiar, pertej te ciles rri~a e riskut dhe e kostos se
kapitalit demton qendrueshmerine dhe rentabilitetin e ndennarrjes.
Per shembull, ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes shume analiste
konsiderojne fiziologjik nje nivel borxhi financiar te barabarte me nje. Ne
kete situate, financimi i perdorimeve te ndermarrjes, neto nga mbulimi "i
menjehershem" ge rrjedh nga detyrimet tregtare, behet gjysma nga
aksionaret dhe gjysma nga financuesit e jashtem. Ndersa ne Itali, niveli
mesatar i borxheve te ndermarrjeve italiane ka qene per shume kohe i
larte, nisur nga ky fakt analistet italiane konsiderojne fiziologjik nivelin e
borxhit nga 1,5 deri 1,8.
Treguesi i borxhit financiar dhe kostoja e burimeve te financimit:
Kostoja e
financimeve
Kostoja e
burimeve te veta
Kostoja mesatare e
borxheve financiare
0 D
_f "fiziologjik"
Bv
Shkaqet e nje niveli te larte borxhi financiar ne vendin tone mendojme
se duhen kerkuar:
 T
130 Kapitulli 4 f
1
!

ne sistemin fiskal, qe sjell nje leverdishmeri te larte per te hyre ne

borxhe, meqenese i takson fitimet e ndermarrjes ne perqindje me te larte
sesa interesi mbi kapitalin e marre hua;
ne pranine e shume ndermarrjeve te vogla familjare, ku kufizimi i
pasurise familjare perben nje pengese per kapitalizimin e ndermarrjes.
Me kalimin e kohes, kushte te tilla do te lehtesohen dhe, gradualisht, ]'--(!\ . ('\'
5
treguesi i borxhit financiar, edhe per ndermarrjet ne vendin tone, pritet te
kete renie. Analiza e likuiditetit te ndermarrjes
Per ndermarrjet tona, mbeshtetur ne mjedisin e sotem dhe ne nivelin e
zhvillimit te tyre, do te pranohet si nivel "fiziologjik" vlera e treguesit te
borxhit financiar qe perfshihet ndermjet 1 dhe 1,5, gjithsesi behet fjale per
vlera vetem me orientim te pergjithshem, qe duhen vleresuar ne lidhje edhe
me kushte te ~era te riskut, te tilla si prirjet e tregjeve, struktura e kostove e~.

1. Analiza e likuiditetit te ndermarrjes, qellimet dhe kufizimet

Koncepti i likuiditetit te ndermarrjes, ashtu si ai i qendmeshmerise, ka

te beje me ekuilibrin financiar te veprimtarise se ndermarrjes. Megjithate
analiza e likuiditetit studion ekuilibrat financiare duke iu refrf~Car nj_e
periudhe afatshkurter.
Ob.ekt studimi i analizes se qendrueshmerise eshte aftesia e
P~ )\. . ,
~
ndermarrjes per te endn . . .. . ha
-- e a atgjata; ndersa objekt studimi i analizes se likuiditetit
~s1a e ndermarrjes per te shlyer detyrimet financiare a£atsfikurtra 1.
Kjo aftesi shpesR kons1derohet edhe "aftesi paguese".
Me fjale te tjera, analiza e likuiditetit synon te kontrolloje nese
ndermarrja do te jete ne gjendje qe me ane te likuiditetit ekzistues dhe te
hyrave te pritshme per nje periudhe afatshkurter, te· perballoje daljet e
pritshme per nje periudhe afatshkurter.
Kushti per t'u vertetuar mund te shprehet sipas lidhjes se meposhtme:
Lg + Hpsh - Dpsh > 0
ku:

1
"Periudha afatshkurter", si<; eshte ilustruar ne kapitullin e meparshem,
konvencionalisht eshte e barabarte me 12 muaj, pas dates se mbylljes analizes.
132 Kapihtlli 5
Lg = Likuiditeti i gatshem.
Hpsh = Hyrjet gjate periudhes afatshkurter.
Dpsh = Daljet gjate periudhes afatshkurter.
Meqenese, si rregult koha afatshkurter i referohet nje harku kohor
prej 12 muajsh, ky kusht kontrollon ekzistencen e ekuilibrave financiare
gjate ushtrimit ne vazhdim.
Qe ndermarrja te kete aftesi paguese, ky kusht duhet te vertetohet ne
<;do moment qe perfshihet ne 12 muajt e ardhshem pas dates qe i referohet
bilanci. Behet fjale per nje kusht qe duhet te vertetohet vazhdimisht, ose
mund te themi "ne kohe te vazhdueshme".
Likuiditeti i ndermarrjes, ndryshe me qendrueshmerine pasurore dhe
me rentabilitetin, mund te ndikohet edhe nga fenomenet e perkohshme, si
vonesa ne shlyerjen e disa detyrimeve ne shuma te konsiderueshme.
Por, nje kontroll kaq i sakte i aftesise paguese perben nje objektiv
shume ambicioz per nje instnunent informues si bilanci i ushtrimit qe ka
natyre sintetike dhe perfundimtare. Ne fakt, kontrolli kerkon nje
instrument me natyre analitike dhe parashikuese per studimin e
hollesishem te hyrjeve dhe te daljeve te ardhshme.
Analiza e likuiditetit e bazuar mbi bilancin, jep informacione te
pjesshme dhe shfaq keshtu kufizime mjaft te konsiderueshme, qe mund te
kapercehen vetem me ane te buxhetit te thesarit2 .
Prandaj keto kufizime strukturale duhet te mbahen parasysh gjate
interpretimit te treguesve.
2. Instrumentet e analizes se likuiditetit te ndermarrjes
Edhe analiza e likuiditetit mund te zhvillohet si me tregues ne forme
diference, ashtu edhe me tregues ne forme raporti, qe pergjithesisht
konsiderohen me eficiente.
Instrumentet e analizes, ne thelb, jane dy llojesh:
marzhi dhe treguesit qe analizojne lidhjen ndermjet perdorimeve
afatshkurtra dhe burimeve afatshkurtra;
tregues qe analizojne lidhjen kohore te operacioneve brenda cikleve
afatshkurtra te veprimtarise3.
2 Buxheti i thesarit eshte nje dokument parashikues, qe ilustron levizjet financiare,
ne shprehje te hyrjeve dhe te daljeve monetare te nje periudhe afatshkurter, te
programeve te ndermarrjes. Zakonisht buxheti i referohet nje harku kohor vjetor
dhe ndahet ne periudha ndervjetore, ve<;anerisht ne muaj.
Natyrisht buxheti i thesarit del jashte objektivave te ketij teksti.
3 Me cikle afatshkurtra te veprimtarise kuptohen segmentet e veprimtarise qe
nisin nga blerja e faktoreve prodhues afatshkurter, deri ne arketimin e shitjeve te
realizuara nga perdorirni i ketyre faktoreve
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 133
Si<; dote shihet me mire ne vazhdim, grupi i dyte i treguesve behet i
nevojshem pikerisht sepse analiza duhet te zhvillohet jo vetem duke iu
referuar fundit te 12 muajve pas dates se ciles i referohet bilanci, por edhe
per periudha te shkurtra ndermjetese. ,.
'"" .
3. Marzhet dhe treguesit e disponibilitetit dhe te thesarit
· Analiza e lidhjeve te perdonmeve dhe burimeve afatsn:Ku.rtra bazohet
ne parimin e financimit te aktiveve qarkulluese: aktivi qarkullues duhet te
financohet nga pasivi afatshkurter.
Gjithashtu, per te garantuar aftesine paguese te ndermarrjes: aktivi
qarkullues duhet te jete ne gjendje, pasi te transformohet ne likuiditet te
gatshem, te shlyeje pasivin afatshkurter.
Duke supoznar qe te gjith@ :6€ir:at g aktivit qarkullues mund te shnderrohen
ne likuiditet brenda nje perindhe afatshkurter. kushti i Iikuiditetit (likuiditetet +
hYIJet e pa:ra::S"hikuara ·a .. ... · ·· . ·e.t-e-J7ara~er
nje penu e afatshkurter > 0) kerkon qe ndermjet perdo~eve dhe burimeve
afatstrkartrateel<ZiStoje ekllilibri i meposhtem:
M + Lp+ Lg Dash > 0
ku:
M = Gjendjet e magazines.
Lp = Lik':!i4iteti i rnitshem (ose te Drejtat afatshkurtra per t'u arketuar).
· Lg = Likuiditeti i gatshem (ose disponibiliteti likuid).
Dash Detyrimet afatshkurtra (Detyrimet afatshkurtra dhe,
ndonjehere, edhe te ardhurat paradhenie).
Korrespondenca ndermjet ketij mosbarazimi dhe mosbarazimit te
meparshem eshte e lehte te vertetohet, nese merret parasysh qe: .
likuiditeti ekzistues shprehet, ne bilanc, nga grupi i disponibilitetit likuid;
te hyrat e parashikuara per nje afat te shkurter shprehen, ne bilanc, nga
te drejtat per t'u arketuar qe supozohet te realizohen ne ushtrimin e
ardhshem dhe nga gjendjet e magazines qe supozohet te perdoren ose te
shiten (dhe me tej te shnderrohen ne likuiditet) ne ushtrimin e ardhshem;
daljet e parashikuara per nje afat te shkurter shprehen, ne bilanc, nga
detyrimet qe do te shlyhen ne ushtrimin e ardhshem.
Keto kushte mund te paraqiten me sintetikisht ne shprehje te
diferences ndermjet aktivit qarkullues dhe pasivit afatshkurter:
Aq- Dash> 0
Nga diferenca ndermjet dy vlerave te kunderta, te perdorimeve
afatshkurtra dhe te burimeve afatshkurtra, llogaritet nje marzh, i cili
emertohet "marzhi i disponibilitetit".
Nga raporti ndermjet vlerave te kunderta te paraqitura me siper
llogaritet nje tregues, i cili ernertohet "treguesi i disponibilitetit".
 +
t.coc::.
___;::;;
Kapitulli 5 ·- •...,_o_'-_"-rr,...._-_l_a_v_o
135
134 Analiza e likuiditetit te ndermarrjes. !'-'_

Keshtu, marzhi i disponibilitetit llogaritet nga diferenca ndermjet nje, pasi shuma e aktivit afatshkurter tejkalon ate te pasiveve afatshkurter.
perberesve te aktivit qarkullues dhe pasiveve afatshkurtra. Formula eshte si vijon:
Prandaj, formula e ti" :Q_~t~jete:
~ Md = (M + Lp + L.,.) - Dash l
~-.- ·--~. 0
---~
'

Natyrisht, marzhi i disponibilitetit mund te jete pozitiv, negativ ose i Ne shembullin tone
barabarte me zero, ne varesi te rasteve. Rezultatet do te interpretohen: = 1.500- 4.000- 1.000 1 44
>2 likuiditet normal
TI
( 4.500 '
2- 1,5 likuiditet i kenaqshem
1, 5-1 situate per t'u mbajtur nen kontroll Kjo gjendje, e cila dtmet konsideruar e kenaqshme ne aspektin e
<1 situate e c;ekuilibruar. likuiditetit, mund te paraqitet grafikisht si me poshte:
Le te shqyrtojme shembullin e meposhtem:
Treguesi i disponibilitetit me i madh se nje
PERDORIMET BURIMET Perdorimet Burimet
Aagj 5.000 Bv 3.000
Aq 6.500 Pagj 4.000
- M 1.500
- Lp 4.000 Pash 4.500 Aktivi afatgjate Burimet e veta
- Lg 1.000
K; 11.500 Ki 11.500

Pasivi i
Sipas ketij shembulli marzhi i disponibilitetit eshte pozitiv, pasi shmna e
konsoliduar
aktivit qarkullues eshte me e madhe se shuma e pasiveve afatshkurtra.
Do methene: Marzhi i
Md = (1.500 + 4.000 + 1.000)- 4.500 = 2.000 disponibilitetit > 0 Aktivi
Sinonimi me te cilin, shpesh, mtmd te shprehet marzhi i Pasivi
qarkullues
disponibilitetit eshte "aktivi qarkullues neto", qe llogaritet si diference c==> Treguesi i afatshkurter
disponibilitetit > 1
ndermjet aktivit qarkullues bruto dhe pasiveve afatshkurtra4 .
Per sa me siper vlen per llogari~en qe bazohet ne "diference"; vleresime
te njejta vlejne, natyrisht, edhe per Ilogari*n qe bazohet ne "raport". Nga paraqi~a grafike duket qarte se marzhi i disponibilitetit perputhet
Ne kete tekst do te flitet per tregues dhe jo per marzhe.
gjithmone me marzhin dytesor te struktures. Keto marzhe, perve~se kane
Prandaj, mund te themi qe:
vlere te njejte, kane edhe te njejten shenje: nese eshte pozitiv i pari pozitiv do
treguesi i disponibilitetit jepet nga raporti ndermjet perberesve te te jete edhe i dyti, nese eshte negativ i pari negativ dote jete edhe i dyti.
aktivit qarkullues dhe pasiveve afatshkurtra;
Treguesi i disponibilitetit dhe treguesi dytesor i sttuktures, megjithese
ose, me thjesht: ·
ne thelb kane te njejtin kuptim, marrin vlera te ndryshme per shkak te
treguesi i disponibilitetit jepet nga raporti ndermjet aktivit afatshkurter peshes se ndryshme te vlerave "joafatshkurtra" dhe te vlerave
dhe pasiveve afatshkurtra. "afatshkurtra" mbi totalin e kapitalit te investuar.
Ai, natyrisht, mund te jete me i madh se nje, me i vogel se nje ose i Nje kritike e shpeshte qe i behet perdorimit te treguesit te
barabarte me zero, ne varesi te rasteve: ne shembullin tone eshte me i madh se disponibilitetit ka te beje me pranine e magazines ne numerues, per shkak
te lidhjes indirekte se saj me problemet e likuiditetit.
4 Ne fjalorin anglosakson flitet per net working capital ose edhe per net current
assets.
 136 Kapitulli 5
Magazina, ne fakt, paraqet nje perdorim jomonetar qe jo gjithmone
destinohet per t'u shnderruar ne likuiditet per nje kohe afatshkurter.
Ne radhe te pare, ajo perfshin, thuajse gjithmone, nje rezerve te kushte-
zuar, shuma e se ciles eshte me afer aktivit afatgjate sesa aktivit qarkullues5 .
Ve<; kesaj, e pjesa e pakushtezuar jo gjithmone mund te shnderrohet
ne likuiditet gjate periudhes afatshkurter.
Lendet e para, per shembull, para se te shnderrohen ne likuiditet,
duhet te kalojne tri faza te njepasnjeshme:
1. faza e perpunimit, domethene transformimi ne produkte te gatshme;
2. faza e tregtimit, domethene shi~a e produkteve te gatshme;
3. faza e likuidimit, domethene arketimi i te drejtave qe lindin nga shi~a e
produkteve, ne varesi te kohes se lejuar per likuidim.
Konsiderata te njejta, me variantet e nevojshme, vlejne edhe per produktet
ne perpunim, si dhe per produktet e gatshme te pranishme ne magazine.
Keshtu, ne <;do rast, magazina paraqet nje perdorim qe ka lidhje te
terthorte dhe te ndermjetme me likuiditetin afatshkurter.
Nga ketu r:rjedh rendesia e diskutueshme e treguesit te disponibilitetit
per analizen e likuiditetit.
Nje hap perpara ne kete drejtim mund te arrijme nese permbaj~a e
zerit "magazina" i nenshtrohet analizes per te ve<;uar prej tij pjesen qe
ndikon drejtperdrejte dhe menjehere mbi likuiditetin afatshkurter dhe per
te "izoluar" pjesen qeter.
Keshtu, ne kete aspekt, magazina duhet te zberthehet ne dy pjese:
1. magazina qe mund te shnderrohet ne likuiditet gjate nje periudhe
afatshkurter;
2. magazina qe nuk mund te shnderrohet ne likuiditet gjate nje periudhe
a fa tshkurter.
Ky zberthim, megjithese nuk eshte i lehte per analistin e jashtem, dote
lejonte te perfshinte, me saktesi me te madhe, treguesin e disponibilitetit
ndermjet treguesve te afte per te shprehur likuiditetin e veprimtarise.
J)lJke sh:tfttrEJ:r mEi M' pjesen e magazines qe mendohet se ~u~~-t~
shnderrohet ne likuiditet gjate nje periudhe afatshkurter, do te kishim
paraq1tjen e meposhtme te marzhit dhe te treguesit te disponibilite~
} M" - (M + L" + Lg)- Pash. )
L. 7-·Td M + L P + Lg .J·r·-··
L pash
·5 Dime se kjo gjendje mund te konsiderohet komoonent i aktivit afat£iate.
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 137
Meqenese ky zberthim i magazines eshte i pamundur nga ana e
analistit te jashtem, pergjithesisht procedohet me analizen e gjendjes se
likuiditetit edhe nepermjet nje grup~ ~eter treguesish, te quajtur marzhi
dhe treguesi i thesarit.
Behet fjale per te analizuar likuiditetin e veprimtarise afatshkurter
duke vene ne dukje ekzistencen ose mungesen e ekuilibrit ndermjet
perdorimeve likuide dhe pasiveve afatshkurtra. Perdorime likuide do te
konsiderohen ne kete rast, ne nje kuptim te ngushte, perdorimet monetare,
qe bejne pjese ne likuiditetin e gatshem dhe ne likuiditetin e pritshem (qe
duhet te shnderrohet ne likuiditet te gatshem vetem nepermjet arketimit te
te drejtave), duke pe:rjashtuar gjendjet e magazines, pasi ndodhen larg nga
gjendja likuide.
Treguesi i nevojshem per te realizuar nje analize te tille emertohet,
perseritim, marzhi i thesarit.
Marzbi j thes,gJit llogaritet nga diferenca ndermjet likuiditeteve (i
gatshem dhe i pritshem) dhe pasiveve afatshkurtra:
Mth = (Lp + Lg ) - Pash
Analiza, perseritim, ·do te behet me shprehese nese shfrytezohet
treguesi ne forme raporti, i quajtur treguesi i thesarit:
L - L
Mr" == p g
~ISh
Ai merr edhe emrin "treguesi i likuiditetit gjithsej". Ne fjalorin
nderkombetar shpesh tregohet me emrin "quick ratio" ose "acid test".
Ky tregues shpreh aftesine e ndermar:rjes per te perballuar me
likuiditetin e plate ne dispozicion (ai i pritshem dhe ai i gatshem) shlye:rjen
e pasiveve afatshkurtra. ·
Natyrisht, si per treguesin e thesarit, ashtu edhe per marzhin e
thesarit, mund te konstatohen tri raste:
treguesi me i madh se nje, marzhi pozitiv;
treguesi me i vogel se nje, marzhi negativ;
treguesi i barabarte me nje, marzhi i barabarte me zero.
138 Kapitulli 5 Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 139

Treguesi i thesarit me i madh se nje Ne kete situate, pasivet afatshkurtra kontribuojne ne financimin e
magazines dhe keshtu mund te shlyhen vetem ne saje te kthimit ne forme
\_______ --------------·---------Perctorlmet Burirnet likuide e nje pjese te kesaj magazine.

Rasti i trete: treguesi i thesarit i hara~rte me zero

Aktivi afatgjate Burirnet e veta Kjo do te thote qe shuma e dy grupeve te likuiditetit eshte barabarte
me shumen e pasiveve afatshkurtra. Behet fjale, si~ duket, per nje supozim
teorik, kur likuiditetet jane saktesisht te barabarta me pasivet afatshkurtra.
Pasivi i Duke iu referuar shembullit te meparshem, mund te konstatohet qe
Magazinat marzhi i thesarit eshte pozitiv, pasi shuma e likuiditeteve te pritshme dhe
konsoliduar
te gatshme eshte me e madhe se shuma e pasiveve afatshkurtra.
Domethene:
Mth = (4.000 + 1.000)- 4.500 = 500
Marzhi
Treguesi i thesarit, per rrjedhoje, do te jete domosdoshmerisht me i
i thesarit > 0 Pasivi
(i pritshern + i madh se nje.
c=::> Treguesi afa tshkurter Ne shembullin tone:
gatshern)
i the sari t > 1
M = 4.000- 1.000 =Ill
Ne kete situate likuiditetet gjithsej (i pritshem dhe i gatshem) jane ne til 4.500 '
gjendje te shlyejne pasivet afatshkurtra, si rrjedhoje magazina eshte financuar Treguesi i thesarit shpreh shkallen e varesise se ekuilibrit financiar
plotesisht nga burirnet e veta dhe/ ose nga pasivet e konsoliduara. afatshkurter nga magazina. Ai shpreh, me fjale te ~era, situaten financiare
Rasti i dyte: treguesi i thesarit me i vogel se nje, marzhi negativ qe do te kishim ne rast te veshtiresise ne procesin e transforrnimit ne forme
Kjo dote thote qe shuma e dy grupeve te likuiditetit eshte me e vogel monetare te magazines.
sesa shuma e pasiveve afatshkurtra. Kur, sine rastin sapo ilustruam, treguesi i thesarit eshte me i madh se
l Paraqi~a grafike do te jete si me poshte: nje (dhe rnarzhi eshte pozitiv), ekuilibri financiar afatshkurter nuk varet
(
\ Treguesi i thesarit me i vogel se nje \ nga aftesia e gjendjeve te magazines per t'u transformuar ne forme likuide
\ _____.,.----~oot:irn.et.-- Burirnet ne harkun kohor te ushtrimit te ardhshem.
\__ --- Ndersa, kur treguesi i thesarit eshte me i vogel se nje (dhe rnarzhi
negativ), ekuilibri financiar afatshkurter varet, gjeresisht, nga aftesia e
gjendjeve te magazines per t'u transforrnuar ne likuiditete.
Aktivi afatgjate Burimet e veta Shqyrtoje, per shernbull, situaten e meposhtrne:

Pasivi i Perdorirnet Burimet

konsoliduar Aagj 5.000 Bv 3.000
Magazinat Aq 6.500 Pagj 1.000
I - M 1.500
I
L Marzhi
i thesari t < 0 Likuidi
t~ Pasivi
afatshkurter
- Lp 4.000
- L 1.000
11.500
Pash 7.500

11.500
~
Ki Ki
Treguesi (i pritshem + i
~ gatshem)
i thesarit < 1 Marzhi i thesarit eshte i barabarte me:
Mth = (4.000 + 1.000) -7.500 =- 2.500
140 Kapitulli 5 Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 141

