NQÆ∞~°∞w`«

@ª«sµ³R¶W»R½ µR¶»R½ò {mshRiL

µR¶»R½ò ©«sgRiL`i, EÉÓÁ L][²ïR¶V,
\®ªsVxqsWLRiVc25

NQÆ∞~°∞w`«
ª«sVVúµR¶ßá: 2005,
FyLójiª«s xqsLiª«s-»R½=LRi DgSµj¶
úxms»R½VÌÁV: 2,000

úxms¿RÁVLRißá: LSgRi LSgjifl”· ˙»¡£qÌs

@ª«sµ³R¶W»R½ µR¶»R½ò {mshRiL
µR¶»R½ò ©«sgRiL`i, EÉÓÁ L][²ïR¶V,
\®ªsVxqsWLRiVc25
Phone : 0821 - 2486486, Fax : 2487487
Internet : www.dattapeetham.com
E mail : mail @ dattapeetham.com

ª«sVVúµR¶ßá: xqs¿¡Ë©±s ˙gSzmnsN`P=, \®ªsVxqsWLRiV.

 NQÆ∞~°∞w`«
NQÆ}ËâßÜ«∞ #=∞ó Nã¨~°ã¨fi`≥·º #=∞ó Náê^Œ=Å¡Éèí #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu
NQÆ∞~°∞ ^Œ`åÎ`Õ„Ü«∂Ü«∞ #=∞óII
^蕺# â’¡HÍÅ∞
1. QÆ∞~°∞ „~°ƒÇ¨‡ QÆ∞~°∞ ifi+¨µ‚ó QÆ∞~°∞ˆ~Ì"À=∞¿ÇÏâ◊fi~°óI
QÆ∞~°∞ ™êûH∆Í`ü Ѩ~O° „|Ǩχ `«Ãã·‡ N QÆ∞~°"Õ #=∞ó II

2
2. ^Œ`å΄`ÕÜ«∞ ã¨=∂~°OÉèÏO #$ã≤OǨkHõ =∞^茺=∂OI
ã¨zÛ^•#O^Œ Ѩ~°º<åÎO =O^Õ QÆ∞~°∞Ѩ~°OѨ~åîî"£∞II
3. ǨÏO™êÉèϺO Ѩi=$`«Î Ǩ~°ÌHõ=∞ÖË â◊√^Õú [QÆ`å¯~°}O
qâßfiHÍ~° =∞<ÕHõ^ÕǨÏxÅÜ«∞O ã¨fiK«ÛùO^Œ=∂#O^ŒHõ"£∞I
ã¨~åfiHÍ~° =∞YO_» z^Œ#… ~°ãO¨ ѨÓ~°O‚ ǨϺ#O`«O â◊√ÉèOí
„Ѩ`º« H∆ÍHõ~∆ ° q„QÆÇϨ O QÆ∞~°∞=~°O ^蕺ÜÕ∞kfiÉè∞í O âßâ◊fi`«"∞£ II
4. #=∂q∞ ã¨^Œ∞æ~°∞O âßO`«O „Ѩ`«ºHõ∆ t=~°∂Ñ≤}"£∞I
t~°™ê Ü≥∂QÆ Ñ‘~î°ã¨÷O =ÚH˜Î HÍ=∂º~°÷ ã≤^ŒúÜÕ∞II
5. „áê`« t≈~°ã≤ â◊√HÍ¡7ÉË˚ kfi<Õ„`«O kfiÉèí∞[O QÆ∞~°∞"£∞I
=~å ÉèíÜ«∞Hõ~°O âßO`«O 㨇ˆ~`«Î<åfl=∞ ѨÓ~°fiHõ"£∞I
„Ѩã¨#fl =^Œ<åOÉè’[O ã¨~°fi^Õ= ã¨fi~°∂Ñ≤}"£∞I
`«`åÊ^À^ŒHõ*ÏO ^è•~åO xѨ`«OfO ã¨fi=¸~°úxI
`«Ü«∂ ã¨OH∆Íà◊ÜÕ∞ ^•ƒÇ¨Ïº =∂O`«~°O ^≥·Ç≤ÏHõO =∞Å"£∞I
`«`ü Hõ∆}Ïkfi~°*’ =∞~Àκ *ÏÜ«∞`Õ ã¨Êù\˜HÀѨ=∞óII
6. f~å÷x ^ŒH˜∆}Ë áê^Õ "Õ^• ã¨Î#∞‡Y =∂„t`åóI
ёܸ
« +¨ ÉèÏ[#O ǨÏOǨϟ ã¨^∞Œ ~æ Àó Hõ~<° „Õ `«Ü∂≥ óII 3

