Professional Documents
Culture Documents
İş Kazaları Ve Meslek Hastalıkları-8
İş Kazaları Ve Meslek Hastalıkları-8
B) %4
C) %3
D) %5
E) %3,5
5. Stres iş kazalarının meydana gelme olasılığını ciddi oranda arttıran bir duygudur. Buna göre aşağıdakilerden hangisi iş yerinde strese yol
açan bir etkendir?
CEVAP ANAHTARI
1. d 2. d 3. e 4. a 5. d
5. İŞ KAZALARININ ETKİLERİ
İş sağlığı ve güvenliğinde yeteri kadar önlem alınmaması sonucu iş kazaları ve mesleğe dayalı hastalıklar meydana gelmektedir. Buna bağlı olarak işletmelerde
işgücü kaybı, maddi kayıplar ve en önemlisi can ve uzuv kayıpları meydana gelmektedir. Bu kazalar toplumda onarılması güç sosyal yaralara sebep
olmaktadırlar. Bir iş kazası gerçekleştiğinde sadece işçi etkilenmemekte işyeri de aynı oranda etkilenmekte ve en önemlisi işçinin sosyal çevresi de büyük ölçüde
yaralanmaktadır. İş kazasının meydana gelmesi diğer çalışanları da psikolojik olarak etkilemekte, aynı iş kolundaki işçileri, sendikaları ve dolayısıyla da devlet
ve toplumu etkisi altına almaktadır.
İş kazalarının sebep olduğu can ve mal kayıplarının büyük boyutlara ulaşması sonucunda bütün dünyada bu konuya daha fazla önem verilmesi gerektiğini
gündeme getirmiştir. İş kazaları; işçi, işveren ve ülke ekonomisi açısından görünen ve görünmeyen etkiler olarak değerlendirilebilmektedir.[1]
İş kazası geçiren birey için görünen ve görünmeyen etkileri doğmaktadır. Bu etkiler insanın hayatının geri kalanını geçirmesi için geçici ve kalıcı etkiler
bırakabilecek fiziksel veya ruhsal yaralar açabilmektedir.
Her birey çalıştığı sürece ailesini geçindirebilecek kadar gelir elde amacındadır. İş kazası sonucu sakatlanması sonucu yani iş göremez hale gelmesi halinde
kendisi ve ailesi gelir kaybıyla birlikte geçim sıkıntısına düşer. İş kazalarından sonra belli bir para bağlanmasına rağmen, bu ücret bireyin aldığı ücretin altında
olacağından birey bir maddi sıkıntı içine girecektir. Bu maddi sıkıntının beraberinde getireceği aile içi huzursuzlukta bireyi olumsuz yönde etkileyecektir.[3]
İş kazası sonucu ölen bireyin ailesi maddi manevi ağır kayba uğramaktadır. Aileleri ağır bir üzüntü yaşıyor iken diğer taraftan gelirin azalması veya tümden
kesilmesi gibi bir durumlarda karşı karşıya kalınmaktadır. İş kazasına uğrayan bireyin herhangi bir sosyal güvenlikten yoksun olması durumunda ailesi herhangi
bir yardım veya ödenek alamamaktadır. Böyle durumlarda işçi hayatını yitirmese bile ağır depresyonlar yaşamaktadırlar.[4]
İş kazası geçiren kişi psikolojik olarak belirli düzensizliğe gireceğinden dolayı işe geri döndüğünde bazı durumlarda yanlış algılamanın meydana gelmesi ile kişi
amirine, çalışma arkadaşlarına, hatta aile bireylerine karşı aşrı tepki gösterebilir. Bu olumsuz tutum ve davranışlar bireyin üstündeki iş kazasının manevi negatif
göstergeleridir. İş yaparken devamlı bir tedirginlik, motivasyon eksikliği, konsantre olamama ve diğer iş arkadaşlarını huzursuz etmesi gibi işçi üzerinde negatif
iş düzenini etkileyen sonuçlar doğurabilmektedir.[5]
Birey yaşam tarzında oluşan değişiklikler dolayısıyla birey, statü, çevre ve arkadaş kaybına uğratmaktadır. Toplumla ilişkileri bozulur. Arkadaş çevresi ve statü
olarak toplum tarafından iş göremez gözüyle bakıldığını hisseder. Bununla birlikte birey psikolojik bunalıma girerek çevreyle bağlarını iyice koparır. Maddi