Treguesi i thesarit eshte i barabarte me: Marzhi i thesarit negativ = (Likuiditeti i pritshem + likuiditeti i gatshem)
M 4.000- 1.000 =O - detyrimet afatshkurtra < 0 ose (Likuiditeti i pritshem + likuiditeti i gatshem)
67 < Detyrimet afatshkurtra: sirnptome e kapitalizimit te parnjaftueshem.
tit 7.500 '
Ne kete rast, ndermarrja do te vuaje nga nje <;ekuiliber financiar gjate
5. Kufizimet informuese te treguesve disponibilitetit dhe te thesarit
ushtrimit te ardhshem, me kusht qe magazina te mos transformohet ne
Shpesh ekzistenca e marzhit te disponibilitetit dhe, akorna me teper, e
forme likuide ne madhesi, te pakten, te barabarte me pasivet afatshkurtra
nje marzhi pozitiv te thesarit6 shihet, ne aspektin e likuiditetit te
tepa "mbuluara" nga likuiditeti gjithsej.
veprimtarise, si nje dukuri absolutisht e favorshrne.
Si<; do te shihet ne vijim, keto gjykime megjithate mund te rezultojne
Kjo situate, perseritim, gjykohet pozitive, sepse rnundeson mbulimin
te nxituara nese analiza nuk integrohet me vleresime te tjera.
e pasiveve afatshkurtra me aktivet afatshkurtra, rnadje vetem me
likuiditetet ne dispozicion.
Por, <;eshtja nuk mund te zgjidhet ne rnenyre kaq te thjeshte, behen te
4. Marzhi i thesarit dhe kapitali qarkullues neto
nevojshme disa reflektime.
· Ne fakt, nje marzh thesari pozitiv do te thote se do te kete tejkalim
Per nje situate te mire te likuiditetit duhet qe vlera e ketij marzhi te
likuiditeti ne fund te periudhes se analizuar, por nuk do te thote se do te
jete pozitiv. kete likuiditet gjate gjithe kesaj periudhe.
Marzhi i thesarit ka nje lidhje te caktuar me kapitalin qarkullues neto.
Duke iu referuar shembullit te rneparshem rnund te verejme se ne
Ky i fundit, ne fakt mund te shprehet si diference ndermjet kapitalit
fund te periudhes se analizuar (domethene te -vitit ushtrimor) kemi
qarkullues bruto (KQB) dhe pasiveve afatshkurtra (Pash):
realizuar7 gjendje magazine prej 1.500, arketime nga te drejtat ndaj te
KQN == KQB -P treteve prej 4.000 dhe, me perdorim te likuiditetit fillestar prej 1.000, kemi
Kapitali qarkullues bruto eshte shuma ndermjet likuiditetit te
shlyer detyrime per 4.500.
gatshem (Lg), likuiditetit te pritshem (Lp) dhe gjendjeve te magazines.
Prandaj do te kemi. · Prandaj do te kemi:
~~~~~~~~~~~~~~~

KQN = LG + LP + M- P Realizimi i gjendjeve te magazines 1.500

Por dime qe shuma Lg + Lp- P shpreh marzhin e thesarit. + Arketimi i te drejtave 4.000
Keshtu duke zevendesuar, dote kemi: + Likuiditeti fillestar 1.000
KQN=MTH+M - Shlyerje detyrimesh 4.500
Keshtu duke u nderruar vendeve KQN dhe MTH, si dhe duke Likuiditeti ne fund 2.000
ndryshuar shenjen do te kemi:
MTH=KQN-M
Keshtu, ne fund te vitit duket se eshte siguruar nje tejkalim li.kuiditeti.
Keshtu arrijme ne perfundimin se marzhi i thesarit llogaritet nga
Kjo, ne. te vertete, nuk do te thote se eshte manifestuar nje likuiditet gjate
diferenca ndermjet kapitalit qarkullues neto dhe gjendjeve te magazines.
gjithe vitit, as qe ky tejkalim likuiditeti eshte i destinuar te rnanifestohet ne
Postulatet e bilancit: fund te vi tit.
MTH > 0, MPS > 0. K~ tejkalim likuiditeti mund te mos manifestohet per dy arsye kryesore,
Mth > 0 dote thote qe ndermarrja duhet te mbaje pjese te kapitalit te vet pas1 mund te ndodhe qe:
ne forme likuide ne menyre qe mund t'u beje balle detyrimeve afatshkurtra. 1. hyrjet te mos jene ne perputhje kohore me daljet, domethene nuk
Mps > 0 do te thote qe ne nje strukture te kenaqshrne financiare, sinkronizohen ndermjet tyre ne menyre pershtatshme;
shprehese e nje administrimi korrekt, aktivet afatgjata duhet te financohet
nga pasuria neto.
Per te pasur nje paraqitje akorna me te sakte te likuiditetit te ndermarrjes,
shpeshhere perdoret nje 9ft treguesish qe marrin ne konsiderate perdorirnet 6
Keshtu dhe nje treguesi korrespondues (i disponibilitetit ose i thesarit) me i
likuide dhe ato qarkulluese, me perjashtimin e gjendjeve te magazines. madh se nje.
7 Termi "realizuar", i shprehur ne kete forme, kuptohet duke iu referuar teresise se
Marzhi i thesarit pozitiv = (Likuiditeti i pritshem + likuiditeti i
gatshem) - detyrimet afatshkurtra > 0 ose (Likuiditeti i pritshem + operacioneve te perdorimit te lendeve te para dhe te produkteve gjysme te
likuiditeti i gatshem) > Detyrimet afatshkurtra. gatshme, te shitjes se prodhimit dhe te arkehmit tete drejtave.
Ne kete rast shfaqet aftesia per te gjeneruar likuiditet.
142 Kapitulli 5 Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 143

2. veprimtaria e metejshme e ndermarrjes te <;;rregulloje likuiditetin Nese veprimtaria e metejshme e ndermarrjes karakterizohet nga jo
ekzistues. harmonias e afateve te maturimit, mund te ndodhe qe likuiditeti, qe lidhet
Le te shqyrtojme grupin e pare te ketyre shkaqeve. . mete drejtat per t'u arketuar dhe detyrimet ekzistuese, mund te cenohet.
Supozojme, duke u kufizuar ne likuiditetin e pritshem dhe pasiVet Prandaj konkludojme qe nje tregues disponibiliteti ose thesari pozitiv
afatshkurtra, qe hyrjet dhe daljet qe lidhen me to kane afat shlyerjeje si<;: nuk eshte nje kusht i mjaftueshem per ekzistencen e nje likuiditeti per nje
paraqitet me poshte: periudhe afatshkurter.
Jane te nevojshme, keshtu, dy kushte lotesuese:
~-.;:,- :Hyrjet dhe daljet ne bosh tine kohes: 1. te hv ·· jene ne perputhje" me daljet;
2. ve r1me e . tarise se mete"shme nuk
Fluksi i arkes Fluksi i arkes duhet te <;:rre u o"ne likuiditetin e meparshem.
ne dalje ne h!rje -us zhvillon ana 1zen e 1 anCit nga jashte" shpesh nuk ka
t instrumentet per te mbajtur parasysh ekzistencen e dy kushteve plotesuese
te thena me siper (pasi do te ishte i nevojshem disponimi i planeve te
I I I thesarit, qe jane instrumente te administrimit te brendshern te
I odite ndermarrjes); prandaj dull.et te kufizohet ne dhenien e nje gjykimi te
perafert, bazuar ne njohjen e vlerave absolute te treguesit (ose te marzhit)
t
Koha e shlyerjes se
K h t k . . . . ..
o a ear ehm1t te
te thesarit dhe te disponibilitetit.
Nje tregues disponibiliteti ose thesari pozitiv nuk paraqet as edhe nje
pasiveve a£atshkurtra likuiditetit te pritshem kusht te nevojshem per ekzistencen e ekuilibrit te likuiditetit.
(ne dite)~e dite) Me fjale te tjera, nje marzh disponibiliteti ose thesari negativ nuk eshte
shenje absolute e mungeses se likuiditetit te veprirntarise.
Periudha e "krizes se likuiditetit" Risjellim gjendjen e paraqitur ne paragrafin e meparshem:

PERDORIMET BURIMET
"-... Supozojme si rast te kufizuar, qe te gjitha pasivet afatshkurtra do te 5.000 Bv 3.000
Aagj
shlyheshin para arketimit te te gjitha likuiditeteve te pritshme. Me fjale te Aq 6.500 Pagj 1.000
tjera, detyrimet shlyhen para arketimit te te drejtave. - M 1.500
Prandaj, likuiditeti fillestar (ne shembullin tone i barabarte me 1.000) - Lp 4.000 Pash 7.500
- L~ 1.000
nuk eshte i mjaftueshem per te shlyer detyrimet qe jane ne mbarim afati
Ki 11.500 Ki 11.500
(ne shembull te barabarte me 4.500), prandaj ne momentin e mbarimit te
ketij afati do kemi nje krize likuiditeti. Nese do te japim nje gjykim mbi gjendjen e likuiditetit, pergjigjja e
Si perfundim, edhe pse marzhi i thesarit eshte pozitiv, nuk eshte menjehershme nuk mund te jete ve<;:se negative, sepse nje tregues
siguruar likuiditeti gjate periudhes afatshkurter, per shkak te disponibiliteti negativ dote thote rnungese likuiditeti ne flmd te periudhes
mosperputhjes ne kohe ndermjet afatit te arketimit tete drejtave dhe afatit se shqyrtuar dhe, ka mundesi, se do te kete mungese likuiditeti edhe gjate
te shlyerjes se detyrimeve. kesaj periudhe.
Ne te vertete, ne perfundim te periudhes se analizu.ar (domethene te
Shqyrtojme grupin e pare te arsyeve. vitit ushtrimor) do te kemi "realizuar" gjendjet e magazines per 1.500,
Supozojme se afati i arketimit te te drejtave dhe afati i shlyerjes se
detyrimeve jane ne harmoni: ne kete rast, do te sigurohet likuiditeti 8
Mos harmonia e hyrjeve dhe e daljeve qe lidhen me veprimtarine e ardhshme,
afa tshkurter.
pas dates qe i re£erohet bilanci, mund t'i atribuohet nga ana e saj, nje ~ekuilibri te
Megjithate, kjo perputhje mund te <;:rregullohet nga hyrje te reja dhe vertete te tipik ekonomik (ne kuptimin qe te ardhurat qe sjellin te hyra jane me te
nga dalje te reja qe realizohen gjate zhvillimit normal te veprimtarise vogla sesa kostot qe shkaktojne dalje), ose nga nje josinkronizim me baze thjesht
(blerje, shitje, arketime, pagesa etj.). financiare (ne kuptimin qe te hyrat e shkaktuara nga veprimtaria e metejshme,
megjithese duke qene ne vlere absolute me te medha se daljet korresponduese,
kane kohe maturimi me te vonshem se daljet).

144 Kapitulli 5
arketuar te drejta ndaj klientet per 4.000 dhe, megjithese duke shfrytezuar
likuiditetin fillestar prej 1.000, nuk mund te shlyhen te gjitha detyrimet
ekzistuese (te barabarta me 7.500).
Prandaj do te kemi:
Realizimi i gjendjeve te magazines 1.500
+ Arketimi i te drejtave 4.000
+ Likuiditeti fillestar 1.000
Shlyerje detyrimesh 7.500
Likuiditeti ne fund (1.000)
Kuptohet lehte se nese likuiditeti mungon ne fund te vitit, nuk mund
te mos mungoje edhe gjate vi tit. ...
Megjithate, gjendja e mungeses se likuiditetit mund te ndryshoJe ose
edhe te eliminohet ne prezence te disa kushteve.
Se pari, mungesa e likuiditetit gjate vitit. mun~ te ~d:ys~?i~
perkohesisht me nje realizim pozitiv hyrjesh dhe dalJesh, ne kuptlmm qe te
parat tejkalojne te dytat. .. . .
Se dyti, mungesa e likuiditetit ne fund te vitit mund te ehmmohet nga
ecuria e hyrjeve dhe e daljeve qe i perkasin veprimtarise se metejshme,
nese te parat do te ishin me te medha se te dytat ne madhesi te
mjafh1eshme per te zeruar mungesen e likuiditetit. . .
Ne perfundim: nje marzh disponibiliteti (ose thesan) negat~_v s~?.re_~
nje situate ne te cilen mungon likuiditeti, me kusht qe te mos nderhYJe nJe
rikuperim likuiditeti si pasoje e flukseve te veprimtarise se metejshme.
Marzhi eshte i rendesishem per zgjidhjen e problemit te likuiditetit (Mlik)
afatshkurter te ndermarrjes, prandaj llogaritet me formulen e meposhtme:
Mnk = (M + Lp + Lg ) - Pash + (Hv- Dv)
ku:
Hv = hyrjet e "metejshme ose te mevonshme", qe kane te bejne me
veprimtarine e vitit te ardhshem;
Dv = daljet e "metejshme ose te mevonshme", qe kane te bejne me
veprimtarine e vitit te ardhshem.
Edhe keh1, kush zhvillon analizen e bilancit "nga jashte" shpesh nuk ka
instrumentet per te mbajtur parasysh mundesine e rikuperimit te likuiditetit
te lidhur me veprimtarine e "metejshme" (pasi do te ishte i nevojshen_:
zoterimi i planeve te shi~es dhe i planeve te thesarit qe jane instrumente te
administrimit "te brendshem" te ndermarrjes), prandaj duhet te kufizohet ne
dhenien e nje gjykimi te perafert, bazuar ne njohjen e vlerave absolute te
treguesit (ose te marzhit) te disponibilitetit dhe te thesarit.
--------------
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 145
Informacioni i dhene nga treguesit e disponibilitetit dhe te thesarit
eshte jo i plate, kryesisht per shkak te mungeses se marrjes parasysh te
veprimtarise "se metejshme ose te ardhshme".
Treguesi i disponibilitetit, per shembult vendos barazimin ndermjet te
hyrave te parashikuara "per nje periudhe afatshkurter" dhe aktivit
qarkullues, ndermjet daljeve te parashikuara "per nje periudhe afatshkurter"
dhe pasivit afatshkurter. Ne realitet, natyrisht, aktivi qarkullues paraqet
vetem nje pjese te hyrjeve te parashikuara "per nje periudhe afatshkurter"
dhe pasivi afatshkurter paraqet vetem nje pjese te daljeve te parashikuara
"per nje periudhe afatshkurter". Flukset financiare te ushtrimit te ardhshem
ne lidhje me ate qe i referohet bilanci, ne fakt, vetem pjeserisht do te ndikohet
nga realizimi i gjendjeve te magazines, i te drejtave per t'u arh~h1ar dhe nga
shlyerja e detyrimeve afatshkurtra te paraqitura ne bilanc.
Me fjale te qera, jane tregues qe paraqesin gjendjen financiare per nje
periudhe afatshkurter ne nje skenar "likuiditeti", ne te cilin realizohet
aktivi dhe shlyhet pasivi, pa ndermarre operacione te reja administrimi.
Ky informacion eshte i nevojshem per te dhene kuptimin e plate te
ekuilibrave ekonomiko-financiare te ndermarrjes ne funksionim.
Per rrjedhoje, theksojme edhe nje here, se analiza e likuiditeti te zhvilluar
vetem mbi bazen e treguesve te disponibilitetit dhe te thesarit (marzhet ose
treguesit, qe eshte e njejta gje), mund te ~oje ne perfundime edhe shume te
gabuara, domethene ne gjykimi te pabaza optimiste ose pesimiste.
Analiza e likuiditetit duhet te zgjerohet, qe te shnderrohet nga statike
ne dinamike.
Pamjes statike te dhene nga treguesit duhet t'i bashkengjitet pamja
dinamike, qe behet e mundur nepermjet parashikimeve financiare qe
qendrojne ne baze te planeve te thesarit.
Gjithashtu, nje krize likuiditeti mund te kete pasoja mjaft te ndryshme
mbi ekuilibrin financiar afatshkurter ne funksion te faktit nese ndermarrja
disponon ose jo rezerva potenciale likuiditeti qe lidhen me mirebesimin
bankar te pashfrytezuar.
Ne fakt, tejkalimi i daljeve mbi hyrjet nuk shkakton situata me
mungese te "aftesise paguese": perderisa deficiti i l~kuiditetit mLmd te
mbulohet me shfrytezimin e mirebesimit bankar.
Ne perfundim, kufizimet e treguesve te disponibilitetit dhe te thesarit
u atribuohen tri shkaqe kryesore:
supozojne nje veprimtari "te panderprere", pasi i referohen vetem
periudhes afatshkurter, keshtu nuk mbajne parasysh shperndarjen ne
vijueshmeri kohore te flukseve financiare;
rezultojne jo te plate, pasi menjanojne "vlerat e reja" lidhur me
veprimtarine e meteishrne;
 Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 147
146 Kapitulli 5

Pr~ndaj analiza ka te beje me shpejtesine e rinovimit, ose ritmin e

nuk marrin parasysh elasticitetin financiar, qe rrjedh nga disponibiliteti qarkulhmit, te grupeve te vec;:anta te kapitalit qarkullues neto. Analiza
i rezervave potenciale te likuiditetit. duhet. te kufizohet ne grupet e vlerave te kapitalit qarkullues neto
operatlv~. sepse vetem keta zera rinovohen si rezultat i drejtperdrejte i
Kufizimi i pare informues mund te kapercehet pjeserisht me
e1kleve te ~r~hs_~U:e operative te blerjes, transformimit dhe shitjes.
llogari*n e treguesve te ~ere te bilancit. . .. Me fjale te l:Jera, duhet te analizohen afatet mesatare me te cilat
Ndersa kapercimi i dy kufizimeve te *ra, kerkon mstrumente te perseriten flukset financiare qe lidhen me ciklet afatshkurtra te
ndryshme, te cilat analisti "i jashtem" pergjithesisht nuk i disponon veprimtarise se blerjes, transformimit dhe shitjes.
(planin e thesarit, informacionet mbi marredheniet b~r:-ka~e). .. . Keto flukse financiare lidhen, natyrisht:
Konkluzioni se njohja e treguesve te disponib1htetlt dhe te thes~nt
- me pagesen e shpenzimeve qe kane te bejne me blerjet e faktoreve
nuk mundeson analizen e plote te gjendjes se likuiditetit te ndermariJeS,
prodhues afatshkurter;
nuk do te thote aspak se kjo njohje nuk ka rendesi te ve<;ante ne kuadrin e
- me arketimin e te ardhurave qe kane te bejne me te ardhurat nga
analizes ekonomiko-financiare te veprimtarise per te analizuar, me ne
shitjet.
detaje, lidhjen ndermjet burimeve dhe perdorimeve. Kur arketimi qe rrjedh nga shitjet realizohet pas pageses se faktoreve
· d b. ·· d · "t te·· treo-
0 uesve te
Nuk duhet te keqkuptoh em1: o 1a e per onm1
~rodh~es af~tshkurter, __ zhvillimi i cikleve operative gjeneron nje nevoje
disponibilitetit dhe te thesarit mbetet dhe ku~:e .. nuk m~~ te
fmanoare qe duhet te mbulohet per te garantuar ruajtjen e aftesise
nenvleresohen. Analiza duhet te zhvillohet me logjlke, domethene me
pa~~ese afats_h_ku~te~. C::r~egullimi qe ciklet e veprimtarise sjellin ne
njohjen e plate te mundesive te saj, por edhe te kufizimeve te saj. Vetem
ruaJt:Jen e ekmhbnt fmanoar eshte, ne kete rast, aq me i madh, sa me e
keshtu mund te arrihen rezultate te vlefshme. gjere te jete periudha ndermjet pageses dhe arketimit.
Prandaj analiza duhet te integrohet: Ndersa, k~r arketimi i shitjeve realizohet para pagesave te blerjeve
me llogari~en e treguesve te rrotullimit te kapitalit qarkull~es dhe t~
afatshkurtra, e1klet e veprimtarise gjenerojne likuiditet, duke lehtesuar
kohezgjages mesatare te ciklit te kapitalit qarkullues, qe synon te shmange
~u~jtjen_ e ekuilibrit financiar (ne shkalle aq me te madhe, sa me e gjere te
kufizimin e pare nga ato te evidentuara; Jete penudha ndermjet arketimeve dhe pagesave).
me studimin e planeve te thesarit, nese jane disponueshme. Nese .. an~lizoj~e. veprimin e blerjeve te faktoreve prodhues
afats~kurter s1 ko~e f1~lestare te secilit cikel operativ, mund te verejme
6. Treguesit e rrotullimit te kapitalit qarkullues duke m referuar, per thjeshtesi, nje ndermarrjeje tregtare9, qe:
Treguesit e disponibilitetit dhe te thesarit, perserisim, mt:ndes~jne ~~
- .. pages_~ e kostov~- qe kane te bejne me blerjet e faktoreve prodhues do te
kuptohet vetem pjeserisht gjendja financiar~ e" nder~a:~~; per _DJ_e behet vetem pas dates se shlyerjes te lejuar nga fumitoret;
periudhe afatshkurter, sepse vene ne krahas1m madhes1~e.. e akt1v1t
arketimi i te ardhurave qe kane te bejne me shi~et, do te behet vetem
qarkullues dhe te pasivit afatshkurter, por nuk eksploroJne flukset e
p~s mb~rim_~t -~e . ~eriudhes se qendrimit te stokut ne magazine (ne
ardhshme financiare te gjeneruara nga keto grupe vler_ash brenda
p~rfu~d1m __te -~e c1~~t do te behet shitja) dhe pas dates qe u eshte Iejuar
periudhes kohore afatshkurter. Gjithashtu, ato nuk_ m~~~ p~rasysh
khenteve per te arketuar kundervleren perkatese.
efektet e veprimtarise "se ardhshme" pas dates se mbyll)eS se b1lane1t.
Per sa me siper mund te paraqitet ne kete menyre:
Lloa-aritia e trea-uesve te rrotullimit te kapitalit qarkullues neto synon
0 ') 0 1"
te shmanae kufizimin e pare te atyre te evidentuara, duke ana 1zuar
Efektet financiare te cikleve te veprimtarise afatshkurter ne gjatesine e
shpejtesin~ e transformimit ne likuiditet te grupeve te ve<;anta te vlerave te
boshtit te kohes
aktivit qarkullues dhe shpejtesine e shlyerjes se pasiveve afatshkurtra.
Ekuilibri financiar afatshkurter eshte shume me i lehte per t'u arritur,
per kushte te *ra te njejta, kur shpejtesia e kthimit ne f_orm~. liku~de e
aktivit qarkullues eshte me e larte se shpejtesia e shlyeiJeS se paslVeve
a fa tshkurtra.
9Ky__ k~fizim i fushes se analizes eshte ne funksion te thjeshtesise se paraqitjes dhe
do te nmerret ne vazhdim.
 148 Kapitulli 5 Analiza e likuiditetit te ndermanjes 149

Fluksi i arkes Analiza qe vijon do te mundesoje kuptimin me te mire te problemit.

Fluksi i arkes
ne dalje ne hyrje
Treguesit e shpejtesise se qarkullimit te gjendjeve te magazines:

u n treguesi i qarkullimit dhe koha mesatare e qendrimit te stokut

Gjendjet e magazines (stoku) rinovohen gjate cikleve te veprimtarise
si rezultat i procesit te njekohshem te shitjeve, qe shkaktojne dalje te

I
30prm
I
30 qershor
I I • mallravel2 ekzistuese nga magazina dhe te blerjeve te reja, qe sjellin hyrje
te reja te mallrave ne magazine. Por, ne thelb, kthimi ne forme likuide i
30 korrik 30 shtator
magazines realizohet nga shitjet, qe japin likuiditet dhe mlmdesojne blerjet
odite 60 dite 90 dite 1so dite
e reja dhe, keshtu, vijueshmerine e cikleve te veprimtarise.
t
Data e
t
Data e
t
Data e shlyerjes
t
Data e arketimit
Keshtu, treguesit e shpejtesise se qarkullimit te stokut duhet te
shprehin ritmin e rinovimit te gjendjeve te magazines si pasoje e shitjeve.
blerjes shitjes se furnitoreve per te shitjeve Ky ritem, mund te shprehet ne dy menyra:
blerjet nga klientet si frekuence e qarkullimit, ose si numer heresh e rinovimit te gjendjeve
<=======:> te magazines, gjate nje ushtrimi, nepermjet realizimit te ardhurave;
si kohe mesatare e qendrimit, ose si numer ditesh, qe mesatarisht i
Periudha e "nevojave financiare"
d uhet magazines per t' u rino
T ku (thene ndryshe edhe qarkullimi i
Me qellim kryerjen e analizes se afateve te flukseve financiare te m~gazines) llogaritet nga rapo- lind rmjet shitjeve dhe vleres se gjendjes
lidhura me ciklet afatshkurtra te veprimtarise, duhet te llogariten: se magazines.
afatet e qendrimit te gjendjes se magazinave;
afatet e arketimit tete drejtave tregtare; Formulae ti~::~li~;~-:,::u~--~~~;;hl~
afatet e shlyerjes se detyrimeve tregtare. Stohl
Ndersa nuk jane objekt analize afatet e shnderrimit te aktiveve Supozojme se te ardhurat nga shitja Jane e me 8.000 (ne
financiare afatshkurtra dhe te detyrimeve financiare afatshkurtra, sepse mije njesi monetare) dhe kapitali i investuar ne gjendjet e magazines
ato nuk rinovohen ne menyre te vazhdueshme nepermjet cikleve te (domethene, vlera e kostos se ketyre gjendjeve) eshte e barabarte me 1.000.
veprimtarise, por jane rezultante "e terthorte" e ndikimeve financiare te Per shkak te shitjeve, duke supozuar qe gjendjet e magazines formohen
ketyre cikleveio. vazhdimisht nepermjet blerjeve, magazina rinovohet tete here ne vit, sepse
Ne kendveshtrimin teknik, shpejtesia e rinovimit te grupeve te shitjet jane te barabarta me tete here stokun ekzistues.
vlerave te kapitalit qarkullues operativ mund te analizohet ne shprehje te: Treguesi, per rrjedhoje, <i_o_.tii-llegariterl<esnh:
intensitetit (ose frekuences) se qarkullimit; I 8.000
kohes mesatare te ekzistences (ose te rinovimit). . Qarkullimi i stokut =- - = 8
I 1.000
Ne rastin e pare, treguesi i llogaritur shpreh sa here, gjate nje
ushtrimi, stoku i vlerave rinovohet si rezultat i cikleve te veprimtarise. Qarkullimi i stokut dote jete tete here ne vit.
Ne rastin e dyte, treguesi i llogaritur shpreh sa kohe shfrytezon, Te njejtin informacion mund ta marrim edhe me ane te llogaritjes se
mesatarishtll, stoku i vlerave per t'u rinovuar si pasoje e realizimit te kohes mesatare te qendrimit te gjendjeve te magazines (ose koha mesatare
cikleve te veprimtarise. Behet fjale, si~ mund te kuptohet lehte, per nje e rinovimit te stoqeve).
menyre tjeter te paraqitjes se te njejtit realitet.

10
Analizes mete thelluar te ketyre aspekteve do t'i kushtohet ~eshlja ne vijim. 12
Perseri i referohemi, per thjeshtesi paraqiqeje, rastit te nje ndermar:rjeje tregtare,
11
Njesia matese e kohes pergjithesisht shprehet ne dite.
 Analiza e likuiditetit te nderrnarrjes 151
Kapitulli 5
150

F~n?meni _esht~ ve<_;anerisht i ndjeshem ne rastin e ndermarrjeve qe

I<y tregues shpreh, ne dite, kohen qe, mesatarisht, i duhet magazines
u~htro1ne v~pnmtan qe kerkon gjendje te konsiderueshme magazine dhe
per t'u rinovuar plotesisht nepermjet te ardhurave. q~ karak~_en_zohet nga _sezonaliteti dhe, ne fund te ushtrimit, paraqesin
Formul~ e tij ~-sh_t~--------------­ g]lt~mone mvel magazme me te larte, ose me te ulet se gjendja mesatare e

7
Magazina
Qarkullimi stokut = . . x 365 penudhes se ushtrimit.
_l Te ardhura nga sh11:ja Megjithate, rnagazina rnesatare eshte nje e dhene te cilen analisti i
Ky tregues ndikohet, kryesisht, nga: jashtem _nuk e disponon. Disa analiste propozojne llogaritjen e nje
shpejtesia e ciklit prodhues; ill~~at~IeJ~- ~:s -~agazines_ ne fillim dhe magazines ne fund, por kjo
Zg}l~h~e pergJrthesrsht nuk Jep stokun mesatar vjetor. Per me teper eshte
fu~a e produkteve te reja;
marredheniet me klientet dhe fumitoret; plotesrsht e_ pasakte kur rnagazina ne fund te ushtrimit ndikohet nga
nderhyrjet mbi magazinen dhe mbi dergesat; fenomene te theksuara sezonaliteti.
Prandaj propozohet llogaritja e treguesve sipas menyren se il~struar
standardizimi dhe marketingu i produkteve;
me sip~r,_ megjithate duhet mbajtur parasysh, gjate interpretimit,
etj. s~trember.1met ~ :rr:undshme lidhur me jouniformitetin ndermjet gjendjeve
Koha mesatare e rinovimit korrespondon, si<; shihet, me kohen
ne fund te ushtnmrt dhe gjendjeve mesatare gjate ushtrimit.
mesatare te qendrimit te stokut ne magazine, sepse, nese magazina
.. N~ersa~ekti i dyte ka te beje me mungesen e homogjenitetit
rinovohet mesatarisht per nje periudhe te caktuar do te thote qe mallrat
13 ~et kntent te vleresimit te numeruesit dhe kriterit te vleresimit te
mesatarisht qendrojne ne magazine per te njejten periudhe •
emeruesit. Ne~e ardburat r:1ga shi~a llogariten c;j shnme pjesore e
Raporti ndermjet magazines dhe te ardhurave vjetore nga shitja
-\je~eve, ndersa magazina pergjithesjsht vleresohet me kosto14_
shpreh kohen (afatin) mesatare te qendrimit te gjendjeve te magazines te
...Er.aruiaj--.i=?shte ..e.lliden±e-~:mgqg.Bese-'imimi si rregull, eshte me i larte
shprehur ne vite, shumezimi me 365 mundeson shprehjen e kohes ne dite,
se kostoja, lloga~i~a <;on ne nje mbivleresim te treguesit te qarkullimit, ose
kjo me qellim te nje interpretimi me te praktik.
ne ~J_e _ITI~r:.~?Jl:n·p-er. pak te-:-a:rarrrrnesafar::::te--s.t.Ok:ut:ne~m~~e:--Natyrisht
Sip as shembullit te me siper, do_0J<e~m~i::.------- r
1

~---------~ 1
gablrnl esht~-~q me i l!la..Qb, ,5?_me.teJar.ta..te..~~Il~_mar~het mbi shitjet.
:·--- _,- 1.000 Ky)':_i.ifiz;imtt::knikmund.te menjanoheLdukezeyt;nd~suar te ardhurat
i
Qarkullimi i stokut = --x365:::: 45 ngashi~a me k~~~ ~ ~bi!i~~~-q~_llQg~!_it_ursipas meny;~~ ~~ feposhtme15;
8.000
I

Me fjale te ~era; nese-rnagazina r.,....in_o_v--o.,.-e~t~t-e~e......,....-er....,e~n-re vit, do te thote

clo" .,
+ j()~1
CJ · '-'- ___ Blerja e _m~llr~:e
± Vana~wru 1 stokut t~ m~_llrav;e16
/
(v
\,lcm cc~--!_
se i duhet 1/8 e vitit, domethene 45 dite per t'u rinovuar, keshtu qe koha
mesatare e qendrimit te stokut ne magazine eshte e barabarte me 45 dite. ' 1-''11.;
!,; .
>f..... , k . o '- == ' Kostoja e mallrave te shitura
I /1
\
Jt ).~~.··;AlL /"' h' ,h{f'"'-'1 J ,1 Q!). 0"'t;/.'
Megjithate llogaritja e treguesve te shpejtesise se gjendjeve te magazines,
~;.Jt\i ------ PrandaJ treguesi i garkullimit te stokut ndryshohet si me poshte;
me menyren e ilustruar, edhe pse shume e perhapur, vuan nga disa pasaktesi
teknike, te cilave eshte e pamt.mdur t'u shmangesh plotesisht: 0 Qar k u 11rm11
. . . stokut Ksh
= --
- :7 ./{' -'.
shitjet jane nje ftuks i caktuar qe i referohet gjithe petiudhes ushtrimore, M r· . r:).1 r /.'-' \__o

ndersa gjendja eshte nje e dhene statike qe i referohet vetem fundit te vitit; ku: "'-'-------· ---- ·~)t.~· hf)O-~ <~~-·
shitjet dhe magazina vleresohen me kritere te ndryshme vleresimi.
Persa i perket aspektit te pare, krahasimi duhet te behet ndermjet shitjeve 14 Vl:res~mi me vleren e tregut, kur eshte me i vogel se kostoja ne fakt, eshte nje
vjetore dhe magazines mesatare te ushtrimit. Uogaritja mbi bazen e magazines rast 1 rra le dhe pergjithesisht ze pak peshe ne krahasim me vleren e pergjithshme
ne fund te vitit, ne fakt mund te ndikohet nga fenomene koniunkturale, qe te stokut.
15 Vazhdojrne t'i referohemi perseri per momentin, rastit te nje ndermarrjeje
mund te shkaktojne rritje ose pakesim jo tmiform te magazines.
tregtare.
l.6__!~tyrisht, _yleresimi._i stoqeve te mallrave lloo-aritet si diference ndermjet
gjen 1eve te m:ailrave ne filii:~;; dhine fu~ te penudhes.
13Duket qarte se te dhenat e bilancit japin nje mesatare te afateve faktike qe u
referohet grupeve te ve<;anta te mallrave gjendje ne magazine.
 152 Kapitulli 5
~.-Ksh = kostoja e mallrave te shitura
-, M =_Maga.ziJ..I...
. . n...,.a.____
Ne te nj~j_!~:t:J:~~!:lY!:~Jorml:ll..~-~Johes mesatare te qendrimit te stokut
-ne ~-~~~~~~r,:~s.hQb.~t:.-::=-.c--------·-·--·------· M .. : ).
-- ---- ' Kohamesatare e stokutnemagazine =--'x365 1·
· Ksh.
Qe nga··ky-~asfoehef:T;i;;j;'h~~-~-g)e~iffiTTstudimit per nd'ermarrje te
ndryshme nga ndermarrjet tregtare dhe, ne menyre te ve<;ante, per
ndermar:rjet prodhuese dhe te sherbimit.
Ndermarrjet prodhuese kane gjendje te ndryshme ne magazine, per
shembull:
gjendja e lendeve te para;
:.--· ·
iT~~d.j;-~· produkteve gjysme te gatshme dhe te produkteve ne ·
perpumm;
-----gtenc:ljae produkteve te gatshme.
Meqenese administrimi dhe vleresimi i ketyre gjendjeve jane te
ndryshrne nga njeri-~etri, eshte e nevojshme qe te llogariten per secilin
grup tregues te ndryshem te qarkullimit.
Parimi qe duhet te mbahet parasysh ne llogari~en e treguesve gjithnje
mbetet i njejte: krahasimi i vleres se gjendjes se magazines me vleren e
fluksit qe "ushqen" riperteritjen e ketyre gjendjeve, duke bere kujdes
ruajtjen e homogjenitetit ndermjet kriteret te vleresimit te stokut dhe
kriterit te vleresimit te fluksit.
Ne rastin e lendeve te para, duhet te krahasohet vlera e gjendjeve te
lendeve te para me vleren e konsumit vjetor te lendeve te para, qe
shprehin volurnin vjetor te daljeve te bera nga magazina.
Prandaj treguesi i qarkullimit te lendeve te para, ka formulen e meposhtrne:
Qarkullimi i rrotullimit te lendeve te para= Kip
Vlp
ku:
Klp = konsumi i lendeve te para, qe llogaritet nga shuma algjebrike
ndermjet ble:rjeve te lendeve te para dhe ndryshimit te gjendjeve te
lendeve te para;
Vlp = vlera e lendeve te para gjendje ne fund te ushtrimit.
Atehere formulae afatit mesatar te qendrimit te lendeve te para behet:
Treruesi i qarkullimit te lendeve te para= Vlp x 365
° Klp
Ne rastin e produkteve gjysme te gatshme dhe te produkteve ne
perpunim duhet te krahasohet vlera e gjendjes se produkteve gjysme te
gatshrne dhe produkteve ne perpunim me vleren e kostos se prodhimit te
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 153
realizuar gjate ushtrimit, te vleresuar ne te njejtin stad te avancimit te
gjendjeve, ose duke perfshire ne kosto vetem zerat qe jane perfshire ne
vleresimin e produkteve gjysme te gatshme dhe te produkteve ne
perpunim te pasqyruara ne bilanc1 7. Behet fjale per nje konfiguracion te
kostos se prodhimit te llogaritur "sipas fazave te avancimit", qe shpreh
vleren vjetore te daljeve nga magazina.
Keshtu, treguesi i qarkullimit te produkteve gjysme te gatshme dhe i
produkteve ne perpunim, jepet me formulen e meposhtrne:
Treguesi i qarkullimit te produkteve te gatshme dhe gjysme te gatshme =
Kst
Vlera e Pgjg + Pp
ku:
Kst = Kostoja e prodhimit te nxjerre per nje nivel avanc1m1 qe
korrespondon me koston mesatare te produkteve gjysme te gatshme dhe
te produkteve ne perpunim;
Vlera e Pgjg + Pp = vlera e produkteve gjysme te gatshme dhe
produkteve ne perpunim ne fund te ushtrimit.
Formula e afatit mesatar te gjendjes se produkteve gjysme te gatshme
dhe te produkteve ne perpunim, behet si me poshte:
Afati mesatar i qendrimit ne magazine e produkteve gjysme te
.. . Vlera e Pgjg + Pp
gatshme dhe ne perpurum = = x365
Kst
Llogaritja e ketyre treguesve kerkon njohjen e stadit mesatar te
avancimit te produkteve gjysme te gatshme dhe te produkteve ne
perpunim, ose te pjeses se kostove qe perfshihen ne vleresimin e tyre ne
krahasim me koston e plate. Analisti "i jashtem", qe pergjithesisht nuk e
disponon kete informacion, eshte i detyruar te kryeje vleresime intuitive te
avancimit mesatar, mbi bazen e njohjes nga ana e tij te procesit prodhues
ge realizohet ne ndermar:rje.
Ne rastin e produkteve te gatshme, duhet te krahasohet vlera e
produkteve te gatshme me vleren e kostos se prodhimit te shiturls gjate
17
Meqenese lloje te ndryshme te produkteve gjysme te gatshme dhe te
produkteve ne perpunim kane shkalle te ndryshme avancirni, do te duhej
teorikisht te llogaritej nje treguesi i ve~ante per secilin grup. Megjithate, nje
rezultat mjaftueshem i sakte mund te merret duke vleresuar koston e prodhimit
per nje nivel avancimi qe korrespondon me koston mesa tare te produkteve gjysme
te gatshme dhe te produkteve te gatshme.
18
Kostoja e prodhimit te shitur, si~ dihet, llogaritet nga shuma algjebrike ndermjet
kostos se prodhirnit te nxjerre dhe ndryshimeve te gjendjeve te produkteve te
gatshme, £iVSffie te 9"<=JtshmP rlhP ni:i ni:irnnnirn
154 Kapitulli 5
ushtrimitl9, qe shpreh vleren vjetore te daljeve nga magazina.
Prandaj, treguesi i qarkullimit te gjendjes se produkteve te gatshme,
jepet me formulen e meposhtme:
Kpsh
TqPcr=--
o Vpg
ku:
TqPg = Treguesi i qarkullimit te produkteve te gatshme;
Kpsh = Kostoja e prodhimit te shitur;
Vpg = VIera e produkteve te gatshme ne fund te ushtrimit.
Formulae afatit mesatar te qendrimit te produkteve te gatshme, behet:
TqPg = Vgp x365
Kpsh
Llogari~a e ketyre treguesve kerkon njohjen e plate te konfiguracionit
te kostos se perdorur per vleresimin e gjendjeve, qe pergjithesisht eshte ne
dispozicion te analistit "te jashtem", dhe te kostos vjetore te detajuar te
prodhimit (e cila rralle mtmd te jete ne dispozicion te analistit te
"jashtem"), me qellim perjashtimin nga llogari~a e atyre kostove qe nuk
perfshihen ne vleresimin e gjendjeve.
Nje tregues sintetik i shpejtesise se rinovimit te gjendjeve ne
ndermarrjet prodhuese mund te llogaritet nga shuma e meposhtme:
Afati mesatar i gjendjes se lendeve te para
+ afati mesa tar i gjendjes se produkteve gjysme te
gatshme dhe te produkteve ne perpunim
+ afati mesa tar i gjendjes se produkteve te gatshme
afati mesa tar i gjen~es se stokut
Koha mesatare e gjendjeve te magazines ne ndermarrjet prodhuese
konsiderohet edhe "work in progress time" dhe shpreh kohen qe kalon
ndermjet blerjeve te lendeve te para dhe shitjes se prodhimit2°.
19 Edhe ne kete rast dote duhej te perfshiheshin ne koston e prodhimit vetem zerat
qe perfshihen ne vleresimin e gjendjeve te produkteve te gatshme. Prandaj nga
kostoja e prodhimit, dote perjashtoheshin kostot e shpemdarjes dhe kostot e tjera
te pergjithslune, qe nuk perfshihen ne vleresimin e gjendjeve.
20 Llogaritja sintetike qe rezulton nga krahasimi ndermjet vleres se gjendjes se
magazines dhe te ardhurave nga shitja ose kostos totale te shitjes, qe perdoret me
shpesh, ka tendencen e mbivleresimit te shpejtesise se rinovimit te stokut, dhe te
nenvleresimit te afatit mesatar te qendrimit te stokut, pasi nuk mban parasysh qe
nje pjese e konsiderueshme e tij vleresohet me kosto shume me te kufizuar sesa
kostoja e plote e prodhimit.
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 155
Treguesi i qarkullimit dhe koha mesa tare e arketimit te klienteve
Te drejtat per t'u arketuar rinovohen gjate cikleve te veprimtarise si
pasoje e veprirnit te njekohshem te arketimeve, rezultat i shlyerjes se
detyrimeve nga ana e klienteve ekzistues dhe te shitjeve te reja, qe <;ojne ne
formirnin e klienteve te rinj.
Prandaj treguesit e shpejtesise se arketimit te klienteve duhet te
shprehe shpejtesine e rinovimit te klienteve si rezultat i shitjeve21.
Kjo shpejtesi, perseritim, mtmd te shprehet ne dy menyra:
si frekuence e qarkullimit, ose si numer heresh e rinovimit tete drejtave
per t'u arketuar, gjate nje ushtrimi, nepermjet realizimit te ardhurave;
si kohe rnesatare e arketimit, ose si numer ditesh qe mesatarisht u
duhen klienteve per t'u arketuar.
Treguesi i qarkullimit i te drejtave per t'u arketuar (i quajtur edhe
qarkullimi i te drejtave tregtare), llogaritet nga raporti ndermjet te te
ardhurave nga shitja dhe kreditit dhene klienteve te pasqyruar ne bilanc.
Forrnulen e tij eshte: .-
T Da = Te ardhura nga shitja
q Te drejtat pert' u arketuar
ku:
TqDa = treguesi+qa:-tl<Wfunit i te- drejtave per t'u arketuar
Supozojrne qe te ardhurat nga shitjet jane te barabarta me 8.000 (ne mije
njesi monetare) dhe te drejtat ndaj klienteve jane te barabarta me 2.000. Si
rezultat i shitjeve, ose me mire i arketimeve, qe konsiderohen te njevlershme,
te drejtat ndaj klienteve rinovohen kater here ne vit, sepse shitjet jane te
barabarta me kater here shumen e te drejtave per t'u arketuar.
Treguesi, per rrjedhoje,do te llogaritet keshtu:
-· ,,. ··T···D·
q a=--=4
8.000 ·--7
·-- ------ -____ _2_,D_QQ ______ ~. -
Qarkullirni i te drejtave ndaj klienteve eshte, keshtu, kater here ne vit.
I njejti lloj informacioni mund te merret edhe nepermjet llogaritjes se
kohes mesa tare te arketimit te te drejtave ndaj klienteve (ose koha
mesatare e rinovimit tete drejtave).
21
Teorikisht do te ishte me e sakte qe arketimet te konsideroheshin si dri<.Jt'r
(percaktues) i rinovimit te te drejtave per t'u arketuar. Por, meqenese shuma e
arketimeve (qe llogaritet nga shuma algjebrike ndermjet te ardhurave nga shitja
dhe ndryshimit te te drejtave per t'u arkeh1ar) nuk mund te nxirret nga bilanci i
ushtrimit, as nga skemat me te perparuara te raportit financiar, parapelqehet te
llogaritet treguesi mbi bazen e te ardhurave nga shitja.
 156 Kapitulli 5
Ky tregues shpreh ne dite kohen qe, mesatarisht, te drejtave ndaj
klienteve u duhet per t'u rinovuar plotesisht.
Formulen e tij eshte:
Da
TqDa=-x365
Sh
Koha mesatare e rinovimit eshte e njejte, si<; duket, me kohen
mesatare te arketimit, sepse nese te drejtat ndaj klienteve rinovohen
mesatarisht ne nje periudhe te caktuar, do te thote qe "jeta" mesatare e
klienteve, domethene koha mesatare e arketimit, eshte e barabarte me te
njejten periudhez2.
Raporti ndermjet te drejtave per t'u arketuar dhe shitjeve vjetore
shpreh kohen mesatare te arketimit te shprehur ne vite; shumezimi me 365
mlmdeson shprehjen e treguesit ne dite, me qellim per nje interpretimi me
praktik.
Sipas shembullit te me~~p~r:rr1 do te kemi:
/,---
!~_TqDa =
2.000 . - - ----------------'
--x365 =90 (dite). )
---- - 8.000 -.. . . . /
Me fjale te tjera, nese t~ drejtat--per t'U: -ark~b.;.~r--nnovohen 4 here, do te
thote se u duhet 14 e vitit, domethene 90 dite, per t'u rinovuar, keshtu qe koha
mesatare e arketimit te te drejtave ndaj klienteve eshte e barabarte me 90 dite.
Llogaritja e treguesve te shpejtesise se te drejtave ndaj klienteve, sipas
menyres se ilustruar, megjithese eshte gjeresisht e perhapur, vuan nga disa
pasaktesi teknike, te cilave eshte e pamundur t'u shmangemi plotesisht:
shitjet jane nje fluks i caktuar qe i referohen gjithe periudhes
ushtrimore, ndersa te drejtat ndaj klienteve jane dhena qe i referohen
fundit te ushtrimit
te ardhurat nga shitjet dhe te drejtat ndaj klienteve vleresohen me
kritere te ndryshme vleresimi, sepse te dytet perfshijne edhe TVSh -ne.
Per sa i perket aspektit te pare, krahasimi duhet bere ndermjet te
ardhurave vjetore nga shitja dhe te drejtave mesatare ndaj klienteve te
ushtrimit. Llogaritja mbi bazen e te drejtave ne fund te vitit, ne fakt, mund
te shtremberohet nga rritjet ose uljet koniunkturale ose sezonale te ketyre
te drejtave.
Theksojme se shuma e te drejtave mesatare ndaj klienteve nuk
disponohet nga analisti "i jashtem". Zgjedhja e nivelit mesatares ndermjet
te drejtave ne fillim dhe te drejtave ne fund nuk e zgjidh plotesisht
problemin, si<; eshte shpjeguar me siper per gjendjet e magazines.
22 Eshte e qarte qe te dhenat e bilancit japin nje mesatare te afateve faktike ne
lidhje me gmpe te ve<;anta mallrash qe gjenden ne magazine.
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 157
Prandaj propozohet, edhe per kete rast, merrja ne llogaritje e drejtave
ne flmd, por duke mbajtur parasysh gjate interpretimit shtremberimet e
mlmdshme lidhur me jouniformitetin ndermjet te drejtave qe pasqyrohen
ne bilanc dhe te drejtave mesatare te ushtrimit.
Ndersa, aspekti i dyte ka te beje me johomogjenitetin e vleresimit te
numeruesit dhe emeruesit. Ne fakt, te ardhurat nga shitja llogariten neto
ne lidhje IE-~ IY~lyqe~_ndersa te drejtat ndai klienteve e perfshijne_ate.
Prandaj eshte evidente se llogaritja <;on ne nje vleresim per me pak te
treguesit te qarkullimit, ose ne nje vleresim per me shume te kohes
mesatare te arketimit.
-~.f<;:ykuf¥:im teknik ne te yertete m1md te shmanget duke i "pastruar" te
drejtat ndaj klienteve nga TVSh-ja. Ne rastin e shiijeve, qe i nenshtrohen TilSh-
s~ mel<uota te ndryshme, duhet t'i referohemi kuotes mesatare te TVSh-se23.
Keshtu treguesi i qarkullimit te te drejtave ndryshohet sipas menyres
se meposhtme: [ T Da ~ Sh < I
_ q Da/ (1 i TVSh) <JJ ~ +/
ku TVSh eshte kuota mesatare e TVSh-se.
~ te njejten menyre, formula e kohes mesa fare te arketimit te te
l
drejtave behet:
TqDa
_D_a-'--(1_-_t_v_sh--'--) x
Sh
365 J
Treguesi i kohes mesatare te arketimit te klienteve dhe likuiditeti i
menjehershem
Treguesi i kohes mesatare te arketimit te klienteve duhet te analizohet
lidhur ngushte me treguesin e likuiditetit te menjehershem. Nje teprim ne
kreditin dhene klienteve, do te thote ne thelb, t'u japesh borxh atyre nje
pjese te kapitalit qarkullues dhe qe ky borxh, jo produktiv, rendon
likuiditetin mete domosdoshem te ndermarrjes.
Ne pergjithesi, sa me i ulet te jete treguesi i kreditit dhene klienteve
nepermjet shitjeve (si rrjedhoje me e madhe do te jete koha mesatare e
arketimit te klienteve ne te ardhmen), aq me i vogel do te jete treguesi i
likuiditetit te menjehershem.
Studimi i njekohshem i dy treguesve sinjalizon se, nese rritet koha
mesatare e shlyerjes se detyrimit nga ana e klientit, gjendja financiare e
23
Behet fjale per nje te dhene, qe nxirret nga deklarimet fiskale. Analisti i jashtem
nuke kane dispozicion kete te dhene, por mund te beje nje vleresim te besueshem
bazuar Tie lloiin e te ffiirave maf-PrirJ]p rlhP ~p c:J,;;-,.J,;~~"~ >;.; nh''----
158 Kapih1lli 5
ndermarrjes rendohet shume shpejt nepermjet nje treguesi te ulet te
likuiditetit te menjehershem.
Treguesi i klienteve te rinj
Llogaritet shume thjeshte duke vene ne raport klientet e rinj (me te
cilet ndermarrja nuk ka pasur me pare marredhenie tregtare) me numrin
gjithsej te klienteve, pra numri i kliente te rinj/numrin gjithsej te klienteve.
Te dhenat merren nga librat e llogarive dhe nga regjistrat kontabel. Pir
shembult supozojme se klientet e rinj jane 42, numri gjithsej i klienteve
eshte 420. Duke zbatuar formulen e mesiperme do te kemi: 42/420 = 10%,
qe dote thote se klientet e "rinj" perbejne 10% te klienteve gjithsej, d.m.th.
qe ne <;do 100 kliente, 10 jane te rinj.
Treguesi i rritjes se numrit te klienteve
Ky tregues llogaritet duke vene ne raport rritjen e numrit te klienteve
te regjistruar ne nje ushtrim te caktuar (i llogaritur si diference ndermjet
numrit te klienteve ne fund dhe numrit te klienteve ne fillim te vitit
ushtrimit) me numrin gjithsej te klienteve.
Per shembult ne fillim te vitit numerohen 399 kliente, ne fund 420,
atehere dote kemi: (420- 399)/420 = 21/420 = 5%, qe dote thote se numri
i klienteve eshte rritur me 5%. Keshtu treguesi i klienteve te rinj llogaritet
10%, qe do te thote se jane perfituar kliente te rinj, por, gjithashtu, jane
larguar disa kliente te meparshem. Ne fakt, ne fund te ushtrimit,
ndermarrja kishte gjithsej 420 kliente, nga te cilet 42 "te rinj", klientet e
"vjeter" ne fund te vitit ishin 378, meqenese ne fillim te ushtrimit klientet
(natyrisht "te vjeter") ishin 399, gjate ushtrimit ndermarrja ka humbur 21
kliente te meparshem, por duke fituar 42 te rinj.
Ne thelb, per <;do 2 kliente te rinj te "fih1ar" gjate ushtrimit,
ndermarrja ka "humbur" nje klient te vjeter, ose, thene ndryshe, per ~do
klient te meparshem ka fituar dy te rinj.
Treguesi i shitjeve mesatare per kliente
I<y tregues, qe llogaritet duke vene ne raport te ardhurat nga shitjet e
realizuara gjate ushtrimit (te shprehur ne sasi) me numrin e klienteve te
ushtrimit, shpreh sasine mesatare qe i eshte shitur <;do klienti gjate vitit
ushtrimor. Njelloj veprohet edhe per shitjet ne vlere.
Treguesit e zhvillimit tregtar
Per te studiuar ecurine e veprimtarise tregtare eshte e nevojshrne te
llogariten tregues qe shprehin evoluimin e sasise, te <;mimeve dhe te vleres
se shitjeve.
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 159
Treguesit e zhvillimit te shitjeve
Keta tregues llogariten duke vene ne raport shitjet e nje ushtrimi me
shitjet e ushtrimit te meparshem. Shitjet mund te shprehen ne sasi dhe ne
vlere (leke ose ne valute). Prandaj llogariten dy tregues te zhvillimit te
shitjeve: nje ne sasi dhe nje ne vlere.
Treguesi mesatar i ~mimit te shitjeve
Llogaritet shume thjeshte duke vene ne raport vleren e shitjeve me
sasine e produktit apo mallit te shitur.
Treguesi i komercializimit te fuqise prodhuese
Ky tregues llogaritet duke vene ne raport shitjet me aftesine
prodhuese te ndermarrjes (qe te dyja te shprehur ne sasi). Shitjet (ne
sasi)/ aftesine prodhuese (ne sasi). Per shembull, per nje fabrike qe
prodhon tulla aftesia e saj vjetore prodhuese llogaritet si me poshte: 200 x
48 X 5 = 48.000 tonelata, ku 200 eshte aftesia prodhuese ditore ne ton, 48
numri i javeve te punes ne nje vit (duke zbritur 4 jave per pushime dhe
festa) dhe 5 ditet e ptmes javore.
Supozojme qe sasia e tullave te shitura eshte 47.310 tonelata, duke
zbatuar formulen e mesiperme, dote kemi: 47.310/48.000 = 91%, qe dote
thote se ndermarrja ka shitur rreth 90% te aftesise se saj prodhuese,
prandaj shitjet mtmd te rriteshin edhe me rreth 10%.
Treguesit e kreditit tregtar
Ndermarrjet blejne te mira materiale dhe sherbime nga fu.mitoret e
tyre dhe prodhimet ua shesin klienteve.
Eshte interesante te sh1diojme sesi ndermarrjet shlyejne furp.itoret dhe
sesi arketojne vleren e te drejtave per t'u arkehmr.
Me fjale te tjera, si paguajne dhe si arketojne ndermarrjet, d.m.th.
krediti qe marrin nga fumitoret dhe krediti qe u akordojne klienteve,
perkatesisht per blerjet e realizuara dhe per shitjet e kryera.
Per te mesuar te gjithe kete mund te llogaritim treguesit e kreditit
tregtar, te cilet jane tregues "te shpejte" dhe qe muhd te llogariten pa
humbur shume kohe.
Kuptohet qe kane nje kuptim te kufizuar, shume te pergjithshem; por
per t'i llogaritur nuk humbasim shume kohe.
Treguesi i shpenzimeve tregtare
Si per te prodhuar, ashtu edhe per te shitur eshte e nevojshme te
shpenzohet. Duhen bere shpenzime per komisionaret, agjentet, shitesit
 Kapitulli 5
160
levizes, per reklame ne radio, ne TV, ne shtyp, per zbritje nga <;:mimet dhe
ne vlere qe round t'u behen klienteve, per studimin e tregut, per transporte
dhe per shume e shurne aspekte te tjera.
Te gjitha keto shpenzime, qe quhen shpenzime tregtare ose
shpenzime te shpemda:rjes, kane arritur nivele qe afrohen shume,
barazojne ose edhe tejkalojne shpenzimet per prodhimin e te mirave
materiale te destinuara per shitje. Por, ne disa raste, shpenzohet me shume
per shitje se sa per te prodhuar. Kaq e vertete eshte kjo, saqe ndermar:rjet
prodhuese te niveleve te konsiderueshme, krahas zyrave te specialisteve
qe merren me prodhimin, d.m.th. per te percaktuar "si e sa duhet te
prodhohet", nje rendesi gjithnje e me te madhe po u kushtohet zyrave
tregtare qe merren me shitjet, duke gjykuar mbi "si e sa duhet shitur".
Treguesi i shpenzimeve tregtare mbi shitjet llogaritet shume thjeshte,
duke vene ne raport shpenzirnet tregtare me vleren e shitjeve te realizuara,
te dhena qe duhet t'i perkasin te njejtit vit ushtrimor.
Per shembull. shpenzimet tregtare llogariten per 4.000 mije leke,
ndersa vlera e shitjeve llogaritet 50.000 mije leke, treguesi ne perqindje i
shpenzimeve tregtare mbi shitjet e ushtrimit eshte i barabarte me 8%
(4.000/50.000) x 100, qe dote thote se jane shpenzuar 8 leke per te shitur
100 Ieke prodhim.
Padyshim, analiza e perqindjes se shpenzirneve per shitjes mbi te
ardhurat nga shitjet e kryer per ushtrime te njepasnjeshem, round te
evidentoje tendenca interesante dhe sinjalizime te dobishme.
Treguesi i shpenzimeve tregtare mbi shitjet, duhet te integrohet me
treguesin qe llogaritet duke vene ne raport shpenzimet tregtare ose te
shitjes me sasine e shitur (ton, cope, meter etj.). Edhe ky tregues
keshillohet te analizohet per nje numer te caktuar ushtrimesh te
njepasnjeshem, duke studiuar evoluirnin e tij ne kohe te tij.
'freguesi i qarkullimit dhe i kohes mesatare te shlyerjes se
detyrimeve ndaj fumitoreve.
Detyrimet ndaj fumitoreve rinovohen gjate cikleve te veprimtarise si
pasoje e veprimit te perbashket te shlyerjes se tyre, qe <;:on ne shlyerjen e
detyrimeve ekzistuese dhe te blerjeve te reja, qe sjellin formimin e
detyrimeve te reja.
Keshh1, treguesit e shpejtesise se shlyerjes se detyrimeve ndaj
fumitoreve duhet te shprehin shpejtesine e rinovimit te ketyre detyrimeve
nepermjet blerjeve24 • .
24Ne teori do te ishte me korrekte te vleresoheshin pagesat si driver (percakhleS) i
rinovimit te detyrimeve. Megjithate, meqenese shuma e pagesave (ae lloearitet
Analiza e likuiditetit te ndermar:rjes 161
Kjo shpejtesi, perseritim, mund te shprehet ne dy menyra:
si frekuence qarkullimi, ose si numer heresh e rinovimit te detyrimeve
ndaj furnitoreve, gjate nje ushtrimi, nepermjet kryerjes se blerjeve;
si kohe mesatare e shlyerjes ose si numer ditesh qe rnesatarisht
shfrytezohen detyrimet derisa te shlyhen.
Treguesi i qarkullimit te detyrimeve tregtare (i quajtur edhe
qarkullimi i detyrimeve) llogaritet nga raporti ndermjet blerjeve te te
mirave materiale dhe sherbimeve2s dhe detyrimeve ndaj fumitoreve te
pasqyruar ne bilanc26.
Formulen e tij esh... ·
TqDf = Blerjet
Detyrimet ndaj furnitoreve
ku:
TqDf = treguesi Ilq<m:r:rliTir!rt1tiret1n'UneVei
Supozojme se blerjet jane te barabarta me 6.000 (ne mije nJeSI
monetare) dhe detyrimet ndaj furnitoreve jane te barabarta me 2.000. Si
rrjedhoje e ble:rjeve ose me mire te pagesave, qe konsiderohen se jane
ekuivalente, borxhet rinovohen tri here ne vit, pasi blerjet jane te barabarta
me tri here shurnen e detyrimeve.
Treguesi, per rrjedhoje, do te llo arite· keshtu:
. 6.000
TqDf = - - = 3 here.
2.000
Qarkullimi i detyrimeve tre...te..W;~;es.J;:ffir,-tlrfll
I njejti informacion mund te merret edhe nga llogaritja e kohes
mesatare te shlyerjes se borxheve ndaj fumitoreve (ose koha mesatare e
rinovimit te borxheve).
Ky tregues shpreh kohen ne dite qe, mesatarisht, detyrimet
shfrytezojne per t'u rinovuar plotesisht.
Formulen e tij eshte:
nga shurna algjebrike ndermjet blerjeve dhe ndryshimit te detyrimeve ndaj
furnitoreve) nuk jepet nga bilanci i ushtrimit, as nga skemat me te perparuara te
raportit financiar, preferohet te llogaritet treguesi rnbi bazen e blerjeve.
25 Behet fjale per blerjen e materialeve dhe te sherbimeve. Por, me sakte duhet te
mbahen parasysh te gjitha zerat e kostos perballe te cilave rrjedhin detyrimet ndaj
furnitoreve. Ne <;:do rast eshte e rendesishme te ruhet hornogjeniteti dhe koherenca
nderrnjet erneruesit dhe numeruesit, ne kuptirnin qe ne te parin duhet te
perfshihen blerjet qe formojne detyrirnet qe vendosen ne emerues.
26 Per te garantuar hornogjenitetin dhe koherencen nderrnjet emeruesit dhe
nurneruesit, detyrimeve ndaj furnitoreve, qe paraqiten ne bilanc duhet t'u zbriten
detv-riTYH~:f- ncl~i t11rrt_.;.f-,....,.;.;.,.,....-.. --~- ~~1--':.!-- - _1 •' "" · -
 162 Kapitulli 5
TqDf~~
Koha mesatare e rinovi · ·· hte Jejte, sit:; duket, me kohen
mesatare te shlyerjes, sepse nese detyrimet ndaj fumitoreve rinovohen
mesatarisht gjate nje periudhe te caktuar, do te thote qe "kohezgja~a"
mesatare e furnitoreve, domethene koha mesatare e shlyerjes, eshte e
barabarte mete njejten periudhe 27.
Raporti ndermjet detyrimeve dhe blerjeve vjetore e te mirave
:J
materiale dhe sherbimeve shpreh afatin mesatar te pageses ne vite:
shumezimi me 365 mundeson shprehjen e treguesit ne dite, me qellim te
nje interpretimi me praktik.
Sipas shembullit te mesiperm do te kemi:
T~
·~ 6.000
Me fjale te ~era, nese detyrimet....J::iuG.vefle.fl.-t-r· ere ne vit, do te thote
se u duhen 1/3 e vitit, domethene 120 dite, per t'u rinovuar, keshtu qe
koha mesatare e shlyerjes se detyrimeve eshte e barabarte me 120 dite.
Llogaritja e treguesve te shpejtesise se shlyerjes se detyrimeve ndaj
furnitoreve, sipas menyres se ilustruar, megjithese eshte gjeresisht e perhapur,
vuan nga disa pasaktesi teknike, te cilave eshte e pamundur t'u shmangemi:
blerjet jane nje fluks i caktuar qe i perket gjithe periudhes ushtrirnore,
ndersa detyrimet ndaj fumitoreve jane te dhena qe i referohen fundit te
vitit ushtrirnor,
blerjet dhe detyrimet ndaj fumitoreve vleresohen me kritere te ndryshme
vleresimi, pasi detyrirnet ndaj furnitoreve perfshijne edhe TVSh-ne.
Per sa i perket aspektit te pare, krahasimi duhet bere ndermjet
blerjeve vjetore dhe detyrimeve mesatare te ushtrimit. Llogari~a mbi
bazen e detyrimeve ne fund te ushtrimit, ne fakt, mund te shtremberohet
nga rri~a ose pakesimi konhmktural ose sezonal i detyrimeve.
Megjithate detyrimet mesatare jane te padisponueshme nga analisti i
"jashtem". Zgjedhja e mesatares ndermjet detyrimeve ne fillim dhe te
detyrimeve ne fund te ushtrimit nuk e zgjidh problemin, si<; eshte trajtuar
me pare, per gjendjet e magazinave dhe per te drejtat per t'u arketuar.
Prandaj propozohet, edhe ne kete rast, marrja ne llogari~e te borxhet
ne fund, megjithate duke mbajtur parasysh, gjate interpretimit shtrembe-
rimet e mundshme lidhur me jouniformitetin ndermjet detyrimeve qe
pasqyrohen ne bilanc dhe atyre mesatare te ushtrimit.
27 Eshte e qarte qe te dhenat e bilancit japin nje mesatare te afateve faktike ne
lidhje me gjendjet e detyrimeve ndaj secilit furnitor.
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 163
Ndersa aspekti i dyte, ka te beje me johomogjenitetin e vleresimit te
numeruesit dhe emeruesit. Ne fakt, blerjet e te mirave materiale dhe e
sherbimeve jane neto ne lidhje me TVSh-ne, ndersa detyrimet perfshijne
TVSh-ne.
Eshte e qarte qe llogaritja <;on ne nje vleresim per me pak te treguesit
te qarkullimit, ose ne nje vleresim per me shume te kohes mesatare te
shlyerjes se detyrimeve ndaj furnitoreve.
Ky kufizim teknik, ne te vertete, mund te menjanohet duke i
"pastruar" detyrimet ndaj fumitoreve nga TVSh-ja. Ne rastin e blerjeve,
kur i nenshtrohen TVSh-se me kuota te ndryshme, duhet t'i referohemi
kuotes mesatare te TVSh-ne2s.
Prandaj treguesi i qarkullimit t .. rk~i-rrTi5ViPi'i~
T Df = B1
q . Df/ (1 + TVSh)
ku TVSh eshte kuota mesa are e -se.
Ne te njejten menyre, formula e kohes mesatare te shlyerjes se
detyrimeve behet:
.\_TqDf = Df/( 1 + TVSh) x365
Bl ____,
--------·
7. Kohezgjatja mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues
Informacioni permbledhes me me shume rendesi, qe mund te merret
nga analiza e treguesve te shpejtesise se kapitalit qarkullues neto shprehet
nga kohezgja~a mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues.
Kohezgja~a mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues korrespondon me
kohen e shprehur ne dite, qe mesatarisht kalon ndermjet momentit te
shlyerjes se furnitoreve te faktoreve prodhues afatshkurter dhe momentit
te arketimit nga klientet e te ardhurave per shiqet ose sherbimet e bera.
Per llogari~en e ketij treguesi, eshte e nevojshme te studiohet, ne
kuadrin e cikleve operative afatshkurtra, ndervaresia e momenteve
kryesore ne kendveshtrimin e dyfishte ekonomik dhe financiar.
Momente me rendesi ekonomike jane ato te realizimit te kredive
lidhur me blerjen e te mirave ose te sherbimeve dhe te shi~es se produktit.
Momente me rendesi financiare jane ato te realizimit monetar te
blerjeve dhe te shi~eve. Ne prani te shlyerjes se mevonshme, momentet me
rendesi financiare korrespondojne me pagesen e detyrimeve ndaj
furnitoreve dhe me arketimin e te drejtave ndaj klienteve.
28Behet fjale per nje te dhene te nxjerre nga deklarimet fiskale. Analisti i jashtem
nuk e ka ne dispozicion kete te dhene, por mund te kryhet nje vleresim i sakte mbi
bazen e llojeve tete mirave materiale ose sherbimeve te blera.
 164 Kapitulli 5 165
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes

Duke iu referuar paraqiljes grafike te shfrytezuar me pare ne temen e Kohezgjalja mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues:
treguesve te qarkullimit te kapitalit qarkullues, momentet me rendesi
ekonomike dhe financiare mund te vendosen ne aksin e kohes. Fluksi i arki:?s Fluksi i arkes
Duket qarte se hapesira ndermjet momenteve me te rendesishme u ne dalje ne hyrje
korrespondojne treguesve te shpejtesise se kapitalit qarkullues te shprehur
ne dite:
- koha .~e~atare e. qendrirni.t te stokut, e barabarte me kohen mesatare qe
rr u
kalon ndermJet blef]es dhe shiljes;
e
koha mesatare e arketimit te kreditit ndaj klienteve, barabarte me
kohen mesa tare qe kalon ndermjet shiljes dhe arketimit; 30 prill 30 qershor
1········--···--·············--·····--······-············1--···+~
1---------+·-------1·····················································
I 30 korrik
..... .
30 shtator
o dite 60 dite 90 dite 150 dite
koha rnesatare e shlyerjes se detyrirneve ndaj fumitoreve, e barabarte
me kohen mesa tare qe kalon ndermjet blerjes dhe pageses.
"Kohezgjalja mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues", kujtojme, eshte
i
Data e
i
Data e
t
Data e shlyerjes se Data e arketimit
j
e barabarte me kohen, te shprehur ne dite, qe mesatarisht kalon nderrnjet blerjes shitjes fumitoreve te klienteve
pag~se~ ~e furnitoreve dhe arketimit nga klientet. . Per rrjedhoje, kjo imuuuummmulnmmuummun(IIIIIUuu·mmmuuuuuuummuuuumuuummmuuuuumuluummmuumumlmm,umuumlmmmuuiillllllllmmmHmu""""'........
kohezgJatje mesatare do te korrespondoje me shumen algjebrike ndermjet Koha mesatare e + Koha mesa tare e arketirnit te klienteve
kohes mesatare29: qendrirnit te stokut

te qendrimit te stokut qe rrit kohezgjatjen eciklii

te kapitalit qarkullues; IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUJII!IIIIIfllllllllllllouu...... ~

- mesatare te arketimit te te drejtave ndaj klienteve, qe rrit kohezgjaljen e
ciklit te kapitalit qarkullues;
mesatare te shlyerjes se detyrimeve ndaj furnitoreve, qe zvogelon
kohezgjaljen e ciklit te kapitalit qarkullues.
Ose ne duke e shprehur ne formule do kerni:
Treguesi i rrotullimit te kapitalit qarkullues (ne dite) = treguesi i
qarkullimit te gjendjeve te magazines (ne dih~) + treguesi i qarkullimit te te
drejtave per t'u arketuar (ne dite)- treguesi i qarkullimit te detyrimeve per t'u
shlyer.
Shpjegimi i mesiperrn, behet me i qarte nga shqyrtimi i kesaj skeme:
29
Shuma algjebrike ndermjet treguesve te shpejtesise se kapitalit qarkullues te
shprehur ne dite mbetet keshtu nje informacion i dobishem. Per kete arsye
preferenca jane shkon per treguesit e shpejtesise te shprehur ne dite ne krahasim
1
Koha mesa tare e Koha mesa tare e ciklit te kapitalit qarkullues
shlyerjes se furnitoreve
Prandaj kohezgjalja mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues shpreh
gjatesine e periudhes se nevojave financiare ne lidhje me zhvillimin e ciklit
te veprimtarise rrjedhese.
Per kushte te ljera te njejta, sa me e gjate te jete kjo periudhej aq me te
medha do te jene nevojat per kapital lidhur me zhvillimin. e cikleve
operative afatshkurtra dhe, keshtu, aq mete medha duhet te jene burimet
e mbulimit te ketyre nevojave, te cilat pergjithesisht perbehen nga
detyrimet financiare afatshkurtra, te tilla si llogarite rrjedhese bankare
pasive ose bonnet financiare afatshkurtra te siguruar si paradhenie nga
klientet (paradhenie fature,factoring elj.).
Nje kohezgjalje shume e madhe e ciklit te kapitalit qarkullues
pergjithesisht bashkeshoqerohet me probleme te vazhdueshrne te
likuiditetit, pasi hapesira kohore ndermjet momeittit te pageses dhe
momentit te arketimit gjeneron nevoja financiare te larta, te cilat
ndermarrja i mbulon me veshtiresi. Nese gjetja e burimeve financiare eshte
shume e veshtire, kohezgjalja e ciklit te kapitalit qarkullues behet e
paperballueshme: vetem reduktimi i saj mund t'i mundesoje ndermarrjes
rivendosjen e ekuilibrit financiar afatshkurter, ndersa nje rritje e
metejshme mund te <:;OJ€ ne fenomenet e paaftesise paguese,

me ata te shprehur ne numer "qarkullimi''. jashtezakonisht te rrezikshme per vazhdimesine e ndermarrjes.

166 Kapitulli 5 Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 167

Ne <;do rast, nje cikel i kapitalit qarkullues shume i zgjatur sjell
gjithmone hyrjen ne borxh financiar afatshkurter ne nivel shume te larte,
qe eshte sinjal i mungeses se qendrueshmerise dhe i nje gjendjeje
financiare mjaft te renduar.
Ne te kundert, shkurtimi i ciklit te kapitalit qarkullues <;on ne <;lirimin
e burimeve financiare, pakesimin e borxhit financiar afatshkurter dhe ne
vendosjen e nje gjendjeje te ekuilibruar financiare.
Nje menyre qe perdoret shpesh per shkurtimin e ciklit te kapitalit
qarkullues dhe riekuilibrin e gjendjes financiare afatshkurter eshte zgja~a e
afatit te shlyerjes se fumitoreve, qe <;:on ne zevendesimin e detyrimeve
financiare me detyrime tregtare, me elastike dhe me pak te rrezikshme per
qendrueshmerine e ndermarrjes.
Kohezgjatja mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues lidhet shume me
fuqine kontraktuale te ndermarrjes. Ne fakt, ndermarrjet e dimensioneve
arketimit te klientet dhe shlyerjes se furnitoreve.
Nje sektor eshte strukturalisht ne kete gjendje, per shembull,
shperndaresi i madh i organizuar, qe i bashkeshoqeron arketimit me leke
ne dore, tipik per tregtaret e pakid~s, fuqi shume te madhe kontraktuale,
qe rrjedh nga madhesia e ndermarrjes dhe nga volumet e mallrave te
ndermjetem, qe mundeson shlyerjen e furnitoreve pas 120-180 ditesh nga
dergesa perkatese.
Si shembull ilustrimi, paraqesim ciklin e kapitalit qarkullues
//negativ" sipas skemes se meposhtme:
Cikli i kapitalit qarkullues nnegativ":
Fluksi i arkes Fluksi i arkes
ne hyrje ne dalje

n u
te medha, ia dalin te realizojne cikle me te shkurtra te kapitalit, sepse:
u imponojne furnitoreve periudha shume te shkurtra per dorezimin e
lendeve te para (deri, si rregull, ne te ashtuquajturen "just in time"3°) dhe
.............................1·
klienteve afate dorezimi shume te gjata (deri, si rregull, ne planifikimin e :.............................: .,..
prodhimit mbi porosite e marra), me pasoje reduktimin ekstrem te kohes se
1
qendrimit te gjendjeve ne magazine dhe te ashtuquajturin "working in progress"; 30 prill 30maj 15 korrik 30 shtator
kontraktojne me klientet afate arketimi shume te shkurtra; odite 30 dite 75 dite 1so dite
kontraktojne me furnitoret afate shlyerjeje shume te gjata.
Gjithashtu, kohezgjatja mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues ka i
Datae Data e
i Data e arketimit
i Data e shlyerjes
i
lidhje te drejtperdrejte me strukturen dhe me praktikat tregtare qe blerjes shitjes te klienteve se fumitoret
ekzistojne ne sektore te ve<;ante. Per kete arsye eshte i gabuar
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllj!l!llllll!illllllnl ::=:::::=- 1j •
konceptualisht synimi i percaktimit te vlerave "optimale" ose i vlerave
"prag" qe te dallojne gjendjet e kenaqshme nga ato te pakenaqshme.
Koha mesa-
tare ne dite e
Koha ne dite e
mosarketimit
Il Kohezgjatja e "teprices" se likuiditetit j
·_j
Disa sektore, si ndertimi, i porosive afatgjata, i industrise me procese qendrimitte + tete drejtave
prodhuese afatgjata dhe komplekse, i sipermarrjeve publike, kane cikle stokut
ltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllltltllllllllllj!IJIIIIIIIJIIIJIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIJuuu........... .
shume te gjata te kapitalit qarkullues, qe perbejne nje pengese te
- Koha ne dite e mos shlyerjes se detyrimeve
vazhdueshme per ruajtjen e ekuilibrit financiar afatshkurter.
Ne raste te tjera, per ndermarrjet me dimensioneve te medha dhe/ ose
per sektore te ve<;ante, perkundrazi; eshte fiziologjike qe te kene cikle te Kohezgjatja mesatare e ciklit te kapitalit qarkullues perben, se fundi,
kapitalit qarkullues "negativ". Kur kohezgjatja mesatare e ciklit te kapitalit nje informacion te vlefshem per studimin e gjendjes se likuiditetit.
qarkullues eshte me e vogel se zero, shlyerja e furnitoreve behet vetem pas Ne ve<;anti, per kushte te tjera te njejta, nje cikel shume i gjate i
arketimit te klienteve. Ne kete rast, ciklet operative, ne kendveshtrimin kapitalit qarkullues eshte nje tregues i tensioneve te mundshme financiare
financiar, nuk gjenerojne asnje nevoje. Perkundrazi, ato gjenerojne teprice qel edhe nese zgjidhet me ane te borxheve financiare afatshkurtra, e
likuiditeti, aq me te madhe sa me e gjere te jete hapesira kohore ndermjet rendon gjendjen e likuiditetit te ndermarrjes. Ndersa, nje cikel afatshkurter
i kapitalit qarkullues ndihmon elasticitetin financiar te ndermarrjes, e cila
mund fi destinoje financimet e me burime nga jashtrne ne investime dhe
3o Behet fjale per nje disipline prodhuese te ndermarrjeve te medha, e perhapur ne per zhvillimin e saj.
Japoni ne vitet 70-80, te cilat kerkojne dorezimin e lendeve te para ne momentin
kur kerkohen nga cikli i prodhimit.
168 Kapitulli 5
8. Kapitali qarkullues neto
Ky marzh strukture, shpreh rnasen me te cilen nderrnarrja eshte ne
gjendje te shlyeje pasivet afatshkurtra neperrnjet realizirnit (direkt dhe
indirekt) te aktiveve afatshkurtra.
Kapitali qarkullues neto shprehet nga diferenca nderrnjet kapitalit
qarkullues bruto dhe pasiveve afatshkurtra. Dornethene:
KQN = KQB -PASH
Por kemi theksuar qe:
KQB + AAGJ = PASH + PAGJ + KV
Duke kaluar Pash ne anen e majte dhe Aagj ne te djathte, do te kemi:
KQB -PASH == PAGJ + KV -AAGJ
Prandaj rnund te pohojme qe kapitali qarkullues neto, pervec; se
llogaritet si diference ndermjet aktiveve afatshkurtra dhe pasiveve
afatshkurtra, paraqet diferencen ndermjet financimeve afatgjata (P AGJ +
KV) dhe aktiveve afatgjata qe gjenerojne nevoja financiare afatgjata
(AAGJ). Prandaj ai shpreh masen ne te cilen financimet afatrnesme dhe
afatgjata mbulojne nevojat afatgjata te ndermarrjes.
Vlerat qe nxirren nga Kqn
Duke percaktuar kapitalin qarkullues si me poshte:
KQN == P AGJ + KV- AAGJ
dote kemi:
kapitali qarkullues neto merr vlere zero (KQN = 0) kur P AGJ + KV =
AAGL ose ne supozimin kur burimet afatgjata te financimit mbulojne
saktesisht kapitalin afatgjate;
- kapitali qarkullues neto merr vlera pozitive (KQN > 0) kur PAGJ + KV
> AAGJ ose ne rastin kur pjesa e nevojave te gjeneruara nga kapitali
afatgjate mbulohet duke perdorur financime afatshkurtra.
- kapitali qarkullues neto shpreh pjesen e aktivit afatshkurter qe mund
te konsiderohet e financuar me perdorimin e burirneve afatgjata.
Eshte e qarte qe, situata financiare e nderrnarrjes eshte e ekuilibruar
kur KQN merr vlera pozitive, pasi vetem ne kete rast burimet afatmesme
dhe afatgjata te financimit mbulojne edhe pjese te nevojave afatgjata te
gjeneruara nga aktivet afatshkurtra, kryesisht nga magazina.
Standardet amerikane theksojne se eshte e nevojshme qe kapitali
qarkullues bruto duhet te jete sa dyfishi i pasiveve afatshkurtra. Si te gjithe
te dhenat standard edhe kjo duhet te merret me shume kujdes, pasi rnund
te shprehe vetem nje vlere orientuese te ciles duhet t'i referohemi.
Analiza e kapitalit qarkullues neto
Si interpretohet nje rri* e KQN?
Eshte e nevojshme te analizohen komponentet e tij:
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 169
1. mund te jene rritur gjendjet e magazines;
2. mund te jene rritur te drejtat per t'u arketuar;
3. rritja mund te kete pesuar edhe likuiditeti;
4. mund te jene pakesuar detyrimet afatshkurtra, ndaj furnitoreve ose
bankave.
Vihet re qe:
a) secili ndryshim te \On ne konsiderata te ndryshme;
b) shpesh secili ndryshirn ose variacion mund te interpretohet ne menyre
te kundertt
Duhet gjykuar
Duhet gjykuar negativisht nese
pozitivisht, nese shkaktohet nga rritja e
lidhet me rritjen e kohes se lejuar per
vellirnit te shi*ve arketim
Per te kuptuar nese rritja ne te drejtat ndaj klienteve duhet gjykuar
pozitive, mund te llogaritet kohezgjatja e kreditit te lejuar klienteve (te
shprehur ne dite).
Disa konsiderata mbi kohezgjatjen e te drejtave dhe detyrimeve
1. vlerat e nxjerra jane thjesht orientuese, nuk paraqesin te dhena te sakta:
prandaj nuk eshte e rendesishme vlera absolute, por ecuria ose krahasimi
me mesataren e sektorit;
2. vlera e treguesit ndikohet nga prania e TVSh ne vleren e te drejtave
dhe te detyrimeve: prandaj duhet te perjashtohet;
3. e anasjella e treguesve te kohezgjatjes shpreh qarkullimin e te drejtave
dhe detyrimeve.
Per nje strukture perfekte te balancuar duhet qe:
(Likuiditeti i pritshem + Likuiditeti i gatshern)- Pasivet afatshkurtra > 0.
Kapitali qarkullues neto > Pasivet afatshkurtra
Kapitali i vet> Aktivet afatgjata.
Kapitali qarkullues neto eshte nje tregues likuiditeti dhe shpreh ne terrna
absolute tepricen pozitive ose negative nga krahasimi i aktiveve dhe pasiveve
afatshkurtra te nderrnarrjes; kur ai eshte pozitiv shpreh nje gjendje ekuilibri,
sepse kapitali qarkullues neto tregon tejkalimin e burimet qe do shnderrohen
per nje periudhe afatshkurter ne krahasim me perdorimet me afat shlyerjeje
ne te njejten periudhe; kur ai eshte negativ gjendja financiare-pasurore tregon
mbulim te investimeve afatgjata me burirne financimi afatshkurtra. Duhet
nenvizuar se edhe nese kapitali qarkullues neto > 0 nuk eshte e thene qe
nderrnarrja te mos kete probleme te aftesise paguese, sepse nderrnjet aktiveve
afatshkurtra perfshihen edhe gjendjet e magazines, qe io giithmone shiten na
170 Kapitulli 5
veshtiresi, se dyti nese ne pasivet afatshkurta nuk do te mbahen parasy_?h
detyrimet e ndryshme ndaj bankave, qe ne fakt mlmd te konsiderohen me
natyre permanente per rinovim te vazhdueshem te kredive me ne afatin e
shlyerjes, mlmd t'i shtonte vlera shpesh mjaft te ndryshme te kapitalit
qarkullues neto, edhe vlera pozitive.
Nje vlere ndjeshem me e madhe e aktiveve qarkulluese ne krahasim me
pasivet afatshkurtra perben per huadhenesit afatshkurter nje garanci me te
madhe pasi krediti i tyre mbulohet nga vlera menjehere te disponueshme, gje
qe nuk ndodh ne supozimin kur aktivet afatshkurtra dote ishin mete uleta
sesa pasivet afatshkurtra, ne garanci te kreditit te tyre ne fakt gjendet vlera me
realizim me te veshtire, si~ jane aktivet afatgjata.
9. Ekuilibrat e ndermarrjes
Kontrolli i efektivitet te veprimtarise nuk duhet te kufizohet vetem ne
rezultatet, por duhet te shkoje me tej: duhet te vertetohet nese ndermarrja
po operon me nje strukhue te ekuilibruar, per shembult nese fluksi i
hyrjeve dhe i daljeve monetare mlmdeson shlye:rjen e detyrimeve ose,
nese, krye:rja e kostove balancohet nga realizimi i te ardhurave.
Prandaj behet fjale per te vleresuar, nepermjet krahasimit te vlerave, nese
ndermarrja gjendet ne ekuiliber financiar, ekonomik dhe pasuror.
Ekuilibri financiar
Ekuilibri financiar vertetohet km veprimet e investimit dhe te
disinvestimit qe mundesojne te hyra dhe te dala monetare, detyrime dhe te
drejta, alternohen ndermjet tyre ne menyre te pershtatshme; kjo ndodh kur
ndermarrja mund te kryeje te gjitha pagesat sipas afatit te caktuar per shlyerje,
pa hasur veshtiresi dhe duke menjanuar perdorimin e financimeve te tjera te
paprogramuara.
Ne menyre te ve<;ante flitet per ekuiliber. monetar nese kjo ana_lize u
referohet vetem te hyrave dhe daljeve monetare, perkatesisht arket1meve
dhe pagesave. . Ne pasiv gjendet kapitali i angazhuar ne veprimtarine dhe mund te
Problemi qe ndermarrja duhet te zgjidhe ne kete rast eshte ai 1
likuiditetit, domethene i aftesise per te disponuar mjete monetare te
nevojshme per te perballuar kerkesat per pagesa qe paraqiten ~do dite.
Ne fakt, mund te ndodhe, qe disponibilitet monetare te ndermarrjes,
ne nje date te caktuar te jene me te vogla se shumat per t'u paguar: kjo
mund te krijoje veshbresi, edhe te perkohshme, qe mund te zgjidhen me
nje kerkese tjeter borxhi nga ana e sipermarresit.
Analiza e likuiditetit te ndermarrjes 171
Ekuilibri ekonomik
Ekuilibri ekonomik kontrollohet duke krahasuar kostot dhe te
ardhurat qe i perkasin nje periudhe te caktuar. Ndermarrja e arrin kete
ekuiliber kur ia del te krijoje pasuri nepermjet veprimtarise se zhvilluar,
duke arritur te realizoje te ardhura me te madhe sesa kostoja e faktoreve
prodhues te perdorur: ne fakt, ne kete rast, me burimet e shfrytezuara
prodhohen te mira dhe sherbime me vlere me te madhe.
Kontrolli ne lidhje me ekuilibrin ekonomik nuk mund te kryhet per
periudha kohe ~hl~e te___s~u~tra, pasi eshte _e :r:e~?jshme__ qe :~ ke~i, te
pakten, perfundrmm ~ n1e okh :prod~ue~, pas1_ ~e t: ~~r:-dert: _te _d~enat ~
nxjerra nuk kane kuptim. Kontrolh penod1k 1 arn~es se ketiJ ehulibn behet ne
perhmdim te ~do periudhe administrative, km perplmoh_e_n vler~t 9-e duhen
paraqitur ne llogarine eko_nom~~ dhe percakt~h~t_rezult~~ 1 ush:tr~lt. ..
Nese te ardhurat teJkaloJne kostot kem1 htim: ndermariJa gJendet ne
nje situate ekuilibri ekonomik dhe pasmia e krijuar mund te riinvestohet
ne ndermarrja ose te shperndahet: ky vendim u perket aksionareve ne
momentin kur percaktohet destinacioni i fitimit. Megjithate, krijimi i
pasurise favorizon zgjerimin e veprimtarise, pasi aksionaret merr nje
shperblim per iniciativen investuese dhe ndermarrin iniciativa te tjera
konsoliduese dhe zhvilluese, si dhe rritjen e pasurise neto per ate pjese te
fitimit qe destinohet per vetefinancim.
Nese kostot tejkalojne te ardhurat, kemi, ne fakt, nje konsum te
pasurise, me vlere te barabarte me humbjen e pesuar, me ndikime negative
edhe mbi pasurine. Per te menjanuar keto rezultate negative eshte e
nevojshme te programohet veprimtaria e ndermarrjes ne menyre qe ajo te
orientohet drejt objektivave qe mund ta karakterizojne ndermarrjen dhe te
kryeje nje kontroll te vazhdueshem te administrimit.
Ekuilibri pasuror
Ekuilibri pasuror i referohet raportit ndermjet vlerave qe pasqyrohen
ne Gjendjen pasurore dhe vertetohet kur kemi nje proporcion te drejte
ndermjet grupeve te ndryshme dhe nje lidhje korrekte ndermjet burimeve
te financimit dhe perdorimeve.
kete prejardhje te ndryshme, domethene ne pasiv ben pjese pasuria neto
dhe pasivet. .
Ne aktiv investimet jane te ndryshme per natyren e faktoreve
prodhues, qe ndryshon ne varesi te perdorimit dhe te kohes se qendrimin
ne ndermarrje. Ekuilibri pasuror arrihet, pikerisht, kur kapitalet e
ndryshme jane investuar ne menyre te tille qe mund te zhvillojne si~ duhet
veprimtarine e ndermarrjes me faktoret prodhues ne dispozicion dhe qe
eshte ne gjendje te perballoje detyrimet e saj ndaj subjekteve te treta

6 pasurise neto ne fillim.
Analiza e llogarise ekonomike
1. Rendesia e analizes se "Llogarise ekonomike"
Llogaria ekonomike ka per qellim te percaktoje rezultatin neto te
ndermarrjes per nje periudhe te caktuar kohe, qe zakonisht eshte viti
kalendarik. Fitimi i realizuar ose humbja e pesuar nga ushtrimi i
veprimtarise llogaritet nga diferenca ndermjet te ardhurave dhe
shpenzimeve ne perkatesi te vitit ushtrimor.
Llogaria ekonomike eshte nder dokumentet kontabel baze dhe te
rendesishem per analizen e gjendjes ekonomiko-financiare te ndermarrjes.
Nepermjet saj sigurohen te dhenat e nevojshme per llogaritjen e treguesve
te rentabilitetit, te ecurise se pergjithshme te ndermarrjes dhe te treguesve
te ndermjetem, te diet japin informacione rnbi aspektet e ndryshrne te
adrninistrirnit.
Per te rritur nivelin e analizes eshte e dornosdoshrne qe kjo llogari te
dalloje qarte rezultatet e zakonshrne nga rezultatet e jashtezakonshrne. Kjo do
t'i mtmdesoje analistit financiar te gjykoje nese rezultati ekonomik eshte fryt i
veprirntarise se zakonshrne, apo i fenorneneve te jashtezakonshrne dhe te
paperseritshrne ne jeten ekonomike te nderrnarrjes.
Gjendja pasurore paraqet perdorirnet (shpenzirnet) dhe burirnet (te
ardhurat) gjendje ne nje moment te caktuar, ndersa llogaria ekonomike
paraqet perdorirnet dhe burirnet per nje interval te caktuar kohe nderrnjet
dy gjendjeve pasurore te njepasnjeshrne, n dhe n-1.
Analiza e llogarise ekonomike 173
Me qellim rritjen e nivelit te rnenaxhimit te biznesit bilanci duhet te
paraqitet ne dy konfigurirne: pasurore dhe ekonornike.
Ne paraqitjen pasurore rezultati neto (fitirni neto ose hurnbje neto e
ushtrimit) llogaritet nga diferenca ndermjet pasurise neto ne fund dhe
Por qe te rnundesohet analiza e kushteve dhe e faktoret qe kane
kontribuar ne forrnimin e rezultatit, d.m.th. qe te kryhet analiza e plate e
veprimtarise se ndermarrjes, ky rezultat duhet te llogaritet si diference
nderrnjet te ardhurave dhe shpenzirneve te riklasifikuara sipas
karakteristikave te caktuara.
VIera e fitimit ose e hurnbjes te paraqitur ne bilanc duhet te jete e
njejte m~ vleren e tyre te pasqyruar ne llogarine ekonornike. Kuptohet pse
rezultati duhet te jete i njejte, sepse te dy konfigurirnet jane menyra te
ndryshrne interpretimi te te njejtes nderrnarrje ne analize.
Paraqitja e dyfishte mund te percaktohet si "fotografia" (bilanci) e te
njejtes parnjeje (ndermarrja) e rnarre ne dy kendveshtrirni te ndryshme:
pasurore-financiare dhe ekonomike.
Llogaria ekonomike evidenton vetern te ardhurat dhe shpenzirnet ne
perkatesi te veprirntarise se vitit ushtrirnor. Eshte nje pasqyre qe ne fillim
te ~do viti "zerohet" duke filluar perseri llogaritjen e te ardhurave dhe te
shpenzimeve. E vetmja "gjurrne" qe ngelet, fitirni neto ose hurnbja neto,
transferohet dhe "rnernorizohet" ne gjendjen pasurore.
Ne menyre skernatike, kjo lidhje paraqitet si me poshte:
Fi timi /hurnbja
2. Llogaria ekonomike, kostot dhe te ardhurat
Llogaria ekonomike, perrnbledh burimet e konsumuara dhe te ardhurat
e realizuara, d.rn.th, kostot dhe te ardhurat e "shuara". Ajo tregon ate qe ka
nd~dhur, jo ate qe dote ndodhe (edhe pse ne mund te eksplorojme nga ajo te
dhenat per te llogaritur disa tregues mbi te ardhrnen).
Me hollesisht zerat kryesore qe perbejne llogarine ekonornike jane si vijon.
Kostot
- Gjendjet e magazines ne fillim te ushtrimit: behet fjale per gjendjet
(Ir_lallrat, produktet e gatshrne, gjysme te gatshme, produktet ne proces
perpunirni, lende te para, ambalazh, rezervat e ndryshme etj.) qe gjenden
174 Kapitulli 6
ne mao-azine
v ne fillim te cdo
, ushtrimi; me sakte, jane kosto te trasheguara
nga viti i meparshem.
Kostot e blerjes: kane te bejne me mallrat, ambalazhet, rezervat e
konsumit, gjysme te gatshmet te blera gjate ushtrimit.
Kostot e personelit: jane kosto te kryera per paga dhe shperblime qe u
paguhen punonjesve, qe perfshijne edhe kontributet ne ngarkim te
punedhenesit.
Shpenzimet e pergjithshme: jane kostot e kryera per shiirbime ne
pergjithesi: shpenzime postare, kancelari, perdorime te ndryshme (telefon,
drita e~.), siguracione, transporte, konsulence, publicitete e~.
Shpenzimet financiare: jane interesa pasive qe maturohen mbi
detyrimet me natyre te ndryshme, per shembull, kundrejt bankave,
furnitoreve e~.
Amortizimet: Aktivet afatgjata formohen nga "investime shumevje<;are"
(per shembult ndertesa, makineri, automjete etj.) qe japin kontributin e tyre
r{e prodhim per periudha me te gjata se nje vit. Keshtu, amortizimi paraqet
pjesen e ketyre te mirave te konsumuara gjate vitit ushtrimor.
Perllogaritjet per "Fonde per shpenzime te ardhshme" dhe per
"Fonde risqesh": paraqesin shumen e kostove qe do te rendojne mbi
rezultatin e ushtrimit, per te perballuar ngjarjet qe do te ndodhin
(saktesisht ose probabilisht) ne te ardhmen.
Kujtojme:
Fondin e zhvleresimit te te drejtave: eshte nje kosto e supozuar qe
mund te rendoje mbi te rezultatin e ushtrimit, ne parashikim te
problemeve te mundshme qe m1.md te kene klientet e ndermarrjes.
Minusvlera dhe shpenzime te jashtezakonshme: fjala eshte per kosto
qe kane te bejne me ngjarje te jashtezakonshme te veprimtarise (shitja e nje
makinerie me <;mim me te ulet sesa vlera e tij, vjedhje te arkes, deme te
shkaktuar nga zjarri ose fatkeqesi natyrore etj.).
Shpenzime te ndryshme: behet fjale per kosto me natyre ndihmese ose
pasurore.
Kthime nga shitjet: behet fjale per vlera qe rrjedhin nga kthimi i
mallrave te shitura (lende te para, produkte). Ato korrigjojne ne menyre te
terthorte te ardhurat nga shi~a.
Pakesim dhe zbritje pasive: perbejne uljen e <_;:mimeve te shi~es te
rishikuar nga klientet.
Tatimi mbi fitimin: jane tatimet (te paguara me pare ose akoma per t'u
paguar) qe rendon fitimin e realizuar gjate ushtrimit. Tatimet akoma per
t'u paguar, si<; kerkohet nga normat fiskale, dote paguhen ne momentin e
paraqitjes se deklarates se fitimeve.
Analiza e llogarise ekonomike 175
Te ardhurat
Te ardhurat nga shitja: paraqesin vleren e shi~eve te produkteve ose
te sherbimeve te shitura gjate ushtrimit.
Te ardhura te ndryshme: paraqesin vleren e te ardhura me natyre te
ndryshme (ndihmese ose pasurore): te tilla mund te jene, per shembult
"qirate aktive", d.m.th. tarifat per te mirat e dhena me qira.
Te ardhurat financiare: jane interesat aktive te matumara mbi llogarite
bankare ose mbi te drejtat (ndaj klienteve ose subjekteve te ndryshme).
Plusvlera dhe te ardhura te jashtezakonshme: te ardhura qe lidhen
me dukuri te ve<;anta te veprimtarise (shitja e nje makinerie me <;mim me
te larte sesa vlera e tij, parashkrimi i nje detyrimi para se te shlyhet etj.)
Kthime nga blerjet: vlera qe rrjedhin nga kthimi i mallrave dhe i
lendeve te para te blera nga furnitoret. Ato korrigjojne, ne menyre te
terthorte, koston e blerjes.
Shtesa dhe rritje pasive: shprehin uljen e <;mimeve te blerjes te paguar
me pare furnitoreve.
Gjendjet e magazines ne fund te ushtrimit: behet fjale per gjendjet
(mallrat, produktet e gatshme, gjysme te gatshme, produktet ne proces
perpunimi, lende te para, ambalazh, rezervat e ndryshme e~.) qe gjenden
ne magazine ne fund te <;do ushtrimi; me sakte, gjendjet perfundimtare te
vi tit perkates perbejne gjendjet fillestare te vi tit te ardhshem.
Percaktimi i sakte i vleres se magazines eshte me shume rendesi per
llogari~en e te ardhurave qe rrjedhin nga procesi i blerjes dhe i shi~es.
Le te japim shembullin e meposhtem.
Supozojme qe ndermarrja:
ka blere tre produkte me 100 njesi monetare secilen;
nga keto ka shitur nje me 200 njesi monetare.
Totali i kostove te blerjes gjate vitit eshte e barabarte me 300 njesi
monetare, ndersa shuma e te ardhurave arrin ne 200 njesi monetare.
Diferenca e thjeshte e ketyre kostove dhe e te ardhurave do te evidentonte
nje humbje prej 100 njesi monetare. Ky konkluzion eshte i gabuar, pasi
lind nga krahasimi ndermjet te dhenave jo homogjene.
Nga nje produkt i vetem ndermanja ka fih1ar ne fakt 100 njesi monetare.
Te dyja produktet gjendje ne ft.md te vitit akoma nuk jane perdorur: prandaj
kostoja e tyre nuk duhet te merret parasysh ne llogaritjet e rezultatit
perhmdimtar te ushtrimit, por do fi kalojne ushtrimit te ardhshem.
Por korrigjimi i kostos se produkteve te blera nuk duhet ±e behet ne
menyre te drejtperdrejte: shuma e kostove te blerjes duhet te pasqyrohet
qartesisht ne bilanc. Atehere, korrigjimi realizohet duke llogaritur si te
ardhura, edhe pse nuk behet fjale plotesisht per nje te ardhur reale, vleren
e kostos se gjendjeve ne magazine.
 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 177
176

Keshtu eshte e qarte se sa me e madhe te jete vlera qe u atribuohet Me qarte ajo mund te paraqitet keshtu:
gjendjeve, aq me i larte eshte fitimi i realizuar. SHPENZIMET TE ARDHURAT
Gjendjet ne fillim: Shi~a e produkteve
3. Llogaria ekonomike sipas planit kontabel Lendet e para Te ardhura te ~era
Llogaria ekonomike, per te paraqitur ne menyre sa me eficiente te Produktet
ardhurat e ushtrimit per qellimet e analizes se veprimtarise se ndermarrjes, Gjendjet ne fund:
duhet te strukturohet sipas nje menyre te caktuar, qe nuk perputhet Blerja e lendeve te para Lendet e para
plotesisht me ate te perdorur per regjistrimin e llogarive. Shpenzime te ~era Produktet
Sipas planit kontabel, ne llogarine ekonomike me strukturen "me
kostot, te ardhurat dhe gjendjet" dhe me formen me "dy ane te ndara", Fitimi i ushtrimit (Humbja e ushtrimit)
zerat e kostove dhe e te ardhurave thjesht jane listuar, por nuk jane
klasifikuar sipas grupeve homogjene.
Do te argumentojme, ne vijim, se riklasifikimi i llogarise ekonomike
duhet te behet ne menyren e strukturimit te saj, me qellim qe te nxirren sa
me shume informacione rreth nivelit te administrimit te ndermarrjes, per Llogaria ekonomike e paraqitur si me lart perseritim, karakterizohej
te mundesuar analizen ekonomiko-financiare te veprimtarise. Sepse listimi keshtu:
i thjeshte i zerave, pa i riklasifikuar sipas nje lidhjeje logjike, nuk mlmd te 1) per sa i perket struktures, ajo paraqitet "me kosto, te ardhura dhe
llogariten treguesit e ndermjetem te administrimit. gjendje";
2) per sa i perket formes, ajo paraqitet "me dy ane te ndara".
Kerkesat per llogarine ekonomike mund te formulohen si vijon: Ajo ofron nje pamje te plote te vlerave qe i perkasin ushtrimit, por,
Llogaria ekonomike duhet te evidentoje dy aspekte: gjithashht, paraqet disa kufizime, te cilat e kane zhvendosur preferences
1. Vlerat qe i perkasin prodhimit te periudhes drejt modeleve te qera alternative qe do te trajtohen ne vazhdim.
prodhimin e realizuar;
prodhimin e shitur. 4. Tri kufizimet e p~raqitjes se llogarise ekonomike
2. Rezultatet ekonomike te ndermjetme: Kufizimi i pare pasqyrohet ne faktin e mos perqendrimit te sistemit
problemi i struktures; te vlerave qe i perkasin prodhimit te ushtrimit.
problemi i formes; Me fjale te qera, nuk evidenton ne menyre te drejtperdrejte as koston
problemi i permbaj~es. e prodhimit te shitur gjate ushtrimit, por as koston e prodhimit te
realizuar gjate ushtrimit, gjithashtu, as te ardhurat perkatese.
Me poshte do te japim altemativat e mundshme te riklasifikimit te Kjo sepse, megjithese i klasifikon vlerat, kufizohet ne listimin e tyre,
llogarise ekonomike per qellimet e analizes financiare. duke mbledhur ndermjet tyre vlerat e trasheguara me vlerat e ushtrimit dhe vlerat
Ne nje permbledhje shume sintetike permbajta e llogarise mund te e ushtrimit me vlerat e "nderprera".
paraqitet sipas menyres se poshtme: Le te japim nje shembull te thjeshte, per te kuptuar se kjo strukhtre
nuk pasqyron nje sistem vlerash homogjene, si rrjedhoje nje pjese e
SHPENZIMET TEARDHURAT konsiderueshme e te dhenave te saj rezulton pa kuptim ekonomik.
Gjendjet ne fillim ............. Te ardhurat e ushtrimit ............ .
Kostot e ushtrimit = Gjendjet ne fund _ __

Fitimi i ushtrimit = (Humbja e ushtrimit)

178 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 179

Shqyrtojme llogarine e meposhtme ekonomike: Totali i treguar, ne fakt, rezulton nga shuma e vlerave te meposhtme:
KOSTOT 1. Kostot e "trasheguara" te lendeve te para gjendje ne fillim jane kosto
Gjendjet ne fillim: blerjeje (me origjine te vleresueshme sipas parimeve te vleresimit) te
2.000
Lendet e para 2.000 barabarta me:
Produktet 10.000 12.000 2. Vlerat "e trasheguara" te produkteve gjendje ne fillim jane kosto qe
Shpenzimet e blerjes se materialeve 20.000 nuk u perkasin faktoreve te prodhimit, par vlercz qi:" i perkasin prodhimit (me
Shpenzimet operative prodhuese 23.000 origjine te vleresueshme sipas parimeve te vleresimit) te barabarta me: 10.000
Shpenzimet operative joprodhuese 7.000 3. Kostot e materialeve jane kosto blerjeje (me origjine monetare): 20.000
Shpenzimet jo operative 8.000 4. Kostot e sherbimeve operative jane kosto shfrytezimi (pjeserisht me
origjine monetare dhe pjeserisht me origjine te vleresueshme sipas
parimeve te vleresimit) te barabarta me: 30.000
Fitimi i ushtrimit
s. Kostot e sherbimeve jo operative, jane kosto shfrytezimi (pjeserisht
me origjine monetare dhe pjeserisht me origjine te vleresueshme) te
TEARDHURAT 8.000
barabarta me:
Shitja e produkteve
Te ardhura plotesuese
54.000 Perseritim se nuk eshte e veshtire per te kuptuar jo homogjenitetin e
Gjendjet ne fund: vlerave te mesiperme; domethene a to jane vlera te "qe nuk mund te
Lendet e para 3.000 mblidhen" ndermjet tyre, keshtu qe shumes ketyre vlerave i mtmgon
Produktet 15.000 18.000
kuptimi ekonomik.
72.000
Shqyrtojme tani anen e te ardhurave: shuma prej 70.000 mije njesi
monetare, nuk ka asnje kuptim ekonomik, me fjale te tjera nuk paraqet
Se pari, shqyrtojrne anen e kostove: totali prej 70.000 InlJe TIJeSl asnje konfigurim domethenes te te ardhurave nga prodhirni.
rnonetare, nuk ka asnje kuptirn ekonornik, me fjale te tjera nuk paraqet MLmd te vihet re lehtesisht qe shuma prej 70.000 mije njesi monetare
asnje konfigurirn dornethenes te kostos se prodhirnit. nuk paraqet as te ardhuren nga prodhirni i realizuar gjate ushtrimit, par as
Gjithashht, rnund te vihet re lehtesish qe totali prej 70.000 rnije njesi te ardhuren nga prodhimi i shitur gjate ushtrimit.
rnonetare nuk paraqet as koston e prodhirnit te realizuar gjate ushtrimit as Perseritim argumentet e mesiperme te paraqitura per kostot: totali nuk
koston e prodhimit te shitur gjate ushtrimit. paraqet asnje konfigurim te te ardhures nga prodhimi, sepse eshte rezultat i
Perseritim, nuk paraqet asnje konfigurim te kostos se prodhimit, e cila shumes se vlerave johomogjene, qe nuk mund te mblidhen ndermjet tyre.
eshte rezultat i shumes se vlerave johomogjene, domethene i vlerave qe Totali i treguar, ne fakt, rezulton nga shuma e vlerave te meposhtme:
nuk mund te mblidhen ndermjet tyre.
Kostoja e prodhimit llogaritet si shume e kostove te shfrytezimit te 1. Te ardhurat e prodhimit jane te ardhura nga shitja (me origjine
faktoreve te ndryshem prodhues. monetare) te barabarta me: 50.000
Perkundrazi, ne llogarine ekonomike te shqyrtuar me siper, 2. te ardhurat plotesuese, gjithashtu, jane te ardhura nga shitja (me
evidentohet shuma e kostove me natyra te ndryshme, prandaj, si e tille, origjine monetare): 4.000
nuk rekomandohet. 3. kostot e "nderprera" te lendeve te para gjendje ne fund, jane kosto
blerjeje (me origjine te vleresueshme sipas parimeve te vleresimit) te
3.000
barabarta me:
4. vlerat e "nderprera" te produkteve gjendje ne fund jane vlera qe i
perkasin prodhimit (me origjine te vleresueshme sipas parimeve te
15.000
vleresimit) te barabarta me:
180 Kapitulli 6
Edhe ne kete rast, perseritim, nuk eshte e veshtire per te kuptuar jo
homogjenitetin e vlerave te mesiperme; domethene a to jane vlera te "qe
nuk mund te mblidhen" ndermjet tyre, keshtu qe shumes ketyre vlerave i
mungon kuptimi ekonomik
Kufizimi i dyte pasqyrohet ne faktin se kostot paraqiten ne baze te
"faktoreve prodhues" ne vend te kostos ne baze te "operacioneve".
Domethene kostot, dallohen dhe listohen ne baze te natyres,
domethene ne baze te llojit te faktoreve prodhues. Gjithashh1 mund te
thuhet qe kostot dallohen dhe listohen edhe ne baze te destinacionit
fillestar te kryerjes se tyrel.
Pra, ky dallim nuk eshte i pershtatshem per t'u perdorur me lehtesi ne
analizen ekonomiko-financiare te veprimtarise se ndermarrjes.
Prandaj do te ishte e nevojshme te shnderrohej ne nje ~eter me te
pershtatshme: te shnderrohej pra ne nje llogari qe te bazohet ne funksionin,
domethene ne pozicionin qe kostot marrin ne sistemin prodhues.
Ne ndermarrje faktoret prodhues kombinohen ndermjet tyre dhe, mbi
kete kombinim, formohen veprimet e ndermarrjes: keto shkaktojne levizje
vlerash, si rezultat i te cilave krijohen kostot dhe te ardhurat.
Pra, ne dallimin "natyror" kostove u jepet nje emertim dhe nje
vendosje ne harmoni me natyren e faktoreve prodhues.
Ndersa, ne dallimin "funksional" kostove u jepet nje emertim dhe nje
vendosje ne harmoni me natyren e operacioneve2 .
Paraqi~a e dyte, me e pershtatshme sesa tjetra per analizen
ekonomiko- financiare, perdoret kryesisht ne vendet anglosaksone.
Kufizimi i trete pasqyrohet ne faktin se llogaria ekonomike, me
formen me ane te ndara, kufizohet vetem ne shprehjen e rezultatit
perftmdimtar te ushtrimit (domethene, te fitimit ose humbjes se ushtrimit).
Ndersa, per nje interpretim me te sakte te veprimtarise se ushtrimit,
absolutisht eshte e nevojshme njohja e_ rezultateve pjesore, para se te
llogaritet rezultati perfundimtar, i cili eshte sinteze pjesore e vlerave, qe,
perseritim, eshte i pamundur me formen me dy ane te ndara.
Prandaj, kufizimi i pare, si<; do te shohim me gjere ne vazhdim,
shmanget duke zevendesuar strukturen e vjeter me "kostot, te ardhurat
dhe gjendjet", me nje strukhue te re "kostot dhe te ardhurat".
Ne te vlerat qe u perkasin gjendjeve fillestare dhe ato qe u perkasin
gjendjeve perfundimtare absorbohen, sipas logjikave te ndryshme qe do te
trajtohen ne vazhdim, nga kostot dhe te ardhurat qe i perkasin ushtrimit.
Paraprakisht mund te themi se strukturat alternative kryesore jane dy:
1. "me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te shitur gjate ushtrimit";
2. "me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te realizuar gjate ushtrimit".
1 Verej~e te njejta, vlejne edhe per te ardhurat.
2 Flitet edhe per dallimin e kostove ne baze te destinacionit.
Analiza e llogarise ekonomike 181
Kufizimi i dyte kapercehet duke ndare veprimtarine teresore te
ndermarrjes, ne segmente te ndryshme, duke i atribuuar keshtu secilit
segment kostot dhe te ardhurat ne perkatesi.
Keshtu, per shembull, ne nje ndermarrje prodhuese do te kemi
segmentin ose veprimtarine "prodhuese", "tregtare" dhe "administrative".
Flitet, me nje term mete sakte, edhe per fusha ose veprimtari funksionale.
Ne vazhdim do ta thellojme kete <;eshtje; ne kete moment le te
kufizohemi ne nenvizimin qe dy ftlshat kryesore, ne te cilat pergjithesisht
ndahet veprimtaria e ushtrimit, jane: veprimtaria kryesore dhe
veprimtaria financiare. E para eshte fusha ne te cilen realizohet prodhimi
tipik i ndermarrjes. E dyta eshte fusha nepermjet se ciles realizohet
financimi i prodhimit.
Shpesh, shqyrtimi me i hollesishem do te jete behet ne vijim, te tjera
fusha plotesuese u duhen shtuar dy fushave kryesore te mesiperme.
Megjithate, kuptohet lehte qe dallimi funksional i kostove shfaq nje seri
paqartesish ne individualizimin e sakte te perkatesise, qe ishin te
panjohura, ose pothuajse, ne dallimin sipas natyres.
Mund te ndodhe ne fakt, bile ndodh shume shpesh, qe kostot qe
kishin te njejten natyre u perkasin operacioneve te ndryshme, d.m.th. u
perkasin fushave te ndryshme fLmksionale te veprimtarise.
Ne lidhje me kete behet e nevojshme mbajtja e nje kontabiliteti analitik
te sakte ne te cilin duhet te gjeje shprehje problematika e perkatesise se kostove,
d.m. th. ndarja e tyre funksionale ne shprehjet e treguara me siper, me
gjithe veshtiresite dhe pasaktesite qe lehtesisht jane te kuptueshme.
Kufizimi i trete, ne fund, kapercehet duke zevendesuar formen e
vjeter "me ane te ndara" me nje forme te re, "formen shkallare":
Me kete forme evidentohen te ardhurat e fushave te ndryshme,
d.m.th. rezultatet e ndryshme pjesore qe u perkasin fushave te ve<;anta ne
te cilat eshte ndare veprimtaria e plate e ndermarrjes. Gjithashtu merret nje
informacion ndjeshem me i madh sesa ai qe merret me llogarine
ekonomike kur nuk ndahej ne fusha apo segmente te ve<;anta.
Me llogarine ekonomike tradicionale, ne formen me ane te ndara, i
vetmi rezultat perfundimtar permbledhes ishte fitimi i ushtrimit; me
llogarine ekonomike "te ndare ne fusha" evidentohen aq rezultate pjesore
permbledhese, aq sa jane fushat ne te cilat ndahet veprimtaria e plate.
Me llogarine ekonomike "te ndare ne fusha", mund te percaktohet, ne
procesin e formimit te rezultatit neto, pesha ne perqindje e seciles fushe te vec;:ante.
Mund te procedohet, me mire sesa me llogarine ekonomike "te
ndare", me interpretimin e rezultatit, domethene me studimin e
komponenteve qe kane kontribuar ne formimin e tij,
182 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 183

5. Shmangia e kufizimit te pare, kalimi nga struktura "me kostot, te Kostoja e lendeve te para te perdorura shprehet me emertimin
ardhurat dhe gjendjet" ne strukturen "me kostot dhe te ardhurat" "Shpenzime te perdorimit te lendeve te para" (ose me nje emertim te
Risjellim modelin permbledhes "me kostot, te ardhurat dhe gjendjet" ngjashem) 5.
te paraqitur me siper. Pas kesaj modeli transformohet si me poshte:
TEARDHURAT SHPENZIMET TE ARDHURAT
SHPENZIMET
Gjendjet ne fillim: Shitja e produkteve
Gjendjet ne fillim: Shitja e produkteve
Te ardhura te tjera
Lendet e para Te ardhura te tjera Produktet
Produktet --~ Kostoja e perdorimit te lendeve Gjendjet ne fund:
Gjendjet ne fund: te para Produktet
Blerja e lendeve te para Lendet e para Shpenzime te tjera te ushtrimit
Shpenzime te tjera Produktet
Fitimi i ushtrimit (Humbja e ushtrimit)
Fitimi i ushtrimit (Humbja e ushtrimit)

Llogaria ekonomike e paraqitur me siper eshte strukturuar tani "me

Kemi theksuar se struktura e paraqitur me siper evidenton dy grupe kostot, te ardhurat dhe gjendjet e produkteve"; por akoma nuk eshte
vlerash te kundervene johomogjene, prandaj nuk eshte ne gjendje te strukturuar "me kostot dhe te ardhurat" per shkak te ekzistences se
transmetoje te dhena permbledhese qe te -kene kuptim ekonomik3; nda:rjes se gjendjeve ne fillim dhe te gjendjeve ne fund te produkteve6.
pikerisht, ky eshte kufizimi i pare qe karakterizon llogarine ne fjale. Per me qarte shqyrtojme llogarine e meposhtme (te shprehur ne mije
Johomogjeniteti ka te beje kryesisht me vlerat qe u perkasin lendeve te njesi monetare):
para dhe me vlerat qe u perkasin produkteve.
Shqyrtojme lendet e para. SHPENZIMET TEARDHURAT
Ato perbejne elementin kryesor qe ben te mundur percaktimin e Gjendjet ne fillim: Shitja e produkteve 66.000
kostos se prodhimit te ushtrimit, e cila llogaritet nga shuma e kostove te Materialet 2.000 Te ardhura te tjera 2.500
shfrytezimit e te gjithe faktoreve prodhues te perdorur per prodhimin. Produktet 8.000 10.000 68.500
Ne llogarine ekonomike te paraqitur me siper, kujtojme, nuk Kostoja e perdorimit Gjendjet ne fund:
evidentohen te gjitha kostot e mesiperme te perdorimit: per lendet e para, te lendeve te para 24.000 Materialet 2.500
ne fakt evidentohet kostoja e blerjes, por jo kostoja e perdorimit.
Shpenzime te tjera te ushtrimit 46.000 Produktet 10.000 12.500
Prandaj eshte i nevojshem shnderrimi i kostos se ble:rjes se lendeve te
para ne kosto perdorimi. 80.000
Kjo arrihet me formulen e meposhtme4 : Fitimi i ushtrimit 1.000
81.000 81.000
Gjendja ne fillim e lendeve te para
+ Lende te para te blera
= Lende te para te disponueshme
- Gjendjet ne fund e lendeve te para 5 Nevoja e kthimit te kostos se blerjeve ne kosto perdorimi mund te paraqitet,
= Lende te para te perdorura perve<; lendeve te para, edhe per faktoret e tjere te prodhimit.
Prandaj, si parim i pergjithshem, mund te themi se per te gjithe faktoret e
prodhimit, te cilet jane paraqitur ne bilanc me koston e blerjes, eshte e nevojshme
3 Ben perjashtim treguesi i fitimit neto te ushtrimit. te behet shnderrimi ne koston e perdorimit te tyre.
6 Llogaria ekonomike me pare ishte strukturuar "me kostot, te ardhurat dhe
: Natyrisht, kur kemi kthim te lendeve te para furnitoreve, shuma e tyre duhet te
zbritet nga shpenzimet e blerjes. gjendjet (e lendeve te para dhe e produkteve)".
 184 Kapitulli 6
Analiza e llogarise ekonornike 185

Kalojme tani ne shnderrimin e saj ne permbajtjen "me kostot, te Pas ketij momenti, modeli transforrnohet si me poshte:
ardhurat dhe gjendjet e produkteve".
Kjo realizohet duke percaktuar koston e perdorimit te lendeve te SHPENZIMET TE ARDHURAT
para, si<; tregohet me poshte: Kostoja e prodhimit te shitur ............. Shitja e produkteve
Shpenzime te ~era te ushtrimit = Te ardhura te tjera
Gjendja ne fillim e lendeve te para 2.000
+ Lende te para te blera 24.000 Fitimi i ushtrimit = (Humbja e ushtrimit)
= Lende te para te disponueshme 26.000
- Gjendjet ne fund e lendeve te para 2.500
= Lt-~nde te para te perdorura 23.500
Pikerisht, kjo llogari paraqitet me kostot dhe te ardhurat; me sakte me
Prandaj do te kemi: kostot dhe te ardhurat e prodhimit te shitur (ose, me permbledhtas, me
SHPENZIMET TEARDHURAT kostot dhe te ardhurat e shitjes) 8 •
Gjendjet ne fillim: Shi~a
e produkteve 66.000
Produktet 8.000 8.000 Te ardhura te ~era 2.500 Metoda e "ndryshimit te produkteve ne magazine"
Kostoja e perdorimit 68.500 Me kete metode veprohet duke rnbledhur algjebrikisht vleren e
te lendeve te para 23.500 Gjendjet ne fund: gjendjeve fillestare me vleren e gjendjeve te produkteve ne fund te
Shpenzime te tjera te ushtrimit 46.000 Produktet 10.000 10.000 ushtrimit.
77.500 Nese vlera e pare eshte me e vogel se e dyta flitet per rritje te
Fitimi i ushtrimit 1.000 magazines; ne rastin e kundert flitet per pakesim te magazines.
78.500 78.500
Keshtu, formula eshte si me poshte:
Ne kete pike, per te realizuar perfundirnisht kalimin nga struktura
}'me kostot, te ardhurat dhe gjendjet" ne strukturen "me kostot dhe te
ardhurat", duhet te veprohet mbi vlerat qe u perkasin gjendjeve fillestare Gjendja ne fillim e produkteve
dhe gjendjeve perfundimtare te produkteve. - Gjendja ne fund e produkteve ...............
Ne lidhje me kete mund te veprohet me dy rnenyra te ndryshme: - Pakesimi (ose rritja) e magazines
1) metoda e ukostos se shitjeve";
2) metoda e "ndryshimit te produkteve ne magazine". Ne rastin e rritjes rnodeli transformohet sipas menyres se meposhtme:
Le t'i shqyrtojme vec;mas secilen rnenyre.
SHPENZIMET TEARDHURAT
Metoda e ukostos se shitjeve" Kostoja e perdorimit te lendeve te Shitja e produkteve
Sipas kesaj rnetode kostove te perdorimit te lendeve te para u para Te ardhura te *ra
Shpenzime te tjera te ushtrimit
rnblidhen algjebrikisht vlera e gjendjeve fillestare dhe ajo e gjendjeve
............. Rritja e magazines se
perfundimtare te produkteve7.
Fitimi i ushtrimit = produkteve
Prandaj, formula eshte si me poshte:
(Humbja e ushtrimit)
Gjendja ne fillim e produkteve
+ Lende te para te perdorura
== Prodhimi i disponueshem gjate ushtrimit Ne rastin e pakesimit:
- Gjendjet ne fund e produkteve
= Prodhimi i shitur gjate ushtrimit

7
Per saktesi, kostos se perdorimit te lendeve te para i shtohen, ne pergjithesi, edhe 8
Ne anen e majte pasqyrohet, pikerisht, kostoja e prodhimit te shitur, ndersa ne
disa kosto te drejtperdrejta. Problemi do te thellohet ne kapitujt ne vazhdim.
 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 187
186

SfiPENZIMET . TEARDHURAT
SHPENZIMET TEARDHURAT
Shpenzimet e perdorimit te lendeve Shi~a e produkteve
Kostoja e perdorimit te lendeve te Shi~a e produk.teve
para
te para 23.500 66.000
Te ardhura te *ra Shpenzime te tjera te ushtrimit 46.000 Te ardhura te ~era
Shpenzime te ~era te ushtrimit
............. (Humbja e ushtrimit) Rritja e magazines se
Pakesimi i magazines se Fitimi i ushtrimit produkteve
produkteve

Fitimi i ushtrimit
6. Krahasimi ndermjet dy strukturave: "me kostot dhe te ardhurat e
prodhimit te shitur" dhe "me kostot dhe te ardhurat e prodhirnit te
realizuar'; .-
Ne te dyja keto raste ana e majte evidenton koston e prodhimit te
realizuar, por jo koston e prodhimit te shitur. Le te thellojme problemin e permbaj~es se dy modeleve alternative te
Prandaj, kjo llogari, paraqitet me kosto dhe te ardhura; ose, me sakte, llogarise ekonornike me "kosto dhe te ardhura".
me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te realizuar. Per te kuptuar me mire argumentin le t'i referohemi llogarise
Rimarrim shembullin e meparshem. Kostoja, ne strukh1ren ume ekonomike "me kostot, te ardhurat dhe gjendjet" te paraqitur ne
kostot, te ardhurat dhe gjendjet e produkteve", kishte permbaj~en e paragrafet e me meparshem.
meposhtme: KOSTOT
Shpenzimet Te ardhurat Gjendjet ne fillim:
Gjendjet ne fillim: Shi~a e produkteve 66.000 Lendet e para 2.000
Produktet 8.000 8.000 Te ardhura te ~era 2.500 Produktet 10.000 12.000
68.500 Shpenzime per blerje materialesh 20.000
23.500 Gjendjet ne fund: Shpenzime operative prodhuese 23.000
Shpenzime operative joprodhuese 7.000
Produktet 10.000 10.000
Shpenzime jo operative 8.000
70.000
Fitimi i ushtrimit
78.500 Fitimi i ushtrimit 2.000
72.000
TEARDHURAT
Mbeshtetur sa kemi trajtuar me pare, llogaria "me kostot dhe te
Shi~a e produkteve 50.000
ardhurat nga shitja", dote rezultonte keshh1 e strukturuar: Te ardhura dytesore 4.000
54.000
SHPENZIMET TEARDHURAT Gjendjet ne fund:
Kostoja e prodhimit te shitur 21.500 Shi~a e produkteve 66.000 Lendet e para 3.000
Shpenzime te tjera te ushtrimit 46.000 Te ardhura te *ra 2.500 Produktet 15.000 18.000
-
67.500 72.000
Fitimi i ushtrimit 1.000
68.500
-
68.500
Shqyrtojme ne fillim llogarine ekonomike "me kostot dhe te ardhurat
= e prodhimit te shitur gjate ushtrimit".
Kjo llogari, kemi theksuar, ve ne dukje te ardhurat e ushtrimit
Llogaria "me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te realizuar": nepermjet nje grupi vlerash qe merr parasysh nga njera ane koston e
188 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 189

prodhimit te shitur gjate ushtrimit dhe, nga ana ljeter, te ardhurat nga Keshtu, ne shembullin tone, dote kemilO
prodhimi i ushtrimit. Gjendja ne fillim e produkteve 10.000
Permbajqa e kesaj llogarie mund te paraqitet, ne menyre te + Shpenzimet e perdorirnit te lendeve te para 19.000
permbledhur, si me poshte: + Shpenzirnet operative prodhuese 23.000 42.000
52.000
SHPENZIMET TE ARDHURAT
- Gjendja ne fund e produkteve 15.000
Kostoja e prodhimit te shitur Te ardhurat nga prodhimi i
Kostoja e prodhimit te shitur 37.000
gjate ushtrimit shitur gjate ushtrimit
Prandaj llogaria Ekonomike do te marre permbajqen e meposhtme:
Fitimi i ushtrimit (Hurnbja e ushtrirnit)
KOSTOT
Kostoja e prodhimit te shitur 37.000
Kemi shpjeguar me pare menyrat e percaktimit te kostos se prodhimit Shpenzimet operative joprodhuese 7.000
te shitur: duke i mbledhur algjebrikisht kostos se lendeve te para te Shpenzimet jo operative 8.000
perdorura vleren qe u atribuohet gjendjeve ne fillim dhe gjendjeve ne fund
te prodhimit. Fitimi i ushtrirnit
Kostoja e prodhimit te shitur
Por, gjithashtu, kemi saktesuar se kostos se lendeve te para te perdorura
shpeshhere i shtohen perberes te *re te drejtperdrejte te kostos. TEARDHURAT
Nga kjo rezulton se, teorikisht, mund te kemi aq struktura te kostos se Shilja e produkteve
prodhimit te shitur, po aq sa jane grupet e perberesve te drejtperdrejte qe Te ardhura dytesore
perfshihen ne te.
Pergjithesisht ne koston e prodhimit te shitur perfshihen perberesit
Shqyrtojme tani llogarine ekonomike "me kostot dhe te ardhurat e
prodhues te kostos, prandaj formula e saj do te rezultonte si me poshte9: prodhimit te realizuar gjate ushtrimit".
Kjo llogari evidenton te ardhurat e ushtrimit nepermjet nje grupi
Gjendja ne fillirn e produkteve vlerash qe merr parasysh nga njera ane koston e prodhimit te realizuar gjate
+ Shpenzimet e perdorimit te lendeve te para ushtrimit dhe, nga ana ljeter, te ardhurat nga prodhimi i ushtrimit.
+ Shpenzirnet operative prodhuese Permbajqa e kesaj llogarie mund te paraqitet, ne menyre te
Kostoja e prodhimit te disponueshem permbledhur, si me poshte:
- Gjendja ne fund e produkteve SHPENZIMET TE ARDHURA T
Kostoja e prodhimit te shitur Kostoja e prodhimit te Te ardhura nga prodhimi i
realizuar gjate ushtrirnit realizuar gjate ushtrirnit
Ose, ne forme me analitike:
Gjendja ne fillim e produkteve
Fitirni i ushtrirnit (Hurnbja e ushtrirnit)
+ Shpenzimet eperdorimit te lendeve te para
+ Shpenzimet operative prodhuese
Kostoja e prodhimit te nxjerre
Kostoja e prodhimit te disponueshem
10
- Gjendja ne fund e produkteve Kostoja e perdorimit te lendeve te para llogaritet si vijon:
Kostoja e prodhimit te shitur Lendet e para (gjendjet ne fillim) 2.000
+ Shpenzime te blerjes se lendeve te para 20.000
22.000
9 Per kete qellim eshte e pamtmdur qe kostot te klasifikohen sipas kriterit - Lendet e para (gjendjet ne fund) 3.000
funksional, klasifikirni sipas kriterit te natyres, ne fakt, do te rezultonte plotesisht 19.000
joeficient.
190 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 191

Kemi argumentuar me pare qe ne kete llogari duhet qe ne anen e KOSTOT

majte te behet hom.ogjenizimi i v!erave nepermjet shnderrimit te kostove te
Shpenzimet e perdorimit te lendeve te para 19.000
ble1ies (kryesisht te atyre qe kane te bejne me lendet e para) ne kosto
Shpenzime operative prodhuese 23.000
perdorimi; keshtu qe ne anen e djathte duhet te behet kompensimi i vlerave
Kostoja industriale e prodhimit te nxjerre 42.000
qe u perkasin gjendjeve ne fillim dhe gjendjeve ne fund te produkteve. Shpenzime operative joprodhuese 7.000
Ne shembullin tone, do te kemi: Shpenzime jo operative 8.000
Lendet e para (gjendja ne fillim) 2.000 Kostoja gjithsej e prodhimit te nxjerre 57.000
+ Shpenzimet per blerjen e tyre 20.000 2.000
22.000 59.000
=
- Lendet e para (gjendja ne fund) 3.000 TEARDHURAT
Shpenzimet e perdorimit te tyre 19.000 Shitja e produkteve 50.000
Rritja e magazines se produkteve 5.000
Produktet (gjendja ne fillim) 15.000 Prodhirni i ushtrimit 55.000
- Produktet (gjendja ne fund) 10.000 Te ardhura dytesore 4.000
5.000 59.000
Pas kesaj duhet te bejme nje krahasim ndermjet dy strukturave te
Prandaj llogaria ekonomike do te marre kete permbajtje: llogarise ekonomike te paraqitur "me kosto dhe te ardhura 11
•

KOSTOT Duke krahasuar dy modelet vihet re se logjika kontabile eshte e kundert.

Shpenzimet e perdorimit te lendeve te para 19.000 Ne fakt, llogaria e pare eshte llogari e shitjes, pasi ve ne krahasim
Shpenzime operative prodhuese 23.000 vlerat qe i perkasin prodhimit te shitur gjate ushtrimit, pavaresisht nese
Shpenzime operative joprodhuese 7.000 prodhimi i shitur i perket ushtrimit te analizuar.
Shpenzime jo operative 8.000 Ne te kundert, llogaria e dyte eshte llogari e prodhimit, pasi ve ne
57.000 krahasim vlerat qe i perkasin prodhimit te realizuar gjate ushtrimit,
2.000
pavaresisht nga shitja e ketij prodhimi.
59.000
Dallimi kryesor ndermjet te pares dhe te dytes, konsiston ne rolin qe i
TEARDHURA atribuohet rritjes se magazines se produktevell.
Shitja e produkteve 50.000
5.000
Ne llogarine e pare kjo rritje evidentohet ndermjet kostove si' element
Rritja e magazines se produkteve
55.000 zbrites, per te formuar keshtu /easton e prodhimit te shitur.
Te ardhura dytesore 4.000 Ndersa, ne llogarine e dyte rritja evidentohet ndermjet te ardhurave,
59.000 si element shtese per te formuar keshtu prodhimin e u_shtrimit.
. Si<; duket, dy llogarite jane te ndryshme, por, nese veshtrohen me nga
Perseritim edhe njehere se ana e majte evidenton koston e prodhimit afer, do te rezultojne jo shume larg njera-tjetres, sepse informacionet qe
te realizuar gjate ushtrimit; ana e djathte evidenton te ardhurat e secila prej tyre nuk i jep ne menyre te drejtperdrejte mlmd te nxirren jashte
prodhimit te realizuar gjate ushtrimit. kontabilitetit, pa shume veshtiresi.
Kostoja mtmd te manifestohet ne dy stade te njepasnjeshme: Secila prej dy llogarive eshte nje llogari "ekskluzivisht" e ushtrimit te
prodhuese dhe gjithsej. cilit i referohet, sepse evidenton vlerat permbledhese qe i perkasin vetem
E ardhura zakonisht merr emrin "prodhimi i ushtrimit". ketij ushtrimi; por nuk mund te themi te njejten gje per llogarine
Prandaj, kjo mund te paraqitet me qarte sipas menyres se me ekonornike te strukturuar "me kostot, te ardhurat dhe gjendjet".
poshtme: Ne fund, sipas disa analisteve, llogaria "me kostot dhe te ardhurat te
prodhirnit te shitur" duhet te preferohet me shume se tjetra, sepse

11
Ose, me sakte, ndryshimeve te gjendjes se produkteve ne magazine.
 'T
;

192 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 193

karakterizohet nga homogjeniteti me i madh i vleraveo Ne fakt, llogaria Kl~sifikimi i pare i vlerave te regjistruara ne lloo-arine ekonomike
"me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te realizuar, nuk eshte nje llogari prandaJ, eshte si me poshte: b '

plotesisht homogjene, ne menyre te ve\ante ana e te ardhuraveo 1) vlera operative;

Ne te vertete, prodhimi i ushtrimit nuk eshte nje vlere homogjene 2) vlera financiareo
qind per qind, sepse rrjedh nga shuma e te ardhurave reale dhe te Si pasoje, vei?rimtaria mund te dallohet ne dy fusha kryesore si me vijon:
1) fusha operative;
realizuara (ato qe u perkasin shi~eve) me te ardhurat qe mund te
2) fusha financiare.
realizohen (a to qe u perkasin rritjeve te magazines se produkteve)o
~us~a operative perfshin vlerat (koston dhe te ardhurat), qe i perkasin
"Largesia" e ketyre te fundit nga niveli i te ardhurave te realizuara 0

reahzirnit dhe shi~es se prodhimit.

evidenton ''shkallen e johomogjenitetit te vlerave" qe i atribuohen
produktit te ushtrimit.
Ndersa, sipas disa analisteve te ~ere, llogaria "me kostot dhe te ardhurat
e prodhirnit te realizuar" duhet te preferohet me shurne se ~etra, pasi
karakterizohet nga nje plotesi me e madheo Ajo, ne fakt, jep nje pamje te plote
te prodhirnit, fakt krejtesisht i pamundur nga llogaria ~eter; per kete arsye
emertohet edhe llogaria ekonomike "me kosto dhe te ardhura te plota"Izo
P~rboere~it e t:yre_)ane o~e gjitha kostot e nevojshme per realizimin e
p~odh~~1t, SI d~e te g)ltha ~e ardhurat qe realizohen nga ky prodhim (duke
perfshire, natynsht, edhe te ardhurat dytesore)o
Nga shuma algjebrike e dy grupeve te vlerave te kunderta te
sh?reho~raoome s~~er rez~_lt~n ot~prica e J:toshes operative, se ciles i jepet, ne
menyre ;me spe~1flke, emert1m1 rezultatz 1Jushes operative", ose me thjeshte,
rezultah operabv.
Ku~o te ar~~ura~ tejkaloj~e kostot flitet, natyrisht, per fitim operativ,
00

ne rast te kundert, per humbJe operative.

'7. Shmangia e kufizimit te dyte: ndarja ne fusha e veprimtarise se
Fusha operative sh~e here emertohet fusha karakteristike (ose
ushtrimit
fusha ki?.'esore~, se~s~ I~?het 00 ngushtesisht me politikat dhe qellimin
Ne paragrafet e meparshem kemi shpjeguar tri procedurat e
nevojshme per t'i dhene nivel shprehes me te madh llogarise ekonomike, krresor te vepnmtanse se nderrnarrjes, per pasoje, rezu1tati perkates i
atnbuohet ernn "rezultati i veprimtarise kryesore".
strukturimi "me kosto dhe te ardhura", ndarja ne fusha funksionale,
paraqi~a ne forme shkallareo 00
o~r~n?aj, skema ne dy strukturat e shqyrtuara, ne vija te pergjithshme,
eshte s1 VIJOn:
Me te paren, nga tri llogarite e paraqitura, jemi njohur gjeresisht; le te
shqyrtojme tani dy te ~erat. Fusha operative
Marrirn ne shqyrtim llogarine ekonomike dhe, nese analizojme
Te ardhurat
perrnbaj~en, do te verejme se ajo forrnohet nga perberes me natyra te
- nga shitja
ndryshme, qe mund te shihen nga kendveshtrime te ndryshrne, edhe pse
- dytesore
plotesueseo
I referohemi, per shembull, nje ndermarrjeje prodhuese dhe marrim Kostot
ne shqyrtim, nga llogaria e saj ekonomike, anen e kostove te ushtrimito - e prodhirnit te shitur
Ne radhe te pare mund te bejme dallimin e kostove per: - te tjera shpenzime operative
1) realizimin e prodhimit; Rezultati operativ
2) financimin e prodhimit.
Fusha operative
Te parat jane ato qe i perkasin shfrytezimit te faktoreve specifike te
nevojshem per prodhimin, perfaqesohen kryesisht nga shpenzimet per Te ardhurat
perdorimin e lendeve te para dhe nga te gjitha shpenzimet e tjera - nga shitja
operative, prodhuese dhe joprodhueseo - nga rritja e magazines se produkteve
Te dytat jane ato qe i perkasin angazhimit te burimeve te financimit, Prodhimi i ushtrimit
qe kryesisht perfaqesohen nga shpenzimet financiare qe i perkasin - dytesore
kapitalit te marre borxho Kostot
- e materialeve te perdorura
- te tjera shpenzime operative
rz Flitet edhe per llogari "me kosto, te ardhura dhe ndryshimi i gjendjes se Rezultati operativ
magazines se produktevel' 0
194 Kapitulli 6
Rezultati operativ eshte rezultante e krahasimit ndermjet kostove dhe
ardhurave operative, prandaj eshte plotesisht jashte ndikimit te kostove dhe
te ardhurave financiare; ai jep nivelin e rezultatit ekonomik te veprimtarise
prodhuese i kuptuar ne sens te ngushte, duke perjashtuar plotesisht zgjidhjen
qe i jepet problemit te financimit te veprimtarise prodhuese.
Me fjale te tjera, rezultati operativ demonstron se sa kemi fituar ose
humbur duke zhvilluar veprimtarine kryesore, bruto nga kostot dhe te
ardhurat qe i perkasin fushes financiare.
Ndersa fusha financiare perfshin vlerat qe i perkasin financimit te
prodhimit. Perberesit e saj jane shpenzimet financiare qe u perkasin
financimeve te siguruara.
Prandaj skema e saj, ne vija te pergjithshme, eshte si vijon 13:
Fusha financiare
Kostot
- Shpenziroet financiare
Ndonjehere ne llogarine ekonomike shfaqen perberes te nje natyre
tjeter, perberesit jotipike dhe perberesit e jashtezakonshem.
Perberesit jotipike jane kostot dhe te ardhurat qe i perkasin nje
veprimtarie prodhuese ndihmese ne raport me veprimtarine karakteristike
ose kryesore.
Pikerisht flitet per fushe jokarakteristike dhe perberesit perkates
marrin edhe ata emrin "jokarakteristike".
Shqyrtojme, per shembult nje ndermarrje prodhuese dhe supozojme
qe ajo zoteron ndertesa qe nuk shfrytezohen gjate realizimit te prodhimit
karakteristik, por perdoren ne menyra te tjera, per shembull, u jepen me
qira te treteve, per banim.
Natyrisht kjo qiradhenie sjell perberes te rezultatit, te ardhura per
vleren e qirase, kosto per shpenzimet e mirembajtjes se ketyre ndertesave.
Fjala eshte per kosto dhe te ardhura qe nuk i perkasin fushes kryesore
te veprimtarise; kane "sjelljen e tyre", prandaj ne kuadrin e analizes duhet
te ndahen nga perberesit e zakonshem te veprimtarise kryesore.
Te supozojme, ne formen e nje shembulli tjeter, veprimtarine e
13 Fusha financiare shpesh here konsiderohet si teprice ndermjet te ardhurave dhe
shpenziroeve financiare. Megjithate/ kjo paraqi* round te shkaktoje ndonje
problem ne rrafshin praktik ne analizen e kostos se borxhit. Ne fakt, round te
vertetohet qe diferenca ndermjet te ardhurave dhe shpenzimeve financiare te jete
pozitive dhe qe diferenca mes aktiveve dhe pasiveve financiare, ne te kundert, te
jete negative. Ne trajtimin qe dote vazhdoje eshte preferuar paraqi~a e roeposhtme:
ne fushen financiare evidentohen vetero shpenziroet financiare bruto;
ne klasifikimin e gjendjes pasurore, per qelliroet e analizes se rentabilitetit,
aktivet financiare konsiderohen te ndara ne lidhje me pasivet financiare.
Analiza e llogarise ekonomike 195
administrimit te aktiveve financiare, qe sjellin te ardhura dhe shpenzime
lidhur me titujt, pjesemarrjet, disponibilitetet likuide te arketuara ne
llogarite bankare etj.
Diskutim i njejte vlen per te gjitha investimet e tjera qe realizohen
1
'paralelishf' ne lidhje me politikat qe kane te bejne me objektivin kryesor
te veprimtarise se ndermarrjes.
Nga ketu lind nevoja e identifikimit te nje fushe te re: fushen
jokryesore dhe per ta mbajtur ve<;mas nga dy fushat kryesore per te cilat
folem ne paragrafin e meparshem.
Duke u bazuar ne shpjegimet e bera deri tani, per shembull, mund te
perfshijme ne kete fushe:
- te ardhurat financiare qe gjenerohen nga perdorimi i disponibiliteteve
liku:ide (ne depozitat bankare ose ne investime te tjera perkohesisht likuide);
dividendet per pjesemarrje ne shoqeri;
interesat aktive per kredite e dhena te treteve;
te ardhurat dhe kostot qe i perkasin administrimit te ndertesave te banimit.
Megjithate, meqe eshte e pamundur dhenia e nje liste te plate e te
gjitha rasteve te mundshme, formulojme parimin orientues" per caktimin
II
e kostove dhe e te ardhurave kesaj fushe, duke e leme ne deshire te
lexuesit identifikimin rasteve te tjera konkrete.
Pjesa me e madhe e perdorimeve qe perbejne kapitalin e ndermarrjes i
atribuohet, natyrisht, veprimtarise kryesore te ndermarrjes; nje pjese tjeter,
ne pergjithesi e pa konsiderueshme, i atribuohet, veprimtarise jokryesore.
Pra, te gjitha kostot dhe te ardhurat qe rrjedhin nga perdorimi ne
veprimtarine kryesore jane vlera qe i perkasin kesaj veprimtarie,
domethene jane vlera operative.
Ne te kundert, te gjitha kostot dhe te ardhurat qe rrjedhin nga
perdorimi ne fushen jokryesore jane vlera qe nuk i perkasin fushes
kryesore, domethene jane jashte veprimtarise kryesore.
Megjithate, ky dallim nuk eshte i lehte, pasi shoqerohet nga pasaktesi
dhe veshtiresi te shumta, si<; ndodh gjithmone "kur ndahet ne pjese" nje
realitet, si ai i ndermarrjes, per natyren e tij absolutisht te pandashme.
Nevojat praktike, natyrisht, marrin epersi mbi mundesite teorike, kjo
!'violence" eshte e pranueshme nese kemi njohjen e plate mbi rendesine
dhe kufizimet e saj.
Ndersa perberesit e jashtezakonshem, jane kosto dhe te ardhura qe
nuk lidhen drejtperdrejt me veprimtarine e zakonshme teushtrimit.
Behet fjale per vlera qe, per arsye te ndryshme, qendrojne "jashte"
veprimtarise se zakonshme ose normale te ushtrimit.
Dallimi ndermjet "te zakonshmes" dhe "te jashtezakonshmes" nuk eshte
gjithmone i lehte, zonat e erreta" jane te shumta ne numer dhe te shpeshta.
II
Ne pergjithesi, per te thjeshtesuar problemin, behet dallimi i trefishte
si me poshte:
a) vlerat qe rrjedhin nga veprime jo te zakonshme;
b) vlerat e rimarra nga ushtrimet e meparshme;
 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 197
196

c) vlerat qe varen nga ndryshimi i kritereve te vleresimit.

8. Shmangia e kufizimit te trete, kalimi nga forma me ane te ndara
. .Ne. grupin ~ pa_re mund te perfshihet, per shembull, shitja e n1e
Imp1anh, me reahz1mm e minusvlerave ose plusvlerave. ne formen shkallare
Kuptohet lehte se forma me ane te ndara nuk evidenton te ardhurat
. Nde~sa r:~. 9rup~n e.. d~te mund te perfshihet, per shembull,
nvendosJ.~ e_~Je_te ~re!_te _9-e me pare ishte "shuar", per shkak te paaftesise
sipas fushave, ashh1 si¢ tregohet ne skemen e mesiperme.
pague~~ te TIJ~ khent1 ne nJe nga ushtrimet e meparshme. Per kete qellim eshte e nevojshme forma shkallare, e vetmja me ane te
N~ ~ruP.1~ e .trete mund te perfshihet, per shembull, ndryshimi se ciles mund te paraqiten rezultatet e ndryshme pjesore qe u perkasin
magazmes qe 1 atr1buohet ndryshimit te kritereve te vleresimit. fushave te vet;anta ne te cilat ndahet veprimtaria e ndermarrjes.
Pergjithesisht tregohen me emertimin plusvlera ose minusvlera, ose me Kemi pare qe, ne formen shkallare, rezultati i pare pjesor eshte fitimi
emertime te ngjashme. operativ.
_J~~e vlera "te.. jashtezakonshme" shumat e te cilave, per qellimet e Ai perben rezultatin qe "mbyll" fushen kryesore, si ne rastin e
anahzes, mbahen te ndara nga vlerat qe kane natyre te zakonshme. Ne rast llogarise "me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te shitur", ashtu edhe ne
t~-~und~rt, gjykimi mbi veprimtarine mund te rezultoje i shtremberuar, ne
rastin e llogarise "me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te realizuar".
nJe kuptim ose ne nje tjeter.
Prandaj permbajtja e llogarise ekonomike pasurohet me nje fushe te Ne rastin e pare skema eshte si vijon::
katert, fusha e jashtezakonshme. Shitja e produktit
I-:Jat~risht n~a kra~asimi r:derrr:jet ~ostove dhe te ardhurave te njeres Te ardhura te tjera te ushtrimit
ap~. ~et~es fushe d?. t~ -~lo?~ntet nr~ diference (pozitive ose negative ne Kostoja e produktit te shitur
vares1 te rasteve), se Ciles 1 Jepet perkatesisht emertimi "teprica e fushes
Shpenzime te tjera operative
jokryesore" dhe "teprica e fushes se jashtezakonshme".
Rezultati operativ
Per sa kemi shpjeguar me siper mund te shprehet, ne sinteze, ne
skemen e meposhtme: Dhe ne rastin e dyte:
Fusha Te ardhurat dhe kostot Shitja e produktit
r--e1. Kryesore Operative Rritja e magazines se produkteve
Prodhimi i ushtrimit
~2.Jokryesore Jotipike
Te ardhura te tjera te ushtrimit
~3.Ejashtezakonshr.ne Te jashtezakonshr.ne
Shpenzimet e perdorimit te lendeve te para
,.----tJ4. Financiare Financiare
Shpenzime te *ra operative
~ REZULTATIOPERATN
Rezultati operativ
±
..... Teprica e veprimtarise jokryesore
Rezultatit operativ "te fushes kryesore" shpesh i bashkohen rezultate
±
te tjera te ndermjetme, te percaktuara "brenda fushes" per te bere me
Teprica e veprimtarise se jashtezakonshr.ne
shume eficient interpretimin e bilancit te ushtrimit.
±
Nisur nga kjo, marrim ne shqyrtim llogarine ekonomike ne versionin
Shpenzimet financiare "me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te shitur".
Ne te, shpesh, identifikohet .nje rezultat i ndermjetem qe 'llogaritet
E ardhura bruto duke zbritur nga te ardhurat vetem koston e prodhimit te shitur.
Atij shpesh merr emrin "rezultati bruto i prodhimit".
Shpenzimet fiskale

Fitimi neto
198 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 199

Prandaj, skema do te ndryshohet si me poshte: Prandaj keto dy lloje faktoresh konsiderohen faktore te njekohshem ne
raport me prodhimin, ose faktorif te jashtem (sepse sigurohen "nga jashte"
Shi~a e produktit ndermarrjes). Kostot e tyre, per rrjedhoje, konsiderohen kosto te jashtme.
Te ardhura te tjera te ushtrimit =
Keshtu, ne sinteze, kjo mund te paraqitet si vijon:
Kostoja e produktit te shitur
Rezultatit bruto i prodhimit Kosta te "brendshme"
Shpenzime te tjera operative 1) Shpenzime per personelin
Rezultati operativ 2) Kuota e amortizimit
Kosta te "jashtme"
Problemi eshte shume me kompleks ne rastin e llogarise ekonomike 1) Shpenzimet e perdorimit te lendeve te para
ne versionit "me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te realizuarf/. 2) Shpenzime te ~era operative
Ne te, shpesh, llogariten me shume rezultate te ndermjetme, fryt i Kostoja e prodhimit te realizuar
zbritjeve te vlerave te njepasnjeshme.
Ne lidhje me kete njihen dy metoda kryesore, perkatesisht te bazuara Nisur nga kjo, paraqesim skemen e llogarise ekonomike me rezultatet
ne dallimin ndermjet kostove: e ndermjetme te konsideruar me shume domethenes.
a) te brendshme dhe te jashtme; Nga te ardhurat, se pari, zbriten kostot e jashtme, duke marre nje
b) variable dhe konstante. rezultat te ndermjetem te quajhtr vlera e shtuar; me tej zbriten kostot e
Le t'i shqyrtojme ve<;mas dy metodat, natyrisht, duke filluar mete paren. brendshme duke arritur, natyrisht, ne rezultatin operativ.
Nje kriter, shpesh i perdorur per klasifikimin e kostove qe i perkasin Prandaj do te kemi14:
veprimtarise kryesore, bazohet ne pozicionin fimlcsional se ciles ato i referohen.
Ne kete kuptim kostot operative dallohen ne dy grupet e meposhtme: Shitja e produktit
Te ardhura te ~era te ushtrimit
1) kosto te brendshme;
Rritja e magazines se produkteve
2) kosto te jashtme. Prodhimi i ushtrimit
Ky dallim i tille mbeshtetet ne dallimin e njejte te faktoreve prodhues,
Kostot e jashtme
ne faktore te brendshem dhe ne faktore te jashtem. Konsiderohen faktore te
Shpenzimet e perdorimit te lendeve te para
brendshem te gjithe faktoret strukturore si dhe faktoret afatshkurter qe Shpenzime te tjera operative
kane te bejne me punen e personelit. Konsiderohen faktore te jashtem te Vlera e shtuar
gjithe faktoret rrjedhes te ushtrimit, bejne perjashtim, natyrisht, ata qe
Kostot e brendshme
kane te bejne me punen e personelit. Dallimi bazohet ne nje simulim, qe Shpenzime per personelin
sidoqofte nuk i mungon baza logjike. Kuota e amortizimit
Supozohet se ne momentin e fillimit te ciklit te prodhimit ndermarrja Rezultati operativ
ka organizuar strukturen teknike, te perfaqesuar nga makinerite, dhe
strukturen organizative, te perfaqesuar nga personeli. Keshtu, vlera e shtuar mund te perkufizohet si pjesa e prodhimit te
Prandaj, keto dy lloje faktoresh konsiderohen faktore ekzistues ne ushtrimit qe, pasi mbulon kostot qe u perkasin faktoreve prodhues te
raport me prodhimin, ose faktore te brendshem (sepse ekzistojne "brenda" jashtem, sherben per mbulimin e kostove qe u perkasin faktoreve
ndermarrjes para se te nise prodhimi). Kostot e tyre, per rrjedhoje,
konsiderohen kosto te brendshme. 1
~ Edhe te ardhurat dallohen ne dy grupe: te jashtme, kryesisht ato qe kane te
Nisur nga kjo, per te filluar ciklin e prodhimit ndermarrja ka nevoje bejne me shitjet dhe te brendshme, ato qe kane te bejne me variacionin e gjendjes
per t'u fumizuar mete gjithe faktoret e tjere plotesues, lendet e para dhe te te produkteve dhe ne rastin e "punirneve te brendshme" ose "te kapitalizimit te
gjitha sherbimet e tjera operative. shpenzirneve".
200 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 201

prodhues te brendshem (punen e personelit dhe makinerite) dhe te Prandaj sa eshte trajtuar me siper, mund sintetizohet si vijon:
shpenzimeve te fushave te tjera te veprimtarise. Llogaria ekonomike me vlere te shtuar .... / .... /200 X ...
Kostot e brendshme, me tej, mund te ndahen ne dy grupe, nga njera Zerat (ne mije njesi monetare) Shuma %
ane koston e personelit, nga ana tjeter, amortizimet dhe shumat e 1.1 Shitje brenda vendit
perllogari tura. 1.2 Shitje jashte vendit
Nga diferenca ndermjet vleres se shtuar dhe kostos se personelit 1.3 Te ardhura te tjera dytesore
llogaritet nje marzh tjeter i ndermjetem me rendesi te madhe, te quajtur 1.4 (Zbritje, kthime etj. nga shitjet) (.......... )
1 Shitje neto
marzhi operativ bruto. 2.1 Gjendjet e produkteve ne fund te vitit
Prandaj do te kemi: 2.2 (Gjendjet e produkteve ne fillim te vitit) ( .......... )
2.3 Punime te brendshme per aktivet afatgjata
Shitja e produktit 2.4 Kapitalizimi i shpenzimeve
Te ardhura te *rate ushtrimit 2. Te ardhura te "brendshme"
3 Prodhimi i ushtrimit (1+ 2) 100
Rritja e magazines se produkteve 4J Gjendjet e lendeve te para ne fillim
Prodhimi i ushtrimit 4.2 Ble:rja e lendeve te para
Kostot e jashtme 4.3 (Gjendjet e lendeve te para ne fund) ( .......... )
Shpenzimet e perdorimit te lendeve te para 4 Konsumi i lendeve te para
5.2 Shpenzime administrative
Shpenzime te tjera operative 5.3 Shpenzime tregtare
VIera e shtuar 5.4 Punime nga jashte
Kostot e brendshme 5.5 Shpenzime per sherbime te tjera
Shpenzime per personelin 5 Shpenzime operative
6 VIera e shtuar ((3- (4 + 5)]
Marzhi operativ bruto 7.1 Shpenzime per paga, kontribute etj.
Kuota e amortizimit 7 Shpenzime te tjera per personelin
Rezultati operativ 8 Marzhi operativ bruto (6 - 7)
9.1 Kuota e amortizimit
Qe nga ky moment llogaria ekonomike konsiderohet e plate per 10 Rezultati operative (8- 9)
qellimet e analizes se veprimtarise. 11.1 Shpenzime jashte veprimtarise kryesore
Me fjale te tjera, pas kesaj llogaria ekonomike mund te konsiderohet e 11.2 (Te ardhura jashte veprimtarise kryesore) ( .......... )
11 Teprica e veprimtarise jokryesore
riklasifikuar: nga nje paraqitje e pershtatshme per paraqitjen e llogarive 12.1 Shpenzime dhe humbje te jashtezakonshme
kontabile, eshte kaluar ne nje paraqitje te pershtatshme per analizen e 12.2 (Te ardhura te jashtezakonshme) ( ..........)
veprimtarise. 12 Teprica e veprimtarise se jashtezakonshme
Struktura e saj eshte "me kostot dhe te ardhurat", ne menyre qe te 13.1 Shpenzime financiare
13.2 (Te ardhura financiare) ( .......... )
pasqyroje, sipas rasteve, koston e prodhimit (te realizuar ose te shitur) dhe
13 Teprica e veprimtarise financiare
te ardhuren e prodhimit (njelloj, te realizuar ose te shitur). 14 Rezultati para tatimit (10 -11-12 -13)
Forma e saj eshte shkallare, ne menyre qe te pasqyroje, pervec; 15 Shpenzime fiskale
rezultatit ekonomik neto, rezultate te ndryshme pjesore te konsideruara te 16 Fitimi (ose hum)tia) e ushtrimit (14 -15)
nevojshme.
Permbledhje
Llogaria ekonomike hartohet ne forme shkallare me nje ane te vetme,
d.m.th. niset nga percaktimi i vleres se prodhirnit te realizuar gjate ushtrirnit,
me tej vazhdohet me zbritjen e kostove te prodhirnit, shpenzirneve finandare
dhe tatirnet, duke marre per diference rezultatin e ushtrirnit.
20? Kapitufli 6
Analiza e llogarise ekonomike 203
1. VIera e prodhimit eshte zeri me i rendesishem dhe perfshin:
Prodhimi i ushtrimit 12.500
Shitjet e produkteve dhe te sherbimeve Lendet e para 3.180
+ Ndryshimi i gjendjeve te produkteve te gatshme (LJ.. stoku) Shpenzimet operative 2.200 5.380
= VIera e prodhimit VIera e shtuar 7.120
2. Kostot e prodhimit jane zera te kostoje qe i perkasin procesit prodhues: Shpenzimet per personelin 4.400
konsumi i lendeve te para; Kuota e amortizimit 1.500 5.900
blerja e sherbimeve (konsulence, publicitet etj.); Fitimi operativ 1.120
kostoja e punes se gjalle; Shpenzime financiare 720
amortizimi i makinerive dhe pajisjeve. Fitimi bruto para tatimit 500
3. Shpenzime/ ose te ardhura financiare Shpenzime fiskale 100
in teresa pasive per burimet e huajtura; Fitimi neto i ushtrirnit 400
=
interesat aktive per investimet financiare.
4. Tatimet
Nisur nga kjo, per te diskutuar mbi kuptimin ekonomik te vleres se
tatimet mbi fitimin e ushtrimit;
shtuar, ekzistojne dy mtmdesi alternative dhe, natyrisht, te njevlershme.
diferenca qe i perket ushtrimit te meparshem; VIera e shtuar und te konsiderohet si shume:
llogaritje per ushtrimin pasardhes. 1) algjebrike e perberesve te vendosur siper saj;
5. Rezultati i ushtrimit (fitimi ose humbja) 2) aritmetike e perberesve te vendosur poshte saps.
Rezultati i ushtrimit eshte diferenca ndermjet kostove dhe te
ardhurave te gjeneruara nga veprimtaria, por percaktimi i tij eshte me Prandaj, le te shpjegojme te dyja alternativat.
kompleks sesa mund te duket, ne fakt, kujtojme qe ne llogaritjen e Alternativa e pare
rezultatit duhet te merren parasysh kostot dhe te ardhurat ne perkatesi
ekonomike te ushtrimit. Ne rnije njesi monetare
Kjo dote thote qe duhet te evidentohen: Prodhimi i ushtrirnit 12.500
Lende te para 3.180
kostot dhe te ardhurat e regjistruara gjate ushtrimit dhe ne perkatesi te
Shpenzirne operative 2.200 5.380
ushtrimit;
VIera e shtuar 7.120
stomimet, d.m.th. korrigjimet e kostove dhe te ardhurave te =
evidentuara gjate ushtrimit dhe te transferuara ne ngarkim ose ne favor te .. Ne ke.~e sens, kuptimi i vleres se shtuar eshte ai i trajtuar ne paragrafet
ushtrimeve te ardhshme. e meparshem.
Ja perse fitimi ose humbja e ushtrimit nuk eshte nje vlere e sakte. N~ P~~sa e prodhimit te ushtrimit qe, pasi mbulon kostot qe u perkasin
fakt, percaktohet, ne nje fare mase, ne funksion te supozimeve mbt f~~tore~e prodh~es t~ jashtem, .~herben per mbulimin e kostove qe u
shfagjen e kostove dhe e te ardhurave te ardhshme per t'iu ngarkuar perkasm .. f~ktor~ve te brendshem dhe shpenzimeve te mepastajme te
ushtrimit ne vijim dhe te kostove dhe te ardhurave te evidentuara tashme, fushave te tjera te veprimtarise.
por qe jane ne perkatesi te ushtrimeve te ardhshme. Kujtojme, pik~~~sht, qe faktoret qe konsiderohen te brendshem jane
pun~ ~he 1~akznente. Kujtojme gjithashtu, qe fushat e tjera perfshijne
9. Kuptimi ekonomik i vleres se shtuar dhe i marzhit operativ bruto kap1talm, ate borxh dhe te riskuar.I6
Per te kuptuar me mire permbajtjen ekonomike te vleres se shtuar, Prandaj mu~d .te ~~uhet edh~ ~e vlera e shtuar eshte marzhi bruto, qe
sjellim nje shembull te thjeshte me te dhenat e llogarise ekonomike si me mbetet pas mbuhm1t te kostove te Jashtme (qe u perkasin lendeve te para
poshte (ne mije njesi monetare): dhe sherbimeve).

15
16
Natyrisht i referoherni "shkallares" se fitirnit te ushtrimit.
Per thjeshtesi perjashtojme veprimtarine jokryesore dhe te jashtezakonshme.
204 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 205

Altemativa e dyte 10. Kuptimi ekonomik i "marzhit operativ bruto"

~~----~----~--~~
Shpenzime per personelin 4.400 Risjellim shembullin e paraqitur ne paragrafin e meparshem:
Kuota e amortizimit 1.500 Prodhimi i ushtrimit 12.500
Lendet e para 3.180
Shpenzimet financiare Shpenzimet operative 2.200
Fitimi i ushtrimit 400 VIera e shtuar
Shpenzimet fiskale 100 Shpenzimet e personelit
VIera e shtuar Marzhi operativ bruto
Kuota e amortizimit
Ne kete sens kuptimi i vleres se shtuar formulohet si vijon (per~eritim,
ekuivalente me te paren): shuma e kompensimit, qe u atnbuohet Fitimi operativ
faktoreve prodhues "te brendshem", punes, makinerive, kapitalit borxh Shpenzimet financiare
dhe te riskuar. Fitimi bruto nga tatimet
Tatime ===i
Prandaj mund te thuhet edhe qe vlera e shtuar eshte mar~hi ?~to i
Fitimi i ushtrimit
destinuar per mbulimin e kostove te brendshme dhe shperbhmm e
kapitalit, borxh dhe te vet. . . .. .. .
Per te kuptuar me mire natyren ekonomike te "Marzhit operativ
Shpesh vlera e shtuar shihet edhe si mtJe vlere qe nde~ma~~.a, me
bruto", i shqyrtuar duke u nisur ne fillim nga vlera e shtuar dhe pastaj nga
strukturen e qendrueshme (qe formohet nga puna, makmente dhe e ardhura operative.
kapitali), u ben faktoreve prodhues te siguruar nga jashte per realizimin e
Ne rastin e pare marzhi operativ bruto shpreh pjesen e vleres se shtuar
prodhimit. .. . . .. qe mbetet pas shperblimit te kostos se personelit. Keshtu, ai eshte pjesa e vleres
Kur rritja e vleres eshte ne perqindje mete larte se rntja e prod~~m1t ~:
se shtuar ne dispozicion per shperblimin e kapitalit teknik dhe te kapitalit
ushtrimit konkludohet qe veprimtaria realizon nje vlere te shtuar te larte. financiar, qojte ai i vet ose i marre borxh.
Dhe, ne rast te kundert thuhet qe veprimtaria realizon nje vlere te shtuar
Ne ndermarrjet ku personeli perben nje element te konsiderueshem te
te ulet.
kostos, marzhi operativ bruto paraqet nje rezultat pjesor shume te
Veprimtaria e pare karakterizohet nga prania e larte e faktorev~ prodhL~.es
rendesishem per interpretimin e kushteve te ekuilibrit ekonomik. Ne fakt,
te brendshem; ndersa veprimtaria e dyte karakterizohet nga pranza e larte e
ai shpreh te ardhuren qe mbetet pas mbulimit te pjeses me te
faktoreve prodhues te jashtem 17. . . .. .. ..
konsiderueshme te kostove te ushtrimit. ·
Ne shembullin e paraqitur pesha speCifike e faktoreve te brendshem
Ne rastin e dyte Marzhi operativ bruto rezulton nga shuma ndermjet
eshte shume me e madhe se ajo e faktoreve te jashtem.
rezultatit operativ, amortizimeve dhe shpenzimeve te perllogaritura.
Ne fakt, kemi:
Amortizimet dhe shpenzimet e perllogaritura, sic; dihet, paraqesin
kostot e ashtuquajtura "jomonetare", pasi atyre nuk u korrespondon nje
%
Kostot e jashtme 5.300 43,04 dalje faktike parash. Nga ky kendveshtrim marzhi operativ bruto perben
Kostot e brendshme (vlera e shtuar) 7.120 56,96 nje rezultat te tipit financiar, pasi eshte shprehje e vetefinancimit operativ
Prodhimi i ushtrimit 12.500 100 te veprimtarise. Amortizimet dhe shpenzimet e perllogaritura, gjithashtu,
= =
mund te percaktohen edhe si kosto te maturise.
Ne fakt, ato mund te ndikohen, brenda kufizimeve te vendosura ne
kete kuptim nga normat ligjore per kete problem, nga politikat e bilancit,
nga ana e tyre te justifikuara nga kerkesa edhe te tipit fiskal.
17 Ndermjet dy veprimtarive, per kushte te tjera te njejta, e para eshte.. me ~ Marzhi operativ bruto, nga ky kendveshtrim, paraqet nje rezultat
"ngurtesuar" sesa e dyta (pasi mbizoterojne faktoret prodhues te brendshem, qe ekonomik me objektiv sesa rezultati operativ dhe keshh1 me perdorim me
jane mete "ngurtesuar" sesa faktoret e jashtem). te madh per kryerjen e krahasimeve si ne hapesire ashtu edhe ne kohe.
206 Kapitulli 6
Prandaj si perfundim, kuptimet ekono~i~e q~ i at~ibuohen ma_r~hit
operativ bruto ne varesi te kendveshtnm1t te ZgJedhur, natynsht
plotesuese, jane si vijon: . .. .. .. . .
1. eshte pjesa e vleres se shtuar qe mbetet _ras1 e~hte sh~erbl~er kap1tah
human, ne dispozicion te shlyerjes se kapitaht te~l~ dhe fmanClar; .
2. eshte marzhi para kostove jomonetare (amorhz1met dhe shpenz1met e
perllogaritura) i afte per te shprehur vetefinancimin e gjeneruar nga
veprimtaria operative; . . . .. .. .
3. eshte marzhi para kostove te matunse (amorhzrmet dhe perl~ogant)e_t) 1
afte per te shprehur nje rezultat ekonomik me objektiv sesa rezultatl operativ.
Permbledhje ..
Marzhi operativ bruto :::VIera e shtuar- koston e punes. ..
Shpreh rezultatin e vleres se shtuar neto nga kostot : pun_es. Me~r
parasysh te gjitha kostot qe nuk rrjedhin nga ~truktura fm~_ncwre __ (fe~
shembult shpenzimet financiare) ose nga faktore p_rod~ues ne pr~~~s1 te
ndermarrjes (p.sh. amortizimi i ndertesave, i makme~!Ve dhe pa~l~Jeve).
Nuk merr parasysh disa faktore qe percaktohen vetem. nga pohh~at :
ndermarrjes) (amortizimet, perllogaritjet, raportin me flskun, hyf)a ne
borxh etj.).
Vlera e shtuar shpreh:
1. aftesine krijuese te ndermarrjes, si dhe kontributin e saj ne shtimin e
produktit shoqeror nepermjet prodhimit apo fitimit; . . .. .
2. aftesine e qendrimit ne treg duke transferuar kostot mb1 <;m1met ~ shi~et
3. aftesine e ndermarrjes per t'u shtuar vlere blerjeve nga ndermarr:Jet e tjera;
4. vlera e shtuar tregon se <;'pjese e prodhimit realizohet brenda
ndermarrjes dhe, ne te kundert, sa eshte i decentrali~u~r, . .. .. . ..
5. vlera e shtuar nuk paraqitet ne menyre te dre)tperdreJte n~ ll~gan~e
ekonomike, por kjo llogari perm ban te gjitha elementet · e nevoJshem per
percaktimin e vleres se shtuar; .. .. .. ..
6. duhet te llocraritet raporti ndermjet vleres se shtuar dhe vleres_ se
i
prodhimit. Sa me larte te jete ky raport, aq me e int~g~ar es~te ndermaiiJ~·
Ne vleren e shtuar bejne pjese pagat dhe shperbhmet, mteresat pas1Ve
dhe shpenzimet financiare, tatimet e paguara shtetit dhe fitimi.
11. Paraqitja e rezultatit operative bazuar ne dallimin ndermjet
kostove variabile dhe kostove te pandryshueshme . ..
Nje kriter tjeter, ndoshta me pak i perdorur nga ai i meparshm1, pe~
klasifikimin e kostove qe i perkasin veprimtarise kryesore, bazohet ne
Analiza e llogarise ekonomike 207
raportin dinamik qe ekziston ndermjet faktoreve prodhues dhe prodhimitls.
Ne kete kuptim kostot operative dallohen ne dy grupet e meposhtme:
2) kostot e ndryshueshme;
3) kostot e pandryshueshme.
Ky dallim mbeshtetet ne raportin dinamik qe krijohet, ne menyre te
ndryshrne nga rash ne rast dhe nga momenti ne moment, nderm.jet
faktoreve te ndryshem prodhues, keshtu edhe ndermjet kostove qe
rrjedhin prej tyre, dhe prodhimit.
Dime qe ndryshimet e prodhimit (si ato sasiore, ashtu edhe ato
cilesore) nuk japin ndikime te barabarta mbi faktoret e ndryshem.
prodhues.
Disa prej tyre reagojne ne nje menyre, te tjere ne nje m.enyre tjeter;
disa, per shembull, qendrojne me pak "te ndjeshem"; ndersa te tjere m1md
te demonstrojne nje ndjeshmeri me madhe.
Reagimi i faktorit varet nga aftesia e tij prodhuese.
Nese ne momentin e vendimit per rritjen e prodhimit faktori ka nje
aftesi prodhuese te mjaftueshme ne lidhje me perdorimet e reja, nuk do te
jete e nevojshme rritja e tij: keshtu, jerni perballe nje faktori prodhues
konstant. Ne rast te kundert duhet te sigurohen sasi shtese: keshtu, jemi
perballe nje faktori prodhues variabel.
Kjo sjellje e faktoreve prodhues, mund te themi, ndikon domosdo-
shmerisht mbi kostot e perdorimit te tyre, prandaj duhen dalluar ne
konstante dhe variabel. Si rrjedhoje do te konsiderohen kosto konstante (ose
fikset kostot qe nuk ndryshojne me ndryshimin e prodhimit. Ne te
kundert, konsiderohen kosto variable ato qe ndryshojne, sipas menyrave
te caktuara, me ndryshimin e prodhimit.
Flitet edhe per kosto te pavarura nga ecuria e prodhimit dhe per kosto
te varura; ne grupin e pare perfshihen kostot indirekte te punes se gjalle,
ato qe u perkasin amortizimeve te makinerive dhe ato qe u perkasin pjeses
derrmuese te sherbimeve operative; ne te dytin perfshihen kostot e
materialeve, kostot direkte te punes se gjalle dhe ato qe kane te bejne me
sherbimet e tjera operative.
Prandaj, <;eshtja mund te paraqitet, ne sinteze, si me poshte:
18 Kur themi qe ky kriter eshte me pak i perdorur se ai i meparshmi synojme t'i
referohemi, natyrisht, percaktimeve shifrore qe i perkasin bilancit.
208 Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 209

Disa koncepte baze

Kostot variable:
1. Shpenzimet e perdorimit te materialeve
Kostot dhe te ardhurat
2. Shpenzimet e drejtperdrejta te personelit Kostot jane fenomene ekonomike negative qe rrjedhin nga blerja e te
3. Shpenzimet te tjera operative = mirave dhe sherbimeve. Jane shpenzime te kryera per pajisjen me faktoret
Kostot konstante: prodhues te nevojshem per zhvillimin e veprimtarise se ndermarrjes.
1. Shpenzimet e indirekte te personelit Te ardhurat jane fenomene ekonomike pozitive qe pergjithesisht
2. Kuota e amortizimit rrjedhin nga shitja e te mirave dhe sherbimeve te prodhuara nga
3. Shpenzimet te ~era operative = = ndermarrja dhe te hedhura ne treg.
Kostoja e prodhimit te realizuar __ Te hyrat dhe te dalat
Nisur nga kjo, paraqesim skemen e llogarise ekonomike me rezultatin Te hyrat jane fenomene pozitive financiare qe sjellin nje te ardhur.
Behet fale per rritje ne fakt te parave.
e ndermjetem, qe rrjedh nga kjo ndarje e kostove. . .
Ketij rezultati shpesh i jepet emri "marzhi i kontribuht". PrandaJ do Te dalat jane fenomene financiare negative qe sjellin nje te kosto.
Behet fale per pakesim ne fakt te parave.
te kemi:
Rezultati i ndermarrjes eshte rritja ose pakesimi qe peson kapitali i
Shi~a e produktit ndermarrjes per shkak te ushtrimit te veprimtarise.
Te ardhura te ~era te ushtrimit
Rezultati i ushtrimit i referohet nje periudhe kohe qe perputhet me
Rritja e magazines se produkteve vitin kalendarik.
Prodhimi i ushtrimit Komponentet e rezultatit
Kostot variable: Komponentet e rezultatit jane kostot dhe te ardhurat.
Shpenzimet e perdorimit te materialeve Te ardhurat > kostot = fitimi
Shpenzimet e "drejtperdrejta" te personelit Te ardhurat < kostot = humbje
Shpenzimet te tjera operative = =
Marzhi i kontributit 12. Analiza e integruar e llogarise ekonomike
Kostot konstante Sic; eshte trajtuar ne paragrafin e pare, procesi i formimit te rezultatit
Shpenzimet e "indirekte" te personelit mund te shkallezohet sipas skemes se meposhtme:
Kuota e amortizimit
Shpenzime te tjera operative = =
Teprica e veprimtarise operative
Rezultati operativ ±
Teprica e veprimtarise jokryesore
Marzhi i kontributit mund eshte ajo pjese e prodhimit te ushtrimit qe, ±

pasi mbulon kostot e faktoreve prodhues "varia~;l", she~~;n pe~ Teprica e veprimtarise se jashtezakonshme
mbulimin e kostove qe u perkasin faktoreve prodhues konstante dhe te
Shpenzimet financiare
shpenzimeve te fushave (segmenteve) te .tj:ra te _vep:i~ta~~se.' ..
Mund te themi, gjithashtu, se marzhz z kontrzbutzt eshte pJesa qe mb~te.~ Rezultati bruto
nga prodhimi i ushtrimit pasi jane mbuluar kost~~ var~a~le,. do~et~~ne
kostot qe u perkasin . faktoreve prodhues, pe.rd~:r:m~ 1.. te oleve Tatimet
konsiderohet i varur, sipas nje parimi te caktuar vanab1hteh, ne raport me
ecurine e prodhimit. .. . .. Rezulta ti neto
Nevoja e njohjes se marzhit te kontributit manifestohet, ne ana~1zen e
Duke veshtruar skemen e mesiperme, mund te vihet re qe veprimtaria
veprimtarise, kryesisht ne rastin e gjykimeve ne lidhje me ndrysh1met e
e ndermarrjes, mund te ndahet, teorikisht, ne dy faza kryesore:
vellimit te prodhimit. 1. faza e formimit tP fitirnit·
210 Kapitulli 6
2. faza e shperndarjes se fitimit kontribuuesve te kapitalit.
Faza e pare artikulohet ne realizimin e veprimtarive te meposhtme:
a) operative;
b) jokryesore;
c) te jashtezakonshme.
Faza e dyte paraqet shperblimin e dy grupeve te financuesve qe kane
kontribuar me kapital:
a) borxh (shperblimi llogaritet, para tatimeve, nga shpenzimet financiare);
b) te vetin (shperblimi llogaritet, para dhe pas tatimeve, perkatesisht, nga
fitimi bruto dhe fitimi neto). . ketyre komponenteve nga fluksi i te ardhures se destinuar per shperblimin
Keshtu ne kuadrin e analizes metodike te kushteve te ekuilibrit
ekonomik te ndermarrjes mundesohet ndarja ne dy faza e veprimtarise se
saj. Vijendarja ndermjet fazes se pare dhe fazes se dyte pasqyron te
"Ardhuren para shpenzimeve financiare dhe tatimeve", i ashtuquajturi
EBIT (Earning Bejar Interest and Taxes) sipas praktikes anglosaksone.
Keshtu, skema e paraqitur me siper do te paraqitet si vijon:
Teprica e veprimtarise operative
± zhvillimin e veprimtarise operative dhe jokryesore, qe se bashku
Teprica e veprimtarise jokryesore
± zhvillimin e veprimtarise qe, megjithese e ndryshme ne kendveshtrimin e
Teprica e veprimtarise se jashtezakonshme
Ardhura para shpenzimeve financiare
dhe tatimeve (EBIT)
Shpenzimet financiare
Rezultati bruto
Tatimet
Rezulta ti neto
EBIT, i llogarihu ne kete menyre, ndikohet nga veprimtaria "e
jashtezakonshme" dhe, ne kete kuptim, mund te mos jete ne koherence
me kuptimin qe ky marzh ekonomik merr ne praktiken e analizes
financiare.
Megjithate, duhet te saktesohet se cila eshte permbajtja e fushes se
"jashtezakonshme" ne realitetin e bilanceve te ndermarrjeve te zhvilluara.
Ne fakt, gjithnje e me shpesh, ne kete fushe ndikojne komponente
pozitive dhe negative qe, megjithese realizohen nga veprimtaria operative
Analiza e llogarise ekonomike 211
dhe ndihmese e ndermarrjes, rezultojne pergjithesisht fryt i nje veprimtarie
te programuar m~ kujdes nga ana e subjektit ekonomik.
Behet fjale per perberes te te ardhures qe rrjedhin nga zgjedhje te
sakta te sipermarresit, qe ne te shumten e rasteve marrin rendesi
strategjike, duke ndikuar ne menyre te ve~ante mbi zhvillimin e
metejshem te aktivitetit te ndermarrjes.
Te supozojme per shembull operacionet e mundshme te dhenies ose
te shi*s te pjesemarrjeve te konsideruara jo me ftmksionale per core
business te ndermarrjes. Prandaj duke bere keto supozime, perjashtimi i
e kapitalit te perdorur do te <;oje ne ndryshimin, ne menyre te
konsiderueshme, te gjykimit mbi rezultatet e arritura.
Me tej duhet te mbahet parasysh qe dividendet qe u njihen
aksionareve i bashkeshoqerohet nje rezultati ekonomik qe perfshin edhe te
ardhurat dhe shpenzimet qe perfshihen ne kete veprimtari.
Nuk ka dyshim, megjithate, se perberesit pozitive dhe negative te te
ardhures qe rrjedhin nga keto operacione te finances se jashtezakonshme
duhet te studiohen ne ve\mas ne raport me rezultatet qe kane te bejne me
gjenerojne nje fluks te ardhurash te quajtur "normale" ose ne raport me
natyres se operacioneve, kane karakteristiken e perbashket te
"vazhdimesise" ne kohe. Pikerisht per te mundesuar kete ndarje, EBIT
zberthehet me tej ne dy marzhe te tjera, i pari "siper" dhe i dyti "poshte"
veprimtarise se jashtezakonshme, ashtu si<; u pershkrua me lart. Marzhi i
pare perben te ashtuquajturin "EBIT i normalizuar", i. dyti te
ashtuquajturin "EBIT integral".
I pari percaktohet para veprimtarise se jashtezakonshme; prandaj ai
jepet nga shuma ndermjet rezultatit te veprimtarise operative dhe
rezultatit te veprimtarise jokryesore, pra nuk ndikohet nga rezultatet e
veprimtarise se jashtezakonshme. Ne fakt, ne kete kuptim flitet per EBIT te
normalizuar, sepse eshte i "paster'' nga efektet qe lidhen me ngjarje te
jashtezakonshme dhe te paperseritshme.
I dyti, ne te kundert, percaktohet duke mbajtur parasysh te gjithe
komponentet ekonomike te periudhes ushtrimore, qofshin kryesore,
ndihmes ose te jashtezakonshem. Ne kete kuptim konsiderohet EBIT
integral.
 212 Kapitulli 6
Analiza e llogarise ekonomike 213

Prandaj, skema e mesiperrne paraqitet si me poshte:

Perberja e kostove: disa konsiderafa
1. Nje peshe e larte e kostov'e fikse nenkupton nje risk operativ me te larte.
Teprica e veprimtarise operative 2. Integrimi vertikal ndikon perberjen e kostove, ndermarrjet me pak te
±
integruara do te paraqesin nje perqindje me larte te kostove per materiale
Teprica e veprimtarise jokryesore
dhe sherbime.
EBIT i norrnalizuar 3. Perberja e kostove varet edhe nga sektori ne te cilin operon nderrnarrja.
±
Kostot dhe te ardhurat e Kostot dhe te ardhurat e Kostot variable dhe
Teprica e veprimtarise se jashtezakonshme
prodhirnit te shitur prodhirnit te realizuar kostot konstante
EBIT integral Te ardhurat nga shitja e Te ardhurat nga shitja e Te ardhurat nga shitja
produktit produktit e produktit
Te ardhura te tjera te Te ardhura te tjera te ushtrimit Te ardhura te tjera te
Shpenzimet financiare
ushtrirnit ushtrimit
Kostoja e prodhimit te Rritja e magazines se Rritja e magazines se
Rezultati bruto shitur produkteve produkteve
E ardhura bruto nga Prodhirni i ushtrirnit Prodhimi i ushtrirnit
Tatimet prodhirni
Shpenzime te tjera Shpenzimet e perdorirnit te Shpenzime variable
Rezultati neto operative materialeve
Shpenzime te tjera operative
Duke kombinuar skemen e mesiperrne me ate te klasifikimit te fushes VIera e shtuar
operative te paraqitur ne paragrafin e dyte dhe ne vijim, me menyrat e Shpenzimet per personelin
ndryshme te ekspozimit te tyre: me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te Marzhi operativ bruto Marzhi i kontributit
shitur, me kostot dhe te ardhurat e prodhimit te realizuar, me kostot Kuota e amortizimit Shpenzime konstante
variable dhe konstante, arrihet ne skemen e integruar te llogarise Perllogaritje
ekonomike (skema e meposhtme). E ardhura operative
Disa treguesit te analizes se perberjes se kostove: ±
Llogariten ne forrnen e raportit: Lloji i kostos/Totalin e kostove Teprica e veprirntarise
Mundesojne te kuptohet se cilat grupe te kostove rendojne me shume jokryesore
mbi rentabilitetin, bruto dhe neto. =
Shembuj: EBIT i normalizuar
Kostoja e personelit/Totalin e kostove; ±
Kostot per materiale/Totalin e kostove; Teprica e veprimtarise se
Kostoja e shitjes/Totalin e kostove; jashtezakonshme
Kostot e administrimit/Totalin e kostove· =
Kostot variabile/Totalin e kostove. ' EBIT integral
-
Disa tregues te analizes se riskut:
Shpenzimet financiare
Marzhi operativ/Shpenzimet financiare;
=
E ardhura operative/Shpenzimet financiare;
Cash flow /Totalin e aktivit; Rezultati bruto
Kostot fikse/Kostot gjithsej; -
Kapitali neto/Detyrimet gjithsej; Tatimet
=
Kapitali neto/Detyrimet ndaj bankave.
Rezultati neto

214 Kapitulli 6
13. Analiza e humbjeve se ndermarrjeve: motivet, karakteristikat
dhe shkaqet
Analiza financiare dul<et, ne radhe te pare, te percaktoje me ane te nje
rikonstruksioni historik te kujdesshem, menyrat, madhesite dhe shkaqet e
humbjeve. Si~ duket qarte, motivet per te cilat humbjet paraqesin here pas
here karakteristika dhe domethenie, edhe thellesisht te ndryshme, kane te
bejne me aspektet e meposhtme:
ecuria e tyre historike (ecuri rritese, zvogeluese ose konstante) dhe
vijueshmeria e tyre pak a shume normale;
intensiteti i tyre (i shprehur ne raport me shi~et ose me tregues te ~ere);
shkaqet qe i percaktojne (shkaqe te pergjithshme, te sektorit, shkaqe
specifike te ndermarrjes, shkaqe te perhershme, ose shkaqe te perkohshme
e~.);
mundesi te ndryshme per parashikimin e tyre ne te ardhmen (humbje
pak a shume te qendrueshme; me tendence rritese ose zvogeluese; humbje
te destinuara per t'u "nderprere" ne nje afat te shkurter dhe per t'u
shnderruar ne rezultate pozitive).
Problemi i vleresimit te ndermarrjeve me humbje parashtrohet ne
rrethana te ndryshme, dhe ne menyre te ve<_;:ante:
ne rastin e shi~es se pjesshme ose te plate te kapitalit;
ne rastin e bashkimeve/shkrirjeve;
me qellim vleresimin e bilancit (ne lidhje me pjesemarrjet, me
impairment e aktiveve afatgjata teknike dhe financiare e~.);
duke marre parasysh studimet per rrugedalje alternative (likuidime,
ristrukturime etj.).
Ne ~do rast, mjaft te rendesishme konsiderohen analizat e humbjeve
te periudhave te shkuara (me qellim percaktimin e intensitetit dhe te
karakteristikave perkatese) dhe shqyrtimi i kritereve te parashikimit te
ardhshem te rezultateve ekonomike. Keto dy probleme duhet te trajtohen
paraprakisht.
Analiza e humbjeve te periudhave te shkuara te ndermarrjes
Humbjet te pesuara historikisht nga ndermarrjet duhet te analizohen
me shume kujdes, kryesisht me qellim per te nxjerre elemente te vlefshem
orientues per parashikimet e ardhshme. Ajo qe ka rendesi eshte te kuptuarit
nese do te perseriten ose jo ne nje te ardhme te shtrire ne kohe dhe,
kryesisht, nese ekzistojne mundesite e eliminimit ose te kufizimit te tyre.
Analiza e humbjeve shprehet ne thelb ne percaktimin e natyres dhe te
shkaqeve te tyre.
Analiza e llogarise ekonomike 215
Analiza e natyres se humbjeve te ndermarrjes
Konstatimi i natyres evidenton aspektet me te shprehese, duke i
studiuar nepermjet shqyrtimit te te dhenave te grumbulluara dhe
interpretimit te pershtatshem te tyre. . . .. ..
Karakteristikat thelbesore mund te paraq1ten s1 me poshte.
1. Tendenca historike e humbjeve
Seria e te dhenave disponibile mt.md te evidentoje humbje te
rastesishme ose te vazhdueshme, rritese ose zvogeluese. Shume i
rendesishem eshte konstatimi, nese eshte i mundur, i nje tendence. Nese,
er te permendur nje shembull te pergjithshem, ne ushtrimet e fundit
humbjet jane rritese ne menyre konstante, duke evidentuar nje tendence
perkeqesimi te dukshem, te pritshme per te ardh~en ja~e shpe_~h ogurzez~
(perve~se duhen identifikuar arsyet e ve<_;:anta, ne rast te ~undert). Prand~~
eshte evidente qe jo vetem (dhe jo aq) na intereson humbJa mesatare e nJe
numri te caktuar e ushtrimeve te shkuara, sesa vazhdimesia kohore e
humbjeve vjetore, e perkohshme ve<_;:anerisht nese kjo paraqet ndonje
rregull ose ecuri uniforme qe dote pasqyrohen ne parashikimet e ardhme.
2. Intensiteti i humbjeve
Ne kuadrin e gjykimeve tona, me shume sesa vlerat absolute, shpesh
na intereson madhesia relative. Forma me e shpeshte per te shprehur kete
madhesi eshte pesha specifike mbi shi*t (x per qind te shi~eve te
periudhes).
Int~npiteti i humbjes eshte nje karakteristike me rendesi mjaft te
madhe. Shpesh eshte treguesi i pare i mundesise ose i pamundesise se
rikuperimit te ndermarrjes. Ndonjehere mund te percaktohen · nivele te
humbjeve te cilat konsiderohen si tregues te pikave "te ~oskthimit".~
1
d.m.th. tej te cilave perjashtohet qe nje ndermarrje mund te kthehet ne
1
ekuilibrin ekonomik:
nivelet e humbjeve nga 1-2 per qind gjykohen "te lehta" ne shumicen e
sektoreve prodhues;
nivelet nga 2-5 per qind gjykohen "te renda";
nivelet nga 5-10 per qind konsiderohen "serioze";
pertej nivelit 10 per qind konsiderohen "shume serioze". . . . .. ..
Perve<;: rasteve te jashtezakonshme, mundesite e rikupenm1t pne te
pakta ne rastet "serioze" dhe te largeta ne rastet "shume serioze".
3. Struktura e humbjeve
Humbja mtmd te studiohet sine kendveshtrimin e ngushte ekonomik,
ashtu edhe ne kendveshtrimin financiar.
216 Kapitulli 6
Zakonisht kendveshtrimi i pare synon te vertetoje nese humbjet
arrijne deri sate prekin marzhin operativ bruto, duke e bere negativ, ose
(ne versionin anglosakson) per te bere negativ EBITDA par ne ~do rast
duke perjashtuar nga rezultati bruto i periudhes amortizimet, shpenzimet
financiare dhe komponente te mundshem te jashtezakonshem te te
ardhures (pozitive dhe negative). Perjashtimi ~jeter synon te pastroje nga
rezultati pjesemarrjen e perberesve te jashtezakonshem, pasi nuk lidhen
me veprimtarine e zakonshme.
Ndersa dy te parat ndajne komponente te ve<;ante: amortizimet, sepse
u korrespondojne kostove tashme te kryera dhe prandaj, ne <;do rast, "te
absorbuara" cilado qofte ecuria e veprimtarise, shpenzimet financiare kur,
kryesisht, lidhen me strukturen pasurore te ndermarrjes, pra nje
karakteristike qe mund te restaurohet dhe te "neutralizohet".
Keshtu behet i qarte pohimi, per shembult qe nje humbje e llogaritur
ne kufijte e amortizimit nuk mund te <;;oje ne marrjen e masave deri ne
shi~en e aktiveve prodhuese, sepse kjo humbje do te vertetohej ne ~do rast.
Nje humbje ne kufijte e shpenzimeve financiare do te ishte, nga ana e saj, e
eliminueshme duke zevendesuar borxhin me kapitalin e vet. Pohime te
ngjashme duhen pranuar me shume kujdes, por megjithate shprehin, jo
rralle, situata qe praktika i gjykon te rendesishme.
Shqyrtimi i struktures financiare te humbjes gjen pasqyrimin e saj ne
shprehje te flukseve te arkes, neto ne lidhje me zerat tipike te vetefinancimit
(amortizimi dhe perllogari~et), hmnbjet ndonjehere bashkekzistuese me
flukset pozitive te arkes, ndersa ne raste te ~era edhe flukset e arkes jane
negative. Edhe kjo rrethane ka rendesi ne kendveshtrimin praktik. Nga ana
~eter, nuk duhet harruar qe humbjet ekonomike gjeneruese te flukseve
negative te arkes jane menjehere te kuptueshme dhe nxjerrin probleme te
drejtperdrejta mbi mbijetesen, gje qe nuk ndodh ne rastin e kundert.
Analiza e shkaqeve te humbjeve
Nje aspekt ~eter i rendesishem eshte konstatimi i shkaqeve te
humbjeve, ose i percaktuesve te humbjes. Zakonisht behet fjale per nje
studim te tipit cilesor, ne kuptimin qe kufizohet ne evidentimin e nje seri
faktoresh percaktues te rezultateve negative, megjithate pa u atribuuar
atyre nje peshe te caktuar.
Mjaft me i veshtire eshte studimi i tipit sasior, qe percakton per secilin
shkak nje peshe, d.m.th. individualizon, ne shprehje te vleres, kontributin
ne pesimin e humbjes: prandaj ajo eshte jo e shpeshte. Ndersa mund te
percaktohet ne forme sasiore kontributi i disa faktoreve ne rezultat,
m:egjithate pa arritur ne sh1dimin e plote te humbjes.
Analiza e llogarise ekonomike 217
Faktoret e humbjes mtmd te dallohen ne faktor€ te pergjithshem, te
sektorit dhe specifike (te brendshem).
Faktoret e pergjithshern te humbjes
Faktoret e pergjithshem lidhen me fenomene makroekonomike,
shoqerore dhe demografike qe i perkasin nje vendi apo nje hapesire me te
gjere. Mjafton te sjellim nder mend gjendjen apo perberjen e popullsise,
deficitin apo ndryshimin e normave te interesit, normes se inflacionit, per te
formuluar nje ide te qarte te fenomeneve qe mund te ndihmojne ne
percaktimin e gjendjes se ndermarrjeve, edhe pse jane jashte kontrollit te saj.
Faktoret e ve~ante te humbjes
Faktoret e ve~ante lidhen kryesisht me sjelljen e ofertes dhe te
kerkeses ne sektorin ne te cilin operon ndermarrja e marre ne shqyrtim.
Shqyrtimi i faktoreve sektoriale synon, ne rastin e nje ndermanjeje me
humbje, te pranoje, ne radhe te pare, nese ekzistojne rrethana te
qendrueshme dhe jo te ndryshueshme qe rendojne negativisht mbi
rezultatet. Shembuj tipike jane:
tejkalimi i kapacitetit prodhues;
tendenca zvogeluese e kerkeses globale;
maturia e produkteve;
copezimi i madh i ofertes me pasoje situata te "ndezjes" se konkurrences;
e keshtu me radhe.
Ne te kundert, rrethana te tjera jane te perkohshme dhe te
modifikueshme:
nje faze negative e ciklit te kerkeses;
nje nivel ~mimesh perkohesisht jo i leverdishem;
shtimi i produkteve zevendesuese;
mungesa e produkteve te reja, per shkak te mungeses se rezultateve ne
kerkime dhe studime;
veshtiresia e marredhenieve me personelin per periudha te ve<;;anta;
e keshtu me radhe.
Eshte rasti te verejme qe nese faktoret permanente jane te ndryshem
dhe te konsiderueshem, eshte mjaft e veshtire qe humbjet te ulen ose te
evitohen per nje periudhe afatshkurter; ashtu si~ mund te jete e vertete
edhe e kunderta. Ne <;do rast gjykimi i kujdesshem i faktoreve te
pergjithshem dhe te ve<;;ante perben nje moment thelbesor per vleresimin
kritik te buxheteve dhe te planeve te ndermarrjes dhe, ne ve<;anti, te
rezultateve ekonomike qe ato shprehin per te ardhmen afatshkurter dhe
afatmesme.
 ...
-~
f
218 Kapitulli 6
Faktoret specifike te humbjes
Me tej duhen marre ne konsiderate faktoret specifike, ne nivel
ndermarrjeje, te humbjes. Nga keto faktore kujtojme disa grupe me te
rendesishme, pa pretenduar dhenien e plate te tyre.
Faktore qe lidhen me strukturen pasurore dhe financiare
Mungesa e burimeve te veta, ne radhe te pare, dhe per pasoje
perdorimi i gjere dhe shpeshhere i tepert i burimeve te huajtura, sjellin
shpenzime financiare me ndikim te konsiderueshem ne ngarkim te
llogarise ekonomike, qe ne disa situata theksojne ndjeshem madhesine e
humbjeve (ose madje i provokojne). Nese, per shembull, nje ndermarrje
eshte e "renduar" me shpenzime financiare me 6-8 per qind te shitjeve,
ndersa konkurrentet mesatarisht p~rballojne 2-3 per qind, eshte mjaft e
veshtire se ajo mund te arrije rezultate pozitive (perve<; se perfitimet
mesa tare te sektorit paraqiten shume te larta).
Faktore teknike
Ne ndermarrjet prodhuese faktoret kryesore konsiderohen eficienca e
makinerive dhe produktiviteti i personelit. Eficienca e makinerive rrjedh
nga shume rrethana, nder me kryesoret permendim:
niveli i kohezgjatjes dhe i mirembajtjes;
madhesia e duhur e tyre ne krahasimi me kerkesat prodhuese te
ndermarrjes;
elasticiteti i tyre;
gjendja fizike e tyre e favorshme ose jo,
ndarja korrekte e fazave te ndryshrne prodhuese;
e keshtu me radhe.
Per sa i perket personelit, aspektet percaktuese jane si vijon:
a. nga pershtatshmeria e organikave: jo rralle, humbje te ndjeshme lidhen
me ngurtesimin e tyre, kur behen te teperta ne krahasim me kerkesat
efektive te prodhimit (jo pak situata me humbje te medha rrjedhin nga
pamundesia e pershtatjes se organikave);
b. niveli mesatar i kualifikimit, i shkathtesise, i bashkepunimit dhe i
angazhimit;
c. normaliteti i marredhenieve prodhuese.
Jo ne pak sektore, faktor teknik percaktues eshte kerkimi dhe studimi,
si per produktet, ashtu mbi proceset prodhuese. Jo rralle ndermarrjet me
humbje, qe per te kufizuar rezultatet e tyre negative ulin shpenzimet e
kerkimit, duke anuluar ose pakesuar ne kete menyre mundesite e
rikuperimit ne te ardhrnen.
Analiza e llogarise ekonomike 219
Faktore te tjere
Mund te percaktohen si ne vijim, te thjeshtezuar vetem ne lidhje me
ndermarrjet prodhuese (per grupet e tjera te nderrnarrjeve mund te
supozohen pershtatjet e nevojshme):
klientela: besimi i klienteles ndaj ndermarrjes ose markave te ve<;anta
te saj; shkalla e kenagjes se klienteles, eficienca e sherbirneve;
prodhimet: eficienca e plate, pozicioni ne ciklin e jetes, fama dhe
evoluimet e saj (rritese, zvogeluese, e qendrueshme ne vend), mendimi qe
ka konsumatori per te; aftesia e perditesimit dhe e rinovimit te portofolit te
produkteve; pozicioni ne krahasim me konkurrend~n etj.;
organizimi i shitjeve: pikat e shitjes qe ofrojne produktin (ne rnadhesi
absolute dhe relative) dhe evoluimi i tyre, vlefshmeria e organizimit
shpemdares edhe ne raport me veprimtarine (rrjeti i shperndarjes dhe
personeli inspektues; qendrat e depozitimit, filialet etj.);
~mimet: niveli i <;mimeve ne krahasim me konkurrencen (diapazoni i
<;mimeve); lidhja me kostot dhe aftesia .e kufizimit te kostove; shkalla e
elasticitetit te kerkeses ne lidhje me <;mimet, efektiviteti i politikave te
<;mirneve;
kuota e tregut: kuotat per secilin produkt dhe evoluimi i tyre ne kohe,
tendenca e tyre afatshkurter dhe afatrnesem, edhe ne raport me iniciativat
e mundshrne promocionale, mundesite dhe kostot e nevojshme per te
permiresuar perfundimisht nivelin e kuotave te tregut;
Faktoret menaxheriale
Ndonjehere shkaqet e humbjeve nuk identifikohen ne faktore
specifike qe lidhen me fusha te ndryshme te veprimtarise, por me·teper me
joeficiencen e plate te menaxhimit. Kjo do te thote mungese maksimale e
niveleve drejtuese, nga te cilat nisen impulset e domosdoshme per te
siguruar nje veprim eficient; ose mungesa te shpemdara ne shume nivele.
Pamjaftueshrneria menaxheriale mund te <;oje ne rezultate negative
megjithese ne prezence te premisave te mira ne kushtet teknike, tregtare
dhe financiare. Gjithashtu, ne kete rast kushtet e paleverdishme mund te
frenohen edhe per nje periudhe afatshkurter.
Kriteret e parashikimit te ardhshem te rezultateve ekonomike te
ndermarrjes
Nje zgjedhje paraprake per t'u kryer ne lidhje me madhesine e
humbjeve te ardhshme me qellim vleresimin e ndermarrjeve ka te beje me
perdorimin e mundshem te dokumenteve te formalizuara, te cilat
pasqyrojne te ardhurat e pritshme (buxheti dhe planet), ne vend te
parashikimeve te bera ad hoc.
220 Kapitulli 6
Ne kete rast planet tregojne menyrat per t'u ndjekur, masat qe duhen
marre dhe rezultatet qe rrjedhin si vertetim i nje seri supozimesh dhe
marreveshjesh. Por sa mundesi ekzistojne qe, ne teresi, keto kushte do te
vertetohen dhe se rezultatet faktike do te perafroheshin me ato te
program uara?
Eshte mjaft e njohur sesi pikerisht ne ndermarrjet me ecuri ekonomike
negative (ato qe ketu na interesojne), programet vendosin thuajse ne
menyre te paevitueshme objektiva rikuperimi jo rralle te veshtira per t'u
realizuar dhe besueshmeria e te cilave eshte e dyshimte. Nga ana tjeter,
nuk mund te jete ndryshe: nese menaxheret e ndermarrjeve ne shqyrtim
do te vendosnin akoma per shume vite me humbje te konsiderueshme, aq
me teper duhet te shqyrtohen menjehere alternativat, edhe me traume, te
shitjes se aktiveve ose transferimi tek te trete. Gjithashtu eshte e nevojshme
dhe e pashmangshme paraqitja e zgjidhjeve te krizes, duke treguar
nderhyrjet, edhe radikale, per t'u realizuar dhe duke fiksuar objektiva
ambicioze te cilat synohen. Por, se <;fare besueshmerie realisht paraqesin,
duhet vleresuar rast pas rasti.
Roli i buxheteve dhe i planeve shumevje~are ne parashikimin e
rezultateve te ndermarrjeve me humbje
N ga sa eshte vepruar mund te nxirret ne teresi, qe buxhetet, ve<;anerisht
ne versionet e azhumuara gjate vitit te cilit i referohet, shpesh jane dokumente
te shfrytezuara me qellim parashikimin e rezultateve me te mundshrne;
ndersa (ne rastin specifik te nderrnarrjeve me hurnbje) rralle keto
karakteristika u njihen planeve shumevjet;are. Prandaj keto te fLmdit, ne me
te shumtat e rasteve te ndermarrjeve me humbje, nuk mund te perdoren
ashh1 si<; jane, me qellim te parashikirnit te rezultateve te mundshrne.
Ato, te pakten, duhen vene nen nje revizionim te kujdesshem, me
qellim menjanimin e hipotezave shume optimiste ose me pak te arritshme,
duke i zevendesuar me hipoteza te pranueshme dhe te besueshme.
Menyra e "opsioneve nova tore" eshte, per shembull, shume rralle e
pranueshme. Ne fakt ajo <;On, thuajse ne menyre te evitueshme, ne
supozimin e nje nderrnarrjeje ideale, ne te cilen shume kushte shprehen ne
terma optimale. Risku i eksperimentuar ne praktike eshte se arrihet ne nje
kuptim thjeshte konvencional, mundesite konkrete te realizirnit te tyre jane
te papercaktuara.
Nje aspekt i zbatimit konkret te konceptit "risi" ne percaktimin e te
ardhurave te pritshme vertetohen ne prezence te ndermarrjeve qe jane gati
per t'u shitur "dhe perspektivat e te cilave analizohen ne lidhje me
ndryshimin e subjektit ekonomik dhe keshtu futja ne nje kontekst te ri (dhe
zakonisht me te favorshem). Rasti eshte tipik ne ndermarrjet qe eshte
Analiza e llogarise ekonomike 221
negociuar per blerje nga ana e nje grupi ne kushte per te ofruar avantazhe
te rendesishme tregtare, metoda administrimi me eficiente, per nxjerrjen e
sinergjive te konsiderueshme etj. Ne kete rast, rezultatet e pritshme pas
shitjes, mund te ndryshojne ndjeshem nga e ardhura para shitjes, d.m.th.
nga e ardhura e pritshme ne kushtet aktuale. Humbjet e te shkuares mund
te zhduken dhe te transformohen ne fitime ne nje periudhe afatshkurter.
14. Analiza e kontributit te veprimtarise jokryesore me ane te
llogarise ekonQmike
Me qellim kryerjen e analizes se bilancit, analistet mund te perdorin
forma te ndryshme riklasifikimi te llogarise ekonomike, ne varesi te
aspekteve qe synohen te studiohet. Forma shkallare, si<; kemi vene ne
dukje edhe me pare, eshte forma me e perdorur, sepse, para se te llogaritet
rezultati perfundimtar, llogariten nje seri treguesish te ndermjetem.
Studimi i veprimtarive te tjera te ndermarrjes, poshte veprimtarise
kryesore, mundeson njohjen e kontributit te ketyre veprimtarive
jokryesore ne rezultatin neto. Per kete qellim analistet mund te llogaritin
treguesteshumte.
Duke u mbeshtetur ne nje llogari ekonomike shkallare, analisti duhet
te individualizoje segmentet e ve~ante te veprimtarise se ndermarrjes:
a) formimi i rezultatit kryesor,
b) formimi i rezultatit jokryesor;
c) formimi i rezultatit te jashtezakonshem;
d) formimi i shpenzimeve fiskale (sistemi fiskal).
Rezultatet e tri fushave te fundit, duke u mbledhur algjebrikisht me
rezultatin kryesor, japin rezultatin neto te ushtrimit.
Nese shumen e rezultateve jashte veprimtarise kryesore e shenojme
me Rjk, do te kemi:
rezultati kryesor =a (1)
rezultati jokryesor = b + c + d (2)
rezultati neto = (1) + (2)
Nje nder treguesit e ndermjetem me te rendesishem mund te
perrnendim ate qe llogaritet nga raporti: Rezultati neto/Rezultati i
veprimtarise jokryesore, duke kuptuar me "rezultat jokryesor" shumen
algjebrike te rezultateve te fushave jashte asaj kryesore, domethene
jokryesore, te jashtezakonshme dhe fiskale. Duke zberthyer formulen e
rnesiperrne do te kemi:
Rn/Rvk = (Rvk + Rik)/Rvk = 1 + Rik/Rvk·
Kujtojme qe Rjk mund te marre vlera me te medha, te barabarta ose
me te vogla se zero. Por ekziston gjithmone nje kontribut negativ ne
formimin e rezultatit neto nga ana e sistemit fiskaL oor kin nn k nPri:::lc:"htnn
 ~-
'

Kapitulli 6 Analiza e llogarise ekonomike 2?3

222

mundesine qe Rik>Rvk- Shprehjen e fundit te formules (Rjk/Rvk, rezultati i Llogaria ekonomike:

.----------------------------~
veprimtarise jokryesore/ rezultati i veprimtarise kryesore\ mund ta + Te ardhurat nga shiljet (bruto) 1.000
zhvillojme me tej. - Kostoja e produktit te shitur 1.100
Duke vene ne raport vleren e Rik me ate te Rvk bejme te mundur te - Kthimet, etj
vleresojme se <;'pjese e rezultatit te veprimtarise kryesore zvogelohet si Rezultati i veprimtarise kryesore - 100
rrjedhoje e rezultatit negativ te veprimtarive jokryesore, ose rritet si + Rezultati i drejtimit financiar - 20
+ Rezultati i veprimtarise jokryesore + 140
rrjedhoje e rezultatit pozitiv te veprimtarive jokryesore.
+ Tatim fitimi (sistemi fiskal) - 10
Si t;do raport ndermjet dy madhesive te ndryshme nga zero, e~he
Rezultati neto i ushtrimit (fitim) + 10
raporti Rn/Rvk mund te marre shenje pozitive ose negative, ne vares1 te
kater kombinimeve te ndr~ryc.::s:.::.h=m=-e=-:_ _ _ _ _ __, Domethene:
Rn> 0 Rvk> 0 Rn = + 10, Ki = 200, Bv == 100, Rvk == -100, Sh = 1.000.
Rn<O Rvk > 0 Le te zberthejme rezultatin permbledhes te veprirntarive jokryesore,
Rn> 0 Rvk < 0 Ril< (rezultati jokryesor) ne kontribute te vet;anta te veprirntarive jokryesore
Rn< 0 Rvk < 0 ne rezultatin perfundimtar.
Ne te njejten menyre do te kemi: Gjithnje sipas te dhenave te rnesiperrne dote kerni:
Rik =- 20 + 140- 10 = + 110,
Rn > 0 Rvk > 0 = rezultati pozitiv Rvk = -100,
Rn < 0 Rvk > 0 =reznltati negativ (Rvk + Rik/ Rvk = (-100- 20 + 140 -10)/-100 =- 0)00
Rn > 0 Rvk < 0 =rezultati negativ
Rik/Rvk =Rn/Rvk- 1 ==- 0,100- 1 =- 1,100
Rn < 0 Rvk < 0 = rezultati pozitiv
Per te vertetuar saktesine, beirne -proven:
Ne rastin e pare, si veprimtaria kryesore ashh1 edhe ajo jokryesore (b) Rik/Rvk = -20/-100 + 0, 2QO
ndikojne ne rritjen e rezultatit neto te ushtrimit, i kundert eshte rasti i (c) Rjk/Rvk = +140/-100 = - 1,400
katert, ku shihet se te dyja veprimtarite (kryesore dhe jokryesore) <;ojne ne (d) RidRvk = - 10 I -100 = + 0,100
humbje te ushtrimit, edhe pse raporti eshte pozitiv. Ndersa, rasti i dyte Llogarisim akorna Rik/Rvk = + 0,200- 1,400 + 0)00 = - 1, 100
dhe i trete kane vlera te ndryshme, sepse veprimtaria kryesore dhe Le te shqyrtojme rastin konkret:
jokryesore ndikojne ne pakesimin e rezultatit neto, duke e shnderruar edhe .-------------------~
(b) Rjk/Rvk gjykohet negativ;
ne humbje, kur vlera absolute negative kalon vleren absolute pozitive te
(c) Rjk/Rvk gjykohet pozitiv;
thyeses se raportit. (d) Rik/Rvk · kohet ne ativ.
Per te konkretizuar sa thame me siper, le te sjellim nje shembull te
thjeshtezuar. Le te bejme interpretimin matematikor tete dhenave te nxjerra, duke u
Duke shfrytezuar formulate mesiperme, llogaritim treguesit perkates, nisur nga raporti qe perben edhe bazen e trajtimit te problemit RjdRvk· Shenja
si vijon: negative e thyeses rezulton nga shenja negative e numeruesit dhe pozitive e
Gjendja pasurore: emeruesit Le te kujtojme nje nga rastet e sjella me siper, ku shenja e raportit
+ Aktivet afatgjata 120 Rn/Rvk dhe konkretisht kur Rjk>O dhe Rvk>O, veprimtarite jokryesore ne kete
+ Aktivet qarkulluese 80 rast ndikojne pozitivisht ne rezultatin e veprimtarise kryesore.
Kapitali i investuar 200
+ Burimet e veta 100 Rjk > 0, Rvk > 0 gjykohet pozitiv;
+ Detyrimet afatmesme/ afatgjata 50 Rjk < 0, Rvk > 0 gjykohet negativ;
+ Detyrimet afatshkurtra 50 Rjk > 0, Rvk < 0 gjykohet pozitiv;
Burime gjithsej 200 Rik < 0, Rvk <0 gjykohet negativ.
 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 225

zhvillimit te veprimtarise se saj.

N~errn~~rjet qe marrin te njejtin rezultat ne shprehje te te ardhures
~pe~ahve, ne fakt, mund te gjykohen ne menyra mjaft te ndryshme ne
hdhJe me st:ukturen e tyre te kostove si dhe te kornbinimeve nderrnjet
kostove vanable dhe konstante, si<; mund te nxirret nga shembulli ne
7 vijim:
A B
Prodhimi i ushtrimit 100 100
Analiza e nd j eshmerise se llogarise Kostot variable 20 60
Marzhi i kontributit 80 40
ekonomike Kostot fikse 70 30
Rezultati operativ 10 10

D~ n~ermarrjet, ne fakt, megjithese kane marre te njejtin rezultat ne

shprehje te rezultatit operativ, jane thellesisht te ndryshrne ne lidhje me
strukturen e tyre te kostove.
Ndermarrja A karakterizohet nga kosto fikse me te medh~, ndersa
ndermarrja B karakterizohet nga kosto variable me te medha.
Ky kombinimin i ndryshim ndermjet kostove variable dhe kostove
fikse i ben dy ndermarrjet mjaft te ndryshme ne kendveshtrimin e
ndjeshrnerise se ndryshimit te shitjeve ose te marzhit te kontributit.
Kjo ndjeshrneri e ndryshme ndikon ne nivelin e riskut, duke e bere me
1. Hyrje te riskuar, si<; do te shpjegojme ne vijim, ndermarrjen A ne krahasim me
Metodologjia e riklasifikimit e trajtuar ne kapitullin e meparshem, qe
ndermarrjen B.
ndan kostot "variable" dhe "konstante", mundeson kryerjen e nje analize
tjeter mbi kushtet e ekuilibrit ekonomik te nderrnarrjes, ne lidhje me
2. Pika e fitimit zero
aspektet kryesore te veprimtarise: Fillojme me aspektin e pare te analizes, domethene me pike~ e fitimit
a) pika e fitimit zero; zero.
b) pika e ekuilibrit ekonomik; Ne lidhje me kete ekzistojne dy altemativa:
c) shkalla e leves operative; a) fitimi "zero" duhet kuptuar si fitimi i ushtrimit: ne kete rast kostot
d) shkalla e leves se <;mimit; perfshijne edhe ato financiare;
e) shkalla e leves strukturore;
b!.. fi~mi "~ero d~het kuptuar si fitim operativ: ne kete rast kostot jane ato
f) shkala e leves operative te integruar;
qe 1 perkasm vepnmtarise kryesore.
g) shkalla e leves se kreditimit; Shqyrtojme versionin e pare.
h) shkalla e leves se kombinuar. Pika e fitimit zero shpreh piken ne korrespondence te se ciles vlera e
p~odhimit te realizuar barazon shumen e "te gjitha kostove" te nevojshme
Aspektet e mesiperme, si<; do t'i shohim me mire ne vazhdim, kane
per ta realizuar kete prodhim.
shume rendesi ne vleresimin, si ne aspektin historik ashtu edhe ate
.. Kjo pike, ne praktiken anglosaksone, njihet me emrin "break even point",
perspektiv, e "shkalles se ndjeshmerise" se nderrnarrjes ndaj ndryshimit
te disa madhesive ekonomike, si pasoje e ndikimit te faktoreve te jashtem
q: ~o t_e thote ~a~e per fjale "pika e nderprerjes"; domethene shprehur me
gJere, pika e kalrm1t nga zonae "jo fitimit" ne zonen e "fitimit".
ose te brendshem. Nisur nga kjo, percaktojme formulen e saj.
Gjithashtu me ane te kesaj analize mundesohet vleresimi i kushteve te
_.: -1--- t.. _:: 1. -1 .• - -. -. -~
 226 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 227

Ekuacioni ekonomik, per nje fitim te barabarte me zero, ka formen qe vijon: K'
p =-f-
L:K=L:A /1 1- f3
domethene shuma e kostove e barabarte me shumen e te ardhurave.
Ose:
Kostot mund te ndahen ne dy grupe, kostot fikse (Kf) kostot variable
Mk = K'f
(Kv); vlera e te ardhurave jepet, ne sinteze, nga prodhimi i ushtrimit (Pu).
Pra "pika e fitimit zero", ose mbulimi i te gjitha kostove te
Prandaj, do te kemi:
veprimtarise kryesore, arrihet kur marzhi i kontributit ka nje shume te
Kr+ Kv = Pu
barabarte me ate te kostove fikse te kesaj veprimtarie.
Kostot variable mund te lidhen me prodhimin sipas nje koeficienti te
Barazimi i mesiperm sjell, natyrisht, mungesen e fitimit operativ (me
caktuar variabiliteti, qe e shenojme me simbolin "fJ".
fjale te tjera, nje fitim operativ te barabarte "me zero").
Prandaj:
Ndersa, kur:
keshtu:
kemi fitim operativ.
Kr+ Pu~ = Pu Ne te kundert, kur:
Dhe, duke e transformuar formulen, do te kemi:
kemi humbje operative.
Kf
Pu=-- Pra, ne analizen e bilancit, nje nga kendveshtrimet e shqyrtuara i perket
1-P pikerisht ecurise se fitirnit operativ ne kohe (ne rastin e krahasimit kohor) ose
Ekziston gjithsesi nje menyre tjeter, alternative mete meparshmen per ecurise te fitirnit operativ ne hapesire (ne rastin e krahasimit hapesinor).
te shprehur kete formule. Ndermjet treguesve me shume te perdorshem permendim, per
Lidhja fillestare (Kf + Kv = Pu) mund te transformohet ne lidhjen e shembult ato qe shprehin peshen e fitimit operativ mbi marzhin e
poshtme: kontributit ose mbi prodhimin e ushtrimit.
K£= Pu-Kv Kjo, per shembull, mund te paraqitet sipas menyres se meposhtme:
Diferenca ndermjet prodhimit te ushtrimit dhe kostove variable, kemi
argumentuar, jep marzhin e kontributit. Prodhimi i Marzhi i Kostot fikse Fitimi Pesha e fitimit
Prandaj, do te kemi: Viti ushtrimit kontributi kryesore operativ operativ mbi:
(Pu) (Mk) (K't) (Fo) (Pu) (Mk)
Mk=K£
Kjo dote thote qe: "pika e fitimit zero", ose mbulimi i te gjitha kostove, 2006 30.000 24.000 20.000 4.000 13,33 16,67
arrihet kur marzhi i kontributit eshte i barabarte me kostot fiksel. 2007 36.000 27.000 24.000 3.000 8,33 11,11
Shqyrtojme tani versionin e dyte. 2008 40.000 28.000 24.000 4.000 10,00 14,29
Pika e fitimit zero shpreh piken ne korrespondence te se ciles vlera e Sa me siper, ne kuadrin e veprimtarise se plote, mund te nxirren tregues
prodhimit te realizuar barazon shumen e kostove "kryesore" te nevojshme te vlefshem per studimin e shkaqeve qe kane percaktuar ecurine e shfaqur.
per ta realizuar2.
Formula mbetet ajo e paraqitur me siper, por me ndryshimin qe nga 3. Pika e ekuilibrit ekonomik
shuma e kostove fikse perjashtohen, si<; kemi thene tashme, kostot financiare. · Shqyrtojme tani aspektin e dyte te analizes, domethene piken e
Prandaj3: ekuilibrit ekonomik.
U referohemi dy versioneve te paraqitura me pare per piken e fitimit zero.
I Natyrisht kostot fikse perfshijne si kostot e veprimtarise kryesore, ashtu edhe ato
Shqyrtojme, nderkohe, versionin e pare.
financiare. Pika e ekuilibrit ekonomik shpreh piken ne korrespondence te se
2
Me kosto kryesore kuptojme kostot e veprimtarise kryesore, keshtu, qe ngelen ciles vlera e prodhimit te realizuar mbulon ''te gjitha kostot" e
jashte diskutimit, kostot financiare. nevojshme per ta realizuar dhe siguron marzhin e nevojshem per
3 Shenojme, pikerisht, me Kr' kostot fikse te veprimtarise kryesore. shperblimin e kapitalit te riskuar.
 228 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se Ilogarise ekonomike 229

.. E~~tac::oni .. ekonomik, ne prezence te fitimit, do te ndryshoje sipas ciles vlera e prodhimit te realizuar barazon shumen e kostove
menyres se meposhtme:
"kryesore", e rritur nga fitimi operativ.
L:K + F = I:A
Keshtu, do te kemi:
Keshtu, duke zevendesuar dhe zhvilluar formulen dote kemi:
p = K1 - F
ll l- j3
D.im~ q~ ekziston nje menyre tjeter shprehese, alternative me te pare. Ose:
LidhJa flllestare (K£+ Kv + F = Pu) mund te transformohet si poshte:
Kt+ F = Pu- Kv
Ose: Ne versionin e dyte pika e ekuilibrit ekonomik arrihet kur marzhi i
Mk = K£+ Pu kontributit ka nje shume te barabarte me ate te kostove fikse te
Kjo do te thote qe "pika e ekuilibrit ekonomik" arrihet kur marzhi i veprimtarise kryesore, i rritur nga fitimi operativs.
:<.ontributit ka nje shume te barabarte me ate te kostove fikse, te rritur naa
ili~ 0
4. Diagrami i rentabilitetit
Ne formulen e paraqitur evidentohet fitimi bruto; ndersa, shpesh here
maliza i referohet fitimit neto (pra fitimit "neto" nga ngarkesa fiskale). Formulat e shqyrtuara ne paragrafet e meparshem jane shume te
Behet keshtu e nevojshme njohja e formules se kalimit nga fitimi bruto dobishme per te studiuar shkallen e ngurtesimit te veprimtarise se
te fitimin neto. ndermarrjes dhe, gjithashtu, prirjen e ekonomizimit te saj.
I referohemi nje ndermarrjeje, duke supozuar qe ngarkesa fiskale Niveli i kostove fikse shpreh nje tregues te padiskutueshem per
~shte e barabarte me 20 per qind. identifikimin e shkalles se ngurtesimit te veprimtarise se ndermarrjes.
Duke treguar me simbolin "Shp" shpenzimet fiskale, do te kemi: Nga dy formulate paraqitura kuptohet lehte qe sa me e madhe te jete
ShF =Fax 0,20 shuma e kostove fikse, aq me te distancuara jane pika e fitimit zero dhe pika e
Keshtu: ekuilibrit ekonomik.
Me fjale te tjera sa me e madhe te jete shuma e kostove fikse, aq me e
Pra:
larte duhet te rezultoje vlera e prodhimit e nevojshme per te mbuluar
Fa= FN + Fax0,20
Nga zhvillimi i formules: kostot dhe per te arritur ekuilibrin ekonomik6.
Nga kjo rezulton se ndermarrjet qe kane nje nivel te larte te kostove
u
F =_N_ fikse (per shembull, ndermanjet prodhuese dhe disa ndermarrje
B 0,80 sherbimesh) paraqesin veshtiresi te medha per arritjen e pikes se ekuilibrit
Fa= 1,25 FN ekonomik, ne krahasim me ndermarrjet e tjera qe ushtrojne nje veprimtari
me pak te ngurtesuar (per shembull, ndermarrjet tregtare, ne te cilat
P~a ne kete ndermarrje fitimi bruto (bruto nga tatimi mbi fitimin)
llogantet duke shumezuar me "1,25" fitimin neto te ushtrimit. mbizoterojne kostot variable).
Formula e pikes se ekuilibrit ekonomik ndryshohet ne kete menyre: Ndermarrjet e para shpesh jane te detyruara te prodhojne sasi te
medha produktesh qe te arrijne te mbulojne shumat e konsiderueshme te
p = _K~1 --_1,_2_5_FN_
kostove fikse qe korrespondojne me investimet ne makineri dhe pajisje.
u l- j3
Shpesh paraqitja e ketij problemi behet grafikisht, nepermjet diagramit
Ose:
te rentabilitetit (ose fitimgramit).
Duke mbajtur parasysh se kostoja gjithsej, kur formohet nga nje pjese
fikse dhe nga nje pjese variable (e konsideruar proporcionale ne lidhje me
Shqyrtojme tani versionin e dyte.
Pika e ekuilibrit ekonomik shpreh piken ne korrespondence te se

s Natyrisht, edhe ne kete rast, behet fjale per nje fitim "te arsyeshem".
4
Natyrisht behet fjale per nje fitirn "te arsyeshern". 6 Nr~tvri~ht r!iQ.lclltiTni ulon ar1ha .,..,£;-,.. "'I""Y'\"":JC';;, .,.........;...;. ~;...;. ..... ,..,-:.:1 -':..:- Jtnu- 1 - -•-
 230 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 231

prodhimin), ka si paraqi~e grafike nje gjysmedrejtez qe niset nga boshti i 2) per te krahasuar ne hapesire lartesine e dy pikave: per te kuptuar
koordinatave, do te kemi: dallimet, ne krahasim me konkurruesit dhe mesataren e sektorit, e
veprimtarise se analizuar;
3) per te realizuar programime per periudha afatshkurtra dhe afatgjata,
per zbulimin e "mtmdesive" dhe kufizimeve gjate zhvillimit te ardhshem
Njesi te veprimtarise.
monetare
5. Shkalla e fitimit
Per te pasur nje kuader te plate te mundesive dhe te kufizimeve te
veprimtarise, domethene te kushteve ne te cilat veprimtaria eshte zhvilluar
Pika e fitimit dhe do te zhvillohet, analiza e bilancit shkon pertej percaktimit te dy /1

Zona e humbjes pikave" te trajtuara ne faqet e meparshme7.

Sasi
Kemi thene qe, ne kushte te ~era te njejta, niveli me i madh i kostove
fikse e largon piken e fitimit zero, keshtu qe detyron nje vellim mete madh
prodhim per te arritur ekuilibrit ekonomik. Kjo vihet re nga dy grafiket e
meposhtem (qe u perkasin, respektivisht nje ndermarrjeje tregtare dhe nje
ndermarrjeje prodhuese ose nje ndermarrjeje prodhuese qe ka nje nivel me
te ulet te kostove fikse ne krahasim me nje ~eter).
Te ardhurat
Kostot
Pra, perseritim, analiza e bilancit duhet te sherbeje edhe per te vene ne
dukje edhe dy pikat e paraqitura me siper, piken e fitimit zero dhe piken e
ekuilibrit ekonomik.
Ne menyre te ve~ante, ajo sherben:
1) per te krahasuar ne kohe lartesine e dy pikave: per te kuptuar, pikerisht,
evolucionin qe ka karakterizuar ngurtesimin e veprimtarise dhe tendencen
per ekonornizim;
Ajo shkon me tej, deri ne percaktimin, per shembull, te lidhjes qe
ekziston ndermjet prodhimit te ushtrimit dhe fitimit operativB.
Per kete qellim mund te veprohet mbi vlerat absolute dhe, atehere,
behet fjale per te percaktuar nivelet e mepastajme te prodhimit te
ushtrimit dhe per te llogaritur fitimin e realizuar ne secilin prej tyre.
Ose mund te veprohet edhe mbi vlerat relative dhe, atehere, behet fjale
per te percaktuar ndryshimet ne perqindje te fitimit te realizuar ne raport
me ndryshimet e mepastajme te prodhimit te ushtrimit.
Ne rastin e pare flitet per shkallen e fitirnin; ne te dytin, per Ieven
operative.
Nepermjet ketyre rasteve mundesohet njohja e leverdishmerise se
rri~eve te mepastajme te prodhimit; mundesohet, keshtu, vleresimi i
efektivitetit te politikes se zhvillimit te ndermarrjes.
Do te studiohet reagimi i fitirnit ne raport me ndryshimet e
mundshme tete ardhurave nga shitja.
Fitimi nuk reagan gjithmone mete njejten menyre, reagimi i tij eshte i
ndryshem ne varesi te· raportit te ndryshem ndermjet kostove dhe te ardhurave.
Reagimi i tij varet edhe, ndermjet te ~erash, nga raporti i ndryshem
ndermjet kostove fikse dhe kostove variable, d.m.th., se fundi, nga
"pesha" e rnarzhit te kontributit.
Treguesit qe rrjedhin prej tyre marrin, per arsyet e thena, emrin
"treguesit e ndjeshrnerise se fitimit".
Nisur nga kjo, shqyrtojme tani shkallen e fitimit.
Rimarrim formulen e paraqitur ne faqet e rneparshme9:
7
Nuk duhet te harrojme se analiza financiare ka edhe fimksionin perspektiv.
8
Ky studim "zgjerohet" me tej me shqyrtimin e lidhjes ndermjet prodhimit te
uslztrimit dhe fitimit te ushtrimit.
 232 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 233

Sa me siper, mund te shprehet me nje formule qe evidenton lidhjen

ndermjet rritjes se prodhimit dhe rritjes se fitimit.
Shenojme me:
Prej saj do te kemi:
hp = rritjen e prodhimit te ushtrimit
Fa= Pu (1- ~) -K't,
ht = rritjen e fitimit operativ
ose
Keshtu:
Fa =Mk-K't hp = P'u- Pu
Keshtu percaktojme shumen e fitimit operativ per nivelet e Keshtu, duke qene:
mepastajme te prodhimit te ushtrimit duke filluar nga niveli qe
Fa=Pu(1-~)-Kt
korrespondon "fitimit zero".
F'a = P'u (1- ~)- Kt
Supozojme qe struktura e kostove formohet si me poshte:
dote kemi:
a. pesha e kostove variable: 30%.
ht = [P'u (1- ~)- Kt]- [Pu (1- ~)- Kt]
b. kostot fikse 3.500 mije njesi monetare.
dhe duke e zhvilluar formulen:
ht= (P' u - Pu) (1-'13),
Sa me siper, pika e fitimit zero dote jete:
ose
K'
p =-f ht= hp (1- 13)
u 1-P Ne shembullin tone do te kemi:
3.500 ht= 500 (1- 0,30) = 350 mije njesi monetare.
Pu = = 350 mije njesi monetare
1-0,30
Ne fakt, ne shkallen e fitimit, evidentohet, per <;do rritje prej 500 mije
Prandaj, duke zbatuar forrnulen e fitimit per nivele te ndryshme te
prodhimit, do te kemi: njesi monetare e prodhimit te ushtrimit, nje rritje prej 350 mije njesi
,-------------------------------
FO = 5.500 (1 - 0.30) - 3.500 = 350
monetare e fitimit operativ.
Kostot fikse nuk jane te pandryshueshme, ndonjehere edhe ato
FO = 6.000 (1 - 0.30) - 3.500 = 700
ndryshojne, ose, si<; mund te thuhet, pesojne nje "shperthim".
FO = 6.500 (1 - 0.30) - 3.500 = Ndersa, kostot variable, si rregult ndryshojne ne menyre te
vazhdueshme.
Kjo mund te ara itet ne kete men re: Prandaj, meqenese kemi nje "shperthim" te kostove fikse ose nje
5.000 5.500 6.000 6.500 ndryshim te koeficientit te kostove variable eshte e nevojshme te
Fitimi operativ 350 700 1. 050 ndryshohen te dhenat e problemit.
Ne rast te kundert, shkalla e fitimit nuk do te shprehte saktesisht
Ose, me hollesisht: ecurine e ardhshme te veprimtarise, keshtu qe do te ishte nje tregues
~~~--------------------~
Prodhimi i ushtrimit 5.000 5.500 6.000 6.500 ndihmes i pamjaftueshem per analizen perspektive te kesaj veprimtarie.
Kostot:
a) variable (30%) 1.500 1.650 1.800 1.950 6. Shkalla e leves operative
b) fikse 3.500 3.500 3.500 3.500
Kemi thene se flitet per leve operative kur reagimi i fitimit ne raport
5.000 5.150 5.300 5.450
me ndryshimin e prodhimit te ushtrimit veshtrohet dhe studiohet
Fitirni operativ
shprehur ne perqindje.
350 700 1.050
Per t'u shpjeguar me mire sjellim nje shembull te thjeshte metodik.
Pasqyra e mesiperrne merr, pikerisht emrin "shkalla e fitimit". Supozojme se shkalla e fitimit ka, ne pjesen e "siperme" (ate siper
fitimit operativt perrnbajtjen e meposhtme:
9
i referoherni fitirnit operativ; diskutirni rnund te shtrihet edhe fitirnin e ushtrimit
234 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 235

