2.

Matapos matutunan ang investment at scam, ano ang mga hakbang

ang iyong gagawin upang maiwasan ang ma-scam? Paano mo ito
maibabahagi sa iyong pamilya at komunidad?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

ALAMIN. TUKLASIN. PALAGANAPIN.

PAGKILALA SA MGA KATUTUBONG PILIPINO
Ang mga katutubo ay isang pangkat ng mga tao o magkakauring mga lipunan na
Family Development SESSION NGAYONG OKTUBRE

MGA KA-4PS,
nakikilala sa sariling pagpapatunay o pagpapatunay ng iba,
na namumuhay bilang organisadong pamayanan o
kumunal na teritoryo, nabubuklod ng sariling wika, mga

#IWASBUDOL
kaugalian, salindunong, tradisyon at iba pa. Ang mga
katutubo ay kapantay ng lahat ng tao at karapat-dapat na
panindigan ng mga katutubo ang kanilang karapatan na
maging malaya sa anumang diskriminasyon. Nararapat
ding bigyang-halaga ang kanilang karapatan dahil ang mga
karapatang ito ay magbibigay ng kalakasan at pagkilala sa
mga pangunahing tao na tagapag-ingat ng ating kultura at tradisyon. Ang Pantawid
Pamilya ay naglalayong bigyan ng kakayanan ang mga katutubo na magkaroon ng
mga pangunahing serbisyo mula sa pamahalaan at mabigyan ng pagkakataon na
mas mapaunlad ang katayuan ng buhay ng mga katutubo sa pamamagitan ng
kalusugan at edukasyon para sa lahat.

Ang mga Karapatan ng Katutubong Pilipino o IPs

• RA 8371 - Batas ng Indigenous People’s Rights
Kabuuang Bilang ng mga
Act (IPRA, 1997),
Katutubong 4Ps Grantee
• Deklarasyon sa Karapatan ng mga IPs ng
sa Rehiyon Bikol
United Nations
Albay-973 • World Bank Policy on IPs
Camarines Norte– 225 (OP 4.10)
Camarines Sur– 3,472 • Pantawid Pamilya Pilipino
Catanduanes– 5 Program (4Ps) Indigenous
Masbate– 8
Peoples Participatory
Sorsogon– 2,284
Framework (IPPF) 6
5. Pinangakuan ka ng mataas na kita o tubo nang walang anumang
panganib o 100% garantisadong kita sa pamumuhunan;
6. Hiniling na ibigay ang iyong personal na impormasyon gaya ng bank
account, mga numero ng credit card, PIN at mga password sa pamamagitan ng
email;
7. Ang institusyon ay hindi nagbibigay ng rekord o impormasyon ng
transaksyon at hindi nakarehistro o hindi kontrolado ng anumang ahensya o
regulasyon;
9. Isang mobile number lamang ang ibinigay bilang contact information;
10. Ang alok ay nagbibigay ng mga testimonial na wala kang paraan upang
masuri ito.

DAPAT GAWIN KUNG MABIKTIMA NG SCAM

I-dokumento ang lahat ng iyong naaalala tungkol sa
nangyari (Pangalan ng kumpanya, pangalan ng taong
nakipag-usap sa iyo, impormasyon sa POLICE REPORT

pamumuhunan, at iba pang makakatulong na

impormasyon). Idulog ang reklamo sa Security and
Exchange Commission. Iulat sa Enforcement and
Investor Protection Department at humingi ng NBI o
Police Assistance.

MAHALAGANG MENSAHE
Palaging suriin ang mga pagkakataong iniaalok sa iyo kung ito ay dumating
mula sa mga taong matagal mo nang kilala o mula sa isang estranghero.
Huwag magpalinlang sa mga alok na napakaganda na mahirap paniwalaan.