geliririnin düşmesine paralel olarak aile içinde de huzursuzluklar görülmeye başlanabilir. İş kazası geçiren bireyin ailesi de mali desteğe ihtiyaç duyması
durumunda yardım kurumlarından mali destek alacak ve toplum psikolojisinden dolayı ailenin de sosyal bağları toplumla kopmaya başlayacaktır. İş kazasının
bir diğer olumsuz etkisi de aile üzerindeki çocukların çok ufak yaşlarda okullarını bırakarak aile bütçesine yardım etmek amacıyla çalıştırılmaları veya
çalışmalarıdır. Erken yaşta iş hayatına giren bu bireylerinde iş kazası geçirme riski oldukça fazladır.[7]
İş kazasına sebep olup herhangi bir fiziksel zarara uğramayan fakat maddi zarara sebep olan işçilerde yeniden işe döndüklerinde endişe ve stres, suçlanma ve
pişmanlık ve ilave iş yükü gibi şirket tarafından söylenmeyen fakat psikolojik baskılar bireyin üstünde durmaktadır.[8] Birey sürekli bir pişmanlık içinde olup,
işvereni tarafından sanki her an işten atılacakmış gibi hisseder. Bu durumda işçi açısından güvensiz bir ortam yaratacağından işe olan konsantreyi azaltıp olası
yeni iş kazalarını tetikleyebilir.
Uluslararası kuruluşlarca yapılan araştırmalarda iş güvenliği ile iş gücü verimliliği arasında karşılıklı etkileşim olduğunu sağlıklı ve güvenli işlerinde verimliliğin
arttığını ortaya koymaktadır. İş kazalarının önlemek verimliliğin ve üretim artışına yol açmaktadır. İş kazaları iş yerlerinde üretimin durarak veya yavaşlatılarak
[11]
üretimin aksamasına yol açmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü tarafından yapılan araştırmalarda makine ve tezgâhlarda iş güvenliği sistemlerinin
kurularak üretimin verimliliği arttırılacağı saptanmıştır. Oluşan iş kazaları üretim maliyetlerini de attırarak üretime olumsuz yönde etkilemektedir.
İş kazaları sebebiyle meydana gelen zararın artması, işyerindeki yöneticilerin oluşabilecek tehlikeleri ve riskleri tespit edememesi sebebiyle oluşmaktadır. İş
kazaları nedeniyle işletmeler oluşan yüksek maliyetleri azaltabilmek adına yeni fonlar bulmalı, yönetimin iş sağlığı ve güvenliği konusunda bilinçli olmalı ve bu
konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmalarını sağlamak mecburiyetindedirler.[12]
İş kazalarının işçiler üzerindeki etkisi ile iş yavaşlamakta, yaralanan işçiye yardımcı olan işçiler ve gözlemci personel ile olayı izleyen işçiler ve üst düzey
yöneticilerinin zaman ve iş gücü kayıpları ortaya çıkmaktadır. İş kazaları sonucunda işçilerde moral bozuklukları gözlenmekte üretimde verimsiz çalıştıkları
gözlenmektedir. İş kazalarından hemen sonra işçilerde bir çekingenlik ve tam konsantre olamama durumları ortaya çıkmaktadır. Buna ek olarak iş kazasına
uğrayan işçinin yerine yenisinin bulunup yerleştirilmesi, eğitilmesi ve gerekli niteliklerin kazandırılması işletmeye ek maliyetler yüklemektedir.[13]
Yukarıda özetlenen olaylar nedeniyle iş kazası sonucu işyerlerinde dolaylı ve doğrudan maliyetler ortaya çıkmaktadır İş kazaların doğan görünür etkilerini şu
şekilde sıralanabilir; [14]
Kazalıya ödenen geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri* (Gerekli dinlenme süreleri için ödenen ücretin üçte ikisi)
Mahkeme giderleri
Zararların ödenmesi ile ortaya çıkan parasal ödemelerin toplamıdır. Bu maliyetler genellikle sigortalanmıştır.