Keshtu, rritja e fitimit operativ, si · pasoje e rritjes se prodhimit te

Pradhimi i ushtrimit (Pu) 100
ushtrimit, eshte e barabarte me "8 here" kjo rritje.
Kastat variable 20% (Kv) 20
Shkalla e !eves operative, si<; shihet qarte nga shembulli, mund te
Marzhi i kantributit (Mk) 80
llogaritet ne dy menyra:
Kostat fikse (Kt) 70 Ne menyre faktike (si<; kemi bere ne shembullin e mesiperm), si raport
Fitimi aperativ (Fo) 10 ndermjet rritjes se fitimit dhe rritjes se prodhimit.
Keshtu:
Supozojme, me tej, qe prodhimi i ushtrimit rritet me 10%, pra arrin ne F'a-Fa
110%, perqindja e kostove variable mbetet ne nivelin e meparshem, prej 20%.
Marzhi i kantributit, pranda·, dote ndr shohet si me poshte: SHLO = Fa
P'u-Pu
Pu 100 P'u 110
Kv 20 K',. 22 Pu
Mk 80 M\ 88 Duke zevendesuar:
Nga te dhenat rezulton se marzhi i kontributit eshte rritur ne te njejten 18-10 8
----
menyre si prodhimi i ushtrimit (d.m.th. ne masen 11%, nga 80 ne 88%): per SHLO = _1_0- = l.Q. = 0.80 = 8
shkak te qendrueshmerise se nivelit te perqindjes se kostove variable. 88-80 8 0,1
Nisur nga kjo, le te shohim sesi sillet fitimi operativ. 80 80
Per kete qellim dote ke..-m_i_:--.---------, Ne forme preventive, si raport ndermjet marzhit te kontributit dhe
Pu 100 P'u 110 shumes se fitimit operativ, si me poshte:
Kv 20 K'v Keshtu:
Mk M
Kt SHLO=_k
Fa
Fo 10 F'o 18
Duke zevendesuar:
Duke marre ne konsiderate edhe ndryshimet e ndodhura ne perqindje, 80
dote kemi: SHLO = =8
. 10
Pu 100 P;u 110 10
Nje forme tjeter per te shprehur, ne menyre preventive, shkallen e
Kv 20 K'v 22 10
- leves operative eshte si vijon.
Mk 80 M\ 88 10
Dime qe, duke rritur prodhimin e ushtrimit, nese mbetet i
Kt 70 Kt 70 =
pandryshuar niveli i perqindjes se kostove variable, rritja e marzhit te
-
Fo 10 F' 0 18 80 kontributit pasqyrohet ne fitimin operativ, duke shkaktuar nje rritje
Vihet re qe fitimi operativ eshte rritur ne mase me te madhe ne krahasim me korresponduese.
prodhimin i ushtrimit (ose, qe eshte e njejta gje, ne krahasim me marzhin e Kjo mund te shprehet keshh1:
kantributit): keto, ne fakt, jane rritur me 10%, prodhimi eshte rritur me 80%. F'o = fo+ Mk Y
Kjo rritje eshte rezultat, pikerisht, i pandryshueshmerise se kostove fikse, Prandaj rritja ne perqindje e fitimit operativ do te marre formen e
pesha relative e te cilave ulet. meposhtme:
Prandaj pesha me e vogel e kostove fikse, ne prani te nje rritjeje te
marzhit te kontributit, paraqet pikerisht leven operative (pra "tendencen hl=F'a-Fa = Fo+Mky-Fa
ne rritje" te fitimit operativ ne raport me rritjen e marzhit). F F0
Ne shembullin tone nje shkalle leve operative, si raport i rritjes se
fitimit operativ (80%) dhe rritjes se marzhit te kontributit (10%), eshte e hf= Mky
barabarte me 8. Fo
236 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 237

Keshtu, ne shembullin tone, duke zevendesuar: Ne fakt:

Mk · 80 A
y 0,10 Pu 100 120 20%
Fo 10 Kv 20 24
dote kemi:
Mk 80 96 20%
hf = 80x0,10 = 0,80 = 80% Kt 70 70
10 Fo 10 26 160%·
Pra nje rritje prej 10% e prodhimit te ushtrimit (dhe, kesh~u, e marzhit
te kontributit), ndiqet nga nje rrilje prej 80% e fitimit operatiV: shkalla e
B
!eves operative, ne shembullin tone, eshte e barabarte me 8. .. ..
Pu 100 120 20%
Keshtu, shkalla e !eves operative vepron si shumezues per rnt)en e
Kv 70 84
prodhimit te ushtrimit ne favor te rriljes se fitimit operativ. .. . ....
Par, efekti shumezues varet nga struktura e kostove te vepnmtanse Mk 30 36 20%
Kf 20 20
kryesore. . .. .
Per kushte te ljera te njejta, mbizoterimi i kostove f1kse ne krah~s1~ Po 10 16 60%
me kostot variable ndikon ne favor te leves operative, d.m.th. c;:on ne n;e
rrilje me te madhe te fitimit operativ, ne krahasim me rastin e kundert Si perfundim, del qarte se "mundesia per te fituar" eshte me e madhe
(mbizoterimi i kostove variable). ne veprimtarine me mbizoterim te kostove fikse. Ose aftesia e rritjes se te
Shqyrtojme dy rastet e meposhtme, qe karakterizohen nga struktura ardhurave eshte, ne kushte te ljera te njejta, ne funksion te peshes ge zene
te ndryshme te kostove: kostot fikse ne strukturen e kostove te ushtrimit.
A B
Pu 100 Pu 100 7. Leva operative dhe leva e ~mimit
Kv 20 Kv 70 Kurbat e rentabilitetit na mundesojne te analizojme variacionin e
80 30 rezultatit ekonomik me ndryshimin e vellimit te shi*ve. Skema e
Mk Mk
meposhtme mundeson paraqitjen e rezultatit ekonomik ge merret duke
Kt 70 Kt 20
kaluar nga nje vellim shitjeje ShA ne nje vellim tjeter Shs: leva operative
Fa 10 Fo 10
evidenton efektin e ndryshimit te vellimit te shiljeve mbi rezultatin
ekonomik. Nese pohojme qe nje produkt karakterizohet nga nje leve
Situata e pare karakterizohet nga prania e larte e kostove fiks_e; ne te
operative te barabarte me 15 do te thote qe, perballe nje rriljeje prej 10% te
kundert, situata e dyte karakterizohet nga prania e larte e kostove vanabl.e ..
shiljeve, do te arrihet nje rritje e rezultatit ekonomik te barabarte me 150%.
Ne te paren eshte e barabarte me "8", sic;: rezulton nga llogantja e
meposhtme:
M 80
SHLO = ___t == - == 8
Fa10
Ndersa ne te dyten shkalla e leves operative eshte e barabarte me "3":
M 30
SHLO == ___t == -
== 3
10
Fa
Per rrjedhoje, nje rritje e prodhimit te ushtrimit, pe~. shembul~, ne
masen 20%, do te shkaktonte nje rrilje te fitimit operativ, te barabarte me
160% ne situaten e pare dhe vetem te barabarte me 60%, ne te dyten.
 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 239
238

Ne shembullin e meposhtme vihen ne krahasim tri ndermarrje me

strukture operative te ndryshme (per te ardhurat nga shi~a dhe rezultat
operativ te njejte).
Te ardhurat gjithsej Ndermarrja
A B c
Te ardhurat 2000 2000 2000
Fitimi B + 150% Kostot gjithsej 600 800 1000
Marzhi i kontributit 1400 1200 1000
Kostot gjithsej Kostot fikse gjithsej 1000 800 600
Rezultati operativ 400 400 400
Leva operative 3,5 3 2,5

Ndermarrja A, e karakterizuar nga struktura operative me e

Leva ngurtesuar (kosto fikse me te medha), paraqet leve operative me te mire
operative = 15% (leva= 3,5) (kjo dote thote, per shembull, qe perballe nje rri~eje prej 10% te
+ 10% L:... ············
te ardhurave, rezultati operativ do te rritet me 35%. Ne te kundert,
perballe nje rri~eje te shi~eve, ndermarrja me leve operative me te mire do
te ndeshkohet (sepse ka peshe mete madhe te kostove fikse).
Vellimi
0
~
A
Efekti leve nuk ka te beje me kostot variabile (kostot variabile ne fakt
Leva= 3,5
jane proporcionale me vellimin e prodhimit dhe, si te tilla, shkaktojne nje
leve operative te barabarte me nje). B
Efekti leve rrjedh nga kostot fikse dhe nga pesha e tyre ne nivelin per Leva= 3
njesi, me nje vellim me te madh prodhimi kostot fikse per njesi produkti c
ulen ne menyre progresive, duke <;liruar marzhe me te medha ne favor te Leva =2,5
rezultatit ekonomik (ne praktike nje ndermarrje qe ka nivel te larte te
kostove fikse eshte me e ndjeshme ndaj efektit te ndryshimit te vellimit te 400
shi~eve ne krahasim me nje ndermarrje qe paraqet nje strukture kostoje A= Te ardhurat
me pak te ngurtesuar). Sa me e madhe te jete pesha e kostove fikse, aq me i
madh eshte efekti leve. Leva operative (ne korrespondence te nje vellimi te
caktuar shitjeje) jepet nga lidhja: -800
Leva operative= Marzhi i kontributit gjithsej/Rezultatin operativ. -1.000
Koncepti i leves operative mund te aplikohet ne analizen e bilancit:
duke evidentuar efektet ekonomike perballe nje rritjeje (ose pakesimi)
te shitjeve; Ne vazhdim do te ballafaqohemi me dy risqe tipike qe ndermarrjet
- duke analizuar strukturen e kostove, evidentohet ngurtesimi (pesha e vazhdimisht duhet te perballojne, risku i sasise dhe risku i <_;:mimit.
larte e kostove fikse), si dhe fleksibiliteti (pesha e larte e kostove variabile).
 r

240 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 241

I pari i referohet ndjeshmerise se te ardhures operative ndaj pakesimit Ne kete rast e ardhura operative e Alfes" peson nje ulje prej 70%,
/1

te sasise se shitur, ndersa i dyti synon studioje ndryshimin e te ardhures
operative si rrjedhoje e nje ndryshimi te <;mimeve te shitjes.
Per te vleresuar shkallen e riskut operativ qe nje ndermarrje duhet te
perballoje lypset te studiohet sesa mund te ndryshoje e ardhura operative
si rezultat i ndryshimit te sasive te shitura.
Para se te argumentojme problemin, theksojme shkurtimisht kuptimin
e zerave qe duhet te merren ne konsiderate. E ardhura operative eshte
madhesia qe paraqet rezultatin ekonomik te veprimtarise tipike te nje
ndermarrjeje dhe shprehet nga te ardhurat operative (shitjet) rrtinus kostot
operative. Duke i zberthyer keto te fundit ne kosto variabile dhe kosto
fikse, ne varesi me sasite e prodhuara dhe te shitura, mund te n:xjerrim
formulimin e meposhtem te te ardhures operative.
Shitjet
- Kostot variabile
Marzhi i kontributit
- Kostot fikse
E ardhura operative
Ky klasifikim ka si karakteristike evidentirnin e marzhit te kontributit
qe paraqet vleren e te ardhurave te destinuara per te mbuluar kostot fikse
dhe qe do te jete i nevojshem per vazhduar paraqitjen e problemit.
Duke u kthyer tek risku operativ, dote marrirn rastin e dy nderrnarrjeve
(Alfa dhe Beta) qe paraqesin llogarine ekonomike si me poshte:
Alfa Beta
ndersa e "Betes" ulet me 40%.
. Kjo dinamike do te parashikohej duke percaktuar, per secilen
nderrnarrje, leven Operative, shprehje e elasticitetit te te ardhures
operative ne raport me shitjet. Me fjale te tjera, kjo leve shpreh variacionin
e s~pr_eh~r n~ perqindje, qe do te pesoje e ardhura operative perballe nje
vanaoom preJ 1% te sasive te shitura. Ne menyre analitike:
LO = LO = /1 %RO = 11%0
RO
/1%Sh /1Sh
Sh
Supozimet e nenkuptuara ne kete rast jane qe:
<;mimet e shitjes mbeten konstante me ndryshimin e sasive te shitura,
keshtu qe nje ndryshim ne perqindje i ketyre sasive shkakton te njejtin
ndryshim ne shitje; .
sasite e prodhuara jane shitur plotesisht.
Si<; shihet, ndryshimi absolut i Rezultatit Operativ eshte i barabarte
me ndryshimin absolut te Marzhit te kontributit, meqenese diferenca
nderrnjet dy madhesive pasqyrohet nga mos ndryshimi i kostove fikse.
Nga e tij variacioni i marzhit te kontributit mund te shkruhet ne kete
menyre:
[Mil< "~Shx~[
Pas kesaj, me kalime te thjeshta algjebrike, arrihet ne nje formulim
me zbatim mete sh e"te te Leves 0 erative:

M~
Shitjet = c;m. x So= 10 x 1000 10.000 10.000
/1Shx-

% ~~0
Kostot variable (30 x So) - 3000 - 6000 (60 x Sa) Sh
Marzhi i kontributit 7000 4000 LO RO RO MK
/1Sh = 11Sh
Kostot fikse -5000 -2000 /1Sh/ RO
Sh Sh ISh
E ardhura operative 2000 2000

Duke supozuar qe per nje arsye te caktuar sasite e shitura ulen me Duke zgjidhur kete ekuacion, per nderrnarrjet Alfa dhe Beta, do te
kemi:
20%, llogaria ekonomike e dy shoqerive do te jete si me poshte:
7000
LO Alfa = 2000 = 3,5
Alfa Beta
Shitjet = <::m. x Sr = 10 x 800 8000 8000 4000
LOB =--=2
Kostot variable (30 x 51) -2400 - 4800 (60 x Sr) eta 2000
Marzhi i kontributit 5600 3200 Si<; u theksuar pak me siper, leva operative tregon sesa do te jete
Kostot fikse -5000 -2000 ndryshimi ne perqindje i te ardhures operative ndaj nje ndryshimi prej 1%
E ardhura operative 600 1200
242 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 243

te sasive te shitura. Keshtu nje ulje prej 20% i shitjeve shkakton nje Duke supozuar nje ndryshim te <;mimit te shitjes prej 10%,
ndryshim negativ te te ardhures operative ne shprehjet e meposhtme: konfigurohet llogaria ekonomike si me poshte:
Per ndermarrjen Alfa: 6.RO =- 20%x3,5 == -70%
Per ndermarrjen Beta: .6.RO = - 20% x 2 = - 40% Alfa Beta
Ky rezultat eshte pasoje e drejtperdrejte e struktures se brendshme te Shitjet = ~m x Sr = 9 x 1000 9.000 9000
kostove per dy ndermarrjet. Meqenese nje pakesim i sasive te shitura Kostot variable (30 x So) -3000 - 6000 (60 x So)
shkakton nje pakesim simetrik te kostove variabile, ndersa le te Marzhi i kontributit 6000 3000
pandryshuar nivelin e kostove fikse, shoqeria Beta, ne te cilen perqindja e Kostot fikse -5000 -2000
kostove variabile mbi totalin eshte me e madhe ne krahasim me ate te Rezultati operativ 1000 1000
Alfes, do te evidentoje nje pakesim me te ndjeshem te kostove gjithsej. Ne dukje efekti i nje ndryshimi ne <;mimet e shi*s eshte asnjanes, ne
Prandaj shoqerite, si Alfa, e karakterizuar nga kosto fikse te larta do te nivelin ne te cilen shkakton te njejtin efekt mbi te rezultatin operativ te te dyja
jene me te prekshme ndaj nje pakesimi te sasive te shitura, dhe do te shoqerive. Kjo do te ishte e vertete, nese ulja e <;mimeve do te ishte rezultat i
paraqesin nje nivel me te larte te leves operative, ne krahasim me ato, si shkaqeve makroekonomike dhe do te prekte pa dallim te gjitha ndermanjet.
Beta, qe, ne te kundert, kane nje epersi te kostove variabile. Por, nese si<;: ndodh ne pjesen derrmuese te rasteve, ndryshimi i
Meqenese leva operative eshte drejtperdrejt pasoje e peshes se <;mimeve te shitjes do te gjenerohej nga strategjite e ndermarrjes, besohet
kostove fikse mbi totalin, per nje ndermarrje (te supozuar) e cila do te qe zgjedhja do te merrte ne konsiderate nje ndikim te drejte mbi sasite e
kryente vetem kosto variabile, leva operative do te jete e barabarte me 1, si shitura. Por, manovra do te justifikohej vetem ne rast te humbjes se te
rezultat ndryshimet e shitjeve do te barazonin, ne perqindje, ate te te ardhures operative, dhe keshtu te marzhit te kontributit, pasoja e
ardhures operative. pakesimit te <;mimeve te aplikuara do te balancohej nga nje rritje e njejte e
Avantazhi i leves operative konsiston, ne thelb, ne thjeshtesine e marzhit te kontributit, si rezultat i rritjes se sasive te shitura.
percaktimit dhe ne aftesine shprehese te menjehershme te saj. Por, nuk Por problemi perqendrohet ne percaktimin e ndryshimeve qe duhet
eshte e menjanuar nga disavantazhet. t'u perkase sasive te shitura, perballe nje uljeje te <;mimeve te shitjes, nese e
Si<;: eshte theksuar me pare, shkalla e riskut e sasive te shitura ardhura operative do te jete me e madhe ose e barabarte me ate fillestare.
percaktohet ne supozimin qe <;mimet e blerjes dhe te shitjes mbeten te Ne menyre analitike dote kemi:
pandryshuara, supozim qe behet gjithnje e me pak i qendrueshem, sa me i
.6. -c; x s ~ (<; - kv) x .6. +s
madh te jete ndryshimi i sasive te shitura. Keshtu, saktesia e treguesit 0 1
behet kohe pas kohe me e voget sa me i madh te jete ndryshimi i shitjeve. Ku
Gjithashtu llogaritja e leves financiare mbi shitjet e reja jep nje rezultat te f:'..:~
= \I- \O = variacioni negativ i ~mimeve te shitjes;
ndryshem nga ai qe mund te llogaritet para variacionit. s0 = sasia e shitur ne kohen zero;
~I = 9lrimi i ri i shitjes;
kv = kostot variable per njesi;
Rimarrim shembullin e paraqihtr me siper, ne vend te supozimit te
L1+S = s 1 - so= variacioni pozitiv i sasive te shitura
ndryshimit te sasive te shitura, do te synojme te percaktojme se cilat jane Duke bere zgjidhjen per L1s nxirret madhesia e deshiruar:
pasojat e ndryshimit te c;:mimit te shitjes.
+ f:'..- c;:x9o
Te dhenat e llo_g_arise ekonomike fillestare: 6. S"2.--~
Alfa Beta 91 -kv
Shitjet = ~m x So = 10 x 1000 1.0000 10.000 Me tej procedohet me percaktimin e leves se <;mimit duke vene ne
Kostot variabile (30 x So) - 3000 - 6000 (60 x So) raport ndryshimin ne perqindje te sasive te shitura me ndryshimin ne
Marzhi i kontributit 7000 4000 perqindje te <;mimit te shitjes:
Kostot fikse -5000 -2000
Rezultati operativ 2000 2000
244 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 245

6S ndersa per ndermarrjen "Beta", rritja: e sasive te shitura duhet te jete te

pakten 33,4%.
Kjo ndodh pasi prodhirni i sasive shtese per nderrnanjen Alfa ka nje kosto
me te ulet ne krahasirn me ate qe duhet te kryeje nderrnarrja Beta, ne lidhje me
YQ faktin qe, per te paren, kostot variabile per njesi te produktit jane me te larta.
Ky ekuacion, i njohur edhe me emrin "elasticiteti i kerkeses i Ne te kundert, per nderrnarrjen Beta, ajo do te perballoje nje kosto
pasqyruar ne strukturen e kostove", tregon se cili duhet te jete elasticiteti mjaft me te larte per prodhimin e sasive shtese, per shkak te peshes me te
minimal i kerkeses qe ndermarrja do te perballoje pasi nje manovrim i konsiderueshme te kostove variabile, duke e detyruar ndermarrjen qe me
<;mimeve nuk provokon "gerryerjen" e te ardhures operative. sforco me te medha ndaj sasive te shitjeve per te ruajtur marzhin fillestar te
Provojme te percaktojme leven e <;rnirnit per shoqerite "Alfa" dhe "Beta". kontributit.
Alfa
Mund te jete e dobishme nje paraqitje grafike ne lidhje me sa u tha me
siper:
+ 6- <;x9
6 s =----"-0
9r -kv
lx 1000 Grafiku 1: ndryshirni i sasive te
=---=167
9- 3 <;o shitura, perballi:! nje uljeje te
<;rnirneve te shiijes, per nje
,

%
167 c;r ................................................... ............... shoqeri (Alfa) te karakterizuar
nga kosto variabile per njesi te
L"
'>-' Alfa
= == 1000
1 Marzhi i uleta.
- kontributit
10

kv
Kostot
Beta variabile
+ 6- <;xs
0
~ S=--~ so sr S
9J -kv
:<lJ Grafiku 2: ndryshimi i sasive te
,..;.:
lx 1000 ~ shitura, perballe nje uljeje te
=--=334
9- 6 r;rnirneve te shitjes, per nje
~0 MK shoqeri (Alfa) te karakterizuar
334 nga kosto variabile per njesi te
larta.
L(:
Beta
= = 1000
1 <;r
-
10
kv Kostot
variable

Rezultatet e nxjerra mund te interpretohen ne kete menyre:

So St S
per ndermarrjen "Alfa" nje pakesim prej 10% i ~mimeve te shitjes
duhet te prodhoje nje rritje te sasive te shitura te barabarte me 16,7%,
derisa e ardhura operative te mos ndryshoje;
246 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 247

Nga analiza e leves se <;mimit te nje ndermarrjeje mund te nxirren

konkluzione te rendesishme mbi ndjeshmerine e saj perballe c;mimeve. Nese
dy shoqeri, sipas grafikut 1 dhe 2, do te prodhonin te mira te njejta, ose do te Prodhimi i ushtrimit 100
perballeshin ndaj te njejtes kurbe te kerkeses, Beta do te jete me teper e Kostot variable 20% 20
ekspozuar ndaj riskut te humbjes se kuotes se te ardhures operative perballe Marzhi i kontributit 80
ndryshimit ne ulje te <;mimeve te shi~es te Alfes. Per te perballuar kete risk te Kostot fikse 70
shprehur ne strukturen e kostove, Beta mund te orientoje strukturen e saj te Fitimi operativ 10
kostove drejt kostos se konkurrentes ose, ne alternative, te beje qe struktura e
kerkeses se saj te jete me elastike sesa ajo e Alfes (duke rritur besimin ndaj Supozojme, me t~j, qe kostot fikse pakesohen me 10%, per kushte te
klienteve te vet, duke rritur cilesine e produkteve e~.). qera te njejta.
Keshtu sic;: ndodh per leven operative, edhe rezultatet qe nxirren nga Fitimi operativ do te ndry_shoje si me poshte:
analiza e leves se c;:mimit duhet te pasqyrohen me nje kujdes ne shqyrtimin
Prodhimi i ushtrimit 100
e faktit qe, ne realitet, variacioni i sasive te shitura dhe c;:mimet ndikojne ne
Kostot variable 20% 20
menyre te ndersjellet.
Marzhi i kontributit 80
Konkluzione
Kostot fikse 63
Sa kemi thene deri tani duhet te hedhim drite mbi disa probleme
Fitimi operativ 17
lidhur me risqet e sasise dhe te c;:mimeve me te cilat nje ndermarrje mund
te bashkejetoje. Keshtu verne re se kundrejt nje pakesimi prej 10% te kostove fikse,
Ajo qe duhet te evidentohet qarte eshte se nuk ekzistojne struktura fitimi operativ eshte rritur 70% (nga 10 ne 17).
kostoje mbizoteruese ne krahasim me te ~erat, par kombinacione te Raporti ndermjet perqindjes se rri~es se fitimit operativ dhe perqindjes se
kostove fikse dhe te kostove variabile qe shkaktojne nje te ardhur pakesimit te kostove fikse merr emrin "shkalla e leves strukturore". Ne
operative me te ekspozuar ndaj riskut te sasise dhe te riskut te t;mimit. shembullin e paraqitur ajo rezulton e barabarte me - 7, ne fakt:
Sic;: u pa, ne fakt, ndersa ne nje ndermarrje qe karakterizohet nga Perqindja e rri~es se fitimit operativ 70
kostot fikse te larta, si Alfa, risku qe shoqeron nje pakesim te sasive te --~----'----'------=---- =- - = -7
Perqindjen e pakesimit te kostove fikse -10
shitura eshte me i madh ne krahasim me ate te perballuar nga nje
ndermarrje si Beta, e para do te jete me pak e prekshme ne kendveshtrimin
Shkalla e leves strukturore percaktohet nga raporti:
e c;:mimeve.
Ne perfundim, leva operative dhe ajo e c;:mimit perbejne dy Kostot fikse
SHLS=
instrumente kryesore per te monitoruar riskun e sasise dhe te c;:mimit, Fitimi operativ
duke formuar bazat per implementimin e strategjive per t'i pershtatur ne Per shembullin e sjelle me siper, ne fakt, do te kemi:
uljen e ndjeshrnerise se te ardhures operative. 70
SHLS==--==-7
10
8. Shkalla e leves strukturore Nga e cila lehtesisht nxirret lidhja e meposhtme:
Shkalla e leves operative, kemi vertetuar, vlereson reagimin e fitimit
Nga formula e llogari~es se shkalles se leves strukturore nxirret lidhja
operativ ndaj ndryshimit te prodhimit te ushtrimit, duke supozuar mos e meposhtme:
ndryshimin e peshes ne perqindje te kostove variable mbi prodhimin dhe Ndryshimi ne% i fitimit operativ = Shls X ndryshimi ne% i kostove
te nivelit te kostove fikse. fikse.
Ndersa shkalla e leves strukturore vlereson reagimin e fitimit .. ~atyrisht ne rast rri*je te kostove fikse, do te kemi nje pakesim ne
operativ ndaj ndryshimit te kostove fikse, natyrisht, per te gjitha kushtet perqmdje te fitimit operativ. Kjo shpjegohet pasi shkalla e leves
e ~era te njejta. strukturore ka shenje negative.
Edhe ne kete rast, le te sjellim nje shembull te thjeshte numerik.
248 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 249

9. Shkalla e leves operative te integruar Ndryshimi i fitimit operativ

Shqyrtojme tani efektet qe rrjedhin nga kombinimi i dy levave, leves Ndryshimi i marzhit te kontributit
operative dhe strukturore, te pershkruara me siper.
Shkalla e leves operative se integruar mtmdeson nje matje "ex ante" te
Qellimi eshte qe te vleresohet efekti mbi fitimin operativ si rezultat i
efekteve mbi fitimin operativ si pasoje e ndryshirneve te njekohshme te
ndryshirnit te njekohshem te prodhimit te ushtrimit dhe te kostove
prodhimit te ushtrimit (efekti i leves operative) dhe te kostove fikse (efekti
fikse, per kushte te tjera te njejta.
i leves strukturore). '" ·
Edhe ne kete rast le te sjellim nje shembull numerik.
Supozojme paraqitjen e meposhtme te llogarise ekonomike: SHLOI=SHLOx---~--i_fi_ti_m_it_o~p~e_r_at_iv___
~ i marzhit te kontributit
Prodhimi i ushtrimit 100 Faktori i dyte i produktit mund te veproje si frenues ose si
Kostot variable 20% 20 pershpejtues mbi shkallen e leves operative, ne varesi te ndryshimeve te
Marzhi i kontributit 80 kostove fikse.
Kostot fikse 70 Nese, ne fakt, kostot fikse rriten, raporti i mesiperm do te rezultoje me
Fitimi operativ 10 i vogel se nje dhe, keshtu, ai jep nje ndikim zvogelues mbi efektin e leves
operative.
Supozojme, me tej, qe prodhimi i ushtrirnit rritet me 5% dhe qe kostot Nese, ne te kundert, kostot fikse do te pakesoheshin, raporti i
fikse pakesohen me 10%. mesiperm do te rezultoje me i madh se nje dhe, keshtu, ai shurnezon
Ne kushte te tjera te n·ejta, fitirni o.E_erativ dote ndryshoje si me poshte: efektin e leves operative.
Ne kete menyre mundesohet dallimi i efekteve rnbi fitirnin operativ i
Prodhimi i ushtrimit 105 ndryshimit te prodhirnit te ushtrirnit ose i marzhit te kontributit, dhe i
Kostot variable 20% 21 kostove fikse.
Marzhi i kontributit 84 Meqenese fitirni operativ jepet nga diferenca nderrnjet marzhit te
Kostot fikse 63 kontributit dhe kostove fikse (MK-KF), faktori i dyte i lidhjes se mesiperme
Fitimi operativ 21 mund te shkruhet edhe si:
Keshtu verne re se kundrejt nje rri~eje te prodhimit te ushtrirnit prej 5%
dhe nje pakesimi te kostove fikse prej 10%, fitimi operativ eshte rritur 110%. ~FO ~MK- ~KF MF
- - - - - =1 - - - -
Reagimi i pergjithshem i fitimit operativ ndaj ndryshirnit te prodhimit ~K ~MK ~K
te ushtrirnit, ose te marzhit te kontributit, i shoqeruar nga ndryshimi i Prandaj shkalla e leves operative te integruar percaktohet me ane te
njekohshem i kostove fikse, llogaritet duke mbledhur efektet qe rrjedhin lidhjes se meposhtme:
nga leva operative dhe strukturore, sipas lidhjes se meposhtme:
Perqindja gjithsej e ndryshimit te fitimit operativ = (Shlo x SHLOI=SHLOx(1- MF)
. .6.MK
perqindja e ndryshimit te Pu) + (Shls x perqindja e ndryshimit te
kostove fikse). Ndersa .6.MK jepet nga shumezimi ndermjet ndryshimit te prodhimit
Duke i zevendesuar mete dhenat e shembull kemi: te ushtrimit (.6.Pu) dhe plotesuesit te njeshit te peshes se kostove variable
Perqindja e ndryshimit te fitimit operativ = (8 x 5) + (-7 x -10) = 40 + mbi prodhimin e ushtrimit (f3). Duke shenuar me a = Kv/Pu peshen e
70 = 110%. kostove variable mbi prodhimin e ushtrimit, kemi qe f3 = (1 - a), prandaj
lidhja e mesiperme behet:
Shkalla e leves operative se integruar jepet nga produkti ndermjet
shkalles se leves operative dhe raportit: SHLOI = SHLO x [1 - ~KF ]
~x.6.Pe
Mbi bazen e shembullit te formuluar do te kemi:
250 Kapitulli 7 Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike 251

116,67
SHLOI ~ 8 x( 1- -:)~ 22 --=1,67
70
Ne fakt, perballe nje ndryshimi te prodhimit te ushtrimit prej 5% Rezultati i mesiperrn rnund te matet "ex ante" nga raporti i meposhtem:
fitirni operativ rritet me 110% dhe keshtu raporti ndermjet perqindjeve te ShLKr Fitimi Op_erativ
ndryshirneve te mesiperrne, rezulton i barabarte me (110/5) = 22. Fitimi Bruto
Rritja e kostove fikse ka shurnezuar me 2,75 here efektin mbi fitimin Ne fakt:
operativ si rezultat i ndryshirnit te prodhirnit te ushtrirnit, te percaktuar 10
nga shkalla e leves operative. -= 1,67
6
Keshtu shkalla e leves se kreditimit shpreh aftesine e ndermarrjes
10. Shkalla e !eves se kreditimit per te kufizuar nivelin e shpenzimeve financiare.
Deri tani kemi shqyrtuar shkallen e ndjeshmerise se fitimit operativ ndaj Nje shkalle e larte e leves evidenton nje peshe te tepert te
ndryshirneve te prodhimit te ushtrirnit, ose te marzhit te kontributit, dhe te shpenzirneve financiare mbi fitirnin operativ.
kostove fikse; keshtu analiza i perket fushes se ashtuquajtur operative. Nderrnarrja arrin te shfrytezoje nje nivel te larte te leves se kreditirnit
Perqendrojrne tani vemendjen mbi pjesen e shkallares se fitirnit neto te kur rritjeve te fitirnit operativ nuk u korrespondojne ndryshirne te
vendosur "poshte" fitirnit operativ, qe duke supozuar rnungesen e shpenzirneve financiare dhe, keshtu, gjithe rritja e fitimit operativ
veprimtarise jokryesore dhe te jashtezakonshme, rnerr forrnen e meposhtrne: "shkarkohet'' rnbi fitimin bruto, duke shkaktuar nje ndryshirn ne perqindje
me shurne se proporcional.
Fitimi operativ
Kjo, per shernbull, ndodh kur nderrnarrja ia del te financoje zhvillirnin e
Shpenzime financiare
saj pa rritur peshen e shpenzimeve financiare, ose siguron nje pakesirn te
Fitimi bruto
kostos se borxhit, per shernbull, si rezultat i uljes se norrnave te interesave.
Tatime
Fitimi neto
11. Shl<alla e leves se kombinuar
Shkalla e ndjeshrnerise se fitirnit bruto ndaj ndryshimit te fitimit Shkalla e leves operative evidenton reagimin e fitimit operativ
operativ percaktohet nga shkalla e !eves se kreditimit. kundrejt ndryshirneve te prodhirnit te ushtrimit, ndersa shkalla e leves se
Edhe ne kete rast le sjellim nje shembull numerik. kreditirnit, si~ eshte thene, shpreh reagimin e fitimit bruto ndaj n~ryshimit
Supozojrne paraqitjen e me poshtrne te llogarise ekonomike: te fitimit operativ.
Shkalla e "leves se kombinuar" jepet nga kombinirni ndermjet
Fitimi operativ 10 s~kall~s se "leves _operative" dhe shkalles se "leves se kreditirnit"; prandaj
Shpenzime financiare 4 aJO ev1denton dreJtperdrejt reagimin e fitimit bruto ndaj ndryshimeve te
Fitimi bruto 6 prodhimit te ushtrimit.
Edhe ne kete rast le te sjellim nje shembull te thjeshte.
Supozojrne tani nje rritje prej 70% te fitimit operativ dhe le te verejme
Supozojme paraqitjen e meposhtrne te llogarise ekonornike:
re se <;'ndodh ne nivelin e fitirnit bruto.
Prodhimi i ushtrimit 100
Fitimi operativ 17
Kostot variable 20% 20
Shpenzime financiare 4
Marzhi i kontributit 80
Fitimi bruto 13
Kostot fikse 70
Verne re se kundrejt nje rritjeje te fitirnit operativ prej 70% ka ndodhur Fitimi operativ 10
nJe rritje e fitirnit bruto prej 116,67%. Keshtu raporti ndermjet dy Shpenzimet financiare 4
ndryshirneve ne perqindje eshte i barabarte me: Fitimi bruto 6
252 Kapitulli 7

Supozojme, me tej, nje rritje te prodhimit te ushtrimit me 10%, per

kushte te tjera te njejta.

Prodhimi i ushtrimit 110

Kostot variable 20% 22
Marzhi i kontributit
Kostot fikse
88
70 8
Fitimi operativ 18
Shpenzimet financiare 4 Riklasifikimi ekonomik i gj end jes pasurore te
Fitimi bruto 14 ndermarrj es
Verne re qe rritja ne perqindje e fitimit operativ eshte e barabarte me
80%, kurse leva operative eshte e barabarte me 8 dhe qe rritja e fitimit
bruto eshte e barabarte me 133,33%, kur leva e kreditimit e barabarte me
1,667.
Ndryshimi ne perqindje i fitimit bruto ne lidhje me ndryshimin ne
perqindje te prodhimit te ushtrimit eshte i barabarte me raportin 133,33/10
= 13,33.
Shkalla e leves se kombinuar rezulton, keshtu, e barabarte me
produktin ndermjet shkalles se leves operative dhe shkalles se leves se
kreditimit (8 x 1,667 = 13,33).
Shkalla e leves operative duke qene e barabarte me raportin Marzhi i 1. Lidhja ndermjet gjendjes pasurore dhe llogarise ekonomike
kontributit/Fitimi operativ (MK/Fo) dhe shkalla e leves se kreditimit jepet Ne paragrafet e meparshem kemi theksuar kriterin e riklasifikimit te
nga raporti Fitimi operativ/Fitimi bruto (Fo/Fs), rrjedh qe edhe shkalla e gjendjes pasurore te tipit "financiar".
leves se kombinuar percaktohet nga produkti ndermjet dy levave, eshte e Ndersa gjate zhvillirnit te ketij kapitulli dote shqyrtohet nje tjeter kriter
barabarte me raportin Marzhi i kontributit/ Fitimi bruto (MK!Fs), prandaj altemativ, kriteri i tipit "ekonomik", i cili konsiston ne aplikim~ si per
perdorimet, ashtu edhe per burimet e ndermanjes te kriterit te riklasifikimit te
kemi:
paraqitur ne ndarjen ne segmente (fusha) te llogarise ekonomike.
Mk Fo Mk Ky kriter, si<; do te shihet me mire ne vazhdim, eshte nje instrument i
SHLKo=-x-=-
Fo Fb Fb analizes se rentabilitetit, pasi eshte e nevojshme te krahasohen flukset e
fitimit me stock-un homogjen te kapitalit te investuar, me qellim llogaritjen
Shkalla e leves se kombinuar ve ne lidhje te drejtperdrejte ndryshimin e normes se rentabilitetit te kapitalit te perdorur.
ne perqindje te prodhimit te ushtrimit me ndryshimin ne perqindje te
fitimit bruto, sipas lidhjes se meposhtme RIK=r
ku:
R == Rezultati
Mk K == Kapitali i investuar
N dryshirni ne% i Fb = - X Ndryshirni% i Pu
Fb R == Norma e rentabilitetit.
Keshtu, nese rezultati i nxjerre nga nje investim prej 1.000 eshte i
barabarte me 100, raporti ndermjet dy vlerave te shprehura me siper
tregon nje norme rentabiliteti te barabarte me 10%.
Thene ndryshe, fjala eshte per te shprehur nje vleresim relativ dhe jo
absolut te rezultatit ekonomik te nxierre, duke e vleresn.::~r kPtP r;;~nnr+ rYl"'
 Kapitulli 8
254
Me qellim qe treguesit e rentabilitetit te shprehin rezultate domethe-
nese dhe ekonomikisht korrekte, eshte e nevojshme qe emeruesi dhe
numeruesi te kene lidhje logjike, ose kapitali i vendosur ne ernerues te
treguesit te jete gjithmone ne perputhje me fluksin e rezultatit ne
pasqyruar ne numerues.
Keshtu kriteri qe duhet zbatuar per nje riklasifikirn korrekt te
perdorimeve dhe te burimeve te ndermarrjes duhet te mundesoje
krahasimin koherent te stock te kapitaleve me flukset e rezultatit qe
rrjedhin nga perdorimi i tyre. Ky kusht arrihet duke aplikuar per gjendjen
pasurore te njejtin kriter riklasifikimi te aplikuar per llogarine
ekonomike, me qellim percaktimin e fushave perkatese ne te cilat ndahet
veprimtaria e plate e ndermarrjes.
Ne lidhje me piken e fundit, kemi pasur rastin per te evidentuar sesi
procesi unik i formimit te fitimit neto mund te ndahej teorikisht ne dy faza
kryesore:
a) faza e formimit te fitimit;
b) faza e shpemdarjes se fitimit burimeve te financimit.
Duke e zbatuar kete kriter per gjendjen pasurore, analiza e fazes se
pare do t'u perkase aktiveve, ndersa analiza e fazes se dyte do t'u perkase
pasiveve.
Perqendrohemi tani ne procesin e zhvillimit te fazes se pare nga dy
fazat e permendura me mesiperm: dime qe ajo realizohet nepermjet
kryerjes se tri veprimtarive kryesore, veprimtarise operative, veprimtarise
jokryesore dhe veprimtarise se jashtezakonshme.
Duke e zbatuar kete kriter riklasifikimi per perdorimet e ndermarrjes
mund te dallohen, ne lidhje me menyren e shfrytezimit qe i karakterizon,
tri lloje kryesore aktivesh:
aktive operative, instrumente per zhvillimin e veprimtarise operative;
aktive jo operative, instrumente per zhvillimin e veprimtarise
jokryesore dhe te jashtezakonshme.
aktive mikse, instrumente te mundshme per zhvillimin si te
veprimtarise operative ashtu edhe te asaj jo operative, ve<;:anerisht duke iu
referuar gjendjes se likuiditetit".
II
Prandaj, ne kuadrin e formimit te treguesve te rentabilitetit fe kapitalit
fluksit te rezultatit "operativ"duhet t'i korrespondoje kapitali i perdorur i
tipit operativ, rezultatit te veprimtarise jo operative duhet t'i
korrespondoje kapitali i perdorur i tipit jo operativ, dhe, ne fund, fluksit te
rezultatit gjithsej para shpenzimeve financiare dhe tatimeve duhet t'i
kundervihet kapitali gjithsej i perdorur per ushtrimin e veprimtarise.
Menyra ekonomike e gjendjes pasurore e zbatuar per "burimet", <;:on
ne riklasifikimin e pasiveve te ndermarrjes jo me ne funksion te kohes se
Riklasifikimi ekonomik i gjendjes pasurore te ndermarrjes 255
shlyetjes se tyre, te kriteri financiar, por ne baze te "kostos" perkatese ose,
akoma me sakte, ne baze te menyrave korresponduese te shlyerjes.
Keshtu evidentohen tri lloje kryesore burimesh:
- burime qe shlyhen me fitimet bruto ose neto te ushtrimit (burimet e veta);
- burime qe shlyhen nepermjet shpenzimeve financiare (detyrimet
financiare);
- burime te privuara nga nje shlyerje e qarte (detyrime tehmksionimit).
Keshtu, skema permbledhese e gjendjes pasurore, :he baze te kriterit te
perkatesise se veprimtarise, eshte si me poshte:
Gjendja pasurore
Perdorimet operative Burimet e veta
Perdorimet jo operative Detyrimet financiare
Perdorimet mikse Detyrimet e funksionimit
2. Riklasifikimi ekonomik i perdorimeve
Zbatimi i kriterit ekonomik per perdorimet kemi shpjeguar, <;:on ne
ndarjen e aktiveve te ndermarrjes ne tri grupe kryesore, ne varesi te
destinaciori.it funksional te elementeve perberes:
Se pari, kemi te ashtuquajturat aktive operative, instrumente per
ushtrimin e veprimtarise tipike ose karakteristike te ndermarrjes.
Per individualizimin konkret te ketyre perdorimeve duhet t'i referohemi
veprimtarise se ve<;ante te ndermarrjes dhe kryesisht kritereve te ndjekura per
t'iu atribuuar te ardhurat dhe shpenzimet perkatese veprimtarive te
ndryshme; duke iu referuar ve<;:anerisht veprimtarise operative.
Ne nje ndermarrje prodhuese mund te bejne pjese ne kete grup, per
~;hembult aktivet e meposhtme:
aktivet afatgjata teknike materiale, perjashtuar ndertimet qe jepe:h me qira;
aktivet afatgjata jomateriale;
gjendjet e magazines;
detyrimet e hmksionimit.
shpenzimet e parapaguara per aktive operative elj.
Se dyti kemi aktivet jo operative, ins.trumente per realizimin e te
ardhurave dhe te shpenzimeve te riklasifikuara ne llogarine ekonomike
ndermjet fitimit operativ dhe EBIT integral.
Duke iu referuar nje ndermarrjeje qe ushtron nje veprimtari te perzier,
prodhuese dhe financiare, mund te bejne pjese ne kete grup te dyte te
aktiveve, elementet e meposhtem:
ndertimet per t'i dhene me qira;
aktivet afatgjata financiare;
aktivet financiare joafatgjata;
shpenzimet e parapaguara per aktive jo operative elj.
258 Kapitulli 8

paraqitur ne zbritje te aktivit gjiths~j,. p~~i. ~et~ ~asive e ~ane_ marr~

shperblimin e tyre ne procesin e form1m1t te fltim1t (1 ashtuquaJtun efekt 1
"leves tregtare"). . . .
Per shembull, mund bejne pjese ne pasivet e funks10mm1t:
fondet e riskut dhe te shpenzimeve;
fondi per shperblimin e personelit;
detyrimet ndaj fumitoreve;
detyrimet fiskale; /'·\\...·.;·
.·">.,,_
9
/ -~ .
detyrimet e ndryshme;
- kuota e fitimit te destinuar per t'u shpemdare etj.
I Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se <(-
Per shkak te veprimit te pershkruar ne piken b), skema e riklasifikimit -----n(fenna.iiJes ---- ··--~-~-·~-- .....
"ekonomik" te gjendjes pasurore do te ndryshohet si vijon:

Gjendja Jasurore
Perdorimet operative Burimet e veta
Detyrimet financiare
Perdorimet jo operative Per t'u zbritur nga aktivi
+ Gjendja likuide (Bankat rrjedhese) (Pasivet e funksionimit- arka)

Nese supozojme se pasivet e funksionimit kane te bejne. te __gjitha me

veprimtarine operative, modeli i mesiperm do te ndryshohet s1 V1JOn:
Gjendja pasurore
Perdorimet operative neto
(neto nga Pasivet e funksionimit)
Perdorimet jo operative
+ Gjendja likuide (Bankat rrjedhese)
Burimet e veta
Detyrimet financiare
1. Hyrje
Kemi theksuar me pare se llogaria ekonomike (fitime dhe humbje)
paraqet rezultatin ekonomik neto te vitit ushtrimor. Ky rezultat shprehet
ne madhesi absolute dhe nuk mban parasysh madhesine e kapitalit te
angazhuar per marrjen e tij.
Lind, keshtu, domosdoshmeria e llogaritjes se tregilesve te
rentabilitetit, qe rezultojne nga krahasimi i rezultateve ekonomike (te
dhenat e llogarise ekonomike) me kapitalet e shfrytezuara per manjen e
ketyre rezultateve (te dhenat e gjendjes pasurore).

2. Koncepti i rentabilitetit .
Informacioni i pare qe kerkojme te marrim kur "lexojme" nje gjendje
pasurore te nje ndermanjeje te caktuar, eshte nese ajo rezulton me fitim
apo me humbje dhe, kur mbyllet me fitim, -cila eshte shuma perkatese.
Sepse ndodh shpeshhere te gjykohet me e mire nje ndermanje qe ka
realizuar te ardhura nga veprimtaria kryesore, per shembull, 1.000.000
njesi monetare, ne krahasim me nje ndermarrje tjeter qe ka realizuar te
ardhura per shembull, 500.000 njesi monetare.
Kjo eshte e vertete ne terma absolute, por ne terma relative nuk eshte
plotesisht e sakte. Ne fakt, nese kapitali i investuar ne ndermarrjen e pare
rln ti:i ic"hto. 'ln nnn nnn ~;;.;~; ~~-~.._ ___ --''-'---- '·- ·· ,. · ·
260 Kapitulli 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 261

ndermarrjen tjeter do te ishte 5.000.000 njesi monetare, atehere gjykimi do gjeresisht, per analize ekonomike ose, edhe, per analize te gjendjes ekonomike.
te ndryshoje: me e mire ne kendveshtrimin e shfrytezimit me efektivitet te Dime se analiza e veprimtarise ekonomike, sipas menyres qe do te
kapitalit te investuar eshte ndermarrja e dyte; pasi duke vene ne raport te shqyrtojme ne kete kapitull, zhvillohet nepermjet llogaritjes se treguesve te
ardhurat e realizuara me vleren e kapitalit te investuar do te llogaritet nje ve<;ante, duke i emertuar tregues te bilancit.
rentabiliteti prej 10%, ndersa ne te paren rentabiliteti llogaritet 5%. Treguesit ne fjale martin emrin "tregues te rentabilitetit", ne shprehjen me
Keshtu verehet nje ndryshim jo i vogel ndermjet ndermarrjes se pare te pergjithshme vene ne krahasim nje konfigurim te caktuar te rezultatit me
dhe te dyte. Ne lidhje mete ardhurat: eshte e vertete qe ne ndermarrjen B, kapitalin qe e ka prodhuar kete rezultat, sipas lidhjes se meposhtme:
ku jane fituar vetem 5.000.000 njesi monetare, aksionaret kane arketuar 10 F
r=-
njesi monetare per <;do 100 njesi monetare te investuar ne ndermarrje, K
ndersa ne ndermarrjen A, ku jane fituar jo pak, po 1.000.000 njesi ku:
monetare, ortaket kane arketuar vetem 5 njesi monetare per <;do 100 njesi "r" shpreh "normen e rentabiliteti"
monetare te investuar ne ndermarrje. Per llogaritjen e sakte te normes se rentabilitetit te shprehur me
Sa me siper duhet te shpjegojme mire se si mund te llogaritet formulen e mesiperme, eshte e domosdoshme qe numeruesi dhe erneruesi
saktesisht rentabiliteti i nje ndermarrjeje <;faredo, me qellim percaktimin e te kene lidhje logjike. Keshtu, rezultati ne numerues duhet te jete ai i
kapacitetit ose te aftesise se saj per te realizuar fitime dhe ne <;:fare mase. perftuar nepermjet perdorimit te kapitalit te vendosur ne ernerues, i cili
Tani le te shqyrtojme treguesit e rentabilitetit. duhet te jete ai "qe i ka sherbyer" asaj veprirntarie qe ka "prodhuar"
rezultatin e paraqitur ne numerues.
Analiza e rentabilitetit mund te behet vetem nese rezultati ekonomik: Per kete arsye kriteri i riklasifikimit te gjendjes pasurore nga e cila
a) u referohet mjeteve te investuara, te cilat kane kontribuar ne marrjen e merret pikerisht emeruesi, duhet te jete ai ekonomik, ndersa ne numerues
ketij rezultati; eshte e nevojshme qe here pas here te vendoset fluksi i rezultatit qe i
b) shprehet ne madhesi relative dhe jo absolute. korrespondon kapitalit perkates.
Per kete arsye, treguesit e rentabilitetit llogariten si "raport ne Kriteri i riklasifikimit te llogarise ekonomike dhe te gjendjes pasurore,
perqindje ndennjet nje madhesie rezultati dhe nje madhesie te kapitalit per t'u shfrytezuar per kete lloj analize, jane ato qe jane shqyrtuar ne
te perdorur". Me ane te ketij raporti plotesohen dy kushtet e mesiperme. kapitujt e meparshern dhe, te permbledhur, rnund te paraqiten sipas
Duke percaktuar karakteristikat e pergjithshme te secilit prej raporteve te skemave te meposhtrne.
rentabilitetit, do te llogaritim tre tregues kryesore, qe mundesojne kryerjen e Llogaria ekonomike e riklasifikuar:
plote te analizes ekonomiko-financiare te ndermarrjes.
Ata jane: rentabiliteti i kapitalit gjithsej te investuar, i kapitali te vet Rezultati operativ
±2
dhe i kapitalit te huajtur.
Teprica e veprimtarise jokryesore
Analiza e veprimtarise duhet te zhvillohet per "nivelet e
mepastajme", duke kaluar nga e pergjithshmja ne te Ve\anfen, nga = Faza e formimit
EBIT i normalizuar te fitimit
sintetikja ne analitiken: d.m.th. se pari, duhet te identifikohen linjat e ±
pergjithshrne, pastaj duhet te kalohet ne detaje. Teprica e veprimtarise se jashtezakonshme
Pikenisje konsiderohet studimi i rentabilitetit te veprimtarise, me =
kete shprehje kuptohet aftesia e kapitalit per te realizuar te ardhura 1 . EBIT i integruar EBIT i integruar
Ne lidhje me kete, flitet edhe per analize te rentabilitetit, ose me -
Faza e shperndarjes se fitimit
Shpenzimet financiare
zoteruesve te kapitalit
=
1
Pergjithesisht gjykimi i pare per ate qe interpreton ose qe analizon bilancin ka te
beje me rezultatin e ushtrimit (fitimi ose humbja, ne varesi te rasteve): per te
konstatuar ekzistencen e tij, pra nivelin e tij dhe raporti me madhesite e ~era (per
2
shembull me kapitalin, me shi~et e~.) konsiderohet e rendesishrne. + nese rezultati eshte fitim,- nese eshte humbje.
262 Kapitulli 9
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 263

Rezultati bruto
Tatimet
Rezultati neto
Gjendja pasU:rore e riklasifikuar sipas kriterit ekonomik:
Kapitali operativ i investuar
·(neto nga pasivet e funksionimit) Burimet e veta
Kapitali i investuar jashte veprimtarise operative
Gjendja e likuiditetit (Bankat llogari njedhese) Detyrimet financiare
Analiza e rentabilitetit te kapitalit te inveshwr do te realizohet ne dy faza:
ne fazen e pare do te supozohet mungesa e veprimtarive jokryesore
dhe te jashtezakonshme; . . .o .
- ne fazen e dyte dote merren ne konsiderate keto vepnmtan, me qelhm
per te realizimin e nje analiza te integruar te "levave" te fitimit.
Treguesi i rentabilitetit te kapitalit te riskuar
Shqyrtojme, se pari, rentabilitetin e kapitalit te ris~uar.:e a~gazhu_ar
nga pronari (ne ndermarrjet individuale) ose nga ortaket (ne ndermarY)et
ne forme shoqerie)~
Per te llogaritur kete rentabilitet eshte i nevojshem nje tregues ~e :e
ne krahasirri fitimin e realizuar gjate ushtrimit te veprimtarise me kap1talm
·e riskuar te angazhuar ne kete veprimtari. Keshtu, nga njer~ a~~ d_uhet t~
mbahet parasysh jitimi neto i ushtrimit; nga ana tjeter kap_ztalz z rzskuar_ 1
investuar gjate ushtrimit. Treguesi qe rrjedh nga ky krahas1m merr emnn
Ne <;do rast me kete formule shprehet sesa kthehet, ne perqindje,
kapitali i investuar ne veprirntarine e nderrnarrjes nga financuesit e ketij
kapitali te riskuar.
Me llogaritjen e ROE nderrnarrja kontrollon shkallen e shperblimit
(te kompensimit) te kapitalit te riskuar, d.rn.th. aftesine e "terheqjes" se
ketij kapitali nga veprimtaria qe ushtron ndermarrjao
ROE, per te terhequr kapitalin e riskuar, duhet te jete:
me i larte sesa ne investimet e tjera alternative (duke mbajtur parasysh
koeficien~et perkates te riskut);
jo me i vogel sesa piiljitimet e pritshme nga investitoret.
Ky tregues shpreh, pikerisht, sesa jep <;do njesi monetare qe investohet
ne ndermarrje. .
ROE jep simptoma te dobishme si ne momentin e nisjes (ne te cilin
kemi vendosur nese te investoj:rrte ose jo ne ndermarrje, si dhe gjate
vazhdimit te veprirntarise, per te rnesuar sesi kane ecur vendimma~rjet);
ne momentin e investimit, sepse mundeson krahasimin e rentabilitetit tw
ketij investimi me te ate te investimeve te tjera alternative, per shembult
nese parashikohet qe kjo veprimtari do te jape nje rentabilitet prej 8%, do
te ishte me mire te bliheshin tituj (aksione) qe ofrojne, per shembull, 10%;
gjate ushtrimit ti! veprimtarisi!, sepse jep menyren per te kontrolluar nese
ecuria e ndermarrjes ndjek nje tendence pozitive ose nese ka ndonje gje qe
nuk shkon mire, eshte evidente, per shembull, qe nese ndermarrja ka
pasur nje ROE prej 18 % ne tre vitet e meparshem dhe tani ka zbritur ne
12%, eshte dic;ka qe nuk ecen mire.
Supozojme qe, nga bilanci i ushtrimit te nje ndermarrjeje te caktuar,
rezuiton nje kapital i riskuar prej 10.000 njesi monetare dhe nje fitim neto i
ushtrimit prej 2.400 njesi monetare. 0

"normae rentabilitetit te kapitalit te riskuar".