PAGNINILAY
Sagutin ang mga gabay na tanong ukol sa natutunan natin ngayong eFDS.
Gumamit ng karagdagang papel para sagutan ang mga katanungan na
makikita sa ibaba.
1. Nakaranas ka na ba ng pambubudol o scam? Kung oo, anu-ano ang mga
naging karanasan mo? at kung hindi naman ang sagot mo, ano-ano ang mga uri
ng scam ang alam o narinig mo na?
______________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________ 5
4. Mga panghihikayat na marami na raw ang nag-invest sa kanilang
negosyo. Ang kailangang tingnan ay kung bakit dapat mag-invest, hindi
kung gaano na karami ang nag-invest.
5. Mga panghihikayat na nagkakaubusan na ng pwesto para sa investment.
Ito ay pagmamadali lamang sa tao para mag-invest. Pag-isipang mabuti
bago mag-invest.
6. Mga libreng produkto sa pag-iinvest. Maging maingat dito dahil maaaring
panghikayat lamang nila ito.
LENDING SCAM (SCAM SA PAGPAPAUTANG
Kung ang investment scam ay nanloloko para maglabas
tayo ng pera pang-invest sa kanila, ang lending scam
naman ay nanghihikayat para mangutang tayo sa kanila.
Madali nang mangutang ngayon. May mga mobile app na
magpapautang kapag dinowload ang kanilang app.
Ngunit MAG-INGAT! May mga pwedeng magsamantala sa
May mga nagpapautang na nanghihingi ng
impormasyon, larawan at iba pang dokumento, lalo na
ang nasa mga mobile phones, at sasabihin na
requirement ang mga ito para sa loan. Kung ang isang
nanghihiram ay hindi makakabayad sa
napagkasunduang panahon, lahat ng kanyang mga
contact sa telepono ay makakatanggap ng text message o
tawag na nagsasaad ng buong pangalan at natitirang
balanse ng nanghihiram. Hinaha-harass at pinapahiya ang mga nangungutang
kapag hindi nila nabayaran ang kanilang mga balanse.
PALATANDAAN NG PANDARAYA O SCAM
1. Sinabihan ka na ikaw ay nanalo sa isang lottery o isang raffle na hindi mo
naman sinalihan;
2. Sinabihan kang mag-invest agad dahil mawawala na pagkakataon;
3. Napili kang makatanggap ng espesyal na alok, insentibo o libreng regalo;
4. Kailangan mong bayaran ang pagpapadala sa inyo ng premyo o regalo; 4 singilin sa iyo.
Pangalan:________________________________________________________________________________
Barangay:________________________________ Parent Group:_____________________________
PANIMULA
Nabudol ka na ba? Yung bumili o nagbayad ka ng isang bagay dahil napilit
ka lang? Yung sa tingin mo ay naloko ka sa ginawa mong transaksyon?
Hindi tayo laging ligtas sa lahat ng panahon at pagkakataon. Maraming
mapangsamantala lalo na pagdating sa investment o pamumuhunan. Sa
tumataas na bilang ng mga pagtatangka sa panlolokong pinansyal, ang
pagpapanatiling ligtas at pagiging protektado ng mga account ay dapat
maging prayoridad natin. Ang pagkakaroon ng kamalayan sa pandaraya ay
nakakatulong upang madali nating makita ang mga babala laban sa scam at
iba pang ilegal na aktibidad.
Ang eFDS na ito ay naglalayong magbigay-kamalayan tungkol sa mga pan-
daraya o panloloko sa kaperahan, tulad ng mga scam sa pamumuhunan at
sa pagpapautang. Layunin natin ang: (1) tukuyin ang pamumuhunan at
scam, (2) kilalanin ang iba't ibang pamamaraan ng investment scam, (3)
talakayin ang mga red flag ng mga scam sa pamumuhunan, at (4) tukuyin
ang mga aksyon upang malutas ang panloloko sa pananalapi.
ANO ANG PAMUMUHUNAN O INVESTMENT?
Ang pagbili ng asset o bagay na, kahit hindi magamit nang agaran ay,
magagamit naman sa mga susunod na panahon para mapagkakitaan o
mapataas ang halaga nito.
Ang mga lehitimo o rehistradong kumpanya ay
makapagpapakita ng mga materyales na nakasulat
ang malinaw na pagpapaliwanag kung saan
nakasaad ang mga sumusunod – katangian ng