Tedavi harcamaları,
Ödenen tazminatlar,
İşletmelerdeki görünmeyen etkileri işgücü, üretim ve kalite yönetimi açısından ayrılmaktadır. Bu nedenler şunlardır[16]:
İş Gücü Kaybı
Üretim Kaybı
Görünen maliyetlerin açıkça belli olduğu ve kolayca hesaplanabildiği halde; görünmez maliyetler parametreleri kolayca belli olan direkt maliyetler gibi para
miktarlarını ifade etmediklerinden daha çok yapım aşamalarında işin maliyetini artırıcı unsur olması nedeniyle kapsamına bir sınırlama getirilemez. İşverenler
açısından görünmeyen diğer etkiler ise şöyle sıralanmaktadır:[17]
Birlikte çalıştığı ekip içindeki diğer işçilerin çalışmadıkları iş süreleri için ödenen ücretlerin maliyeti
Kazaya uğramış işçi ve birlikte çalıştıkları işçilerin iş başı yaptıktan sonra verimlerinin düşmesi ilgili ücretlerin maliyeti
Kazada hasara uğrayan tesis, malzeme ve ekipmanın onarım ve bakımına yönelik süre kaybı maliyeti
Kazanın gerektirdiği düzenlemeleri yapan yöneticilerin harcadığı zamanın ücretlerine yansıyan maliyeti
Devlet’ in soruşturma görevlilerinin ya da tazminat davaları nedeniyle yapılan soruşturmalara gelen hakim veya savcının veyahut bilir kişiler nedeniyle
işyerindeki üst düzey yöneticilerine kaybettirdikleri iş sürelerinin maliyeti
Siparişlerin zamanında yetişememesinden doğan kayıplar. ( Firmaların şöhret kaybı. Geç teslim nedeniyle ödenen para cezaları, erken teslim halinde
alınabilecek primler)
5.3.1. Ülke
Ekonomisi Açısından Etkileri
Tek bir işçi veya tek bir işletme açısından düşünüldüğünden oluşan zarar az görünebilmektedir. Ancak ülke ekonomileri açısından durum göründüğü gibi
değildir. Ülke ekonomisi açısından iş kazaları nedeniyle ortaya kayıplar çıkması beklenen bir sonuçtur. Bu kazaların ülkeye maliyeti çoğu zaman olumsuz
tablolar doğurmaktadır. Kalifiye insan gücünün iş kazaları sebebiyle toplumda azalması sonucu ülke ekonomisine etkileri negatif olmaktadır.[18] İş kazaları
nedeniyle ülkelerin karşılaştıkları maliyetler bütçelerinin % 5’ine kadar değerlere varabilmektedir.[19]
Tablo -1: İş Kazası Sebebiyle Kaydedilen İş Günü Sayısının Yıllara Göre Dağılımı
Kaynak: 2006 ve 2007 Yılı SSK İstatistik Yıllığı’ndan derlenmiştir.
Tablo-1 ve Tablo-2 ‘de görülen verilere göre iş günü kaybı 2005 yılından 2006 yılına kadar artış devam etmektedir. 2007 yılından sonra 2008 yılıyla birlikte iki
sene iş kazalarındaki iş günü kayıpları sabitlenmiştir. 2009 yılı itibariyle iş günlerindeki kayıplar azalmaya başladığı görülmüştür. 2008 yılında ki iş kazalarının
%80’i 7-13 gün arasında olduğu görülmektedir.[21] İş kazaları nedeni ile kaybolan iş günleri doğrudan ülkemizde yaratılan katma değeri düşürmektedir. Bu
durum ulusal ekonomimiz açısından önemli kayıplara neden olmaktadır.[22]