Keshtu qe ROE do te jete:
Ky tregues ne gjuhen anglosaksone emertohet RO~' .. n_ga shkro~jat
nistore te shprehjes "return on equity", per te shprehur p1kensht no~men e ROE== Fn == 2.400 ::::24%
kthimit te kapitalit te riskuar te investuar ne veprirntarine e ndermariJes. Bv 10.000
-~jg_ie_~forrnula ~o ~e j=:~: Kjo do te · thote qe per c;do 100 njesi monetare te angazhuara ne
• ~ R ~ ...--··--..
0
• 0

veprimtarine qe ushtron ndermarrja nga financuesit e kapitalit te riskuar,

ROE==___!!_
/.~
/ ••• / -

. i B ; kjo veprimtari "kthen", ne forrnen e fitimit te ushtrimit, 24 njesi monetare.

do 0 .: \._~- ~-·/
Me fjale te ~era norma e rentabilitetit te kapitalit te riskuar te investuar ne
Ne rast~ejiti17_it te oshtrimit]Oi=nrura:.doot~ behej:
f \ /0 0-· ./0_/..---- Fn "'---, ·.
..
veprimtarine e ndermarrjes eshte e barabarte me 24%.
\,___ '"~/.. ··, ( ROE = -B ) Shurna e kapitalit te riskuar eshte vlera e paraqitur ne gjendjen
'I ' "'-- V // pasurore.
Dhe ne rast {e humbjes ~e ush~i~~~~-,,, Por shpesh here duhet t'i behet nje korrigjim, kjo ndodh kur ai ka
\ 0 / / Hn ' pesuar ndryshime, ne rri~e ose ne pakesim, gjate vitit ushtrimor.
~ (ROE=- .
Ne kete rast preferohet percaktimi i nje vlere mesatare, ndonjehere te
"'-- B://; h:::l711':l1'" .,....,;.;. .,.._....,.....,_.1.--~- ·-

264 Kapitulli 9
fillim te ushtrimit dhe ate ne fund te ushtrimit; here te *ra te bazuar mbi
mesataren aritmetike te ponderuar, qe u referohet vlerave absolute dhe
kohes se tyre.
Supozojme, per shembull, se ne fillim te ushtrimit vlera e kapitalit te
riskuar eshte e barabarte me 6.000; supozojme, gjithashtu, qe me date 30
nentor kapitali eshte rritur me 4.000, prandaj ne fund te ushtrimit do te jete
i barabarte me 10.000.
Prandaj, nese do te krahasonim fitimin e realizuar gjate ushtrimit me
vleren perfundimtare te kapitalit, prej 10.000, do te kishim nje pasaktesi,
pasi ne fakt, kapitali "qe ka punuar" gjate ushtrimit nuk ka qene i
barabarte me shumen e mesiperme.
Me fjale te tjera, fitimi i ushtrimit eshte prodhuar, per 11 muaj, nga
nje kapital prej 6.000 dhe per 1 muaj nga nje kapital prej 10.000.
Prandaj mesatarja aritmetike e thjeshte nuk e zgjidh ne menyre
racionale problemin. Ajo, ne fakt, dote percaktonte nje kapital prej 8.000, i
cili nuk ka asnje lidhje me realitetin e fakteve.
Keshtu, nje perafrim me te madh me realitetin do te arrinim me
mesataren aritmetike te ponderuar si me poshte:
ROE 6.000 X 11 + 10.000 X 1 = 6.333
12
Kjo menyre paraqet nje baze shume me te arsyeshme, te cilen do ta
krahasojme me fitimin e ushtrimit me qellim percaktimin e normes
perkatese te rentabilitetit.
Ndonjehere eshte e nevojshme t'i referohemi, ne vend te fitimit neto te
ushtrimit, fitimit bruto. Duhet t'i referohemi, pikerisht, te ardhures bruto
ne lidhje me shpenzimet fiskale qe i perkasin ushtrimit.
Ne kete rast flitet per·~OE brut~\P~ct.ndaj formula dote jete:
-.,~ F Fitimi bruto
-·- \:ROE = -
b ·.
/ Tatimi (20%)
Dobia e ketij treguesi terent~to shfaqet sa here qe kerkohet
perjashtimi i ndikimit te shpenzimeve fiskale, qe rendojne mbi ushtrimin.
Kjo ndodh, per shembull, ne analizat qe u perket dy ose me shume
bilanceve te njepasnjeshem te se njejtes ndermarrje, kur duhet "te
izolohen" efektet <;rregulluese per shkak te ndryshimit te kuotave tiskale
gjate periudhes se shqyrtuar.
Ndodh gjithashtu, ne analizat qe u perkasin ndermarrjeve te
ndryshme, kur duhet "te izolohen" efektet <;rregulluese per shkak te
sistemeve te ndryshme fiskale ne te cilat keto ndermarrje operojne.
Nese duam te japim nje gjykim mbi ROE e ndermarrjes ne studim per
vitet e mepastajme, kur kuotat fiskale kane ndryshuar, nuk mund te
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 265
bazohemi ne fitimin e ushtrimit buto nga shpenzimet fiskale. Keshtu, nese
du~m te. ~rahasojme ROE e ndermarrjes ne studim me ate te nje
ndermargeje konkurruese, qe veprojne ne nje treg te huaj ku sistemi i
taksave eshte i ndryshem nga sistemi yne, nuk mund te bazohemi ne
fitimin e ushtrimit buto nga shpenzimet fiskale.
. N_e rast te kundert gjykimi perkates ne lidhje me problemin ne
dtskuttm do te rezultonte i shtremberuar nga ndikimi i parametrave te
ndryshem fiskale.
Me fj-~~e ~e ~era, fi~met neto, te vendosura ne baze te llogaritjes se
ROE, do te tshm ;ohomog;ene, keshtu te pakrahasueshem.
1. ROE integral dhe ROE i normalizuar
Zhve:'d~si~ t~~i vemendjen mbi rezultatin ekonomik te ushtrimit, qe
paraqet, st~ dtme, nJe nga dy percaktuesit e llogaritjes se ROE.
Kemi pa.r~ se shkallarja e fitimit formohet nga dy fusha kryesore: jusha
kn;esore ose tlptke dhe fusha Jinanciare.
.. St~_P~zoj~e qe te ardhurat dhe kostot e fushes kryesore jane
perkates1sht t~ ba_rabar~a me 20.000 dhe me 15.000; supozojme gjithashtu se
~o_st~t e fushes fmanCiare jane te barabarta me 2.000 dhe qe tatimet mbi
frtlmm bruto jane ne nivelin 20%.
Keshtu, kjo mund te paraqitet ne kete menyre:
Fusha kryesore
Te ardhurat 20.000
Kostot 15.000
Fitimi operativ 5.000
Fusha financiare
Shpenzime financiare 2.000
3.000
600
Fitimi neto i ushtrimit 2.400
~hkall~~~ ~-fitirr;~t, ~1.~tojme, se ndahet teorikisht ne dy pjese kryesore3:
1. pJeSa e stpenne Iqe 1korrespondon fushes kryesore, ne te cilen vihen ne
dukje_ te ardhurat dhe kostot qe kane te bejne me realizimin e prodhimit;
2._ pjeSa e "poshtme", qe i korrespondon fushes financiare, ne te cilen
v1hen ne dukje kostot e financimit te prodhimit.
. ~e pjesen e ~~ siperme:' tregohen te ardhurat dhe kostot qe lidhen me
nx1ergen e prodh1m1t: tepnca pasqyron rezultatin operativ.
3
Perjasht~j~~' tani per tani, per thjeshtesi didaktike, fushat e tjera plotesuese:
vepnmtanne JOkryesore dhe ate te jashtezakonshme.
 r

266 Kapitulli 9
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se nderrnarrjes
267

Ne shembullin e paraqitur prodhlrnl ·· ar n1·e marzh pozitiv,

. · k a k IIJU
Kjo forme paraqitjeje e llogarise ekonomike ne gjuhen e zakonshme
d.rn.th. nje fitim operativ prej,?.OOO. h
11 kostot qe lidhen me financimin e merr emrin "Uogaria ekonomike "integrale'"' pasi perfshin te gjithe
Ne pjesen e poshtme trego en. ·
komponentet e rezultatit, te zakonshi!m dhe te jashtezakonshem.
prodhimit. .. . t . .. e ushtron ndermarrja duhet te
Kapitali i investu~r ne :ebpn~ a~: ~lehet me ane te interesave~ ai i
Keshtu ROE, ge rrjedh prej saj, eshte nje ROE integrale, pikerisht pasi
shperblehet mj~ftu~s~ern, ..al orx s per . rnban parasysh edhe komponentet e jashtezakonshern te rezultatit.
riskuar nepermJet divzdendeve. f. . m· e prodhimit shprehen nga Ky tregues ·"akuzohef', shpesh, se shtremberon gjykimet ne Iidhje me
·· 1· dhen me manCim · .. · · veprimtarine, pasi mban parasysh, ne Jlogaritje, elemente "te jashtezakonshem",
shpenzimet financzare qe 1 korrespoz: ~Jn: k a pitalit borxh dhe nga Jztzmz 1
Pra, kostot _qe 1.. . d ...
dornethene qe i perkasin fushes se jashtezakonshme te veprirntarise.
. . .. · k espondon kap1taht te nskut. . ..
ushtnmzt, qe 1 orr .. hi . f uar nga fusha e veprirntanse Prandaj, llogaria ekonomike integrale zevendesohet me nje llogari
Ne she~bullin tone mar~a·tu~ ~:s sh detyrirnin fiskal (prej 600), ekonomike te "normalizuar", ne te cilE~n paragiten vetem pe·rberesit e
kryesore shp~r~~ahet,OdOOukke
financuesve s1 VlJOn: 2. . apl~ta l}t1 borpxh dle 2.400 kapitalit te riskuar. zakonshem te rezultatit Prej saj, si rrjedhoje, merret nje rezultat i
normalizuar, qe nxirret duke hequr nga llogaria komponentet e
Dornethene: . . " . .. e shkallares se fitimit ve ne dukje
Mund te theml se pJeSa e Slperrn~
II
jashtezakonshem te rezultatit (dhe detyrimin fiskal qe atyre u perket)6.
d" pj'esa e "poshtme" ve ne
procesm . e formimit ..te .fitimit
. operahv,
.... n ersa Keshtu, kalohet nga nje ROE integral, ne nje ROE te normalizuar.
dukje procesin e s_hpemdaiJ~S se tdiJ.k kons1deruar nje kapital te riskuar I pari eshte faktik, d.rn.th. real; ndersa i dyti eshte virtual, d.rn.th. nje
tregues imagjinar.
Ne shembullm e paraqitur, u e .
prej lO.OOO, ROE do te llogaritet:
Edhe nje here, i pari shpreh rentabilitetin gjithsej te kapitalit te
;_ Fn = 2.400 = 24% riskuar, ndersa i dyti paraqet vetem rentabilitetin normal (d.rn.th. duke
ROE - Bv 10.000 . perjashtuar ndikimin e fenomeneve te jashtezakonshme).
Nga sa u tha me siper, zgjerojrne per nje moment diskutimin, marnm Nisur nga kjo, ne shernbullin tone dote kemi:
.. . . dh f shen e jashtezakonshme4 . Te ardhurat
· ee qee shuka11aiJa. e f't'
parasysh, ne. llogant)e, .t ne" prani edhe te ardhurave
1 1m1 Kostot
19.000
15.000
. PrandaJ, supozoJrn .. .. .. htmes (ne rnije njesi rnonetare): Fitimi operativ
te jashtezakonshme, ka permbaJtjen e rnepos 4.000
Shpenzime financiare 2.000
Fitimi bruto
Te ardhurat 19.000 2;000
Tatimi (20%)
Kostot 15.000 400
Fitimi neto ( i normalizuar)
Fitimi operativ , 4.000 1.600
Shpenzime financiare 2.000
2.000 Keshtu, ROE i norrnalizuar do te jete:
Te ardhura te jashtezakonshme 1.000
R.O.E. = Fn == 1.600 = %
Fitimi bruto 3.000 16
Bv 10.000
Tatimi (20%) 600
Fitimi neto i ushtrirnit 2.400 Kuptohet lehte qe, duke "izoluar" pjesen e jashtezakonshme, ROE i
normalizuar eshte me i pershtatshem sesa ai integral, per krahasime, si ne
kohe ashtu edhe ne hapesire.

.. . . .. .. . ht" . d'daktike fushen e veprimtarise jokryesore:

4 Ndersa, pel)ashtojme per thJe~ kesl "r .. t t hen rralle dhe shpesh ngaterrohen
edhe pse te ardhurat dhe kostot e stra ver eo
6
.. · tarise kryesore. ··
me a tote vepnm . .. .. ... d'J. .. d.. ;'et te ardhurave dhe kostove: pozihve Ne te vertete normalizimi i rezultatit eshte nje veprim me i gjere, sepse synon te
5 Me shpesh behet fjale per DJe 1.; erence n errn . ..
eliminoje, perver; komponenteve
r-,
te·~ jashtezakonshem, ekstremet (pozitive ose
nPO"~h1:rr.\ ro_; ......Jl....-. ~C,.....LL_t ~ 'T •• •·'
268 Kapitulli 9
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 269

2. Diagrami i ROE
Diagrami i ~OE, kur llogaria ekonoinike paraqitet "me kostot dhe te
ROE, kemi thene, rrjedh nga raporti ndermjet fitimit neto te ushtrimit
ardhurat e prodh1mit te realizuar" do te merr permbajtjen e meposhtme:
dhe kapitalit te riskuar.
Ne konfigurimin e rezultatit neto te ushtrimit, u referohemi, per
r-- r--
thjeshtesi, vetem dy fushave kryesore; perjashtojme, pra, fushen e
jokryesore dhe te jashtezakonshme. [E] G
Diagrami i ROE shpreh dobine e tij kryesisht ne analizat krahasuese. - ----.. +
Per shembull:
kur dtmet te krahasohet ROE per dy ushtrime te njepasnjeshme te se
I Shm I [!Q
r--+ ±
njejtes ndermarrje (analiza ne kohe);
kur duhet te kriilias6neCR0E-pe-±=-dy ndermarrje te ndryshme, ne te ~ ~
njejtin ushtrim (analiza ne hapesire). '---

Diagrami i ROE mundeson nje "veshtrim te plote" te komponenteve ROE=

fu -
~
te ndryshem qe kontribuojne ne formimin e tij, keshtu te ndryshimeve te Bv -
tyre (ne kohe ose ne hapesire, sipas rasteve).
Ndryshimet mund te shprehen ne vlere absolute ose te perqindje; por
~
shpesh jepen te dyja format.
Pergjithesisht analiza nuk mjaftohet vetem me venien ne dukje te ~
ndryshimeve te mesiperme, ajo shkon me tej, deri ne studimin e
ndryshimeve te raporteve ndermjet kornponenteve te ndryshern. I Shtis I
N ga kjo analize rrjedhin nje seri treguesish, qe shpjegojne lidhjet ndermjet -
komponenteve te rezultatit te ushtrimit dhe komponenteve te kapitalit.
Keto do te trajtohen, gradualisht, ne vazhdim.
Shenojme me: ~CEJ
Ash = Te ardhurat nga shi~a
Pb = Punimet e brendshme
Vm =Variacioni i gjendjes se magazines se produkteve .. Supo.z~jme qe, ne nje v~t te caktuar ushtrimor, veprimtaria e nje
Pu = Prodhimin e ushtrimit n~erma~IJe!e p_r:odhuese ka ev1dentuar nje ROE prej 19,2%, supozojme qe,
Shm = Shpenzimet per materiale ne ushtnmm VIJUes, ky tregues zbret ne 8%.
Sho = Shpenzimet operative. Me. qellim studimin e shkaqeve te ketij regresi formohet diagrami i ROE,
Shp = Shpenzimet e punes duke ev1dentuar vlerat perkatese per dy ushtrimet, si<; tregohet me poshte:
Sha = Shpenzimet e amortizimit
Shr =Shpenzimet financiare
Shr;s = Detyrimet fiskale
Bv = Burimet e veta7

7 Shpeshhere, si sinonim, perdoren termat kapitali aksionar, kapita/i i pronarit, kapitali

i riskuar.
 -- -~---------------------------

270 Kapitulli 9
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 271

r-

p~ Ash
.--

~
Pu
2o.soo 1 22.6oo 20.000 j 22.000

~ - _ . +
,..
12,24%
-
0

+
Shm pb

EE
Shm
5.soo 1 6.000 100 100
I I I 9,09%
- +
- +
Sho Vm

6E
Sho
3.4oo 3.800 400 500
1

I I I 11,76% 0

- ~

- '---
Fn Shp Fn - Shp
1960 410 7.5oo 1 9.368
1 1
1 57,33% 1 24.91%
ROE.= - ROE=
· Bv --- -
Bv -
112.9%,8%j Sha
I 58,33%
j5.oooj5.12oj
2.4oo
-
1 2.4oo
II 2,4%
I EB -

BB
Shf
500 520
I I I 0

- -

240
Shfis

I 102
I s:,, I

~
Bv
4
s.ooo' 1 5.120

. · "te Kjo mund te shprehet edhe ne forme tabelore, si me poshte:

Shpjegimi i mesiperm mund te merret nepermjet nje d1agram1
shprehur ne perqindje", te skematizuar si me poshte: n
-- N dryshirni
n+l
Shurna / %
Te ardhurat nga shitja 20.000 22.000 2.000 10
Punimet e brendshrne 100 100 - -
Ndryshirni i gjendjes se produkteve 400 500 100 25
Prodhimi i ushtrimit 20.500 22.600 2.100 12,24
~enzirnet per materiale c; c;nn r:. nnn Cf"\1"1 A AA
 272 Kapitulli 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 273

Shpenzimet operative 3.400 3.800 400 11,76

Shpenzimet per punen e personelit 7.500 9.368 1.868 24,91
Treguesi i dyte merr emrin...!i:reguesj j~ividendit" (ose edhe i normes
Shpenzimet e amortizimit 2.400 2.400 - -
se dividendit). Shprehet si raport ndermj~t-"fitimit teshperndare dhe
Fitirni operativ 1.700 1.032 -668 kapitalit te riskuar.
Shpenzimet financiare 500 520 20 4 Keshfu~ formula e tij eshte:
Fitimi bruto 1.200 512 -688
Shpenzimet fiskale 20% 240 102A -137,6
Fitimi neto 960 409,6 -550,4 -57,33
ku:
Sa me siper, rezulton se regresi i ROE i duhet kontribuar kryesisht rri~es Nd = norma e dividendit
se shpenzimeve te personelit: ato, ne fakt, jane rritur nga 7.500 ne 9.368, me nje Fd = fitimi i ushtrimit i shpemdare per dividende
ritem rri~eje prej 24,91%, me ritem me te larte sesa ai i prodhirnit te ushtrimit
(i cili ka qene 12,24%) dhe te gjithe atyre perberesve te ~ere negative te
rezultatit (qe jane luhatur nga nje minimum prej 4%, per shpenzirnet Eshte e teper te kujtojme qe te dy normat e treguara jane plotesuese,
financiare, ne nje maksimurn prej 11,76% per shpenzimet operative). shuma e tyre, natyrisht, eshte e barabarte me ROE
Kjo paraqilja eshte hapi i pare i analizes se veprirntarise. Pas kesaj duhet .. Le ~e sj~llirn __sh:~bullin e paraqitur ne nje nga paragrafet e
te shkohet me tej, duke kerkuar zbulirnin e shkaqeve te rritjes me shume se meparshem, s1pas te e1ht shkallarja e fitimit, ne sinteze, paraqitet keshtu
proporcionale te shpenzimeve te personelit. Duhet te.~rpretohen" treguesit (ne rnije njesi monetare):
e llogaritur deri tani, per te kuptuar domethenien ekonomike-te-tyre: Fusha kryesore
Duhet te thellohet problemi, duke forrnuar, dhe pastaj duke Te ardhurat
interpretuar, tregues te tjere, per te kuptuar lidhjet ndermjet vlerave 20.000
Kostot 15.000
perkatese te rezultatit dhe te kapitalit.
Fitimi operativ 5.000
Pjesen e dyte te kesaj analize do ta trajtojme ne vijim.
Fusha financiare
3. Treguesit qe rrjedhin nga ROE Shpenzime financiare 2.000
Fitimi i ushtrimit, dime, perbehet, pergjithesisht, nga dy pjese kryesore. Fitimi bruto 3.000
nje pjese e destinuar per rezerva; Tatimi (20%) 600
nje pjese tjeter e de~~et -~~.!.ii~<=R· ......- Fitimi neto i ushtrimit 2.400
Prandaj, nga norma e rentaoilitetit te kapitalit te riskuar mund te rrjedhin
dy tregues te ~ere, nje i bazuar mbi pjesen e fitirnit te destinuar per rezerva, Supozojme, gjithashtu, qe kapitali riskuar eshte barabarte me
ndersa ~etri i bazuar ne pjesen e fitirnit te destinuar per dividende. 10.000, i ndare si me poshte:
Treguesi i pare shpreh prirjen per te rezervuar, d.m. th, per te
vetiifinancuar veprimtarine. Kapitali i themelimit 7.500
Ndersa treguesi i dyte shpreh tendencen per shperblim, d.m.th. Rezerva ligjore 500
shperndarjen e dividendeve. Rezerva statutore 1.000
~---~~~ i J?are I_De~r emrin "tre~tl~s~ i vet~fin.anc~~i~" ~?se edhe i Rezerva te jashtezakonshme 1.000
nonnes se vetefirra:nci"mttJ;--Shprehet s1 raport ndermJet fitzmzt te rezervuar
"dhe-kapitalit te riskuar. Supozojme, qe plani i shpemdarjes se fitimit eshte si me poshte:
Keshtu, formula e tij eShre: ·- ··---:;:::---
·---._-=---------~ N =!r_
~ vf Bv J

ku: ··t· . .
N vt= normae vete mancrm1t
~____//
Fr = fitimi i rezervuar
 Kapitulli 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 275
274

I pari nga tregU.esit e paraqitur, ose i ashtuquajturi TSR (Total

Rezerva ligjore (5%) 120 Shareholder Return) eshte nje nga treguesit e preformances konceptualisht
Rezerva statutore (10%) 240
~hu~e ~ n~ash~m me ROE Ai, ne fakt, ashtu si dhe ROK eshte nje tregues
Rezerva te jashtezakonshme (15%) 360
1 kth1m1t te kap1talit aksionar.
. - 720 Megjithate TSR ndryshon nga ROE sepse mat perfitimin e
Aksionareve ne formen e dividendeve 1.680
2.400 peq:;jit~~h~m .. t~ _aksionarit, qe perfshin dividendet dhe rri~en e
kaptahzrmit te htUJVe ne burse. Keshtu, ndryshe nga ROE, ai bazohet sine
ROE llogaritet i barabarte me 24%, sic; rezulton nga formulae njohur te dhenat kontabile, ashtu edhe ne vlerat e nxjerra nga tregu. ·
tashme: Total Shareholder Return jep~t nga raporti: .
... -E-~- Fn - 2.400 - 24o'
/ ...-·R-···0_ TSR = (Dividend€ + Rri~a e vlerave/~mimin e blerjes.
( =------ /0
.. ~esh~, ~-er shembult nese nje investitor ka paguar shumen prej 100
'·-. Bv 10.000 -'.
'
Ndersa norma e vetef!nancimil._d:uk@-ditur --
se pjesa e llogaritur per
per te blere nJe numer te caktuar aksionesh te nje shoqerie te kuotuar, duke
supozuar qe ky investim ka dhene brenda nje hapesire te caktuar kohe:
rezerva eshte 720, eshte e barabarte me 7,2%, si me poshte: 20 njesi monetare ne formen e dividendit;
. N f = ·pr =~=720% - . 35 njesi monetare ne formen e rri~es se vlerave te titullit ne burse,
(_ v 10.000
Bv ' -·-·--' atehere TSR eshte i barabarte = (20 + 35)/100 =55%).
Normae shpemd~ijes-se-dN~rjedhoje, duke ditur qe . R~_porti Dividend/<;mim perben nje tregues konceptualisht te
pjesa e destinuar per dividende eshte 1.680, eshte e barabarte me 16,8%, si ngJashem me normen e dividendit, per te cilin eshte folur me pare.
tregohet me poshte8: ./ . Megjithate ndryshon nga normae dividendit sepse, edhe ne kete rast
per llogariqen e tij shfrytezohen jo vetem vlerat kontabile, por edhe vlera~
\I N d- - SHD -- 1.680 --1 6 80o'/0
·,·-., Bv
I
10.000 ________._ e nxjerra nga tregu.
... Emeru~s~, ~e fakt, eshte c;mimi ne burse i aksionit. Ky raport ka per
Pervec; treguesve qe ~hin ngaROE''itfpit kontabel", nxirren disa
qel_~l~ .. vler~su:::m e performancen financiare te aksionit ne raport me
tregues te ~ere, qe konceptualisht i referohen ROE, te cilet bazohen mbi aftes_me e hJ per te ~arantuar rentabilitet te kenaqshem, pavaresisht nga
vlerat e tregut, keta tregues shpesh perdoren per te percaktuar ecuna e ~uot~meve. Eshte nje tregues qe zakonisht preferohet nga ai grup
performancen ne shprehje te vleres te realizuar nga ndermarrjet e o~er~~-ores~ financiare qe e shikon bursen jo per qellime speku.lative, por
kuotuara. per nJe penudhe kohore investimi afatmesem dhe afatgjate.
Ne vec;anti behet fjale per treguesit e meposhtem: . Raporti Fitim/Numri i aksioneve, i njohur ndryshe si fitimi per
TSR (Total Shareholder Return); aks1on, ose, duke shfrytezuar nje terminologji anglosaksone, si Earning per
Dividend/<;.:mim; Share (EPS), percakton fitimin neto qe i perket secilit aksion ne qarkullim.
Fitim/Nurnri i aksioneve; Edhe ne kete rast ngjashmeria me treguesin e ROE eshte e dukshme;
Fitim/C::mim dhe anasjelltas C::mim/Fitim; ai qe ndryshon eshte emeruesi ku ne vend te burimeve te veta vendoset
C::rnim /Fitim/norma e rri~es te fitimeve. numri i aksioneve. Prandaj rezultati qe del nga ky raport nuk eshte
shprehje e nje norme rentabiliteti, si per ROE, por eshte shprehje e nje vlere
absolute, domethene fitimi qe i perket secilit aksion ne qarkullim.
Raporti Fitirnl<;mim perben nje variant ~eter te ROE, ku ne emerues
8Nese perqindja e dividendit do te krahasohej, jo me kapitalin e riskuar, por
burimet e veta, ne vend te shprehjes me vlera kontabile, shprehen me
vetem me kapitalin e themelimit, dote kishim:
vlerat e tregut.
Fd 1.680
Nd = - = - - = 14% Eshte shume i njohur ne praktikat vleresuese te burses i anasjellti i tij,
Bv 7.500 ose _raporti <;mim/Fitim (i ashtuquajturi Price Earning ratio). Ai shpreh
vleren e tregut te nje ndermarrjeje si nje shumezues i fitimeve qe ajo arrin
276 Kapitulli 9
te realizoje. Keshtu, nje raport <;rnim/Fitim prej 30 do te thote se vlera e
tregut te ndermarrjes eshte e barabarte me 30 here fitimin e saj.
Edhe njehere treguesi i mesiperm round te interpretohet ne kuptimin
se duhen fitimet e 30 viteve ushtrimore per te zevendesuar investimet ne
kapitalin e ndermarrjes.
Nje raport <;mim/Fitim i larte tregon nje vleresirn potencial per me
shurne te aksionit ne krahasim me fitimet qe ndermarrja ne analize eshte
ne gjendje te nxjerre.
Variant ~eter i ketij treguesi shprehet nga raporti <;mimI Fitime I Norma
e rritjes se fitimeve (i njohur edhe si PEG- Price, Earning, Growth- ratio).
Varianti i normes se rri*s perdoret per te dalluar ndermarrjet qe
megjithese kane te njejtin raport <;mim/Fitim, karakterizohen nga norma
te ndryshme rri~eje te fitimeve neto.
Ne kete rast mbivleresimi potencial duhet t'i atribuohet atij aksioni, te
cilit i korrespondon nje raport <;mim/Norma e rri~es se fitimit me i larte.
Shqyrtojme, thjeshte si shembult dy ndermarrje qe kane realizuar ne tre
vitet e fundit rezultatet e meposhtme ne shprehje te fitimit neto (ose dhe ne
fitim per aksion, duke supozuar konstant numrin e aksioneve ne qarkullim):
Vitet
1 2 3 ushtrimit, ndersa i dyti gjeneron nje fluks pasiv shpenzimesh financiare
Ndermarrja A 100 105 110
Ndermarrja B 100 104 108
Supozohet gjithashtu qe raporti <;mim/Fitim te jete i barabarte me 20,
i njejte per te dy ndermarrjet.
Norma mesatare e rritjes se fitimeve neto per dy ndermarrjet ka qene:
ndermarrja A (0,05 + 0,045)/2 = 4,75%
ndermarrja B (0,04 + 0,038)/2 == 3,90%
Raporti <;mim/Fitirn)/Norrna e rritjes se fitimeve, jepet si me poshte:
ndermarrja A= 20/4.75 = 4,21
ndermarrja B== 20/3.90 = 5)3
Keshtu ndermjet dy ndermarrjeve ajo qe duhet konsideruar
potencialisht me e mbivleresuar nga tregu eshte B, se ciles i korrespondon
nje raport <;mirn/Fitim/Norma e rritjes se fitimeve me i larte.
Detaje me te shumta mbi metodologjine e formimit dhe mbi kuptimin
qe u duhet atribuuar ketyre treguesve do te jepen ne kapitujt te tjere.
4. Treguesi i rentabilitetit te kapitalit te investuar
Percaktimi i ROE, si<; kemi shpjeguar, sherben per te percaktuar aftesine e
terheqjes se kapitalit te riskuar ne veprimtarine qe zhvillon ndermarrja.
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 277
Ky eshte aq me "i terhequr" ne veprimtarine e ndermarrjes, sa me i
larte te jete ROE qe lidhet me shperblimin e tij.
Me fjale te *ra, ROE eshte nje tregues qe percakton leverdishmerine,
e operatoreve ekonomike, per te investuar mjete monetare ne formen e
kapitalit te riskuar, ne veprimtarine e ndermarrjes.
Shpesh here, ne analizen e veprimtarise se ndermarrjes, behet e
nevojshme nje tjeter njohje, ajo e aftesise se terheqjes se kapitalit ne
pergjithesi, kapitalit te riskuar, ashtu edhe kapitalit borxh.
Pra, duhet te studiohet se ne s:'menyre shperblehet kapitali i
investuar ne veprimtarine e ndermarrjes, i gjithe kapitali i investuar, si ai
i kontribuar nga ortaket, ashtu edhe ai i huajtur nga te tretet.
Per te bere kete llogaritje duhet te krahasohet shuma e kapitalit gjithsej
te investuar ne veprimtarine qe ushtron ndermarrja me rezultatin e dhene
nga ky investim.
Kapitali i investuar, qe mund te ndahet, ne kendveshtrimin kohor, ne
"aktiv afatgjate" (qe perputhet me strukturen prodhuese" dhe "aktiv
qarkullues" (magazina plus te drejtat per t'u arketuar"), gjeneron nje
nevoje financiare me madhesi te njejte qe mbulohet nga kapitali i vet dhe
kapitali borxh (i huajtur) kur shperblimi i te parit sigurohet nga fitimi i
(interesa per shperblimin kontraktual te kapitali te huajtur te marre borxh).
Keshtu, nga njera ane kemi kapitalin e investuar, si shume e kapitalit te
riskuar dhe e kapitalit borxh, nga ana *ter kemi te ardhuren operative, si
rezultat ekonomik i fushes qe shpreh investimin, d.m.th. i fushes kryesore
Treguesi qe rrjedh nga ky krahasim merr emrin "norma e
rentabilitetit te kapitalit te investuar".
Me sakte, ne gjuhen anglosaksone, merr emrin ROI, nga shkronjat
nistore te shprehjes "Return On Investment", per te shprehur pikerisht
normen e kthimit te kapitalit te investuar ne veprimtarine kryesore.
Ne vija te pergjithshme, formula e ]Qg~~itjes do te jete:
'-~-- R .,__ _
;-· ROI =__Q_ ..
K.
1
ku:
Ro = rezultati operativ
Ki = kapitali i investuar
Ne rastin e nje fitimi operativ formula dote ishte:
ROI= Fo
K.
1
Ne rastin e nje humbjeje operative formula do te ishte:
278 Kapitulli 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 279

Kjo do te thote qe fitimi operativ duhet t'i perkase ekskluzivisht

ROI = lfo fushes kryesore te veprimtarise se ndermarrjes, d.m.th. duhet te jete i
Ki "paster" nga te gjitha vlerat, qe, edhe pse pjeserisht, mund t'u perkasin
Ne <;do rast, me kete formule shprehet sesi shperblehet ne perqindje, fushave te qera plotesuese9.
kapitali i investuar ne fushen kryesore te veprimtarise se ndermarrjes nga Kerkese e njejte edhe per kapitalin e investuar, ai duhet te "pastrohet"
te gjithe financuesit (kapitali i riskuar dhe kapitali borxh). nga vlerat qe u perkasin perdorimeve, te ardhurat e te cilave gjenden ne
Llogari~a e kesaj norme nuk merr ne konsiderate llojin e burimeve te nje nga fushat plotesuese. Ai gjithashtu duhet te vleresohet neto ne lidhje
financimit: ajo kufizohet ne shqyrtimin e "kthiinit" qe veprimtaria kryesore i me te ashtuquajturat pasive te funksionimit. Ne kete menyre kapitali i
ben kapitalit te angazhuar ne te (pavaresisht nga menyra e financimit). investuar, i pare ne kendveshtrimin e pasivit, i korrespondon · vetem
I referohemi perseri shembullit permbledhes te paraqitur ne nje nga shumes se "burimeve te renda", kapitalit te vet dhe detyrimeve financiare.
paragrafet e meparshem, me kete shkallare te fitimit: Per shembull, vlerat e ndertesave qe ndertohet per t'u dhene me qira,
Fusha kryesore ashtu edhe te ardhurat e tyre regjistrohen ne fushen jokryesore te
Te ardhurat 20.000 veprimtarise, prandaj duhet te zbriten nga shuma e kapitalit te investuarlo.
Kostot 15.000 Diskutim i ngjashem vlen edhe per perberesit e jashtezakonshem,
Fitimi operativ 5.000 "pastrimi" i tyre eshte i nevojshem per te evituar dhenien e gjykimeve
Fusha financiare shume optimiste ose shume pesimiste, per te mundesuar krahasimin ne
Shpenzime financiare 2.000 kohe dhe ne hapesire si dhe per te dhene nje baze "normale" te
Fitimi bruto 3.000 perspektivave te zhvillimit.
Tatimi (20%) 600 "Pastrimi" i rezultatit operativ dhe i kapitalit te investuar mund te
Fitimi neto i ushtrin:tit 2.400
shkaktoje, natyrisht, jo pak paqartesi:

Prandaj, duke llogaritur nje kapital te riskuar prej 10.000 dhe nJe
kapital borxh prej 2.500, pra nje kapital te investuar gjithsej prej 12.500,
ROI do te llogaritet:
ROI = Fa = 5.000 = 40%
Ki 12.500
Kjo do te thote qe per <;do 100 njesi monetare te angazhuara ne
veprimtarine kryesore (pavaresisht nga burimet e financimit), veprimtaria
"kthen", ne formen e te ardhures operative 40.
Me fjale te tjera, ·norma e rentabilitetit te kapitalit te investuar ne
veprimtarine kryesore, si kapitalet qe vijne nga burimet e veta, ashtu edhe
nga kapitali borxh, eshte e barabarte me 40%.
Shuma e fitimit (rezultatit) operativ nxirret nga llogaria ekonomike e
riklasifikuar. Ai rezulton nga pjesa e "siperme" e shkallares se fitimit,
d.m.th. nga pjesa qe i kushtohet fushes kryesore.
Ndersa, shuma e kapitalit te investuar, natyrisht, nxirret nga gjendja
pasurore e riklasifikuar sipas kriterit ekonomik te pershkruar ne kapitullin
e tete. Te dyja shumat, shuma e fitimit operativ dhe shuma e kapitalit te
investuar, duhet t'i perkasin vetem fushes kryesore te veprimtarise se
ndennarrjes.
9 Ndonjehere nga kostot operative zbriten shpenzimet financiare per shlyerje te
mevonshme te ashtuquajturat kostot financiare "te nenkuptuara" duke i spostuar
nga fusha kryesore ne fushen financiare.
Here te tjera nga te ardhurat financiare zbriten te ardhurat qe lidhen me
paradhenie mbi ~mimin e shitjes (si elemente plotesuese te ~mimeve .te shitjes),
duke i spostuar nga fusha financiare ne fushen kryesore. Ne lidhje me te tina
aspekte te thellimit te problemit, mund t'i referoheni kapitullit mbi analizen e
integruar te leves se fitimit.
10 Shpesh percaktohet edhe norma e rentabilitetit te kapitalit jashte veprimtarise
kryesore: ndonjehere krahasohet me R.O.I. per te pasur nje ide mbi dallimin e tyre.
Nese R.O.I. do te ishte, ne nje moment te caktuar, me i larte se norma e
mesiperme, nuk eshte e thene qe duhet te eliminohen investimet ne veprimtarine
jokryesore per t'i konvertuar ne veprimtarine kryesore.
Ne fakt, shpesh nuk mund te eliminohen lehtesisht ose me leverdishmeri;
gjithashtu, konvertimi i tyre mund ~rregulloje ekuilibrin ekonomiko-financiar te
veprimtarise se ndermarrjes. Ndersa mund te jete i leverdishem, me eliminimin e
tyre, nje "disfinancim" i veprimtarise, pra pakesim i i pjeses se burimeve te tyre,
me pasojen uljen e te ngarkuarit me shpenzime financiare. Ne lidhje me te tilla
aspekte, per shpjegim te metejshem, mtmd t'i referoheni kapitullit rribi analizen e
integruar te leves se fitimit,
 ··~

l]j 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtatise se ndermarrjes 281

278 --------------------------
oeresve te perbashket (e kostove dhe e

:e, i disa investimeve. +

Jermjet rezultatit operativ dhe kapitalit te IShm! ~

±

~
hpjeguar, llogaritet si diference ndermjet te
,he te jashtme, qe formojne prodhimin e ~
brendshme dhe te jashtme, qe u perkasin
,dhimit.
ROI =
Fa
~
Ki
~
,rdhurat nga shitja
.nimet e brendshme
ariacioni i gjendje se magazines se produkteve
J?rodhimin e ushtrimit
" Shpenzimet per materiale
= Shpenzimet operative I Aagi I
= Shpenzimet e punes +
=Shpenzimet e amortizimit
= Aktivi afatgjate ~
-
q = Aktivi qarkullues
~
?t = Pasivet e funksionimit

mi i ROI, kur llogaria ekonomike paraqitet "me kostot dhe te

~ prodhimit te realizuar" mund te marre permbajtjen e paraqitur
.:n e meposhtme;
lidhje me kete diagram vlejne, me pershtatjet e nevojshme,
2t e bera per diagramin e ROE, mbi dobishmerine e analizes
tsuese, mbi shprehjen ne perqindje, mbi treguesit e lidhjes etj.
6. Nje menyre tjeter per te shprehur ROI
Kemi pare qe formula kryesore e ROI, ne rastin e nje rezultati pozitiv
: veprimtarise kryesore, eshte si vijon:
ROI = Fo
K.
1
Duke shumezuar numeruesin dhe emeruesin me vleren e te
ardhurave nga shitja te realizuara gjate ushtrimit (qe i shenojme me
simbolin "Ash"), formula e mesiperme do te transformohet si me poshte:
ROI=~x Ash
Ah
s K.1
Nga ku rezulton nje paraqitje me analitike e ROt sepse bazohet mbi
tri variable ne vend vetem te dy variableve.
Thyesa e pare e formules se mesiperme shpreh treguesin e
rentabilitetit te shitjeve: d.m.th. shpreh rentabilitetin ne perqindje te
vleres qe·u perket shitjeve te realizuara gjate ushtrimit.
Ai tregohet me simbolin ROS, nga nistoret e shprehjes "Return On
Sales".
Supozojme qe ne nje vit te caktuar ndermarrja ka realizuar te ardhura
nga shitja prej 20.000, supozojme, gjithashtu, qe kostot e fushes kryesore
jane te barabarta me 15.000.
Pas mbulimit te tyre do te rezultoje nje fitim operativ prej 5.000,
prandaj ROS do te jete:
ROS = ~ = S.OOO = 25%
A h
5
20.000
 Kapitulli 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 283
282

Kjo do te thote se norma e rentabilitetit te shitjeve ~~~te 25%; qe d_o_ te rentabilitetit te shitjeve dhe r;'pjese eshte rezultat i treguesit te produktivitetit te
thote se per ~do 100 njesi monetare shitjeje ngelen 25 nJeSI monetare ht1m kapitalit te investuar, ose i qarkullimit te kapitalit te investuar.
11
operativ (i nevojshem per shperblimin e kapitalit te investuar) . • • • •• Natyrisht, niveli i ROI varet nga niveli i dy perberesve te tij.
Thyesa e dyte e formules shpreh treguesin e produkhv1teht te Shqyrtojme, per shembull, dy ndermarrje konkurruese qe kane te njejtat te
kapitalit te investuar: d.m.th. shpreh aftesine, e kapitalit te investuar, uper ardhura nga shitja, por qe karakterizohen nga nje rentabilitet i ndryshem
shi~eve dhe nga nje produktivitet i ndryshem i kapitalit te investuar.
te realizuar te ardhura".
Ai tregohet me simbolin "pkt, per te shprehur pikerisht Supozojme qe e para (ndermarrja "A") paraqet vlerat e meposhtrne:
"produktivitetin" e kapitalit te investuar. .. .. . .. Ash 12.000 njesi monetare
Supozojme se kapitali i investuar ne fushen kryesore eshte 1 barabarte Fa 4.800 njesi monetare
me 12.500. Kjo do te thote se produktiviteti i tij (perseritim: ne shprehje te t~ K; 20.000 njesi monetare
ardhurave) eshte i barabarte me 1,6, ashtu si<; shprehet nga tregues1
Supozojme gjithashtu qe e dyta (ndermarrja "B") paraqet vlerat e
perkates12 .
. A 0 meposhtme:
\ . = ___@_:::: 20.00 :::: t6
\k 1 Ki 12.500 .
Ash
Fo
12.000 njesi monetare
3.000 njesi monetare
Keshtu ROI rezulto~"'--B-m:a-~5%, si produkt dy Ki 10.000 njesi monetare
komponenteve te mesiperm.
D.m.th: Te dyja ndermanjet kane vlera te njejta shitjesh (te barabarta me 12 000).
1,, ROI ::: ROS X pki Por, ndermarrja Aka mete larte treguesin e rentabilitetit tii shitjeve ne krahasim
Dhe ne shembullin tone d~'te-k:eroL__..___.. me *tren, ne fakt asaj i mbetet nje vlere prej 4.800, ndersa tjetres 3.000.
. ROI :::: 25% X 1,6 = 40% Ndersa B ka nje produktivitet te kapitalit te investuar me te larte ne
Keshtu, nese do te llogaritim ROI me formulen e pare, ai do rezultonte krahasim me tjetren: ne fakt, ajo arrin te prodhoje nje vellirn shitjesh prej
ne ft.mksion vetem i dy variableve. 12.000 me nje kapital prej 10.000, ndersa tjetra, per te prodhuar te njejtin
D.m.th: vellim shitjeje, shfrytezon nje kapital prej 20.000.
Prandaj:
: ROI== Fo
- ndermarrja A eshte me fitimprurese sesa B, ROS i saj eshte.prej 40%,
"'~1_../ K; ·' kundrejt 25% i ndermarrjes B.
5.000
ROI=--= ro
400/ ndermarrja B eshte me produktive sesa A, "pkt i saj eshte i barabarte
20.000 me 1,2, kundrejt 0,6 i ndermarrjes A
Ndersa, duke zbatuar formulen e dyte zgjerojme horizontin e njohjes, Kjo mund te paraqitet sine tabelen e meposhtme:
pasi kemi angazhuar nje variabel te trete, vleren e shi~eve. A B
Variabli i trete mundeson zgjerimin e kuptimit te ROI, d.m.th. Ash nj. m 12.000 12.000
mundeson te kuptohet se c;'pjese e tij eshte rezultat i ndikimit te treguesit te Fa nj. m 4.800 3.000
Ki ni.m 20.000 10.000
ROS 40% 25
!Pki 0,6 1,2
u ROS, kemi thene, sherben per te treguar rentabilitetin e shi~eve, d.m.th "sa mbetet", ROI == ROS x Pki 24% 30%
nga gnimi i shi~es, pasi jane mbuluar te gjitha kostot e ~shes_kryesore. .. . . .
Atij shpesh i bashkengjitet ROP (Retum On Productw~), s_1 rap~r.: ~dermJ_et fitzmzt
aperativ dhe prodhimit te ushtrimit: per te shprehur ~entabilitetm e k~~J te fund1t d.m.th Me fjale te tjera:
a sa mbetet", nga vlera e tij, pasi jane mbuluar te gj1tha kostot e fushes _kryes~re.
- ndermarrja A paraqet nje marzh te larte mbi shitjet (40 per qind), por
12 Kjo dote thote se per c;do 100 leke kapital te investuar round te reahzohen 160 nje produktivitet te ulet te kapitalit (0,6).
]PkP ti:i Clrc1hnril tP ushtrimit. ·
284 Kapitulli 9
Analiza e rentabiiitetit te veprimtarise se ndermarrjes
285

- ..
ndermarf)a. B, n e·· te hmdert' paraqet
.. .. nje
. marz
. h me·· t..e ul""e t mbi shitj" et
Shkalla e leves operative, kujtojme, ve ne lidhje perqindjen e
~Je t:
... roduktivitet mete larte te kapltaht (1,2). ... .. . .. ..
(25), por p .. .. e "ithese te dyja ndermarrjet kane nJe vellzm shzt;:sh variacionit te fitimit operativ me perqindjen e variacionit te shitjeve.
Ke~l par.~ U:
qe,
barabarte, ndermarfJa g)B es
.. hf"e ne avantazh ne planin e rentabiliteht, ne SHLO = Ndryshimi ne% i Fitimit operativ/Ndryshimi ne % i Shitjeve.
Nga ku:
krahas~.m me ndd~rmar~enBtj:::ithese ka rentabilitet me te vogel te shitjevel Ndryshimi ne% i Fitimit operativ = SHLO x Ndryshimi ne% i Shiijeve.
Keshtu, ne supozimin e rritjes se shi~eve dhe te shkalles se leves
Ne fakt, n ermarfJa 1 tJJ .dho·e
• .• · •
. .. . ... ... QI me te madh se ai i ndermarfJeS tjeter, Sl J
arr:;:'~::~;~~~i~:~: ~je produktiviteti mete larte te kapitalit te investua:);
If]€
operative > 1 do te kemi edhe nje rritje te ROS dhe, ne kushte te tjera te
en IP:ka e forte e ndermarrjes A qendron ne rentabilitetin e shitJeve; pl a njejta/ nje rritje edhe te ROI. Anasjelltas, ne rastin e pakesimit te shitjeve
dhe te shkalles se leves operative > 1 do te kemi nje perkeqesim te ROS
e dobet ne produktivitetin e ~apitali.~. .. d ktivitetin e kapitalit; dhe, gjithnje per kushte te tjera te njejta, te ROI.
Pika e forte e ndermarfJeS B qendron ne pro u
Edhe ne kete rast sjellim shembullin e meposhtem:
pika e dobet ne rentabilitetin e s~itj.~ve. . ... .. · ·· iken e saj te dobet
Me 'ithate, ndermarrja B arrm te neutralizoJe ~~. mrr~ p . Ne fillim +10% -10%
. g)e forta, ne.. fakt.' arrin ..te. realizoJ·e Te ardhurat
me pikat . . nje ROI me te larte se tjetra. 1.000 1.100 900
Kostot variable 20% 200
Prandaj per te rntur me reJ ROI. . . . . li . 220 180
d .. '. A duhet te veproJ·e kryesisht mbi produktiVltetin e k~~lta t, Marzhi i kontributit 800 880 720
n ermarfJa . . b'l· ti hitjeve. Kostot fikse 500
d .. . B d he)· te veproJ·e kryeslsht mbl renta llte n e s ... 500 500
n ermarfJa u .. ... .. r· k ptoje Fitirni operativ 300 380
Analiza e menaxhimit te ndermarrjes A d~et.. te s;::n~}e qe. e. u ROS 220
. .. .. ·.. d ktiviteti me te larte te kap1taht. 30% 35% 24%
arsyet qe pengoJn~ arngen e TIJhe. pr·~ t~ ndermarfJ·es B duhet te arrije qe te
Ndersa anahza e menax lml . . .. .. .. .. h' . Keshtu, ndermarrjet qe kane nje shkalle te larte te Ieves operative,
' .. · .. ·tjen e nje rentabiliteh mete larte te s 1tjeve.
kupti!s~~~~eq;!:;l~~~j:r~~primi i dy elementeve perberes te ROI,
mund te arrijne, nepermjet shfrytezimit me efektivitetit te kostove fikse,
rritje te konsiderueshme te ROS dhe, per kapital te njejte te investuar, edhe
mund te tregohet ne kete menyre: te ROI. Natyrisht vlen edhe diskubmi i kundert, perdorimi pa efektivitet i
kostove fikse mund te shprehet ne pakesim te ndjeshem te ROS dhe
keshtul ne supozimin e pandryshueshmerise se variableve te tjere, te ROI.
Nje ndermarrje
7. Probleme te ROI
memarzh me produktivitet te ulet Kapitali i investuar ne ndermarrja eshte nje madhesi qe ndryshon
te ulet mbi shi~et te kapitalit te investuar vazhdimisht dhe vlera mesa tare e tij mund te llogaritet me saktesi absolute
duke disponuar vlera te perditesuara; meqenese kjo zgjidhje nuk eshte e
Per te marre nje "ROI" te zbatueshme, procedohet me llogaritjen e me·satares se vlerave ne fund te
kenaqshem periudhes dhe ne fund te periudhes.
ROI = Rezu1tati operativ I [Kapitali i investuar ne fillim + Kapitali i
investuar ne fund)/2].
duhet te beje me produktiv duhet te rrise me shurne Sipas formules se paraqitur me siper, per Ilogaritjen e ROI merret
kapitalin e investuar marzhin mbi shitjet parasysh kapitali i investuar ne nje moment te caktuar kohe, domethene ne
daten e pergatitjes se bilancit. Ne paraqitjen e dyte ROI merr nje kuptim
me te gjere, sepse shpreh rentabilitetin e kapitalit mesatarisht te investuar
ROS, per rrjedhoje ed~e ROI . varen edhe nga "shkalla e leves
1
gjate periudhes qe perfshihet ndermjet fillimit dhe hmdit te periudhes.
operative", e studiuar ne kap1tullm 7. Ne fakt vlera mesatare e kapitalit te investuar zbut mundesite e
ndikimit te ndryshimeve te kapitalit te investuar te ndodhur gjate vitit,
 Analiza e rentabilitetit te veprirntarise se nderrnarrjes 287
286 Kapitulli 9

~ar~~~limit. Ke~~tu, nese per shembull titrnover i te drejtave ndaj klienteve

duke evituar nderkohe rrezikun qe treguesi i llogaritur vetern ne fund te
e.sh.~e ~- b~raba~te m~ 6,. nga ku rrjedh nje tregues i kohezgjatjes 60 dite. Me
ushtrimit mund te paraqese nje rentabilitet me te madh ose me vogel sesa
fjale te qera, mveshrnl ne te drejta per t'u arketuar eshte i destinuar te
rentabiliteti real, duke marre ne konsiderate, per te njejtin rezultat
kthehet ne rnjete monetare brenda dy rnuajsh.
operativ, ne fund te periudhes nje kapital me te madh ose vogel sesa ai i
.. ~atyri~ht n~~- be~et fj~le vetem per zgjuarsi, varet shurne edhe nga
investuar mesatarisht gjate vitit.
llo~~ 1 ve_pnm~~nse . qe zhv1llojme. Nje kthim shume i larte eshte ver;ori e
Si c;:eles leximi i ketij treguesi duhet te saktesojme qe ROI duhet te
ndermarr;eve qe shesm me marzh te ulet, si magazinat e medha. Perkundrazi
interpretohet ne ndryshimet e tij gjate ushtrirneve te ndryshem dhe kurre
dyqanet qe shesin objekte luksi kane nje norme rrotullimi mete ulet.
ne nje veshtrim statike.
Treguesi i dyte qe te merret ne konsiderate per permiresimin e ROI
8. Disa kornente mbi dallimet ndermjet ROI dhe ROE
eshte rrotullimij kapitalit te investuar, qe ve ne lidhje vellimin e shi*ve
ROI, kemi pare, eshte funksion i fitimit operativ dhe i kapitalit te iri.vestuar;
me dimensionet e ndermarrjes, te shprehur nga mesatarja e aktiveve.
varet pra nga vlera e te ardhurave dhe e kostove qe i perkasin fushes kryesore
Ky tregues ka kuptirn te dyfishte, ekonomik dhe financiar sepse
te veprimtarise, si dhe nga vlera e perdorirneve ne sherbim te saj.
nurneruesi shpreh nje rezultat ekonomik (te ardhurat nga shitja e
.. Pran~aj, ~~~si:'~t ndikohet nga politika prodhuese e zbatuar nga
produkteve ose e sherbimeve) dhe emeruesi shpreh, ne te kundert,
nd~r~arr:Ja, ne te .c1len konvergjojne, nder te tjera, politika e prodhimit,
~humen e kapitalit te investuar ne daten e analizes. Nga kendveshtrimi
pohhka e personeht, politika e shitjeve etj.
financiar, treguesi i qarkullimit shpreh shpejtesine e kthimit, nepermjet
. Ndersa ROE ~s~t~ funksion i fitimit te ushtrimit dhe kapitalit te
shitjeve, te kapitalit (likuiditetit, te drejtave, gjendjeve te magazines
nskuar; varet nga f1tirn1 operativ, por edhe, bile ndjeshem, nga vlera e te
aktiveve afatgjata etj.) te investuar ne veprimtarine e ndermarrjes, Nga
ardh.~rave dhe e k~stove qe u perkasin fushave ndihmese ne lidhje me
kendveshtrimi ekonomik, treguesi pasqyron eficiencen e zgjedhjeve ne
fushen kryesore, s1 dhe nga vlera e burimeve te veta ne sherbim te
shprehje te shfrytezimit te aftesise prodhuese (politika e stoqeve, te drejtat
veprimta~i~e ..se ~derrr:arrjes. Prandaj, pervec;: politikes prodhuese, ndjen
ndaj klienteve) dhe te zgjedhjeve te struktures prodhuese.
ed~e pohhken fmanCiare te ndjekur nga ndermarrja, sepse formimi i saj
nd1kohet nga struktura e burimeve te financimit.
Rrotullimi i kapitalit te investuar
Kthinii. jepet nga raporti ndermjet shitjeve dhe kapitalit te investuar.
,;c-
Shqyrtojme ~-y ndermarrje A dhe B, qe kane nje fitim operativ te
bar~bart: . dhe nJe strukture te burimeve financiare te ndryshme (per
Tr:;g~;;~-~da here kapitali i investuar ne ndermarrje kthehet ne formen e
kap1tal te mvestuar te njejte). .
likuiditetit gjate periudhes se analizuar. Kthimi, keshtu, tregon nese
Pra, supozojme qe fitimi operativ eshte i barabarte me 360 dhe
mesatarisht kerni nje qarkullim te investimeve te shpejte ose jo, sa me i
kapi~ali i__in:.estuar eshte ~ barabarte me 2.000; supozojme gjithashtu qe ky i
larte te rezultoje koeficienti i thyeses, aq me te afte kane qene drejtuesit ne
administrimin e shitjeve ne lidhje me kapitalin e investuar. Pervec;: fund1t ~~rbe~et ng~ bunmet e veta per 1.000 ne ndermarrjen A dhe per
qarkullimit te gjithe kapitalit te investuar, mund te jete e dobishme te 1_-500 .ne ndermarr:Jen B; supozojme se hmdi qe norma mPsatare e
finanClmeve te huajtura eshte 15%.
percaktojme qarkullimin e aktiveve afatshkurtra, ose e atyre investimeve
Prandaj do te kerni:
qe lidhen me drejtperdrejt me ciklin blerje-transformim-shitje te kryera
A B
nga ndermarrja. Per kete qellim procedohet me llogaritjen e · raportit
Fa 360 360
ndermjet shitjeve dhe aktivit qarkullues. Gjithnje duke u nisur nga Sh113 130 75
orientimet e treguara deri tani, mtmd te thellohet analiza e qarkullimit te Fb 210 285
aktiveve afatshkurtra duke percaktuar shkallen e qarkullimit te dy Bv 1.000 1.500
inv~stimeve "me me peshe" qe kontribuojne ne formimin e aktiveve p14 1.000 500
qarkulluese: te drejtat ndaj klienteve dhe gjendjet e magazines. Per te Ki 2.000 2.000
kuph1ar me mire informacionet e ofruara nga treguesit e qarkullimit,
keshillohet te t1ansformohen ne tregues te kohezgjatjes. Pra mjafton te 13 Llogaritet == P x 8%
pjesetojme 360 (ditet e vitit) me vleren e shprehur nga treguesi i 14 p .... ,_;_....... ..... ~ ~ l..---··
288 Kapitulli 9
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 289

ROI eshte i barabarte ne te dyja ndermarrjet sepse ne te jane te

shkurtra, ne kete rast dote shkaktonin ndikime negative mbi te ardhurat,
barabarta fitimi operativ dhe kapitali i investuar.
dhe keshtu mbi fitimin operativ, por, njekohesisht do te shkaktonin
At.2here dote kemi~~
ndikimet pozitive mbi likuiditetin dhe si rrjedhoje mbi fushen financiare.
. ROI = Fa = 360 :18%-- Konsiderata te kunderta, natyrisht, do te kishin vlere per nje politike
Ki 2.000 te ndryshme, te bazuar ne <;mime shitjeje me te larta se norrnalja dhe ne
ROE eshte i ndryshein ne te dyja ndermarrjet sepse ne to eshte e afate shlyerjeje me te gjata.
ndryshme struktura financiare: prandaj, shpenzimet financiare dhe fitimi Politika e arket:imeve te mevonshme sjell, ne koston e blerjes se
do te shperndahet ne menyre te ndryshme ndermjet kapitalit borxh dhe rnaterialeve dhe te sherbimeve, llogaritjen e interesave pasive te
kapitalit te riskuar. "fshehura", normalisht te quajtura, ne gjuhen e perditshme, shpenzime
financiare te nenkuptuara.
Per ndermarrjen A dote k~~-
// Fb 210 . Shpesh a to shihen si komponente financiare te kostos, jo si komponente
RO.I.
1
= - = - - = 21% tekruko-ekonomike. Prandaj prania e tyre ne fushen kryesore (si perberes
Bv 1.000 te fshehur te shpenzimeve te materialeve dhe te sherbimeve) do te
Per ndermarrjen B: shtrernberonte shurnen e fitirnit operativ dhe ate te ROt duke i vleresuar
F 285 me ulet sesa vlera faktike e tyre.
. ROI=_Q_=--= 19%
\, Bv 1.500 . .. Pr~nda~ lind nevoja per t'i hequr keto kornponente nga kostoja ne te
~-
Me shembullin e mesipe~struar . /. se struk tura f'manCiare
. Cllen perfshihen dhe per fi transferuar ne fushen financiare, ne shtim te
shpenzimeve financiare te drejtperdrejta.
ndikon vetem mbi ROE_ ndersa nuk ndikon mbi ROI.
Prandaj behet fjale per te eliminuar nje "kapercim kufiri" te fushes
Ne fakt, per fitim operativ dhe ROI te njejte, ROE rezult~n .i n.dry~~em n_e te
f~anciare ne r~port me fushen kryesore; here te tjera mund te shfaqet
dyja ndermarrjet per shkak te menyrave te ndryshme te kombrmmrt, ne totalm e
kerkesa e kundert. Ne <;do rast behet fjale per te korrigjuar shtremberimet qe
kapitalit te investuar, te burimeve te veta dhe te pasiveve. ky "kapercirn kufiri" do te shkaktonte mbi nivelin e ROI dhe te ROE.
Do te studiojme ne vazhdim formulen qe rnundeson te optimizoje
3. Konkluzione mbi rentabilitetin e kapitalit gjithsej te investuar
ROE duke ndikuar, pikerisht, mbi strukturen financiare.
Per te studiuar kete tregues eshte e nevojshme //te ve<;ohet" rezultati i
Me fjale te tjera, pasi percaktohet nje nivel i dhene i ROI, do te stu~ioj~~
vep_ri~ta~~se k?es~r_e nga veprimtarite e tjera jo kryesore, sepse pikerisht i
gjendjen, ne te cilen ROE, ne perputhje me kushtet qe kara~~enzOJne pan perben obJektiVm dhe qeilimin e ekzistences se nderrnarrjes. Prandaj
veprimtarine e nderrnarrjes, do te arrije nivelin me te larte te mtmds_~~~- analiza e bj perben element:in themelor nga i cili nxirren konkluzione mbi
Kjo, do te shpjegojme, nuk rnenjanohet nga pasaktes1te dhe aftesine e ndermarrjes per te realizuar te ardhura bazuar vetern ne
veshtiresite, te konsiderueshme ose jo, ne varesi te rasteve. veprimtarine kryesore te saj, pavaresisht nga komponentet e tjere te te
Fusha kryesore e veprimtarise dhe fusha financiare, ne fakt, jane pjese
ardhurave. Treguesi eshte shume i rendesishern, pasi sinjalizon nese
plotesuese, qe ndahen vetem ne menyre imagjinare; nuk du~et te ekzistojne ose jo kushtet per realizimin e fitimeve.
harrojme, pikerisht, qe veprimtaria e nderrnarrjes perben nje s1stem,
. ~e ane te ketij raporti krahasohet rezultati i veprimtarise kryesore me
d.m.th. eshte nje e vetme, e pandashme. mvestirnet e angazhuara ne kete veprimtari.
Keshtu politika prodhuese kushtezon dhe kushtezohet nga politika
.. !regues~ i rentabilitetit te kapitalit gjithsej te investuar llogaritet me
financiare; per rrjedhoje ndarja e perberesve te ndryshem te kostove dhe e ane te raportit:
te ardhurave ne fusha te ndryshme, qe duhet bere domosdoshmerisht per (Rezultati i veprimtarise kryesore/Kapitali gjithsej i investuar] x 100 2
arsye praktike, nuk rnenjanohet nga arbitrariteti si nga risqet e theksuar
se kostoja rnesatare e rnjeteve monetare te marra borxh.
ose jo ne varesi te rasteve. .. .. ku:
Nje politike e caktuar e shitjeve, per shembull, mund te ~a_zohe~ n~
<;mime shitjeje me te uleta se normaija dhe ne afate shlyeiJeJe me te
290 Kapitulli 9
- rezultati i veprimtarise kryesore llogaritet si diference ndermjet te
ardhurave dhe shpenzimeve qe i perkasin vetem veprimtarise kryesore te
ndermarrjes;
kapitali gjithsej i investuar eshte i barabarte me shum~n e aktivev~
neto (pasi zbritet amortizirni), me kusht q~ . te j~ne :nvest~ar n~
veprirntarine kryesore. Prandaj nga vlera e akt1v1t zbnten mvestlmet qe
nuk lidhen me drejtimin kryesor te nderrnarrjes, per shernbull, arka, banka
dhe aktivet financiare afatgjata.
Treguesi i rentabilitetit te kapitalit gjiths~j. te .. investuar ne
veprimtarine kryesore, jep informacio~ per nje ~~ntab1~1tet qe:.
a) Nuk ndikohet nga struktura finanoare e ndermariJeS, p~s1 nuk merr.ne
konsiderate ndikirnin e shpenzimeve financiare. Ne lloganne ekonom1ke
keto shpenzime renditen poshte rezultatit te veprimtarise kryesore.
b) Nuk ndikohet nga rezultatet ekonornike jokryesore dh. e te
jashtezakonshrne, pasi nuk rnerr ne konsiderate fitirn~t ose hurnbJ~t _me
origjine jo normale dhe te jashtezakonshrne. K~ tre~es ruset nga s~~oz1m1 s~
rezultati i nxjerre e ka burirnin vetem nga vepnmtana kryesore, e oh duhet te
perbeje bazen dhe kushtin e ekzistences ekonornike te ndermarrjes. . . .
c) Nuk ndikohet nga sistemi fiskal, pasi nuk merr parasysh ~d1k1mm q~
kane tatirnet mbi rezultatin perfundimtar, per shernbull, per shkak te
ndryshimeve fiskale ne kohe, ne hapesire, te le~te~ir~ve tati~ore .5n:~s
tatirni i fitirnit te vitit ushtrirnor per pjesen e mbuhm1t te humbJeve te v1t1t
te meparshem), mos tatimi i disa veprimtarive te ve~anta, rnos tatimi per
disa vite pas fillimit te veprimtarise etj. ::-
Skema e llogaris ekonomike:
Rezultati i veprimtarise kryesore
± dlferencen, duke sakr1flkuar per kete fitimet ose pasurine e saj, perballe
Rezultati i veprimtarise jokryesore
± rentabilitetit te kapitalit te investuar ne ndermarrje.
Rezultati i veprimtarise se jashtezakonshme
Shpenzimet financiare
Fitimi bruto
Tatimet
Fitimi neto
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 291
Treguesi i rentabilitetit te kapitalit gjithsej te investuar ne drejtimin
kryesor, duhet te marre vlere maksimale, pavaresisht nga rezultati neto i
ndermarrjes.
Sa me i larte te jete ky tregues, aq me e "forte" do te jete ndermanja ne
perballimin e detyrimeve financiare dhe fiskale.
Duhet te theksojme se drejtimi kryesor duhet te krijoje njefare "rezerve
ekonomike", qe, e korrigjuar ne rritje ose ne pakesirn nga ndikimi i
rezultateve jokryesore ose te jashtezakonshrne, do te perdoret per te shlyer
financuesit e jashtem (shpenzirnet financiare), shtetin (detyrirnet fiskale) dhe
.. financuesit e brendshem (fitimi neto), sipas skemes se meposhtme:
Rezultati i veprimtarise kryesore ± rezultatet jokryesore
± rezultatet e jashtezakonshme
~
Financuesit e jashtem ~ in teresa
.t
Shteti ~ tatimet
.1-
..
Aksionaret ~ dividende
Gjithmone treguesi i rentabilitetit te kapitalit te investuar ne
veprimtarine kryesore duhet te synoje vlera, te pakten, te barabarta me ate
te kostos mesatare te mjeteve rnonetare te marra borxh. Vetem ne kete
menyre, burimet financiare me origjine nga jashte dhe te investuara ne
veprimtarine kryesore te nderrnarrjes, do te japin nje rentabilitet qe
garanton shlyerjen e tyre.
. Ne .~ast te kunde.r~, do te jete vete nderrnarrja qe duhet te. paguaje
pamundesise per te barazuar koston e burimeve te jashtrne me treguesin e
4. Interpretimi i treguesit te rentabilitetit te kapitalit te investuar
Ky tregues shpreh aftesine e ndermanjes per te realizuar fitime,
pavaresisht nga presioni financiar dhe fiskal qe u nenshtrohet. Eshte i vetmi
tregues. qe ~undeson te behen krahasime edhe kur ndermanja ka pesuar
ndryshirne n~ ~ohe, pra, per te bere analizen dinamike te ecurise se saj.
VIera mm1male qe mund te marre ky tregues duhet, te pakten, te jete e
barabarte me treguesin e kostos mesatare te mjeteve monetare te siguruara
nga jashte, i llogaritur nga ana e tij me ane te rentabilitetit te kapitalit te
huajtur.
. Nese do te rezultonte me i ulet, atehere gjithe pjesa e burimeve te
mvestuara ne ndermarrje dhe te financuara nga jashte nuk do te iennin
 Kapitulli 9
292
fitim te mjaftueshem per te garantuar shlyerjen e tyre. Per shembult ne
qofte se nje ndermarrje merr para borxh duke. pagu~r, ~e.. themi 20 nj_esi
monetare interesa (rentabiliteti i kapitalit te huaJtur, ne kete rast, llogantet
i barabarte me 20%), te cilat te investuara ne veprimtarine kryesore te
ndermarrjes do te jepnin vetem 18 njesi monetare fitim (rentabiliteti i
kapitalit te investuar llogaritet, ne kete rast, i barabarte m~ _18%)_~ atehere
mundesia per t'u paguar 20 njesi monetare financuesve te 1ashtem varet
nga rentabiliteti i pergjithshem i ndermarrjes, nga kj~ rrjedh se ~iferenca
prej 2% (20%-18%) dote paguhet nga vete ndermanp, duke e __ perballuar
no-a fitimet e saj, madje edhe nga kapitali i vet i investuar. tashme.
b . ..
Nese do te rezultonte me i larh?, atehere <;do burim finane1ar 1 mvestuar
ne ndermarrje dhe i financuar nga jashte, do te jape fitim te mjaftueshem per
te garantuar shlyerjen e tyre, duke mbetur keshtu nje shume, e cila d_o te
shkoje plotesisht ne favor te ndermarrjes. Duke vazhduar shemb~~ -~
ndermarrjes qe merr para borxh, duke paguar 20 njesi monetare (rentabiliteti -~
kapitalit te huajtur llogaritet i barabarte me 20%), qe n?~ ~~ e ~r~ t~
investuara dote japin nje fitirn prej 22 njesi monetare (rentabiliteh 1 kap1taht te
investuar llogaritet i barabarte me 22%), atehere diferenca prej 2% (22% -
20%), dote jete pasuri ere per vete ndermarrjen.
Rentabiliteti i kapitalit te investuar eshte rezultat i ndikimit te dy
faktoreve:
i rentabilitetit per njesi,
i shpejtesise se qarkullimit te kapitalit, sipas lidhjes ~~ m~po~htm_~_: .
Rentabiliteti i kapitalit te investuar = (Rentab1htetl per nJeSl x
Qarkullimi i kapitalit).
a. Rentabiliteti per njesi
Aftesia per te siguruar te ardhura lidhet, ne radhe te pare, me
mundesine per te realizuar nga <;do njesi prodhimi te ardhura me te
medha se shpenzimet perkatese.
Analizojme, per shembull, rentabilitetin e prodhimit. te djathit.
Prodhuesi i ketij produkti e ka mesuar tashme se duhet te vazhdoje
prodhimin e ketij produkti ve~em nese per <;do kilogram ~~ sh!~~r <;mimet
mesatare te realizuara do te jene me te Iarta se kostot per nJeSI. Duke e
prodhuar djathin, te t~emi me kosto 350 njesi mo~etare__per_ nje~i ~he du~~
e shitur me 470 njesi ~onetare per njesi, prodhues1 do te nxJerre ne fakt nJe
fitim prej 120 njesi monetare per <;do njesi produkti te shitur.
Meqenese eshte e veshtire te llogaritet rentabiliteti per <;:do njesi te
shitur, si per mungese te te dhenave analitike te kontabilitetit, ashtu edhe
per gamen e gjere te produkteve te prodhuara dhe te shitura, rentabiliteti
per njesi llogaritet:
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 293
\ ····--·-······ ... ...... . .. ... . . . .. ",-'
\,(Rezultati i veprimtarise kryes~reTSfiHjetr-x--wo.~o_, (
Ky tregu'esinfonnonper· renfabiHtefirte- sfiitfeve; dl.lke tregu~r te rezultati
i drejtim~~~9r t~_r:tcieE~na?j~s p~_r_njesi tete ardhurave nga shitja.
;-/~arkullimi i kapitalit te inve~t:~~-- ···-.. -
Rezultatet e vitit ushtrimor ndikohen edhe nga numri i operacioneve
te kryera gjate kesaj periudhe, si sasite e shitura, vellimi i shitjeve etj.
Prodhuesi i djathit, qe fiton 120 njesi monetare per <;:do kg te shitur, do te
nxjerre aq me shume fitirne, sa me shume kilogram€ produkti te shese ne
treg. Per 1.000 kg djathe te prodhuar e te shitur per nje vit, fitimi do te jete
120.000~ ndersa per 2.000 kg ne vit fitimi dote dyfishohet, edhe pse <;mimi i
shitjes nuk ka ndryshuar, 470 njesi monetare/kg.
Duhet te percaktohet "numrin i hereve" qe gjate vitit perseritet
ren tabil~tctl.p.-e:r:..njesi-rng-afte--te-iaporti r:--- ---------···------1
... (Shitjet I Kapitali~gjithsej-i.in.v"e.sfuar..L:~X-.:..here ne vit. !
Ky tregues shpreh qarkullimin (ne here) e kapit~lit·--t~investuar te
realizuar gjate vitit ushtrimor, d.m.th. shpejtesine me te cilen kapitali i .
investuar veteshlyhet nepermjet shi~eve dhe investohet perseri ne
veprimtarine e ndermarrjes. Ne praktike ky raport shpreh kohezgjatjen
mesa tare te "ciklit monetar".
Dallimi ndermjet dy faktoreve te rentabilitetit eshte shume i
rendesishem per interpretimin e vlerave te rentabilitetit te kapitalit te
investuar, sepse paraqesin karakteristika te ndryshme, per sa i perket
mtmdesise se nderhyrjes nga ana e ndermarrjes per perrniresimin e tyre.
Rentabiliteti per njesi varet nga diferenca ndermjet te ardhurave dhe
shpenzimeve, si dhe nga mundesia qe nje diference e tille, ne kushtet e
kostove rritese (puna e gjalle, energjia, karburantet etj.) te mbahet e
pandryshuar.
Pergjithesisht nje mundesi e tille kushtezohet nga:
a) .tregu i blerjes se faktoreve prodhues, ne te cilin kostoja nuk mund te
kontrollcihet nga nje ndermarrje e vetrne {per shembult kostoja e lendeve
te para);
b) tregu i shi*s, ne te cilin c;mimi i produkteve dhe i sherbimeve
percaktohet nga konkurrenca, raporti oferte-kerkese dhe jo nga kostot e
realizuara per ndermarrje te ve<;anta;
c) _n:ad_hesia e vleres se shtuai dhe hapesirat perkatese te nderhyrjes per
kuflz1mm e shpenzimeve.
Nje ndermarrje qe kufizohet ne kryerjen e pak operacioneve {per
shembull, vetem per prodhimin e nje produkti), do te kete me. pak
mur:desi per racionalizimin e shpenzimeve te prodhimit, se sa nje tjeter qe
reahzon me shume operacione (per shembull, prodhim dhe ambalazhim).
 r
294 Kapitulli 9
Analiza e shumanshme e ketij elementi, <;on ne konkluzionin se,
perballe domosdoshmei'ise se ri'itjes se rentabilitetit te kapitalit te
investuar, manovrimet per rritjen e rentabilitetit per njesi, ballafaqohen
shpesh me elemente te jashtem, te cilet komprometojne rezultatet.
Mundesite per te mbajtur te qendrueshem ose per te rritur
rentabilitetin e kapitalit te investuar, duke ndikuar mbi qarkullimin e ketij
kapitali, bazohen ne kontrollin e shpejtesise se:
a) ciklit te furnizimit me faktore prodhues, duke i kushtuar vemenclje te
ve<;ante qarkullimit te lendeve te para;
b) ciklit te prodhirnit, ku vemendje e ve<;ante duhet t'i kushtohet kohes se
nevojshme te transformimit teknik te produktit dhe kohes per perpunime
te ndermjetme;
c) ciklit te tregtimit, qe perfshin qarkullimin e stokut, te produkteve te
gatshme, kohen mesatare te shperndarjes se produkteve tek klientet si dhe
arketimin e te drejtave ndaj tyre etj.
Ne fakt, aq me i shpejte do te jete qarkullimi i kapitalit, sa me pak
kohe do t'i duhet ~do burimi financiar (te transformuar ne pune te gjalle,
lende te para, makineri etj.) te prese per t'u shnderruar perseri ne burim,
duke mbyllur keshtu ciklin monetar.
Meqenese keto burime jane te pakta dhe te kushtueshme, ndermarrja
qe rrit shpejtesine e qarkullimit te kapitalit te investuar, do te kete
rentabilitet te pergjithshem me te larte, ajo mund te vazhdoje pa investuar
e rrezikuar kapitale te tjera.
Mundesite e nderhyrjeve perm1resuese per rritjen e shpejtesise se
qarkullimit te kapitalit te investuar, jane me te medha se nderhyrjet per
rritjen e rentabilitetit per njesi, sepse faktori i pare lidhet me shume me
karakteristikat e brendshme te struktures ekonomike te ndermanjes.
Treguesi i rentabilitetit te kapitalit te investuar, i llogaritur mbi vlerat
e bilanceve per vite te njepasnjeshem, mund te rezultoje:
I pandryshuar, si rezultat i pandryshueshmerise se dy faktoreve
percaktues, rentabiliteti per njesi (<;mimet e shitjes kane qene ne gjendje te
perballojne rritjen e kostove) dhe qarkullimi i kapitalit (koha mesatare e
veteshlyerjeve nuk ndryshon). Qendrueshmeria e treguesit mund te jete
njedhoje edhe e kompensimit ndermjet tendencave te kunderta te dy faktoreve
perllogarites. Ne kete rast duhet te vleresohet me shurne kujdes mundesia nese
efekti stabilizues i faktorit me tendenca pozitive do te perseritet do te bllokohet,
ose, madje, do te kthehet ne kah te kundert ne te ardhmen.
Ne qofte se ne nje ndennarrje treguesi i rentabilitetit te kapitalit te
investuar ka ruajtur nivele te kenaqshme, si rezultat i nje rritjeje te rentabilitetit
per njesi (si pasoje e rritjeve koniunkturale te <;mimeve), do te thote se ne te
ardhmen, ne rastin e nje kalimi ne nje sih1ate te pafavorshme duhet para se
Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 295
gjithash, te penniresohet rrohillimi i kapitalit te investuar, duke nderhyre ne
ciklet e prodhimit dhe ne kohen mesa tare te arketirnit te klienteve etj.
Ne rritje, ne qofte se njeri ose te dy faktoret e rentabilitetit rriten, ose
nese do te rriten jo proporcionalisht, kur rritja e njerit mbulon teresisht
uljen e tjetrit.
Meqenese synimi i ndermarrjes eshte rentabiliteti maksimal per
kapitalin e investuar, duhet te studiohet mtmdesia e rritjes se rentabilitetit
per njesi dhe e rritjes se shpejtesise se qarkullimit te kapitalit te investuar.
Ne gjendjen ekonomike aktuale, e cila karakterizohet nga rri~e e
kostove ne pergjithesi dhe nga <;mime shiqeje te fiksuara nga konkurrenca
brenda vendit dhe importet nga jashte, vertetohet se rritja e rentabilitetit te
pergjithshem eshte rezultat i rritjes se shpejtesise se qarkullimit te kapitalit,
si rrjedhoje e te rejave teknologjike, organizative dhe financiare qe
perrniresojne ndjeshem efektivitetin e veprimtarise se ndermarrjes.
Ne ulje, nese njeri ose te dy faktoret e rentabilitetit ulen ose dote kene
ulje jo proporcionale ndermjet tyre, d.m.th. rritja e njerit nuk kompenson
uljen e tjetrit.
Ne rastin kur treguesi i rentabilitetit te kapitalit te investuar ulet,
analisti financiar ka per detyre te studioje se rnbi cilet elemente eshte
shfaqur renia dhe te rekomandoje masat paraprake qe duhet te
ndermerren per permiresimin e situates.
Se fundi, eshte e rendesishme te theksojme se uija e rentabilitetit te
kapitalit te investuar duhet te shqyrtohet me shume kujdes, pavaresisht
nga rezultatet ne shprehje absolute, qe arrin ndermarrja.
Interpretirni i treguesit te rentabilitetit te kapitalit te investuar ne
veprimtarine kryesore dhe i ndryshimeve te tij, duhet te mbaje parasysh
edhe faktoret qe mund te shtremberojne vlerat e treguesit.
Nder keta faktore mund te permendim:
1. Vleresime te gabuara te komponenteve perllogarites te tij. Kritika qe
mund t'i behet ketij treguesi eshte se nuk merr ne konsiderate te
ashtuquajturin "fitim" ne llogarine "Kapitali i vet", qe ndermarrja realizon
duke investuar ne veprimtarine e saj, duke u mbrojtur nga fenomeni i
inflacionit. Ne kete menyre, si rezultati i veprimtarise kryesore, ashtu edhe
kapitali i investuar do te rezultonin poshte vleres faktike, sepse:
- mungojne llogaritjet e fitimet, si rezultat i rivleresimit pasuror te
maturuar gjate vitit ushtrirnor,
- jane te privuar nga shuma e ketyre fitimeve qe nga krijimi i ndermarrjes.
Meqenese rezultati i veprimtarise duhet t'i referohet vetem kesaj
veprirntarie, atehere riklasifikimi i llogarise ekonomike mund te behet
vetem nese disponohet nje plan kontabel i pershtatshem. Por kjo gje, jo
gjithmone eshte e mtmdur dhe e leverdishme, si rrjedhoje shpenzimet dhe
te ardhurat e veprirntarise kryesore nuk ml.illd te perllogaritet sakte.
296 Kapitulli 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 297

2. Riklasifikim i gabuar i te ardhurave dhe i shpenzimeve per eviden-
timin e rezultateve te secilit segment te drejtimit ekonomik, si dhe i
kapitalit te inveshtar ne <;do lloj veprimtarie.
Per shembull, nje ndermarrje qe krahas veprimtarise kryesore, zhvillon
edhe veprimtari jokryesore/ndihmese, duhet qe shpenzimet e ptmes se gjalle,
shumat e amortizimeve, shpenzimet e administrimit te ndermarrjes e~. te
regjistrohen ne kontabilitet te ndara per dy llojet e veprimtarive.
Po keshtu, percaktimi i kapitalit te investuar ne drejtimin kryesor,
mund te ndikohet nga veshtiresia per te vendosur me saktesi kufijte
ndermjet burimeve te financuara ne veprimtarine kryesore te ndermarrjes
dhe ne veprimtarite e ~era te saj. Eshte e vertete qe ne pergjithesi, nje
ndertese e dhene me qira nuk perben nje investim ne veprimtarine
kryesore per nje ndermarrje me aktivitet prodhues, meqenese nje perdorim
i tille nuk lidhet ne menyre te drejtperdrejte me prodhimin dhe tregtimin e
produkteve te kesaj ndermarrjeje. Per rrjedhoje ne vleren e kapitalit te
inveshtar nuk duhet te perfshihet vlera e kesaj ndertese te dhene me qira.
For ne rastin kur ndertesa eshte dhene si garanci per marrjen e kredive
bankare per blerjen e makinerive e~., mund te supozohet nje lidhje
indirekte me drejtimin kryesor, pra, per rrjedhoje, llogari~a e vleres se
kesaj ndertese ne vleren e kapitalit te investuar ne kete drejtim.
3. Ndryshimi i rregullimeve kontabile ne fund te vitit. Vemendje e
ve<;ante duhet t'i kushtohet vleres se amortizimit. E ardhura e veprimtarise
kryesore, d.m.th. numeruesi i formules per llogariqen e rentabilitetit te
kapitalit te investuar, eshte i ndjeshem ndaj shumave te amortizimit te
llogaritura gjate vitit ushtrimor objekt analize. Perkundrazi, kapitali i
investuar, emeruesi i treguesit te rentabilitetit te kapitalit te investuar, me
perberesin e tij te quajtur "Aktive afatgjata te trupezuara", eshte
ndjeshem ndaj te gjithe kuotave te akumuluara te amortizimit.
Me poshte po japim nje shembull mbi ndryshimet ne politiken e
· · · dhendikim.liDb.1treguesrn ~ rentabil'1teht
a morhzrrrut · te.. kap1'ta lit f'emves
· tu ar
Keshtu vertetohet se rentabiliteti i kapitalit te investuar rritet kur
ndermarrja llogarit me pak amortizime. Nese politika e amortizimit
ndryshon gjate viteve, duke rritur ose zvogeluar kuotat perkatese, ne kete
rast treguesi i rentabilitetit do te humbase aftesine per te informuar mbi
rentabilitetin real te ndermarrjes.
Perdorimi i makinerive te marra me qira. Edhe pse i parashikuar ne
rregullat kontabel dhe ne planin e pergjithshem te llogarive, shpesh
perdorimi i mjeteve me qira nuk paraqitet ne bilanc.
Le te supozojme nje ndermarrje e cila merr makineri me qira. Kapitali
i investuar ne kete rast do te perbehet vetem nga aktivet qarkulluese dhe
nuk dote perfshije makinerite qe perbejne bazen e prodhimit, sepse marrja
me qira nuk <;:on ne pronesi. Prandaj rezulton se treguesi i rentabilitetit te
kapitalit te investuar eshte shume i larte, duke qene se emeruesi i
formules, kapitali i investuar, eshte i privuar nga elementet kryesore te
permendur me siper.
Sigurisht gjithe keto elemente, kerkojne domosdoshmerine e nje
analize te vemendshme, para se te behen interpretime te <;:faredo natyre
rreth gjendjes se treguesit te rentabilitetit te kapitalit te investuar.
Theksojme se duhet t'u kushtohet me shume kujdes tendencave te
treguesve sesa vlerave absolute te tyre.
3. Konkluzione I]l-bi r:.~nt_g]JJJit.e_ti.ikapita:Ufle·v~t-----
MuDaesia per te realizuar fitime, duhet te studiohet mbi aftesine ne
fakt qe ndermarrja shfaq ne shperblimin e pronareve te saj, d.m.th. te atyre
qe zoterojne fuqine e vendimmarrjeve, edhe pse nuk zoterojne te gjitha
burimet financiare te investuara, por qe ka marre mbi vete riskun e
kapitalit te investuar.
Llogaritet me ane te raportit:
tRe-zT
ku: Tttah
. -- ______________________
neto.TKapitaTereveta)
., _______x......100 2: me interesat bankare.
---~------------

1 2 3 Shpjegime rezultati neto eshte rez~!tati perftmdiintar i ushtrimit, ashtu si<;: paraqitet
Rezultati i vetJ_rimtarise kr_y_esore (A) 2.000 2.000 2.000 I njejte
ne "Llogarine ekonomike". Eshte rezultati qe realisht i perket ndermanjes.
Kuota e amortizimit 1.000 1.400 600 Ne vitin e dyte amor-
tizimi eshte ne rritje, ne kapitalet e veta jane kapitali neto, rezervat e ndryshme, fitimet e
vitine trete ne renie. pashpemdara ose te mbartura duke zbritur humbjet e akumuluara. Kapitali i
Kapitali i investuar (B): 12.000 10.600 10.000 Nuk jane bere vet llogaritet pa perfshire rezultatin neto te ushtrimit qe analizohet
Aktivet afatgjata 7.000 7.000 7.000 investime te r~a. Me kete raport krahasohet rezultati i perfituar nga pronari (ose
Shuma e amortizimit 4.000 5.400 6.000
aksionaret) vetem me burimet qe jane financuar nga ana e tij.
Aktivet afatgjata neto 3.000 1.600 1000
Rentabiliteti i kapitalit te investuar Ne plotesim te analizes se rentabilitetit te kapitalit te investuar, ky
16.7% 18.9% 20% tregues informon per nje rentabilitet qe:
(A /B) X 100
Ndikohet nga strukhtra financiare e ndermarrjes, sepse llogariten ne
zbri~e te rezultatit te veprimtarine kryesore edhe shpenzimet financiare.