puhunan, posibleng kawalan, mga implikasyon sa
buwis, at iba pang mga bayarin na maaaring
1
 ANO ANG INVESTMENT SCAMS?
Ito ay ang paghihikayat o pagyayaya na mamuhunan sa kanilang kumpanya
na may pangako ng malaki at mabilis na balik o kita, na kung tutuusin ay
hindi kapani-paniwala. Sa mga ganitong sitwasyon,
gumagamit ang scammer ng mga mapanlinlang na
ipormasyon para mang-kumbinsi ng mga taong
mamuhunan sa kanila. Marami nang mg
akumpanya ang nabalitang nangamkam ng mga
investment mula sa iba’t ibang tao at itinakbo ang
mga ito.
IBA’T IBANG PAMAMARAAN NG INVESTMENT SCAMS
1. Advance Fee Scam- Isang paraan ng pandaraya kung
saan mangangako ang isang kumpanya o indibidwal ng
malaking kita kapalit ng maliit na paunang bayad o
advance fee. Kapag pumayag na ang isang biktima ay
pwedeng maningil pa ng karagdagan ang scammer, o
bigla nalang mawala ito.
2. Boiler Room Scam- Isang uri ng pandaraya na
nag-iimbita at nag aalok ng pekeng stocks sa mga
mamumuhunan at nagsasabing malaki ang balik na pera,
subalit bigla nalang mawawala pagkatapos makumbinsi ang
isang biktima na magbayad.
3. Pension Scam- Isang panlilinlang sa mga tumatanggap ng pensyon na kung
saan sila ay aalukan ng malaking kita sa lending o pagpapautang , o sa mga iligal
na investment na may malaking kita sa pamamagitan ng mga
mapang-akit na website o iba pang mga estratehiya.
4. Ponzi Scheme- Isang organisadong scam kung saan ang isang indibidwal ay
hihikayating mag-invest sa isang kumpanya o “portfolio manager” na wala
namang tunay na aktibidad sa pamumuhunan o pinagkakakitaan. Kapag
hihingiin na ng indibidwal ang kanyang kita at puhunan, ibabalik ni portfolio
manager ang kanyang pera na magmiumula naman sa pera ng ibang
indibidwal na nag-invest.
5. Pyramid Scheme- Isang klase ng organisadong panloloko kung saan ay
manghihikayat o mag-rerecruit ang isang tao o kumpanya ng mga indibidwal na
mag-invest sa kanila kapalit ng kanilang mga produkto na pwede nilang ibenta.
Kasabay nito ay dapat silang mag-recruit ng iba pang mga tao para punuin ang
kanilang “downline” hanggang sa makabuo sila ng
istrukturang parang pyramid (pa-tatsulok). Ang pangako sa
investment scam na ito ay habang mas marami silang
narereceruit ay mas malaki rin ang kikitain nila; ngunit, sa
katotohanan ay mas kumikita ang nasa itaas ng pyramid.
6. Pump and Dump Scam- Ang mga gumagawa ng ganitong uri ng scam ay mga
investor din na gustong mapataas ang presyo ng kanilang mga stock gamit ang
mapanlinlang na rekomendasyon.
7. Forex Scam- Isang scam tungkol sa foreign exchange o sa palitan ng pera
(piso at pera ng ibang bansa) kung saan naloloko ang ng mga tao (forex
traders) na sumali sa palitan para kumita nang mas malaki.
8. Offshore Investing Scam- Isang panloloko na nagmumula sa ibang bansa na
ang target ay mga Filipino investors. Maaaring iba-iba ang anyo ng ganitong
scam, at maaaring ang iba ay hindi sakop ng ating batas.
MGA RED FLAGS O KADUDA-DUDA SA INVESTMENT
Ang red flag ay parang WARNING patungkol sa isang PANGANIB.
1. Mga biglaang imbitasyon mula sa kapamilya, kaibigan, o kakilala (na
maaaring hindi naman natin madalas na nakakausap) para kumain o
magkape sa labas. Dito sila manghihikayat na mag-invest sa kanilang
negosyo. Kapag pumayag ay maaaring dalhin nila ang
kanilang nahikayat sa isang pa-meeting ng kumpanya
para sa mga na-recruit nila.
2. Mga nanghihikayat na iniyayabang ang kanilang
diploma, business cards, at iba pa. Hanapin ang
kanilang lisensya mula sa Insurance Commission
(para sa ahente ng insurance) at Securities and
Exchange Commission (para sa mga investment
2 broker at adviser) panghikayat lamang nila ito. 3