Kapitulli 9
298
Sa me i larte te jete niveli i detyrimeve te ndermarrjes, d.m.th. treguesi
i varesise financiare, aq mete larta dote jene edhe interesat financiare, me
pasoje zvogelimin e fitimit ne dispozidon te ndermarrjes.
a) Ndikohet nga rezu1tatet ekonomike jokryesore dhe te jashtezakon-
shme, pasi perfshihen dhe ndikojne ne llogaritjen e rezultatit neto e~he
shpenzimet dhe te ardhurat me origjine jashte veprimtarise kryesore. K~t~
rezultate nuk ndikojne rentabilitetin e kapitalit te investuar, por modih-
kojne rentabilitetin e kapitalit te vet. . . .. ..
b) Ndikohet nga shpenzimet fiskale, qe rendojne mb1 rezultahn ne mase
te ndryshme nepermjet mekanizmave te ve~anta me te cilat lidhen keto
shpenzime. . p1kensht s~ n.uk rr~~d~:n n~a veprimtaria kryesore e ndermarrjes.
Treguesi i rentabilitetit te kapitalit te vet duhet synoje vlere maks1male,
pavaresisht nga ndikimi i aspekteve te ndryshme te drejtimit te ndennarrj.~s.
Sa me i larte te rezultoje treguesi i rentabilitetit te kapitalit te vet, aq me e
"forte'' dote jete ndermarrja ne procesin e zhvillimit te metejshem dhe te
shperblimit te kapitalit te riskuar nga pronari ose aksionaret. .. ..
Ne \do rast treguesi i rentabilitetit te kapitalit te vet duhet te marre
vlere me te medha se perqindja e interesave per investimet e garantuara
ose risk free, (per shembull perqindja per depozitat bankare ose bonot e
thesarit).
s. Interpretimi i treguesit te rentabilitetit te kapitalit te vet
Ky tregues jep informacion mbi rentabilitetin e kapitaleve.. te :e~a t~
investuara nga ndermarrja, per rrjedhoje mbi shkallen e shperbhm1t te
riskut qe ajo ka marre persiper.
Vlera minimale e treguesit duhet te pakten, te jete e barabarte me
interesat aktive per depozitat bankare, d.m.th. me nje shperblim per
investime me risk zero, pasi kthimi i depozites konsiderohet i garantuar.
Nese do te ishte me i ulet, sipermarresi do te merrte rezultate me te
medha duke i disinvestuar (i hequr) nga ndermarrja dhe duke i vene ne
depozita bankare, ose te ngjashme me to.
- Nese do te ishte me i larte, kapitali i riskuar do te merrte shperblirn
ekonornik, meqenese kapitali i investuar ne ndermarrje shperblehet me
shume sesa investimet e tjera me risk zero.
Ne analizen e treguesit te rentabilitetit te kapitalit te vet dallojme tre
faktore, te cilet perbejne edhe thelbin e tij:
rentabilitetin e kapitalit te investuar,
shkallen e borxheve;
madhesine e shpenzimeve dhe e te ardhurave te veprimtarive jashte
asaj kryesore.
Analiza e rentabilitetit te veprirntarise se ndermarrjes 299
.. ..Ne p~aktike tr:gues~ i rentabilitetit te kapitalit te vet dhe ndryshimet e
bJ ne kohe, d uhet te anahzohen sip as lidhjeve te meposhtme:
[E ardhura._ n~tol_~apitalet e vetaJ x 100 = (RezuLtati i veprimt<uise
~esore/ Kap1tali gpthsej i investuarJ x 100 x [Kapitali gjithsej i
mvestuar/~~p1tal~t e veta] x [Rezultati neto/ Rezultati i vep 1imtarise kJ.;esoreJ
. Fakton 1 par.~, dhe _kry.~so~~ per te garantuar shperblimin e kapitalit te
~1skuar nga. ndermariJ~. eshte treguesi i rentabilitetit te kapitalit te
n:_vest~I~r. s1pas form.~les [Rezultati i veprimtarise kryesore /Kapitali
~1thseJ _1 mvestuar) ... N~ mungese te ketij te fundit ndermarrja edhe mund
t~ marre rezultat~. te kenaq~-~m~, si rezultat i te ardhurave jokryesore, por
aJ~ ..n.uk duhet te_ sh~reso1e per marrjen e tyre per nje kohe te gjate,
Fakton 1 dyte qe nd1kon ne rentabilitetin e kapitalit te vet eshte
shka~la _e ~orx~e:'~ gjithsej te ndermarrjes, e llogaritur sipas formules
[Kapltah ?Jlths~J 1 mv~stuar/Kapitalet e veta}. Nese ndermarrja "punon"
duke u. fl~~nc~ar vetem me kapital te vetin, d.m.th. pa marre borxhe,
tregu~s1 ne fjale ushtron nje ndikim te barabarte me zero mbi rentabilitetin
kap1talit· tehfvet.. sepse eshte i barabarte me nJ·e. Ne te kund er
e d.. .. t , nese
··
n er~1a~rya s . rytezon edhe borxhe ne formen e likuiditetit, te stokut, te
m~~menve el:;., atehere treguesi ushtron nje efekt shumezues, sepse eshte
me r madh se nje .
. K~pitali i investuar, ose aktivi gjithsej do te jete i barabarte me
kap1talm e vet, sepse ne keto kushte pasivi do te ishte i barabarte me
kapitalin e vet.
Aktivi gjithsej eshte me i madh se kapitali i vet. Ashtu sic kerni
argu:nent~l~~' ~ive1i i borxheve rrit nepermjet efektit leve, rezultatet e
vepnmtanse se ndermarrjes, qofshin keta pozitive ose necrative duke i
0
transferuar_efektet mbi rezultatin neto te ndermarrjes. '
. Le:.~ f1s~a~e ose efekti para tatimit ~on ne rritjen e rezultatit neto, si
~.IJe~~OJ~ _e rnqes se detyrimeve, nese rentabi!iteh i kapitalit te invesh1ar
eshte. me 1 madh se ren.~abiliteti i detyrimeve te reja. Nje ieve e tille njihet si
e!ekti para tat1m~~e. ~e~~tu ~uh~t e~ekti i rritjes se rentabilitetit te kapitalit
te vet_ dhe rent~brl~tet1t te k~p1taht gJithsej te investuar si rezultat i rritjes se
detyn~.ev~,. te CJlat kane kosto financiare (perqindja e interesit <
rentab11lteb 1 kapitalit te invesh1ar).
Th~ksojme s~ rritj~.. e ~e:yrimeve, ndersa provokon nje ulje te
rezult~ht neto, n.~1km: ~Jek?hesisht ne rritjen e rentabilitetit te kapitalit te
vet, per shkak. te zbrrges frskale te interesave pasive. Ky efekt m1..md te
~ons1~erohet s1 "mburoje" ndaj sistemit fiskal, nepermjet efektit te "leves"
fmanCiare (tema do te trajtohet gjeresisht ne nje kapitull te ve<;ante).
 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 301
300 Kapitulli 9

2. Rritja e borxheve qe lidhet me pamjaftueshmerine e burimeve te

Faktori i trete identifikohet me te gjitha te ardhurat dhe shpenzimet qe ne
brendshme te financimit, e cila c;on ne rtitjen e shpenzimeve financiare.
riklasifikimin e llogarise ekonomike i perkasin drejtimit financiar dhe te
Interpretimi i treguesit te rentabilitetit te kapitalit te vet duhet te
jashtezakonshem, sipas formules (E ardhura neto /Rezultati i veprimtarise
mbaje parasysh faktoret qe mund te shtremberojne treo-uesin ne fjale si me
kryesore]. Ky raport shpreh peshen e shpenzimeve dhe te ardhmave poshte: D '
financiare, shpenzimeve dhe te ardhmave te jashtezakonshme, tatimeve dhe
Vleres~m. i ga_~u~~ i te_ ardhures se realizuar nga ndermarrja ne Iidhje
taksave qe ndikojne pozitivisht ose negativisht mbi rezultatin neto. me krahas1mm qe ben aJO me rezultatet qe mund te nxirreshin no-a
Duke bere "zberthimin" e rentabilitetit te kapitalit te vet ne tre
investimet pa risk (depozitat bankare). D
komponentet e mesiperm, analiza e ketij treguesi duhet te behet mbi bazen
Ke~i theksu~_r ne kapitullin mbi gjendjen pasurore dhe llogarine
e interpretimit te meposhtem. ekonom1~e, .. s~ ke~o _dokumente nuk jane shume . te ndjeshme ndaj
Nese treguesi dote rezultonte i pandryshuar, ky mund te jete pasoje e
fenomemt te mflae1omt, sepse kufizohen ne regjistrimin e te ardhurave
nje raporti te pandryshuar ndermjet: "monetare" dhe jo J'reale".
rentabilitetit te kapitalit te invesh1ar; Per __ P_~soje, s_~ me__ i madh te jete zhvleresimi monetar, aq me pak
treguesit te shkalles se borxhit; domethenese dote kene vlerat e rezultatit neto dhe te kapitalit te vet etj.
peshes se shpenzimeve dhe te ardhurave jashte veprimtarise kryesore,
ose e nje shmangie me shenje e madhesi te ndryshme, por qe kompensojne
6. Konkluzione mbi rentabilitetin e kapitalit huajtur
njera tjetren. . M~ ane te _ketij treguesi vleresohet aftesia e nderrnarrjes per te shperblyer
Ndermarrja duhet te vendose si objektiv te saj mbajtjen te
kap1talin e ~uaJtur, d.m.th. ata qe kane financuar ndermarrjen nga jashte.
pandryshuar te treguesit te rentabilitetit te kapitalit te vet, duke vepruar Llogantet me ane te raportit:
mbi nivelin e detyrimeve (efekti leve), ose mbi rentabilitetin e kapitalit
[Shpenzimet financiare gjithsej/Burimet e huajtura] x 100 ~ me
gjithsej te investuar. rentabilitetin e kapitalit gjithsej te investuar.
Ne rastin e pare ndermarrja duhet te administroje e perdore me
ku:
efektivitet kapitalin e huajtur, per te shfrytezuar pozitivisht efektin leve,
- shp:nzimet financiare jane te barabarta me interesat pasive etj., d.m.th.
ose duhet te veproje mbi diferencen "te ardhura minus shpenzimet e
sh~e~z1me monetare qe nuk u perkasin blerjeve te materialeve,
veprimtarise kryesore", per te rritur maksimalisht rentabilite~n ~
sherb1meve nga te tretet e~.;
veprimtarise kryesore, me synim per t'iu kundervene efekteve negahve te
- burimet e huajtura jane detyrimet ndaj bankave, institucioneve te
faktoreve te tjere qe ndikojne mbi rentabilitetin e kapitalit te vet.
kreditit, furnitoreve te ndryshem, hua dhe <;do detyrim tjeter, pa~aresisht
Ne rritje, si rezultat i rritjes se njerit faktor ose shmne faktoreve te
nga afat i shlyerjes
rentabilitetit te kapitalit te vet. Rentabiliteti i kapitalit te huajtur eshte nje tregues qe:
Eshte e rendesishme qe drejtuesi i ndermarrjes duhet ta kuptoje se rri~a e
a) Mban parasysh strukturen e burimeve te jashtme te investuara ne
rentabilitetit te kapitalit te vet, edhe pse i lidhur me gjendjen e veprimtarise
ndermarrje dhe jo strukturen e pergjithshme financiare.
kryesore, mund te realizohet duke vepruar edhe mbi dy komponentet e tjere,
. Rentabiliteti i kapitalit te huajtur eshte i ndjeshem ndaj struktures se
mbi borxhet dhe mbi rezultatet e veprimtarive jokryesore. bur~meve te financu~ra, afatshkurtra, afatmesme ose afatgjata, sepse
Ne ulje, nese nje ose me shume faktore te rentabilitetit te kapitalit te
bunmet afatshkurtra pne me te leverdishme ne krahasim me burimet
vet ulen ne mase te tille qe kompensojne dhe tejkalojne rritjen perkatese te
a~atm~~me, te _cilat jane me pak te leverdishme. Fjala eshte per financuesin
faktoreve te tjere. e Jasht~m d~~ JO per ndermarrjen qe i merr, e kunderta ndodh per te.
Duke analizuar gjendjen e nje ndermarrjeje, shkaqet kryesore qe
Ne qofte se kostoja mesatare e mjeteve te marra borxh eshte te themi
shpjegojne renien e rentabilitetit te kapitalit te vet mund te grupohen si me
~%, e tille__do te jete si per ndermarrj~n me pak borxhe, ashtu edhe per ate
poshte: ~- shume borxhe. Pra, nuk nd1kohet nga strukhlra financiare e
1. Ulja e rentabilitetit te kapitalit te investuar, i cili ka te beje me rri~en e
nde~marrjes, por vetem nga burimet e jashtme, pa i krahasuar me totalin e
shpenzimeve qe nuk mund te J'shkarkohen" mbi c;mimet e shitjes, me
bunmeve financiare gjithsej.
pasoje humbjen e aftesise konkurruese te ndermarrjes ne treg.
302 Kapitulli 9 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 303

b) Nuk ndikohet nga rezultatet ekonomike jok~y-~sore dhe _ti~ jash~ezako~­ Treguesi i rentabilitetit: ne kendveshtrimin e:
shme te siauruara naa ndennarrja sipas lloganse ekonom1ke. Nese re_ah- - te kapitalit te investuar drejtuesit te ndermarrjes
zohen te tilla gjate vltit ushtrimor/ shkojne te gjitha ne avantazh os~. d1~a-~ - te kapita1it te vet aksionareve
vantazh te rentabilitetit te kapitalit te vet duke mos ndry_shuar ne kete - te kapitalit te huajtur kreditureve te iashtem
menyre nivelin e detyrimit te ndermarrjes per burimet e financuara nga Shqyrtojme problemin me hoJlesisht.
jashte saj. . .. h ·· d · ·· ·· a) Lidhja ndermjet rentabilitetit te kapitalit te vet dhe rentabilitetit te
c) Nuk varet nga sistemi fiskat meqen.~se ne radhen e s pern a:t)eS se te kapitaiit te investuar/ ne varesi te struktures se te ardhurave/ shprehet me
ardhures, e paraprin dhe e kushtezon ate. .. .. _ .. . a .. raportet e meposhtme:
Sa me i larte te jete niveli i borxheve te ndermar_IJe_s~ a~ me 1 v_?oe~ d? Rentabiliteti kapitalit te vet (Rezultati i veprimtarise
te jete "presi.oni" fiskat porky nuk ~ 0 te ~dikoje mb1 mvelm e shperblim1t kryesore/Kapitali gjithsej i investuar) x (Kapitali gjithsej i investuar /Kapitali i
qe i perket kapitalit te financuar nga Jashte. . . _ .. . . .. . vet) x (Rezultati neto/Rezultati i veprimtarise kryesore).
Ne optiken e ndennarrjes/ treguesi i_ rentablhtet~t te ~ap~ta~1t te hu~Jh.l~ Si<; shihet/ niveli i rentabilitetit te kapitalit te vet "demonstrohet" si
duhet te synoje vleren minimale, s1 dernon~tnm . 1 g)egeve me te produkt ndermjet rentabilitetit te kapitalit gjithsej te investuar/ raportit te
leverdishme te burimeve te jashtme nga ana ~ nderma~~JeS. .. .. . . anasjellte te detyrimeve dhe peshes qe zene shpenzimet dhe te ardhurat
Ne <;do rast, mbeshtetur edhe ne shpjegtme~ ~ d~1~na n:e l~rt _ne ll~hJe jashte veprimtarise kryesore te ndermarrjes.
me rentabilitetin e kapitalit te investuar, rentab1lrtet1 1 ~aptt~l~t te ~U~)hl~ b) Lidhja ndermjet rentabilitetit te kapitalit te vet, te kapitalit gjithsej te
nuk duhet te jete ne asnje menyre me i madh se rentab1~1teb 1 ~ap1taht t~ investuar dhe te kapitalit te huajtur/ ne varesi te struktures financiare/
investuar, ne rast te kundert perfitimi i nxjerre nga bunmet e pshtme te shprehet me raportet e meposhtme:
investuara ne ndermarrje, nuk do te mjaftoje per te shlyer kos:on e tyre. Rentabiliteti i kapitalit te investuar : : : (Te ardhurat nga shi~et/Kapitali
· ,. h .. d .. h ... per te mbuluar
Per rrjedhoje, ndermariJeS do t 1 du et te n .~r J!e · . gjithsej i irwestuar) X (Rezultati i veprimtarise kryesore/Te ardhurat nga srutjet).
diferencat (ndermjet cty treguesve te rentabihtetit)/ duke pakesuar c) Lidhja ndermjet rentabilitetit te kapitalit gjithsej te investuar dhe
kapitalin neto te saj. rentabilitetit te shitjeve ose marzhit bruto mbi shi~et nepermjet shpejtesise
Nje paraqitje skematike e karakteristikave kryesore te treguesve te se rrotullimit te kapitalit te investuar/ shprehet me raportet e meposhtme:
rentabilitet eshte si me poshte: (Te ardhurat nga shitjet/Kapitali gjithsej i investuar) x (Rezultati i
veprimtarise kryesore/Te ardhurat nga shitjet) = (Rezultati i veprimtarise
Ndikohet nga: kryesore/Kapitali gjithsej i investuar.
Treguesi i rezultatet dytesore sistemi Nga lidhjet e mesiperme rezulton se niveli i rentabilitetit te kapitalit te
rentabilitetit te struktura detyrimet dhe te
financiare 7 financiare? fiskal? vet "demonstrohet" si shume ndermjet rentabilitetit te kapitalit gjithsej te
kapitalit: jashtezakonslune?
Jo
investuar dhe dHerences ndermjet ketij te fundit dhe rentabilitetit te
Jo Jo
- te investuar Jo
Po Po kapitalit te huajtur, shumezuar me raportin e anasjellte te struktures
- te vet Po Po
Jo Jo financiare ose te leves financiare.
- te huajtm Jo Po
Nese <;:do njesi monetare e investuar nga ndermarrja jep nje rentabilitet te
barabarte me rentabilitetin e kapitalit giithsej te investuar nese financimet kane
7. Interpretimi i J/kryqezuar" i treguesve te rent~biliteti~ . . .. .. .
1

nje kosto te barabarte me rentabilitetin e kapitalit te huajtur dhe nese

Per te rritur efektivitetin e analizes se treguesve te rentab1ltte~1t e~~te 1
rentabiliteti i kapitalit gjithsej te investuar eshte me i madh se rentabiliteti i
domosdoshem studimi i njekohshem i tyre per te percaktuar rr:e m1re s~
kapitalit te huajtur/ atehere ndennanja ka leverdi per te shtuar investimet
·1a eshte aftesia e nderrnarrjes per te realizuar fitime. PrandaJ duhet te
c1 k k .. t e t eguesve
1 nepermjet detyrimeve financiare. Rentabiliteti per aksionaret ose pronaret e saj,
kryhet nje analize dhe nje interpretim i ". ~yqezu~r 1 e_ yr .:: ..
' •
_- do te rezultoje aq me i larte, sa me teper rentabi1iteti i kapitalit gjithsej te
Ne fakt secili prej treguesve aftesme e nderrr::arrJeS pe_r te re~hzua~
investuar te tejka1oje rentabilitetin e kapitalit te huajtur dhe sa me i larte te
fitime e shqyrton ne kendveshtrime te ndryshme/ qe mund te paraqtten ne
rezultoje treguesi i leves financiare. Nga ana tjeter/ treguesi i leves financiare/ ne
kete menyre: kushtet kur rritPt rPnt::Jhilitof-i ; 1/~~;-~.~ J;-~. L'-' - · • "
 Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes 305
Kapitulli 9
304
kredituar. Ndermarria 2 nuk mund t..e m b ro h et naa s1stem1 . . f k 1
kapitalit gjithsej te investuar, jep nje efekt "leve" te ve<;ante dhe per kete quhet
edhe "leva financiare" ose leva e struktmes financiare, e llogaritur nga raporti:
-J

nuk ka kosto financiare te larta per borxhet e

ardhurat.. e tatueshme. PrandaJ· ren t a b"l"t
satte cilat
1 1 e t1. .1 k ap1taht
zb:~e~ 'nse:~:
. . te.. vet ·· hr· g ·
B1.uimet e huajhrra/Kapitalin e vet. barabarte
.. 1 .. h me 18%.
.. Gjithashtu ' eshte e .. t t·· f. . . ..
ver e e se 1tlm1 ne rastm 1 eshte me i . es e 1
Nga kjo rezulton se, duke u rritur shpenzimet financiare, mbrohet voge ne ·s ume
? k ·absolute,
.. 120 njesi monetare kundreJ·t 180 DJeSive, ... . ne.. rastm .
rentabiliteti i kapitalit te vet, por meqenese kjo gjendje si<; thame, ka _, por, Sl<; emi percaktuar konceptin e rentabilitet1.t k. d"f ..
karakter strukturor, pavaresisht nga gjendja ekonomike e ndermarrjes, d h t r· ··· ·· ·· f . ' JO 1 erence nuk
u e e ~OJe ne per und1min e gabuar se 2 fiton mesh .. 1
drejtuesit nxiten per rri~en e borxheve te ndermarrjes, me qellim ngri*n e .
Ne fakt 2 ·· ··
... o
· .. ..
'~er te nxJerre 50% me shume fitim duhet te investo·e dh ..
ume se .
nje barriere mbroj~eje ndaj sistemit fiskal. nskoJe
.. . . 1o me
100 . ..shume, . nga 500 ne 1.000 nJeSl,... . me pasOJe ... reruen
.. . e tre J e te
.t
Per te pasqyruar se sa efikase eshte kjo mburoje, sjellim shembullin e terent~b1hteht te kap 1talit te vet, nga 24 % ne 18%. guesi
meposhtem: d k Vfertet~het, gji~_ha~~~u, se b~rxhet e larta dobesojne sistemin fiskal
1 2 u e .. avonzuar .. ne kete menyre vete·· n d..ermar!Jen. . Por padysh· ..'
Zerat
Kapitali gjithsej i investuar (A)
1.500 1.500
Gjendja shume
. · ndermarrje ky faktor mund r·e <;OJe ... ne.. DJe. .. rnge . . , te.. detyrimliD, ne
500 1.000 pse shpesh, mund te b .. h t fj 1.. ..
Burimet e veta (B) 500
financiare f"lmanCiare
r· " K edhe .. h .. . .. e e a e per detynme vetem ne
. .. eve
1.000
Burimet e huajtur (C) e er . y es te nJe fakt me shume per luften kunder politikes se bilancit.
300 300
Rezultati i veprimtarise kryesore (D)
150 75 Tabloja e treguesve te rentabilitetit mlmd te permblidhet ne kete menyre·
- Shpenzimet financiare (15 % mbi C) (E) Gjendja
150 225
Te ardhurat e tatueshme ekonomike
30 45 Treguesi rentabilitetit
Tatimi 20%
Fitimi neto (F)
Rentabiliteti i kapitalit:
120 180
r
te kapitalit te investuar r·k ·
e ap1talit 1.
te riskuar
20% Treguesit e
- te investuar (0 I A) x 100
20%
15% rentabilitetit
~
- te huajtur (E/C) x 100
15%
24% 18%
ri_ ROI = Ro/Ki l H_ROE (buto) = Rb/Bv l 1-
- te vet (F /B) x 100
Ne kete shembull kemi paraqitur dy ndermarrje (1 dhe 2), te cilat kane ROE (neto) = Rn/Bv l
nJe kapital te investuar te barabarte me 1.500 njesi monetare, rezultati i
veprimtarise kryesore llogaritet 300 njesi, rentabiliteti i kapitalit te inveshwr Lidhja ndermjet ROI dhe ROE
eshte i barabarte ndermjet tyre. Behet fjale per ndermarrje homogjene nga jROE = [ROI + ROI- %i)K (1 _ u)j
pikepamja e investimeve dhe e te ardhurave qe ato realizojne.
Dallimi i vetem qendron ne menyren e sigmimit te burimeve financiare. ~Ros- Ro/Sh/ x -r Rrki = Sh/Kil
Ndermarrja 1 perdor 500 njesi monetare kapital te vetin dhe 1.000
I ttr = Fr/Bv
I
njesi monetare kapital te huajtur. A

Treguesi i pavaresise financiare = (500/1.500) = 0.33 x 100 = 33%.

~
I td = Fd!Bv I
Ndersa ndermarrja 2 perdor 1.000 njesi monetare kapital te vetin dhe
tregues te ve<;:ante te
500 njesi monetare kapital te huajhu. Treguesi i pavaresise financiare ==
rrotullirnit, rrotullimi i:

•
(1.000/500) = 0.66 X 100 = 66%.
Rentabiliteti i kapitalit te huajtur, d.m.th. kostoja mesatare e mjeteve + ~ 1
monetare te marra borxh, eshte 15% dhe ne kendveshtrimin e perfitimit kapitalit magazines te drejtave per t'u detyrimeve
fiskal per detyrimet financiare, si<; thame me siper, do te kemi: _g_arkullues - arketuar
Rrkq = Sh/ Ag Rrm = Sh/M Rrdr Sh/Kliente Rrct Blerje/0
Ndermarrja 1 duke qene me e kredit1,.1ar, dote perfitoje me shume nga
efekti para tatimit, duke siguruar nje rentabilitet te kapitalit te vet te
barabarte me 24%, d.m.th. mete larte se ndermarrja 2, qe eshte me pak e
 r

Probleme te efektit te leves financiare 307

Rasti i pare, financimi vetem me ka:pitalin e riskuar

.... Shq.yrtojme per momentin rastin me te thjeshte, kur financimi eshte
bere vetem me kapital te riskuar.
Supozojme se ne fushen kryesore eshte shfrytezuar nje kapital prej
300, plotesisht "i riskuar".
10 . A~, ~~preh njekohesisht si burimet e veta ashtu edhe shumen e
kapztalzt te mvestuar.
D.m.th: Bv::: Ki == 300
~~pozojme se f~ts~~ ~ryesor~ jep
Probleme te efektit te leves financiare .
n_IVe~_I 1 ROI_.. PrandaJ fztzmz operatzv do
nje "kthim" prej 20%, pra, ky eshte
te jete i barabarte me 60, i llogaritur
s1 me poshte:
Fo ::: Ki X ROI == 300 X 0.20 == 60.
Ai, pasi mungojne shpenzimet financiare (ndermarrja nuk ka borxhe)
shpreh ne te njejten kohe fitimin bndo.
Gjithashtu ky rezultat, pasi perkohesisht perjashtojme shpenzimet
fiskale, shpreh edhe fitimin neto.
Prandaj, kemi:
Fo::: 60
Fb == Fn == 60
Dhe keshtu ROE:
F11 60
ROE ==- ==- == 20%
Bv 300
1. Lidhja ndermjet ROI dhe ROE, hyrje Kjo, ne sinteze, mund te paraqitet sipas menyres se meposhtme:
Ne kapitullin e meparshem kemi shpjeguar se ekziston nje lidhje e
caktuar ndermjet ROI dhe ROE.
Paraprakisht mund te themi (dhe ne vazhdim dote demonstrojme) se p
ROE varet nga: 300
1) rentabiliteti i veprimtarise kryesore;
2) kostoja e borxheve;
3) struktura financiare. r
Fa= Bv X ROI
Me fjale te tjera, ROE varet nga tri variable, si me poshte:
(Fo"" 300 X 20%) = 60
1) nga ROI;
2) nga norma mesatare e interesit te borxhevei Fa= Fb = Fn (= 60)
; ......... ~
3) nga koeficienti i borxhit (shkalla e hyrjes ne borxhe). Bv x ROI = Fn

Keshtu mund te themi se ROE: ROI = Fn/Bv = ROE

rritet me rri*n e ROI;
ulet me rri~en e normes mesatare te interesit te borxheve;
ROI = Fo/Ki = ROE = Fn/Bv =
ndryshon ne varesi te raportit ndermjet kapitalit te vet dhe kapitalit borxh.
60/300 = 20% 60/300 =20%
Nisur nga kjo, le te japim formulen e lidhjes ndermjet ROI dhe ROE.
Keshtu, ne kete rast dote kemi:
ROE== ROI
 T
308 Kapitulli 10 Probleme te efektit te leves financiare 309

Me sakte, nese marrim parasysh edhe shpenzimet fiskale, sipas nje Kjo, ne sinteze, mund te paraqitet sipas menyres se meposht::-:.~..::
kuote qe doe shenojme me "a.", eshte e nevojshme te aplikohet koeficienti
i shfiskalizimit (1 -a.), prandaj dote kemil: p
ROE = ROI (1 - a.)
150 150
Rasti i dyte, financimi me kapital te riskuar dhe me kapital borxh
Shqyrtojme supozimi,n e pare, koeficienti i borxhit eshte i barabarte me 1.
Kjo do te thote qe shuma e kapitalit te riskuar eshte e barabarte me
i
F'o = Bv X ROI
i
F"o = P xROI
shumen e kapitalit borxh. (F'o = 150 X 20%) = 30 (F"o = 150 X 20%) = 30
Prandaj supozojme qe ne veprimtarine kryesore te ndermarrjes eshte
shfrytezuar nje kapital prej 300, gjysma "kapital i riskuar" dhe gjysma
"borxh" (ky i fundit me norme interesi 8 per qind).
Prandaj do te kemi:
Bv 150
p 150
Ki 300

Supozojme qe ROI mbahet ne nivelin e rastit te meparshem, d.m.th. 20

per qind. ROE = ROI + (ROI - ni)k
Keshtu, fusha kryesore e veprimtarise dote jape nje fitim operativ prej 60, [ROE= 20 + (20- 8) X 1 =32%}
i barabarte me 20 per qind mbi kapitalin e investuar (i barabarte me 300).
Per te nxjerre fitimin bruto duhet te zbriten shpenzimet financiare te =
R.O.I. Fo/Ki = I R.O.E. = Fn/Bv =j
60/300 = ~
llogaritura mbi kapitalin borxh (ne shembullin tone, 8 per qind mbi 150, I 48/150 = 3b6
d.m.th. 12), keshtu fitimi bruto rezulton i barabarte me 48.
Duke perjashtuar per momentin shpenzimet fiskale, atehere fitimi
bruto shpreh edhe fitimin neto. Prandaj, ne kete rast, meqe koeficienti i borxhit eshte i barabarte me 1,
Prandaj do te kemi: dote kemi:
Fa= ROE = ROI + (ROI - ni)
60 Ku:
ni =normae interesit te borxheve (shprehur ne perqindje).
Keshtu, duke paraqitur koeficientin e shfiskalizimit (zbritjes), dote kemi:
Prandaj ROI do te jete: ROE= [ROI + (ROI- n;)J (1 - a.)2
60
ROI= Fa= =20%
Ki 300 2Formula ROE = ROI + (ROI - ni)k, rrjedh nga kalimet algjebrike, sic; tregohen me
poshte;
F 48 (Bv + P) X ROI- p X ni)== Fn
ROE=-n =-=32% Bv X ROI + p X ROI- p X ni = Fn
Bv 150
Bv X ROI + P X (ROI-ni) = Fn
Duke pjesetuar <;do kufize me Bv:
ROI + (P /Bv) X (ROI- ni) = Fn /Bv
1 Detyrimi fiskal eshte i barabarte, per shembull, me 20%, atehere koeficienti i Duke qene se P !Bv = k (koeficienti i borxhit), do te kemi:
shfiskalizimit dote jete i barabarte me 80%, ose 0,80. ROI + k (ROI- ni) = ROE
 Problerne te efektit te leves financiare 311
310 Kapitulli 10

Kjo do te thote: kur investimi ne fushen kryesore eshte kryer me p

shuma te barabarta ndermjet kapitalit te riskuar dhe kapitalit borxh ROE 100 j 2oo
eshte i barabarte me ROI i rritur per diferencen ndermjet ROI dhe normes
se interesit te financimeve; i gjithil natyrishtl i shfiskalizuar ne baze te
kuotes fiskale ne fugi.
r
F"o = P x ROI
1
F'o::: Bv X ROl
Shgyrtojme tani supozimin e dyte koeficienti i borxhit eshte i
1 (F'o == 100 X 20%) ::: 20 (F"o == 200 X 20%) == 40
barabarte me 2. E, = F'u + F"u
Kjo do te thote ge shuma e kapitalit borxh eshte dyfishi i atij te (Fo ::: 20 + 40 == 60) ~·········1
riskuar pra P = 2Bv.
1

Prandajl supozojme qe ne fushen kryesore te ndermarrjes eshte Sht= P x ni

shfrytezuar nje kapital prej 300 nga i cili 100 "kapital i riskuar" dhe 200
1 (Sht =200 X 8% == 16)
"borxh" (ky i fundit me norme interesi 8 per qind).
; ..................
Fo - Sh1 == Fb == Fn
Keshtu do te kemi: (== 44)
-<t·················'
Bv 100
p _1QQ_ j ROE == ROI + (ROI- n;)k j
K 300

l l l
Supozojme qe ROI mbahet ne nivelin e rastit te meparsheml d.rn.th. 20 [ROE::: 20 + (20- 8) X 2 == 44%]
.--------
per qind. Keshtu fusha kryesore do te jape nje fitim operativ prej 601 i ROI = Fo/Ki == ROE== Fn/Bv =
barabarte me 20 per qind mbi kapitalin e investuar (i barabarte 300). 60/300::: 20% 44/100 == 44%
Per te nxjerre fitimin bruto duhet te zbriten shpenzimet financiare te
llogaritura mbi kapitalin borxh (ne shembullin tone, 8 per qind mbi 2001
d.m.th. 16) keshtu fitimi bruto do te rezultoje i barabarte me 44.
1 Tran~ajl ne kete rastl rnege koeficienti i borxhit eshte i barabarte me 2 1
Duke perjashtuar per momentin shpenzimet fiskale, atehere fitimi
do te kern1:
bruto shpreh edhe fitimin neto. .. ROE = ROI + (ROI - n;) 2
Prandaj do te kemi: _Keshtul duke rnarre ne konsiderate koeficientin e shfiskalizirnit do r·
fo= kern1: e
60
. . ROE = [ROI + (ROI- n;) 2] (1 -a)
. KJO do te .:hate: ku~. investirni ne fushen kryesore eshte kryer me
kap1tal borxh te barabarte me dyfishin e kapitalit te riskuar ROE ·· ht .. ·
Atehere ROI do te jete: b b r· ROI . . es e I
60 ara ~r ~- ~e . ~- r_ntur _me dyfishin e diferences nderrnjet ROI dhe
ROI = Fa = = 20% n~rrne~_se _mteres1t te fmanomeve; i gjithi natyrisht i shfiskalizuar ne baze
1 1
K; 300 te kuotes hskale ne fuqi.
Dhe keshtu ROE:
ROE = F;, = 44 = 44% 2. Li~hja .ndermjet ROI dhe ROE, formulae pergjithshme
B,. 100 Kem1 ~hp!eguar se kur koeficienti i borxhit eshte i barabarte me zero
Kjo mund te paraqitet, ne sinteze, sipas menyres se meposhtme: formula e hdhJeS nderrnjet ROI dhe ROE eshte si me poshte: I

k = 01 ROE = ROI (1 - a)
Kur koeficienti i borxhit eshte i barabarte me nje:
312 Kapitulli 10 Probleme te efektit te leves financiare 313

k = 1, ROE= (ROI + (ROI- ni)] (1- a)

Kur koeficienti i borxhit eshte i barabarte me 2: Ne
k == 2, ROE == [ROI + (ROI - n;) 2) (1 - a)
mungese prani
Kemi argumentuar, neperrnjet shembujve te paraqitur me siperrn, qe
I te borxhit I
ROE rritet, per kushte te tjera te njejta, me rritjen e koeficientit te borxhit.
ROE
eshte
Ne rastin e pare (k == 0), ROE ishte i barabarte me 20 per qind; ne
i barabarte me
rastin e dyte (k ==n ROE ishte i barabarte me 32 per qind; ne te tretin (k = i ndryshem nga

~ -1
2), ROE ishte i barabarte me 44 per qind. . . ROI
Rritja eshte vertetuar ne ~do rast ne maser: 12 ~er __ q_ind; _e Clla 1
korrespondon diferences ndermjet ROI dhe normes se mteres1t te fmancr:neve. sepse: sepse:
Keshtu mund te themi se duke rritur koeficientin e borxh1t, ROE
rritet, ne funksion te rritjes se thene me mesiperrn, ne masen e diferences kapitali i riskuar kapitali i riskuar
perputhet me perfiton nga hyrja
ndermjet ROI dhe norrnes se interesit te financirneve .. ..
kapitalin e investuar ne borxh
Kjo ndodh sepse kapitali i riskuar perfiton "falas" dif~re~cen poz1bve
qe ekziston ndermjet fitimit operativ qe i atribuohet kap1taht borxh dhe
shpenzimeve perkatese financiare. .. . .. I
Perfitirni i mesiperrn do te jete, natyrisht, aq me i madh sa me 1 madh ~e f
ROE>ROI
I
jete perdorirni i kapitalit borxh, d.m.th. sa me i larte te jete koeficienti i borxhit. ROE <ROI
nese: nese:
Prandaj, formula e pergjithshme do te jete si vijon:
ROI>ni ROI <ni
ROE= [ROI + (ROI- n;) k] (1 -a) .
Natyrisht perfitimi i mesiperm ekziston vete~ ~e~e do_ te kete nje
diference pozitive ndermjet ROI dhe normes se inter~~1t te fmanc~me:.e. 3. Efekti i "levarazhit"
Keshtu mund te themi qe ROE rritet me mt;en e borxh1t, nese ROI
Kemi pare ne paragrafet e meparshem qe borxhi shkakton nje efekt mbi
eshte me i larte se norma e interesit te financimeve.
ROE, duke e rritur siper ROI ose poshte tij, sipas rastit.
Ne rast te kundert, pra, nese ROI eshte me i ulet sesa norma e interesit Perseritim:
te financimeve diferenca do te jete negative, prandaj mund te themi qe
1) ROE kalon siper ROI me rritjen e borxhit, nese ROI eshte me i madh se
ROE ulet me rritjen e borxhit, nese ROI eshte me i ulet se norma e interesit normae interesit te financimeve.
te financimeve.
2) ROE zbret poshte ROI me rritjen e borxhit, nese niveli ROI eshte me i
Prandaj, kur ROI eshte me i madh se norma e interesit te financimeve,
vogel se norma e interesit te financimeve.
ndermarrjes i leverdis, ne rast te zgjerimit te veprimtarise se saj, te perdore
Efekti i mesiperm merr, ne fjalorin anglosakson, emertimin "efekti i
kapital borxh ne vend te kapitalit te riskuar. . . ..
levarazhit"3; ne fjalorin tone flitet edhe per leve financiare, ose, edhe, per
Ne kete menyre arrin te shlyeje me mire kete te fund1t, pas1 do te efekti leve.
perfitoje leverdishmerine qe rrjedh nga hyrja ne borxh. .. ..
Prandaj efekti leve eshte ndikimi i transferuar nga ROI ne ROE, ne
Ne fakt, si~ kemi shpjeguar ne shembujt e meparshem, <;do 10~ leke_q~
lidhje me nivelin e koeficientit te borxhit.
i perkasin borxhit kostojne 8 leke (pasi n; = 8 per qin~~- P~.r ~l?urOJne
Ky ndikim - perseritim -llogaritet nga shprehja e meposhtrne:
(kthejne) 20 (pasi ROI == 20 per qind), sjellin, keshtu, n3e perfihm nga
(ROI- %i) k
borxhi prej 12 (ROI- n; == 20- 8 = 12). . . ..
Keshtu:
Sa trajtuar me lart, ne menyre skematike, mund te paraq1tet s1 me
poshte: 3
Shpesh me thjesht flitet edhe per levarazh.
314 Kapitulli 10
nese ROI eshte me i madh se normae interesit te financimeve flitet per
levarazh pozitiv (ose per leve financiare pozitive): ai vepron si
"shumezues" ne favor te ROE;"
nese ROI eshte me i vogel se normae interesit te financimeve, flitet per
levarazh negativ (ose per leve financiare negative): ai vepron si
"zvogelues" ne dem te ROEs
Sa trajhlar me lart, ne menyre sintetike, mund te paraqitet si me poshte:
LEVARAZHI
~ rashn e leves fmancrare negative.
sillet
~
nese: ROI > Di
l
nese: ROI < Di
(leva pozitive) (leva nelative)
51
~--
. sh umezues si zvogelues
ne favor te ROE ne disfavor te ROE
Prandaj mund te themi qe nese ROI eshte me i madh se norma e
interesit te financimeve do te ishte e leverdishme te financohej zhvillimi i
ndermar:rjes me perdorim te kapitalit borxh.
Ne kete rast, ne fakt, kapitali i riskuar perfiton nga efekti i /eves per
shkak te "fitimit falas" te siguruar fale diferences pozitive ndermjet ROI
dhe normes se interesit te financimeve.
Ne rast te kundert, d.m.th. kur ROI eshte me i vogel sesa norma e
interesit te financimeve, eshte e leverdishme te veprohet ne menyre te
kundert, prate financohej zhvillimi me perdorimin e kapitalit te riskuar.
Zgjedhja e bazuar mbi parimin e mesiperm, megjithate, nuk eshte e
menjanuar nga pasaktesite dhe risqet.
Ne fakt, shume ndermarrje qe kane financuar zhvillimin me nje
perdorim te gjere te kapitalit borxh (pasi kjo ishte e leverdishme per faktin
qe norma e interesave te financimeve ishte poshte R.O.I.), ne c;astin kur
rritet norma e interesit te financimeve dhe ulet R.O.I., ndodh transformimi
i levarazhit nga pozitiv ne negativ, me humbje te konsiderueshme deri ne
berjen, ne raste te kufizuara, negativ edhe te ROE
Levarazhi eshte, keshtu, nje thike me "dy presa": duhet te perdoret
4 ROE dote rezultoje me i madh se ROt sa me teper te rritet borxhi.
5
ROE dote rezultoje me i vogel se ROI; sa me teper te rritet borxhi.
Probleme te efektit te leves financiare 315
me shume z_gju~rsi, f.er te evi~ar ra_stet e ktl:-imit ne dem te ndermar:rjes. ·
Pr~~~aJ, ne~e _ke~~ohe~ qe anahza e veprimtarise me ane bilancit, nuk
mund te hhet menJane anahza e levarazhit.
4. Ndryshimi i ROE ne funksion te variacionit te koeficientit te
borxhit
.. Ke~i th~~e q~ ROE, per kushte te tjera te njejta, rritet ne funksion te
r~1t;es se __koefiCientit te borxhit, ne rastin e leves financiare pozitive; dhe, ne
te k_undert~. R?E u~et ne funksion te rritjes se koeficientit te borxhit, ne
~teh~~e d_uh:t ~johur formula qe shpreh ndryshimin e ROE ne
funkswn te vanacwmt te koeficientit te borxhit.
Risjellim formulen kryesore:
ROE= [ROI + (ROI- ni) k] (1 -a)
dhe supozojme qe, per kushte te tjera te njejta, koeficienti borxhit te
ndryshoje nga "k" ne "k1".
Supozojme qe, pas kesaj, ROE shfaq ne variacion.
.. Vlera e r~ e R?E ' do te ~:te, keshtu e ndryshme nga vlera e
·
meparshme e ~-C:·E (d.m.th. me e madhe ose me e vogel ne varesi te
rasteve), prandaJ d1ferenca mund te shprehet si me poshte:
ROE'- ROE= [ROI + (ROI- ni) ki] (1- a)- [ROI +
(ROI- ni) k] (1- a)
Keshtu, duke zhvilluar, dote kemi:
ROE ' - ROE = (ROI -ni) (1- a) (k 1 _ k)
Ngaku:
ROE'= ROE± (ROI- n;) (1- a) (h _k)
_ Pr~: du~~ n~7shu~_r ko:ficien.ti i borxhit ROE ndryshon ne funksion te
P1 o~u~tzt. nderm7e, I eves fmanCiare te shfiskalizuar dhe varia cion it te
koeficzentzt te borxhit.
Suf.ozojme, per shembull, qe koeficienti (shkalla) e borxhit te kalon
nga 1 ne 3 dhe qe veprimtaria karakterizohet n~ a te dhenat e meposhtme:
R.O.I. 18%
Di 8%
a. 20%
Keshtu qe ROE do te pesoje ndryshimet e meposhtme:
(ROI-ni) (1 -a) (kr - k) = (18- 8) x 0,80 x 2 = 16%
Ne fakt, duke e llogaritur me formulen kryesore ROE ne rast·
k f. · · ' In e
oe lClenht te borxhit te barabarte me 3 dhel, dote jete:
316 Kapitulli 10
Probleme te efektit te leves financiare 317

k ROE
3 38,4%
_Pe_~ te percaktuar lidhjen qe ekziston ndermjet ROI dhe ROE d h t t ..
mbaJme parasysh qe: ' u e e
1 22,4%
16,0% 1) fitimi neto eshte i barabarte me produktin e kapitalit te riskuar me ROE.
Fn == Bv X ROE
5. Nje menyre tjeter e paraqitjes se lidhjes mes ROI dhe ROE 2) fitimi operativ eshte i barabarte me produktin e kapitalit te invest
Pjesa e "poshtme" e shkallares se fitimit demonstron kalimin nga me ROI. uar
fitimi operativ ne fitimin neto te ushtrimit.
Fa== Ki X ROI
Vlerat e perfshira ne te jane perkatesisht komponentet e ndermjeti!m: qe
u perkasin respektivisht fushes financiarel fushes jokryesore1 fushes se 3) shpe~~imet financ~~~e jane te barabarta me produktin e kapitalit borxh
jashtezakonshme dhe fushes fiskale. me normen mesa tare te mteresit te financimeve.
Komponentet e fushes jokryesore dhe te jashtezakonshme jane kompo- Sht=: Pxni
Prandaj kemi:
nente te mundshem; ato financiare dhe fiskale jane komponente te nevojshem 6 .
Duke marre ne konsiderate vetem komponentet kryesore, skema e Bv X ROE == (Ki X ROI- p X ni) (1 - a)
Dime se:
kalimit te permendur me siper, mund te tregohet keshtu:
Ki = Bv+ P
Fitirni operativ Prandajl duke zevendesuar1 kemi:
- Shpenzimet financiare
Bv X ROE= [(Bv + P) X ROI- p X ni] (1- a)
Fitirni bruto Duke zhvilluar:
- Shpenzimet fiskale
Bv X ROE == (Bv X ROI + P x ROI- P x ni) (1 _a)
Fitirni neto Ose:

Sa me siper mund te transformohet si me poshte: .. B_vx.~OE == [Bvx ROI + (ROI _ ni) P] (1- a.)
Keshtul duke pJesetuar te dy anet me "Bv":
Fn ==Fa- Sht- Shtis
ROE ~[ROJ + (RO!- n,) ~ ](1-a)
Dime qe shpenzimet fiskale i referohen fitimit bruto (eventualisht1 te
rritura nga rimarrjet fiskale)l ne baze te kuotes qe e shenojme me simbolin "a".
Shtis == Fb X a Thyesa P!Bv tregon koeficientin e borxhit prandaj duke h ..
Prandaj 1 duke zevendesuar kemi: me "k" do te kemi:
I e s enuar
I I

Fn = Fa- Shf- Fb X a ROE== [ROI + (ROI- ni) kJ (1 _a)

Dime qe:
Fb ==Fa- Sht 6. Lidhja ndihmjet variableve te "levarazhit"
prandajl duke zevendesuar kemi: Rimarrim formulen qe shpreh lidhjen ndermjet ROI dhe ROE:
Fn =Fa- Sht- (Fa- Sht) a . . ROE= [ROI + (ROI- ni) kJ (1- a.)
ose: FN = (Fo- SHF) (1 - a)
i ~r;j/aJ rezulton se ROE eshte funksion i faktoreve te meposhtem:
Formula e mesiperme shpreh fitimin neto te ushtrimit ne funksion te 1) I

fitimit operativ dhe te shpenzimeve financiare; e gjitha duke mbajtur 2) i struktures financiare;
parasysh peshen e shpenzimeve fiskale. 3) i presionit fiska1.
Pral niveli i tij varet nga shkalla e "kthimit" t.. 1· f
kr .. k . . .. .. e rea 1zuar nga usha
6 Komponentet fiskale jane gjithnje te pranishem, perve<; rasteve te R3'esore, ~~ ur:_hn:~n q_e~ per kushte te tjera te njejtal sa me i larte te jete
jashtezakonshme ne rastin e nje fitimi bruto, ne rastin e nje humbjeje bruto, ato
1 I, a~ me 1larte1 per rryedhoje1 dote jete ROE.
jane te pranishem vetem ne rastin kur rimanjet fiskale jane ne shuma me te ne Nr:eli e tij~ ..gjit~asht~~ varet ~~a struktura financiarel ne kuptimin qel
medha sesa vete humbja.
rastm e leves fmanCiare poz1t1ve1 mbizoterimi i kapitalit borxh mbi
 318 Kapitulli 10 Probleme te efektit te leves financiare
319

kapitalin e riskuar shkakton, per kusht~ te ?era te njejt~, nje r~itje te ROE, Ne te kundert, priret te· ulet me uljen e ROI dhe me rritjen e normes se
ndersa ne rastin e leves financiare negative SJell paSOJa te kund:rt~. .. .. interesit te financimeve dhe te koeficientit te borxhit.
N . 1. t .. ne·· fund varet nga presioni fiskal, ne kuptlmm qe, per D.m.th:
IVe 1 e 1), ' . . . . k ·· · 1 · ·· do
kushte te tjera te njejta, sa me i ulet te jete koeflCientl hs a1 aq me 1 ane
te jete, per rrjedhoje, ROE. . . . O.I.
Nga tre parametrat qe ndikojne mbi ROE, i tre_tl, al hskal: par_aqet ROE ---1!'~:> + kur: .
thuajse ekskluzivisht nje variabel te pavarur, thuaJse absolutlsht l pa
[ k
administrueshem7 nga ana e ndermarrjes. . .. . . k
D etrat e tiere mund te admmistrohen, 1 pan du ~
y param "J . d..
perqendruar vemendjen mbi politiken prodhuese te n . erma~IJe~, 1 .. .
mbi politiken financiare; duke mos perjashtu~r, nat~~Isht, ~tdhjet, qe 1
· · dytl

ROE ----19-• - km' ~

r:O.I. ---~~'» -

bashkojne ne menyre te pandashme ne komplek~m e n~err:nariJe~. ..

Nisur nga kjo, rimarrim ne shqyrtirn lidhJet ndermJet vanableve te
levarazhit:

1) Leva financiare pozitive, (ROI- ni) > 0 .. . . : .. 7. Menyra e percaktimit te treguesit te borxhit
Ne kete rast ROE priret te rritet me rritjen e ROI dhe te koefloentlt te Ndonjehere analiza e veprimtarise se ndermarrjes ve ne dukje
borxhit dhe me uljen e normes se interesit te financimeve. .. pranine, krahas nje ROI te konsideruar te kenaqshem, e nje ROE te
Ne te kundert, priret te ulet me uljen e ROI. dhe te koeficientit te vleresuar te pakenaqshem, d.m.th. te pamjaftueshem per nje shperblim te
borxhit dhe me rritjen e normes se interesit te finanomeve. arsyeshem te kapitalit te riskuar. Dime se ROE eshte funksion i treguesit
ROI, i struktures financiare dhe i presionit fiskal.
D.m.th: ---------------~
Kemi thene me siper qe faktori i trete, presioni fiskal, paraqet nje

~I
+ parameter thuajse tepa administrueshem, d.m.th. nje variabel me prirje
ROE + kur: per te qene i pavarur.

+ Dy te tjeret, ne te kundert, jane variable qe, te pakten, pjeserisht varen

nga zgjedhjet e bera nga drejtuesit e ndermarrjes.
Ndermjet tyre, ndoshta, i pari, duke qene se lidhet me faktore

ROE - km ~I +
"brenda" veprimtarise, por Iidhet ndjeshem edhe me faktore "te jashtem",
perben, natyrisht, nje variabel qe pjeserisht pasqyron vetite e variableve te
varur dhe pjeserisht ato te variableve te pavarur.
I dyti, megjithese ndjen ne menyre te paevitueshme kushtet e tregut
monetar dhe kryesisht ate te tregut financiar, pra megjithese ndikohet nga
2) Leva financiare negative, (ROI - n;) < 0 . .. kushtet e jashtme, paraqet thuajse pa dyshim nje variabel qe varet, me
Ne kete rast ROE priret te rritet me rritjen e ROI ~he me uljen e normes shume se te tjeret, nga mundesite vendimmarrese te drejtuesve.
se interesit te financimeve dhe te koeficientit te borxhlt. Drejtuesit e ndermanjes kane, te pakten brenda limiteve te caktuara,
rnundesine e zgjedhjes se struktures financiare ekonomikisht me te
leverdishme.
Presioni fiskla eshte nje variabel i pavarur, sep.~e lidh~t me l~gjet fiskale ;.e k:;!;
7

mund te ulet, jo ne kuoten nominale, par ne kuoten_ fakh~_e, duk~ ~: r .i~ Kemi pare qe ekziston nje ekonomizim i struktures financiare, qe
nderm'et menyrave te ndryshme te mundshme,_ ~-atyns~t ne res.pe__ t_ te .. 1 ~e lidhet pikerisht me lev€fn financiare, domethene me mundesine per te
.. k t!. t .. rnund te konsiderohen fiskalisht me te leverdzshme. Ne kete
per a es, a o qe . . .. . ·· ommale,
m~ny shfrytezuar, ne menyrat me te mira, pihfitimin nga financimi qe mund te
mund te minimizohet norma efektive e tatmut ne kra~as1m me normen n
,4,,1.--/'"\ .... ~ . . . . 11r. 1...-................ ~ . . . . . . . r.. +~ct.-~L::::::~. r~O a.L-..--...,.,,·yrn~,.,.::; a .,.,~.c;,"l"T'Y"\':)1"''r1ac
320 Kapitulli 10 Probleme te efektit te leves financiare 321

karakterizoje veprimtarine ne kushte te caktuara te rentabilitetit te saj dhe Prandaj, duke ve<;uar koeficientin e borxhit:
te kostos se kapitalit borxh.
Ekzistojne, keshtu, struktura financiare qe kontribuojne pozitivisht ne ROE -ROI
ekonomizimin e veprimtarise dhe, ne te kundert, struktura financiare qe k-l-a
kontribuojne negativisht. . ROI-ni
Nje nga detyrat e analistit eshte, pikerisht, ajo. stud.imi n~se . ~_o eshte formula me te cilen percaktojme koeficientin e borxhit qe
veprimtaria e ndermarrjes karakterizohet nga struktura fmanctare me e 1dent1fikon strukturen financiare te nevojshme per te marre nje ROE te
mire e mundshme. caktuar, ne prani te nje ROI, te nje ~'nt dhe te a" te caktuar.
II

Problemi nuk eshte i lehte per t'u zgjidhur, sepse, si te gjitha Marrim, per nje shpjegim me te mire, nje shembull te thjeshte.
problemet e ndermarrjes, eshte nje problem dinamik. Struktura financiare e nje ndermarrjeje tregtare, ne fund te nje
Nuk ekziston, ne fakt, nje strukture financiare /'gjithmone e vlefshme",
ushtrimi te caktuar, paraqitet ne kete menyre (ne mije njesi monetare).
ashtu si<; nuk ekziston nje strukture financiare e vlefshme per periudha te
II

Bv 2.000
gjata"; leverdishmeria e nje strukture financiare te cakt:ua~ __ eshte e
p 3.000
ndryshueshme, sepse te ndryshueshme jane kushtet qe e karakten:z~!:C:e.
Veshtiresia e zgjidhjes se ketij problemi varet p1kensht nga Ki 5.000
qendrueshmeria qe, brenda limiteve te caktuara, karakterizon thuajse
gjithmone strukturen financiare. . .. Nga llogaria ekonomike rezulton:
Burimet e financimit, ne fakt, pjeserisht jane elastrke, d.m.th. te Po 800
ndryshueshme ne cilesite e tyre kryesore ne varesi te nevojave, por ne Sh1 300
pjesen me te madhe jane te ngurtesuara, d.m.th. jane te pandryshueshme Fb
ose qe nuk mund te ndryshojne pa kosto te konsiderueshme . .. ... Shns
Zgjedhja e nje strukture financiare qe te vleresohet me e m1ra per nJe Fn 400
kohe mundesisht sa me te gjate konsiderohet keshtu, si nje nga detyrat Drejtuesit kane percaktuar si objektiv rriljen e ROE ne 21 per qind me
kryesore te drejtuesve te ndermarrjes. .. ane te shfrytezimit me te mire te leves financiare, te nxjerre me ndryshimin
Keshtu, me nje strukture financiare te pershtatshme, mund te e koeficientit te borxhit (natyrisht, per kushte te tjera te njejta).
maksimalizohet diferenca ndermjet ROE dhe ROI, d.m.th. diferenca
Gjendja aktuale ara itet n a te dhenat e me oshtrne:
pozitive ndermjet te parit dhe te dytit: kur arrihet shfrytezimi me i
favorshem i leves financiare pozitive. ROI Fo/Ki 800/5.000 == 16%
Ose mund te minimizohet diferenca negative ndermjet ROE dhe ROI: ni Sht/P 300/3.000 = 10%
k P /Bv 3/2 == 1,50
kur arrihet shfrytezimi me i favorshem i leves financiare negative. a 0,20
Shpesh problemi i struktures financiare zgjidhet ne kendveshtrimin e ROE Fn/Bv 400/2.000 == 20%
leves financiare; megjithate, nuk mungojne edhe nderlikime te tjera qe
mund te shmangin bile ndjeshem shprehjen e leverdishmerise8 . Per te percaktuar treguesin e borxhit te nevojshem per te realizuar,
Per te percaktuar strukturen financiare me te leverdishme sipas per kushte te tjera te njejta, nje ROE te barabarte me 21%, duhet te
kendveshtrimit te mesiperm eshte e nevojshme, natyrisht, te rishqyrtojl!).e veprohet mbi formulen kryesore si me poshte:
formulen kryesore te lidhjes ndermjet ROI dhe ROE dhe ta shfrytezojme
21
duke vendosur site panjohur koeficientin e borxhit. --16
Keshtu, do te kemi: k == 0,80 =I 7
ROE = [ROI + (ROI- ni) k] (1 -a) 16- 10 '
Ne kete moment eshte e nevojshme zgjedhja e nje strukture financiare te
s Ndonjehere, per shembull, rri~a e kapitalit te themelimit konsiderohet e
rene korrespondence te se ciles koeficienti i borxhit te barabarte me 1,7.
nevojshme edhe ne prani te nje leve financiare pozitive (qe do te keshillohej, ne
kete rast, rri~a e kapitalit borxh). Kjo, per shembull, ndodh per te perforcuar
shoqerine aksionare, per te rritur treguesin e pavaresise financiare.
 c~­

J
322 Kapitulli 10 I
I

I!
Ne supozimin kur kapitali i investuar mbetet i pandryshuar, d.m.th i I
i.
barabarte me 5.000, zgjedhja eshte, natyrisht, si vijon9:

Bv 1
p 1,7
Ki
-
2,7 11
sepse:

X 1 = 1.851 Bv
Analiza e integruar e leves se fitimit
Ki = 5.000/2,7 = ____--
<--_______ X 1,7 = 3.149 p

Prandaj struktura financiare duhet te ndryshohet si me poshte:

2.000 1 1.851 1
3.000 1,50 3.149 1,70
5.000 2,50 5.000 2,70

Ne praktike ristrukturimi financiar duhet te behet___n~permje_t nj~

rri* te burimeve te pasivit per 149 (3.149- 3.000) dhe me nJe nmburs1m te
kapitalit te riskuar per te njejten shume.
9 Kujtojme qe ne paraqitjen e problemit kemi thene te veprojme "ne kushte te
te njejta".
1. Analiza e integruar e rentabilitetit te veprimtarise se ndermanjes,
hyrje
Analiza e rentabilitetit e paraqitur ne kapitullin e meparshem, si<;
theksohet ne hyrje, bazohet ne supozimin se nuk do te kishte ndikime te
mundshme ekonomike qe lidhen me te ardhurat dhe shpenzimet jashte
veprimtarise jokryesore dhe te jashtezakonshme.
E vetmja veprimtari e marre ne konsiderate, ne fakt, ka qene ajo
operative, duke supozuar mungesen e veprimtarive te tjera.
Ne kete kapitull do ta shmangim kete supozim dhe, rrjedhimisht, do
te zbatojme modelin e analizes se rentabilitetit qe merr ne konsiderate te
gjitha fushat e mundshme te veprimtarise se ndermarrjes.
Analiza e rentabilitetit te plate te veprimtarise niset nga rentabiliteti i
veprimtarise kryesore i dhene nga raporti:
Fitimi operativ
Kapitali i investuar (operativ)
K y rentabilitet qe percaktohet, sic; kemi shpjeguar, nga ROI, shpreh
shperblimin e kapitalit te investuar ne veprimtarine tipike te ndermarrjes,
me tej ai mund te zberthehet ne forme produkti ndermjet produktivitet ose
qarkullimit te kapitalit te investuar (pki) dhe ROS, sipas lidhjes se njohur:
~era Fitimi operativ Shitjet
ROI = X------'--------
Shitjet Kapitali ooerativ i invPshJrJr
 Kapitulli 11
324
Ky raport eshte pikenisje e llogari~es se rentabilitetit te plate te
kapitalit te perdorur, i ndikuar, pervec;: veprimtarise operative, edhe nga
efektet qe l.idhen me veprimtarine jokryesore dhe te jashtezakonshme.
2. Treguesit ROI, RONA e normalizuar dhe RONA integrale
Nese marrim ne konsiderate ndikimin e veprimtarise jokryesore dhe
te jashtezakonshme mbi rentabilitetin e kapitalit, duhet t'i referohemi
rentabilitetit te zgjeruar qe e emertojme RONA (Return On Net Asset).
Keshtu ne numerues do te perfshijme jo vetem rezultatin e
veprimtarise operative, por edhe rezultatin e veprimtarise jokryesore dhe
te jashtezakonshme; ne emerues, perve<; kapitalit operativ te investuar, i
llogaritur neto nga pasivet e funksionimit, perfshihet edhe kapitali i
ashtuquajtur "jashte veprimtarise kryesore", d.m.th. kapitali ne sherbim te
veprimtarise jokryesore dhe te jashtezakonshme.
RONA, ne paraqi~en e pare, jepet nga raporti:
EBIT
RONA
KOI + KJOI
Ku:
KOI = kapitali operativ i investuar
KJOI == kapitali jo operativ i investuar
Meqenese ne skemen e riklasifikimit te llogarise ekonomike kemi
evidentuar dy marzhe te ndryshme "poshte" fitimit operativ, EBIT i normali-
zuar dhe EBIT i integruar, mundesohet llogaritja e dy treguesve te ndryshem
te RONA, RONA e normalizuar (RONAN) dhe RONA integrale RONA1).
I pari jepet nga raporti:
EBIT i normalizuar
RONA = = - - - - - -
N KOI+KJOI
dhe emertohet RONA i normalizuar; ai mat rentabilitetin e kapitalit si
rezultati i zhvillimit te njekohshem i te dy veprimtarive 1, veprimtarise
kryesore dhe jokryesore.
I dyti, per te cilin do te flasim ne vazhdim, jepet nga raporti:
EBIT integral
RON AI KOI + KJOI
dhe emertohet RONA integral. Ai mat ndikimin e njekohshem tete gjitha
veprimtarive te zhvilluara nga ndermarrja, duke perfshire edhe te
ashtuquajturen veprimtari e jashtezakonshme.
1 Keshtu RONA eshte nje tregues i rentabilitetit te zgjeruar te kapitalit. ROI, ne
fakt, shpreh rentabilitetin e veprimtarise operative (kryesore), ndersa RONA
shpreh rentabilitetin e plote te kapitalit te perdorur.
Analiza e integruar e leves se fitimit 325
Te dy treguesit, si<; kuptohet lehtesisht, matin nje norme rentabiliteti
te zgjeruar te kapitalit.
I pari merr parasysh veprimtarine jokryesore, ndersa i dyti perfshin
edhe veprimtarine e jashtezakonshme.
3. Shkalla e leves se veprimtarise "jokryesore" e niveli te pare
Krahasimi ndermjet RONAN dhe ROI mundeson te vleresohet nese
veprimtaria jokryesore ka rritur ose jo rentabilitetin e plate te veprimtarise.
Ne fakt nese:
a) RONAN = ROI, veprimtaria jokryesore jep te njejtin rentabilitetin te
veprimtarise kryesore2;
b) RONAN > ROI, veprimtaria jokryesore rezulton me fitimprurese sesa
veprimtaria kryesore;
c) RONAN < ROI, veprimtaria jokryesore rezulton me pak fitimprurese
sesa veprimtaria kryesore.
Me qellim te percaktimit te ndikimit pozitiv, negativ ose neutral te
veprimtarise jokryesore mbi veprimtarine kryesore, RONAN mund te
shprehet, ne funksion te ROI, si me poshte:
RONA = ROix RONAN
N ROI
Faktori i dyte ne formule mund te marre vlera te ndryshme, ne varesi
te ndikimit qe lidhet me zhvillimin e veprimtarise jokryesore, dhe
konkretisht:
a) Vlera :::: 1, nese veprimtaria jokryesore rezulton fitimprurese po aq sa
edhe veprimtaria kryesore;
b) Vlera > 1, nese veprimtaria jokryesore rezulton me fitimprurese se
veprimtaria kryesore;
c) VIera < 1, nese veprimtaria jo kryesore rezulton me pak fitimprurese se
veprimtaria kryesore.
Raportin RONAN!ROI do ta emertojme "shkalla e leves se
veprimtarise jokryesore e nivelit te pare".
4. Shkalla e leves se veprimtarise "jokryesore" e niveli te dyte
Marrin ne shqyrtim ndikimin e veprimtarise se jashtezakonshme mbi
rentabilitetin e kapitalit.
Kemi pare qe raporti:
EBIT integral
KOl+KJOI
2
I njejti rezultat dote merrej ne supozimin e mungeses se veprimtarise jokryesore.
326 Kapitulli 11
Analiza e integruar e leves se fitimit 327

mat rentabilitetin e kapitalit te investuar si rezultat i zhvillimit te

Gjithashtu, meqenese ROI mund te zberthehet ne produktin ndermjet
njekohshem i te tri veprimtarive te marra ne konsiderate: veprimtarine
ROS dhe produktivitetit ose qarkullimit te kapitalit te investuar (Pki), lidhja
kryesore, jokryesore dhe te jashtezakonshme. e mesiperme behet:
Krahasimi ndermjet RONAr dhe RONAN mundeson te vleresohet
RONAr = ROS x Pki Shljo (I) x Shljo (II)
nese veprimtaria e jashtezakonshme ka rritur ose jo rentabilitetin e plate te
Nje shembull dote shpjegonte me mire verejtjet e paraqitura deri tani.
veprimtarise.
Shqyrtojme permbajtjen e rneposhtrne te llogarise ekonomike (vlerat
Nese dote kemi: ne mije njesi rnonetare):
a) RONAr = RONAN, veprimtaria e jashtezakonshme nuk ka ndikuar mbi
rentabilitetin gjithsej 3; Fitirni operativ 1.000
b) RONAr > RONAN, veprirntaria e jashtezakonshme ka ndikuar Teprica e fushes jokryesore 250
pozitivisht mbi rentabilitetit gjithsej; EBIT i normalizuar 1.250
c) RONAr < RONAN, veprimtaria e jashtezakonshme ka ndikuar Teprica e fushes se jashtezakonshme -75
negativisht rnbi rentabilitetin gjithsej. EBIT integral 1.175
Me qellirn te percaktirnit te efektit pozitiv, negativ ose neutral te dhe permbajtjen e meposhtme te gjendjes pasurore
veprimtarise jokryesore dhe te jashtezakonshme, RONAr mund te
Perdorimet operative neto 12.500
shprehet, ne funksion te ROI, si me poshte:
Perdorirnet ekstra-operative 1.500
RONA- RONA Kapitali i invesh1ar 14.000
RON~ =ROix --N x I
ROI RONAN
Faktori i trete i produktit te mesiperme mund te rnarre, ne varesi te Me keto te dhena llogarisim treguesit e meposhtern:
efektit qe lidhet me zhvillimin e veprimtarise se jashtezakonshme: a) ROI = 1.000/12.500 = 8%
a) Vlera = 1, nese veprimtaria e jashtezakonshme ka pasur efekt asnjanes; b) RONAN== 1.250/14.00 = 8,93%
b) VIera> 1, nese veprimtaria e jashtezakonshme ka pasur efekt pozitiv; c) RONAr == 1.175/14.000 == 8,39%
c) Vlera < 1, nese veprimtaria e jashtezakonshme ka pasur efekt negativ. Prandaj zberthimi i RONAr eshte si vijon:
Raportin RONAr/RONAN e emertojme "shkalla e leves se RONA integral== 0,08 x 1,116 x 0,94 = 8,39%
veprimtarise jokryesore e nivelit te dyte".
Nga zberthimi analitik nxjerrim qe:
5. Zberthimi i RONA integral a) veprimtaria jokryesore ka kontribuar pozitivisht ne rentabilitetin
Rentabiliteti i plate i kapitalit te perdomr (RONA1) jepet, si rezultat i gjithsej, pasi ajo ka rritur me 11,6% normen e rentabilitetit operativ te
konsideratave te paraqihrra ne paragrafet e mesiperm, nga lidhja e meposhtme: veprimtarise;
RONAr = ROI x Shljo (I) x Shljo (II) b) veprimtaria e jashtezakonshme ka kontribuar negativisht ne
ku: rentabilitetin gjithsej, pasi ajo ka pakesuar me 6% normen e rentabiliteti te
Shljo (I) = shkalla e leves joperative e nivelit te pare norrnalizuar.
Shljo (II) == shkalla e leves joperative e nivelit te dyte
Ne kete rnenyre rnund studiojrne, ne menyre te ve<;ante, kontributin e 6. Shkalla e "leves tregtare"
tri fushave te ndryshme ne te cilat ndahet procesi i formimit te fitimit. Treguesit e rentabilitetit te kapitalit te investuar, te shqyrtuar deri tani
(ROt RONA i norrnalizuar dhe RONA integral), kane mundesuar
evidentimin e rruges se ndjekur nga nderrnarrja per zhvillimin e fazes se
pare, faza ne te cilat e kemi ndare veprimtarine unike te saj, ose ate te
3 I njejti rezultat do te merrej edhe ne supozirnin e mungeses se veprimtarise se forrnimit te fitirnit.
jashtezakonshme. Keshtu, kjo kalon neper tri "fusha", qe jane:
fusha kryesore ose operative;
328 Kapitulli 11 Analiza e integruar e leves se fitimit 329

fusha jokryesore; Keshtu, ROI mund te zberthehet duke evidentuar me vete efektin e
fusha e jashtezakonshme. "leves tregtare" si vijon:
E dyta nga dy fazat e mes1perme, sic;: eshte thene, eshte faza e
ROI = ROI *x KIGJ
shperndarjes se fitimit kontribuuesve te kapitalit. KIN
E ardhura e disponueshme per zhvillimin e kesaj faze, (EBIT integral), Zberthimi i plote i RONA integral mund te behet si vijon:
meqenese llogaritet siper shpenzimeve financiare te drejtperdrejta eshte,
FO Sh K!GJ RONAN RONA
gjithsesi, ne sherbim vetem te burimeve te //renda". RONA = - x - - x - - x 1
x---=--
Pasivet e funksionimit, ne fakt, kane perfituar nga shperblimi perkates 1 Sh KIGJ KIN ROJ RONAN
nepermjet te ashtuquajturave shpenzime financiare te nenkuptuara (te Ose duke shenuar me:
terthorta) qe perfshihen ne koston e te mirave dhe te sherbimeve te blera FO /Sh = Rentabiliteti i shitjeve, ROS
me shlyerjeje te mevonshme. V/KIGJ = Rentabiliteti i kapitalit te investuar bruto (Rkib)
Prandaj nga kjo rrjedh qe nga EBIT integral eshte zbritur kjo kosto, KIGJ /KIN = Shkalla e leves tregtare (Shlt)
prandaj EBIT integral eshte ne sherbim vetem te pasiveve te funksionimit RONAN/ROI = shkalla e leves joperative e nivelit te pare (Shljo I)
dhe te burimeve te veta. RON Ad RONAN= shkalla e leves joperative e nivelit te dyte (Shljo II)
Ne formimin e treguesve te rentabilitetit te plote te kapitalit, me Nxirret lidhja e meposhtme:
qellim te plotesimit te parimit te koherencen ndermjet numeruesit dhe RONA integral = ROS x Rkib x Shlt x Shljo I x Shljo II
emeruesit, kemi sjelle ne pakesim te kapitalit te investuar pasivet e ftmksionimit, Shqyrt OJme
. .. t am. sh em b u 11·m e mepos h tern:
··
me qellim per te evidentuar:
Shitjet 1.200
ne numerues fluksin e te ardhures neto nga kostoja e nenkuptuar e Fitimi operativ 100
pasiveve te funksionimit; EBIT i normalizuar 120
ne emerues nje kapital te investuar neto nga pasivet e funksionimit. EBIT integral 150
Per te evidenh1ar efektin qe lidhet me pakesimin e kapitalit te
investuar si rezultat i zbritjes prej tij te pasiveve te funksionimit, te Kapitali i investuar operativ 1.200 Burimet e veta 500
ashtuquajturin efekti i leves tregtare, verne ne raport ROt qe sic;: dime (Pasivet e funksionimit) (200) Detyrime financiare 800
llogaritet neto nga pasivet e funksionimit mete njejtin tregues te llogaritur Kapitali i investuar jooperativ 300
duke vendosur ne emerues kapitalin e investuar bruto nga pasivet e Totali 1.300 To tali 1.300
funksionimit (ROI*).
ROI* = 100/1.200 = 8,33%
Raporti i mesiperm, duke pasur dy treguesit te njejtin numerues,
mund te shkruhet edhe si raport ndermjet kapitalit operativ gjithsej dhe te ROS :::: 100/1.200 :::: 8,33%
njejtin kapital te investuar neto nga pasivet e funksionimit (KIGJ I KIN). Rkib = 1200/1200 = 1
Raporti KIGJ /KIN shpreh shkallen e Ieves tregtare, ai rezulton i KIGJ/KIN = 1200/1.000 = LZ
barabarte me nje ne supozimin e mungeses se pasiveve te ftmksionimit, me i ROI == 100/1.000 = 10%
madh se nje ne supozimin e ekzistences se pasiveve te funksionimit te RONAN = 120/1.300 :::: 9,23%
ndryshme nga zero.
RONAr == 150/1.300 :::: 11,54%
Shkalla e leves tregtare shpreh efektin e "shkaktuar" mbi ROI si rezultat i
perdorimit te· pasiveve me kosto ti! nenkuptuar (te terthorta). Zberthimi i RONA integral eshte si vijon:
Kostoja e nenkuptuar rezulton se eshte absorbuar ne nivelin e fitimit
operativ, pasi shpenzimet financiare te nenkuptuara jane perfshire ne RON'A. -_ O, 08 .:>.., 3 x I xl,2x---x---
0,0923 0,1154
J 0,10 0,0923
koston e te mirave dhe sherbimeve te blera nga te tretet ne formen e
Nga ku nxjerrim:
shlyerjes se mevonshme.
RONAr = 0,0833 x 1 x 1,2 x 0,923 x 1,25 =11,53%
330 Kapitulli 11
7. Shkalla e leves financiare
Aftesia e ndermarrjes per te shfrytezuar ne menyre te lev~rdish~e
leven (ndikimin) e borxhit shprehet nga e ashtuquajtura shkalle e leves
financiare.
Ajo eshte e barabarte me raportin ndermjet ROE bruto dhe RONA
(integral ose i normalizuar, sipas rasteve). .. .. .. ..
Duke e rishkruar, ne fakt, te ndryshuar ne menyre te pershtatshme
ekuacionin e leves financiare te paraqitur ne kapitullin e meparshem,
kemi:
DF
ROE bruto =RONA+ - x (RONA- ni )
BV
Nga ku mund te nxjerrim lehtesish qe: .. ...
nese RONA= ni, ose DF = 0, leva financiare eshte e barabarte me nJe;
nese RONA > ni, leva financiare eshte me e madhe se nje;
nese RONA < n;, leva financiare eshte me e vogel se nje.
Duke shprehur ROE bruto ne funksion te RONA, kemi:
ROE bruto
ROE bruto = RONAx----
RONA
Prandaj, nese ndermarrja arrin te siguroje bor~e ::ne .~?rme intere~~
mete vogel sesa RONA raporti ROE bruto/RONA eshte me 1 madh se nJe
dhe keshtu ndikimi mbi ROE bruto eshte pozitiv.
Nese, ne te kundert, ndermarrja merr borxhe me norme interesi me te
madh sesa RONA raporti ROE bruto/RONA eshte me i vogel se nje dhe
keshtu ndikimi perfundimtar mbi ROE bruto eshte negativ. .. . . ..
Nese ne fund, kur ndermarrja merr borxhe me norme mteres1 te
barabarte' me RONA raporti ROE bruto/RONA eshte i barabarte me nje
dhe keshtu ndikimi mbi ROE bruto eshte asnjanes.
E njejta gje ndodh nese ndermarrja nuk shfrytezon leven e borxhit per
t'u financuar (keshtu qe detyrimet financiare jane te barabarta me zero) ..
Natyrisht, niveli i ndryshem i ROE bruto i nxj~~r_e nepermJet
shfrytezimit, ose jo, te efektit te leves financi~re, d~1het ~~ mterpret?het
edhe kendveshtrimin e nivelit te riskut fmanoar qe karaktenzon
ekonomine e ndermarrjes, per shkak te borxhit te kontraktuara dhe te
kostos perkatese te tyre.
Nje raport ROE bruto/RONA i barabarte me nj~, p~r shembull, merr
karakteristika plotesisht te ndryshme ne varesi nese m rYJedh nga r_nLmgesa
totale e borxheve, dhe, keshtu, edhe e riskut financiar, ose nese rYJedh nga
nje kosto e borxhit e barabarte me rentabilitetin e k~pita_lit. . shpenzimeve financiare dhe keshtu, gjithnje per kushte te ljera te njejta, do
Niveli i riskut qe karakterizon nje ndermarYJe qe nuk ~a detyn~~
financiare, ne fakt, eshte mjaft me i ulet ne krahasim me nskun e nJe
Analiza e integruar e leves se fitimit 331
ndermarrjeje qe ka hyre ne borxhe, qe nuk arrin te kufizoje koston e
borxhit te vet, por as te rrise rentabilitetin e perdorimeve te saj, ne menyre
qe te realizoje nje diference pozitive ndermjet d y normave.
Raporti ROE bmto/RONA rmmd te zberthehet me tej si vijon:
Fitimi bruto Kapitali i investuar neto
-----------x--~----------------
EBIT integral Burimet e veta
I pari nga dy raportet e mesiperme evidenton peshen e shpenzimeve
financiare, ndersa i dyti evidenton efektin e leves financiare mbi kapitalin
e investuar neto si rezultat i hyrjes ne borxhe financiare.
Kapitali i investuar neto, ne fakt, jepet nga shuma e burimeve te veta
dhe e detyrimeve financiare, prandaj do te kemi:
BV-DF DF
-----=1+--
BV BV
Nga ku del qarte sene mungese te hyrjes ne borxhe financiare raporti
i mesiperm eshte i barabarte me nje, asnjanes ne lidhje me ROE, ndersa ne
prezence te borxhit financiar ky raport eshte me i madh se nje dhe me
efekte shumezuese mbi ROE.
Megjithate, keto efekte zbuten nga treguesi i peshes se shpenzimeve
financiare qe, si rregull, mlmd te jete i barabarte ose me i vogel se nje.
Ky zberthim mundeson te vleresohen ve<;mas efektet mbi ROE, si
rezultat i kostos se borxhit (treguesi i peshes specifike te shpenzimeve
financiare) dhe i koeficientit te borxhit (raporti i kapitalit te investuar
neto/burimet e veta).
Pesha e shpenzimeve financiare, per rrjedhoje edhe shkalla e leves
financiare dhe ROE bruto, varen edhe nga shkalla e leves se kreditimit.
Shkalla e leves se kreditimit, kujtojme, ve ne lidhje normen e
variacionit te fitimit bruto me normen e variacionit te fitimit operativ.
SHLkr = Variacioni % iFitimit Bruto
Variacioni% iFitimit Operativ
Ne supozimin e rriljes se fitimit operativ dhe te shkalles se leves se
kreditimit > 1, do te kemi nje rrilje te shkalles se leves financiare dhe te
ROE bruto, qe eshte rezultat ne ve<;anti, per kushte te tjera te njejta, i nje
permiresimi te nivelit te peshes se fitimit bruto mbi fitimin operativ.
E kunderta, ne rastin e uljes se fitimit operativ dhe te shkalles se leves
se kreditimit > 1, do te kemi nje perkeqesim te nivelit te peshes se
te kemi nje ulje te shkalles se leves financiare dhe te ROE bruto.
Edhe ne kete rast sjellim nje shembull.
 Kapitulli 11 Analiza e integruar e leves se fitimit 333
332

nese raporti Ni/RONA eshte me i madh se nje do te kete nje efekt

Ne fillim +30% -30% shumezues mbi riskun financiar me shume se proporcional me
Fitimi operativ 300 390 210 ndryshimin e koeficientit te borxhit;
Shpenzimet financiare 100 100 100 kur raporti Ni/RONA eshte me i vogel se nje efekti mbi shkallen e
Fitimi bruto 200 290 llO riskut financiar per shkak te ndryshimit te koeficientit te borxhit, eshte
FB/FO 66,67% 74,35% 52,38% zbutes.
Raporti Ni/RONA paraqet, ne fakt, koeficientin kendor te rrjetit qe
Keshtu, ndermarrjet qe kane nje shkalle te larte te leves se kreditimit, shpreh shkallen e riskut financiar ne funksion te koeficientit te hyrjes ne
mund te marrin, nepermjet ekonomizimit te shpenzimeve financiare, ne borxh, si<; paraqitet ne grafikun e meposhtem:
kushte te ~era te njejta, nje rritje te ndjeshme te shkalles se leves financiare
si edhe te ROE bruto.
Natyrisht vlen edhe diskutimi i kundert, kur perdorimi pa efektivitet i
shpenzimeve financiare mund te pasqyrohen ne ulje, bile edhe te Krf Ni/RONA> 1
ndjeshme, te shkalles se leves financiare dhe, keshtu, ne supozimin e
pandryshueshmerise se variableve te ~ere, te ROE bruto.

8. Koeficienti i riskut financiar

Ni/RONA < 1
Ne kete <;eshqe paraqesim objektivin e percaktimit te nje treguesi
permbledhes te riskut financiar te nje ndermarrjeje.
Niveli e riskut financiar, mbi bazen e ekuacionit te leves financiare,
varet nga shuma gjithsej e borxhit ne krahasim me burimet e veta dhe nga
diferenca ndermjet RONA dhe normes se interesit (ni). Natyrisht,
konsiderohet me teper e ekspozuar ndaj ketij risku ndermarrja me shume
borxhe, te cilave u korrespondon nje norme interesi mbi financimet me e
madhe sesa rentabiliteti i kapitalit. ku:
Ne te kundert konsiderohet me pak e ekspozuar ndaj ketij risku Krf = koeficienti i riskut financiar
ndermarrja me pak borxhe me nje norme interesi mbi financimet me te Kb = koeficienti i hyrjes ne borxh
vogel sesa rentabiliteti i kapitalit.
Treguesi permbledhes i ketij lloj risku mund te percaktohet sipas 9. Koeficienti i shfiskalizimit
lidhjes se meposhtme4: ROE bruto, kemi shpjeguar, shpreh normen e rentabilitetit te kapitalit
.. . .. k f. . Ni DF vet te llogarihlr para tatirneve.
Koe f1C1ent11 ns ut manClar = - - - X - - Prandaj, paraqitja e koeficientit te shfiskalizirnitS mundeson te kalohet
RONA BV
nga ROE i llogaritur para tatimit, ne ROE llogaritur neto nga tatirnet.
Duket qarte sesi niveli i shkalles se riskut financiar i percaktuar ne Koeficienti i shfiskalizimit jepet si plotesues i njeshit per kuoten e
kete menyre rezulton drejtperdrejt proporcional: detyrimit fiskal.
a) me koston e borxhit; Kjo kuote mtmd te jete faktike ose teorike.
b) me koeficientin e hyrjes ne borxh. Ne rastin e pare perdoret perqindja e tatimit, qe faktikisht ka renduar
mbi vitin ushtrimor te marre ne analize; ndersa ne rastin e dyte perdoret
Nga lidhja e mesiperme gjithashtu mund te konkludohet qe: kuota qe, ne baze te dispozitave fiskale ne fuqi, do te duhej te rendonte
mbi fitimin e ketij subjekti.

5 Shfiskalizim ose zbritja e normes se tatimit te percaktuar nga sistemi fiskal.

4 Supozuar RONA > 0
 Analiza e integruar e leves se fitimit 335
334 Kapitulli 11

11. Diagrami i ROE

Per shembull, nise kuota aktuale teorike, qe rendon mbi te fitimin e Ne yerpu.~hje_ m.e shpjeg~met e bera ne kapitullin mbi rentabilitetin,
ndermarrjes para tatimit eshte 0,20; pra, tatimi llogaritet ne kuoten 20%. paraqes1m zberth1mm e vanableve nga te cilet varet ROE ·· ·· ·
Koeficienti i shfiskalizimit ne kete rast eshte i barabarte me (1-0,20 = diagramit te ROE. nepermJet
0,80). . Kjo m~ndeson. kapercimin e nje prej kufizimeve te treguesit, pasi
Koeficienti i shfiskalizimit i llogaritet mbi bazen e kuotes faktike eshte ndJen efektm e vanableve te shumte, me natyra te ndryshme (o t.
f · f k 1 ) dh .. pera 1ve,
i barabarte me raportin e fitimit neto ndaj fitimit bruto. mar:c1are, 1s a e e, keshtu, nuk eshte i pershtatshem per te bere
Nese, per shembull, fitimi bn1to eshte i barabarte me 100 dhe fitimi analiza krahasuese.
neto eshte i barabarte me 70, koeficienti i shfiskalizimit te llogaritur mbi Nd~rmanjet duke pasur te njejtin ROE, ne fakt, mund te
bazen e kuotes faktike eshte 70%. ~arakt:nzohen nga kushte te ushtrimit (si te tipit operativ, ashtu edhe
ROE i shfiskalizuar mbi bazen e kuotes faktike mund te zberthehet si fmanc1ar) plotesisht te ndryshme.
vijon: J?.ia~.rami i -~0~. mundeson shpjegimin e ketyre kushte te ndryshme
ROE bruto Fitimi neto dh~ te perc~ktoj.~, kes~tu, ve<;mas efektin qe ka shkaktuar secili prej tyre
ROEneto=RONA x x-----
I RONAl Fitimi bruto mb1 rezultatm perfund1mtar te arritur.

ROE i shfiskalizuar mbi bazen e kuotes teorike (a) jepet nga:

ROE neto =ROE brutox(1- a)

10. Zberthimi i treguesit ROE

Zberthimi i ROE, per shkak te konsideratave te shprehura ne
paragrafet e meparshem, mund te behet per shume nivele, si<; vijon:

1. Niveli i pare i zberthimit:

ROE bruto Fitimi neto
ROEneto=RONA x x-----
I RONA int. Fitimi bruto
2. Niveli i dyte i zberthimit:
FO Sh KIGJ RONA RONAl FB KIN FN
ROEneto=-x--x--x N x-----=-x---x--x-
Sh KIGJ KIN ROI RONAN EBITint. BV FB

Ne permbledhje, ROE varet nga:

a) rentabiliteti i shitjeve;
b) produl<:tiviteti i kapitalit te investuar bruto;
c) shkalla e leves tregtare;
d) veprimtaria jokryesore;
e) veprimtaria e jashtezakonshme;
f) pesha e shpenzimeve financiare;
g) levarazhi financiar;
h) koeficienti faktik i shfiskalizimit.
 Analiza e integruar e levave te fitimit te grupit 337

Pasuria neto e kryegrupit

+
Pasuria neto e minorancave

12 Llogaria ekonomike:
Pasuria neto e grupit

Rezultati i kryegrupit
+
Analiza e i integruar e levave Rezultati i minorancave
te fitimit ne grupe
Rezultati i grupit

Nje ve<;ori e rezultatit te minorancave eshte qe ai round te marre

shenje negative, i shoqeruar nga nje rezultat i grupit me shenje pozitivel
Kjo situate vertetohet kur ne supozimin e nje grupi te perbere nga dy
1

ose me shume shoqeri ne te cilat rezultati ne total eshte pergjithesisht me

shenje pozitive ne shoqerite me humbje pjesemarrja e minorancave eshte
1

me e larte, ndersa ne shoqerite me fitim pjesemarrja e kryegrupit eshte me

e madhe.
Nje shembull mund te sqaroje me mire argumentet e parashtruar me lart.
Shqyrtojme nje grup te perbere nga dy shoqeri A dhe B respektivisht
1

me pjesemarrje 60% dhe 90% nga kryegrupi H. Shoqeria A ka realizuar nje

. kryegrupit dhe ROE i grupit . d t .. humbje prej 600 ndersa shoqeria B nje fitim prej 800.
1 ROE 1 · t r deri tani, mun e 1

. odeli i analizes se rentabilitetit_ l paraqi u Keshtu, ne total dy shoqerite e shqyrtuara kane arritur nje rezultat
M edhe per te interpretuar
zbatohet, me disa pershtatje te neVOJS h me, pozitiv prej 200.
dinamiken ekonomi~e te grupeve. 't .. bilancin e konsoliduar (te grupit) Ndarja e ketij rezultati brenda grupit, eshte si me poshte:
Struktura e bunmevel e paraq1 ur ne "Lioii mbi kontabilitetin",
. · ve te percaktuara nga oJ . ..
te hartuar s1pas panme .t .. "pasuria neto e shoqenve ne Shoqeria Rezultati i kryegrupit Rezul ta ti i i minoranca ve
karakterizohet nga prania e te ashtuquaJ ures A 0,60 X (600) = (360) 0,40 X (600) = (240)
minorancave". . .. t te·· zoteruar nga ortaket e B 0,90 X 800 = 720 0,10 X 800 = 80
· .. n e pasunse ne o ~ Totali 360 (160)
Ajo pasqyron Plese . d . d te verejme se ne bilancin e
minorances brenda ~rupit_- ~ran__ ~~ mur: .t gjejne paraqitje kontabile te Keshtu do te kemi:
konsoliduar keto bunme tlpike te IDanomi .
Rezultati i kryegrupit 360
ve<;ante. . .. . te financimit evidentohet ne llogari~e Rezultati i minorancave (160)
Kostop e ketyre bunrnev~ f.t. .t te grupit i kuptuar si shurne e Rezultati i grupit 200
.k
ekonom1 e e on
k soliduar ku perve<; 1 IIDl
1
•• •• )
' 1 . .
raqitet edhe rezu tatl 1
, •• k arupit dhe e te treteve I pa duh 1 Rentabiliteti i kapitalit te vet mund te shprehet ne lidhje me kapitalin
fitimlt te rye? . .. ff 't te realizuar nga grupi qe et t u
minorancave. Al shpreh p]esen e ~-liD~. . .. . .. ru it. gjithsej te grupit ose vetem me kapitalin e kryegrupit. Keshtu, do te kemi
1

h .. dahet ortakeve te minorances qe Jane PJ~S~_e g p dy ROE te ve<;ante ROE i kryegrupit qe jepet nga raporti Rezultati neto i
1

S pern d . .. e.. rmbledhj·e paraqitja eshte Sl VlJOD: kryegrupit/Kapitalin e kryegrupit, me simbole:

Pran aJI ne p '
Gjendja pasurore:
338 Kapitulli 12 Analiza e integruar e levave te fitimit te grupit 339

.k . Rezultati neto i kryegrupit Zberthimi i ROE se kryegrupit behet si vijon:

ROE 1 ryegruprt = -------...:..--=--=--
Burimet e vete kryegrupit . FO Sh KIGJ . .
ROE 1 kryegr. = - x - - x - - x ShlJO (r)xShlJO (n)xpesha e Shfx
ROE i grupit, i dhene nga raporti ndermjet Rezultatit neto te Sh KIGJ KIN
grupit/Kapitalit te grupit, me simbole:
. FN gr. FN i kryegr. BV gr
. . Rezultati neto i grupit x LVZH f1n.x--x x---""--
ROE 1 gruprt = . .. . FB gr FN gr. BV kryegr.
Bunmet e vete grup1t ku:
Raporti ndermjet ROE se kryegrupit dhe ROE se grupit shpreh te
ashtuquajturen shkalle e leves aksionare (Shla) jepet nga lidhja e Pesha e SHF = pesha ne perqindje e shpenzimeve financiare
LVZH fin. levarazhi financiar;
meposhtme:
FN fitimi neto
Shla = ROE i kryegrupit FB fitimi bruto
ROE i grupit
Ajo shpreh, ne perputhje edhe me shpjegimet ne lidhje me shkallen e 2. Ekuacioni i leves financiare gjithsej
leves financiare, aftesine e kryegrupit per te shfrytezuar ne avantazh te Ekuacioni qe shpreh ndikimin e perbashket te leves financiare dhe te
vetin kapitalin e minorancave. leves aksionare mbi rentabilitetin e kapitalit te vete kryegrupit, mund te
Kostoja e kapitalit te minorancave shprehet, si<; kemi thene, nga nxirret duke marre ne konsiderate fillimisht vetem ndikimin e leves
shuma e te ardhurave neto qe atyre u atribuohet mbi bazen e kuotave financiare mbi ROE e grupit, sipas lidhjes se shqyrtuar me pare:
perkatese te pjesemarrjes brenda grupit.
Shkalla e leves aksionare, duke proceduar njelloj si per shkallen e ROEigrupit=[RONA+ DF . x(RONA-Ni)]x(1-a) [1]
BV grup1t
leves financiare, mund te zberthehet si vijon:
ku:
RN i kryegrupit Burimet e vete grupit (1 - a) eshte koeficienti i shfiskalizimit.
Shl a = x ---------"'<--=---
RN i grupit Burimet e vete kryegrupit Shqyrtojme tani ndikimin mbi ROE e kryegrupit lidhur me
Raporti i pare shpreh shkallen e peshes se kostos se kapitalit te shfrytezimin e leves aksionare:
minorancave. E ve<;anta e tij, ne krahasim me treguesin e peshes se
Ro E 1. kryegr. =ROE 1. gr.+ BV te minorances
..
(
x ROE i grupit- Nm) [2]
shpenzimeve financiare, eshte se ai mund te marre edhe vlera me te BV te kryegr.
medha se nje. ku:
Kjo situate vertetohet, si<; eshte shpjeguar me pare, kur rezultati i
Nm eshte niveli i peshes se minorancave.
grupit eshte pozitiv, por rezultati i minorancave eshte negativ.
. ~~ke z~:endesuar pjeserisht [1] ne [2] merret ekuacioni qe shpreh
Prandaj, kryegrupi merr pjese me fuqishem ne shoqerite e
~d1hmm e perbashket te Ieves financiare dhe te I eves aksionare (ekuacioni
kontrolluara me fitim dhe me pak ne ato me humbje. 1 leves financiare te plote):
Treguesi i dyte, eshte ekuivalent me levarazhin financiar dhe
percakton shkallen e shfrytezimit te pasurise neto te minorancave per ROE i kryegr. ~ [(RONA+ ~~x(RONA- Ni))]x(l-a)+
financimin e aktiveve.
Ky raport, ne fakt, merr vlere te barabarte me nje ne supozimin e BV te min. (
mungeses se pasurise neto tete treteve, merr vlere mete madhe se nje ne + Bvr·k
e ryegr. x ROEigr.-Nm)
varesi te stokut 1 te minorancave i pranishem ne strukturen pasurore neto
Nga paraqitja e mesiperme, llogaritet lehtesisht ndikirni qe lidhet me
te grupit.
shfrytezimin e te ashtuquajtures leve aksionare, e percaktuar nga
mbledhori i dyte i ekuacionit.
I Me termin stok, do te kuptojme pjesemarrjen me aksione te minorancave ne

kapitalin e grupit.
340 Kapitulli 12

Ne perputhje me <;fare kemi shqyrtuar me pare ne lidhje me shkallen e

leves financiare, raporti:
ROE i kryegrupit
RONAx(l-a)
percakton shkallen e leves financiare te grupit dhe mund te marre
vlera me te medha, me te vogla ose te barabarta me nje.
Ne supozimin e efektit te leves pozitive ai merr vlera mete medha se
13
nje; ne supozimin e efektit te leves negative merr vlera mete vogla se nje;
ne supozimin e efektit te leves asnjanese merr vlera te barabarta me nje. Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrj es e
Rasti i fundit mund te haset sine supozimin e mungeses se borxhit,
ashtu edhe te barazimit ndermjet RONA dhe normes se interesit te
orientuar ne vlere
financimeve.
Raporti ROE i kryegrupit/ROE i grupit shpreh shkallen e leves
aksionare dhe per te mund te sillen te njejtat konsiderata te shprehura me
siper, duke marre ne vend te borxhit financiar, interesat e minorancave.
Prandaj, nese raporti i mesiperm eshte me i madh se nje efekti i leves
aksionare eshte pozitiv dhe keshtu kryegrupi shfrytezon ne menyre te
leverdishme kapitalin e minorancave. Por nese ky raport eshte i barabarte
me nje efekti i leves aksionare eshte asnjanes.
Keto kushte hasen kur kryegrupi nuk perdor kapital te minorancave
ose kur niveli i peshen se minorancave (Nm) perputhet me ROE e grupit.
Nese raporti eshte me i vogel se nje efekti i leves aksionare eshte 1. Analiza e kushteve te ekuilibrit te rentabilitetit
negativ dhe, ne kete menyre, kapitalit te minorancave i njihet nje Analiza e kushteve te rentabilitetit te veprimtarise se ndermanjes
rentabilitet me i madh se ROE e grupit. mund te realizohet jo vetem ne sasior, por edhe duke shqyrtuar edhe
nivelin perkates cilesor.
K y aspekt i analizes supozon studimin e kushteve te riskut ne te cilat
te cilat rezultatet, vleresuar ne shprehje sasiore, jane arritur.
Kushtet e riskut qe karakterizojne ekonomine e ndermarrjes shprehen
ne normen perkatese te rentabilitetit "te arsyeshem" te kapitalit qe
krahasohet me normen e rentabilitetit "ne fakt".
I pari shpreh rentabilitetin "e arsyeshem" ose rentabilitetin e tregut te
investimit, ne lidhje me nivelin e riskut qe karakterizon ndermarrjen,
ndersa i dyti shpreh rentabilitetin qe ajo faktikisht arrin t'u garantoje
kontribuuesve te kapitalit.
Ne kete kuptim flitet per "ekuiliber te rentabilitetit": ai arrihet kur
rentabiliteti faktik i ndermarrjes eshte me i madh se rentabiliteti i gjykuar i
arsyeshem.
Objektivi i ndermarrjes duhet te jete sigurimi i nje rentabiliteti pozitiv te
kapitalit dhe mete larte sesa kostoja "e arsyeshme" e kapitalit.
Kostoja "e arsyeshme" e kapitalit mund te percaktohet ne menyra te
ndryshme ne varesi te normes se rentabilitetit faktik te perdorur si term
krahasues.
342 Kapitulli 13 Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrjes e orientuar ne vlere 343

Mund te formulohen, ne lidhje me kete, dy supozime: Sa me i madh te jete koeficienti i riskut finan.ciar, aq me e madhe eshte shkalla
a) norma e rentabilitetit faktik te perdorur eshte treguesi ROE (e e riskut qe lidhet me te.
ashtuquajtura ne praktike "levered"); . Nese norma e rentabilitetit te kapitalit te perdorur eshte, si~ eshte
b) norma e rentabilitetit faktik te perdorur eshte tregues1 RONA e thene me para, RONA i shfiskalizuar, termi i dyte i krahasimit behet
shfiskalizuar (e ashtuquajtura ne praktike "un-levered"); kostoja mesatare e kapitalit.
Ne rastin e pare termi i dyte i krahasimit duhet te jete nje ROE i RONA i shfiskalizuar, ne fakt, nese shqyrtohet nga ana e perdorimeve
arsyeshem ose e tregut, e dhene nga shuma e dy komponenteve kryesore: shpreh rentabilitetin mesatar, neto nga tatimet e investimeve te ndermanjes, i
norma baze per investimet e menjanuara nga risku; njejti tregues, nese shqyrtohet nga ana e burimeve te financimit,
premi per riskun. korrespondon me koston mesatare ne fakt te burimeve te financimit, ose me
Premi per riskun, nga ana e tij, duhet te shperbleje elementet e normen e shperblimit, mesa tar, kapitalit te vet dhe te atij borxh ne fakt.
meposhtem: Me fjale te tjera, RONA i shfiskalizuar mund te shprehet edhe si
- riskun e pergjithshem per investimin ne kapitalin e vet; mesa tare e ponderuar ndermjet ROE neto dhe N neto te ndermarrjes.
riskun specifik te ndermarrjes. Pesha qe i atribuohet seciles prej dy normave te rentabilitetit shprehet
Ky i fundit, risku specifik, mund te kete natyre operative ose nga raporti ndermjet burimeve te financimit te shqyrtuara dhe totalit te
financiare. kapitalit te investuar.
Nga financa e ndermarrjes dime qe kostoja e kapitalit te vet jepet nga Shembulli i meposhtem mtmd te qartesoje me mire konceptin e paraqitur.
lidhja e meposhtme: Supozohen te dhenat e meposhtme (vlerat ne mije njesi monetare).
i = r + p (rt- r)
ku: Kapitali i investuar neto 1.000
Burimet e veta 400
i =normae arsyeshme e shperblimit te kapitalit te vet; Detyrimet financiare 600
r =norma risk free; EBIT 150
pr =beta i titullit sipas modelit te C.A.P.M. 2; Shpenzime financiare 60
rt = rentabiliteti i portofolit te tregut. Fitimi bruto 90
Tatimi 18
Nga kendveshtrimi ekonomik "premi per riskun.~' m.u~d. t~ Fitimi neto 72
percaktohet ne menyre "subjektive" mbi bazen e metodave te zhv1lhmrt te Kuota fiskale 0,20
veprimtarise operative dhe financiare. N ga ku nxjerrim:
Ne kete kuptim, ne fakt, flitet per risk operativ dhe per risk financiar.
150
I pari mtmd te sintetizohet ne "shkalH~n e Ieves operative" qe shpreh, si<; RONA = - - = 0 15
eshte shpjeguar ne kapitujt e meparshem, ndjeshmerine e fitimit operativ ndaj 1.000 '
ndryshimit te shitjeve ose te marzhit te kontributit. Sa me e madhe te jete shkalla RONA i shjiskalizuar = 15 x (1- 0,20) = 0,12
e [eves operative, aq me e madhe eshte shkalla e riskut qe lidhet me te. 72
ROE neto = - = 0,18
Risku financiar mund te sintetizohet nga mbledhori i dyte i ekuacionit 400
te leves financiare (RONA - Ni) x s ose, ne menyre te njejte, nga M = 60/600 = 0,10
"koeficienti i riskut financiar" te pershkruar me pare. N;neto = 10 x (1- 0,20) = 0,08

Le te vertetojme barazimin e meposhtem:

1 Beta eshte koeficienti qe mate sjelljen e nje titulli ndaj tregut. Merr vlera qe

luhaten rreth zeros dhe mate aftesine reale te nje titulli per te ndryshuar ne mase BV DF
RONAx (1-t ) =ROEx--+Nix(l-t)x--
te madhe (vlera absolute e beta> 1), ose mete vogel (vlera absolute e beta < 1), ne vr"r ur. r

Jcr;;:ah;;:ac.lrn -mo 1-roCTllOC;T"'' nD l ,.ofcn·"'r'\h,-.4-

 Kapitulli 13 Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrjes e orientuar ne vlere 345
344

Duke zevendesuar do te kemi: Ai ne fakt eshte nje EBIT neto nga tatimet, i destinuar per te
400 600 shperblyer si kontribuuesit e kapitalit te vet, ashtu edhe te borxhit.
15 x (1-0,20) == 18x--+ lOx (1-0,20)x-- = 7,2+ 4,8 = 12 Prandaj teorikisht, e ardhura shtese ose e ardhura per me pak e
1.000 1.000
realizuar nga ndermarrja mund te jete si ajo per t'ua shpemdare
Keshtu, nga kjo rezulton se RONA i tregut (ose i arsyeshem)
kontribuuesve te kapitalit borxh, ashtu edhe ajo per t'ua shpemdare
korrespondon me shumen ndermjet ROE se tregut dhe N se tregut, neto
kontribuuesve te kapitalit te vet.
nga tatimet, te ponderuar per strukturen financiare te ndermarrjes.
I ndryshem, natyrisht, do te ishte vleresimi ne shprehje te vleres se
Produktin ndermjet diferences se normave faktike dhe atyre te tregut
krijuar/te shpemdare ne te dy rastet e shqyrtuara.
me kapitalin e perdorur le ta emertojme "e ardhura ekonomike".
Nese, ne fakt, vlera e krijuar nepermjet te ardhures shtese do t'iu
Kapitali i perdorur, zakonisht, shprehet me vlera te korrigjuara me
s~per:nda~ej fin~r:cuesve te jashtem kjo do te shkaktonte nje gjendje
qellim eliminimin e shtremberimeve te mundshme ne paraqitjen e pasurise
s1gunsht JO poz1hve, sepse do te thoshte qe shkalla faktike e hyrjes ne
te tipit kontabel. borxh nga ndermarrja eshte me e madhe sesa ajo e tregut. Natyrisht,
Korrigjimet kryesore mund t'u perkasin, per shembull:
konsiderata te kunderta, do te formuloheshin ne supozirnin e te ardhures
sferes se aktiveve afatgjata jomateriale, qe shpesh nuk shprehin sakte
per mepak.
investimet e kryera ne fakt nga ndermarrja per zhvillimin e veprimtarise
Vlera faktike e krijuar nga ndermarrja eshte ajo e gjeneruar ne favor te
se saj; aksionarit; vetem kjo, ne fakt, dote mund te pasqyronte, nese ndermarrja
sferes se aktiveve afatgjata materiale ku shtremberimet kryesore mund
dote ishte e kuotuar, nje rritje te vleres se titullit.
t'i perkasin kriterit te kostos, politikes se amortizimeve te ndjekura nga
Kjo do te na <;onte ne konkluzionin se e ardhura e arsyeshme, e
ndermarrja dhe kontabilizimit te te mirave materiale te marra me leasing;
p~rcak:U~r ~e me~yr~ te sa~te, eshte vetem ajo e nxjerre nepermjet
kapitalit qarkullues, ve<;anerisht magazinen, dhe zbatimit te kriterit
perdonrn1t te normes se rentab1litetit ROE.
Uf03 per vleresimin e gjendjeve; Megjithate edhe rezultatet e nxjerra me RONA i shfiskalizuar mund te
aktiveve finandare me natyre spekulativ, te kontabilizuara per mete
<;oje ne te njejtat rezultate qe merren duke perdorur ROE, me kusht qe
voglen ndermjet vleres se kostos dhe asaj te tregut. kostoja e tregut e kapitalit borxh te perputhet me koston e arsyeshme.
sferes se fondeve te riskut dhe te detyrimeve ne pasiv.
. Ne -~ete menyre e ardhura ekonomike e percakh1ar duke perdorur
Kapitali, i korrigjuar ne menyre korrekte, perben te ashtuquajturin
dlferencen [RONA X (1 - t) - iz]/ku t eshte kuota fiskale dhe iz eshte kostoja
"kapital ekonomik kontabel". mesatare e kapitalit, perputhet me te ardhuren ekonomike te llogaritur
Prandaj, e ardhura ekonomike shpreh te ardhuren shtese ose te ardhuren per
duke perdorur diferencen (ROE - i1), me i1 qe korrespondon me koston e
me pak qe ndermarrja arrin t'u garantoje kontribuuesve te kapitalit ne krahasim
tregut te kapitalit te vet.
me te ardhuren e arsyeshme ose te tregut, te percaktuar mbi bazen e vleres aktuale
Prandaj, ne vazhdim vertetohet barazimi (per Ni* Ni te
te investimit. shfiskalizuar ):
E ardhura ekonomike eshte pozitive kur norma faktike eshte me e
madhe se norma e arsyeshme, eshte zero kur norma faktike perputhet me
normen e arsyeshme, eshte negative kut norma faktike rezulton me e vogel
se norma e arsyeshme. [ RONAx(l-t)-(i1 x____!!!!_+N*x
KINK
DF J]xKINK=
' KINK
Keshtu, ne te dyja supozimet e shqyrtuara kemi: ==(ROE- i 1 )x BVK
a) E ardhura e arsyeshme =(ROE- h) x Bv te korrigjuara;
b) E ardhura e arsyeshme =[RONA x (1- t)- izJ x KIN i korrigjuar.
ku:
Nje problematike e ve<;ante shfaqet ne lidhje me te ardhuren e
Ni* = n e shfiskalizuar;
KINK = kapitali i investuar neto i korrigjuar;
arsyeshme e percaktuar duke perdorur normen e rentabilitetit RONA te
BVK = Burimet e veta te korrigjuara.
shfiskalizuar.
Dime qe:
3 c:J-.l,rr-.ni"t nistore te shorehies ne anelisht "Last In Firs Out" !LIFO)
 Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrjes e orientuar ne vlere 347
346 Kapitulli 13

Percaktojme tani "Vleren e shtuar te kapitalit (V AC 4)" si shume e te

BVK .. DF
RONAx(l-t)=ROEx KINK +N; 'i'x KINK ardhurave ekonomike te realizuara brenda nje harku kohor me shtrirje te
kufizuar ose te pakufizuar, te aktualizuara ne baze te kostos se kapitalit.
Duke zevendesuar kemi: Prandaj do te kemi:
Kohezgjatje e kufizuar:
BVK DF J (.
BVK * DF
ROEx KINK+ N; *x KINK - z, x KINK+ N; x KINK
J] x
[(
x KINK= (ROE- i, )x BVK Kohezgjatje e pakufizuar:
Re mesatar
Nga ku, duke zevendesuar nxjerrim: VAC=----
i
VIera e tregut e kapitalit (VMC) jepet nga shuma ndermjet "kapitalit
ROEx BVK -i x BVK JxKINK =(ROE -i, )xBVK ekonomik kontabel" te perdorur dhe "vleres se shtuar te kapitalit", si~ paraqitet j,e
1
( KINK KINK skemen e meposhtme.
BVK +(ROE-i,)JxKJNK =BVKx(ROE-i,)
[ KINK VIera e tregut e burimeve te veta VIera e Shtuar e Kapitalit
VIera ekonomike kontabile e burimeve
BVKx(ROE- i1 )=BVKx(ROE- iJ te veta
VIera e tregt1.t e detyrimeve VIera kontabile e detyrimeve
Vertetojme Pohl.m1·n duke shfrytezuar te dhenat e shembullit te
meposhtem: Keshtu kemi:
a) Duke perdorur treguesin ROE:
RONA X (1-t) 0,12 VMC1 ::::: Burimet e veta +1- Korrigjimet + VAC
ROE 0,18 b) Duke perdorur treguesin RONA (1 - t):
BVK/KINK 0,40 VMCz = Burimet e veta +1- Korrigjirnet + Detyrimet + VAC
OF/KINK 0,60
Ni 0,10 VIera e tregut e kapitalit e percakh<ar ne kete menyre, krahasuar me
(1- t) 0,80 madhesine perkatese kontabile, shpreh diferencen e vleres se plote te
BVK 400 krijuar nga ndermarrja ne favor te aksionarit, qe jepet nga shuma ndermjet
DF 600 VAC dhe korrigjimeve te bera vlerave kontabile.
KINK 1.000 Nese ne llogaritjen e te ardhures ekonomike perdoret RONA i
shfiskalizuar, kapitali per t'u sjelle ne zbritje eshte ai gjithsej i investuar;
Supozojme nje kosto te arsyeshme te kapitalit te vet te barabarte me nese, ne te kundert perdoret ROE, duhet te zbriten vetem burimet e veta.
12%, e ardhura ekonomike eshte me: VIera e tregut e kapitalit bruto VIera e Shtuar e Kapitalit +I- Korrigjimet e
(18% -12%) X 400 = 24 (me) nga detyrimet = Bv+/- vlerave kontabile te kapitalit te perdorur
Lloaarisim tani te ardhuren ekonomike duke perdorur si ~~ntab~lit~t Korrigjimet + D + VAC VIera kontabiie e burimeve te veta
0
·
faktm rna dh esme
.. · ·· RONA x (1-t) dhe si kosto te arsyeshme.. te . kap1taht
. VIera kontabile e detyrimeve
borxh normen Ni te shfiskalizuar, te ponderuar me strukturen fmanCiare VIera e tregut e kapitalit bruto VIera e Shtuar e Kapitalit +/- Korrigjimet e
(pa) detyrimet = Bv +I- vlerave kontabile te kapitalit te p_erdorur
faktike te ndermarrjes.
Korrigjimet + VAC VIera kontabile e burimeve te veta
Prandaj do te kemi:
(0,12- (0,12 X 0,40 + 0,08 X 0,60)] X 1.000:::: 24
 Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrjes e orientua r ne.. v 1ere..
348
Kapitulli 13 349

se kapitalit nje shtese te pershtatshme, natyrisht pozitive, per te . ...

.l.t t t·· k . r· .. .. dh arntur nJe
2. "Normae kthimit" dhe "norma mark-up" financiar ekapita~it . ren t a_b I
I e e . ap1ta 1t -~~ te m~- -~es~ ~ost~ja ~ tij, ky tregues mund te
£ ardhura ekonomike", mund te shprehet edhe si produkt nder:mJ~t
11
konsrd.~r~~~t sr shpreh:s 1 ~-hkalles se efiCiences fmanciare te kapitalit.
Ne kete rast VAC eshte e barabarte me:
diferences (spread/ norma ne fakt minus normae arsyeshme) dhe kap1taht
w~~~- . .. Kostoja mesa tare e kapitalit x Norma mark -up x KINK
Duke shenuar me R normen faktike dhe me 1 normen e arsyeshme do VAC
Kostoja e kapitalit
te kemi:
Spread = R- i .
Lidhja e mesiperme round te shkruhet edhe s1: 3. Diagrami i vleres
Spread= R x a Analiza e zhvilluar deri tani mundeson konfigurimin e te
Ku: ashtuquajturit Diagrami i vleres, ose nje skemi! permbledhese ne te cilen sillen
Spread ne menyre sistematike shumezuesit variabel nga niveli i te cileve varet rezultati i
a::::
R shprehur si Vlere e Shtuar e Kapitalit, i arritur nga ndermarrja dhe naa
6
ku
mundesohet studimil si nje te vetme, i lidhjeve ekzistuese.
Me shprehje te ~era; spread vihet ne ra~ort __me n~~me~ faktike t~ Duke futur ne diagram te dhenat qe u perkasin dy periudhave te
rentabilitetit me qellim vleresimin e shkalles se peshes se kostos se njepasnjeshme/ mundesohet keshtu te analizohen dhe te vleresohen
ndryshimet e ndodhura ne secilin faktor te analizuar, me qellim
kapitalit. · 1· ·
.. htu faktori ~'a" shpreh nonnen e kthimit financiar te kap1ta 1t, a1 interpretimin me te mire te rezultateve te arritura dhe per te kuptuar
Kes f" · r·
mund te konsiderohet nje tregues i shkaW~s se eficiences . _m~nCia~: e shkaqet nga te cilat varet rritja ose pakesimi i vleres se llogaritur.
I ••

ndermarrjes, sepse mate peshen e kostos se_kapitalit mbi ~:nt~b11itetm e _h]· .
Prandaj spread round te studiohet s1 produkt ndermJet ~entab1htet~t
faktik te kapitalit dhe normes se kthimit financ~ar, tregue~. qe shpreh/ 51~
eshte thene aftesine e ndermarrjes per te kuflzuar peshen e kostos se
1
Duke paraqitur ne diagram rezultatet e arritura nga ndermarrjet
konkurruese mundesohet kryerja e analizes krahasuese te pikave te forta
dhe te pikave te dobeta te seciles, ne nje kendveshtrim edhe benchmarking
te rezultateve.

kapitalit ne krahasim me rentabilitetin e tij. .. .. . .

Ky tregues mund te jete i dobishem per t'u per~orur ne vle~:~nr~m ~
performancen ne shprehje te vleres lidhur operaCI~net e pakes1m1t te
kostos se kapitalit (te ashtuquajturat CCC- Cost of Caprtal ~uttmg).
Duke shfrytezuar lidhjen e paraqitur me siper, mundesohet shprehp e
VAC si vijon:
Rentabiliteti faktik i kapitalit x Norma e kthimit financiar x KINK
VAC ==
Kostoja e kapitalit
Analiza e spread mund te realizohet edhe duke vene ne raport kete te
fundit me koston e kapitalit, sipas lidhjes se meposhtme:
Spread= i x b
ku:
Spread
b
Ne kete rast koeficienti "b" shpreh normen mark-up financiar te
kapitalit, ai percakton aftesine e ndermarrjes per t'i bashkengiitur kostos
Kulmi i diagramit shpreh Vleren e Shtuar e Kapitalit (VAC).
Niveli i pare i zberthimit te Vleres se Shtuar te Kapitalit evidenton
. produktin ndermjet te Ardhures Ekonomike dhe raportit 1I i, ku i,
kujtojme, eshte norma e arsyeshme e rentabilitetit.
Raportin 1 I i e emertojme "Shumezuesi Ekonomik" (She); ai eshte
proporcional ne perpjesetim te zhdrejte me normen "i" te aktualizimit tete
ardhures shtese, duke u rritur me zvogelimin e "i" dhe anasjelltas.
Shumezuesi ekonomik mundeson qe Vlera e Shtuar e Kapitalit te
konsiderohet si nje shumezues i te ardhures ekonomike.
Eshte interesante te shenojme qe shumezuesi ekonomik perputhet me
raportin ~mim/Fitim i pritshem. Nese ne fakt i anasjelli i ketij raporti, si.;
dihet, shpreh normen e aktualizimit, i anasjellti i te anasjelltit te tij kthehet
per te shprehur perseri raportin baze.
Niveli i dyte i zberthimit i perket te Ardhures Ekomomike. Kemi
pare/ ne fakt, qe ajo mund te shprehet si produkt ndermjet spread (norme
faktike minus norme e arsyeshme e rentabilitetit) dhe kapitalit te perdorur,
te korrigjuar ne menyre te pershtatshme (K).
 Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrjes e orientuar ne vlere 351
Kapitulli 13
350
Diagrami i vleres 1
Niveli i trete i zberthimit i perket spread qe, si<; kemi paraqitur me
siper, mund te shprehet, ne menyra alternative: I I VACt VAC,,

_ si produkt ndermjet rentabilitetit te kapitalit te per~or~r, net? _ng~

tatimet, dhe normes perkatese te kthimit financiar te kap1taht (koehe1entl
'/a"); J Spread 1 I Spread ,, Kt I K2 1 She 1 I She,'

_ si produkt ndermjet normes se arsyeshme te rentabilitetit dhe normes IRONA (1-t)t IRONA (1-th Iat Ia, IKt IK,, She IShe 1 1 2

perkatese mark-up te kapitalit (koeficienti "b"). ROI·, I ROt•, TShltt_[ Shit, I SHLJO It I SHLJO hI SHLJO lit I SHLJO lh I (1-t), (Hhl a, I a, I KtTK,TShe, She,
I I I I I I I T 1 I I I I
Niveli i katert i zberthimit kryhet duke iu referuar normes se
.E 0 0 .;;
rentabilitetit te kapitalit te perdorur, te llogaritur neto nga tatimet, qe,
cil cJ1 3 E
< E. ~ :2 ~:: ~::: m ;a ~ :2 6i"'
dime, nga e tij ai varet, duke supozuar mungesen e veprimtarise se
0
c;:
0
c;:
:.;:
c;:
:.;:
c;: ci5 ci5 c;: c;: -"' "
-"' - - 6i

jashtezakonshme, nga:

rentabiliteti i veprimtarise kryesore (ROI*);
shkalla e leves tregtare (Shlt);
shkalla e leves se veprimtarise jooperative e nivelit te pare (Shljo (I);
shkalla e leves se veprimtarise jooperative e nivelit te dyte (Shljo (II);
koeficienti i shfiskalizimit (1 - t).
Niveli i peste, dhe i fundit, i zberthimit i perket, respektivisht:
rentabilitetit te kapitalit te perdorur ne veprimtarine kryesore,
zberthyer me tej ne produktin ROS X produktiviteti i kapit_alit _te i~vest~~r;
0
s~~ k~mi shpjeguar, n~_alte_mat_~ve_te__ nivelit te trete te analizes te paraqitur
ne __ d1~gr~mm__ e vleres_ s1 me srpers, mundesohet nje menyre tjeter e
zberth1m1t, ~e e ar:~hz?n spread-in si produkt ndermjet normes se
arsyeshme te rentab1htet1t te kapitalit dhe normes mark-up financiar te
kapitalit (koeficienti "b").
Niveli i katert i zberthimit alternativ i perket normes "i" dhe
evidenton:
koston e arsyeshme te kapitalit te vet (iBv);
koston e arsyeshme te kapitalit borxh (iDf) neto nga tatimet;
- strukturen financiare te ndermarrjes (pesha e burimeve te veta == p,

- shkallen e leves se veprimtarise jooperative te mveht te pare, 1

pesha e detyrimeve = q).
zberthyer me tej ne produktin ndermjet raporteve te meposhtme:
Prandaj, diagrami i vleres qe rrjedh nga kjo, eshte si vijon:
EBIT i Kapitali operativ
-------X
Fitimi operativ Kapitali gjithsej

Me simbole do te kemi:
R k
-x-
r K

Prandaj, diagrami i vleres rezultante e zberthimeve te mesiperme,

paraqitet si me poshte:

nrnrlnlct- nrlo'"TY>;~, ~~--"~ -·"

5
Ne kete zberthim, kujtojme, spread shovrtohet .c;i
 Kapitulli 13 Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrjes e orientuar ne vlere 353
352

Diagrami i vleres 2
Diagrami i Vleres 2

Keshtu, si perfundirn, analiza e diagrarnit te vle~es ~~ndeson nje

lexim te arsyeshem te shkaqeve qe kane sjelle ndrysh1me te rezultateve
Keto diagrame vlere evidentojne nje performance te mire te ndermarrjes
nga nje periudhe ne tjetren. . ..
Kjo rnundeson te behen krahasime sine aspek~ -~ohor, ~er sh~~bull A ne ushtrimin e dyte, ku thuajse jane gjashtefishuar rezultatet e arritura ne
per te njejten ndermarrje per periudha te ndryshme, s~ ne as~~ktin ~ap~~m~r, ushtrimin e pare (V AC nga 1.834 ne 10.564 mije njesi monetare).
per shernbull ndermjet nderma~ev~ te r:_dryshrne. ~1agr~~m 1 vleres p~~ber:~ Ndermarrja B, ne te kundert, evidenton nje performance me shenje te
gjithsesi, nje instrument te dob1shem te benchmarkz~g te . perfo~~ces, te hmdert, ne fakt Vlera e shtuar e kapitalit te kesaj ndermarrjeje kalon, ne
perdorur per te vleresuar shrnangiet ~ r:dodhur~ ne v_anablet ~nhke mes periudhen e analizuar, nga 6A14 ne 3,602 mije njesi monetar, me nje ulje
ndermarrjes se marre si parameter refenm1 dhe ndermaiT)es kamp10n. rreth 44%.
Duke kaluar tani ne zbulirnin e shkaqeve qe kane sjelle performance
me te mire te ndermarrjes A, sqarojme se ajo rezulton per shkak, kryesisht,
4. Zbatim praktik .. te nje permiresimi te konsiderueshem te spread rentabilitet minus koston e
Ne vazhdim sillen diagramet e vleres se dy ndermarrjeve (A) dhe (B), qe kapitalit, qe nga ana e saj lidhet ndjeshem me permiresimin e treguesit
u perkasin dy ushtrimeve te njepasnjeshem (vlerat ne mije njesi monetare). RONA i shfiskalizuar qe kalon, ne fakt, nga 6A5% ne ushtrirnin e pare, ne
Diagrami i vleres 1 8,50% ne ushtrimin e dyte, ndersa ROI* kalon nga 9,24% ne 10,78%.
Raporti RONA i shfiskalizuar /Kaston e kapitalit, qe tregon shkallen e
VACI
1.334
VAC:
10.56-i- A
mbulimit te kostos se kapitalit, kalon, ne dyvje<;:arin e analizuar, nga 1,05
6.-lt-l 3.602 B
ne 1,30 dhe, ne fund, tregon nje permiresimin ne shprehje te spread.
Re 1 Re: She:, She:t
!12 679 16,3 15,6 Veprirntaria ndihmese dhe efekti i leves tregtare ruajne vlerat e tyre
393 218 16,3 l6~'i
ne thelb konstante ne dyvje<;:arin e analizuar, ndersa permireson
koeficientin e shfiskalizimit, i cili kalon nga 46,80% ne 53,40%.
Perrniresimi i ROI, nga ana e tij, lidhet kryesisht me nje rri*n e ROS,
10,75 3,23
qe ne fakt kalon nga 22,29% ne 24,78%, sinjal i nje perrniresimi te eficiences
ROI"t ROI .. , snqo, SHLJO, Shit, Shit!
dhe i politikes se kufizimit te kostove per periudhen objekt analize, duke
9,24
12.:56
10,78
LO,D
1,03
0,98
1.01
LOU
1.-'5
1,26
l.47
1.18
16,5 mbajtur parasysh qe efekti i leves tregtare qe lidhet me pasivet e
Rki, R!.:i: SHLJ0 1 SHLJO, Shit, Shit~
K,
3-1,179
K,
;.2.n9
She,
16.3
She:
15,6
funksionimit dhe treguesi i produktivitetit te kapitalit te investuar mbeten
5.09
o,.n 1,03 UJl 1.~5
0,-11
0.53 O,..l,7 0,98 t.OO U.6
8525 I 9,74-1 16_1 16,5
ne vlera pothuajse te qendrueshme per dyvje<;:arin e studiuar.
354 Kapitulli 13

Rritja e spread ndermjet normes faktike dhe normes se arsyeshme

evidentohet duke analizuar si normen e kthimit financiar te kapitalit, ashtu
edhe normen e mark-up financiar te kapitalit.
I pari, ne fakt, kalon nga 5,09% ne 24AO%, ndersa i dyti kalon nga 5,37
ne 32,28%.
Kjo do te thote qe ne ushtrimin e pare kostoja e kapitalit "gerryen"
thuajse me 95% normen e rentabilitetit te kapitalit, ndersa ne te dytin kjo
peshe zbret ne rreth 76%.
14
Duke shqyrtuar normen e mark-up, vihet re qe "mbushja" mbi koston
e kapitalit eshte me shume se gjashtefish nga ushtrimi i pare ne te dytin. Treguesit sintetike per vleresimin e
Ne rastin e ndermarrjes B shfaqet nje gjendje krejtesisht e kundert,
dhe konkretisht:
ndermarrj eve
shkalla e mbulimit te kostos se kapitalit kalon nga 1,75 ne 1,37;
norma e kthimit financiar te kapitalit kalon nga 42,94% ne 26,99%;
normae "mark-up" financiar kalon nga 75,25 ne 36,96%.
Prandaj rritet pesha e kostos se kapitalit dhe, ne menyre spekulative,
pakesohet, praktikisht pergjysmohet, "mbushja" mbi koston e kapitalit.
Edhe ne kete rast shkaqet e ketij perkeqesimi te performances duhen
kerkuar ne menyren e zhvillimit te veprimtarise operative.
ROI, ne fakt, peson nje ulje te papritur si rezultat i vertetimit te
njehershem te nje seri rezultatesh negative, ne fakt:
perkeqesimi i ROS thuajse me dy pike perqindjeje;
perkeqesimi i produktivitetit te kapitalit te perdorur; 1. Shumezuesit e tregut - metode·· · t "k
ndermarrjeve sm eh e per vleresimin e
ulja e efektit te leves tregtare.
Nga rezultatet e paraqitura me s1per, efekti me negativ i duhet . ~idhjet ndermjet bilancit dhe vleres ekonornike te nderrnar ·es · ··
SI<; d1het, te shurnta dhe te qarta. IJ Jane,
kontribuar perkeqesimit te ROS, sinjal i nje peshe te madhe te kostove dhe,
si rrjedhoje, e nje "joeficience" te dukshme ne zhvillimin e veprimtarise .. _Ne radhe te par_e procesi i vleresimit te nderrnarrjeve nuk mund te
operative. U:~~!an~het nga anah~a _e ekuilibrave ekonomiko-financiare, qe studiohet
Gjithashtu mundesohet studimi ne sensin hapesinor dhe jo ate kohor, neperrnJet treguesve te bllancit.
d.m.th. performanca e vlerave te ndermarrjes B ne vitin e dyte ushtrimor Gjithashtu, tregu_esit e bilancit mundesoJ·ne s 1· k · h ·
t h ·· . .. .. .. , <; em1 s p;eguar
rezulton pergjithesisht me e mire, ne krahasim me rezultatet e arritura nga ~~- me, ana1-~zen : plote te burirneve te krijirnit te vleres dhe nivelin ne te
ndermarrja A per te njejtin ushtrim, sic; nxirret nga analiza krahasuese e tre Clklen vle_ra q:
U p:rket rezultateve te pritshme, transformohet ne rezultate
e onom1ke te real1zueshme.
treguesve qe kane te bejne me spread, sic; jepen ne tabelen e meposhtme:
d .. Duk~t keshtu e natyrshrne qe nderrnjet vleres ekonornike te
B A n_ ermariJ~~-e. dhe t_~eg~esve kontabel te performances te ekzistojne Iidh ·e
Shkalla e mbulimit te kostos se kapitalit 1,4 1,30 te forta. P1kensht keto hdhje qendrojne ne baze te d · t d · .kJ
te vleresimit te nd .. . .. .. . .. Isa me o ave smteti e
Eficienca financiare (kthimi financiar) 27% 24% ermarl)eve, qe perdonn te ashtuquajturit shurnezues te
Efektiviteti financiar (mark-up) 37%
tregut.
32%
nd .. Meto_da e ~hurn_~zuesve_ te tre~_ut realizon percaktimin e vleres se
. ermariJ_:s rnbi ba~e:' e c;rn1meve te negociuara ne tregjet e oro-anizuara
m;aftueshem dhe efiCiente, per nje karnpion te caktuar r· d ··0 ·
krahasuese. e n errnariJeve
356 Kapih1lli 14
Metoda siguron llogaritjen e raporteve ndermjet <;mimeve te
negociuara dhe disa madhesive kontabile te ndermarrjeve kampion, me
qellim percaktimin e vlerave mesatare statistikisht shprehes te ketyre
raporteve ("shumezuesit e tregut"). Vlera e ndermarrjes qe duhet
vleresuar nxirret duke shumezuar shumefishin me te njejtat madhesi
kontabile qe i perkasin ndermarrjes objekt vleresimi.
Problemi round te paraqitet me disa formula me vlere te
pergjithshrne, qe sintetizojne dy faza kryesore te aplikimit te metodes:
1) vleresimi i shumezuesve mesatare te tregut;
2) percaktimi i vleres se nje ndermarrjeje nepermjet perdorimit te
shumezuesve.
Ne hapin e pare nxirret shumezuesi duke kerkuar nje konvergjence
statistike te raporteve ndermjet vleres se ndermarrjeve te kampionit dhe
disa madhesive kontabile te tyre. Duke iu referuar rastit te mesatares
aritmetike formula do te ishte:
n V
2: _l
i = 1 Ki
Sh
n
ku:
Sh shumezuesi mesa tar i tregut;
vi vlera e tregut e ndermarrjeve te vec;anta te kampionit;
Ki madhesite kontabile qe u referohen ndermarrjeve te vec;anta te kampionit;
n == numri i ndermarrjeve te kampionit.
Kuptimi i mesatares/ natyrisht, realizohet duke marre ne llogaritje
vetem ndermarrjet qe kane karakteristika teper te krahasueshrne me ate
objekt vleresimi.
Hapi i dyte sjell vleren e ndermarrjes J'x" nepermjet shumezimit te
thjeshte, si me poshte 1 :
Yx = Kx X Sh
Ekzistojne dy variante te metodave te tregut:
praktika e ndermarrjeve te krahasueshme, qe perdor <;mimet e
negociueshme ne tregje te rregullta;
praktika e transaksioneve te krahasueshme, qe perdor c;mimet e
realizuara per operacione specifike te transferimit te kontrollit aksionar.
1 B. Male, Knteret dhe metodat e vleresimit te ndermarrjeve", punim
Problemi, nga kendveshtrimi aplikativ, paraqet nderlikime te shumta ne lidhje
me nevojen e "normalizimit" te madhesive kontabile, duke neutralizuar perberesit
ekonomike ose pasurore qe nuk kane kuptim ekonomik dhe duke i perzgjedhur
ne menyre te pershtatshme periudhat e referimit te ketyre madhesive.
Treguesit sintetike per vleresimin e ndermarrjeve 357
. ~etod~t bazohen ne supoz1mm qe v1era e ndermar:rjeve eshte
dreJ~erdreJt proporcionale me madhesite kontabile te perdorura per
form1min e shumezuesve.
Si<; do te shpjegohet ne vazhdim, kjo hipoteze eshte korrekte vetem ne
pr~_ni te_ un~_formitetit ndermjet ndermarrjeve te kampionit dhe
ndermarf)es qe duhet vleresuar, te shkalles se riskut dhe te ritmeve te
rritjes se rezultateve.
Meqenese grupi i dyte i supozimeve mund vertetohet rralle, metodat
e shumezuesve te tregut kane qene objekt kritikash nga ana e doktrines me
aut~~i:are, ve~an~rish_t ne ~spektin e racionalitetit dhe te provuarit te
vleres1meve qe Tf)edhm preJ tyre 2 . Megjithate, ato perdoren gjeresisht ne
prakti~at ~-rofesionale per objektivitetin dhe lehtesine e perdorimit te tyre.
Per keto arsye nuk do te thellojme aspektet qe kane te bejne me
procedurat praktike ne perdorimin e shumezuesve te tregut ne vleresimin
~ nder~ar~eve. _P~r thelli~in e ketij argumenti mund t'i drejtoheni
literatures se speCiahzuar qe 1 kushtohet kesaj <;eshtjeje3.
Qellimi i ketij kapitulli eshte me teper ilustrimi i shumezuesve te
tregut me te perdorshem ne praktiken e vendeve te zhvilluara duke
an~lizuar_ per secilin prej tyre lidhjet qe ekzistojne ndermjet vl~res se
ndermaYfJes dhe madhesive ekonomiko-financiare te tipit kontabel.
Kuptimi i plate i ketyre lidhjeve eshte ne fakt nje kerkese thelbesore
ne perdorimin korrekt te shumezuesve per:
- .. vleresimet e ndermarrjeve te pakuotuara nepermjet vezhgimit te
<;m1meve te ndermarrjeve te krahasueshme;
vleres~~in e <;mimeve te konsideruar te arsyeshme per ndermarrje te
vec;anta te kuotuara (target price4), me ane te studimit te madhesive
kontabile te performances (te ashtuquajturit tregues kryesore).
2. Faktoret percaktues te shumezuesve te tregut
Shumezuesit e tregut mund te ndahen ne dy grupe:
shumezues qe c;ojne ne llogaritjen e vleres se kapitalit te riskuar;
- shum~zu:s. qe c;ojne ne vleren e aktivit neto te ndermar:rjess (i
ashtu~uaJtUr.l z~vestment value, ose enterprise value, qe korrespondon me
shumen nderm1et vleres ekonomike te burimeve te veta dhe vleres se
tregut te borxheve financiare).
; Luigi GUAT~ "_Tratatto sulla valutazione delle Aziende", Milano 1998, faqe 319.
doktorature, 2008.
4
"Target price" eshte vlera, te cilen duhet te synoje kuotimi.
5
Theksojme se aktivi neto i ndermanjes konsiderohet vleresohet neto nga
detyrimet tregtare.
358 Kapihtlli 14
Treguesit sintetike per vleresimin e ndermarrjeve 359

Shumezuesit qe te c;ojne ne llogaritjen e vleres se kapitalit te riskuar

ku:
perdorin madhesi kontabile qe u referohen kontribuuesve te kapitalit te
P vlera ekonomike e nderrnarrjes;
riskuar. Shumezuesit qe c;ojne ne vleren e aktivit neto te ndermarrjes
E e ardhura mesa tare e pritshrne, te barazuara mete ardhurat aktualisht te
perdorin madhesi kontabile qe u referohen te gjithe kontribuuesve te realizuara;
kapitalit te investuar ne ndermarrje.
normae arsyeshme e rentabilitetit, per investimet ne kapitalin e riskuar duke
Megjithate te dy grupet e shumezuesve mundet te c;ojne ne vleresimin pasur nivel risku te njejte me ate te ndermarrjes (kostoja e kapitalit te
ekonomik ose ne vleresimin e tregut te pasurise neto. Ne rastin e pare ky riskuar).
vleresim rrjedh drejtperdrejt nga perdorimi i shumezuesve; ne rastin e
dyte vleresimi dote llogaritet indirekt duke zbritur nga vlera e aktivit neto Nga formula rezulton qe shumezuesi Price/Earnings mund te
te ndermarrjes vleren e tregut te borxheve financiare te saj. shprehet, mbi bazen e supozimeve te bera, si i ndersjellte i kostos se
Shumezuesit e tregut me te perdorshem jane si me poshte: kapitalit te riskuar:
Price/Earnings (P /E); p
Price/Book Value (P /BV);
E i
Investment Value/Ebit (l/Ebit);
Prandaj percaktuesit e shumezuesit Price/Earnings jane:
Investment value/Sales (1/S).
- niveli i normave te interesit te ofruar nga tregu, qe eshte nje nga
Ne vazhdim do te argumentohen madhesite kontabile (te komponentet e kostos se kapitalit te riskuar;
ashhtquajhtrit tregues kryesore) qe percaktojne vleren e ketyre
- risku operativ, ne raport me sektorin dhe shkallen e leves operative
shumezuesve. Kjo analize eshte e vlefshme, sic; do te shpjegohet me mire
dhe te riskut financiar, si dhe lidhur me shkallen e borxhit financiar te
ne vazhdim, per vleresimin e leverdishmerise se c;mimeve te shprehura ndermarrjes.
nga tregu aksionar dhe nga koherenca me madhesite kontabile kryesore te
Si niveli i normave te interesit, ashtu edhe shkalla e riskut te
ndermarrjes.
ndermarrjes Iidhen ne menyre te zhdrejte me shumezuesin p /E.
Ne rastin e ndermarrjeve me zhvillim te vrullshem, supozimi i
Price !Earnings (PIE)
qendrueshmerise se rezultateve eshte plotesisht joreal. Prandaj, asnje llojn
Behet fjale per shumezuesin e tregut me ndikim te menjehershem dhe
analize nuk mund te shmanget nga marrja ne konsiderate e rritjes ne
me perdorim me te madh. Ai bazohet ne supozimin e nje lidhjeje te forte
modelin e vleresimit. Duke supozuar qe rezultatet te kene nje ritem
ndermjet rezultatit neto dhe vleres se ndermarrjes.
konstant rritjeje (te barabarte me g), formula e rnesiperrne do te
Percaktuesit e shumezuesit mund te llogariten lehte nga modeli i ndryshohet si vijon:
rezultatit ne vleresimin e ndermarrjeve, sipas te cilit vlera e nje
ndermarrjeje eshte e barabarte me shumen e vlerave aktuale te fitimeve qe ~
P= L-
oo E
t
(1 + gt- 1) - -
E
ndermarrja do te realizoje ne te ardhmen. Periudha kohore e realizimit te t - .
t=1 (1 +g) l- g
fitimeve konsiderohet infinit, pasi ndermarrja eshte "nje njesi ekonomike e nga ku kalohet ne:
destinuar per te vazhduar" pambarimisht (per nje periudhe te p
papercaktuar):
E E i-g
P= I __ t_
qe u shton percaktuesve te Price/Earnings normen e rritjes se fitimeve.
t=l(l+if Normae rritjes se fitimeve, natyrisht, lidhet ne menyre te drejte me p /E.
Duke supozuar nje fluks te ardhurash te pritshrne konstante, ose rritje Per vleresimin e leverdishmerise se c;mimeve te shprehura nga tregu,
zero e te ardhurave ne krahasim me ato te realizuara te akhtalisht, formula duhet te vleresohet:
dote behet: kostoja e kapitalit te riskuar te ndermarrjes, e dhene nga shuma
E ndermjet normes reale te Titujve te Shtetit dhe premit per riskun, i
P=-
 Treguesit sintetike per vleresimin e ndermarrjeve 361
360 Kapitulli 14

Ne qofte se analisti e konsideron te nenvleresuar kete norme rriqeje

llogaritur nga ana e tij si shume e premit per riskun "e tregut" dhe e "te nenkuptuar", nuk mund te mos arrije ne konkluzionin qe tregu po
premit per riskun "e ndermarrje_~"~;. nenvlereson titullin objekt vleresimi7.
norma e rri~es se pritshme te flhmeve. .. Price /Book Value (PIBV)
Perfshirja e ketyre vleresimeve ne formulat e meparshme <;on ne Shumezuesi Price/Book Value vendos ne krahasim vleren e tregut dhe
vleresimin e PIE "teorik". . . .. . .. vleren kontabile (ose vleren e bilancit) te pasurise neto. Me fjale te ~era,
Nese titulli paraqet nje p /E "faktik" me te larte konkluzwm do te Jete shpreh se <;'peshe zene mbi vleren kontabile vlerat ekonomike qe nuk
njeri nga keto: .. .. k r ht .. pasqyrohen ne bilanc, qe pergjithesisht u atribuohen gjendjeve jomateriale
_ titulli eshte i mbivleresuar, do te thote qe tregu be~or: a __ tua :s r:~ te ndermarrjes (intangibles). Perdorimi i ketyre shumezuesve per
normat e riskut dhe te rri~es se paarritshme dhe kuot1m1 per riJedhoJe vleresimin e ndermarrjeve bazohet ne supozimin e nje lidhjeje te forte
eshte i destinuar te ulet; .. .. h ndermjet vleres ekonornike dhe vleres kontabile te pasurise netos.
- analisti i vecante ka bere vleresime individuale shume te matura rret Percaktuesit e shumezuesit mund te nxirren edhe ne kete rast nga
percaktuesve te P /E. . · ·d 1 ·· rnodeli i rezultatit ne vleresirnin e ndermarrjeve. Formula, duke
Nese nuk ka arsye per te vene ne diskutim vlere~ime~. md1v1 _ua e ~e zevendesuar te ardhuren me produktin ndermjet ROE dhe pasurise neto
analistit te ve<;ante, nje raport P /E faktik shume me 1 l~:.te sesa al teon~ kontabile, behet:
eshte shenje e mbivleresimit te titullit dhe, ~esh~~' e nJe perform~nce -~~
ardhshme probabilisht negative. Ne te kundert, nJ~ rap_ort PIE -~akhk me__~ P= ~ ~= ~ ROEtxBV
ulet sesa ai teorik eshte tregues i nenvleresimit te tltulht dhe, keshtu, e nJe t=l(l+i)' t=l (l+if
rri~eje te mundshme te kuotimit. . Duke supozuar nje fluks fitirnesh te pritshme konstante:
Shqyrtojme shembullin e meposhtem: ROExBV
P=----

Vleresimet individuale ku:

Fitimi aktual (E) 100 p vlera ekonomike e kapitalit te riskuar;
K~stoja e kapitalit te riskuar (i) 8% ROE return on equity (Fitimi neto/Pasurine neto) aktuale;
Norma e rri~es se fitimeve (g) 3% kostoja e kapitalit te riskuar, sic; eshte percaktuar per P /E.
BV vlera kontabile e pasurise neto.
Raporti P /E "teorik" eshte i barabarte me:
Shumezuesi price/Book value rnund te shprehet si vijon:
p __ l_ 1 =20
P ROE
E- (1-g) (0,08-0,03)
BV
· ·· ·· PIE "faktik" eshte i barabarte me 50 dhe qe nga ana e
SupozoJrne qe . . . ·· k ·talit te
analisteve ka nje mendim unanim mb1 mvehr: e kosto~ se . apl .. ..
riskuar. Kuotimet, ne keto rrethana, jane funkswn kryesisht 1 normes se 7 Norma e rri~es "g" eshte nje norme e nje rritjeje te vazhdueshme. Prania e
normave se rritjes shume te larte per periudha kohe shume te gjata eshte rralle
rri~es se pritshme te fitimeve. .. .. .. d te
Nga paraqi~a e anasjellte e formules se rr:eparshme, mun eshte, edhe nese eshte e qendrueshme, duhet te demonstrohet te menyre te
vleresohet norma e rri~es "se nenkuptuar" ne kuotlmet e shprehura nga pershtatshme nga strategjite karakteristike te ndermarrjes dhe te sektorit.
Veshtiresia e mbajtjes se normave te larta te rritjes per periudha te gjata kohe e
tregu: shtyn shpesh analistin te krijoje modele mete sofistikuara nga ato te paraqitur me
r:r = i _ _l_ = 0,08-_2__ = 0.06 = 6% siper per vleresimin e bizneseve te reja, me zhvillim te shpejte. Modele te tilla
o pIE SO presupozojne norma rri~eje te larta per vitet e para, dhe nje qendrueshmeri te
normes se rritjes per vitet ne vazhdim.
8 Par ekzistenca reale e ketyre lidhjeve varet nga sektori i perkatesise, perve<;
· · ·· · · ·· d 1· ht .. obJ.ektivave
6 Problemi eshte mjaft kompleks, prandaj thelhm1 me teJ 1 h), e JaS e variableve ekonomiko-financiare qe do te ilustrohen ne vazhdim.
te ketij teksti.
362 Kapitulli 14
Treguesit sintetike per vleresimin e ndermarrjeve
363
Ko formule konfirmon parimin kryesor te procesit te k~jimi_~ te vlere~
per aJsionaret, qe do te konsiderohe_n ~q ~~te forte sa me teper ROE te keto rrethana, jane funksion kryesisht i normes se rritjes se pritshme te
fitimeve.
t ·kaloje siper kostos oportune te kap1taht te nskuar. .. ..
eJ Duke supozuar nje norrne konstante rri~eje
(te barab~~te
rr:e g) e t~ Nga paraqi~a e anasjellte e formules se meparshme, mund te
ardhurave te pritshrne dhe te ROE, formula e shumezues1t do te vleresohet norma e rri~es "se nenkuptuar" ne kuotimet e shprehura nga
tregu:
ndryshohet si vijon:
p ROE ROE O,I
o- = i - - - = 0,08-- =0 07 =7%
o PI BV 10 '
BV i-g
Nese anaiisti e quan te nenvieresuar nje perqindje te tille rritjeje "te·
Percaktuesit e shumezuesit Price/Book value jane si vijon: .
nenkuptuar", nuk mund te mas konsideroje qe tregu mbivlereson titullin
_ niveli i normave te interesit te tregut, ns · k u opera tlv ..dhe .risku
.. objekt vleresimi9.
financiar, qe jane komponentet e kostos mesa tare te ponderuar te kap1taht, Investment Value I EBIT (I!EBIT)
ROE·
Behet fjale per nje shumezues te tregut konceptualisht shume i
non~a e rritjes se pritshrne te fitirneve.
ngjashem me PIE, qe ka cilesine per t'i bere menjehere te krahasueshme
Niveli i normave te interesave dhe shkalla e riskut te nde~arrje~ kuotimet e ndermarrjeve me shkalle borxhi shume te ndryshme. Ai
kane lidhje te zhdrejte me shumezuesin P /BV; ROE dhe norma e rnt]es, ne mbeshtetet ne supozimin e nje lidhjeje te forte ndermjet EBIT dhe v leres se
te kundert, kane lidhje te drejte. . .. aktivit neto te ndermarrjes.
Per vleresimin e leverdishmerise se <;m1meve te shprehura nga tregu, Percaktuesit e shumezuesit mund te nxirren nga modeli i rezultatit
duhet te percaktohen: per vleresimin e ndermarrjeve, ne variantin e tij "un1evered", sipas te cilit
kostoja e kapitalit te riskuar; vlera e aktivit neto e nje ndermarrjeje eshte e barabarte me shumen e
norma e rritjes se pritshme te fitimeve; vlerave aktuale te EBIT qe ndermarrja do te realizoje ne te ardhmen.
Formula eshte:
~e~~ konsiderohen korrekte vleresimet individ1.~~le ~~'alist~t ,~h~
te
I= I
ex EB!Jtx(l-r)
·
htulh· paraqet nJe
... sh um ezues p /BV "faktik" mete larte sesa
.. a1 teonk
.. . .., a1.
eshte prababilisht i mbivleresuar. Ne rast te kundert, do te Jete I t= I (1 + wacc )'
nenv leresuar. Duke supozuar nje fluks te pritshem konstant te EBIT, formula behet:
Shqyrtojrne shembullin e meposhtem: I = EBJT x (1 - r)
wacc
Vleresimet individuale ku:
ROE aktuale (ROE) 10 = vlera ekonomike e aktivit neto te ndermar:rjes;

Kostoja e kapitalit te riskuar (i) 8% EBIT = EBIT mesatar i pritshem, i barazuar me EBIT aktualisht te realizuar;
Normae rritjes se fitimeve (g) wacc;, kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit, qe jepet nga mesata:rja ndermjet
3%
kostos se kapitalit te riskuar dhe kostos se borxheve financiare, per
financimin e investimeve duke pasur shkalle risku te njejte me ate te
p /BV "teorik" eshte i barabarte me: ndermar:rjes;
P ROE _ 0,1 _? 1: = kuota e tatimit mbi fitimin.

BV = (1- g)- (0,08- 0,03)--

9
· ·· qe.. P/E "faktik" te J·ete i .barabarte
SupOZOJme . . me 10 dhe ..qe nga
· ana
1' e.. Shembulli provon sesi vleresimi i ndermar:rjeve eshte shume i ndjeshern ndaj
analisteve ka nje rnendim unanirn mb1 mvelm e ko~tos _se ka~1ta 1t t~ supozimet mbi normat e rritjes se fitimeve. Renia e kuotimeve qe ndodhi ne
riskuar dhe natyrisht mbi ROE aktuale te nxjerre nga b1lanC1. Kuotlmet, ne periudhen 2000-2002 dhe 2008, per shembull, i atribuohet pikerisht shkakut te
mosrealizimit te normave te rritjes se rezultateve qe tregu kishte parashikuar ne
periudhPn P rnCin,-,rc:hmo
 Treguesit sintetike per vleresimin e ndermarrjeve 365
Kapitulli 14
364

Shumezuesi Investment value/EBIT munci te shprehet si vijon: = I EBI~ x (1- -r) vt x (I- -r)
~
1
1
--==--
1- t' t = 1 (1 + wacc Y t 1 (1 + wacc f
EBIT wacc Duke supozuar nje fluks te pritshem konstant te shitievel formula
n d rys h on si me poshte: •J

Duke supozuar nJe norme konstante rri~eje (te barabarte me g) te I- VxROSx(l-r)

EBIT, formula e shumezuesit do te ndryshohet si .xne poshte: wacc
1 1- r ku:
EBIT wacc- g I = vlera ekonomike e aktivit neto te ndermarrjes·
EBIT = EBIT ~esatar i pritshem, i barazuar me EBIT ~ktualisht te realizuar
Keshtu percaktuesit e shumezuesit Investment value/EBIT jane:
wacc = kostop me~atare e ponderuar e kapitalit, ,
niveli i normes se interesit te tregut, risku operativ dhe risku financiar
-r = kuota e tatimit mbi fitimin.
qe jane komponente te kostos mesa tare te ponderuar te kapitalit;
normae rri*s se pritshme te EBIT; Shumezuesi Investment value/Sales mund te shpreh et Sl. VlJOn:
..
kuota e tatimit mbi te ardhurat. I ROS --r
Niveli i normave te interesave, shkalla e riskut te ndermarrjes dhe V wacc
kuota fiskale kane lidhje te zhdrejte me shumezuesin 1/EBIT; norma e .. Duke supozuar nje norme konstante rritjeje (te barabarte me g) te
shit}eve, formulae shumezuesit dote ndryshohet si me poshte:
rri~es, ne te kundert, ka lidhje te drejte me te.
Keshtu, per vleresimin e leverdishmerise se ~mimeve te shprehur nga I ROS -1:

tregu, duhen te percaktohen: V wacc- o-

kostoja mesatare e ponderuar e kapitalitlO; ~es~~u perc~kt~.e~it e shumezuesit inves7ment value/sales jane:
normae rritjes se pritshme te EBIT; ... m~eh 1 normes se mteresit te tregutl risku operativ dhe risku financiar
kuota perspektive e tatimit. qe pne komponente ·n ..
te kostos mesatare te ponderuar te kap·t l·t·
1a1,
'
Nese konsiderohen korrekte vleresimet individuale te analistit dhe - no rma e rn.1es se pritshme te shitjeve;
titulli paraqet nje shumezues I/EBIT "faktik" me te larte sesa ai "teorik" ai I
kuota e tatimit mbi te ardhurat.
eshte prababilisht i mbivleresuar. Ne rast te kundert, do te jete i Ni:eli i nor~~ve .te interesave, shkalla e riskut te nderma ·es dhe
nenvleresuarll. kuo.t~
e rnhe
flskale kane hdh;e te zhdrejte me shumezuesin I/S· ROS dhiTJ
·· c k d.. k ' e norma
·1 ~' ne e .un ert, ane lidhje te drejte me te.

Investment Value/Sales (I/S) Keshtu, per vleresimin e leverdishmerise se cmimeve te shpreh

Fjala eshte per nje shumezues te tregut qe bazohet mbi supozimin e tregu, duhen te percaktohen: , ur nga
nJe lidhjeje te forte ndermjet shitjeve dhe vleres se aktivit neto te kostoja me:~tare e ponderuar e kapitalit;
ndermarrjes. Perdorimi i ketij shumezuesi konceptualisht eshte korrekt, si<; normae rnt)es se pritshme te shit-ieve·
do te shihet ne vijim duke zhvilluar analiza mbi "treguesit kryesore ROS; ') I

kontabel" vetem nese ndermarrjet e kampionit paraqesin peshe specifike

I
kota perspektive e tatimeve.
te njejte te marzheve operative mbi shi~et (ROS). . ~ese konsi~.erohen korrekte vleresimet individuale te analistit dhe
Percaktuesit e shumezuesit mund te nxirren nga modeli i rezultatit per
vleresirnin e ndermarrjeve, ne variantin e tij "unleuered", duke zevendesuar
ehtulh
ht"' paraqet
b b ..nJe, shumezues
. . I/S. "faktik'' me.. Ce 1arte.. sesa a1. "teonk"
. 1
ai
~. e pra a Ihsnt 1 mbivleresuar. Ne rast te kundert d .. . ..
EBIT me produktin ndermjet shi~eve dhe ROS. Formula eshte: nenvleresuarl2. , o te Jete

10 Fjala eshte per mesataren e kostos se kapitalit te riskuar dhe te kostos se kapitalit
borxh, te ponderuar me pes hen qe zene d y llojet e kapitalit mbi totalin e btJrimeve.
12 Edhe ne kete rast ia leme lexuesit zhvillimin e nje shembulli.
11 Ia leme lexuesit zhvillimin e nje shembulli.
366 Kapitulli 14

Ne perfundim, kemi synuar te evidentojme sesi analiza e aspekteve

kryesore ekonomiko-financiare te ndermarrjeve, e realizuar me ane te
treguesve te bilancit, nx:it nje perdorim korrekt te shumezuesve te tregut.
Perkundrazi, nje perdorim jokritik i tyre mund te jete shume i demshem
per formimin korrekt te t;mimeve aksionare ne tregjet e rregullta ose ne
tregun e kontrollit te ndermarrjeve te pakuotuara.
Nese qellimi njohes eshte vleresimi i ndermarrjeve te pakuotuara (me
qellim transferimin ose hyrjen fillestare ne treg), analiza e faktoreve
15
Anal~~a e ri~kut te paaftesise paguese
percaktues te shumezuesve te tregut lejon te verifikohet krahasueshmeria
faktike e ndermarrjeve qe perfshihen ne kampion. te
Ne fakt, meqenese metoda e vleresimit bazohet ne aplikimin ne nje ndermarrJeve sipas modelit //z-score"
ndermarrje te pakuotuar e shumezuesve te shprehur ne treg nga
ndermarrje "te krahasueshme", eshte e rendesishme qe ndermarrjet e
kampionit dhe ndermarrja objekt vleresimi te paraqesin vlera ne thelb
homogjene te faktoreve percaktues te shumezuesve (te ashtuquajturit
"tregues kryesore").
Disa shembuj:
eshte e gabuar te aplikohet shumezuesi mesatar I/EBIT i nje sektori te
caktuar per nje ndermarrje me nje strukture financiare shume te ndryshme
nga ajo e ndermarrjeve te kampionit, pa kryer me pare korrigjimin e
nevojshem te shumezuesve per te arritur ne struktura financiare
homogjeneB; Hyrje
eshte e gabuar te aplikohet shumezuesi I/S per ndermarrjet qe kane
Kane kaluar rreth 30 vjet qe kur Prof. Edward I A1 I . .
ROS johomogjen; versionin ti. r· ·· .. . . · tman pubhkor
nuk eshte korrekte aplikimi i shumezuesit per ndermarrjet qe kane d.. . e J e pare te mode!r~ mbr analizen e riskut te falimentimit te
norma rritjeje per periudha afatgjata ndjeshem te ndryshme nga ato n e_~rnariJeve. ~dhe_pse m_?~~h eshte plotesuar vazhdirnisht, versioni i ti'
mesatare te sektorit. baz~- vazhdon te luaJe rol te rendesishern per analistet ne te gjithe bot.. -~
punen e tyre ~er..v!:resimin e ndermarrjeve. en ne
Ndersa, nese qellimi njohes eshte vleresimi i leverdishmerise se
kuotimeve te shprehura nga tregu, analiza e faktoreve percaktues te .. S~ka~u .. r ketiJ _suksesi qendron ne lehtesine e te ku tuarit dhe te
perdonrnrt te modeht per cdo lloj subJ'ekti edhe k k tf h . .
shumezuesve mundeson formimin e supozimeve (hipotezave) te te 1 t dh .. , . . .. ' ur nu zo ero en nJohun
poa e specrfrke mbi anahzen e riskut te.. ft.. . .. ..
nenkuptuara ne kuotimet e shprehura nga tregu, duke kontrolluar nder · N.. .. paa esrse paguese te
qendrueshmerine nen driten e kushtezimeve ne veprimtarine e ~a~IJes. e fakt, keto analiza kryhen duke u mbeshtet .. b '1 .
ushtnmrt dhe kerkojne llogaritje te thjeshta matematikore ur ne 1 anon e
ndermarrjes dhe te ambientit. Supozimet teper jorealiste do te tingellonin
Rezultatet qe m~rren nga aplikimi i rnodelit. "Z-score" . ..
si nje kambane alarmi per sa i perket performances se ardhshme te titullit.
~~;;or:s~~uar -~e shume ~a~tes~. vitet _e fundit qe kane mundesuar, m~~r::
shu~: ~ed1.~rte be~ues~:n:en~, percaktrmin e probabilitetit te falimentimit ie
ermariJeve. rgunsht, modeli kerkon nevojen e nje studimi te

I
Aitmormulake Z-sc~re eshte paraqitur per here te pare ne vitin 1968 ncra Edward I
an, e onom1st dhe profeso · f .. . 0 ·
York-ut. r I mancave ne Umversitetin e Tregtise se New
13Mbi metodologjine e ketyre korrigjimeve, mund te lexoni. Richard A Brealey
"Principi di Finanza Aziendale", Milano Me. Craw Hill, 1999.
 Analiza e riskut te paaftesise paguese sipas modelit 1/z score" 369
Kapitulli 15
368

2. Aspekti parashikues konsiston ne klasifikimi ..

thelluar te variableve dhe te treguesve te perdorur, me gjithe specifikat
apo plotesimet e mundshme ne perdorimin e tij ne realitetin ekonomik, i
statistikore, per te cilen nuk dihet re·ardh. ~. e .~le nJeSie te re
percaktuara apriori. p 1 Ja, ne nJe nga grupet e
ndryshem nga ai amerikan, ne te cilin modeli u zhvillua.
Synimi i ketij kapitulli eshte paraqitja e menyres se zbatimit te modelit 3. Gabime
N .. £ k klasifikimi,
.. . ky.. aspekt
... . lidhet me mbr"ve n d OSJen
. e grupeve.
"Z-score'' ne ndermarrje nepermjet percaktimit ne menyre specifike, per e a t, mundesla qe nJeSia te klasifikohet .. ... .. ..
nje realitet te dhene, te variableve diskriminante (dalloreve) qe pershtaten nga ai qe efektivisht i perket, nuk eshte zero. ne nJe grup te ndryshem
me mire me qellimin. Funksioni statistikor diskriminant jepet nga ek . . . .. ..
Ne vijim do te ilustrojme metodologjine qe duhet te ndiqet nga y = a1x1 +cz2x2+ .... + cznxn uacwm I meposhtern:
studiuesit dhe analistet per zbatimin e modelit ne nje realitet ekonomik te ku:
caktuar dhe per interpretimin e rezultateve te nxjerra. al, a2, ... ,an paraqesin koeficientet diskriminante nga funk . .
xl , x7_, ..., xn paraqesm
· vanablet
. swm liz .
diskriminante te percaktuara ncr
ba ana ues1
1. Analiza diskriminante
Modeli "Z-score", ashtu si dhe shumica e modeleve te klasifikuar ne
kuadrin e parashi.kimit te diagnozave paraprake te riskut te paaftesise paguese
te ndermarrjeve, bazohet ne analizen statike diskriminante. Kjo teknike 2. ~gje~hja e kampionit te ndennarrjeve dhe variableve
mtmdeson qe nje bashkesi njesish statistikore te klasifikohet me nje minimum Zgjedhp e kampionit
gabimi ne dy ose me shume grupe te percaktuara apriori (ndermarrje te
falimentuara, ne funksionim etj), mbi bazen e nje teresie karakteristikash te Le te pranojme se kampioni i sh t .. b ..
vogla e te mesme te cilatJ·ane·· nda .. qyrduar per ehet nga 66 ndermarrje te
njohura. 1 .. .. ' . re ne y grupe:
Prandaj qellimi eshte vendosja e nje subjekti, ne rastin specifik e nje
2. grupi i .ndermar:rjeve_io te falimentu~r~Igji~~se~ i~~ shpallura srpas ligjit);
· gruprl ndermariJeve te falimentuar .. th · 3 .. .
ndermarrjeje, ne njerin nga dy grupet e te mundshme mbi bazen e nje seri
variablesh, pikerisht te cilesuara diskriminante, te marra nga vete subjekti. . Brlancet e anahzuar, per te ·ithe r . 1 . . .. .
vrteve ushtrimore 2007 dhe . g) g upm (karnpwnm), u perkasm
2008
Figura 1. Analiza diskriminante lineare
Perzgjedhja e variableve
Pasi te jete bere perzgjedh. d.. . . . ..
A per ushtrimet e shqyrt~ara Ja e n ~~ariJeve dhe s~g.:mmr 1 bilanceve
diskriminant, ate qe fillimisht e;hlr~~e
0
et me anahzen. e funksionit
EBIT Ky funks"o . kl ifik . e perpunuar nga Altman per Z-score.
tregues r· b"l
0
. 1 n 1 as on vanablet ne 5 1 . .. .. .
Shitjet analizes se veprimtarise r· I"k ·a·1 . . . . e anot, qe u perkasm
aftesise paguese. Prand~j ~u:n~ i ::~~~~f;:ab~~Ite?t, I:ves fin~ci~~e dhe. te
0 0
0 0 0

--·-o(Vo
0 0 0

-----~-~~----
0

0
0 0

°0)(
0

y · bl .
t:
karakterizuese e fushes ekonomik t.. d.. e pe~zgJe~h~ra eshte 5, seola
e en ennarlJeS ne analize.
0 0 0 0 11 Aq/Dash 1 G ~~a . et. a~ahz?h~n duke perdorur procedurat e meposhtme·
t;eO.u~v~m;e ~e ~~~~m1t ~ati~tikor te secilit variabel ne funksion te
ku: sjeiL ne menyre ~~ e mun s~em, P~.rfsh.ire kontributin qe secili variabEH
o = nderrnarrjet e falimentuara; 2 Vl .. . . .. e pava~ur, ne analrzen diskrirninante.
x = ndermarrjet jo te falimentuara; . eresimi 1 lrdhJeS se \do variabel me te tjeret.
nivelet "o" dhe "x" te rrethuara = mesataret e grupit.
3. Vleresimi i testeve te dometh ·· · dh 1.
Variablet diskriminante te .. d emes .. e. an~Jizes se rezultateve
Per te evidentuar sa pershkruhet me siper, duhen analizuar aspektet
te percaktuara nga Prof. Altma~e~eo~~~~~ n~ Situ~.ten e..supo~.uar, jane ato
qe vijojne: realitetin ekonomik te nde . .. rmm e tiJ baze te pershtatur per
L Aspekti pershkrues shprehet ne hartimin e nje rregulli mbi klasifikimin Keto variable jane:. rmariJeve te vogla dhe te mesme ne studim.
qe mundeson percaktimin e karakteristikave te njesive statistikore, me
Xl = (Drt- Dsh)/(Aagjm+ Aagjjm + Gjf + Drt + Dl)
qellim per te dalluar grupet.
X2 = (Rl + Rjz)/TA
370 Kapitulli 15 Analiza e riskut te paaftesise paruese sipas modelit "-
o • '"' score" 371

X3 =ANO/(Aagjm + Aagjjm + Gjf + Drt) ndermarrje, nese do te kishte nje pasuri neto prej 250.000 ··· .
X4 =PN/TP (me te njejten shume te detyrimeve), ajo do te rezulton~esi rnonet~.r~
XS = ASH/(Aagjm+ Aagjjm + Gjf + Drt + Dl) paguese me nje pakesim ne aktivet e saj vetem prej 1/3. me paaftesi
ku: .. XS. K y tregues evidenton aftesine e nje ndermarrjeje per r· . .
Drt Te drejtat ndaj te treteve te ardhura nga perdorimi i nje vlere te caktuar te aktivit p e &en~tuar
Dsh Detyrimet afatshkurtra
aftesine sipermarrese per te perballuar me eficience konkurrasu~.or. Al mat
ne.. te.. c1·r·m operon ndermarrja.
Aagjm Aktivet afatgjata materiale encen e treaut
o '
Aagjjm == Aktivet afatgjata jomateriale
Gjf Gjendjet e stokut te magazines ne fund te periudhes
Dl Disponibiliteti likuid 4. Funksioni diskriminant
Rl Rezervat ligjore Funksioni diskriminant, i llogaritur ne supozimin tone, rezulton:
Rjz Rezervat e jashtezakonshme Z = 1,981X1+9,841X2+11951X3+31206X4+4 037X5 naa ku k · . ..
TA Totali i aktivit
1 " ,ff" .. .. .. . . I I o emi TIXJerre
v erat e cut O;; te fushes se pas1gunse. Keto vlera sherb · ·· .. ..
·· · d. h.. .. .. ... .. eJne per te
ANO E ardhura neto nga veprimtaria kryesore v l eresuar gJen Jen s endetesore te nJe ndermarrJ·e1·e ne fakt ·· · .
PN Pasuria neto ... 1 .. . ' nese a;o arnn
TIJe rezu tat te tregues1t Z-score ne nivel:
TP Totali i pasivit
me te larte se 8,105, atehere ajo stmkturalisht eshte e she d h.. ..
ASH Te ardhura nga shitja · d.3en e SaJ·f.manoare;
gJen · n OS e ne
Ne vazhdim le te japim specifikat e variableve te percaktuara me siper: me te vogel se 4,846, atehere ndermarria eshte e destinu t ..
.
f a11men t ... k h -, ar e
Xl. Ky variabel shpreh vleren e aktivit likuid neto te ndermarrjes ne OJe, me us t qe nuk do te ndryshoJ·e nd ·eshem strukrr ··
. . . 1 1ren e sal·
krahasim me kapitalizimin ose investimet gjithsej. Eshte e kuptueslune se ekonom1ko-fmanoare;
nje ndermarrje e cila vepron per mbulimin e humbjeve te vazhdueshme i) . ndermjet 8,105 dhe 4,846, atehere ndermarrja duhet te ·ete
op~rative do te kete nje ulje te madhe te aktiveve afatshkurtra ne raport me kuJdesshme gjate veprimtarise se saj. J e
totalin e aktivit. Ky tregues rezulton me i mire nder treguesit e testuar, Nje shembull mund te ndihmoje per te kuptuar perdorimin e k r
midis te cileve kujtojme "current ratio" dhe "quick ratio". funksioni, Ilogaritjen e treguesit "Z-score". e IJ
X2. Ky tregues shpreh aftesine qe nje ndermarrje ka pasur per te . L: t~. shqyrtojme nje ndermarrje te papercaktuar A me te dhenat e
investuar fitimet e saj. Nje ndermarrje e re, sigurisht, qe do te kete nje b1lanc1t, te shprehur ne 1eke, qe i perket ushtrimit 2003, sa me poshte:
tregues me te vogel ne krahasim me nje ndermarrje te krijuar me heret ne
kohe. Kjo, ngaqe ndermarrja e re nuk ka pasur akoma kohen e Drt 3.253.959
mjaftueshme per te krijuar rezervat e veta, prandaj mund te rezultoje e Dsh 1.689.736
ndeshkuar ne vleresimin e riskut te falimentimit. Pikerisht kjo paraqet Kq2 1.564.223
gjendjen reale ne te cilen ndermarrjet e reja kane nje probabilitet me te TP 3.364.851
TA 3.364.851
madh falimentimi ne vitet e para te jetes se tyre.
TA* 3.358.332
X3. Ky tregues mat rentabilitetin e vertete te veprimtarise se nje nder-
TA** 3.287.354
marrjeje, i "pastruar" nga faktori i leves financiare ose fiskale. Per kete arsye, ky ANO 297.741
tregues eshte ve<;anerisht i pershtatshem ne percaktimin e probabilitetit te PN 1.675.114
paaftesise paguese dhe falimentimin e ardhshem te ndermarrjes. ASH 6.562.135
X4. Ky variabel tregon se sa nga aktivet e saj ndermarrja mund te Rl 36.030
pakesonte para se detyrimet gjithsej te tejkalonin aktivet dhe te krijoheshin Rjz 15.678
ne kete menyre kushtet per falimentim. Per shembull, nje ndermarrje me
nje pasuri neto prej 1.000.000 njesi monetare dhe detyrime prej 500.000
njesi monetare mund te perballoje nje humbje me vlere sa 2/3 e aktivit te 2
vet para se te kaloje ne gjendje me paaftesi paguese. Ndersa e njejta Kq (kapitali qarkullues), llogaritet si diference ndermjet Drt - Dsh (te drejtat
ndaj te treteve- detvrimet CJ fM~h ~,,..~-r, \
 Kapitulli 15 Analiza e riskut te paaftesise paguese sipas modelit "z-score" 373
372

TA* Aagjm + Aagjjm+Gjf + Drt + Dl perqindje korrekte e klasifikimit. Kjo e dhene ml.md te shpjegohet nga fakti
TA** Aagjm + Aagjjm + Gjf +Drt qe, sa me shume ushtrime te shqyrtuar i afrohen vitit te deklarimit te
falimentimit te ndermarrjes, aq sa me shume variable te perdorur jane
Xi ai aiXi
parashikuese te gjendjes se krizes.
X1 0,47 1,982 0,92294
0,15123
Pjesa perfundimtare e analizes se klasifikimit ka te beje me
X2 O,G2 9,841
X3 O,G9 1,951 0,17671 perdorimin e t-testit qe lejon percaktimin e shkalles se besueshmerise se
X4 0,50 3,207 1,59634 klasifikimit te realizuar.
X5 1,95 4,038 7,88997 Formula e shfrytezuar per rastin e dy grupeve, me madhesi te
Z- score 10,7372 barabarta eshte si me poshte:
p- 0,5
t = --.=======
Rezultati i lloaaritur, duke qene me i madh se kufiri me i larte se 0,5(1 - 0,5)
8,105, e klasifikon ~dermarrjen A si te shendoshe nga gjendja financiare
N
dhe ne kete situate ajo mund te marre borxhe. ku:
p = "hit ratio", i percaktuar me siper, identifikon perqindjen e klasifikimit
5. Test mbi variablet korrekt te ndermarrjeve;
Per te vleresuar aftesine diskriminante te secilit variabet lypset kryer N = njesite statistikore gjithsej.
nje F-Test (test per funksionet). Ky test ve ne lidhje_ difere~cat ndermje_~ Rezultati i nxjerre per ndermarrjet, ne rastin tone, rezulton te jete i
mesatareve te treguesve te secilit grup te ndermariJeve (te shp~~lura ~~ barabarte met= 7,14 qe, krahasuar me tabelen e shpemdarjes set, lejon t'i
falimentuara dhe jo te falimentuara) dhe mesatares gjithsej, ~g~ nJera ane, jepet funksionit tone nje shkalle saktesie ne percaktimin e grupit te
me ndryshueshmin e treguesve brenda secilit grup,_~~a a~a ~ete~. perkatesise ne shkallen prej 99,9%
Variablet X1, X2, X3 e X5 shfaqin nje dometheme ne mvelm e 0,001,
duke treguar nje diferencim ekstrem te ketyre var~abl~ve ndermjet Treguesi z-score:
grupeve. Variabli X4, rezulton me __do~ethenes ne __ mvelm 0,01, duke nuk paraqet te vetmen mundesi per vleresimin e riskut te falimentimit
treguar nje diferencim mete vogel nderr:n!e~ g~u-r:~ve ~e_s~q~rtu~ra_- .. te nje ndermarrjeje, por nje sistem qe lejon t'i atribuohet nje vlere
Per te mundesuar realizimin e klas1flhm1t te aftes1se d1sknmmante te struktures pasurore, financiare dhe rentabilitetit te nje ndermarrjeje duke e
secilit variabeC per shkak te intensitetit te ndryshem te njesise matese ~~ krahasuar me vleren e ndermarrjeve te tjera qe i perkasin sektoreve te
vete variableve, duhet te procedojme ne standardizimin e tyre. Re~ultatr I ve<_;ante prodhues;
nxjerre tregon qe kontributi me i madh brenda_ ~ru~:ve -~ atnbu?h~t eshte nje sistem qe u lejon operatoreve financiare te monitorojne
erkatesisht variableve X5, X4 e X1. Analiza e koefle1enteve te korelacwmt zhvillimin e nje ndermarrjeje dhe, nepermjet percaktimit te disa
fregon qe variablet paraqesin lidhje te dobeta ndermj~_t ~y~e. _ .. kufizimeve, te evidentojne nevojen e nderhyrjes mbi veprimtarine e tyre.
Nje tjeter test qe duhet kryer ka te beje -~~ a~tes1~e p~_rashik~ese t= eshte nje instrument i dcibishem per vete ndermarrjet nese modeli
modelit, ose perqindja korrektuese e klas1flhmit te nd~rmariJeve t= perdoret prej tyre ne fushen e planifikimit dhe te kontrollit, sepse u jep
analizuara brenda dy grupeve: te falimentuara dhe jo te fahm~ntuar~ (r:~ mundesine atyre te kuptojne sesi vleresohen nga operator€ financiare dhe,
aktivitet). Kampioni i pare i ndermarrjeve i perdorur _es~te ~1, ~g~ 1 c1h per rrjedhoje, mund te ndryshojne strukturen ekonomike ne funksion te
kemi nxjerre treguesit e bilancit per percaktimin e fu~k~wmt d1skn~mn_ant:. nivelit te treguesit Z-score.
Duke operuar mete dhenat e bilancit te ushtnm:t ~?08 ~em1 nxJ_err= 6. Ekuilibri financiar ne nje ndermarrje. Formula matematike
nje perqindje ndermarrjesh, qe ne menyre korrekte 1 P_~rkasm g~up1_t te Funksioni i Altman po shfrytezohet gjithnje e me shpesh per te
nisjes, te falimentuara ose jo te falimentuara, te barabar:~ m= 94 per_ qm~. analizuar ne menyre te permbledhur ekuilibrin financiar te nje
Gjithashtu kemi vene ne dukje se, duke shfrytezuar .?0
te ~henat e bllanCl.~ ndermarrjeje.
te ushtrimit 2008 mbi nje kampion te vogel ndermartJesh, d.~.th. := I lindur per te studiuar shoqerite e kuotuara ne burse kohet e fundit
ndermarrjeve qe nuk i perkasin kampionit te perzgjedhur, nx1rret nJe eshte pershtatur nga doktrina per te qene efikase edhe ne lidhje me
374 Kapitulli 15 Analiza e riskut te paaftesise paguese sipas modelit "z-score" 375

ndermarrjet e vogla qe perbejne pjesen me te rendesishme te subjekteve Te dhenat input: Njesi

ekonomike qe operojne ne Evrope. monetare
Formula perbehet nga pese faktore qe ndikojne ne raporte te Shuma e aktivit 5.000.000
ndryshme mbi rezultatin perfundimtar dhe qe permblidhen ne tabelen e Aktivi qarkullues 3.500.000
m e_r_os htme: Fitimi i pashpemdare 200.000
Fitimi operativ 800.000
Pesha e diferences ndermjet aktivit dhe pasivit
Ekuilibri financiar VIera e tregut e kapitalit 1.000.000
afatshkurter mbi totali e aktivit
Shuma e borxheve 4.000.000
Niveli i vetefinancimit Pesha e fitimeve te pashpemdara mbi pasurine neto
Pasi vi afa tshkurter 3.400.000
Ren ta bilite ti Pesha e fitimit operativ mbi pasurine neto
Te ardhura nga shitjet 6.000.000
Aftesia paguese Pesha e pasurise neto mbi borxhet gjithsej
Raporti ndermjet te ardhurave dhe aktivit te
Shfrytezimi i kapitalit
bilancit.

Secilit prej ketyre treguesve u jepet nje peshe e ndryshme dhe pastaj
Xl- (Aktivi afatshkurter- Pasivi afatshkurter) Ekuilibri financiar
arrihet ne nje vlere te vetme numerike qe tregon ne menyre te /Shuma e aktivit
permbledhur nivelin e ekuilibrit financiar te ndermarrjes. X2- Fitimi i pash...E_emdare/Shuma e aktivit
Nepermjet nje file te Excel jepet nje flete llogaritjeje praktike (e lehte Niveli i vetefinancimit
X3- fitimi operativ /Shuma e aktivit Rentabiliteti
per t'u plotesuar) qe mundeson llogaritjen e funksionit Altman (ose me X4- Vlera e tregut e kapitalit/Shuma e aktivit Aftesia paguese/Leva
mire perpunimin e ketij funksioni ne dy kuptime te ndryshme, ne ate financiare
tradicional dhe ne ate te rishikuar per realitetin e ndermarrjeve te vogla X5- Shitjet/Shuma e aktivit Shfrytezimi i kapitalit
evropiane) thjeshte nepermjet perdorimit te te dhenave te bilancit, duke
Rezultati:
arritur keshtu, ne nje rezultat te kuptueshem edhe per nje operator jo te
specializuar ne fushen e analizes financiare). rasti a) Z > 3 = Niveli i mire i ekuilibrit financiar
Eshte shume interesante te krahasojme rezultatet e periudhave te rasti b) 3 > Z > 1,8 =Zone e erret, duhet analizuar nese jemi afer rastit a)
apo rastit c).
ndryshme per te kryer nje analize te tipit dinamik ose krahasuar edhe me
ndermarrje te tjera. rasti c) Z < 1,8 = Mungese e ekuilibrit financiar; duhet te ndermerren masa
urgjente.
Ne <;do rast, duhet mbajtur parasysh qe kjo formule eshte pershtatur
per te analizuar ndermarrje prodhuese dhe qe nuk mban parasysh faktorin Shpjegime:
"sezonal" as plusvlera te mundshme te te mirave pasurore ne lidhje me aktivi afatshkurter = aktivi qarkullues i bilancit (perjashtohen te drejtat
vleren e paraqitur ne gjendjen pasurore (per shembult te mira me leasing me afat arketimi me shume se 12 muaj + shpenzimet e periudhave te
te kontabilizuara me metoden tradicionale ose aktive afatgjata me vlere ardhshme) sipas bilancit te certifikuar;
tregu mete madhe sesa kostoja historike). - fitimi i pashperndare = fitimi i ushtrimit neto nga pjesa e shperndare
ortakeve, sipas bilancit te certifikuar;
7. Funksioni Altman - fitimi operativ = diferenca ndermjet vleres dhe kostos se prodhimit ose
Z = treguesi i ekuilibrit financiar rezultati i veprimtarise kryesore, sipas bilancit te certifikuar;
vlera e tregut e kapitalit = pasuria neto, sipas bilancit te certifikuar;
"Objektivi i kesaj formule eshte dhenia e nje studimi fillestar dhe . borxhi gjithsej = detyrimet + te ardhurat e periudhave te ardhshme,
paraprak mbi parashikimin e aftesise paguese te nje ndermarrjeje per nje s1pas bilancit te certifikuar;
hark kohor afatrnesem" -. pasivi afatshkurter = detyrimet me afat shlyerjeje deri ne 12 muaj,
s1pas bilancit te certifikuar;
Shoqeria "ALF A" ShPK shitjet = te ardhurat nga shitjet sipas bilancit te certifikuar.
Periudha 31/12/2008
376 Kapitulli 15 Analiza e riskut te paaftesise paguese sipas modelit "z-score" 377

8. Funksioni Altman: versioni evropian

K = treguesi ekuilibrit financiar. . .. .. .. . Tete treguesit financiare te shfrytezuar ne test, me perjashtim e vleres
"Objektivi i kesaj formule, e perpunuar nga dok~nn.a, es~te ~er~~ta~~ se tregut, rrjedhin drejtperdrejt nga bilanci i shoqerise se analizuar.
e funksionit Altman me realitetin evropian; gjithnJe fjala eshte per nJe Ne formulen e llogari*s se EM-score eshte perdorur kapitaii
analize te tipit paraprak dhe jo analitik" qarkullues i dhene nga diferenca ndermjet aktiveve qarkulluese dhe
pasiveve afatshkurtra.
Shoqeria ALF A ShPK Kapitali qarkullues = Aktivet ajatshkurta- Pasivet ajatshkurta
Periudha 31/12/2008 Formula per llogaritjen e Z-score eshte si vijon:
Te dhenat input: Njesi
monetare EM_ SCORE== 1. 2 kapitali qarkullues + 1. fitime te pashperndara +
4
Shuma e aktivit 5.000.000 kapitali i investuar kapitali i investuar
Aktivi qarkullues 3.500.000 rezultati operativ vlera e treaut shitjet neto
Fitimi i pashperndare 600.000 +3.3 +0.6 b +0.999------
Fitimi operativ 800.000 kapitali i investuar totali i pasivit kapitali i investuar
VIera e tregut e kapitalit 1.000.000 Mbi bazen e vleres se Z-score probabiliteti i falimentimit eshte:
Shuma e borxheve 1.000.000 i larte mesa tar- i larte mesatar i ulet
Pasivi afatshkurter 3.400.000 Probabiliteti i Probabiliteti i Te tregohet kujdes
Te ardhura nga shitjet 6.000.000 falimentimit eshte Shoqeria
falimentimit gjate administrimit financiarisht e
shume i larte brenda disa vitesh _g_endrueshme
1,981 X X1 + z < 1.79 1.8 < z < 2.69 2.7 < z < 2.99 2>3
Verejtje:
Rezultati: Kjo metode eshte nje instrument i dobishem analize, por nuk ka vlere
absolute.
rasti a) K > 8,105 =Niveli i mire i ekuilibrit financiar . . .. .
rasti b) 8,1 > K > 4,8 =Zone e erret, duhet analizuar nese Jemi afer rast1t a) Eshte e nevojshme qe testi te llogaritet per shume ushtrime per te
dhe rastit c). ,.. ; verifikuar nese tendenca po permiresohet apo po perkeqesohet.
rasti c) K < 4,846 == Nuk ka ekuiliber financiar; duhet te ndermerren masa
9. Altman dhe modeli EM-Score
urgjente.
Xl, X2, X3, X4, X5 llogariten sipas tabeles te mesiperme. .. . EM-score eshte nje model qe rrjedh nga Z-score dhe mundeson te
merret nje vleresim i rating-ut te borxhit te shoqerise.
Testi Z-score mundeson te parashikoje me teknika stabbshkore
Variablet e shfrytezuara jane te njejtat te Z-score me perjashtim te
probabilitetin e falimentimit te ~je nd~.rma~rjeje ne .vite~ e ~rd~shme:. . .. shitjeve neto:
Testi u zhvillua duke anahzuar te dhenat e bilanc1t te 3o shoqenve te
1. Rezultati operativ
falimentuar dhe 33 shoqerive te qendrueshme me nje shkalle saktesie prej 95%.
2. Aktivet afatshkurtra
Variablet e perdorura per llogaritjen e Z-Score jane 8:
3. Kapitali i investuar
1. Shitjet neto
4. Pasivet afatshkurtra
2. Rezultati operativ
5. Pasivet gjithsej
3. Aktivi afatshkurter
6. Fitimi i pashpemdare
4. Kapitali i investuar
7. VIera e tregut
5. Pasivi afatshkurter
6. Totali i pasivit Shtate treguesit financiare te shfrytezuar per te llogaritur EM-score,
7. Fitimi i pashpemdare perjashtuar vlen2n e tregut, rrjedhin drejtperdrejt nga bilanci i shoqerise
8. Vlera e tregut per t'u analizuar. Ne vijim jepet menyra sesi perllogariten variablet ne
fjale:

.l.
378 Kapitulli 15

Rezultati operativ Ll.E Diferenca nderrnjet vleres dhe kostove te

Aktivet afatshkurtra
Kapitali i investuar
Pasivet afatshkurtra
prodhimit ose rezultati i veprimtarise kryesore.
Gj.P Totali u aktivit minus te drejta per t'u arketuar
tej vitit te ardhshem.
Gj.P Totali aktivit
Gj.P Totali i pasivit afatshkurter minus detyrimet qe

Totali i pasiveve Gj.P

dote shlyhen tej vitit te ardhshem
Totali.i pasivit minus burimet e vet
16
Fitimi i pashpemdare Gj.P Fitimi i mbajtur ne ndermarrje
VIera e tregut Gj.P Vlera e aksioneve shumezuar me aksionet ne Likuiditeti i ndermarrj es dhe analiza e
_garkullim .
Kapitali qarkullues Gj.P Diferenca ndermjet aktiveve dhe pasiVeve
faktoreve te tij
afatshkurtra
Ku:
Ll.E = Llogaria ekonornike
Gj.P = Gjendja pasurore
Ne formulen e llogaritjes se EM-score eshte perdorur kapitali
qarkullues i dhene nga diferenca ndermjet aktiveve qarkulluese dhe
pasiveve afatshkurtra. .
Kapitali qarkullues = Aktivet afatshkurtra.- ~asiVet afatshkurtra.
Formula per llogaritjen e EM-score eshte s1 VlJOn:

kapitali qarkullues fitime te pashpemdara

EM- SCORE= 3.25 + 6.56 + 3 ·26 k . .·· h + Hyrje
kapitali i investuar ap1ta11 1 mves tar
Nevoja e hartimit te raportit financiar niset nga fakti se thuajse kurre
rezultati operativ vlera e tregut
+ 6.72 + 1.05 - - - - - = ' - - nuk ka perputhje ndermjet performancave ekonomike dhe performancave
kapitali i investuar totali i pasivit financiare te veprimtarise.
Performancat ekonomike, ne fakt shprehin zhvillimin e procesit te
Mbi bazen e vleres seEM-score rating i borxhit eshte si vijon: prodhimit, blerjen dhe perdorimin e faktoreve prodhues, nga njera ane;
realizimin dhe shitjen e produkteve, nga ana tjeter.
EM-Score Rating Performancat financiare shprehin kryerjen e pagesave qe u perkasin
EM> 8.15 AAA faktoreve prodhues dhe arketimet qe u perkasin produkteve te shitura, si
7.60 <EM< 8.14 AA+ dhe marrjet ose shlyerjet e financimeve perkatese.
7.30 < EM < 7.59 AA Shmangia ndermjet dy performancave shfaqet ne nivel maksimal per
7.00 < EM < 7.29 AA- "periudha afatshkurtra", pakesohet per "periudha afatrnesme dhe afatgjata",
6.85 <EM < 6.99 A+ ndersa shkon ne zero nese analiza kryhet "per te gjithe periudhen".
6.65 < EM < 6.84 A
Ekuilibri i pergjithshem i veprimtarise realizohet, mhet dhe zhvillohet
nese ekuilibrit ekonomik (qe ka te beje me binomin "shpenzime-te ardhura") i
bashkengjitet ekuilibri financiar (qe kate beje me binomin "te dala-te hyra").
Ne fakt, ekuilibri financiar perben nje nga kushtet kryesore per
ekzistencen e ekuilibrit ekonomik te veprimtarise se ndermarrjes.
 Kapitulli 16
380
meqenese, perseritim, "gershera" ndermjet dy performancave shkon ne
~~sa per periudha afatshkurtra, kontrolli ~bi. te par.at.. nu~ es~te
edhe kontroll mbi te dytat, sepse zhvillimet mund te d1stancoJne ndJeshem
njeren nga tjetren. .. .. . .. .
Nga ketu lind domosdoshmeria, me shume e ndJe~hme .per P~r:-~l~ha
afatshkurtra, e nje kontrolli te ve~ante e performancave finanaare, pikensht,
raporti financiar eshte nje nga instn.unentet p~r ~e re~uar kete .~ontroll. .
Du.het te mbajme parasysh qe raportl fmanClar mundeson mariJe_n e
informacioneve qe, me gjendjen pasurore dhe me llogarine ekonom1ke,
jane te parnundura. . . . . .. . . . . . . c1la demonstron vlerat qe u perkasin aktiveve dhe pasiveve ne fund te vitit
Ky raport rnundeson veshtnmm dmam1k te a~m1m~:nm~~ h~anc~.ar.~
jep inforrnacione, qe ne mungese te tij, dote ~~r~es~m :.etem ne.menyre ~e
terthorte dhe te pjesshme, si te tilla do te 1shm te. pado~1shme per
interpretimin e plate dhe racional te adminis~imit ~~ _nde~n:.ariJeS;, ...
Prandaj, me kete raport ml.mdesohet nJe vle~e~lffi. ~e f~t .. dhe nJe
vleresim "paraprak" i dinarnikes financiare te adrrurustnrmt, per te kuptuar
performancat historike dhe per te programu~~ p~rfo~an~.at e ~~d.hs~e.. . ..
Keshtu, raporti financiar po merr nJe rendes1 g)lthn}e e ne rni:Je ne
kuadrin e sistemit informativ te ndermarrjes.
Por, ky raport ne vendin tone pothuajse nuk apli~o~et ng~
ndermarrjet. Dhe kjo per arsye te mosnjohjes se teknikes te hart1m1t dhe te
interpretimit te tij. . . . .
Megjithate, vemendja )one eshte perqendruar mb1 .~e~1k~~ e ~art1m1t
te ketij raporti, duke iu referuar ne men~re te :.e.~a~te atl} qe .~v1den_to~
ndryshimet e kapitalit qarkullues neto (me sh~me 1 per~apur, ne praktlke,
ne krahasim me raportin qe evidenton ndrysh1met e arkes}· . ..
Prandaj, qellimisht, kemi lene menjane te gjitha ko~sld~_ra_~at e tje~a _qe
kane te bejne me leximin dhe interpretimin e perm?aji:Jes s: tlJ.' me _q~lhm
te dhenies se gjykimeve historike dhe perspektlVe mb1 dmam1ken e
veprimtarise financiare.
Permbledhje . . ..
Raporti financiar mund te evide~to~~ ~e zh~~~limi _i vep:1mta_nse
kryesore te ndermarrjes, ne vend qe te gJeneroJ_e . b~nme hX:ano~r~
absorbon te tilla, domethene kostot e kryera per zhv1lhmm e vepnmtanse
kryesore te ndermarrjes qe kane. gjen~r~~r d~_lj~ fi~anc~ar~ tejk~lojne te
ardhurat e realizuara nga kjo vepnmtan qe kane SJelle hyiJe fman~.1are. .
Eshte e qarte qe ne kete supozim gjendja financiare e ndermariJeS
eshte kritike.
Likuiditeti i ndermarrjes dhe analiza e faktoreve te tij 381
.. Gj_ithasht~'. .~apo~ti . fina~ciar demonstron lidhjet qe ekzistojne
ndermJet pohtikes se mvestimeve dhe politikes se financimeve te
realizuara nga ndermarrja gjate periudhes ne analize. Per shembult nese
~derrr:arrja ~shte _duke adoptuar nje politike zgjerimi, domethene po kryen
mvestlme ne akbvet afatgjata duke i mbuluar keto nevoja financiare me
burime financime te jashtme afatmesme dhe afatgjata (qofte ne formen e
kapitalit te vet, ashtu edhe te treteve), gjykimi mbi ndermarrjen nuk round
te jete ve~se pozitiv.
1. Analiza e performances se likuiditetit
. Kontabiliteti i pergjithshem <;on ne paraqitjen e gjendjes pasurore, e
ushtrimor.
Ky dokument, i pari nga dokurnentet kryesore te bilancit te ushtrimit,
ve ne dukje vleren e elementeve te ve<;ante pasurore, referuar nje momenti
te caktuarl.
Keshtu gjendja pasurore ka nje permbajtje statike, d.m.th. paraqet
"fotografi~e" e ndermarrjes, domethene shpreh nje paraqitje te <;astit.
Marnrn ne shqyrtim nje nga elementet perberes te gjendjes pasurore,
me te thjeshtin ndermjet tyre/ arken.
Nga gjendja pasurore nxirret, pikerisht, shuma e saj qe i referohet
dates se hartimit te bilancit te ushtrimit.
Nese ne te rezulton, per shembull, shuma prej 100.000 njesi monetare, kjo
paraqet/ natyrisht, likuiditetin e disponueshem ne momentin e shqyrtuar.
Keshtu, ky eshte i vetrni informacion qe gjendja pasurore round te
jape; perseritim, nje informacion "statik", sepse i referohet ekskluzivisht
momentit te shqyrtuar.
Per te zgjeruar njohurite behen te nevojshme informacione te tjera
plotesuese. Behet e nevojshme te mesohet, per shembull, sesi ka ndryshuar
shuma e shqyrtuar ne krahasim me nje moment te rneparshern.
. N_e pergjithesi krahasimi behet ndermjet bilancit te shqyrtuar dhe
b1lanc1t te ushtrirnit te meparshem, per te vertetuar, pikerisht, ndryshirnet
e ndodhura ne elementet e ndryshem pasurore.
Prej vitesh thuajse te gjitha bilancet paraqiten "me dy kolona'', njera
kolone per vlerat e elementeve perberes te momentit te cilit i referohet bilanci,
ndersa kolona tjeter per vlerat, e elementeve te njejte, te bilancit te meparshern.
. Ne kete menyre, nga krahasimi ndermjet dy serive kohore te vlerave,
mterpretimit te bilancit te ushtrirnit i shtohen rnundesi te tjera.
l\ikerisht behet fjale per fundin e periudlzes administrative, ne pergjithesi me 31
dhJetor, date ne te cilen pasqyrohet bilanci i ushtrimit.
382 Kapitulli 16
Keshtu, gjendja pasurore "me dy kalona" kufizohet ne dhenien e
informacionit mbi shumen e ndryshimeve qe, gjate ushtrimit, kane
karakterizuar elemente te ve<;ante pasurore 2 .
For, asgje nuk thuhet mbi shkaqet qe kane sjelle ndryshimet e thena me
siper, per kete qellim gjendja pasurore "me dy kalona" eshte e pamjaftueshme.
Prandaj, per te plotesuar informacionin gjendjes pasurore duhet t'i
bashkengjitet atij nje dokument tjeter, i afte, pikerisht per te informuar mbi
shkaqet e ndryshimeve3 .
Shqyrtojme edhe nje here, ne form2n e shembullit, komponentin
pasuror arka, konstatimi i shumes se saj ne fund te ushtrimit dhe
evidentimi i ndryshimeve te saj ne krahasim me fillimin e ushtrimit, jane
faktore te nevojshem, par jo te mjaftueshem, per analizen e plote te
fenomenit te "likuiditetit".
Te hyrat monetare mund rrjedhin nga financimet ose nga te ardhurat,
ose akoma, nga shitja e komponenteve te aktivit afatgjate.
Njimoj, te dalat monetare mund te lidhen me financimet (me shpesh
me shlyerjen e financimeve) ose me koston e blerjes se faktoreve prodhues
te ushtrimit, ose akoma, me blerjen e komponenteve te aktivit afatgjate.
Ne <;:do rast, per analizen e likuiditetit nuk mund lihet menjane
studimi i hollesishem i levizjeve qe kane shkaktuar ndryshimet ne
elementin pasuror, arka.
Prandaj eshte i nevojshem nje dokument i ri qe ve ne dukje, nga njera
ane, shkaqet ge kane gjeneruar rritjen e likuiditetit dhe, nga ana tjeter,
shkaqet qe kane <;:uar ne nje pakesim.
Nje dokument i tilk ne menyren me te thjeshte, merr emrin raporti i arkes.
Me sakte flitet per raport te flukseve te arkes, duke kuptuar me kete
term, qe ai paraget analizen e shkaqeve qe kane percaktuar, gjate
ushtrimit, ecurine e likuiditetit.
Keshtu, perfundojme duke perseritur qe veprimet e administrimit
shkaktojne levizje, pozitive ose negative, ne likuiditet.
Hyrjeve te likuiditetit, ne rastet mete pergjithshme, per arsye te njejta,
u kundervihen dalje e likuiditetit.
Likuiditeti fillestar, natyrisht, rritet ose pakesohet ne varesi te faktit,
nese hyrjet, ne teresine e tyre, jane ne shume me te madhe ose me te vogel
sesa ajo e daljeve.
Nga gjendja pasurore rezulton vlera perfundimtare e likuiditetit,
d.m.th. vlera ge ai merr ne momentin te cilit i referohet kjo gjendje.
Nga krahasimi i gjendjes pasurore perfund.imtare me ate fillestare
2 Per kete arsye, ne pergjithesi, flitet per gjendje pasurore te krahasueshme.
3 KPtn c:hkaoe mtmd te nxirren. brenda disa kufizimeve, m~:a "Shenimet plotesuese".
Likuiditeti i ndermarrjes dhe analiza e faktoreve te tij 383
evi~en.tohet s~timi ose pakesimi qe likuiditeti ka shfagur ne periudhen e
ndermJe~e, te shprehur ne tepricen e tyre sintetike, por jo ne shprehjet e
tyre anahtike.
. Nu~. s~ih:t,. pr~, sesi ~jo eshte manifestuar, cilat kane qene shkaqet e
hyiJeve t~ h~~u~d~tetlt dhe Cilat kane qene shkaqet e daljeve te tij.
. . ~e ~ale te t)era, nuk shfaqen as burimet e likuiditetit, as perdorimet e
hkmd1tet1t. Nuk kemi informacion per performancen monetare, d.m.th per
performancen e veprimtarise ne shprehje te likuiditetit.
Per ~~ ~arre k~te inf~.r;na~on e.sh~~ e ne~ojshme nje pasqyre e posa<;me,
d.·U:·th. ~e. pas.qyr: e ~ete e b1lanCJt te ushtnmit (qe u shtohet dy pasqyrave
te ~era te b1lanot, gJendJes pasurore dhe llogarise ekonomike).
.... Kj~ pas~yre -~ tr~te e~hte, ~i~erisht, raporti i flukseve te arkes, per te
vene ne dukJe, ne menyre anahnke, ecurite e likuiditetit te manifestuara
gjate ushtrimit te analizuar".
2. Raporti i flukseve te arkes
~m~rrim diskutim~~ m~i arken, te nisur ne paragrafin e rneparshem.
... ~~me nga kontabrhteb i pergjithshem qe vlera e elernentit te
mesrperrn pasuror, kur i referohet nje momenti te cakhiar, merr emrin e
zakonshem fondi i arkes, ose me thjeshte, fonds.
Keshtu .gje~d~a. p.asurore ve ne dukje vleren e fondit te arkes, ne lidhje
me rnornentin te c1ht 1 referohet bilanci.
. Dime -~ithashtu ge ndryshimet e pesuara nga vlera e arkes, gjate nje
penudhe te caktuar kohe, zakonisht marrin ernrin flukse te arkes ose me
thjeshte, flukse6. '
Kes~tu, r.~po~~i .i a~kes ve ne dukje flukset ge i perkasin nje fondi te
caktuar te arkes, ne hdhJe me nje periudhe te caktuar kohe.
Paragitja e flukseve perben momEmtin dinamik te "diskutimit mbi
bilancin", ndersa paragitja e fondit perben mornentin statik.
.. Fondi e~~te nje vlere e ~astit, e cila shpreh nje qendnreshmeri te caktuar;
ndersa fluksr eshte nje vlere dinamike, qe shpreh nje levizje te caktuar.
Thu~~~ ,;dhe.. ~e f~~ks~ shpr~h diferencen (ose, ne gjuhen e
matemahkes, delten ) nderm1et dy mveleve te fondit, te shgyrtuara ne dy
momente te njepasnjeshrne.
Plotesojrne sa u tha mesiperm me nje shembull te thjeshte.
Konside~~ta t~ njejta sherbejne per c;do element tjeter pasuror te ndermanjes.
4
P:.anda], ne teon, mund te hartohet nje raport i flukseve per secilin naa elementet
perberes te pasurise se ndermarrjes. v
: N~~llo! n~ prakt~ken anglosaksone flitet per cash fund.
Njello] ne praktiken anzlosaksone flitPt nFir ra~h flmn
 Likuiditeti i ndermarrjes dhe analiza e faktoreve te tij 385
Kapitulli 16
384

Supozojme qe ne fund te nje ushtrimi te caktuar ark~ te ket~ nj.e vl~re .. N~~risht, ne raport te hyrat dhe te dalat nuk paraqiten "nje per njert, por
te klasifikuara ne grupe homogjene; kuptohet qe niveli me i madh ose me i
prej 120.000 njesi monetare: kjo shume paraqitet, natynsh( ne g)endJen
vogel i qartesise se raportit varet nga madhesia e gmpeve te paraqitura.
pasurore perkatese. . . . ... ..
Supozojme qe ne fillim te ketij ushtnm1. arka kls~te pas~u ~Je :lere
Supozojme qe te hyrat e mesiperme (te barabarta me 5.250 mije njesi
rr:~r:etare) jane reztlltat i veprimtarise prodhuese te ushtrimit per 4.500 mije
prej 100.000 njesi monetare: kjo shume paraq1tet, natynsht, ne gJendJen e
nJeSl monetare (arketimi i te ardhurave te ushtrimit) dhe 750 mije njesi
meparshme. . . . . .. rr:~r:etare rezultat i vep~mtarise financiare (rritja e kapitalit te vet per 500 mije
Prandaj, fondi i arkes ne fillim te ushtnrmt lShte 1 barabar~~ ~e 100.000
nJeSI monetare dhe manp e borxheve te reja per 250 mije njesi monetare).
njesi monetare; ne fund ai ka rezultuar i bar.abarte m~. ~20.000 nJeSI ~onetar:,
me nje diference pozitive, gjate ushtrimit, preJ 20.0?0 ~Je~l.~onet~r~. Keshtu, kjo
Supozojme gjithashtu qe te dalat (te barabarta me 5.230 mije njesi
m~~et~.~~) jane rezultat i veprimtarise prodhuese te ushtrimit per 4.300
diference paraqet fluksin neto te arkes te shfaqur g) ate k~hJ u.~h~.1. ...
IDlJe TIJeSl monetare (shlyerja e shpenzimeve te ushtrimit), 200 mije njesi
Paraqi~a e saj sintetike (ne mi1e njesi monetare) eshte s1 me poshte.
monetare jane rezultat i veprimtarise financiare (shlyerja e borxheve) dhe
Fondi i arkes (31 dhjetor) 120 ?30 mije njesi monetare jane rezultat i veprimtarise shumevje<;are (per
Fondi i arkes (1 janar) 100
mvestime ne aktivin afatgjate).
Fluksi i arkes Keshtu dote kemi (ne mije njesi monetare):
Ose: Raporti i flukseve te arkes
Fondi Fluksi
Elementi pasuror 01.01.20 ... 131.12.20 ... BURIMET
20 1. Nga veprimtaria prodhuese
Arka 100 I 120
Te ardhurat e ushtrimit 4.500
Shpenzimet e ushtrimit 4.300 200
Fluksi neto, si me siper, paraqitet si rezultante e dy flukse~~ rrj~dhes~
te kunderta, ato te hyrjeve te arki~s (flukse pozitive) dhe ato te dalJeve te 2. Financimet
Rri~a e kapitalit te themelimitS 500
arkes (flukse negative). .... .... Manje e borxheve te reja 250 750 950
Supozojme qe te hyrat kane qene te barabarta me .~·2.5~. IDIJe nJes~
PERDORIMET
monetare dhe daljet per 5.230 mije njesi monetare; sa me s1per round te
1. Aktivi afatgjate
paraqitet me analitikisht ' si vijon:
I
Investimet ne aktive afatgjata 730
Flukset Fondi 2. Financimet
Fluksi
Elementi Fondi
Pozitive: Negative: neto 31.12.20 ... Shlyerja e borxheve 200 930
pasuror 01.01.20 ...
hyrjet daliet Rritja e likuiditetit 20
5.230 20 120
Arka 100 5.250
3. Raporti i flukseve te kapitalit qarkullues neto
Flukset pozitive te arkE~s shprehin te hyra monetare; ndersa flukset Ne paragrafet e meparshem kemi folur per raportin e flukseve te
negative te arkes, natyrisht, shprehin dalje monet~~e. .. . .. .. .. arkes, per paraqitjen e shkaqeve te ndryshimeve te likuiditetit ne kuadrin e
Prandaj raporti i arkes perbehet nga dy ane: ne nJere~ re~~str~h~~ periudhes ushtrimore te analizuar.
burimet e arkes, d.m.th. shkaqet e hyrjeve monetare; ne anen t}eter For kemi thene, qe konsiderata te ngjashme m1.md te behen per <;do
7
regjistrohen perdorimet e arkes, d.m.th. shkaqet e daljeve monetare . ele~ent tjeter pasuror, prandaj mund te hartohet nje raport i flukseve per
sectlm nga komponentet perberes te pasurise se ndermarrjes.

7 Me shpesh dy anet shkurtohen ne emerhm,

. d k e tua-L ''burime" dhe
u e u em r 8 Nenkuptojme grupin "Kapitali dhe rezervat", sipas ligjit "Per kontabilitetin".
"perdorime".
386 Kapitulli 16
Gjithashtu, d y ose me shume elemente pasurore mund t~ analiz_ohe~
se bashku dhe keshtu do te perfitohej nje raport fluksesh per grupm qe
rezulton prej tyre. . . ,. .. .. ...
Me fjale te tjera raporh 1 flukseve mund t 1 perkase nJe grupi te
caktuar te elementeve te pasurise, te gjere ose jo, sipas rasteve.
Grupi mund te jete:
a) i thjeshte, kur formohet vetem nga nje element pasuror; .. . ..
b) i perbere, kur formohet nga dy ose me shume elemente qe 1 perkasm te
njejtes ane se gjendjes pasurore; .. ..
c) kompleks, kur formohet nga dy ose me shume elemente qe u perkasm
dy aneve te gjendjes pasurore.
Per rrjedhoje, raporti i flukseve mund te jete, njelloj, i thjeshte, i
perbere ose kompleks. .. ..
Shembull klasik i raportit te thjeshte eshte raportl 1 flukseve te arkes,
qe shpreh pikerisht ndryshimet e pesuara nga elementi "arke" gjate
periudhes ushtrimore. .. .. .. .. _. .
Arka paraqet burimin kryesor (d.m.th. ate qe mundeson 1~~1ZJen e te
gjitha burimeve te tjera), prandaj raporti perkat_es paraqet DJe moment
themelor per analizen e administrimit te ndermariJeS. ..
Ne pergjithesi arka nuk kuptohet ne sens te ngush~~' p~~ ne nJ~
kuptim me te gjere, d.m.th. si shume e vlerave likuide (ne arke dhe ne
llogarite bankare) 9. . . .. . ..
Raporti i flukseve eshte i perbere kur grupi eshte me 1. g_)e~e, Sl shume e
dy ose me shume elementeve qe i perkasin te njejtes ane te gJe~dJ_~s pasurore ...
Shembull klasik i raportit te perbere eshte ai i raportlt te fluksev~ te
likuiditetit gjithsej, qe shpreh ndryshimet e pesuara nga arka dhe te dreJtat
afatshkurtra gjate periudhes ushtrimore.
Raporti i flukseve eshte kompleks kur grupi perfshin el~~en~_e qe _u
perkasin dy aneve te gjendjes pasurore, elemente_ pas~_ror~ qe _1 perkasm
anes se aktiveve dhe elemente pasurore qe i perkasm anes se pasiVeve.
Shembull klasik i raportit kompleks eshte ai i flukseve te kapitalit
qarkullues neto, qe shpreh ndryshimet e pesuara nga aktivi qarkull_ues
(magazina + likuiditeti i pritshem + likuiditeti i gatshem) neto nga pas1vet
a fa tshkurtra 10 .
Raporti i arkes dhe raporti i aktivit qarkullues neto kane_ avantazh t~
ve<;ante ne kuadrin e analizes se administrimit te ndermarf)es, prandaJ,
9Disa here duhen perfshire edhe vlerat qe shnderrohen menjehere ne likuiditet.
10Nje shembull me i thjeshte eshte ai i raportit te likuiditetit neto _qe _s~pr~~
ndryshimet e pesuara nga likuiditeti gjithsej (likuiditeti i pritshem + hkmd1teti 1
gatshem), neto nga pasivi afatshkurter.
Likuiditeti i ndermanjes dhe analiza e faktoreve te tij 387
atyre, do t'u kushtojme vemendje te ve<;ante.
Veprimet e administrimit shkaktojne levizje pozitive ose negative ne
kapitalin qarkullues ..
Ne konfigurimin e kapitalit te ndermarrjes krahas kapitalit qarkullues
(i kuph1ar neto nga pasivet afatshkurh·a), levizin edhe kater grupe te tjera
pasurore kryesore:
. .. 1) aktivi afatgjate;
2) burimet e veta;
. 3) pasivi afatmesem dhe afatgjate;
4) fitimi i ushtrimitll;
Pra, veprimet e administrimit mund te shkaktojne levizje, pozitive ose
.. negative, ne secilin nga grupet e treguara, keshtu qe paraqesin zhvendosje
vlerash nga njeri grupi ne tjetrin.
Ndonjehere nga keto zhvendosje dhe nga keto transferime ndikohet
.. ~~~p~ i akt_~vit ~arkullues neto; here te tjera ky grup mbetet jashte, pasi
IeviZJet u perkasm grupeve te tjera.
VIera fillestare e aktivit qarkullues neto mtmd te rritet ose te pakesohet
.. . ..
per arsye nga me te ndryshme, nese duhet te krijohet nje ide per shkaqet e
ketyre ndryshimeve gjendja pasurore nuk eshte absolutisht e mjaftueshme.
Ne fakt, gjendja pasurore e bilancit e formuluar ne fund te ushtrimit
jep nje ide vetem per vleren e arritur nga kapitali qarkullues neto ne
momentin e mbylljes, qe percaktohet si shume algjebrike e vlerave te
elementeve te tij perberes (magazina, likuiditeti i pritshem, Iikuiditeti i
gatshem dhe pasivet rrjedhese).
Gjithashtu, krahasimi ndermjet gjendjes pasurore ne fund te ushtrimit
..
me ate ne fillim na jep nje ide per rritjen ose pakesimin e vleres se kapitalit
qarkullues neto (dhe te vlerave te perberese te tij) per periudhen ndermjet
ketyre dy gjendjeve pasurore.
_P_or. asgje n~k ~hprehet mbi shkaqet qe kane <;uar ne rritjen ose ne
pakes1mm e kap1taht qarkullues neto. Me fjale te tjera, gjendja pasurore
nuk evidenton shkaqet e ndryshimit te kapitalit qarkullues neto dhe as
perdorimet e tij. Gjendja pasurore ve ne dukje vleren e <;astit te kapitalit
qar~ull_ue~ neto, ne momentin e shqyrtuar, por jo flukset qe i perkasin ketij
kap1tah per periudhen ndermjet dy momenteve te njepasnjeshme.
Keshtu, per te marre kete informacion eshte e nevojshme nje pasqyre e
posa<;me, raporti i flukseve te kapitalit qarkullues neto.
11
Ne fakt, fitimi i vitit ushtrimor paraqitet ne perberje te burimeve te veta. Por,
per efekt analize e oaraoesim mP v.:•to
388 Kapitulli 16
4. Raporti financiar, shkurt mbi gjurmet e zhvillimit historik te tij
Kemi pare qe raporti i flukseve merr, ne praktiken e ndermarrjeve, dy
kuptime kryesore, si me poshte: . . . . .
1) raporti i flukseve te arkes, kur analizon performancen e hkt.nd1tetlt (ne
kuptimin e vertete te shprehjes);
2) raporti i flukseve te kapitalit qarkullues neto, kur analizon performancen
e perberesve te nje konfigurimi te tille te kapitalit te ndeiiJ_larrjes. . financiare te administrimit. Ne vazhdim, si pasoje edhe e ~ekuilibrave te
Keto jane dy shprehjet kryesore nepermjet te e1lave konkrehzohet
raporti i flukseve.
Me nje shprehje te vetme flitet, ne praktiken e perditshme, per raport
financiar, ne rastin e pare, behet fjale per nje raport financiar te arkes dhe
ne rastin e dyte, per raportin financiar te kapitalit qarkullues neto.
Vitet e fundit shume ndermarrje, megjithese nuk detyrohen nga
rregullat zyrtare ne fushen e bilancit te ushtrimit, kane filluar form~:lir:ni~ e
nje raporti financiar (ne nga dy format kryesore te permendura me s1per):
per te rritur dhe permiresuar aftesine sinjalizuese te bilancit ne lidhje me
aspektet financiare te administrimit. . ..
Ndersa, shume ndermarrje te huaja e kane adoptuar preJ kohesh,
kryesisht bizneset ne vendet anglosaksone, ve~anerisht, ato qe operojne ne
Shtetet e Bashkuara te Amerikes.
Ne kete vend raporti financiar ka lindur, dhe kryesisht ishte i
pranishem, si raport i flukseve te arkes, me emrin cash flow statement, ose,
me thjesht, cash statement12.
Sipas te dhenave te literatures se referuar per problemin ne diskutim,
pasqyrat e para te arkes kane nisur ne fillim te gjysmes se dyte te shekullit
XIXn
Praktika angleze i referohet vitit 1862, e Assam Company, ndersa
praktika e Shteteve te Bashkuara te Amerikes i referohet vitit 1863,
Northern Central Railroadl4.
12 Shpesh me ne pergjithesi, por shprehje me pak e pershtatshme, flitet edhe per
fund statement, d.m.th. per "pasqyre e fondeve". Ne fakt, me shume se pasqyre e
fondeve, dote ishte e pershtatshme te flitej per "pasqyre fluksesh".
13 Kur tregohen autoret e pare qe ne shkrimet e tyre kane shqyrtuar raportin
financiar, te gjithe i referohen thuajse gjithmone Cole. Ky autor, ne vitin 1908, ne
punimin e tij "Accounts Their Cons traction and Interpretation", ka perpiluar ne
nje forme mjaft te thjeshte (shume larg nga strukh1ra aktuale) raportin financiar
(te quajtur Where-Got where-Gone-Statement), pikerisht per te treguar pasqyren
e ndryshimeve te pasurise).
14 L. Rosen-Don T. De Coster, Fund Statement: a historical Perspective, in
"Accounting Reviw", 1969, faqe 124 e ne vazhdim.
Likuiditeti i ndermarrjes dhe analiza e faktoreve te tij 389
Ne SHBA ne fillim te shekullit XIX studimet mbi aspektet financiare te
administrimit te ndermarrjes i besoheshin kryesisht teknikes se treguesve.
.. Ne zbatim te parimit sipas te cilit pasivet afatshkurtra duhet te
shlyhen me aktivet afatshkurtra, kishte arritur te behej nje standard, ne
masen "2", tregues i nxjerre duke vene ne raport te dytat mete parat pare;
duke e konsideruar pikerisht nje tregues optimal te funksionimit
shkaktuara nga kriza e vitit 1929, eshte mbajtur parasysh qe nje analize
dinamike mbi flukset eshte me e preferueshme sesa nje analize statike e
kryer me ane te treguesve.
Raporti financiar ishte i pranishem prej vitesh ne praktike, por si
dukuri spontane/ me qellim per ta bere gjithnje e mete lexueshem bilancin
e ushtrimit. Fillimisht ishte raporti i arkes, me pas u be i zbatueshem edhe
raporti i kapitalit qarkullues, por duke mos u kapercyer kurre paraqitja e
thjeshte e tij.
Ne vitin 1963 APB (Accounting Principles Board) ka botuar Opinion 3,
me ane tete cilit u keshillonte ndermarrjeve hartimin, ne kuadrin e bilancit te
ushtrimit, te raportit te burimeve dhe te perdorimeve te fondeve (te quajtur,
ne gjuhen anglosaksone/ Statement of Source and Application of Funds)lS.
Permbaj~a e tij eshte interpretuar ne menyra te ndryshme, sipas disa
autoreve objekt i raportit financiar ishte, pikerisht kapitali qarkullues;
sipas te *reve i gjithe aktiviteti financiar i ndermarrjes. Opinion 3 i eshte
referuar, ne fakt, mundesise se shprehjes se "all financial resources"l6.
Ne vitin 1970 SEC, si organ qe kujdeset per kontrollin e tregjeve te
imobiliareve, ka botuar Accounting Series Release nr. 117, duke i detyruar
keto shoqeri per plotesimin, ndermjet dokumenteve vjetore, e fund
statament.
Kohet e fundit eshte shfaqur nje kthim i interesit drejt raportit
financiar te arkE~s, per t'u konsideruar si element perberes i raportit te
pergjithshem financiar.
Keshtu si~ kemi thene, pikerisht, ne vitin 1978 FASB (Financial
Accounting Standarts Board), i cila ka shprehur nevojen per te treguar, ne
raportin financiar/ "menyren me te cilen ndermarrja realizon dhe
shpenzon disponibilitetin monetar, kredite dhe shlyerjen e tyre, levizjet e
15 Kujtojme qe APB eshte organi kryesor operues ne gjirin e AICPA (American
Institute of Certified Public Accountanc). Gjithashtu kujtojme se Opinion eshte nje
mendim (ose nje gjykim, nje direktive) i publikuar mbi nje fushe profesionale nga
nje organ zyrtarisht i akredituar.
16 Ne fakt, dyshimet interpretuese nuk jane menjanuar as me vone, me Opinion Nr.
19, emetuar ne 1971: emertimi eshte ndryshuar ne Statement Of changes in financial
position.
390 Kapitulli 16

kapitalit perfshire dividendet dhe shpemdarjet e ~era te burimeve

financiare aksionareve dhe faktore te ~era qe mund te ndikojne mbi
likuiditetin dhe aftesine paguese te nje ndermarrjeje" 17.
Financial Accounting Standarts Board i ka keshilluar ndermarrjet,
ve<;anerisht ndermarrjet prodhuese dhe ndermarrjet tregtare, per hartimin
e raportit financiar te ndryshimeve te kapitalit qarkullues neto, ose si
17
alternative, te raportit financiar te ndryshimeve te likuiditetit18 .
Raporti financiar i ndryshimeve te kapitalit qarkullues neto merr ne
Tabloja e ndryshimeve
shqyrtim kapitalin qarkullues neto (i formuar nga diferenca ndermjet
aktivit qarkullues bruto dhe pasivit rrjedhes) dhe paraqet ndryshimet e
ushtrimit, duke i klasifikuar flukset ne rritje dhe flukset ne pakesim, ne
varesi te shkaqeve perkatese.
Raporti financiar i ndryshimeve te likuiditetit merr ne shqyrtim
likuiditetin e gatshem neto (i formuar nga diferenca ndermjet arkes dhe
llogarive bankare aktive, nga njera ane, dhe llogarive bankare pasive, nga
ana ~eter) dhe paraqet ndryshimet e ushtrimit, duke i klasifikuar flukset
ne rri~e dhe flukset ne pakesim, ne varesi te shkaqeve perkatese.
Keshtu, theksojme se raporti "integron informacionin e llogarise
ekonomike dhe te gjendjes pasurore".
Ne disa vende evropiane, sine Itali, France e~, kohet e fundit po perdoret 1. Ndryshimet "financiare" dhe "jofinanciare"; hyrje
modeli evropian i bilancit, i cili rrit ndjeshem rendesine e raportit financiar. Ne paraqi~en financiare te kapitalit te nderrnarrjes perdorimet
Ne dokumentin "Hartimi i bilancit" thuhet: " ... bilanci d uhet te dallohen ne dy grupe kryesore:
hartohet me qartesi dhe duhet te paraqese vertetesisht dhe saktesisht 1) aktivi afatgjate;
gjendjen pasurore e financiare te ndermarrjes dhe rezultatin ekonomik te 2) aktivi qarkullues.
ushtrimit". Gjithashtu, kerkohet qe te jepen informacione shtese per Shenojme grupin e pare me simbolin "AAc( dhe grupin e dyte me "AQ"·
gjendjen financiare, duke bere te mundur paraqi~en, krahas gjendjes Burimet dallohen ne tri grupe kryesore:
pasurore dhe llogarise ekonomike, e nje raporti financiar (ne nje nga 1) burimet e veta;
format e mundshme, ne varesi te kerkesave per njohjen e nivelit te 2) pasivet e konsoliduara;
administrimit). 3) pasivet afatshkurtra.

Shenojme grupin e pare me simbolin "Bv", te dytin me simbolin "PK"

dhe te tretin me simbolin "P AsH"r.
Ne sinteze, kjo mund te paraqitet keshtu:

17 FASB eshte nje organ, dokumentet e te cilit zyrtarisht jane njohur nga SEC.
rs Ne gjuhen nclerkombetare flitet per working Capital Statement dhe per Cash
Statement.
1
Per sa u perket detyrimeve simbolet varen nga fakti pasi dallimi behet, ne pergjithesi,
ne baze te kohes se skadences. Me marreveshje, konsiderohen pasive te konsoliduara,
ose afatmesme dhe afatgjata, detyrimet qe skadojne pertej vitit ushtrimor, dhe pasive
rrjedhese ose afatshkurtra, a to qe skadojne brenda vi tit ushtrimor.
 Tabloja e ndryshimeve 393
392 Kapitulli 17

- ne te kundert~ ..ve~r.imi.. "riv~er~sim makinerie" sjell ndryshim jojinanciar,

PERDORIMET BURIMET sepse shkakton nJe rntje te akhv1t afatgjate dhe nje rri~e te burimeve te
veta.
Keshtu, ndryshimet financiare jane ato qe i perkasin aktivit
qarkullues neto; ndryshimet jofinanciare jane ato qe nuk i perkasin aktivit
qarkullues neto.
Pe~ rrjedhoj~,. meqenese raporti financiar duhet te paraqese
Pas kesaj, ne skemen e mesiperme, be jme ndryshimet e meposhtme:
ndrysh1met e akt1v1t qarkullues neto, prandaj ato qe duhen marre ne
a) nga grupi i burimeve te veta heqim fitimin e realizuar gjate ushtrimiC
k~~siderate jane vetem ndryshimet financiare; si rrjedhoje te tjerat duhen
duke e treguar me simbolin "Et"; per:Jashtuar.
b) zhvendosim pasivet ajatshkurtra nga njera ane ne ~etren ne pakesim te
P~an.daj ~arap.~a~~sht, mund te themi se procedura e plotesimit te
aktivit qarkullues, marrim ne kete menyre aktivin qarkullues neto qe e
raporht fmanCiar perbehet nga tre grupe kryesore veprimesh:
tregojme me simbolin "AQN". 1) k~~stati~i.i ~dryshimeve qe karakterizojne grupet pasurore;
Veprimet e mes1perme mund te paraqiten, ne menyre te
2) perpshhm1 1 ndryshimeve jofinanciare (d.m.th. ndryshimet jashte
permbledhur, si me poshte: aktivit qarkullues neto);
,-P~E~.R-D_O_R_I_M_E_T-,--B_U_R_I_M_E_T___,
3~. Y~.gari~a, si ~i~erence, e ndryshimeve financiare (d.m.th. ndryshimet
qe 1 perkasm akhv1t qarkullues neto).
Keto jane <;esh~et themelore te menyres se te vepruarit.
Prandaj ne vazhdim do t'i kushtohemi thellimit te ketij problemi.
Veprimet e administrimit qe kryhen gjate periudhes ushtrimore 2. Ne ves:anti ndryshimet "financiare"
shkaktojne variacione te ndryshme ne grupet e kapitalit te ndermarrjes. Le te marrim ne shqyrtim pese grupet pasurore me te cilat kemi
Keshtu, ne vija te pergjithshme, \do grup pasuror mund te paraqitur kapitalin e ndermarrjes.
kombinohet me secilin qe mbetet.
Per shembult aktivi qarkullues neto mund te kombinohet ne kater menyra
te ndryshme, me aktivin afatgjate, burimet e veta, fitimin e ushtrimit dhe
me pasivet e konsoliduara. Konsiderata te njejta vlejne edhe per secilin nga
grupet e *ra te pasurise.
Marrim si pike referimi aktivin qarkullues neto, meqenese ai paraqet
bashkesine e vlerave financiare se ciles i referohet raporti i flukseve financiare.
Keshtu, ndryshimet e vlerave qe karakterizojne kapitalin e
ndermarrjes mund te dallohen ne dy grupet e meposhtrne:
1) ndryshime financiare;
2) ndryshime jofinanciare.
Ndryshimet financiare jane ato qe i perkasin, ne <;faredo forme, aktivit
. ~hqyrtojme se pari .ndryshimet financiare, d.m.th. ato qe i perkasin
qarkullues neto dhe, natyrisht, nje ose me shume grupeve te tjera pasurore. akhvlt..qarkullue~ neto, s1 dhe nje, ose me shume grupeve te tjera pasurore.
Ndersa, ndryshimet jofinanciare jane ato qe nuk i perkasin aktivit
~et~. n.d~ysh1me .s~faqen <;do here kur aktivi qarkullues neto "hyn ne
qarkullues neto, por dy ose me shume prej grupeve te ~era pasurore. rnarredheme me seCihn nga grupet e ~era.
Per shembull: Kjo mund te paraqitet, ne sinteze, si vijon:
veprimi "blerjeje makinerie" sjell ndryshim Jinanciar, pasi shkakton nje
pakesim te aktivit qarkullues neto dhe nje rri* te aktivit afatgjate.
394 Kapitulli 17
Tabloja e ndryshimeve
395

Supozimi i dyte:

1. rritj~t.e ~apitalit (arketim)

2. pakes1m1 1 kapitalit (shlyerje)
1

~]
L------------QJ~----------------------~ 2

L--------------4,~--------------------~

Supozimi i trete:

Ndryshimet e shenuara me numrin 1 u perkasin levizjeve financiare

ne aktivin afatgjate, d.m.th. blerjeve ose shi*ve te elementeve te aktiveve
1. kostot "monetare"
afatgjata teknike ose financiare.
Ndryshimet e shenuara me numrin 2 u perkasin levizjeve financiare ne
2. te ardhurat "monetare"
kapitalin e riskuar, d.m.th. rri~eve te kapitalit (nepermjet arketimit te mjeteve
likuide), ose pakesimit te kapitalit (shlyerja e aksioneve ose te kuotave).
Ndryshimet e shenuara me numrin 3 u perkasin levizjeve financiare
ne fitimin e ushtrimit, d.m.th. performances se kostove dhe te te ardhurave
monetare (ose te kostove dhe te te ardhurave, llogaria e kundert e te cilave 3
eshte nje prej zerave perberes te aktivit qarkullues neto).
Ne fund, ndryshimet e shenuara me numrin 4 u perkasin levizjeve
financiare ne pasivin e konsoliduar, d.m.th. marrje, rri* ose shlyerje te
detyrimeve financiare e~. Supozimi i katert:
Prandaj, <;esh~a m1.md te paraqitet si ne formen e meposhtme: ·
Supozimi i pare:
1. marrja e financimeve·
2. shlyerja e financime:e;
3. perdorimi i fondit te shpenzimeve

1. blerja e aktiveve afatgjata;

2. shitja e aktiveve afatgjata.

4
 Tabloja e ndryshimeve 397
Kapitulli 17
396

Keshtu, sa me siper mund te permblidhet ne kete menyre:

Aktivi qarkullues neto

I
Levizjet financiare
l

~ l ! ~
Pasivet e
Aktivi Burimet e Fitimi i
ushtrimit konsoliduara
afatgjate veta

1. kostot 1. marrja e
1. blerja e 1. rritjet e
"monetare" financimeve;
aktiveve kapitalit
2. te ardhu- 2. shlyerja e
afatgjata (arketim)
rat "mone- financimeve;
2. shitja e 2. pakesimi i
tare" 3. perdorimi i fondit
aktiveve kapitalit
te shpenzimeve
afatgjata (shlyerje)

Ndryshimet e treguara me numrin 1 u perkasin levizjeve jofinanciare

~'aktivit afatgjate dhe burimeve te veta", d.m.th. regjistrohen rivleresime
3 . Ne vesanti ndryshimet jofinanciare pasurore me te cilat eshte ose zhvleresime te aktiveve afatgjata, si dhe sjellje ose terheqje e
Rimarrim ne shqyrtim pese grupet elementeve te aktiveve afatgjata teknike ose financiare.
paraqitur kapitalin e ndermarrjes: Ndryshimet e treguara me numrin 2 u perkasin levizjeve jofinanciare,
~'aktivit afatgjate dhe fitimit te ushtrimit", d.m.th. performances se
kostove dhe te ardhurave jomonetare qe lidhen me aktivin afatgjate (per
shembull, regjistrohet kuota e amortizimit te aktiveve afatgjata teknike,
minusvlera dhe plusvlera mbi aktivet afatgjata teknike dhe financiare).
Ndryshimet e treguara me numrin 3 u perkasin levizjeve jofinanciare
1
'aktivit afatgjate dhe pasiveve te konsoliduara", d.m.th. regjistrohen
marrje ose shlyerje ne natyre e financimeve (nepermjet sjelljeve ose
transferimit te aktiveve afatgjata)2.
Ndryshimet e treguara me numrin 4 u perkasin levizjeve jofinanciare
~'burimeve te veta dhe pasiveve te konsoliduara", d.m.th. regjistrohet
. · f. · d m th ato qe nuk i
ShqyrtoJ·me tani ndrysh1met JO InanCiare, · · · .. . rritje ose pakesim i kapitalit nga shnderrimi i detyrimeve ose anasjelltas,
·· sh 1me crrupeve te t)era
perkasin aktivit qarkullues neto, par d y, ose me l. ' o perllogaritja e fondeve te shpenzimeve etj.
pasurore. d 3 · t0 Ndryshimet e treguara me numrin 5 u perkasin levizjeve jofinanciare
N a keto ndryshime mbetet jashte aktivi qar~ull~e~ ~eta~. pr~n ) a ~'burimeve te veta dhe fitimit te ushtrimit", d.m.th. regjistrohet rezervimi
shfaqe~ <;do here kur gr~pet e..tj~ra Jl~!'jn.~ ne ~arredheme ndermJet tyre. ose rikapitalizimi i fitimit etj.
Kjo round te paraq1tet, ne smteze, keshtu.

2
Natyrisht behet fjale per veprime qe rralle hasen, por qe i renditim vetem me
qi:%m te nje paraqitjeje te plote te tyre.
398 Kapitulli 17 Tabloja e ndryshimeve 399

Ndryshimet e treguara me numrin 6 u perkasin levizjeve jofinanciare

Supozirni i katert:
"fitimit te ushtrimit dhe pasiveve te konsoliduara", d.m.th. performances
se lcostove dhe te ardhurave jomonetare qe lidhen me pasivin e konsoliduar
(per shembult llogaritja e kuotes se fondeve te tjera te shpenzime etj.)
Prandaj, problemi mund te paraqitet sipas menyres se meposhtme: 1. rritjet e kapitalit nga
shnderrimi i detyrimeve
Supozirni i pare: (ose anasjell tas)
2. rezervimi i fondeve te
shpenzimeve
t~----~~r------~~

EJ 1.
8
Rivleresimi ose zhvleresimi i aktiveve Supozimi i peste:
afatgjata
2. Sjellja ose terheqja e aktiveve afatgjata

Supozimi i dyte:
1. rezervimi i fitirneve
2. perdorirni rezervave
I 5

1. kostot "jomonetare";
2. te ardhurat "jomonetare". Supozimi i gjashte:

Supozirni i trete: 1. kosto "jornonetare" I

2. perdorirni rezervave 5
1

1. marrja e financimeve (aktive

afatgjata "ne natyre");
2. shlyerja e financimeve (aktive
afatgjata "ne natyre").
4. Tabloja permbledhese e ndryshimeve
Pa~ ketyr~ ske~ave mund te paraqesim nje tablo permbledhese te
ndrysh1meve te shpJeguara me siper.
 Kapitulli 17 Tabloja e ndryshimeve 401
400

Ndryshimet e elementeve pasurore, kemi thene, mund te jene

financiare ose jofinanciare, ne varesi te perfshirjes, ose jo, te Ndryshim
!
komponenteve te aktivit qarkullues.
~
financiar
~
j ofinanciar
Per shembull:
blerja e nje makinerie me likuidim te mevonshem shkakton nje I I
ndryshim financiar, pasi lidhet me njerin nga komponentet e aktivit ~ ~ J ~
qarkullues neto, dhe konkretisht me pasivet afatshkurtra qe u perkasin qe lidhet qe nuk lidhet me qe lidhet qe nuk lidhet
me fiti.min fitimin me fitimin me fiti.min
detyrimeve ndaj furnitoreve3.
sjellja e nje elementi te aktivit afatgjate nepermjet shtimit te kapitalit te
vet shkakton nje ndryshim jofinanciar pasi nuk lidhet me asnje element te
aktivit qarkullues neto4. Gjithashtu, si njeri ashtu edhe tjetri, mund te N~- n:er:yre n:e
s~ecifi~~, mund te ndertojme skemat e meposhtme,
lidhet ose jo me fitimin, te parat perfshijne fitimin e ushtrimit, te dytat e duke vene ne dukJe, per sec1hn tip ndryshimi, <;iftet e grupeve pasurore qe
perjashtojne ate. Per shembull: pre ken:
kryerja nepermjet arkes e nje kostoje te ushtrimit ose realizimi
nepermjet arkes i nje te ardhure te ushtrimit, shkakton nje ndryshim Ndryshime
financiar dhe nje ndryshim qe lidhet me fitimin: financiare pasi prek nje I
nga komponentet e aktivit qarkullues neto, lidhet me fitimin pasi i perket ~ ~
nje komponenti te fitimit te ushtrimit; financiare jofinanciare
blerja e nje makinerie me shlyerje nepermjet arki~s shkakton nje I !
ndryshim financiar dhe nje ndryshim qe nuk lidhet me fitimin e ushtrimit,
financiar pasi prek nje nga komponentet e aktivit qarkullues neto, nuk lidhet ~
qe lidhen
~
qe nuk lidhen me
~ ~
qe lidhen qe nuk lidhen me
me fitimin e ushtrimit, pasi i perket nje grupi te ndryshem nga fitimi. me fitimin fitirnin me fitimin fitimin
regjistrimi i kuotes se amortizimi shkakton nje ndryshim jofinanciar
dhe nje ndryshim qe lidhet me fitimin e ushtrimit, jojinanciar pasi nuk prek
asnje komponent te kapitalit qarkullues neto, lidhet me fitimin pasi i
1) IAQN I Fu I 1) I AQN jAAGJ I 1) IAAGJI Fu 1) jAAcJI Bv

perket nje komponenti te fitimit te ushtrimit. 2) !AQN I Bv 2)

! Bv ! Fu 2) IAAGJ I PI<
sjellja e nje makinerie qe shton llogarine e kapitalit te vet shkakton nje
ndryshim jofinanciar dhe nje ndryshim qe nuk lidhet me fitimin e ushtrimit, 3) jAQN I PK 3)
I PK I Fu 3) ! Bv ! PK
jofinanciar pasi nuk prek asnje komponent te aktivit qarkullues neto, nuk
lidhet me fitimin e ushtrimit pasi i perket nje grupi te ndryshem nga fitimi.
Natyrisht, mund te jepen plot shembuj te tjere. Kufizohemi, per Klasifikimi mund te behet edhe ne nJ·e kuptim te ndrysh·· o- • •
·· · ·· · d . em n 0 a a1 1
thjeshtesi, me shembujt e treguar me siper, te cilet mendojme se jane te mes1perm1,
ff · dh .m.th.
.. duke kons1deruar "ne nivel te pare" r·dh. ·
1 Jen, ose JO me
1 u~m- e, ~eshtu, "ne nivel te dyte'' pranine, ose jo te karakteristikes "se
mjaftueshem.
Pas kesaj, skema permbledhese mund te paraqitet si me poshte: qenet fmanc1are".

3 Grupet pasurore qe na interesojne, ne kete shembull, jane aktivi afatgjate dhe

aktivi qarkullues neto.
4 Gmpet pasurore qe na interesojne, ne kete shembull, jane aktivi afatgjate dhe
burimet e veta.
402 Kapitulli 17

Ne kete kuptim dote kishim:

Ndryshimi
I

qe lidhet me fitimin
I
qe nuk lidhet me fitimin
I
18
financiar jofinanciar financiar jofinanciar Teknika e hartimit te raportit financiar te
ndryshimeve te kapitalit qarkullues neto
Ndryshimeve qe nuk lidhen me fitimin shpesh u jepet emri
ndryshime pasurore, prandaj skema do te ndryshoje si me poshte:

Ndryshime
I
~ ~
qe lidhen me fitimin pasurore
I I
J ~
financiare jofinanciare financiare jofinanciare
1. Raporti financiar ne prani vetem te ndryshimeve financiare qe
lidhen me fitirnin
. Per te kuptuar me mire problemin eshte nevojshme nje hyrje
Ndryshimet qe lidhen me fitimin, perseritim, jane ato mete cilat ka shpJeguese.
lidhje fitimi i ushtrimit; ndryshimet pasurore, ne te kundert, jane ato qe ~ostot.dhe te ~rd~.urat e ushtrirnit nuk kane te gjitha te njejten Ilogari te
nuk lidhen me fitimin e ushtrimit. kun.~e~~' d1sa kane nJe ~ga komponentet e aktivit qarkullues neto; te tjerat,
Gjithashtu, <;do njeri nga ndryshimet e mesiperme mund te jete kane nJe nga grupet e qera pasurore.
financiare ose jofinanciare, ne varesi te perfshirjes ose jo te kapitalit Per t'u shpjeguar sjellim nje shembull te thjeshte, qe ka te beje me
qarkullues neto. kostot e ushtrirnit:
Nisur nga kjo, tani jemi ne gjendje te fillojme studimin e teknikes se 1. kostoja ~ ble~j~s se lendeve te para ka si Ilogari te kundert nje
hartimit te raportit financiar. kom~onent te. akt1~1t .~arkullues neto (arken, banken llogari rrjedhese,
Se pari do t'i referohemi raportit financiar te flukseve te kapitalit detynmet ndaJ fumitoreve), ne varesi te menyres se shlyerjes;
qarkullues neto, me pas do t'i referohemi atij raportit te flukseve te arkes. 2.. ~uota e amortizimit te makinerive ka si llogari te kundert o-rupin e
0
Dote procedojme shkalle-shkalle, duke u nisur nga supozimet mete akhv1t afatgjate.
thjeshta, per te arritur deri ne supozimin e plote, qe perfshin te gjitha Pra, kostot dhe te ardhurat e ushtrimit marrin emertirnin monetare
mundesite. ~ur kan~ si llog~ri te kundert nje komponent te aktivit qarkullues neto; ne
te kundert marrm emertimin jomonetare kur kane si llogari te kundert nje
nga grupet e tjera pasurore.
.. K~stot ~one tare jane. a to kosto qe Ilogariten nga ndryshimet qe i
perkasm arkes ose detynmeve qe bejne pjese ne grupin e pasivit
404 Kapitulli 18 Teknikat e hartimit te raportit financiar 405

afatshkurter, perfshijne kostot per lendet e para, per sherbimet operative,

shpenzimet financiare dhe shpenzimet fiskale.
Kostot jomonetare, ne te kundert, jane ato kosto qe llogariten nga kostot "monetare"
ndryshimet qe i perkasin grupit te aktivit afatgjate dhe pasivit te te ardhurat
konsoliduar, perfshijne kuotat e amortizimit, kuotat e fondeve qe nuk i
perkasin pasivit rrjedhes, gjithashtu shpenzimeve financiare (ne
supozimin kur ato kapitalizohen), ne frmd, minusvlera te mundshme.
Te ardhurat monetare jane ato qe llogariten nga ndryshimet qe kane
te bejne me arken ose te drejtat qe i perkasin grupit te likuiditetit te
pritshem, perfshijne te ardhurat nga shitja dhe te ardhurat dytesore.
Te ardhurat jomonetare, ne te krmdert, jane ato qe llogariten nga Keto ndryshime, qe shpesh emertohen thjeshte "ndryshime
variacione te ndryshme, qe i perkasin grupit te aktivit, ose, qe haset me financiare te veprimtarise fitimprurese te ndermarrjes", lidhen me
pak, atij te pasivit te konsoliduar, perfshijne plusvlerat qe u perkasin ecurine e kostove dhe tete ardhurave monetare, d.m.th. me kostot dhe te
llojeve te ndryshme te aktiveve afatgjata si dhe, eventualisht, detyrimeve ardhurat kunderllogaria e te cilave gjendjen ne nje nga zerat perberes te
te financimit. aktivit qarkullues neto.
Prandaj, ne kete supozim nuk jane manifestuar:
Sa u tha me siper mund te paraqitet, ne sinteze, si vijon:
a. ndryshime financiare dhe ndryshime qe nuk lidhen me fitimin;
KOSTOT TEARDHURAT b. ndryshime jofinanciare (qe nuk lidhen me fitimin)
Kostot monetare Te ardhura monetare Me fjale te *ra, dime qe ndryshimet qe lidhen me pasurine u
Materiale .......... Te ardhura nga shitja perkasin kater tipeve te meposhtme:
Shpenzime operative .......... Produkte . ......... 1) Financiare:
Shpenzime financiare .......... Te ardhura dytesore .......... a. qe lidhen me fitimin;
Shpenzime fiskale -- Te ardhura financiare -- b. qe nuk lidhen me fitimin.
Kostot jomonetare 2) Jofinanciare:
Kuota e amortizimit .......... Te ardhura jomonetare a. qe lidhen me fitimin;
Llogaritje te tjera .......... Plusvlera te ndryshme ..........
b. qe nuk lidhen me fitimin.
Shpenzime financiare Pra, ne supozimin tone jane te pranishme vetem ndryshimet e
(te kapitalizuara) .......... treguara ne piken 1) a (ndryshimet financiare qe lidhen me fitimin) dhe,
Minusvlera te ndryshme -- per rrjedhoje, perjashtohen te gjitha te tjerat.
Fitimi i ushtrimit .......... Kjo mund te paraqitet me skemen e meposhtme, te dhene ne nje no-a0
<;eshtjet e meparshme:
Ne kete moment, pasi kemi bere paraq1t]en e mes1perme, le te
ballafaqohemi me problemin e teknikes se hartimit te raportit financiar.
Fillojme me supozimin me te thjeshte: zhvendosja e vlerave, nga nje
ushtrim ne tjetrin, perfshin vetem ndryshimet financiare dhe ndryshimet
qe lidhen me fitimin.
Behet fjale, si~ dime, per ndryshime qe i perkasin supozimit 3, si<;
paraqitet me poshte:

3
406 Kapitulli 18 Teknikat e hartimit te raportit financiar 407

Si konkluzion, ne kete supozim: Per te hartuar raportin financiar eshte i nevojshem perpunimi i te
a) fitimi i ushtrimit karakterizohet vetem nga kosto dhe te ardhura dhenave qe rezultojne nga bilancet e dy ushtrimeve te njepasnjeshme.
monetare; · ... . Me sakte, eshte e nevojshme te disponojme sa vijon:
b) grupet e *rate pasurise nuk kane manif~s~uar -~s~~-e zhve_n~o~!e. a) gjendjen pasurore ne fillim te ushtrimit;
Duke u nisur nga kjo, supozojme qe ne fllhm te nJe ~sht~~m1 te c~~tuar b) bilancin ne fund te ushtrimit, gjendjen pasurore dhe llogarine ekonomike.
n·e ndermarrje prodhuese paraqet gjendjen pasurore s1 me poshte (me Perpunimi i ketyre te dhenave duhet te zhvillohet ne nje pasqyre te
vierat e shprehura ne mije njesi monetare). vet;ante, e cila zakonisht quhet £leta e punes.
Ajo ne pergjithesi perbehet nga t;ifte te ndryshme kolonash, te cilat, ne
AKTIVET PASIVET vazhdim, do t'i shqyrtojme ne menyre te vet;ante.
Aktivet afatgjata 6.000 Kapitali i themelimit 4.000
Magazina 2.000 Financimet afatgjata 6.000 <;ifti i pare i kolonave, krahasimi i dy gjendjeve pasurore
Te drejta afatshkurtra 4.000 Detyrimet afatshkurtra 3.000 Ne dy kolonat e para paraqiten dy gjendjet pasurore, ajo ne fillim dhe ajo
Banka dhe arka 1.000 ne fund, duke treguar kujdes per klasif:ik:im.ID e zerave ne grupe homogjene.
13.000 13.000 Ky grupim behet, si<; dime, mbi bazen e riklasifikimit financiar, aktivet
ne baze te kohes se shnderrimit monetar dhe pasivet ne baze te kohes se shlyerjes.
Supozojme qe, ne fund te ketij viti ushtrimor, ndermar~a ~~ra~e~
gjendjen pasurore si me poshte (njelloj, me vlerat e shprehura ne rniJe nJeSI Prandaj ndermjet aktiveve paraqiten ne rnenyre analitike grupi i
aktivit afatgjate dhe, ne menyre sin~etike, grupi i aktivit qarkullues neto.
monetare): Ky i fundit shprehet ne menyre sintetike (si diference e zerave
PASIVET perberes te tij) pasi perben objektin e analizes.
AKTIVET
6.000 Kapitali i themelimit 4.000 Dime, ne fakt, qe raporti financiar, te cilin po shqyrtojme, hartohet per
Aktivet afatgjata
Magazina 2.000 Fitimi i ushtrimit 500 te vene ne dukje shkaqet e rzdryshimeve te aktivit qarkullues neto, pikerisht, ky
6.000 Financimet afatgjata 6.000 perben objektin e analizes.
Te drejta afatshkurtra
Banka dhe arka 1.500 Detyrimet afatshkurtra 5.000 Gjithashtu, per kete arsye, aktivi qarkullues neto regjistrohet ne fillim
15.500
15.500 te fletes se punes, ne kete menyre evidentohet me mire rendesia e tij ne
aspektin e analizuar.
24.000 Keshtu, ndermjet pasiveve paraqiten, ne menyre analitike, grupet e
Shiija e produkteve
800 burimeve te veta, te pasivit te konsoliduar dhe te fitimit te ushtrimit.
Te ardhura dytesore
24.800 Keshtu, ne rastin tone, do te kemi:
Shpenzime per lendet e para 9.500
13.200 22.700 Vlerat e bilancit ne:
Shpenzime operative Zerat e bilancit
2.100 Fillim Fund
Shpenzime financiare 1.200 j[Aktivi qarkullues neto ol 4.000 4.500
200 1.000 Aktivi afatgjate 6.000 6.000
Te ardhura financiare
1.100 Burimet e veta
600 Kapitali i themelimit 4.000 4.000
Shpenzime fiskale
500
Fitimi i ushtrimit Pasivet e konsoliduara
Financimet 6.000 6.000
Perjashtojme, tani per tani, per thjeshtesi, kostot jomonetare dhe te Fitimi i ushtrimit = 500
ardhurat jomonetare2 . 20.000 21.000

1Kujtojme, edhe nje here, se aktivet dhe pasivet duhet te klasifikohen ne baze te 2 Behet fjale per nje thjeshtesim, sepse ne fakt kostot jomonetare dhe te ardhurat
.- . -
kri teri t iinanciar.
 Kapitulli 18 Teknikat e hartimit te raportit financiar 409
408

(:ifti i dyte i kolonave, percaktimi i ndryshimeve Shpenzime operative 13.200

Pas kesaj jemi ne gjendje te krahasojme, nje per nje, te gjithe zerat Shpenzime financiare 1.200
korrespondues e te dy gjendjeve pasurore, duke regjistruar respektivisht Shpenzime fiskale 600 4
20.000 21.000 25.000 25.000
ndryshimet ne plus dhe ndryshimet ne minus.
Gjithashtu, per sa i perket fitimit te ushtrimit (te paraqitur ne gjendjen e
dyte pasurore), duhet te procedohet me shqyrtimin analitik te tij, d.m.th.
(:ifti i trete i kolonave, perjashtimi i ndryshimeve jofinanciare
paraqi*n e perberesve te tij. Ke~i the~e s~peshhere qe raporti financiar duhet te evidentoje
Ketu perfitojme te kujtojme se eshte e nevojshme te dallohen kostot
ndrysh1met hnanCiare te manifestuara gjate ushtrimit te marre ne
dhe te ardhurat ne dy grupe, ne kosto dhe te ardhura monetare dhe ne
shqyrtim.
kosto dhe te ardhura jomonetare. . ~e shembullin tone raporti financiar ka te beje me ndryshimet e
Ne shembullin tone problemi eshte thjeshtesuar per faktin e nje
akt1~1t qarkul~ues net?, prandaj duhet te evidentoje ndryshimet financiare qe
paraqi~e graduale, prandaj jemi kufizuar, tane per tani, ne shqyrtimin
kane karaktenzuar, g]ate ushtrimit te shqyrtuar, aktivin qarkuliues neto.
vetem te kostove dhe te ardhurave monetare. Keshtu ndryshimet jofinanciare, nese dote ishin te pranishme duhet
Ndryshimet ne ''debi" u perkasin3 : te "izolohen" dhe te perjashtohen nga pasqyra. '
1) rritjeve te aktiveve; . ~e shembull~n e paraqitur kemi supozuar qe te gjitha ndryshimet jane
2) pakesimit te pasiveve; fmanczare; prandaJ nuk eshte i nevojshem asnje korrigjim per "izolimin"
3) kostove te ushtrimit. dhe perjashtimin e ndryshimeve jofinanciare.
Ndryshimet ne "kredi", ne te kundert u perkasin:
. K~shtu, fleta e punes eshte gati per te m1.mdesuar plotesimin e raportit
1) pakesimit te aktiveve. fmanCiar.
2) rri~eve te pasiveve.
3) te ardhurave te ushtrimit. <;::ifti i katert i kolonave, fonnulimi i ndryshimeve jofinanciare
Keshtu do te kemi: Pas k~sa~~ Il_leqe~ese te gjitha ndryshimet e treguara ne <;:iftin e dyte te
Vlerat e bilancit ne: l Ndryshimet koionave Jane fmancrare (ne fakt, ne <;iftin e trete te koionave nuk kemi
Zerat e bilancit te ushtrimit Kredi
Fillim Fund Debi ndryshime qe duhen perjashtuar), duhet te kalohet ne s:iftin e katert te
\\Aktivi qarkullues neto\ 4.000 4.500 f5oq kolonave per te formuar bazen strukturore te raportit financiar.
Aktivi afatgjate 6.000 6.000 Keshtu, do te kemi paraqitjen e meposhtme:
Burimet e veta
Kapitali i themelimit 4.000 4.000 Ndryshimet
Ndryshimet
Pasivet e konsoliduara Vlerat e jofinanciare
Zerat e bilancit te Ndryshimet financiare te
6.000 6.000 bilancit ne: (per t'u
Financimet ushtrimit AQN
= 500 perjashtuar)
Fitimi i ushtrimit p
24.000 Fill. Fund Debi Kredi Debi Kredi B
Shi~e produktesh
800 j[Aktivi qarkullues net~ 4.000 4.500 500 ~oo!
Te ardhura dytesore
200 Aktivi afatgjate 6.000 6.000
Te ardhura financiare Burimet e veta
Shpenzime per materiale 9.500
Kapitali i vet 4.000 4.000
Pasivet e konsoliduara
Financimet 6.000 6.000
Fitimi i ushtrimit =: 500
Te ardhura nga shi~et 24.000 24.000

4
~~~- thj_eshtesi Uogaritjesh tatimi mbi fitimin eshte marre 50% (procedura eshte e
3 Emertimi "debi" lidhet, natyrisht, me pozicionin e ndryshimeve ne kontabilitetin
nJejte per <;do nivel perqindjeje).
e pergjithshem; njelloj edhe emertimi "kredi".
410 Kapitulli 18
_______________T
__
ek_n
__ik_a_t_e___ __i_t_te_._ra~p~o_r_t_it_f_i_n_a_n_a_·a_r__________~411
ha_rt_im

Te ardhura ndilunese 800 800

Shpenzimet operative 13.200
Te ardhura financiare 200 200
Shpenzime materi~le 9.500 9.500
Shpenzimet financiare 1.200
Shpenzime operat~ve 13.200 13.200 Shpenzimet fiskale
600 24.500 500
Shpenzime financ1are 1.200 1.200 Perdorimet
Shpenzime fiskale 600 600
20.000 21.000 25.000
Rritja e aktivit qarkullues neto
25.000 25.000 25.000

. .. dy kolonave
Nga lex1m11 .. e punes
. te fundit ne fleten ·· del qarte sa kem1 Pergjithesisht ndryshimi i aktivit qarkullues neto pasqyrohet edhe
nepermjet analizes se elementeve te tij perberes.
treguar ne fillim te shembul!1:. k . . t arkullues neto eshte rezultat Pasqyra perkatese dote merrte permbajtjen e meposhtme:
Keshtu rezulton se rntJa e a tivi q
vetem i te ardhurave te usht~mi~. .tu . te ushtrimit per 500 mije, pra Aktivi afatshkurter
Aktivi qarkullues neto eshte _r:1 . r g)a ht . it (pikerisht, i barabarte, Magazina Ndryshimet
eshte rritur ne te njejtin nivel me f1hmm e us nm Te drejta afatshkurtra
50~ mije)~ fi~_imit Banka dhe ar ka 2.000
me .. . . . se aktivit qarkullues neto dhe te 500 2.500
Perputh)a ndermJet _rnt)e~ k . f dit karakterizohet vetem nga Pasivi afatshkurter
ushtrimit eshte rezultat 1 fakbt se y 1 lm Detyrime afatshkurtra
Rritja e 1aktivit qarkullues neto 2.000
kosto monetare dhe te ardhura monetare. htrim"t (te barabarta me 25.000
. r· ··tha 1 te ardhurat e us 1 500
Me fjale te qera, e 8J .. k t.. "'tha ndryshimet pozitive (pra
. .. t d m th kane shka tuar e g)I . . (f. 2. Paraqitja e ndryshimeve jnfinanciare qe nuk lidhen mete fitimin
mije) ;ane mane are, · ·. ." . r· "itha kostot e ushtnm1t e
Per 25.000 mije) ne akhvm qa~~ullues netod, ethg] kane shkaktuar te gjitha Plotesojme tani supozimet e paraqitura ne paragrafin e meparshem,
4 500 .... ) ·ane monetare, .m. · . . .
barabarta me 2 · miJe 1 h · 4 500 mije) ne akhvm duke iu afruar gjithnje e me shurne realitetit te dukurive ekonomike.
ti k rresponduese (d.m.t · pre) 2 · ···
ndryshimet neg a ve _o ... .L d te kete manifestuar ve<;se nJe Pra kufizohemi, tani per tani, ne diskutimin e veprimtarise
qarkullu~s ne o..... .. barte' ikerisht me fitimin e ushtrimit.
t Per lTJedhoJe ky nu.J.<.. mun prodhuese, por duke supozuar se ajo karakterizohet nga vlera
rri~e Pas
preJ 500 m1Je, te b~ra 1 . ? . araqil-ien e raportit financiar.
kesaj mund te ka OJme ne p 'J .. . . .
afatshkurtra dhe nga vlera joafatshkurtra.
Me fjale te tjera, shqyrtojrne forrnimin e te ardhures se ushtrimit ashtu
Ne nje variant te pare permbledhes, do te kishim. si<; shfaqet pergjithesisht ne realitetin e dukurive, d.m.th. te perbere nga
Burimet kosto dhe nga te ardhura monetare dhe jomonetare.
Ushtrimi i veprimtarise: Prandaj ndryshimeve financiare dhe qe lidhen me fitimin u shtohen
Fitimi i ushtrimit ndryshimet jofinanciare dhe qe nuk lidhen me fitimin.
Perdorimet 500 Te parat jane ndryshime qe kane te bejne me ecurine e kostove dhe te
ardhurave monetare, d.rn.th. te kostove dhe te ardhurave Ilogaria e kundert
Rritja e aktivit qarkullues net~ . do te kishim (ne mije njesi
Ne nje variant te dyte, me anahhk, e te cilave konsiston ne nje nga zerat perberes te aktivit qarkullues neto.
monetare): Te dytat jane ato qe kane te bejne me ecurine e kostove dhe te te
Burimet ardhurave jomonetare, d.m.th. te kostove dhe te ardhurave llogaria e
Ushtrimi i veprimtarise kundert e te cilave konsiston ne nje nga zerat e tjere pasurore (ne aktivin
a) Te ardhurat afatgjate, pasivet e konsoliduara ose, ne ndonje rast, ne burimet e veta).
Shitja e produkteve 24.000 Me fjale te tjera, ne rastin e shqyrtuar ne paragrafin e meparshem
Te ardhura dytesore 800 zhvendosja e vlerave perfshin gamen e plate te ndryshimeve qe lidhen me
Te ardhura financiare 200 25.000 fitimin, si ato financiare (te studiuara tashme ne paragrafin e meparshern),
b) Shpenzimet
ashtu edhe ato jofinanciare.
Shpenzimet materiale 9.500 Ndryshimet financiare qe lidhen me fitimin jane ato qe i perkasin
SUpozimit 3 (Sin:=Jc. ri:ichl-i,-,~ ~'-'-L-' ._. '
 Teknikat e hartimit te raportit financiar 413
Kapitulli 18
412

1. kostot "rnonetare",
2. te ardhurat "rnonetare".
1. kosto "jornonetare" I

2. perdorimi rezervave
1

Ndr shimet jofinanciare qe lidhen me__ fiti~~n jane_ato ~e u_.re~~~:~~

. y 2 5 dhe 6 (sipas ceshtjes perkatese), te paraqitur Sl me p Keshtu, ne supozimin qe po shqyrtojme, nuk jane shfaqur ndryshime qe
supoz1meve , ·
nuk lidhen me fitimin (as financiare, as jofinanciare).
Duke iu referuar tablose se pergjithshme te ndryshimeve, te paraqitur

B
tashme ne paragrafin e meparshem:
1. Financiare:
A a. qe lidhen me fitimin;
1. kostot "jornonetare", b. qe nuk lidhen me fitimin.
2 . te ardhurat "jomonetare" 2. Jofinanciare:
a. qe lidhen me fitimin;
b. qe nuk lidhen me fitimin.
J Mund te themi se ne supozimin tone jane te pranishme vetem
ndryshimet e treguara ne piken l.a. (ndryshimet financiare dhe qe lidhen
me fitimin) dhe ndryshimet e treguara ne piken 2.a. (ndryshimet jofinanciare
dhe qe lidhen me fitimin) dhe, per rrjedhoje, mLmgojne te tjerat.

I
Ne permbledhje, ne kete supozim:
a) fitimi i ushtrimit karakterizohet si nga kostot dhe te ardhurat

I
1. rezervimi i fitimeve, monetare, ashtu edhe nga kosto dhe te ardhura jomonetare;
2. perdorirni rezervave.
b) grupet e tjera pasurore nuk kane shfaqur, ndermjet tyre, asnje zhvendosje.
Nisur nga kjo, le te rimarrim ne analize gjendjen pasurore te paraqitur
ne paragrafin e meparshem:

AKTIVET PASIVET
Aktivet afatgjata 6.000 Kapitali i themelimit 4.000
Magazina 2.000 Financimet afatgjata 6.000
Te drejtat afatshkurtra 4.000 Detyrimet afatshkurtra 3.000
Banka dhe arka 1.000
13.000 13.000

Supozojme qe ne fund te ushtrimit ndermarrja paraqet bilancin e

meposhtem:
414 Kapitulli 18
Teknikat e hartimit te raportit financiar 415

AKTIVET PASIVET . Nisur n~a sa__ shpje_guam, fillojme plotesimin e fleti:~s se punes, duke u
Aktivet afatgjata 4.500 Kapitali i themelimit 4.000
kuhzuar vetem ne dy <;Iftet e para te kolonave5:
Magazina 2.000 Financimet afatgjata 6.000
Zerat e bilancit te ushtrimit Vlerat e bilancit ne: Nd:ryshimet
Te drejta afatshkurtra 6.600 Detyrimet afatshkurtra 5.000
Fiiiim Fund Debi Kredi
Banka dhe arka 3.300 Sigurime shoqerore -pensione? 900 IAktivi_garkullues neto/ 4.000 6.900 2.900
16.400 16.4oO Aktivi afatgjate
6.000 4.500 1.500
Burimet e veta
Slu~a e produkteve 26.400 Kapitali i themelimit
4.000 4.000
Te ardhura dytesore 800 Pasivet e konsoliduara
27.200 Financimet
6.000 6.000
Shpenzimet materiale 9.500 Shuma e perllogaritur per pensione = 900 900
Shpenzimet operative 13.200 Fitimi i ushtrimit
= 500
Kuota e amortizimit te aktiveve afatgjata 1.500 Te ardhura monetare:
Kuota e perllogaritur per pensione 900 25.100 Shi~e produktesh
Te ardhura dytesore 24.000
Shpenzime financiare 1200
Te ardhura financiare 800
- Te ardhura financiare 200 1.000
Shpenzime monetare: 200
1.100
Shpenzime fiskale 600
Shpenzime per rna teriale
9.500
Shpenzime operative
Fitimi i ushtrimit 500 13.200
Shpenzime financiare
Shpenzime fiskale 1.200
Ne llogarine ekonomike te paraqitur si me siper, kostove dhe te Shpenzime monetare: 600
ardhurave monetare te paraqitura ne rastin e meparshem, u shtohen dy Kuota e amortizimit te aktiveve afatgjata
kosto j omonetare: 1.500
Kuota e perllogaritur per pensione
1. kuotat e amortizimit te aktiveve afatgjata; 900
20.000 22.800 29.800 29.800
2. kuotat e perllogaritjes se pensioneve dhe detyrimeve te ngjashme.
Pas kesaj ne fleten e punes shfaqen te gjitha ndryshimet e
Kuotat e amortizimit te aktiveve afatgjata shprehin kosto manifestuara ne elementet pasurore.
"joafatshkurtra", d.m.th. kosto jomonetare, sepse perbejne korrigjime . ~~r _ne__ na in~eres~jn~ vetem ato financiare prandaj duhet te
(negative) te vlerave te aktivit afatgjate. Idenh~~kOJ~~ nd?sh1m~t J~~manciare dhe te perjashtohen nga perllogaritja.
Kuotat e perllogari~eve per pensione dhe detyrime te ngjashme, Per kete sherben <;1ft1 I trete i kolonave qe u kushtohen ·k·· · ht
njelloj, paraqesin kosto "joafatshkurtra", d.m.th. kosto jomonetare, sepse "Nd rysh.1me qe.. duhen perjashtuar. ' PI ens
nuk lidhen me pasivin afatshkurter, por me pasivet e konsoliduara. Ne sh~mbull.~n to~_e,_~~et te perjashtohen keto ndryshime:
Prandaj, asnjeri nga dy grupet e vlerave te permendur me siper, nuk 1) ndrysh1met qe kane te beJne me kuotat e amortizirnit pasi behet fj r· ··
shkakton ndryshime financiare, pasi nuk lidhen me asnje nga zerat ndryshime_ qe nu~ i pe~~~~i~-~~pitalit qarkullues, por aktivit afatgjat/ e per
perberes te aktivit qarkullues neto. ~? n~ryshunet q~ ka~e te ?e~~e ~e perllogaritjet per pensione dhe detyrime
Keshtu, secili nga dy grupet e vlerave, te paraqitur me siper, shkakton te ngJashme, pas1 _behet fjale per ndryshime qe nuk i -perkasin aktivit
ndryshime jofinanciare: prandaj, si te tilla, ne plotesimin e raportit qarkullues, por paszveve te konsoliduara.
financiar duhet te perjashtohen. Per te bere kete duhet te kryhen, ne tablone e vlerave te paraqitura

Eshte e kes~ueshme, per lehtesi paraqi~eje, qe kostot dhe te ardhurat te ndahen ne

5

grupe homogJene, d.m.th. te ndahen atone monetare nga a to jomonetare.

 Kapitulli 18
Teknikat e hartimit te raportit financiar 417
416

nga fleta e punes, regjistrime kontabile te kunderta me regjistrimet e .. 11 Ne ·kete

· · kemi perjashtuar ndryshimet q·e·· kane·· t··e b...
menyre e1ne.. me
p~r ~?an~en ~ p~n~wne:e dhe te detyrimeve te ngjashme, sepse behet ·ale
kryera ne kontabilitetin e pergjithshem.
Prandaj, le te shpjegojme ne menyre te ve<;ante dy rastet e shqyrtuara: per nJe ndryshim ;ofinanczar dhe qe lidhet me fitimin, d.m.th. nuk i perket ak~vit
q~~kullues neto .. (pranda!_ nuk duhet t'i perkase raportit financiar, i cili eshte
n1e dokume~t q_~ dt~et te shprehe vetem ndryshimet financiare).
1)Kuotat e amortizimit
Ato pasqyrohen drejtperdrejt ne kolonen debi te ndryshimeve; llogaria e PrandaJ, ne fleten e punes, do te kemi:
kundert kontabile e tyre shprehet nga aktivet afatgjata.
Prandaj duhet te kryhet veprimi i anulimit kontabel (natyrisht Ndryshime
Vlerat e
ndermjet ndryshimeve qe duhen perjashtuar), shuma perkatese do te Ndryshimet jofinanciare (per
Zerat e bilancit bilancit ne:
t'u pe:rjashtuar)
regjistrohet, per shumat e amortizimit, ne kolonen kredi dhe per aktivet
Fillim Fund Debi Kredi Debi Kredi
afatgjata ne kolonen debi.
Ne kete menyre kemi perjashtuar ndryshimet qe lidhen me
Shuma per pensione dhe
amortizimin, pasi behet fjale per nje ndryshim jofinanciar dhe qe ka te beje detyrime te ngjashme 900 900 900 (b) '
me fitimin, d.m.th. nuk i perket aktivit qarkullues neto. ........................... ~ .............................. .
Prandaj, ai nuk duhet te evidentohet ne raportin financiar: pikerisht Kuota e llogari~es per pensione
sepse ne kete dokument duhet te pasqyrohen vetem ndryshimet financiare, dhe detyrime te ngjashme 900 900 (b)
d.m.th. ndryshimet e aktivit qarkullues neto.
Keshtu, ne fleten e punes, do te kemi:
Nisur nga kjo, fleta e punes dote kete, permbaj~en e meposhtme·
Ndryshime jofinanciare
Vlerat e Ndryshimet Ndryshimet
(per t' u perjashtuar)
Zerat e bilancit bilancit ne: Vlerat e bilancit jofinanciare Ndryshimet
Kredi Debi Kredi Zerat e bilancit te Ndryshimet
Fillim Fund Debi ne: (per t'u financiare te AQN
ushtrimit perjashtuar)
····················-················· 1.500 (a) Fillim Fund Debi Kredi Debi Kredi p B
6.000 4.500 1.500
Aktivet afatgjata ~ktivi garkullues netol 4.000 6.900 [900 f-900
······································ 1.500 (a) Aktivi afatgjate 6.000 4.500 1.500 1.500 (a)
1.500
Amortizimi i AAGJ Burimet e veta
······································ Kapitali i vet 4.000 4.000
Pasivet e konsoliduara
Verejme se <;iftet e ndryshimeve qe te dallohen lehtesisht, tregohen
II
11
,
Financimet 6.000 6.000
me nje shkronje te alfabetit (te shkruar ne kllapa). Shuma per pensione dhe = 900 900 900 (b)
Ne shembullin e mesiperm ndryshimet qe i perkasin amortizimit jane detyrime te ngjashme
= 500
treguar me (a), pikerisht per t'i dalluar nga te ~erat qe do t'i tregojme me
Fitimi i ushtrimit
Te ardhurat monetare
Te ardhura nga shi~et 26.400 26.400
shkronjat vijuese (b, c, ... ). 800
Te ardhura ndihmese 800
Te ardhura financiare 200 200
2) Kuotat e shumave te perllogaritura per pensione dhe detyrime te
Shpenzimet monetare:
ngjashme Shpenzime materiale 9.500 9.500
Ato paraqiten drejtperdrejt ne kolonen debi te ndryshime-ue; llogaria e 13.200 13.200
Shpenzime operative
kundert kontabile e tyre eshte fondi per pensione dhe detyrime te ngjashme. Shpenzime financiare 1.200 1.200
Prandaj, edhe ne kete rast, duhet te kryhen veprimet e anulimit Shpenzime fiskale 600 600
Shpenzimet jomonetare:
kontabel (natyrisht ndermjet ndryshimeve per t'u perjashtuar), shuma Amortizimi i AAGJ 1.500 1.500 (a)
perkatese do te regjistrohet, per kuotat e pensioneve dhe per detyrime te Kuota per pensione dhe
ngjashme, ne kolonen llkredi", dhe per fondin e pensioneve dhe per detyrime te ngjashme 900 900 (b)
20.000 22.800 ?9.800 29.800 2.400 2.400 27.400 27.400
detyrime te ngjashme ne kolonen debi". II
418 Kapitulli 18
Teknikat e hartimit te raportit financiar 419

Nga leximi i dy kolonave te flmdit te fletes se punes duket qarte se rritja BURIMET
e aktivit qarkullues neto nuk perputhet me shumen e fitimit te ushtrimit.
Aktivi qarkullues neto eshte rritur, gjate ushtrirnit, per 2.900 mije, ndersa Ushtrimi i veprimtarise:
fitirni i ushtrimit eshte i barabarte me 500 mije leke. Prandaj, duhet te a) Te ardhurat monetare
kerkojme se cilat jane shkaqet e kesaj mosperputhjeje. Pergjigjja eshte e Shi_tj_a e _produkteve 26.400
thjeshte, ajo eshte rezultat i faktit se fitimi i ushtrimit karakterizohet edhe nga Te ardhura dytesore
800
kosto jomonetare (perve<; kostove dhe te ardhurave monetare)6 . Te ardhura financiare
200 27.400
Fitimi i ushtrimit, ne fakt, mund te zberthehet ne dy pjese: b) Shpenzimet monetare
a) pjesa monetare "pozitive" e barabarte me 2.900 mije (si diference Shpenzimet materiale
ndermjet te ardhurave monetare prej 27.400 mije dhe kostove monetare 9.500
Shpenzimet operative 13.200
prej 24.500 mije); Shpenzimet financiare
b) pjesa jomonetare "negative" e barabarte me 2.400 mije (qe korrespon- 1.200
Shpenzimet fiskale
don me shumen e kostove jomonetare). --~~
600 24.500
Pra, aktivi qarkullues neto ndikohet vetem nga pjesa monetare e Rritja e aktivit qarkullues neto
2.900
fitimit te ushtrimit, sepse kostot monetare dhe te ardhurat perkatese kane =

si llogari te kundert nje nga perberesit e aktivit qarkullues neto te Rritja e rnesiperme percaktohet keshtu:
ushtrimit. Ne te kundert, ai nuk ndikohet nga pjesa jomonetare e fitimit te Aktivi afatshkurter
ushtrimit, sepse kostot perkatese kane si llogari te kundert zera qe u ndryshimet
Magazina
perkasin grupeve te ndryshem nga aktivi qarkullues neto. Te drejta afatshkurtra
Keshtu, raporti financiar ne dy variantet e treguara (sintetike dhe 2.600
Banka dhe arka
analitike) dote kete permbajtjen e meposhtme: 2.300 4.900
Pasivi afatshkurter
BURIMET Detyrime afatshkurtra
2.000
Ushtrirni i veprimtarise Rritja e aktivit qarkullues neto
2.900
Fitimi i ushtrimit 500
+ Kostot jomonetare Prandaj, ne lidhje me ushtrirnin e veprirntarise mund te japirn
Kuota e amortizimit te AAGJ 1.500 konkluzionet e meposhtme.
Kuota per pensione dhe detyrime te ngjashme 900 2.400
" Vlerat q~ perb~jne fitimin e ushtrimit jane dy llojesh: monetare (ose
2.900 afatshkurtra ) dhe JOmonetare (ose "joafatshkurtra").
=
PERDORIMET Keshtu qe mund te vertetohen keto dy raste:
Rritja e aktivit qarkullues neto 2.900 1) fitimi i ushtrimit formohet vetem nga vlera monetare;
=
2) fitimi i ushtrimit formohet edhe nga vlera jomonetare.
BUR IMET . . ~e rastin _e ~are, n~ryshimi i kapitalit qarkullues neto perputhet me
Ushtrimi i veprimtarise: fl~-~mm_e_ ushtnm1t, natynsht behet fjale per nje rritje ne rast fitimi, ose per
Fitimi i ushtrimit 500 nJe pakeszm ne rasti humbjeje.
+ Kostot jomonetare: Duke treguar me:
Kuota e amortizimit te AAGJ 1.500 L':. = Aqnndryshimi i kapitalit qarkullues neto
Kuota per pensione dhe detyrime te ngjashme 900 2.400 Fn = fitimin neto te ushtrirnit, dote kemi:
2.900
= L':.Aqn= Fn
PERDORIMET Ndersa ne rastin e dyte, ndryshimi i kapitalit qarkullues neto nuk
Rritja e aktivit qarkullues neto 2.900 perputhet me fitirnin e ushtrirnit, kjo per shkak te pranise se vlerave
joafatshkurtra.
Kostot joafatshkurtra duhet t'i shtohen fitimit te ushtrimit dhe te
6 Kjo vertetohet. per shume arsye, kur kemi edhe te ardhura jomonetare. ardhurat joafatshkurtra duhet t'i zbriten.
 Teknikat e hartimit te raportit financiar 421
420
Kapitulli 18

Duke shenuar me:

Kjash = kostot joafatshkurtra
Ajash = te ardhurat joafatshkurtra
dote kemi:
1. bl:1a e akt_iveve afatgjata I
2. sh1tp e akhveve afatgjata
1
3. Prania e ndryshimeve financiare-pasurore
Le t'i shtojme tani supozimit te bere ne dy paragrafet e meparshem
nje tjeter element, pranine e ndryshimeve financiare dhe qe nuk lidhen
me fitimin.
Dhe qe, per t'i dalluar me mire nga ndryshimet qe kane lidhje me
fitimin, preferohet t'i tregojme me emrin ndryshime financiare pasurore .
7
.. ~e lid~je me kete, par~qesim edhe njehere shpjegimet e bera ne
~eshrye:. mepars~m~: ndryshzmet e dhena ne skeme
e i perkasin, pervef aktivit
Kemi shpjeguar me pare se behet fjale per ndryshime qe kane te bejne me
afatg;ate, ed~e k~pztalzt qarku!.lues net_o, ~randaj nuk duhet te perjashtohen
zhvendosje qe karakterizojne aktivin qarkullues neto dhe secilin nga tre gmpet e (pra d~et ~e ~v~dentohen ne raportm fmanciar).
tjera pasurore, aktivin afatgjate, burimet e veta dhe pasivet e konsoliduara. Drsku:rmr 1 bere per aktivin afatgjate vlen, natyrisht, edhe per dy
Per shembull: grupet e gera pasurore, d.m.th. per burimet e veta dhe per pasivet e
per aktivin afatgjate blerja dhe shitja e elementeve te ketij aktivi; __ . . . konsoliduara9 (afatgjata).
per burimet e veta rritja e kapitalit te pronarit (arketim) dhe pakes1m11 !"Aegjith~~e, problemi nuk eshte kaq i thjeshte, sic; mund te duket ne

kapitalit te pronarit (shlyerje). pam3en e pare.

- per pasivet e konsoliduara marrja dhe shlyerja e financimeve ·
8 Ne ~akt, ai round te perfshije dy <;esh~e plotesuese:
1. prama e_mundshme e ndryshimeve jofinanciare;
I referohemi ne ves:anti aktivit afatgjate.
Zhvendosjet e shqyrtuara shfaqen ne rastet e blerjes dhe te shitjes se 2. kompenszme te mundshme ndermjet ndryshimeve te kunderta.
I shqyrtojrne ves:mas keto probleme.
elementeve te ketij aktivi (pajisje, makmeri, elemente jomateriale, pjesemanje).
Veprimi i blerjes shkakton dy ndryshime ne gjendjen pasurore: 1. Prania e mundshme e ndryshimeve jofinanciare
I) nje ne aktivin afatgjate, ne kuadrin e te cilit rritet shuma e zerit qe
. ~isa here, edhe pse jo shpesh, veprimet qe shkaktojne ndryshime
shpreh te mirat e blera; fmanczare-pasurore mund te karakterizohen, edhe no-a ndryshime
0
2) nje ne aktivin qarkullues, ne kuadrin e te cilit ndryshon shuma e zerit qe jofinanciare-pasurore.
shpreh menyren e shlyerjes (arka, detyrime ndaj fumitoreve etj.). Ne pergjithesi te parat jane kryesore, pasi ato kane shuma me te
Njelloj, veprimi i shitjes shkakton dy ndryshime ne gjendjen pasurore: medha; te tjerat jane plotesuese dhe ne pergjithesi kane shuma me te voo-la.
1) nje ne aktivin afatgjate, ne kuadrin e te cilit pakesohet shuma e zerit qe
~ap_ii_Yl, ... nde~jet shume altemativave, nje shernbull te thjeshte,
shpreh te mirat e shitura; emetlm1 1 nJe hua1e me obligacione me c;mim "poshte vleres nominale"JO.
2) nje ne aktivin qarkullues, ne kuadrin e te cilit rritet shuma e zerit qe
.. ~ y. veprim shkakton nje ndryshim financiar qe korrespondon me
shpreh menyren e shlyerjes (arka, te drejta per t'u arketuar etj.).
arket1~m ~-re~ultatit nga emetirni dhe nje ndryshim jofinanciar per shkak te
Kjo gje, si<; duket edhe nga supozimi 1, mund te paraqitet si me poshte:
hurn_bJeS q~ lrdhet me diferencen ndermjet rezultatit nga ernetimi dhe
vleres nommale te huase.
7 Emertimi justifikohet nga fakti se ndryshimet i perkasin aktivit qarkullues neto
(prandaj jane financiare) dhe grupeve te tjera te ndryshme nga fitimi (prandaj jane
pasurore, ose qe nuk Iidhen me fitimin).
s Kujtojme qe jane te ngjashme me shlyerjet "kalimi" i kuotave afatshkurtra te
:te.r thjes~tes~. evitojme para~itj~~ skem~~e, duke ia leme lexuesit percaktimin e tyre.
detyrimeve afatmesme dhe afatgjata ne detyrimet afatshkurtra (pikerisht per ShprehJe qe tregon se <;m1m1 1 emet1m1t ose kuotimi i nje titulli eshte nen vleren
ngjashmerine ne lidhje me shlyerjen). nominale te tij. ·
422 Kapitulli 18 Teknikat e hartimit te raportit financiar 423

Mund te sjellirn edhe shernbuj te tjere, pergjithesisht, te gjithe i c) nga veprime shlyerjeje dhe veprime marrjeje financimesh.
referohen parirnit te perrnendur me pare, te bashkekzistencen se Ne rastin e pare dhe te dyte ndryshimet perputhen, sepse veprimet
ndryshimeve financiare-pasurore me ndryshimet jofinanciare-pasurore. k~rakterizohen nga shenje e njejte, ne rastin e trete ndryshirnet nuk
Per te avancuar ne shpjegim, sjellim nje shembull te thjeshte, qe i perputhen, sepse veprimet karakterizohen nga shenje e kundert.
referohet pikerisht huase me obligacione.
Pra, ne prani te ndryshimeve qe nuk perputhen, meqenese ne fleten e
Supozojme se ne fillim te nje ushtrimi te caktuar ajo eshte paraqitur ne punes vlerat perkatese paraqiten "te kompensuara ndermjet tyre", behet i
bilanc me 2.500 mije, supozojme qe, gjate ushtrimit, eshte ernetuar nje hua nevojshem zberthimi i tyre.
tjeter me vlere nominale prej 2.000 mije dhe nje humbje nga emetirni prej Per te kuptuar problemin japim nje shembull te thjeshte.
100 mije. Ky veprirn karakterizohet nga nje ndryshim financiar prej 1.900
Supozojme qe ne fillim te ushtrimit financimet e siguruara nga jashte
mije (qe korrespondon me rezultatin nga emetimi) dhe nga nje ndryshim jane regjistruar ne bilanc per 3.000 mije. Supozojme, gjithashtu, se gjate
jofinanciar prej 100 mije (qe korrespondon me humbjen nga emetimi) .. ushtrirnit jane shlyer 500 mije dhe jane bere terheqje te reja per 800 mije.
Aktivi qarkullues neto, natyrisht ndikohet vetern nga ndrysh1met Prandaj, ne fund te ushtrimit, shuma e mbetur e financimeve do te jete e
financiare, prandaj ne fleten e punes duhet te behet korrigjirni i nevojshem barabarte me 3.300 mije.
per perjashtimin e ndryshirnit jofinanciar. Veprimi karakterizohet nga dy ndryshime qe nuk perputhen (dalje nga
Keshtu, ne fleten e pt.mes do te kemi: arka per shlyerjet dhe hyrje ne arkes per huamarrjen) qe ne fleten e punes
# e bilancit ne: #11
# jofinanciare (per # financiare paraqesin nje kompensim.
Zerat e bilancit t'u perjashtuar) teAQN
Ne fakt, ne te shenohet vetem ndryshimi neto, dhe jo komponentet e tij.
Fillim Fnnd Debi Kredi Debi Kredi p B
Keshtu, rezulton qe financimet ne fillim te ushtrimit ishin te barabarta
Humbjenga me 3.000 mije; qe ne fund te ushtrimit kane arritur shumen 3.300 mije; si
emetimi 100 100 100 perfundim, ato jane rritur, gjate ushtrimit, per 300 mije.
.. E':'iden:?~e~ "delta" ndermjet fillimit dhe fundit te ushtrimit, por nuk
Huajame perfsh1hen levizJet qe e kane shkaktuar.
obligacione 2.500 4.500 2.000 100 1.900 Prandaj duhet te ndryshohet £leta e punes ne men yre qe te
eliminohen keto kompensime.
Fleta e punes, ne fakt, do te kete perrnbajtjen e meposhtme:
Keshtu, nga raporti financiar do te rezultoje, nderrnjet burimeve, nje
arketim, per emetirnin e huase me obligacione per 1.900 mije (neto nga Zerat e bilancit Ndryshimet ne: Ndr shimet
humbja e emetirnit per 100 mije). Fillim Fund Debi Kredi

2. Kompensime te mundshme ndennjet ndryshimeve te kunderta

Ndryshimet qe karakterizojne grupet e ndryshme pasurore mund te Financimet 3.000 3.300 300
jene me shenje te njejte ose me shenje te kundert, ne rastin e pare flitet per Perseritim, ne fleten levizjet jane te kompensuara, pra paraqiten nga
ndryshime "qe perputhen", ndersa ne rastin e dyte flitet per ndryshime teprica e jo nga komponentet.
"qe nuk perputhen". Domethene:
Shqyrtojrne, per shembull, pasivin e konsoliduar; shembull qe vlen
Levizjet
edhe per grupet e tjera pasurore. Grupet pasurore faktike e pasqyruara ne fleten e ptmes
Ai, gjate nje ushtrimi te caktuar mund te karakterizohet: Debi Kredi Debi I<redi
a) vetem nga veprime shlyerjeje;
b) vetem nga veprime marrjeje financimesh; Financimet 500 800 300
Prandaj, per shnderrimin e fletes se punes nga struktura "me teprica" ne
11 # = ndryshime. strukhrren "shuma gjithsei" duhet tf:i shtnhPt niP J,..r~lnnD ~~~~~~ ~;..: LL-11. -
C>
 424 Kapitulli 18 Teknikat e hartimit te raportit financiar
425

"Mbartja e ndryshimeve kompensuese" (ose me emertime te ngjashme). - se fundi, ndryshimetjz"nanciare-pasurore.

Ajo do te sherbeje per te zevendesuar totalin e ndryshimit me Per te plotesuar tab lone analizoime nd h. . . .
komponentet perberes. B.. h t fj 1.. .. . ' rys Imet JOfmanCiare-pasurore
or dey eo a e ~:r nhdry~hime qe nuk i perkasin aktivit qarkullues ne~o
Ne shembullin tone levizjet ne pasivin e konsoliduar perfaqesoheshin P , se me s ume arupeve te tjera . '
nga shlyerja e financimeve per 500 mije dhe nga terheqja e financimeve te perjashtuar fitimin e ushtrintit). pasurore (natynsht, duke
reja per 800 mije, me nje vlere perfundimtare prej 300 mije. Behet fjale:
Ne fleten e punes paraqitej vetem vlera perfundimtare prej 300 mije; 1) per ndryshime jofinanciare d m th .. . .. .
prandaj, per te eliminuar kompensimet duhet ta mbartim bruto, d.m.th. qarkullues neto; ' · · · qe nuk 1 perkasm aktivit
per shumen 800 mije, duke shtuar pikerisht ne te dy ndarjet diferencen 2) per ndryshime pasurore d th ·· k. ..
prej 500 mije. p d . ' .m. · qe nu l perkasin fitimit te ushtrimit
. r~n aJ grupet pasurore qe preken jane: ·
Prandaj ne vija te pergjithshme mund te themi se per te eliminuar - akt1V1 afatgjate;
kompensimin ndermjet ndryshimeve me shenje te kundert eshte e nevojshme te - burimet e veta;
regjistrohen ne te dy and e nje· kolone te· posarme (te titulluar "Mbartja e - pasivet e konsoliduara
ndryshimeve kompensuese") diferenca ndermjet vleres qe rezulton nga fleta e .. Asht..u sic; k.emi shpjeguar per supozimet 1
punes dhe me te madhes ndermjet dy vlerave te kunderta. , 3, 4 (ne kapitullin e
mepars h em )' po 1 paraqesim si me poshte:
Ne shembullin tone pasivi i konsoliduar paraqitej me shumen 300
mije; vlera e pasivit te shlyer ishte 500 mije dhe vlera e pasivit te ushtrimit
ishte 800 mije. ~.----cur-------,~
Pra, per te eliminuar kompensimin, domethene. per te sjelle vlerat
bruto, eshte e nevojshme te regjistrohet diferenca ndermjet me te madhes
nga dy vlerat e permendura (d.m.th. ajo e financimeve te reja te siguruara
gjate vitit, te barabarta per 800 mije) dhe vleres qe rezulton ne fleten e
G 1.Rivleresimi ose zhvleresirni i
G
punes (ne shembullin tone 300 mije), pikerisht kjo diference eshte e aktiveve afatgjata
barabarte me 500 mije. 2· Sjellja ose terheqja e aktiveve
Keshtu, do te kemi12: afatgjata

# jofinanciare
Mbartja e # # financiare
Zerat e # e bilancit ne: # (qe duhet te
kompensuese teAQN
bilancit perjashtohen)
Filiim Fund 0 K D K D K p B
················
················
················
Financimet 3.000 3.300 300 500 500 500 800
1. marrj a e financimeve
("ne natyre": sjellje
I
aktivesh afatgjata).
3. Prania e ndryshimeve jofinanciare pasurore ~; ..shlye1.: e financimeve
Ne paragrafet e meparshem kemi shqyrtuar:
- se pari, ndryshimet ftnanciare dhe qe lidhen me fitimin;
1 ( ne na tyre : transferim i
aktiveve afatgjata).
- se dyti, ndryshimet jofinanciare dhe qe lidhen me fttimin;

12
Eshte e tepert te kujtojrne qe vertetimi i /evizjeve "kompensuese" duhet te kryhet
duke analizuar kontabilitetin e pergjithshiim ose, me perrnbledhtas, pasqyrat e
ndryshimeve te paraqitura ne shenirnet shpjeguese.
426 Kapitulli 18
Teknikat e hartimit te raportit financiar
427

- te gjitha ndryshimet jofinanciare, si ato qe kane lidhje me fitimin, ashtu

edhe ato pasurore.
Nisur nga kjo, rimarrim ne shqyrtim gjendjen pasurore te paraqitur ne
1. rritja e kapitalit nga paragrafin e meparshem.
shnderrimi i detyrimeve
(ose anasjell tas) AKTIVET
PASIVET
2. rezervimi i fondeve te Aktivet afatgjata
6.000 Kapitali i themelirnit 4.000
shpenzirneve Magazina
2.000 Financimet afatgjata 6.000
Te drejtat afatshkurtra
4.000 Detyrimet afatshkurtra 3.000
Banka dhe arka 1.000
13.000
13.000
Sa me siper, ne sinteze, mund te paraqitet si me poshte:
Supozojme qe ne fund te ketij ushtrimi ndermarrja paraqet bilancin e
meposhtem:

AKTIVET
PASIVET
Aktivet afatgjata 5.000 I<apitaii i themelimit 5.000
Magazina 2.000 Fitimi i ushtrimit
Te drejtat afatshkurtra 500
6.600 Financimet afatgjata
Banka dhe arka 5.800
3.600 Detyrimet afatshkurtra 5.000
Sigurime shoqerore -pensione?
900
17.200
17.200

Shitja e produkteve
Te ardhura dytesore 26.400
800
. .. JO
Te tria keto ndryshime Jane . f'manciare,
· s epse nuk prekin aktivin
Shpenzimet materiale 27.200
qarkullues neto. k d h t te paraqiten Shpenzirnet operative 9.500
Per rrjedhoje duhet te perjashtohen, d.m.th. nu u e
Kuota e amortizimit te aktiveve afatgjata 13.200
ne raportin financiar. . . h t .. . Kuota e perllogaritur per pensione 1.500
Kjo sepse ai evidenton vetem ndryshimet fmanCiare, d.m.t . a o qe l 900 25.100
referohen aktivit qarkullues neto13 . . . •• .. h Shpenzime financiare 2.100
Pas kesaj tabloja konsiderohet e plate, sepse keml evrdentuar te gpt a - Te ardhura financiare 1200
ndryshimet e mundshm~. .. . 200 1.000
Me fjale te tjera kem1 marre parasysh. .. . . .. . Shpenzime fiskale 1.100
- te gjitha ndryshimet financiare, si ato qe kane hdhJe me fttlmm, ashtu Fitimi i ushtrimit 600
edhe ato pasurore; 500

Pas kesaj, perpilojme fleti:~n e punes.

r U T k nderta te tyre mund te jene fitimi i us!Itrimit (atehere behet fja~~ pe~
~dr~;~r~: efin~nciare qe l~dhen me fitimin) ose grupe te ~era pasurore (atehere
Ajo, me dy <;iftet e para te kolonave, ka permbajtjen e meposhtme:
flitet oer ndrvshime finanoare-pasurore).
428 Kapitulli 18
Teknikat e hartimit te raportit financiar
429
Vlerat e bilancit ne: Nd~shimet
Zerat e bilancit te ushtrimit 1. rritja e kapitalit te themelimit nepermjet vleresirnit rnonetar te aktiveve
Fillim Ftmd Debi Kredi
afatgjata, e barabarte me 500 rnijei4;
fAktivi_g_arkullues netoj 4.000 7.200 3.200
Aktivi afatgjate 6.000 5.000 1.000 2. rritja e kapitalit te thernelirnit nga shnderrimi i detyrirneve te
financimit e barabarte me 500 mijers.
Burirnet e veta
Kapitali i thernelimit 4.000 5.000 1.000
Ne fund, eshte e nevojshme Ilogaritja e ndryshirneve kompensuese,
me qellim zberthimin e tyre.
Pasivet e konsoliduara Supozojme qe, nga kontabiliteti i pergjithshem (ose nga shenimet
Financirnet 6.000 5.800 200
shpjeguese), per financimet rezultojne terheqje te reja per 800 mije dhe
Shuma e perllogaritur per pensione = 900 900 shlyerje per 500 mije.

Fitirni i ushtrirnit = 500

Te ardhura rnonetare
Shitje produktesh 26.400
Te ardhura dytesore 800
Te ardhura financiare 200
Shpenzirne rnonetare
Shpenzime per rnateriale 9.500
Shpenzime operahve 13.200
Shpenzirne financiare 1.200
14
Shpenzime fiskale 600
Dime se rivleresimi i aktivit afatgjate eshte nje rast tipik qe vertetohet ne zbatim
Shpenzirne rnonetare . . te
ligjit per rivleresimin monetar. V1en2simi monetar ka te beje kryesisht me
Kuota e arnortizirnit te aktiVev~ afatgJata 1.500 aktivet afatgjata materiale (ndertesat, makinerite etj.), por mund t'iu perkase edhe
Kuota e perllogaritur per penswne 900 elementeve te tjera te aktivit afatgjate, ndonjehere edhe perberesve jomonetare te
20.000 24.400 30.30 0 30.300 aktivit qarkullues. Ne vazhdim, sit; dihet, shkaktohet nje rritje e vlerave te te
mirave materiale te rivleresuara, me pasoje ndikimin mbi nivelin e burirneve te
Pas kesaj, duhet te pasqyrohen ndermjet. ndrys.~ime~e
Sl ato qe kane 1
perjashtuar te gJ.itha ndryshimet jofinanciare,
i:::
·· me
J
t'u veta (nepermjet zerit te quajtur "Rezerva rivleresimi"). Natyrisht nje veprim i tille
shkakton dy variacione ne gjendjen pasurore:
ne aktivin afatgjate, ne kuadrin e te cilit rritet shuma e zerave te te mirave
fitimin ashtu edhe a to pasurore.. .. k k ne fushen qe u destinohet materiale te rivleresuara (ndertesat, pajisjet, makinerite etj).
Te parat shfaqen ne lloganne e -onomr e,
ne burimet e veta, ne kuadrin e te cilave formohet shuma e nje zeri te ri,
posa<;erisht te hapur "Rezerva te rivleresimit".
kostove dhe te ardhurav_e jomohnetar~_- .. . t nJ·e analize te kontabilitetit te 15
Ndersa te dytat evldento en nepermJe . . Shnderrimi i detyrimeve financiare dime se eshte nje rast tipik, edhe pse jo i
' · 1 · ·t t .. shenimeve shpJeo-uese).
pergjithshem (ose ~e~~rm}_et edxlm~· e t J·ofinanciare-p~surore lidhen me shpeshte, i rritjes se kapitalit te vet: ne pergjithesi lidhet, ne shoqerite aksionare,
Pra, supoZOJme qe n rys rme me konvertimin e obligacioneve ne aksione. Ne vazhdim, si<; dihet, shkaktohet nje rritje
veprimet e meposhtme: e vlerave te burimeve te veta (ne korrespondence te rritjes se kapitalit te
themelimit dhe nese eshte nevoja edhe te rezervave) me pakesimin e njekohshem
te nivelit te detyrimeve afatgjata (ne korrespondence te pakesirnit te detyrimeve te
financimeve "te konvertueshme"). Natyrisht, nje veprim i tille shkakton dy
variacione ne gjendjen pasurore:
ne burimet e veta, ne kuadrin e te cilit rritet shuma e zerit te kapitalit te
themelimit (ne rast nevoje pjeserisht edhe ai i zerit te "Rezervave").
ne detyrimet afatgjata, ne kuadrin e te cilit pakesohet shuma e zerit te
detyrimit objekt shnderrimi.
430 Kapitulli 18 Teknikat e hartimit te raportit financiar
431

Prandaj fleta e punes do te kompletohet sipas menyres se meposhtme: PERDORIMET

A) Pasivet e konsoliduara
Ndryshimet Financimet (shlye:rje)
Shumae f. Ndryshimet
Vlerat e bilancit jofinanciare 500
Zerat e bilancit te Ndryshimet kompensu- financiare te
ne: (per t'u
ushtrimit ese AQN 500
perjashtuar) Rritja e Aktivit qarkullues neto
Fill. Fund D K D K D K p B 3.200
Aktivi qarkullues netol 4.000 7.200 f.20q ~.20q 3.700
Aktivi afatgjate
Aktivi afatgjate 6.000 5.000 1.000 1.500 (a) 500 (c) BURIMET
Burimet e veta
Kapitali i vet 4.000 5.000 1.000 500 (c) A) Ushtrimi i veprimtarise:
500 (d)
a) Te ardhurat monetare
Pasivet ekonsoliduara
Financimet bankare 6.000 5.800 200 500(d) 300 300 500 800 Shitja e produkteve
26.400
Shuma per pensione Te ardhura dytesore
dhe detyrirne te 800
Te ardhura financiare
ngjashme = 900 900 900 (b) 200 27.400
Fitimi i ushtrimit = 500 b)Shpenzimet monetare
Te ardhurat monetare Shpenzimet materiale
Te ardhura nga shitjet 26.400 9.500
Te ardhura ndihmese 800 800
Shpenzimet operative
13.200
Te ardhura financiare 200 200 Shpenzimet financiare
1.200
Shpenzimet monetare: Shpenzimet fiskale
Shpenzime materiale 9.500 9.500 600 24.500 2.900
Shpenzime operative 13.200 13.200 B) Pasivet e konsoliduara
Shpenzime financiare 1.200 1.200 Financimet (terhegje te reja)

3.~~~
Shpenzime fiskale 600 600
Shpenzimet
jomonetare: PERDORIMET
Kuota e amortizimit te l.500(a
AAG) 1.500 ) A) Pasivet e konsoliduara
Kuota per pensione dhe Financimet (shlyerje)
detyrirne te ngjashme 900 900 (b) _2QQ_
20.000 24.400 30.300 30.300 3.400 3.400 300 300 28.200 28.200 500
Rritja e aktivit qarkullues neto
3.200
Keshtu raporti financiar ne dy versionet e tij te treguara (sintetike dhe 3.700
analitike) dote kete permbajtjen e meposhtme:
Aktivi afatshkurter
Ndryshimet
BURIMET Magazina
Te drejta afatshkurtra
A) Ushtrimi i veprimtarise: Banka dhe arka 2.600
Fitimi i ushtrimit 500 2.600 5.200
Pasivi afatshkurter
+ Kostat jomonetare:
Detyrime afa tshkurtra
Kuota e amortizimit te AAGJ 1.500 2.000
Kuota per pensione dhe detyrime te ngjashme =9=0=0~_2_.4_0_0-1 Rritja e aktivit qarkullues neto
3.200
B) Pasivet e konsoliduara
Financimet (terheqje te reja) 800
3.700
 Teknikat e hartimit te raporti·t f.manCiar
. 433
Kapitulli 18
432
vleresim "i parashikuar" i d. y· . .
4. Pennbledhje e karakteristikave te raportit financiar mesuar ecurite aktuale dhe pe~:m~. e~. fman~l~re te ndermarrjes, per te
Pas kesaj ne gjendje te }apim disa vleresime permbledhese mbi Raporti financiar mundeson t:e~v{J~a~ pnrJet e ardhshme te saj.
funksionin dhe permbajtjen e raportit financiar qe lidhet me ndryshimet e a) se n.. 1 •• •• • nJO 11m.
.. . e <; menyre g]endja pasurore k d . ..
kendveshtrimin financiar a n ryshuar, gJate ushtrimit ne 1

aktivit qarkullues netol6.

Preferuam t'i japim tani, sesa ne fillim te kapitullit, sepse pas ketij b~ .. lidhjet qe ekzistojne ~derm.et n·e
nJe grupi te caktuar burimesh. J
. .. ..
J grup te caktuar perdorimesh dhe
moment, domethene pas ekspozimit te teknikes se hartimit me te gjitha
~eshtjet kryesore, jemi ne gjendje, me mire sesa me pare, te japirn kuptimin ~ me~yr~~ ~_Pl~te~imit te ~evojave financiare;
) peshen ~eyerqmdJe te burimeve te ndr h . . .
e koncepteve qe do te paraqesim ne vijim. Raportl fmanciar si pasoje ~~ ~e ~~ 1 totalm e bunmeve.
Doroosdoshmeria e raportit financiar, si pjese plotesuese e dy vleresimin e gjendJ·es ~se aft .. . '.. rok merr nJe rendesi gjithnje ne rritj·e per
. . es1se e onomiko-fin · ·· d.. '
dokumenteve kryesore te bilancit te ushtrimit eshte argumenh1ar
A r Jep nje gjykimi mbi ·end. . . .~nCI~.re te n ermarrjes.
plotesisht ne kapitujt e meparshem. shpr~hemi me gjerel mbi ~und~1 .f~nanczare. t: r:-der.:nar.9es, dhel nese
Raporti financiar mundeson marrjen e njohurive te cilat me gjendjen vepnmtarise18. Site e ekmhbnt te pergjithshem te
pasurore dhe llogarine ekonomike jane te pamundura. _Raporti financiar ne fjalel kemi sh ·e .. .. . .
Ai mundeson gjithashtu marrjen e informacioneve te shumta mbi st.~drmrtl ndryshimet e shfa . ~J g_u.ar, ve n: dukJe, sr hap i pare i
aspektet Jinanciare te drejtimit informacione qe, me gjendjen pasurore dhe perber.eS te ~endjes pasurore. qura gJate VItlt ushtnmor ne komponenh?t
1

me llogarine ekonomike, mund te nxirreshin vetem ne roenyre te terthorte ..~JO

.. ~·· ~~Je~ ~_Y gJ€~dJeVe pasurore
.. reahzohet nepermjet krahasimit d.. . . .
dhe te pjesshme, prandaj keto dokumente rezultojne te pamjaftueshem per te DJ€pasnjeshmel te riklasifikuara ne b
Pas kesaj analiza er end h ~ze ~ rt~nt tn:anc1ar.
nje interpretim te plote te veprimtarise se ndermarrjes. per?ehen nga aktivi ~ar~un:~s ~e~e· bt~nmet financzare, qe, ne kete rast,
Raporti financiar mtmdeson formimin e nje vizioni dinamik te
administrimit financiar1 ashtu si llogaria ekonomike mundeson formimin
akhveve afatshkurtra (magazina +
gatshe:n) me pasivet afatshkurtra.
tk ~ _ra~qyru~r nga kundervenia e
1 ur rteti I pntshem + likuiditeti i
e nje vizioni dinamik te administrimit ekonomikl7.
fmanCiar ne lidhje me ndryshi t f r. e~, plkensht, obJektin e raportit
1 . KJ.O bashkesi vlerash financiare e b.. . .. . .
Rendesia e raportit financiar ne kuadrin e sistemit informativ lidhet
natyrisht me domosdoshmerine qe ka njohja e dinamikes financiare te Prandaj raporti financ· me de hapita~lt qarkullues neto.
u et te ver..
1
veprimtarise ne kontekstin e vendimeve dhe te zgjedhjeve te ndermarrjes.
f
~nanoare
. ' 1ar
te shfaqura ne kapital· d..
·· d k
. e ne u Je ndryshimet
Me raportin financiar mundesohet vleresimi "ne fakf' dhe nje r.
olat drejtperdrejt kane prek k m. e ermaiTJeSI d.m. th. a to ndryshime te
. ~randaj, nga "ndryshi:et ~}~:::::o~a~;ullues .neto.
~~ndJe"':'e rasur?re te njepasnjeshme duhet ~~og~r~tura nga krahasimi i dy
1
6 Keto vleresiroe kur kane permbajtje te pergjithshroe, natyrisht qe vlejne edhe q~ nu~ l perkasm drejtperdrejt ka it r perJashtohen ato ndryshime
per raportin financiar te ndryshimeve te arkes (per te cilin do te flasim ne menyre per riJedhoje, ndryshimet qe i perf ~ 1~qa~ku~lues neto dhe te perfshihenl
te vet;ante ne vazhdim). Megjithate, si\ kemi theksuar ne hyrje, vemendja jone Me fjale te tj·era duh t t.. ... ahsm aprtaht qarkullues neto.
eshte perqendruar kryesisht ne te parin, nga dy raportet e treguar, per shkak te .. .d ' e e peiJaS tohen ndrysh · t · f.
qe 11 hen me fitimin ashtu dh Ime JO manciare (si ato
rendesise me te madhe te tij ne praktiken e ndermarrjeve te vendeve te zhvilluara. rrjedhoje, ndryshimet financia:e. e ato pasurore) dhe te perfshihen, si
17 Dime se llogaria ekonomike ve ne dukje kostot dhe te ardhurat ne perkatesi te

ushtrimit (pavaresisht nga realizimi i tyre monetar), ndersa raporti finandar ve ne Kjo realizohet me perpunime te . .. .. .
qe zakonisht emertohet fleta e .. nevoJshme te bera ne ate dokument
dukje ndryshimet financiare (pavaresisht nga perkatesia e tyre ekonomike). Disa . punes.
kosto dhe te ardhura te paraqitura ne llogarine ekonomike, nuk regjistrohen ne K em1
... shpJ· egua r qe·· raportl· fmanciar
· ve ne dukj .
raportin financiar, sepse gjate ushtrimit nuk kane pasur realizim monetar, per - nga nJera. a~e,
prejardhjen e burimeve financl·are·e.
shembult kuotat e amortizimit, kuota te tjera te perllogaritura jo afatshkurtra e~. - no-a
o ana tj e t erl
· menyrat
·· .
e mvestimit te burimeve f.1nanoare.
1 .
Disa kosto dhe te ardhura te paraqitura ne raportin financiar nuk gjenden ne
llogarine ekonomike, sepse nuk jane ne perkatesi te ushtrimit, per shembulll PrandaJ·' me rap orlm
.. · t..manClar
. studiohen lidhJ·et e krijuara, gjate
perdorimet ne aktivin afatgjate, shi~et ose transferimet e elementeve te aktivit
afatgjate e~. Prandaj, permbaj~a e llogarise ekonomike nuk perputhet me k . .duhet te harroJ·me qe o1
Js Nuk ~end·aJ 1fi nanoare
. ..
permbaj~en e raportit financiar, per shkak te mosperputhjes ndermjet ecurive
t.. eshte n... k h
e e mhbrit te pergjithshem eko .k .. d.. . Je nga us tet percaktuese
o nom1 te n ermarrJes.
ekonomike dhe ecurive financiare te veprimtarise se ndermarrjes.
 Teknikat e hartimit te raportit financiar 435
Kapitulli 18
434

.. N e lidhje me aspektin e dyte, per shembult do .te kemi paraqitien e

ushtrimit, ndermjet prejardhjes dhe menyrave te investimit, d.m.th. ndermjet mepos11tme: 'J
burimeve te financimit dhe perdorimeve te kryeral9
Ne veprimtarine e ndermarrjes burimet financiare shfrytezohen, ne Ushtrimi i veprimtarise
menyra te ndryshme ne varesi te veprimtarise se ushtmar, ne lloje te Fitimi neto i ushtrirnit
ndryshme investimesh; pra me ane te raportit financiar behet i nmndur Korrigjimi (ne +) lidhur me zerat
studimi i rruges "se pershkuar" nga burimet financiare. qe nuk shkaktojne levizje ne
Burimet qe formojne kapitalin qarkullues neto, kemi thene, lidhen me Kapitalin qarkullues neto
1) Amortizimi i aktiveve afatgjata
fitimin e ushtrimit dhe grupet e tjera pasurore. 2) K~ota per pensione dhe te ngjashme
Ne kete kuptim, burimet mund te dallohen ne dy grupe te medha:
3) Mmusvlera nga aktivet afatgjata
1) burime nga fitimi
2) burime nga pasuria. Korrigjimi (ne -) lidhur me zerat
Prandaj formohen dy flukse financiare, flukse qe rrjedhin nga fitimi
qe nuk shkaktojne levizje ne
dhe flukse qe rrjedhin nga pasuria. Kapitalin qarkullues neto
Keshtu, pjesa e pare e raportit financiar ka te beje me veprimtarine qe 1) Plusvlera nga aktivet afatgjata
realizon fitimin, ndersa pjesa tjeter do t'i perkase veprimtarise pas·urore.
Se pari, le te shqyrtojme pjesen e pare, qe i perket veprimtarise qe
krijon fitimin. . Natyrisht
. . ' veprimtar·a
. . 1 qe·· us h tron ndermarrja
.. do te ndiko"e 1
Ajo perbehet nga dukuri ekonomike qe shprehen ne te ardhura te poz1t1V1Sht ose negahv1sht mbi nivelin e kapitalit qarkullues neto ·· .. ·
ushtrimit dhe ne kosto qe lidhen me to. nese shuma algjebrike e treguar me siper do te J·ete .t. ' ne :aresi
K 1 h t k. h .. . .. poz1 1Ve ose negat1ve.
Keto veprime pasqyrohen ne llogarine ekonomike, me to lidhet a o e es tune pJesen e dyte, ne ate qe ka te be·e me .
llogaritja e rezultatit te ushtrimit si dhe formimi i vetefinancimit, i pasurore, te ndryshme nga fitimi. J gropet e fJera
nevojshem per te realizuar veprimtarine e ardhshme te ndermarrjes. ~randaj, fluksi i sh~aktuar nga veprimtaria qe ushtron ndermar ·a
Ne pjesen e pare te raportit financiar duhet te evidentohen te gjitha kom~moh~t ~e flukset e ~era qe kane ndikuar n€ kapitalin qarkullues netoiJ '
ndryshimet qe ndikojne, si rrjedhoje e procesit te formimit te rezultatit, ~t~ u se u perkasm grupeve te tjera pasurore:
mbi elementet perberes te kapitalit qarkullues neto. 1) akt1v1t afatgjate;
Me fjale te *ra, duhet te evidentohen ndryshimet financiare qe 2) burimeve te veta·
lidhen me fitimin, qe u perkasin kostove dhe te ardhurave te 3) detyrimeve afat~ata
konsideruara "monetare". fl k Edhe k~tu, ~~t~~~sht, kemi flukse pozitive, qe cilesohen burime dhe
Per rrjedhoje, duhet te perjashtohen te gjitha ndryshimet jofinanciare qe lidhen u se negatrve, qe olesohen perdorime.
me fitimin, qe u perkasin kostove dhe te ardhurave te konsideruara "jomonetare", Ne_ pergjithesi mund te themi se flukset e mesiperme . dh. .
'1.1a o~e per onm1 ne aktivin afatgjate;
a) hem ·· d · · riJe m nga
te cilat nuk kane lidhje te drejtperdrejte me kapitalin qarkullues neto. ·
Kjo mund te paraqitet ne dy menyra2o: b) ndryshimet e burimeve te veta (derdh"e .. k . . .
1) si diference ndermjet te ardhurave monetare dhe kostove monetare; kapitalit ose pagesat e dividendeve); J per apltalm e vet, shiyeiJet e
2) si shume algjebrike e fitimit te ushtrimit, kostove dhe te ardhurave c) marrja ose shlyerja e detyrimeve afatmesme dhe afatshkurtra.
jomonetare. N~ pjese~ e ~yt~ te raportit financiar duhet te evidentohen te oiith
n d rysh1met
. . ·· pavaresls
qe nd1koJne, ·· · h t nga htlmi,
.. mbi elementet pe b.. oJ.. r·a
19Kur shprehim "te shkuaren" natyrisht qe i referohemi raportit financiar "ne kap1taht qarkullues neto. r eres e
fakt", ndersa kur i referohemi raportit financiar "te parashikuar", atehere
Me fjai~
te ~era,. 9uhet te evidentohen ndryshimet financiare~
shprehim "te ardhmen".
zo Keto dy menyra korrespondojne - kujtojme - respektivisht me paraqigen fasur~r~,qe ~ ~erkasm grupeve te tjera, te ndryshme naa
0 fitimi qe
analitike dhe me paraqi~en sintetike te variacioneve te kapitalit qarkullues neto. ormOJne pasunne e ndermarrjes. '
436 Kapitulli 18 Teknikat e hartimit te raportit financiar 437

Per njedhoje, duhet te perjashtohen te gjitha ndryshimet jofinanciare- Ai, ne fakt, mundeson t'u jepet pergjigje shume pye~eve qe dalin gjate
pasurore, pasi nuk kane lidhje te drejtperdrejte me kapitalin qarkullues neto. analizes se veprimtarise nga drejtuesit, ortaket, kreditoret dhe nga te gjithe
Natyrisht, efekti perftmdimtar mbi kapitalin qarkullues neto do te te interesuarit e qere.
varet nga kombinimi i te gjitha ndryshimeve financiare, si ato qe lidhen Grupi i pare i pye~eve kate beje me veprimtarine aktuale, d.m.th. me
me fitimin ashtu dhe ato pasurore. ate te realizuar ne periudhen e analizuar.
Ne menyre me te ve~ante mund te tregojme flukset e mesiperme ne Ndersa grupi i dyte ka te beje me veprimtarine alternative, d.m.th.
kete menyre: me ate qe do te mund te realizohej ne prezence te kushteve te caktuara, te
ndryshme nga atone te cilat eshte realizuar veprimtaria aktuale.
1) BURIMET Grupi i trete ka te bejne me veprimtarine perspektive, d.m.th. me ate
Veprimtaria qe nuk lidhet me fitimin qe do te mund te realizohej ne te ardhmen, ne raport me strategjite e
pasqyruara ne programet e ndermarrjes.
1) Aktivi afatgjate
Duke iu pergjigjur grupit te pare te pyeqeve, per shembull, analizat
VIera neto kontabile e aktiveve te shitura: kane te bejne me procesin e krijimit te fondeve (per te vertetuar, pikerisht, se
Aktive afatgjata materiale nga vijne flukset financiare te hyra gjate ushtrimit) dhe ato qe kane te bejne
Aktive afatgjata jomateriale me perdorimet e fondeve (per te vertetuar, pikerisht, se cilat jane perdorimet
Aktive afatgjata financiare e ndryshme te flukseve financiare te hyra gjate ushtrimit).
2) Burimet e veta Duke iu pergjigjur grupit te dyte, per shembull, analizat kane te bejne
Rri~et e kapitalit te vet me ndryshimet qe do te ishin te nevojshme per t'iu bere, per burime
te nenshkruar e te derdhur financiare te njejta, perdorimeve te caktuara per te ~uar ne ndryshime mbi
3) Pasivet e konsoliduara perdorimet e ~era, gjithashtu ato qe lidhen me korrigjimet qe do te ishin te
Rri~et e detyrimeve te pagueshrne nevojshme per t'u bere, per perdorime te njejta, burimeve te caktuara per te
brenda 12 muajve <;uar ne ndryshime mbi burimet e *ra.
Duke iu pergjigjur grupit te trete, per shembult projektimet mbi
flukset financiare qe u perkasin burimeve dhe perdorimeve, te llogaritura
2) PERDORIMET duke ekstrapoluar, mbi bazen e objektivave te paracaktuara, ecurite e
evidentuara per veprimtarine aktuale.
Veprimtaria qe nuk lidhet me fitimin
Kemi shpjeguar me pare se raporti financiar perbehet nga dy pjese,
1) Aktivi afatgjate pjesa kryesore dhe pjesa plotesuese.
<:;:mimi i blerjes se aktiveve te blera: Ne pjesen kryesore paraqiten ndryshimet qe karakterizojne, ne
Aktive afatgjata materiale kuptimin e burimeve dhe te perdorimeve, kapitalin qarkullues neto per
Aktive afatgjata jomateriale periudhen e marre ne analize.
Aktive afatgjata financiare Ndersa ne pjesen plotesuese paraqiten ndryshimet e manifestuara ne
2)Burimet e veta zera te ve<;ante te kapitalit qarkullues neto.
Pakesimet e kapitalit te vet, me shlyerje Atyre, ndonjehere, u bashkengjitet nje pjese e trete, e cila evidenton
Pagesa e dividendeve ndryshimet jofinanciare, d.m.th. ndryshimet jashte kapitalit qarkullues neto,
domethene qe u perkasin grupeve te *ra pasurore.
3) Pasivet e konsoliduara Per shembull; ndryshime qe u perkasin:
Detyrime te shlyera gjate vitit a) rri*ve te kapitalit, te realizuar nepermjet kontributit (ne natyre) me
Rriljet e detyrimeve te pagueshme tej 12 muajve aktive afatgjata;
b) blerjeve te aktiveve afatgjata kundrejt emetimit te obligacioneve;
Keshtu, kuptohet lehte .qe raporti financiar eshte nje instrument i c) konvertimit te obligacioneve ne aksione e~.
domosdoshem per te pasuruar nivelin e informacioneve te nxjerra nepermjet
bilandt te ushtrimit.

l

19
Teknika e hartimit te raportit financiar te
ndryshimeve te arkes
1. Krahasimi me raportin financiar te ndryshimeve te kapitalit
qarkullues neto
Ne kapitujt e meparshem shqyrtuam raportin financiar te flukseve te
kapitalit qarkullues neto; le te shpjegojme ne vijim raportin financiar te
flukseve te arkes.
Ky raport, kemi vene ne dukje, ka si objekt arken, me qellim
evidentimin e ndryshimeve te saj gjate ushtrimit, d.m.th. hyrjet dhe te
daljet e arkes.
Arka paraqet fondin, ndersa hyrjet dhe daljet paraqesin fluksin.
Kemi thene se arka mund te shprehet ne nje kuptim te ngushte ose ne nje
kuptim te gjere; ne rastin e dyte, arka perfshin edhe vlerat e ~era te ngjashme
mete (ndermjet te cilave, kryesisht, permendim bonot e thesarit).
Ne do t'i referohemi, per thjeshtesi, arkes te shprehur ne kuptim te
ngushte; por verej~et qe dote bejme jane te vlefshme edhe per supozimin e
shprehjes ne kuptim me te gjere.
Raporti financiar i flukseve te arkes merr edhe emertimin "Raporti i
ndryshimeve te likuiditetit".
Keshtu, ne \esh~et ne vijim do t'i referohemi likuiditetit te gatshem
neto, qe llogaritet nga diferenca ndermjet arkes dhe llogarive bankare
aktive, nga njera ane, dhe llogarive bankare pasive, nga ana tjeter.
Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkE~s 439
Procedura per hartimin e raportit financiar te arkes eshte e njejte me
ate te paraqitur ne pjesen e meparshme ne lidhje me flukset e kapitalit
qarkullues neto.
Natyrisht, ndryshon kendveshtrimi, ne raportin e kapitalit qarkullues
analiza e veprimtarise behej nga kendveshtrimi i kapitalit qarkullues neto;
ketu, natyrisht, ajo behet nga kendveshtrimi i arkes.
Prandaj ne konfigurimin financiar te kapitalit te ndermarrjes duhet te
"izolohet" arka nga te gjitha grupet e *ra pasurore duke llogaritur e
klasifikuar ndryshimet qe lidhen me te.
Ne raportin e kapitalit qarkullues analizoheshin ndryshimet
financiare, d.m.th. ato qe lidheshin me aktivin qarkullues neto dhe
ndryshimet jofinanciare, d.m.th. ndryshimet qe ishin jashte tij.
Ndersa ne kete kapitull do te shqyrtohen ndryshimet financiare, pra
ato qe lidhen me arken dhe ndryshimet jofinanciare, d.m.th. ato qe nuk
lidhen me arken.
Per shembull:
1. blerja e nje makinerie, me menyren e shlyerjes me para ne dore, sjell
ndryshime financiare, sepse shkakton nje pakesim te arkes dhe regjistrohet
nje rritje e aktivit afatgjate;
2. blerja e nje makinerie, me menyren e shlyerjes me likuidim te
mevonshem, sjell ndryshime jofinanciare, pasi nuk prek arken: ai, ne fakt,
shkakton nje rritje te pasiveve afatshkurtra dhe regjistrohet nje rritje e
aktivit afatgjate;
3. veprimi i rivleresimit te makinerive, njelloj, sjell ndryshime
jofinanciare, sepse shkakton nje rritje te aktivit afatgjate dhe regjistrohet
nje rritje e burimeve te veta.
Keshtu, ndryshimet financiare jane ato qe i perkasin arkes;
ndryshimet jofinanciare jane a to qe nuk i perkasin asaj, pra jane jashte saj.
Per rrjedhoje, meqenese raporti financiar i flukseve duhet te shprehe
ndryshimet qe karakterizojne arken, ndryshimet qe duhen marre ne
konsiderate jane vetem ato financiare, ndersa te gjitha te ~erat duhet te
perjashtohen. Prandaj, procedura e hartimit te raportit financiar te arkes eshte
e njejte me ate te shpjeguar per raportin financiar te kapitalit qarkul1ues neto.
Kjo procedure perbehet nga tre grupet e meposhtrne te veprimeve
kryesore:
1) perllogaritja e ndryshimeve qe karakterizojne grupet pasurore;
2) perjashtimi i ndryshimeve jofinanciare (d.m.th. ndryshimet qe nuk i
perkasin arkes);
3) perllogaritja, si diference, e ndryshimeve financiare (d.m.th. e
ndryshimeve qe lidhen me arke).
440 Kapitulli 19 Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkes 441

Natyrisht, ndermjet veprimeve qe u rastit 2 dhe 3, nderthuren ato qe ndry~hime:.e te ~a~~t~lit qarkullues. Ne ate rast menyra graduale kishte
kane te bejne me levizjet kompensuese. kuphm; nd~rsa ne kete rast do ishte vertet e panevojshme.
Perllogaritja sipas pikes 1 kryhet, si zakonisht, ne baze te krahasimit .. P~andaJ, paraqesim nje rast te plate per te mundesuar krahasimin
ndermjet vlerave te gjendjes pasurore ne fund te ushtrimit me vlerat ne nderm!et dy pro~ed~Ira_ve, keshtu edhe ndermjet dy raporteve2.
fillim te ushtrimit. .. ~1sur ~ga kJo SJelhm se pari, si zakonisht, gjendjen pasurore fillestare
Perjashtimi i ndryshimeve jofinanciare ka permbajtje me te gjere ne te ndermariJes:
krahasim me ate te shqyrtuar per raportin financiar te kapitalit qarkullues.
Aktivet Pasivet
Ne fakt, sa me i ngushte te jete objekti i raportit financiar, aq me te
Aktivet afatgjata 2.500 Kapitali i themelimit
shumta jane ndryshimet qe duhen perjashtuar. 2.000
Magazina e materialeve 200 Rezerva
Ne kapitullin e meparshem objekt i raportit ishte kapitali qarkullues 200
Magazina e produkteve 800 Fitimi i ushtrimit
neto, prandaj ndryshimet qe duheshin perjashtuar ishin ato qe lidheshin 200
me grupet e tjera pasurore. Te drejtat ndaj klienteve 2.550 Sigurime shoqerore dhe llogari te
Banka dhe arka 400 lidhura 150
Ne rastin tone objekt i raportit eshte arka, prandaj grupet e tjera
pasurore jane me te shumta (sepse perfshijne edhe magazinat, te drejtat Financimet bankare 700
per t'u arketuar dhe detyrimet afatshkurtra), prandaj me te shumta jane, Financimet te ndryshme 2.000
natyrisht, ndryshimet qe duhen perjashtuar. Detyrime ndaj furnitoreve 1.150
Keshtu mund te themi qe dallimi kryesor ndermjet dy procedurave Fondi i tatimit 50
qendron ne faktin qe fusha e ndryshimeve qe duhen perjashtuar behet me 6.450
6.450
e gjere: sepse perfshin edhe levizjet e magazines, te drejtat per t'u arketuar
dhe detyrimet afatshkurtra. Prandaj paraqesim e bilancin e fundit te ushtrimit:
Fazat e plotesimit te fletes se punes jane te njejta me ato qe njohim
tashme. Aktivet Pasivet
Por rritet pesha e ndryshimeve jofinanciare, sepse ato perfshijne Aktivet.afatgjata 4.520 Kapitali i themelimit
6.000
tashme elemente pasurore (magazinen, te drejtat dhe detyrimet Magazina materiale 250 Rezerva
250
afatshkurtra), qe, ne raportin e meparshem, konsideroheshin ndryshime Magazina e produkteve 1.000 Fitimi i ushtrimit
250
financiare. Te drejtat ndaj klienteve 3.630 Sigurime shoqerore dhe llogari te
Keto, konkludojme, jane pikat kryesore te procedures se shqyrtuarl. Banka dhe arka 1.000 lidhura 200
Ne faqet ne vazhdim do te ballafaqohemi drejtperdrejt me problemin Financimet bankare 1.400
e hartimit te fletes se punes, duke u kufizuar, per thjeshtesi, ne paraqitjen e Financimet te ndryshme 800
koncepteve te reja duke iu referuar edhe pjeses se meparshme ne lidhje me Detyrime ndaj furnitoreve 1.470
konceptet e analizuara, te cilat dote konsiderohen te vlefshme. Shuma per tatim fitimin 30
10.400
10.400
2. Raporti financiar i arkes ne prani te grupeve te ndryshimeve
Per arsye evidente e konsiderojme te tepert te japim nje paraqitje
graduale te problemit, si<; kemi bere ne shpjegimet per raportin financiar te

1Raporti financiar i flukseve te kapitalit qarkullues neto eshte me i lehte ne te

paraqitur ne krahasim me raportin financiar te arkes, prandaj, shpesh, eshte ai qe

2
preferohet me shume nga ndermarrjet. Lehtesia me e madhe lidhet, natyrisht, me Cilido, me te dhenat e ketij shembulli mund te beje plotesimin e raportit
gjeresine e objektit per t'u analizuar, prandaj pakesohet numri i ndryshimeve qe financiar te kapitalit qarkullues neto.
duhen perjashtuar.
 Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkes 443
Kapitulli 19
442

cile~ 1\fhesrun, ne -~je kuptm: ose ne nje tjeter, elementet perberes te aktivit
q~r. u ues neto;
Llogaria ekonomike: e 1 dh ·· ··· kne raportin
· financiar te arkes ndryshimet finan c1are· · ·· ato
Jane
14.600
q I en, n~ nJ_~ -~phm ose n~ nje tjeter, me likuiditetin e gatshem.
~randaJ, te g)Itha ndry~~u-r::et qe u perkasin magazines, te dre·tave dhe
d~tynmeve
Shitja e produkteve 240
Te ardhura te tjera dytesore afatshkurtra, 9e ne raportin e shgyrtuar me pari' skaktojne
.200 n rysh~me .tu:-ancr~re, ndersa ne raportin financiar te arkes shkakt · ··
Rritja e magazines se produkteve
14.840 ndryshnne JOfmanCiare. ' OJne
3.750 . Prandaj. kuptohet qe ne rat:>ortin financiar te flukseve te arkes
Shpenzime rna teriale ZgJeroheth ndJeshem gama .e ndrysh1meve
.. ·· · h tuar/ sepse ne·· te·
qe d u h en peiJas
4.150
Shpenzime per personelin pdasq;:ro en edhe ndrysh1met qe u perkasin mao-azines te dreJ·tave dhe
4.800 0
Shpenzime operative etynrneve afatshkurtra. '
1.000
Amortizimi . N~~ur n~a kjo le te pl~tesojme fleten e punes, duke u kufizuar, tani per
280
Perllogaritje per pensione dhe sigurime shoqerore tahm, n_~ ~~ <;Iftet e_ para te ~olonave/ ne ate qe paraqesin vlerat e bilancit
20 14.000 d e ate qe paraqesm ndryshimet3.
Perllogaritje per zhvleresimin e te drejtave per t'u arkeh1ar
840
Vlerat e bilancit
600 Ndryshimet
Shpenzime financiare Zerat e bilancit te ushtrimit ne:
50 540
- Te ardhura financiare Fillim Fund Debi Kredi
300

50
~ktivi garkullues netol 400 1.000 ~
Minusvlera nga aktivet afatgjata AKTIVI AFATGJATE
350
70 Aktivi afatgjate 2.500 4.520 2.020
Shpenzime fiskale AKTIVI QARKULLUES
30 100
Perllogaritje per tatim fitimin Magazina e materialeve 200 250 50
Fitimi i ushtrimit 250
Magazina e produkteve 800 1.000 200
Nisur nga sa me siper, kalojme ne plotesimin e fletes se punes. Te drejtat ndaj klienteve 2.550 3.630 1.080
Kujtojme qe <;esh* kryesore e raportit financiar, i trajtuar si raport i flukseve Detyrime ndaj furnitoreve 1.150 1.470 320
te arki:;s, eshte likuiditeti i gatshem (arka dhe teprica e llogarive bankare). Shuma per tatim fitimin 50 30 20
Prandaj zeri i pare i listes, qe ne raportin financiar te meparshem ishte
aktivi qarkullues neto, ketu eshte, natyrisht, likuiditeti i gatshem. BURIMET E VET A
Prandaj, dallimi i pare ndermjet dy raporteve financiare qendron ne Kapitali i themelimit 2.000 6.000 4.000
permbajtjen e listes se zerave; ne raportin financiar te studiuar ne <;eshtjet e Rezerva 200 250 50
meparshme lista hapej nga aktivi qarkullues neto qe figuronte, pikerisht, si PASIVET E KONSOLIDUARA
grup sintetik i elementeve te tij perberes (magazina, likuiditeti i pritshem,
Shuma per pensione dhe te ngjashme 150 200 50
likuiditeti i gatshem dhe pasivet afatshkurtra); ne raportin financiar, te cilin
po analizojme, lista duhet te hapet nga likuiditeti i gatshem, ndersa elementet Financimet ban.kare 700 1.400 700
e ~ere perberes te aktivit qarkullues (rnagazina, likuiditeti i pritshem dhe Financime te ndryshme 2.000 800 1.200
pasivet afatshkurtra) duhet te pasqyrohen ve<;mas, ne menyre analitike. FITIMI I USHTRIMIT
Nje dallimi *ter ka te beje me ndryshimet qe duhen perjashtuar: ato jane Viti 1 200 200
ndryshime jofinanciare, si ato qe lidhen me fitimin, ashh1 edhe ato qe nuk
Viti 2 250
lidhen me fitimin (keto te ftmdit te quajhtra, ne menyre korrekte, pasurore).
Keshtu, parimi mbetet i njejte, duhet te perfshihen ne raport vetem
ndryshimet financiare dhe duhet te perjashtohen ndryshimet jofinanciare. 3Per thjeshtesi,. leme menjane dallimin e kostove dhe te·· ardhura ve ne·· d y o-rupe
Ndersa ndryshon ' kufiri" ndermjet ndryshimeve, ne raportin financiar
1
monetare dhe JOmonetare. a '
te shqyrtuar ne <;eshtjet e meparshme ndryshimet financiare ishin ato me te
 Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkes 445
Kapitulli 19
444

.. Ko~_rigjimi i t~~e kryhet _me ~Je regjistrim vlerash, ne fleten e punes, ne

TEARDHURAT te kun~ert
me kohen e kryeiJes ne kontabilitetin e pergjithshem.
14.400
Shitje produktesh Keshtu do te kemi:
240
Te ardhura dytesore a) Amortizimet
60 ~--------------,~---d~e-b~i1---k-re-d~i
Te ardhura financiare 50
Plusvlera nga aktivet afatgjata Aktivet afatgjata 1.000
200
Rritja e magazines se produkteve Amortizimet 1.00

SHPENZIMET
3.750
Shpenzime per materiale b) Perllogaritje per sigurime shoqerore e llogari te lidhura
4.150
Shpenzimet per personelin
4.800
Debi T I Kredi
Shpenzime operative Shuma per sigurime shoqerore dhe llogari te lidhura 280
600
Shpenzime financiare Perllogaritje per sigurime shogerore dhe llogari te lidhura 280
70
Shpenzime fiskale
1.000
Amortizime c) Perllogaritje per zhvleresimin e te drejtave per t'u arketuar
280
Perllogaritje per pensione -~ Debi I Kredi
20
Perllogaritje per zhvleresimin e te drejtave Te drejta ndaj klienteve 20
30
Perllogaritje per shpenzime tatim fitirnin Perllogaritje per zhvleresimin e te drejtave per t'u arketuar 20
12.900 20.800 20.070 20.070

d) Perllogaritje per shpenzime fiskale

Diskutojme tani problemin e ndryshimeve qe duhen perjashtuar. IDebi I Kredi
Kujtojme se behet fjale per te gjitha ndryshimet jofinanciare, ato qe
lidhen me fitimin, ashtu edhe ato qe nuk lidhen me fitimin. Shuma per shpenzime tatim fitimin 30
Te parat evidentohen nga llogaria ekonomike, ndersa te dytat Perllogaritje per shpenzime tatim fitimin 30
manifestohen nepermjet nje analize te kontabilitetit te pergjithshem (ose
e) Plusvlera nga aktivet afatgjata
me sakte, te shenimeve shpjeguese).
Ndryshimet jofinanciare qe lidhen me fitimin jane me te shumta ne IDebi I Kredi
numer sesa ato qe karakterizojne raportin financiar te flukseve te kapitalit Plusvlera mbi aktivet afatgjata 50
qarkullues neto. Ato, ne fakt, lidhen edhe me disa zera qe shkaktojne
Aktive afatgjata 50
ndryshime financiare, duhet t'i referohemi, ne shembullin tone, zerave qe
kane te bejne me perllogari*t per zhvleresimin e te drejtave per t'u f) Rritja e magazines se produkteve4
arketuar dhe te perllogari*ve per shpenzime fiskale.
Prandaj ato u perkasin, ne shembullin tone, zerave te meposhtem: I debi I kredi
Rritja e magazines se produkteve 200
Kostot
1.000 Magazina e produkteve 200
Amortizime
280
Perllogaritje per sigurime shoqerore
Perllogaritje per zhvleresimin e te drejtave 20
30 4 Ne raportin e ~~pita~it qarkullues rritja e magazines se produkteve nuk korrigjohej,
Perllogaritje per shpenzime tatim fitimin
1.330 sepse duke genese hdhet me Mag_~_zines e_ pr~dukteve (pra me nje ze te kapitalit
qarkullues neto), nuk shkaktonte nJe vanaczon fznanciar (keshtu me nJ·e var"ac· ··
Te ardhurat k d h · ·· · h .. . 1 10n qe
50
nu . _u eJ peiJaS tuar). Ne raportm e arkes rritja e magazines se produkteve
Plusvlera nga aktivet afatgjata korngJohet (d.m.th. anulohej) sepse, duke gene se lidhet me Maaazinen e
250
Rritja e magazines se produkteve prod~ktev~ (~ra jo me nje ze te Arkes), shkakton nje variacion jo financi~r (keshtu
me n1e vanacwn per t'u perjashtuar).
 Kapitulli 19 Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkes 447
446

d.m.th. behej fjale per elemente pasurore te "nenkuptuara" qe, kur

g) Rri~a e magazines se materialeve5 perfshiheshin ne bashkesine objekt i raportit, shkaktonin ndryshime
financiare, prandaj nuk ishte i nevojshem asnje korrigjim ne lidhje me to.
[ debi [ kredi
Ndersa, te drejtat per t'u arkeh1ar dhe detyrimet, ne raportin financiar
Rritja e magazines se materialeve 200 te flukseve te arkes, jane te pranishme ne menyre te dukshme, sepse nuk
Magazina e materialeve 200 perfshihen, natyrisht, ne arke, d.m.th. behet fjale per elemente pasurore te
dukshem sepse, meqenese nuk perfshihen ne bashkesine objekt i raportit,
Marrim ne shqyrtim ndryshimet jofinanciare-pasurore: ato nxirren shkaktojne ndryshime jofinanciare, prandaj eshte i nevojshem nje
nga kontabiliteti i pergjithshem (ose me sakte, nga shenimet shpjeguese). korrigjim ne lidhje me to.
Nisur nga kjo, duhet te studiojme, per secilin nga te dyja kategorite,
Supozojme se kemi te dhenat e meposhtme:
kuptimin dhe metoden e korrigjimeve perkatese.
1. Rritja e kapitalit te vet eshte rezultat: ....
a) i kontributit me aktive afatgjata (kontribut ne natyre) per 1.000 m11e
Te drejtat per t'u arketuar
njesi monetare; .. Ne fillim te ushtrimit vlera e tyre ishte e barabarte me 2.550 mije, ne
b) i shnderrimit te financimeve te ndryshme per 1.000 mije njesi
fund te ushtrimit vlera ka arritur ne 3.630 mije; keshtu ndermjet dy vlerave
monetare. llogaritet nje ndryshim pozitiv prej 1.080 mije.
2. Perllogaritja e fitimit per rezerva 50 mije njesi monetare. .. ..
Korrigjimi i tyre kryhet me regjistrimin e vlerave ne fleten e punes ne Par kemi bere nje krahasim ndermjet dy vlerave qe, per arsye logjike,
nuk jane te krahasueshme.
te kWl.dert me kohen e kryerjes ne kontabilitetin e pergjithshem.
Ne fakt, vlera ne fillim prej 2.550 mije paraqet sigurisht, te drejtat per
Prandaj do te kemi: ·
t'u arketuar te ushtrimit te meparshem (qe mund t'i quajme edhe te drejta
1) Rri~a e kapitalit te themelimit
per t'u arketuar te shkuara).
I debi I kredi Ndersa vlera perfundimtare prej 3.630 mije, mund te paraqese te
drejtat per t'u arketuar te ushtrimit te meparshem dhe, ne te njejten kohe,
Kapitali i themelimit 2.000
te drejtat per t'u arketuar te ushtrimit aktual (qe mund t'i quajme edhe te
Aktivet afatgjata 1.000
drejta per t'u arketuar aktuale).
1.000
Financimet e ndryshme Per te bere te mundur krahasimin, natyrisht, duhet qe dy termat e tij
'
te behen homogjene te krahasueshme.
1

1) Perllogaritja e fitimit per rezerva Kjo gje arrihet sipas menyres se meposhtme:
debi \ kre
I di 1) se pari, shuma e te drejtave per t'u arketuar gjendje ne fund te
Rezervat 50 ushtrimit zberthehet ne dy pjese perberese, ne pjesen e te drejtave te
Fitimi i ushtrimit 50 shkuara dhe ne pjesen e te drejtave aktuale;
2) keshtu perjashtohet, nga shuma e te drejtave gjendje ne fund te
Problemi i ndryshimeve jofinanciare nuk mbaron ketu, perkundrazi, ushtrimit, shuma e te drejtave aktuale;
ajo vazhdon per shkak te pranise Se dukshrr:e" te :e drejta:.e per t:u
11
3) pas kesaj shuma e ketyre te drejtave evidentohet ne pakesim te te
arketuar dhe te detyrimeve afatshkurtra, te Cllat, ne fakt, ne raporhn ardhurave korresponduese6;
financiar te flukseve te kapitalit qarkullues neto ishin te pranishme ne
menyre te terthorte, pasi perfshiheshin ne vete kapitalin qarkullues neto,

s Vlera e rritjes se materialeve duhet te menjanohet nga rritja e kostos se perdorimit

6
Kjo lidhje gjen arsye ne faktin qe nese ekzistojne, ne fund te ushtrimit, akoma te
te materia/eve (ne shembullin tone, e barabarte me 3.750) dhe te transformohet ne drejta te paarkeh1ara, do te thote qe jo te gjitha te ardhurat nga shitja jane arketuar
kosto te blerjes se materialeve (ne shembullin tone, e barabarte me 3.800). ?;]ate ushtrimir
448 Kapitulli 19
Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkes 449

4) ne kete menyre llogaria "Kliente" mbetet e hapur ekskluzivisht per te

drejtat e shkuara, duke demonstruar shumen e arketimeve te realizuara Detyrimet
gjate vi tit.
Ne lidhje me detyrimet vlejne konsiderata te njejta te bera per te
Duke iu rikthyer shembullit, supozojme qe te drejtat per t'u arketuar drejtat per t'u arketuar.
gjendje ne fund te ushtrimit formohen ne kete menyre: te drejtat per t'u
N~ fillim _te ~shtrimit vlera e tyre ishte e barabarte me 1.150 rnije; ne
arketuar te shkuara 500 mije, te drejtat aktuale 3.130 mije.
fund te usht~1m1t ..:lera ka arrihir ne 1.470 mije; keshtu, ndermjet dy
Kjo do te thote qe te drejtat per t'u arketuar te ushtrimit te vlerave llogantet n3e ndryshirn pozitiv prej 320 rnije.
meparshem, qe ishin te barabarta me 2.550 miji::!, jane arketuar gjate
.. Edhe ke~? vlera, ashtu si ato te te drejtave per t'u arketuar, nuk jane,
ushtrimit aktual per 2.050 mije.
p_er a:sye l~g]Ike, te krahasueshme. Ne fakt vlera ne fillim prej 1.150 rnije,
Gjithashtu, kjo do te thote qe duke pasur ne fund te ushtrimit te drejta
s~_gunsht qe para~et detyrime te ushtrimit te meparshem (d.m.th. detyrirne
rrjedhese per t'u arketuar prej 3.130 mije, jo te gjitha te ardhurat ng~ __shitja
te sh~uara?. Nde~s~ vlera ne fund, prej 1.470 mije, mund te paraqese
jane arketuar gjate ushtrimit, sepse ishin te barabarta me 14.400 miJe, nga
detyr~m~ te ushtnm1t te meparshem dhe, ne te njejten kohe, detyrime te
keto jane arketuar vetem 11.270 mije. ushtnm1t aktual (d.m.th. detyrime aktuale).
Prandaj, ne fleten e punes, do te kemi:
Per te bere te rntmdur krahasimin, natyrisht, duhet te behen
homogjene dy termat e tij.
Ndryshime Mbartja e
Zerat e
Ndryshimet e
Ndryshimet jofinanciare (per ndryshimeve
Ndryshimet Kjo realizohet sipas menyres se meposhtme:
bilancit ne: financiare te AQN
bilancit t'u perjashtuar) kompensuese 1) se pari, shuma e detyrimeve gjendje ne fund te ushtrimit zberthehet ne
p
dy pj~s~ perberese, ne ate te detyrime te shkuara dhe ne detyrime aktuale;
Fillim Fund debi kredi debi kredi debi kredi B
··········· .......
............ ..... 2) perpshtohet nga shuma e detyrimeve gjendje ne fund te ushtrimit,
Kliente 2.550 3.630 1.080 3130 2.050 shuma e detyrimeve aktuale;
·········· ........
3) pas kesaj shurna e ketyre detyrimeve regjistrohet ne pakesirn te
Shitjete kostove korresponduese;
1produkteve 14.140 3.130 11.270 4) n~ kete menyre llogaria "Detyrime" mbetet e hapur ekskluzivisht per
d~~ynmet e shkuara, duke demonstruar shumen e pagesave te kryera gjate
Ne c;iftin e trete te kolonave kemi bere perjashtimin e te drejtave per VltJt.
t'u arketuar gjendje ne fund te ushtrimit, meqenese prania e tyre shpreh Duke iu rikthyer shembullit tone, supozojme qe detyrimet gjendje ne
ndryshime jofinanciare qe, si te tilla, nuk duhet te hyjne ne raportin fund . te ushtrimit formohen keshtu: detyrirnet e shkuara 270 mije,
financiar te arkes. detynrnet aktuale 1.200 mije.
Prandaj ne fleten e punes shfaqen dy burime likuiditeti: Kjo do te thote qe detyrimet e ushtrimit te meparshem, qe ishin te
nje burim, per 2.050 mije, lidhur me arketimin e te drejtave per fu barabarta me 1.150 mije, jane shlyer gjate ushtrimit aktuai (ne analize) 880
arketuar te shkuara; mije.
burimi tjeter, per 11.270 mije, lidhet me arketimin e te ardhurave nga Gjithashtu, kjo do te thote qe, duke pasur ne fund te ushtrirnit 1.200
shitja. rnije _( d~tyrirne aktuale), jo te gjitha kostot e blerjeve jane paguar gjate
Ne fakt, perseritim: ushtnm1t, sepse, per shembull, kostoja e blerjes se materialeve ishte e
a) te drejtat e shkuara ishin 2.550 mije ne fillim te ushtrimit; ne fund jane barabarte me 3.800 mije, nga keto jane paguar vetem 2.600 mije7.
500 mije, prandaj jane arketuar per 2.050 mije.
b) te drejtat aktuale jane, ne hmd te ushtrimit 3.130 mije, prandaj te
ardhurat nga shitja (te barabarta me 14.400 mije) jane arketuar vetem_ per
7
diferencen, pra per 11.270 mije. Supozojme, per thjeshtesi, qe detyrimet kane te bejne te gjitha me koston e
materialeve; ne fakt do te ishte e nevojshme qe detyrimet te lidhesh.in me llojet e
ndryshme te kostove te ciiave a to u referohen.
 Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkes 451
Kapitulli 19
450

Vlerat e bilancit
Ndryshimet
Prandaj, ne fl eten e punes, d o te k emi: Mbartja e
NrB Zerat e bilancit te ushtrimit ne:
Ndryshime Ndryshimet Fillim Fund Debi Kredi
Ndryshimet e jofinanciare (per ndryshimeve financiare te AQN
~ I~ktivi qarkullues netO/ ~
Ndryshimet 400 1.000
Zerat e bilancitne: t'u perjashtuar) kompensuese
bilancit Kredi Debi Kredi p B 2. Aktivi afatgjate
Fund Debi Kredi Debi
Fillim
3. Aktivi afatgjate 2.500 4.520 2.020
···················· 4.
···················· 880
Furnitore 1.150 1.470 320 1.200 5. Aktivi qarkullues:
6. Magazina e materialeve 200 250 50
····················
·············· ..
7. Magazina e produkteve 800 1.000 200
Kostot per 2.600 8. Te drejta per t'u arketuar 2.550 3.630 1.080
3.750 50 (g) 1.200
materialet 9. Detyrime ndaj klienteve 1.150 1.470 320
Ne <;iftin e trete te kolonave kemi bere perjashtimin e detyrimeve 10. Fondi per tatim fitimin 50 30 20
gjendje ne fund te ushtrimit, meqenese prania e tyre shpreh ndryshime 11. Burimet e veta
12. Kapitali i themelirnit 2.000 6.000 4.000
jofinanciare qe, site tilla, nuk duhet te hyjne ne raportin financiar te arkes. 50
13. Rezerva 200 250
Prandaj ne fleten e punes shfaqen dy perdorime likuiditeti: 14. Pasivet e konsoliduara
nje perdorim, 880 mije, qe ka te beje me shlyerjen e detyrimeve te 15. Shuma per pensione dhe
detyrime te ngjashme 150 200 500
shkuara; 16. Financime bankare 700 1.400 700
nje perdorim *ter, 2.600 mije, qe ka te beje me pagesen e kostos se 17. Financime te ndryshme 2.000 800 1.200
blerjes se materialeve. 18. Fitimi i ushtrimit
19. Viti i pare 200 200
Ne fakt, perseritim:
a) detyrimet e shkuara ne fillim te ushtrimit ishin te barabarta me 1.150 20. Viti i dyte 250
21.
mije; ne fund te ushtrimit jane te barabarta me 270 mije, prandaj rezulton 22. Te ardhurat:
se jane paguar 880 mije. 23. Shitja e produkteve 1.400 3.130 (l)
b) detyrimet aktuale jane, ne fund te ushtrimit 1.200 mije, prandaj kostot e 24. Te ardhura dytesore 240
25. Te ardhura financiare 60
blerjes se materialeve (te barabarta me 3.800 mije) jane paguar vetem per 26. Pl~~vlera nga aktivet afatgjata 50
diferencen, pra 2.600_mije. 27. Rnt:Ja e magazines se
Verejtja e fundit, para se te plotesojme fleten e punes, ka te beje me produkteve 200
28.
levizjet kompensuese. 29. Shpenzimet:
(:eshtja eshte sqamar me pare, ne parimet e saj te pergjithshme, 30. Shpenzime per rna teriale 3.750
prandaj duhet t'u referohemi atyre. 31. Shpenzime per personelin 4.150
Kufizohemi ne dhenien e procedures qe ka te beje me mbartjen e 32. Shpenzime operative 4.800
33. Shpenzime financiare 600
ndryshimeve. Gjithashtu, kujtojme qe mbartja ne shembullin tone u perket 34. Shpenzime fiskale 70
ekskluzivisht financimeve bankare, terheqje te reja per 1.000 mije dhe 35. Amortizime 1.000
36. Perllogari~e per siaurime 280
shlyerje per 300 mije. shoqerore b
Duke u nisur nga kjo, fleta e punes do te kete paraqitjen e meposhtme:
37. Perllogaritje per zhvleresimin e
te drejtave per t'u arketuar 20
38. Perllogaritje per shpenzime
fiskale 30
39. 12.900 20.800 20.070 20.070

:eT~bbeellaate ldexot_~etkne hkete menyre: Nr 1 te tabela e pare duhet te vazhdoje me Nr 1

e v e. e es tu mP rr1rlhi:>
452 Kapitulli 19 Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arkes 453

Shuma e Prandaj, raporti financiar paraqitet si me poshte:

Ndryshimet jofinanciare N dryshimet financiare
ndryshimeve
(per t'u pe:rjashtuar) teAQN
Nr kompensuese
Debi Kredi Debi Kredi p B Burimet
1 \600\ A) Burimet e veta
2 - Rritja e kapitalit te thernelirnit
2.000
3 1.000 (a) 50 (e) 1.970 B) Pasivet e konsoliduara
1.000 (h) - Financime te reja bankare
4 1.000
5 C) Aktivet qarkulluese
50 (g) - Arketirni i te drejtave te shkuara
6 2.030
7 200 (f) 5.030
8 ?0 (c) 3.130 (l) 2.030 Perdorimet
9 1.200 (m) 880 A) Ushtrimi i veprimtarise
10 30 (d) 50 - Shitja produktesh
11.270
11 - Te ardhura te tjera plotesuese
240
12 2.000 (h) 2.000 - Te ardhura financiare
60 11.570
13 50 (i) - Shpenzimet rna teriale
2.600
14 - Shpenzirne per personelin
4.150
15 280 (b) 230 - Shpenzirnet operative
4.800
16 300 300 300 1.000 -
Shpenzirnet financiare 600
17 1.000 (h) 200 - Shpenzimet fiskale
70 12.220 650
18 B) Aktivi afatgjate
19 50 (i) 150 - Ble:rja e aktiveve afatgjata
1.970
20 C) Burimet e veta
21 - Pagesa e dividendeve
150
22 D) Pasivet e konsoliduara
23 11.270 - Shlye:rja e financimeve bankare 300
24 240 - Shlye:rja e financirneve te ndryshme
200
25 60 - Shlye:rja e kuotes se sigurimeve shoqerore
230 730
26 50 (e) E) Pasivet afatshkurtra
27 200 (f) -
Shlye:rja e detyrimeve te shkuara 880
28 - Shlye:rja e tatimeve
50 930
29
30 50 (g) 1.200 (m) 2.600 4.430
Rritja e likuiditetit
31 4.150 600
32 4.800 5.030
33 600
34 70 Procedura e shpjeguar ne <;esh~et e meparshme, ne lidhje me
35 1.0009 (a) korrigjimin e te drejtave afatshkurtra per t'u arketuar dhe detyrimeve
36 280 (b)
afatshkurtra, konkretizohet kur eshte e mundur, ne hmd te ushtrimit, me
37 20 (c)
kr:ye:rjen e zberthimit te te drejtave dhe te detyrimeve gjendje ne dy grupe
38 30 (d)
perberes, ne te shkuara dhe aktuale.
39 8.010 8.010 300 3001 16.600 16.600
Kur kjo eshte e pamundur duhet te zbatohet nje zgjidhje e perafert, te
cilen shkurtimisht do ta paraqesim me poshte.
454 Kapitulli 19
Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve te arki~s 455

Per sa u perket te drejtave dhe detyrimeve afatshkurtra do te

Keshtu, ne kete rast, raporti financiar do te marre pamJ·en e
kufizohemi ne percaktimin e ndryshimeve (ndermjet vleres ne fillim dhe meposhtme9:
vleres ne fund te ushtrimit), prandaj mbi to nuk kryhet asnje korrigjim,
keshtu qe nuk regjistrohet asnje vlere ndermjet ndryshimeve per t'u Burimet
perjashtuar. A) Ushtrimi i veprimtarise:
Pas kesaj, ndryshimet e mesiperme duhet te mbarten, ne "zonen" e Fitimi i ushtrimit
ushtrimit te veprimtarise, ne rritje ose ne pakesim te fitimit te ushtrimit. 250
+ Korrigjimi per kostot jomonetare:
Me sakte: Amortizimi
1.000
1) rritja e te drejtave per t'u arketuar duhet t'i zbritet fitimit, sepse ajo Shuma per sigurime shoqerore 280
paraqet shumen me te vogel te arketuar nga klientet, ne krahasim me te Shuma per zhvleresimin e te drejtave 20
ardhurat ne perkatesi te ushtrimit (te regjistruara ne llogarine ekonomike). Shuma per shpenzime fiskale 30 1.30
Supozojme qe te ardhurat ne perkatesi te ushtrimit jane te barabarta - Korrigjimi per te ardhurat jomonetare:
me 2.400 mije dhe te drejtat arrijne ne fillim te ushtrimit ne 400 mije dhe ne Plusvlera nga aktivet afatgjata
50
fund ne 600 mije. Rritja e tyre, e barabarte me 200 mije, do te thote qe te Rriija e magazines se produkteve 200
Rriija e magazines se materialeve 50
ardhurat e mesiperme nuk jane arketuar plotesisht. 300 1.030
Pikerisht, mund te nenkuptohet qe ato jane arketuar per 2.200 mije (te 1.280
barabarta per diferencen ndermjet shumes se te ardhurave dhe rritjes se te Rriija e te drejtave per t'u arketuar
1.100
drejtave). 180
Ne te vertete kjo eshte vetem njera nga alternativat e mundshme. Nje + Rriqa e detyrimeve ndaj furnitoreve
B) Burimet e veta: 320 500
zgjidhje tjeter, per shembull, mLmd te jete s( me poshte: nga te drejtat
gjendje ne fund te ushtrimit 100 mije u perkasin te drejtave te ushtrimit te Rriqa e kapitalit te themelimit
D) Pasivi i konsoliduar: 2.000
meparshem, prandaj te ardhurat e arketuara gjate ushtrimit jane te
Financime te reja bankare
barabarta me 1.900 mije.
Nga ketu duket qarte perputhja me praktiken e procedures te
- 1.000
Perdorimet 3.500
shprehur ne faqet e meparshme, vertetimi i portofolit te te drejtave ne hmd A) Aktivi afatgjate
te ushtrimit, per te ndare pjesen qe u perket te drejtave te shkuara nga Blerje e aktiveve afatgjata
pjesa qe u perket te drejtave aktuale; 1.970
B) Burimet e veta:
2) pakesimi i te drejtave, ne te kundert, duhet t'i shtohet fitimit, sepse ai Pagesa e di videndeve
150
paraqet shumen me te madhe te arketuar nga klientet, ne krahasim me te C) Pasivi i konsoliduar:
ardhurat ne perkatesi te ushtrimit (te regjistruar ne llogarine ekonomike); Shlyerja e financimeve bankare
300
3) rritja e detyrimeve duhet t'i shtohet fitimit te ushtrimit, sepse ajo Shlyerja e financimeve te ndryshme 200
paraqet shume me te vogel te shlyer furnitoreve, ne krahasim me koston Shlyerja e shumave per sigurime shoqerore 230 730
ne perkatesi te ushtrimit (te regjistruar ne llogarine ekonomike); D) Pasivi afatshkurter
4) pakesimi i te drejtave, ne te kundert, duhet t'i zbritet fitimit, sepse ai - -50-
2.900
paraqet shumen me te madhe te shlyer nga furnitoret, ne krahasim me te Rritja e likuiditetit
600
ardhurat ne perkatesi te ushtrimit (te regjistruar ne llogarine ekonomike); -- -
3.500

9
Eshte i qarte dallim· ".. ·· · ·· · ··
te portofol"t r· t .. d ~me af:e te_paraq~tur ~e Slper, sipas procedures se zberthimit
nes I_ e e re;tave ... sh:e e tepert te kujtojme qe ndermjet dy procedurave
e mundesohPr rP~h71Ynl c~, rl~ .,, _____ (_ . .. .. •
1 I
 Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave 457

nderkombetare, ngjarje natyrore, trazira shoqerore, konflikte, e~.

Ne kete kapitull do te paraqesim parimet kryesore te analizes se
shmangieve dhe metodiken e kesaj analize, duke pasur parasysh
shpenzimet gjithsej.
20 Nga njera ane firma dote kryeje kostot e nevojshme per blerjen dhe
kombinimin e faktoreve prodhues dhe nga ana tjeter do te realizoje te
ardhura nga shitja e prodhimeve. Drejtimi i saj do te jete ne ekuiliber
Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave ekonomik, nese te ardhurat jane me te medha sesa kostot perkatese.
Kostot standard dhe analiza e shmangieve
Ndermarrjet e organizuara mire percaktojne apriori kostot, d.m.th i
percaktojne para se prodhimi, te cilit i referohen, te kete filluar.
Ne kete rast flitet per kosto standard, d.m.th. jane ato kosto qe duhet
te vertetohen nese veprimtaria realizohet ne kushte ideale, te
paravendosura dhe te deshiruara.
Perdoret termi i kostove standard per te pasur nje baze referimi per
veprimtarine, d.m.th. per te mos vepruar "me sy mbyllur".
Natyrisht nuk do te jete e mjaftueshme te mbetemi thjeshte ne
percaktimin e kostove standard, dote duhet te zhvillohet prodhimi per te
realizuar kostot ne fakt, d.m.th. kostot e kryera ne fakt.
Prandaj dote duhet te percaktohen shmangiet ndermjet te parave dhe
Hyrje . . dh 1. e shmanaieve te llogaritura ndermjet te dytave, per te kuptuar arsyet e deviacioneve te mundshme.
Lloaan~a e ana 1Za o . .. .. .. ... kt Nese, per shembull, llogaritim qe kostoja standard e nje njesie te
. a .. d .. b xhet dhe realizim1t ne fakt eshte nJe aspe
ohbjekt_~~a:~~e:i:~e:;: ~:ej~min me efektivitet te ndermar~_es. ~o~ nes~ caktuar prodhimi duhet te jete e barabarte me 1.000 leke dote thote qe, ne
kushtet normale, dote duhej qe kjo njesi te prodhohej me 1.000 leke. Nese
s ume 1 . .. . . "ithse· do te mund te arnmm ne
behet krahasim1 vet em 1 shpenzuneve g) J .. . .. r ze me te per prodhimin e realizuar kostoja e prodhimit do te rezultonte e barabarte
konkluzione te pergjiths~me dhebshp:s~ te p~~:~~~tp~;J:i:~;el ose dy me 1.200 leke dote kemi nje shmangie negative, ndermjet kostos standard
hollesishme ne krahasun me ux e n, ~ . . r· ve ante te dhe kostos efektive, prej 200 leke.
.. . . .. hte i nevoj·shem krahaslm1 1 elementeve e <;
ndermar!Jeve e~., es .. · l"ti"k Ne kete moment do te jete e nevojshme "te interpretohej shmangia"
. b .. htetur ne te dhenat e kontabihtetlt ana 1 . .. d.m.th., te kerkojme te kuptojme shkaqet e saj, me qellim marrjen e
shpenz1meve, ~ ~s . .. hm . t d te .ene te brendshme ose te
Shkaqet qe g)eneroJne s angie mun 1 informacioneve te nevojshme per te korrigjuar proceset e prodhimit.
jashtme. .. b... .. e in menaxherial d.m.th me Kuptohet lehte qe kjo analize nuk do te ishte e mundur nese do te
Shkaqet e brendshme kane te eJne me proc s .. '.. . .. en bazohemi vetem ne njohjen e kostove faktike.
kushtet e veprimtari_~e ~ren~~ ndekrmarrj~sk, ~~~qs:r~r d~:at k~~ o~~;on
t: Keshtu me analizen standard drejtuesit do te vendositc objektiva per
.. b · tin e pergJ 1thshem e onorru o s .. . .. veprimtarine, d.m.th. te fiksoje modele te afta per ndertuar nje guide sipas se
~~e=a~~ Keto shk:qe pergjithesisht jane te kufizuara tyd~: ~::e~tfj~:: ~: ciles duhet te veprojne personate ndryshem te angazhuar ne ndermarrje.
. d · · e edhe te kontrollueshme nga ana e · .' . Analiza standard, natyrisht, kerkon nje pergatitje intelektuale shume
dreJtuesve, pran aJ Jan . dh .. kane lidhje me menaxhunm
pergjithesi, per fenomene tekniko-pro uese -~e . . te larte, kerkon keshtu pranishem ne zyra te personave me kualifikimi
m e efektivitet te burimeve njerezore, teknologJike dhe finanCiarde. .. . d. .d a-
.. . .. t.. fund nuk m1.m te m lVl u teknik shume te larte.
Shkaqet e J. ashtme mund te Jene e pa ' .. d.. T-ries Keshtu procesi i percaktimit te kostove standard zhvillohet ne tre
. . h menaxheret e n erma~~) ,
r hen lehtesisht dhe nuk admlillstro en nga .. .. . .. faza, te lidhur ne menyre te ngushte mes tyre:
lZO . . "ithmone ·ane te kontrollueshme. Te tilla mund te permendun~ per
~artimi i kostove standard;
prandaJ JO g) J .. "t politikat monetare, spekuhmet
shembull, tregjet, pohhkat qeven are,

Kapitulli 20
458
kontrolli i kostove standard;
analiza e shmangieve
Hartimi i kostove standard eshte, si~ thuhet nga vete emertimi, faza
ne te cilen formohen kostot standard.
Kontrolli i kostove standard eshte faza ne te cilen behet krahasimi i
sasive ne fakt me qellim percaktimin e shmangieve te mundshme.
Analiza e shmangieve, ne fund, eshte faza ne te cilen studiohen
shkaqet e mosperputhjes mes atyre te paravendosura dhe atyre te
ndodhura ne fakt.
Le te fillojme me shqyrtimin e fazes eshte pare.
Hartimi i kostove standard bazohet, nga ana e saj, mbi dy faza te
lidhura ngushte mes tyre:
a) percaktimi i sasive standard;
b) percaktimi i ~mimeve standard. . ..
Ne rastin e lendeve te para do te behej fjale per sasite e nevo1shme per
te nxjerre prodhimin e programuar sipas kushteve te parashik~a~a. ..
Ne rastin e kostos se punes do te behej fjale per percaktrmm e kohes
se punes, d.m.th. te sasise, te shprehur ne ore pune, njelloj te ~evojshme
per te nxjerre prodhimin e programuar sipas kushteve t~ par~s~rkuara.
Verejtje te njejta v!ejne natyrisht per te gjithe faktoret e qere prodhu~s.
Percaktimi i sasive standard detyron nevojen e njohjeve tekmke
shume te sakta, ashtu si percaktimi i <;mimeve standard detyron nevojen e
njohjes se plote te tregut. . . __ Pa~_taj --~~~met -~ sherbimeve te pergjithshme perfshijne nje game te
Keshtu ne sinteze, formulae kostos standard mund te jete si me poshte:
Kst =Sst X ~st
ku:
Sst= sasite standard
~st == <;mimet standard
Kujdes te ve<;ante meriton percaktirni kohes standard te pLmes meqenese
permbledh probleme qe kane te bejne me personelin e punesuar, me te ~i~~
ndikimet, edhe ato te karakterit etik, qe nuk mund te lihen menjane. Funl<Sloru 1
percaktimit se kohes se tille, merr zakonisht emrin pune e kronometruar, sepse
pikerisht orienton ma*n e kohes se nevojshme per zhvillimin, ne kushte te
1 Pastaj ~shte ~ n_evojshem interpretimi i shmangieve per percaktimin e
ve<;anta, te paravendosura, te operacioneve te ndryshme prodhuese .
Behet fjale pikerisht per:
percaktimi i operacioneve te nevojshme;
1 Ketu duhet bere shume kujdes per faktin qe percaktimi i kohes me te mire nuk
duhet absolutisht te ndodhe (te realizohet) (si~ ka ndodhur shpesh ne te shkuaren)
ne dem te rezistences psikofizike dhe te dinjitetit te punetorit. Prandaj arritja e
eficiences duhet te respektoje ne radhe te pare dhe ne menyre absolute
oersonalitetin e atii qe punon.
Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave 459
ve~dosja e kategorive te punes te pershtatshme per realizimin e ketyre
operacwneve;
percaktimi i kohes se realizmit;
ndarja e kohes mes grupeve te ndryshme;
percaktimi i metodave te shperblimit dhe i koeficienteve per ore.
~-h?esh q~~1drat -~ n~r~shm~ t~ kosto, ose zyrat perkatese te ngarkuara
:ne -~e-te detyre, ka~_e n~ dlSpOZlClOn, pasi jane llogaritur paraprakisht ne
baze te stud1meve te kuJdesshme, si sasite standard per njesite e faktoreve
prodhues (te ashtuquajturit standard baze, d.m.th. sasite e faktoreve te
ndryshet_n prodhues te nevojshem per te nxjerre nje njesi produkti); ashtu
edhe ~~_mmet sta~d~rd per _njesi, qe u perkasin blerjeve te atyre faktoreve.
.. ~eshtu, p~s1yerca~toJ~e vol~min e prodhimit, do te jete e nevojshme
te aphkohet per te dy te dhenat e s1pertreguara, keshtu dote kemi:
(Standard baze x ~mimet standard) x volumi i prodhimit =Kosto
standard.
Veshtiresive te kerkimeve teknike qe kane te bejne me standard baze
u shto~en veshti~esi_te e kerkimit te tregut te ~mimeve perkatese.
Ne fa~~~ mb1__1<eto ndikojne variable te shumte, te cilat ne ndryshim te
vazhdueshe~. Per __ sherr:bull, <;mimet e lendeve te para rezultojne nga
shuma e <;m1meve te blefJes dhe e te gjitha shpenzimeve ndihmese.
~~imi i punes do te rezultoje nga shume e perberesve te shumte:
grup1 1 p~re ka te beje me shperblimin e vertete, nje gmp tjeter ka te beje
me detynmet e ndryshme, te menjehershme ose te mevonshme.
gJere perberes1sh te ndryshem, keshtu u shtohen veshtiresi te shumta
atyre, qe nuk mund te menjanohen, <;mimeve te meparshme.
. ~e. te~iken e __ kostove standard arrihen objektiva te dyfishte te
zhv1l1Im1t te arsyeshem dhe te pergjegjshem te veprimtarise prodhuese.
.. Sepse n~odh _qe har~imi i kostove standard nuk eshte i mjaftueshem;
g)lthash~u behet 1 neVOJShem kontrolli i ketyre kostove dhe analiza e
s~mangleve. D.m.th. e~~te i. domosdoshem krahasimi ndermjet kostO~"l'
Standard __dhe kostove te reahzuara ne fakt, per te nxjerre shmangiet mes
kostove te programuara dhe atyre te realizuara ne fakt.
shkaqeve te dev~ac1~n~~e te ecurive ne fakt te ndermarrjes me ato te
para~endosura: kJO sr ms1e per fom"lulimin e gjykimeve te reja per marrjen e
vendnneve.
~e f~kt n~k duh~t te harrojt_ne qe: analiza standard duhet te jete nje
funkswn 1 vazhdueshem, ashtu s1<; duhet te jete i vazhdueshem kontrolli i
veprimtarise dhe administrimi i ndermarrjes (pikerisht sepse
vazhdueshem eshte edhe ky i fundit).
 Kapitulli 20
460
Nisur nga kjo do te kerkojme: si zhvillohet ne praktike, analiza e
shmangieve? ..
Per shembulL le te shqyrtojme nje nga prej shume qendrave te kostos
ne te cilat eshte ndare organizimi.
Periodikisht (supozojme ~do muaj, por mund te behet edhe ndryshe)
analistet e kostove d.m.th. personat e ngarkuar per analizen e kostove,
parashikojne te krahasojne, per <;do ze te kostove, vlerat ~ ko~t~v~. faktik~
me kostot standard te paravendosura. Nga nje krahas1m 1 tllle, do te
rrjedhin raportet perkates mujore mbi shmangiet, te cilat duhe~ diskutua~
me pergjegjesit e reparteve. Nderhyrja e drejtuesve te qendres duhet ~e
behet vetem ne rast kur shmangiet te kalojne kufijte e toleruar (per ·
shembull, nese tejkalojne 5%): flitet pikerisht per kontroll te jo normalitetit.
Kur vertetohet, nje shmangie e konsiderueshme, d.m.th. mbi limitin e
toleruar, analiza e zhvilluar nga analistet ose nga pergjegjesit e reparteve
fillon te vendose sa vijon:
- vendin;
- shkakun;
- pergjegjesine.
Duhet te vendoset, d.m.th. se cili element i kostos qe ka shkaktuar
shmangien, gjithashtu duhet te perfshihet edhe pse-ja e ndodhjes~ ~e ~und
pergjegjesia e mundshme e personave te ngarkuar per zhv1lhmm e
operacioneve. · .. . ....
Me analizen e pare te vene ne levizje nga analistet dhe perg]eg]es1t e
reparteve dote realizohet nje analize e dyte me nderhyrjen ~ ~rejtuesve te
qendres, keshtu analiza e fundit me drejh1esit e qendrave te t)era dhe me
nderhyrjen e mundshme te drejtuesve te ndermarrjes. . absolute.
Per te kryer ne menyre korrekte nje analize te tille eshte e nevoJshm~
njohja e hollesishme e llojeve te ndryshme te shmangieve qe mur:d te
ndodhin ne realitet. Dallimi i pare ka te beje me shkaqet e ketyre shmangieve.
D.m.th flitet per:
- shmangie te sasise,
- shmangie te <;mimit.
Shmangiet e sasise kane te bejne me diferencat ndermjet sasive
standard dhe sasive ne fakt, d.m.th. mes atyre qe jane vendosur dhe atyre
te konsumuar ne fakt. Konsiderohen shmangie me origjine te brendshme
kur lidhen me menyren te kombinuarit te faktoreve te ndryshem
prodhues, per kete quhen edhe shmangie te eficiences. Kur u perkasin
sherbimeve te punes quhen shpesh shmangie te kohes.
Shmangiet e ~mimit u perkasin diferencave ndermjet <;mimeve
standard dhe <;mimeve ne fakt, d.m.th. ndermjet sa eshte paravendosur
dhe sa eshte shpenzuar faktikisht per bletien.
Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave 461
Konsiderohen shmangie me origjine te jashtme, kur lidhen me
menyrat e blerjes te faktoreve te ndryshem prodhues, per kete arsye quhen
edhe shmangie te tregut2.
Shmangiet e mesiperme duhet t'u shtohet pastaj nje grup i trete, ajo e
shmangieve mikse (te perziera), rezultat pjeserisht i diferences ne sasite
dhe pjeserisht ne diference te ~mimeve.
Supozojme per shembull, qe eshte vendosur te konsumohet, per nje
prodhim te caktuar, 50 njesi te nje faktori t'e caktuar dhe qe ~mimi standard
i ~do njesie eshte 1.000 leke. Prandaj kostoja standard dote jete:
1.000 x 50= 50.000 leke.
Supozojme qe ne menyre faktike rezulton nje kosto efektive prej
55.000 leke, shmangia eshte e barabarte me 5.000, e cila mund te jete
rezultat, i alternativave:
i ~mimit: ne supozimin kur <;mimi ne fakt i paguar eshte i barabarte me
1.100, prandaj kemi:
1.100 x 50= 55.000 leke.
i sasive: ne supozimin kur sasia faktike e konsumuar eshte e barabarte
me 55 njesi, prandaj kemi:
1.000 x 55 = 55.000 leke.
i ~mimit dhe i sasive (ose ndikimi miks): ne supoz1mm kur, per
shembull, <;mimi ne fakt i paguar eshte i barabarte me 1.146 leke dhe sasia
faktike e konsumuar eshte e barabarte me 48 njesi, prandaj:
1.146 x 48 = 55.000 leke.
Nje dallim *ter ka te beje me shenjen qe u atribuohet vleres se tyre
Ne lidhje me kete flitet per:
- shmangie negative,
- shmangie pozitive.
Shmangiet negative shfaqen atehere kur vlera absolute e te dhenave
standard rezulton me e vogel se ajo e te dhenave ne fakt, shmangie
pozitive shfaqen ne rast te kundert.
Ne supozimin e pare, nga tre supozimet e paraqitura me siper, eshte
realizuar nje shmangie negative e S'ffiimit e barabarte me 5.000 leke, e shkaktuar
pikerisht nga rri~a e <;mimit te paguar ne krahasim me ate te supozuar.
Ne supozimin e dyte ka ndodhur nje shmangie negative e sasise, e
barabarte me 5.000 leke, e shkaktuar nga rritja e sasise se konsumuar ne
2 Emertimi nuk eshte plotesisht i sakte, sepse shpesh ato rrjedhin nga arsye
tregtare (d.m.th. nga rritja perkatese e c;mimevet here te tjera varen nga
gabime te blerjes (keshtu nga faktore te brendshem).
462 I<apitulli 20
--------~___A__n_a_li_z_a_e~s~h~p~e~n~z=irn~e~v~e~d~h~e~e~~~·~ar~d~h~t~rr~a~v~-e~------~463
krahasim me ate te supozuar.
Formula per te shprehur koston standard e n ·e fakt · dh te··
Ne supozimin e trete, ka ndodhur nje shmangie negative e perzier, e ·· ht"'e ne·· nJe· ·· ves
·· h tnm 1 . on pro ues
. shume te thJ·eshte · v··
ca ktu ar, es
barabarte me 5.000 leke, i shkaktuar pjeserisht nga rritja e c;mimit te paguar . , 51 lJOn.
Kst =Sst .x (st .. .. .. standard = sasia standard x em·
.. (Kosto1a , 1m1· san
t d ar d)
ne krahasim me ate te programuar dhe pjeserisht nga pakesimi i sasive te
konsumuara ne krahasim me ato te programuara. SupozoJme qe ne perfundim te prodhimit perkates, kosto ·a faktike te
shprehet nga formula e meposhtme: 1
Per arsyet e dhena, duke u nisur nga ndikimi i llojeve te shmangieve
te thena me siper qe transmetojne ne ekuilibrin e veprimtarise, shpesh
K:_= Sr x (£ (I<ostoja faktike =sasia faktike x c;mimi faktik)
GJithashtu supozojme qe:
flitet perkatesisht per shmangie pozitive dhe per shmangie negative. .. Kt> Kst
Nje dallimi tjeter me i pergjithshem mes atyre te treguar, bazo_het ne
natyren e faktoreve prodhues, kostoja e te cileve, pra edhe e shmang1eve, u .. K~shtu do te kemi nje shmangie negative, e barabarte me diferencen
ndermJet kostos standard dhe kostos faktike:
referohen. Sh (shmangia) :;;;;: Kst- I<f
Do te kemi, per shembull, shmangie ne kostot e: I<eshtu duke zevendesuar do te kemi:
- lendeve te para; Sh = (Sst X (:st) - (St X (i)
- punes se gjalle;
Duke shtuar dhe hequr nga kufiza e dyte Stx (:51 (vlera e shprehjes nuk
- sherbimeve te tjera operative. ndryshon), do te kemi:
Prandaj analiza duhet te synoje te zbertheje dy perberesit e
Sh == (Sst X (st)- (Sf X (t) + (Sf X C:::st)- (St" (st)
mundshem (te sasise dhe te ~mimit) te shmangies, ne menyre qe te mund
Nga ketu, duke bashkuar faktorin e perbashket si Ct ashtu edhe s do
te arrihet, ne analiza te metejshme, ne identifikimin e shkaqeve, keshtu te te kemi: , , t
perballimit te tyre, pervec; kerkimit te pergjegjesive perkatese. Analiza Sh ==(Sst -St) (s t+ ((s t-<::f) X sf
X
duhet te jete e gjere, e thelle dhe e kujdesshme, ajo duhet t'u besohet
personave mjaft te pergatitur, per te evituar, pikerisht, gjyki~~ t~
~~~i fjala eshte ~er te zberthyer shmangien ne dy perberes, shmangia
e sas1se dh~ ~hm~ng1a e <;mimit, per te percaktuar pikerisht "peshen" e
pjesshme, te nxituara ose te gabuara ne pergjithesi, qe mund te ~O)ne ne ndryshme tete dYJa shkaqeve te treguara.
vendime jofunksionale. .
. ~e te shenojme me Shz shmangien e sasise dhe me Sh 2 shmangien e
Ne fakt, ndonjehere shmangia i perket vetem nje qendre kostoJe, <;m1m1t.
atehere treaon gabime ose pergjegjesi mjaft te kufizuara. Disa here ajo u Keshtu:
perket sht~me qendrave, atehere tregon gabime ose pergjegjesi te Sh1== (Sst- Sf) X (:s t
pergjithshme, ne shpemdara ne shume nivele. . Shz= ((st-(:f) X sf
Shume kujdes duhet h kushtohet percaktimit te te ashtuquaJturave me fjale te tjera:
shmangie te "fshehura". Pasi ndonjehere nga krahasimi ndermjet te dhenav~
standard dhe te dhenave ne fakt nuk rezultojne shmangie, sepse brenda te
- shmangia e sasise jepet nga vlera, e bazuar mbj c;mimin standard, te
shumezuar me diferencen ndermjet sasise se buxhetuar dhe asaj ne fakt.
tyre kane ndodhur shmangie te sasise dhe te QYlimit me vlera -~bs?lute te ndersa:
barabarta dhe me shenje te hmdert, d.m.th. te kompensuara ndermJet tyre.
- .s~mangia e s:mimit jepet nga vlera, bazuar ne diferencen ndermjet
Here te ~era do te gjendemi perballe shmangieve joreale: d.m. th. kur
<;mmut standard dhe <;mimit ne fakt, te shumezuar me sasine ne fakt.
shmangia nuk varet nga variacione reale te <;mimeve ose te sasive te
S~ me siper le te japim nje shembull numerik, qe ka te beje me
konsumuara, por nga gabirne te bera gjate percaktimit te shmangieve. faktorm lende e pare. ·
Keshtu nga sa u tha me siper, nenvizojme edhe nje here rendesine,
Supozojme qe per nje prodhim te caktuar eshte vendosur sasia e
njekohesisht dhe veshtiresine, e nje analize vertet te kujdesshme dhe meposhtme:
racionale. Sasia standard: 200 kg.
Vetem pas kesaj gjykimet mund te nxirren me nje shkalle C:::mimi standard: 1.000 leke/kg.
besueshmerie te kenagshme. Ndryshe jo.
Keshtu kostoja standard do te rezultoje e barabarte me 200.000 leke.
464 Kapitulli 20
Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave 465

Supozojme qe ne perfundim te prodhimit jane verifikuar te dhenat ne

te ngarkuarit shkakut "<;mim" nje pjese te shmangies qe nuk i takon, sepse
fakt llogariten si me poshte: eshte jashte tij.
- Sasia e konsumuar 210 kg. Formula perkatese:
- (mimi i paguar: 1.080 leke/kg.
Sh2 = (~st- (e) Se. zberthehet si me poshte:
Keshtu kostoja ne fakt rezulton e barabarte me 226.800 leke. ((st- (:~) X (Sst+ Se- Sst)
Prandaj nga krahasimi mes kostos standard dhe kostos ne fakt do te ose:
llogaritet nje shmangie negative prej 26.800 leke. .. .. . .. .. ((st- (:e) Sst+ (~st- ~e) (Se- Sst)
Le te vazhdojme tani, ne baze te formulave te treguara me srper, te Kufizes se pare i jepet emri shmangia e ~mimit, te dytit i jepet emri
zberthejme ne dy perberesit e saj: shmangia e perbashket.
Prandaj do te kemi:
Shmangia e sasise:
Sasia standard 200 kg S1 = (Sst - Se) (st
Sasia ne fakt 210 kg S2 = ((st - (e) Sst
= 10.000 leke.
10 kg x 1.000 leke S3 = ((st- (e) (Se- Sst)
Shmangia e <;mimit: Duke zbatuar formulen mete dhenat e shembullit te sjelle me siper do
C::mimi standard 1.000 leke/kg te kemi:
C::mimi ne fakt 1.080 leke/kg
1. Shmangia e sasise:
80 leke/k_gx 210 kg_= 16.800 leke
Sasia standard 200 kg
Shman~a totale 26.800 leke.
Sasia ne fakt 210 kg
Keshtu ne baze te kesaj, shmangia eshte atribut per 10.000 leke i 10 k_g x 1.000 leke = 10.000 leke.
2. Shmangia e <;mimit:
eficiences prodhuese te repartit perpunues dhe per 16.800 leke at~_ib~~ -~ C::mimi standard 1.000 leke/kg
eficiences prodhuese te repartit bleres ose e ecurise se tregut, ne kete C::mimi ne fakt 1.080 leke/kg
kuptim, duhen te percaktohen pergjegjesite perkatese.
80 leke/~x 200 k_g = 16.000 leke.
3. Shmangia e perbashket (miks):
For <;eshtja nuk eshte kaq e thjeshte si<; mund te duket.
C::mimi standard 1.000 leke
Ne fakt: C::mimi ne fakt 1.080 leke
ndonjehere eficienca e paket ne repartin perpu~u~s. eshte atrib~t, te
80 leke/kg x 10 kg= 800 leke.
pakten pjeserisht, i repartit te blerjes (ne ra~or~ ~:~~nsht me -~~eiJet e Totali 26.800 leke.
lendeve te para me cilesi mete ulet ose per bleiJe te be~e m_~ v~~ese~, ..
- ndonjehere eficienca e paket ne repartin e ~l~YJ~S ~~ht_~ ~~n~-u~, t~ Analiza e kostove standard
pakten pjeserisht, i repartit perpumies ose i or~amzrm1~_ne p_~r~rt~:s~ (ne
raport, per shembull, me mungesen e informacwneve qe kane te beJne me Perkufizim: "Standard eshte nje madhesi sesi duhet te jete kostoja".
Kostot standard:
karakteristikat e lendeve te blera).
jane te paracaktuara;
Shkaqet e shmangieve dhe pergjegjesite perkatese shpesh jane te
shperndara ne shume nivele, prandaj vetem me nje analize te thelluar mund perdoren per planifikimin e punes se gjalle, per kerkesat per lende te
pare dhe per kostot indirekte;
te identifikohen dhe, keshtu, te perballohen ne menyre te pershtatshme.
Para se te mbarojme kete paraqitje te pare te <;eshtjes (do te ishte e jane te rendesishme per te thjeshtezuar sistemin e kontabilitetit te
drejtimit;
tepert te jepnin shembuj te tjere, mbi pun en e ~alle dhe m~i -~o~~o te tj~~a:.
meqenese parimi mbetet i njejte) kujtojme qe drsa propozoJne n1e metode te perdoren si referim per kontrollin e performancave (diferenca ndermjet
rezultateve faktike dhe rezultateve te pritshme).
ndarjes se shmangieve me te hollesishme sesame siper.
Ata bazohen ne faktin qe shmangia e <;mimit nuk duhet t'i referohet Percaktimi i Kostove Standard bazohet ne eksperiencen dhe ne
parashikimin e pergjegjesve teknike, te pergjegjesve te prodhimit dhe te
sasise ne fakt, por asaj standard, sepse duke vepruar keshtu menjanohen te atyre administrative.
466 Kapitulli 20 Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave 467

Percaktuesit e kostove standard (Ksd}

Shembull: I Kostoja standard 1
Sasia ose oret standard (mimi Ksd per njesi
per njesi standard
Materiale te drejtperdrejta 3/0 kg 5 nj.m.*/kg 15 nj.m. 6
Puna e gjalle e drejtperdrejte 2 0 ore
1 15 nj.m./ora 30 nj.m. I~ Menaxheret
2,0 ore 6 nj.rn. Lendet e para te
Kostot e pergjithshme 3 nj.m./ora I perqendrojne
drejtperdrejta
variabile te prodhimit 6 vemendjen e tyre
Kostoja standard gjithsej 51 nj.m. ~, mbi sasi te dhe

*nj.m. = njesi monetare

,¢:=J mbi kostot faktike
me te larta sesa
/':,. ato standard.

k0
Kostot standard ideale dhe kostot standard reale
Kostot e pergjith-
shrne te prodhirnit
- Kostot standard ideale
Percaktohen ne menyre rigoroze/ por ne supozimin kur rrethanat te
jene a to ideale (domethene me te favorshmet, parashikohet, per shembult
mungesa e dukurive te papritura si prishja e makinerive, nje nivel i larte i Shmangia e kostove standard
punes se gjalle, eficienca maksimale ne perdorimin e makinerive etj.). shmangia nga kostot standard eshte diferenca ndermjet kostos faktike
dhe asaj standard;
- Kostot standard reale behet fjale per nje madhesi diferenciale jashtezakonisht te rendesishme
Gjithnje formulohen ne menyre rigoroze/ por me ne pershta* me per drejtimin me qellim arritjen e objektivave te ndermarrjes;
realitetin (per shembull, parashikohet nje kohe e pranueshme e ndalimit te ve ne dukje shkaqet e problemeve;
makinerive/ nje nivel i konsiderueshem i eficiences por megjithate, jo ai
1 1 tregon nje orientim per permiresimin e proceseve dhe te rezultateve;
teorik etj.). jep nje sinjal per analiza te metejshme ne repartin pergjegjes per rritjen
Kostot standard ideale perballe kostove standard reale e kostove.
Disa menaxhere gjykojne qe, megjithese dihet qe arritja e kostove
standard ideale thuajse eshte e pamundur, mbajtja e kostove standard Shmangiet e shkaktuara nga gabimet
ideale si referim shkakton nje presion pozitiv drejt permiresimit te Shume filozofe te shkences kane nenvizuar ekzistencen e aspekteve
vazhdueshem te eficiences. pozitive qe lidhen me gabimet. Shkencetaret po ashtu edhe sipermarresit,
1

Ndersa te tjere menaxhere gjykojne qe, pikerisht edhe pse eshte e
veshtire te arrihen, perdorimi i kostove standard ideale shkakton nje ulje te
motivimit edhe te punonjesve mete afte.
Shmangiet qe jane te ndjeshme ndaj kushteve standard ideale jane te
zakonshme dhe kjo e ben te veshtire administrimin nga ana e menaxhereve.
Eshte mire te mos perdoren standarde ideale ne parashikime dhe ne
planifikime, pasi nuk mbajne parasysh "joeficiencat normale'' dhe keshtu
mund te <;ojne ne parashibme jorealiste dhe vendime te gabuara.
kane te bejne me gabimet, por nepermjet tyre ata grumbullojne
eksperience dhe korrigjojne teorite dhe qendrimet.
"Nuk ka asgje te keqe nese ben ndonje gabim, vec;anerisht nese e
zbulon menjehere". John Maynard Keynes (1883-1967), ekonomist.
"Nese u mbyllet porta te gjitha gabimeve edhe e verteta do te ngele
jashte". Rabindranath Tagore (1861-1941). C::mimi Nobel per Letersi (1913).
Shmangiet "pozitive" gjithmone jane pozitive?
McDonald's ka pershtatur nje standard per sa i perket sasise se mishit
ne nje hamburger Big Mac. Nga analiza e shm.angieve mbi te dhenat qe u
grumbulluan nga pikat e ndryshme te shitjes eshte evidentuar nje
1

shmangie "pozitive" mbi sasine efektivisht te perdorur ne McDonald's ne

 Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave 469
468 Kapitulli 20

"X" qytet (eshte perdorur me pak sasi mishi ne krahasim me ate standard) Sasia ne fakt Sasia ne fakt Sasia standard
dhe realizoi keshtu nje fitim me i madh. Cilat jane veprimet e mundshme X X X
qe mund te kryhen nga pergjegjesi i pikave te shi~es te McDonald's? C::mimi ne fakt C::mimi standard C::mi.mi standard

.___I---,----~II.____----r-------11
A. Do t'i njihte nje bonus ekonomik administratorit te McDonald's ne "X"
qytet per rezultatet mete mira ekonomike?
B. Do t'i dergonte nje mesazh administratorit te McDonald's ne fiX" qytet
duke e uruar per rezultatet ekonomike, por duke i dhene porosi per
~ ~
Shmangia e <;mimit Shmangia e sasise
perdorimin e sasise standard? SF X (C::F- (:S) c::s X (SF- SS)
C. Do t'i dergonte nje mesazh per mangesite pasi ka vepruar jashte
standardit rigoroz te McDonald's?
Ka mundesi qe pergjegjesi ne qytetin "X" te veproje sipas pikave B
. Variacioni .. .(ndryshimi)
. . i '!;mimit (shmano-ia
CJ
e rmimeve)
.,
·· ht··e
es
d r f ere~ca n d ermJe~ ~~:m:rr:~t standard per njesi dhe <;mimit faktik per njesi
ose C, pasi veprimi i administratorit ka shkaktuar shi~e te Big Mac nen shumezuar me sasme e perdorur ne fakt.
standardin e produktit dhe, keshtu, jashte politikave te rrepta te cilesise se N der shkaqet kryesore permendim:
ndermarrjes. variacioni i <;mimit te materialeve
Sjellja e administratorit ndoshta mund te kete krijuar perfitime variacioni i kostos se punes
ekonomike per nje periudhe afatshkurter dhe, keshh1, rri~en e rezultatit, variacioni i kostos se pergjithshme.
por ka krijuar gjithashhl kushte per pakenaqesine e klienteve dhe, si . yariacioni i perd~rimi~ (shmangia e sasive) eshte diferenca ndermjet
S~_srse st~~da~d g)l~~-SeJ__ (saSl.~ e vrogr~~:rmar ose buxheti) dhe sasise gjithsej
rrjedhoje, pakesimin e rezultateve afatgjata.
ne fakt, te dyF sasrte perkatese te vleresuara me cmimin standard.
Nder shkaqet kryesore permendim: ,
Shmangia nga kostot standard variacioni i sasive te materialeve te perdorura
var~ac~on~ ~ ef~c~ences se punes se gjalle
vanacwm 1 ehc1ences se shpenzimeve te pergjithshme.
I Shmangia nga kostot standard
J Skema e zberthimit te variancave

1 t
Slunangia e <;mimit Slunangia e sasise -\
Niveli 0
Varianca gjithsej == E ardhura l
r
·~ -~ ! faktike- e ardhura e buxhetit
l
Diferenca ndermjet sasise faktike dhe Varianca e perberesve
Diferenca ndermjet <;mimit faktik Varianca e rezultatit ndihmes, te
sasise standard Niveli 1
dhe ~mimit standard operativ jashtezakonshem dhe
r"lrimi mhi fitimin
1
r
Varianca e Varianca e Varianca e
Nje model i pergjithshem per analizen e shmangieve kostove te
Niveli 2 kostove kostove te
<;mimi standard eshte kostoja per sa eshte programuar te paguhej per tregtare pergjithshme prodhimit
blerjen e lendeve te nevojshrne per te realizuar produktet e parashikuara dhe
sasia standard eshte sasia standard e materialeve te programuara per t
te marre produktet e parashikuara. Llojet kryesore te
shmangieve
470 Kapitulli 20
Analiza e shpenzimeve dhe e t··ear dh urave
471
Shmangiet kryesore
Rezultati operativ eshte i ndryshem nga rezultati i buxhetit
variacioni i kostove tregtare (pergjegjes: sektori tregtar)
variacioni i kostove te pergjithshme dhe administrative
(pergjegjes: Top Management)
variacioni kostove te prodhimit: (pergjegjes: sektori
Niveli 0
l Varianca gjithsej = E ardhura
faktike- e ardhura e bux11etit
l
l
prodhimit) Niveli 1 Varianca e rezultatit
Varianca e perberesve
ndihmes, te
operativ
jashtezakonshem dhe
Skema praktike te zberthimit te variancave
., tatimi mbi fitimin

Skema 1 Varianca e l
Varianca e Varianca e
Niveli 2 kostove kostove te
tregtare kostove te
pergjithshme dhe prodhimit
Varianca gjithsej adrninistra ti ve
Niveli 0 = E ardhura faktike- e ardhura e
buxhetit I
Va1ianca e zerave te
Niveli 3 ve<;ante te kostove te
l I
Varianca e rezultatit Varianca e perberesve ndihmes, pergjithshme dhe
Niveli 1 operativ te jashtezakonshem dhe tatimi administrative
mbi fitimin

I Skema 3
I l I
Varianca e kostove Varianca e
Niveli 2 Niveli 0

l
Varianca e te pergjithshme kostove te Varianca gjithsej = E ardhura
kostove tregtare dhe administrative prodhimit faktike- e ardhura e buxhetit
I
Niveli 1 l
Varianca e kostove Varianca e Varianca e Varianca e perberesve
Niveli 3 tregtare te marzhit bruto - marzhit Varianca e rezultatit ndihmes, te
periudhes per njesi operativ jashtezakonshem dhe
tatimi mbi fitimin
I _[
Varianca i zerave te Varianca e I
Niveli 4 Niveli 2 Varianca e Varianca e
ve<;ante tregtare volumit te shitjeje Varianca mix Varianca e
kostove tregtare kostove te kostove te
pergjithshme dhe prodhimit
Varianca e Varianca e kuotes administrative
Niveli 5 volumit te se tregut I
sektorit Niveli 3 I I
Varianca e lendeve Varianca e punes se Varianca
te para te drejtperdrej te shpenzimeve te
Niveli 4 drejtperdrejta
pergjithshme

I
I

~mnnrt
~----------------
perdonmit
I
Varia_nc_a e l l V_a_ rianc_ a e
_1
v ananca
·
kosto e
s
ll I
Varianca
f
e iciences
e I .1
l Varianca e
volumit
II
I
I
Varianca e
shpenzimit
I
 Metodat e vleresimit te ndermarrjeve
473

ndermarrjeje ·ne funksionim te perkonin, per shembull, me vlerat qe r

atribuohen asaj gjate bashkimit, shitjes, transformimit ose likuidimit.

21 Prandaj, pasoje e drejtperdrejte e ketij orientimi, tashme i konsoliduar,

eshte qe nje pasuri duhet domosdoshmerisht te marre atributin e nje vlere
qe do te jete e ndryshme ne varesi te qellimit te ve<;ante me te cilin
vleresimi lidhet ne menyre te drejtperdrejte.
Metodat e vleresimit te ndermarrjeve
VIera e ndennarrjes nuk mund te konsiderohet si shume e thjeshte e
vleres se te mirave te ve~anta ge e perbejne ate; perkundrazi ajo dtlhet
konsidemar si nje kompleks dinamik, me fjale te tjera, si nje bashkesi
elementesh te organizuar; do te jete sipermarresi, me aftesite e tij
metodologjike, parashikuese dhe menaxhuese qe do te vendose te koordinoje
dhe homogjenizoje te mirat e ve~anta te ndermar:rjes duke e orientuar gjithc;ka
drejt gellimit kryesor, domethene prodhimin e nje te ardhure te mjaftueshme
nga in vestimet e kryera dhe me risktm e parashikuar.
Detyra e vleresuesit, ose e analistit ne pergjithesi, eshte dhenia e nje
vlere ekonomike bashkesise se elementeve te organizuar nga sipermarresi.
Ky proces, eshte mire ta ritheksojme, kushtezohet nga faktore te shumte, si
lloji i veprimtarise se zhvilluar, vendi, koha, te dhenat e disponueshme
dhe natyrisht, gellimi ge synohet te arrihet dhe per rrjedhoje, metoda
v1en2suese e perzgjedhur.
Hyrje' . . .. . eshte n·e prob!ematike qe ana!isti _i
Vleresimi .. l r:_derm~riJeS esh duhe~ te perballoje; fjala esht~ per nJe Rreth aspektit te fundit, teoria ka perpunuar kritere vleresimi qe, ne
ndermarrjes, ~It~J~ e me sh~ h~mte dhe te specializuar, qe stim~lo~et thelb dhe me saktesime te metejshme, mund te paraqiten ne menyre te
permbledhur si vijon:
d~shtje objekt 1 nJe hterahlr~ te ~ dh
, . d"k"sht no-a kerkesa te rep
.. thnje e me komplekse, te Cllat
e g)l
peno 1 1 o .. .. . .. . a. metoda pasurore (e thjeshte dhe komplekse);
sipermarresit duhet te :fe~ba __ oJ~e .. f Ishe te konsulences se ndermariJe~~
11 b. metoda e rezultatit;
Ne fillesat e studimit te_ kes~ : ne thelb nga faktore me natyre
c. metoda financiare;
d. metoda mikse.
parimet vleresuese k~r~kt:~Iz~hesh~~O ·ane shoqeruar nga nje ndryshiU::
empirike; vetem ng~. flll~~m 1 vr.:e en1imin vleresues dhe perptmues te
rrenJ·esor ne tendencen qe_ ka ~XI r -~t.. ofi.sti.kuara dhe mundesisht duke
1. Metoda pasurore e thjeshte
·· · · t · thnJe e me e s ··
modeleve te vleresrmi g)l . . .. "ithesisht te pranuara dhe te Kjo metode, pa dyshim, eshte me pak komplekse gjate zbatimit praktik
iu bashkengjihu kritere refenml perg]
dhe mundeson, ne fakt, vleresimin e ndermarrjes duke i shprehur zerat e
percaktuara o~j-~kti~is~~- . ·ate dhe kompleks, perfshin aspekte jo aktivit dhe te pasivit te gjendjes pasurore nga vlera kontabile ne vlera
Vleresimi esh te nJe pro~es l g)dh . .d ·ke ambientale, te tregut dhe aktuale. Ne lidhje me kete, eshte e nevojshme te procedohet duke
vetem kontabile, por edhe fi~ka~~ d .. e_ JhU~l l e~hte zgjedhja e praktikes analizuar <;do komponent, te aktivit dhe te pasivit, te gjendjes pasurore, si
kt shume 1 ren esls em .. 'het dhe duke bere nje revizionim kontabel te pershtatshem, domethene te
gjeografike; aspe .. . "ithn·e me qellimin qe synohet te arn .. :
vleresuese, e cila duhet te _hdh~t g) dJ het qe vlerat qe i atribuohen nJe
korrigjimit te vlerave perkatese.
Ne fakt, do te ishte gab1m te men o
Duke u nisur nga pasuria neto kontabiJe, qe 11ogaritet si diference
ndermjet aktivit dhe pasivit sic; rezulton nga biianci i hartuar sipas
.. h . .t to~ doktoratures: "Kriteret
·· und t'i referohem. puruml B h kritereve te njohura, gjate revizionimit aplikohen mbi keto vlera kontabile
r Per te mesuar me s ume m . s· d.
dhe metodat e vleresimit te ndermariJeve. m liD ra
sti" pero-atitur nga z. el ar
' o korrigjime, ne rritje apo pakesim .
Male, Tirane, 2008.
 Metodat e vleresimit te ndermarrjeve 475
474
Kapitulli 21

~e p~rfu~dim, formula shprehese e ketij modeli vleresues mund te

Ne kryerjen e ketyre korrigjimeve do te jete e nevojshme te paraq1tet SI me poshte:
procedohet duke perdorur kritere mjaft te sakta, qe, per shembull, mund te
W=K+I
permblidhen ne kete menyre: ku.. I i korrespondon
. .. vlere··s se·· te·· m1rave
· · · 1e t..e v1eresuara.
JOmatena ··
vlera e aktiveve afatgjata materiale duhet te paraqitet me vleren e
Ne fun~, 5 ~. per m~toden pasurore te thjeshte, ashtu edhe per ate
tregut ose me vleren e zevendesimit te tyre; kom~le~se, eshte e nevoJshrne te mbahet parasysh rezultati i ndermjetem i
per gjendjet e magazines eshte e nevojshme te behen dallime; ushtnm1t dhe ngarkesa fi.skal e, pervec ·· sh penz1meve
· qe·· I"dh
1 en me
produktet e gatshme duhet te vleresohen me vleren mete vogel, ndermjet fiskalitetin
. e "fshehur"
. · ··· ·· '
.. ~I ~aSOJe, per shembult e plusvlerave potenciale te
kostos se prodhimit me te fundit dhe kostos mesatare te shi~es neto nga reahzu~r-~ nga n:leresimi i aktiveve afatgjata teknike dhe gjendjeve te
shpenzimet qe parashikohen te kryhen gjate tregtimit te tyre, ose me ~agaz1~e~. Natr.nsht vlerat e llogaritura (fitimi ose humbja) dhe ndikimi
~mimin e tregut; lendet e para me vleren e tregut ose te zevendesimit te .. ..SI aJO.. faknke
fiskal, . ashtu edhe aJ·O "e fshehur" , do te.. m · fl uenCOJne · ·· v1eren
·· e
tyre, ne fund, produktet gjysme te gatshme vleresohen me koston e plate te ndermariJeS (ne rritje ose ne pakesim).
prodhimit mete fundit;
te drejtat per t'u arketuar m1.md te paraqiten me vlere nominale, perve~
rastit kur disponohen informacione per mundesine e shlyerjes se pjesshme 3. Metoda e rezultatit
te tyre, ne kete rast vleresimi duhet te behet me kriterin e parashikuar; M~ kete metode ndermarrja konsiderohet si kompleks unik i
detyrimet per t'u shlyer pergjithesisht vleresohen me vleren nominale. o~gamzuar dhe vlera e saj vihet ne funksion te rezultatit qe ajo eshte ne
Keshtu, pasi kryhen korrigjimet e duhura, vlera e ndermarrjes gJendje te gjeneroje.
shprehet nga formula e meposhtme: . VIera e ndermar~e ~~d te percaktohet ne lidhje me nje periudhe te
W=K kufizuar kohore dhe ne kete rast, formula qe do t'i referohemi eshte si vijon:
Ku: W=R/i
W = vlera e ndermarrjes; ku:
K = pasuria neto kontabile + variacionet ne rritje - variacionet ne R korrespondon me rezultatin mesatar perspektiv te normalizuar· i
pakesim (ose +I- korrigjimet) === pasuria neto e korrigjuar. shpreh normen e vleresimit '
.. Me~ithate_~ llog~ri~a ~ R P.araqet veshtiresi te konsidemeshme, jo aq
p~r fa~tu:. se behet fjale per nJe vlere qe bazohet ne parashikirne, te cilat,
2. Metoda pasurore komplekse
per sa_-~ perket b_es~eshmerise rnbartin ne vetvete nje shkalle subjektivizmi
Kjo metodologji vleresimi ndryshon nga metoda pasurore e thjeshte dhe nJe marzh te leJuar gabimi.
nga fakti se vleresohen madhesite jomateriale me kohezgja~e .. ~~~ith~te eshte e ~~ks~_me tendenca e pergjithshme qe harku kohor
shumevjeo:;are (si, per shembull, markat, patentat, te drejtat e autorit) dhe per te ~~-lm behe~ paras~I~1m11 rezultateve nuk tejkalon kurre 3-5 vjet.
shi~a e tyre m1.md te behet edhe veo:;mas ne lidhje me te mirat e tjera qe, . NJe n:~tode refenm1 per vleresimin e aftesise se ardhshme per te
eventualisht nuk jane regjistruar ne kontabilitet. rea~1zuar fitn~e mund shprehet nga mesata:rja e fitimeve te realizuara ne 3-
Metodat e vleresimit te te mirave jomateriale qe mund te jene 5 v1tet e fund1t ushtrimore.
empirike kur bazohen ne njohjen e ~mimeve te shitjes qe u perkasin te Kur zoterohen informacione te sakta ose pergjithesisht te besueshme
njejtave te mirave te percaktuara nga ndermarrjet qe operojne ne sektore te rreth __elementeve qe mund te ndikojne te ardhuren e pritshme ne krahasim
ngjashem. n:~ te ardhuren qe rrjedh nga rezultatet e shkuara, atehere mundesohet
Teknika te qera vleresuese llogarisin shumen e kostove te kryera per permiresimi i te ardhures mesatare duke koordinuar elemente te
realizimin e te mires ose te shpenzimeve te nevojshme per riprodhimin e konsol~duar_ (fi_timi i shkuar) me elemente me natyre parashikuese.
saj; ne fund, mund te vleresohet e mira ne funksion te perfitimeve te D1spo~_Im1 nga ~na e ndermarrjes e buxhetit te hartuar per periudhen
llogaritura ne shprehje te fitimeve te ardhshme me te medha te realizua.ra dhe . a to te 3-5 v1teve te ardhme, mund te jete nje ndihmese e
nga e mira ne shqyrtim dhe duke proceduar me aktualizimin e te dhenave kons1derueshme per te vleresuar nivelin e te ardhurave te pritshme.
te nxjerra ne kete menyre.
476 Kapitulli 21
Metodat e vleresimit te ndermanjeve 477
Gjithashtu parashikimet e tregut, studimet qe synojne potencialet e
ardhshme te ndermarrjes, ne hmksion te pozicionit gjeografik dhe te llojit Ndersa, ne rastin kur synohet te procedohet me 1 .. . .
d.. · d · v eres1mm e
te veprimtarise se zhvilluar, perbejne elemente me rendesi te n er~~riJes -~~e -~u referu~r nje periudhe kohore te kufizuar, pertej "R"
jashtezakonshme per te pakesuar ne minimum shkallen e subjektivizmit. dhe 1 , do te Jete e nevoJshme te percaktohet "n" ose h k k h
ref · ·t ( .. . , ar u o or
Ne fund, pasi sigurohet e dhena ne lidhje me fitimin mesatar enm1 n = numn 1 v1teve); ne kete rast formula dote jete:
perspektiv, eshte e nevojshme te procedohet me normalizimin e tij; ky W = R*ar-q i
proces konsiston ne pastrimin e vleres se llogaritur nga te gjitha elementet Vler_a e ndermarrjes jepet nga aktualizimi i rezultatit mesatar
pozitive ose negative, me natyre te jashtezakonshme ose jonormak qe perspekhv me kohezgjatje n me normen i.
kane kushtezuar ne te shkuaren (ne rastin e shfrytezimit te te dhenave Formula e mesiperme 'mund te paraqitet edhe si me poshte:
historike), ose qe supozohet se do te influencojne ne te ardhmen, .. .. W = R*[{l+i)n-1/i(l+i)nJ
percaktimin e rezultatit te ndermarrjes. Nes~, ne ~~temative, ne vend te perdorimit te rezultatit mesatar
Pastaj, me tej, vlera e percaktuar ne kete menyre pakesohet nga tatimi perspektlV, dote shfrytezoheshin.vlerat normale (dometh·· ·· · )-
sipas sistemit fiskal. d o t e.. k.1shim f ormu1en:
.. ene JO mesatare '
Faza e metejshme e procesit te vleresimit perfshin percaktimin e .. .. .. W = .ERt/(1+i)t
normes se vleresimit, e cila paraqitet, ne formule, nga shkronja "i" dhe ~e kete -~ast ko~ponenti i rezultatit jepet nga rezultatet e vecanta te
jepet nga shuma e dy komponenteve te ndryshem: ll?g.~ntur~ per <;do v1t kohezgjatjeje te ndermarrjes ose, pergjithesi~ht per
1. norma "e sigurt", domethene e investimeve me risk afer zeros (tituj ~e g)ltha ':'?tete h~rkut ~ohor te ~erzgjedhur ne kuadrin e vleresimit (t ~ 1; t
e shtetit mete ardhura fikse):::: i'; - 2 ... ). Keshtu, s1mboh I:Rt/(l+I)t paraqet shumen e te o-iitha fl k t··
It ft R ·· .. o; u seve e
2. kostoja per riskun = i". rezu a 1 t per t qe shkon nga 1 ne n te aktuahzuara me normen i.

VIera sipas 1 sigurohet 1ehtesisht; ndersa veshtiresi me te madhe

hasen ne percaktimin e kostos per riskun (pika 2). Praktika profesionale 4. Metoda mikse
merr si pike referimi teorine e CAPM (Capital Assets Pricing Model), e cila Deri t~ kemi paraqitur, megjithese pennbledhtas, metoden pasurore
pasqyron ne koeficientin f3 nje nga elementet esenciale per llogari~en e dh~ meto~~n ~ re~ultatit, por lidhur ngushte me keto koncepte vleresuese
kostos se kostos per riskun; fjala eshte per nje tregues qe percakton riskun e~1ston -~Je knter 1 tr~te, ose ai miks, edhe pse do te ishte me korrekte te flitej
qe lidhet me sektorin ne te cilin vepron ndermarrja; ne vec;anti, vlerat e ~ ne shumes, sepse, teona e ndermarrjes, propozon dy algoritme te ndryshme:
luhaten per vlera afer njeshit: a) metoda e vleres mesatare;
nese p :> 1 investimi paraqet nje risk me te madh sesa mesatarja e b) metoda e vleresimit te pavarur te goodwill-it.
sektorit;
nese f3 < 1 investimi paraqet nje risk me te vogel sesa mesatarja e "Metoda e :.leres mesatare" eshte e thjeshte ne te paraqitur dhe jepet
nga formula e meposhtme:
sektorit;
nese ~ = 1 investimi paraqet nje risk ne perputhje me rnesataren e .. W=(K+R/i)/2
sektorit. Mer:yra e percaktimit ~e v~riablit K (pasuria neto e korrigjuar), R
Me tej koeficienti f3, ose treguesi i te rrezikuarit te sektorit duhet te (rezultah mesatar perspekhve 1 normalizuar) eshte tre£Ua ·· · ··
d · ·· hd. o r me s1per,
pran a) ne vaz 1m, do t'u referohemi atyre.
llogaritet me rendimentin mesatar te tregut te burses (r) i pakesuar nga norma
e sigurt (i'); kostoja per riskun (i"). Keshtu, ne formule, dote jepet, nga v~~ia~li "i" par~qet no~men e shperblimit te kapitalit dhe jepet no-a
1""- (l,* ( r-1"')
-!-' r~ntab1hteh n:esa~~r 1 s~_ktont ~e te cilin operon ndermarrja (vlerat luhat~n
Per sa eshte argumentuar deri tani konkludojme se normae vleresimit noa rreth 4-6Yo . per ndermarrJet
. e sicrurimit
o
dhe
1 10- 15o;,a p··er n d..ermarr;et
·
t eatra1e ose k mematograhke meoiithate kJ·o e dhe··ne·· d t.. ·
''i" mund te jepet nga formulae meposhtme: v
1
oJ mun e nx1rret me
i =i' + ~* (r- i') + s
ku s eshte norma e pritshme e inflacionit.
478 Kapitulli 21
Metodat e vleresimit te ndermarrieve 479
----------------------------------~)~--------

vezhgime statistikore te tregut qe i referohet ose nepermjet konsultimit te

. Ne rastin kur synohet vleresimi i nje ndermarrjeje me kohezgjatje te
revistave dhe I ose site-eve te specializuara 2). kuf1zuar formula eshte si vijon:
Mjafton te evidentojme faktin qe, ne dallim nga m~t~d~~ e tje~a, k~
W = K + (R - Ki) /i'
kriter "kerkon" te bashkoje dy komponente qe, deri tam, Jane mbaJtur te
ndare, domethene komponentet pasurore dhe komponentet e rezultatit. 5. Metoda financiare
Ajo qe synohet, nepermjet perdorimit te ketij ~~deli .. vl.ere~ues es~t~
Kjo kategori metodologjike perqendrohet ne percaktimin e vleres se
perfshirja ne vleren e ndermarrjes edhe e goodwzll-It. Ne hdhJe m~ ~e~e
ndermarrjes ne funksion te aftesise se saj per te realizuar flukse te arkes.
teoria e preferuar me shume, nga doktrina dhe ligji, eshte ajo ~i.pas se c1les
Nese keto flukse likuiditeti do te supozoheshin bruto ne lidhje me
goodwill-i konsiston ne aftesine e ndermarrjes per te realizu~r .f1ti~e ...
shpenzimet financiare atehere kriteri vleresues i tipit financiar do te
Ne formulen e mesiperme nuk del qarte vlera e goodwzll-1t, aJO, ne fakt,
perkufizohej si "unlevered" (me i perdorshem); ndersa ne rastet kur flukset
shprehet ne menyre te terthorte nepermj~t vleresimit te."R". .
e arkes do te supozoheshin neto nga ndikimi i shpenzimeve financiare,
Megjithate, eshte verejtur qe ne rastin kur rezultati mesatar perspektiv atehere metoda financiare merr emrin "levered".
eshte afer ose i barabarte me zero, vlera ekonomike e ndermarrjes do te
Ekuacioni i metodes financiare jepet nga:
llogaritet nga gjysma e vleres se "K", e cila, dote c;onte, eventualisht, ne nje
2: FC/(1+i)t + Vr/(1+i)n
rezultat qe dote shprehe jo mjaftueshem realitetin e ndermarrj~s. .. . ne te cilin:
Ndersa, si£Urisht qe karakterizohet nga me shume dometheme, L:: shuma per "t" qe shkon nga 1 ne "n";
"metoda e vler;simit te pavarur te goodwill-it" c;on ne vleresimin e kesaj FC fluksi i arkes i disponueshem per kohen t (t = 1, 2, 3 ... n);
madhesie, nepermjet shfrytezimit te formules se meposhtme, ne lidhje me 1 norma e aktualizimit;
vleresimin e nje ndermarrjeje me kohezgjatje te kufizuar (3-5 vjet): Vr vlera e mbetur e ndermarrjes.
A= (R- Ki)a n1 i
Me tej, duhet te percaktohet vlera FC per secilin vit te periudhes
R = rezultati mesa tar perspektiv i normalizuar; kohore te marre si referim, qe praktika vleresuese e shtrin ne nje
K =pasuria neto e korrigjuar; maksimum prej 5 vitesh.
=normae rentabilitetit te pasurise neto;
Keshtu, vleresuesi duhet te disponoje nje seri bilancesh parashikues;
i' =normae aktualizimit te rezultatit shtese;
nepermjet tyre do te sigurohen te dhenat e nevojshme me qellim llogaritjen e
n = vitet e kohezgjaijes se goodwill-it.
fluksit te pritshem te arkes per secilen periudhe te marre si baze vleresimi.
Vlerat e R dhe K njihen; "i" paraqet normen e shperblimit te pasurise Formula per llogaritjen e fluksit te arkes (me metoden unlevered) eshte
si me poshte:
se investuar dhe perputhet me rentabilitetin mesatar te sektorit ne te cilin
operon ndermarrja, megjithate eshte e pranueshme te perdoret norma ~ Fitimi i ushtrimit (shiljet- kostot operative)
llogaritur nepermjet metodes se rezultatit qe, empirikisht, mund te + shpenzimet financiare
korrespondoje me shmnen e normes se perfitueshmerise se titujve afatmesem te ardhurat financiare
+ tatimi i ushtrimit
dhe afatgjate te shtetit, te rritur nga kostoja per riskun; ndersa "i" paraqet
e ardhura bruto
"kompensimin financiar si rezultat i kalimit te kohes" dhe korrespondon me
tatimet e rillogaritura
normen e menjanuar nga risku (neto nga komponenti i inflacionit, nese e ardhura operative
rezultatet qe kane c;uar ne vleren "R", jane supozuar si vlera reale). + amortizime
Ne perfundim formulae metodes se shqyrtuar eshte: +I- perllogarilje per fonde te ndryshme
W=K+A +I- rriljelpakesim i aktivit afatgjate
Ne te cilen A mund te paraqitet = (R-Ki)*[(l+i')n-1ji'(1+i')n] +I- rritjelpakesim i kapitalit qarkullues
+I- rritjelpakesim i detyrimeve afatmesme dhe afatgjata
fluksi i arkes (FC) ose "free cash flow)
2 Te dhenat jane marre nga "Il commercialista telematico", Umberto Fruttero,

Italia, 2007.
480 Kapitulli 21

Pasi percaktohen flukset e pritshme te arkes, do t~ ~et~ e n~vojs~e te

percaktohet vlera per t'iu atribuuar normes se aktuahz1m1t. ~e_ra~tm ku~
metoda financiare e zbatuar eshte "levered" norma e aktuahz1m1t do te
jepet nga shuma ndermjet normes se riskut (titujt shumev~e~a_r~, te Shteti~
dhe premit per riskun (CAPM). Ne rastin kur m:r~et_ k~1ten unlevere~ Bibliografia
(pergjithesisht me i pershtatshem) norma e aktuahz1m1t Jep~t nga kostop
mesatare e ponderuar e kapitalit (e ashtuquajtura WACC Wetghted Average
Cost of Capital) e cila mund te shprehet nga formula e meposhtme:
i = [(tr+ r)m] + (d[p(l-z)]) "Analiza e bilancit", H. Shehu, P. Kolnikaj, 2004.
ku: "Analiza e flukseve financiare", H. Shehu, P. Kolnikaj, 2004.
t1 = norma e rentabilitetit per investimet e menjanuara nga risku; "Analiza financiare", H. Shehu, Tirane, 2003.
r = premi per riskun; . . ... "Kontabiliteti Financiar", Dhimiter Nikolla, Tirane, 2007.
m = perqindja e kapitalit te vet mbi totalin e kap1talit te ~vestuar;
Advanced calculus. Watson Fulks, 1991.
p = perfitimi qe ndermarrja round te nxjerre ne tregtm fmanoar;
z = kuota marzhinale e tatimit. A. Ciani. "Contabilita e Management delle Imprese in Agricultura".
D = perqindja e borxheve financiare totalin e kapitalit te investuar. Accounting Principles. Jack L. Srnith,1993.
B. Fomari "Gli indici aziendali".
Keshtu, e panjohura e fundit e formules se metodes financiare e~hte Cararniello Carlo, "Indici del bilancio" Giuffre, 1993.
"vlera e mbetur e ndermarrjes", e cila m1.md te percaktohet s1pas E. Cataneo "L' analisi dei flussi".
menyrave te meposhtme: . . . E. Coradini, B.M. Torquato "Tecniche della Gestione Aziendale".
1. kapitali neto i likuidimit (diferenca ndermjet akt1V1t dhe pasivit
E. Iacoponi, R. Rorniti "Econornia e Politica Agraria".
pasuror, si~ rezulton nga bilanci i likuidimit); .. ..
2. vleresimi i te ardhurave (aktualizimi i te ardhures mesatare te 3-5 Edward I. Altman: Corporate Financial Distress and Bankruptcy.
viteve te fundit); F.A.O }/Financial Analysis in Agricultural project preparation".
3. vlera financiare (percaktimi i vleres pasurore te ndermarrjes te Financial Management. George C. Philippatos, 1990.
korrigjuar nga flukset e financimit dhe te investimit). Frederic Teulon "Dizionario di Econornia".
G. Modolo. A. Bettogno "La gestione Finanziaria d' Imprese".
Indici di bilancio, Caramiello Carlo, Milano, Giuffre, 1993.
J. Gitrnan "Principles of Managerial Finance".
Managerial accounting. Ray H. Garrison, 1988.
Plani kontabel i pergjithshem, Maket, 1993.
Principles of managerial finance. Lawrence]. Gitrnan, 1988.
Ragioneria ed economia aziendale. Vol.3, Caramie1lo Carlo.
Robert Higgins "Analysis for Financial management".
Strurnenti per 1'analisi dei costi. Lino Cinquini, 2003.
Systems analysis and design methods. Jeffry L. VVhitten, 2002.
Techniques of Financial analysis. Erich A. Helfert, 2003.
 PERMBAJTJA

1. Hyrje ne "Analizen financiare". Konceptet baze ............................ 1

2. Klasifikimi i gjendjes pasurore sipas kriterit financiar ................ 34
Analiza e perberjes se kapitalit dhe e te ardhurave ...................... 66
4. Analiza e qendrueshmerise pasurore te ndennarrjes ................... 95
5. Analiza e likuiditetit te ndermarrjes .............................................. 131
6. Analiza e llogarise ekonomike ........................................................ 172
7. Analiza e ndjeshmerise se llogarise ekonomike .......................... 224
8. Riklasifikimi ekonomik i gjendjes pasurore te ndermarrjes ...... 253
9. Analiza e rentabilitetit te veprimtarise se ndermarrjes ............... 259
10. Probleme te efektit te leves financiare ........................................... 306
11. Analiza e integruar e leves se fitimit.. ............................................ 323
12. i\naliza e i integruar e levave te fitimit ne grupe ························ 336
13. Analiza ekonomiko-financiare e ndermarrjes
e orienhlar ne vlere ··········································································· 341
14. Treguesit sintetike per vleresimin e ndermarrjeve .. :................... 355
15. Analiza e riskut te paaftesise paguese te ndennarrjeve sipas
modelit "z-score" .............................................................................. 367
16. Likuiditeti i ndermarrjes dhe analiza e faktoreve te tij ............... 379
17. Tabloja e ndryshimeve ..................................................................... 391
18. Teknika e hartimit te raportit financiar te ndryshimeve
te kapitalit qarkullues neto .............................................................. 403
19. Teknika e hartimit te raportit financiar
te ndryshimeve te arkes ................................................................... 438
20. Analiza e shpenzimeve dhe e te ardhurave .................................. 456
21. Metodat e vleresimit te ndermarrjeve ............................................ 472
·- _,··1__·..

\j-~

\''i
'I
.;·.~
\
\}

Shtypur ne shtypshkronjen "DITA 2000"

Adresa: Rr.: "Muhamet Gjollesha", prane NPVU-se, Tirane- Albania
Tel: ++355 (4) 22 58 454; Fax.: ++355 (4) 22 73 745;
Cel.: ++355 69 20 55 009 ·
Website: WNW.dita2000.com; ceo@dita2000.com