4
7. Páê^Œ =∞øo Ѩ~°ºO`«O QÆ∞~°∂}Ï=∂Hõ$uO 㨇ˆ~`üI
`Õ# qѶ¨∂fló „Ѩ}â◊ºOu ã≤^ŒúºxÎ K« =∞<À~°^ä•óII

NQÆ∞~°∞w`«
|∞∞+¨Ü«∞ó TK«∞ó-
1. QÆ∞Ǩº ^Œ∞æǨϺ`«~å ™ê~å QÆ∞~°∞w`å qâı+¨`«óI
`«= „Ѩ™ê^• „KÀÛù`«"åº `åO ã¨~åfiO „|∂Ç≤Ï ã¨∂`« #óII
ã¨∂`« L"åK«-
2. ÔH·ÖÏ㨠tYˆ~ ~°"Õ∞º ÉèíHÍÎ#∞„QÆÇ¨Ï `«`«Ê~°"£∞I
„Ѩ}=∞º áê~°fif ÉèíHÍκ â◊OHõ~°O ѨiѨ$K«ÛùuII
áê~°fi`«∞º"åK«-
3. #=∞¿ãÎ ^Õ= ^Õ"Õâ◊ Ѩ~å`«Ê~° [QÆ^Œ∞æ~ÀI
ã¨^•t= =∞Ǩ^Õ= QÆ∞~°∞nH∆ÍO „Ѩܫ∞K«Ûù"Õ∞II
4. ÉèíQÆ=<£ ã¨~°fi ^èŒ~°‡[˝ „=`å<å =Ú`«Î"≥∂`«Î=∞"£∞I
„|∂Ç≤Ï "Õ∞ Hõ$Ѩܫ∂ â◊OÉè’ QÆ∞~°∞=∂Ǩ`«‡ º =∞^Œ∞ƒù`«"£∞II 5

6
5. ˆH# =∂ˆ~æ} Éè’ ™êûfiq∞<£ ^ÕÇ‘Ï „|Ǩχ=∞Ü≥∂ Éèí"Õ`üI
‰õΩ~°∞ "Õ∞7#∞„QÆǨÏO ^Õ= #=∂q∞ K«~°}∫ `«=II
Dâ◊fi~° L"åK«-
6. =∞=∞ ~°∂áê7ã≤ ^Õq `«fiO `«fi ^ŒƒùHÍκ `«^Œfi^•=∞ºÇ¨Ï"£∞I
Ö’HÀѨHÍ~°Hõó „Ѩâ◊fló Hõ$`«ó ˆH<å7Ñ≤ <À ѨÙ~åII
7. Ü≥∂ QÆ∞~°∞ ã¨û t=ó „áÈHÀÎ Ü«∞ t≈= ã¨û QÆ∞~°∞ ã¨û ‡ $`«óI
qHõÅÊO Ü«∞ã¨∞Î ‰õΩsfi`« 㨠Éèí"Õ`ü áê`«H© QÆ∞~“II
8. ^Œ∞~°¡ÉèíO „u+¨µ Ö’ˆH+¨µ `«K«∞Ûù $}∞ „Ѩ=^•=∞ºÇ¨Ï"£∞I
QÆ∞~°∞O „|Ǩχ q<å <å#º`ü ã¨`«ºO ã¨`«ºO =~å#<ÕII
9. "Õ^Œ âß„ã¨Î ѨÙ~å}Ïx KÕuǨ™êkHÍx K«I
=∞O„`« `«O„`åk q^•ºâ◊Û ã¨‡$u ~°∞KåÛ@<åkHõ"£∞II
10. â‹·= âßHÍÎQÆ=∂nx ǨϺ<Õº K« |ǨÏ"À =∞`åóI
„ÉèÏ=∞HÍ ã¨û~°fi U"≥·`Õ rq<å =∞ÅÊKÕ`«™ê"£∞II
11. Ü«∞*’˝ „=`«O `«áÈ ^•#O [Ѩ ã‘Î~°÷O `«^ä≥·= K«I
㨈~fiëê "Õ∞= [O`«∂<åO 㨈~fi =∂~åæó „Ѩ`å~°HÍóII 7

8
12. [Ѩ ã¨ÎáÈ „=`«O f~°÷O Ü«∞*’˝ ^•#O `«^ä≥·= K«I
QÆ∞~°∞`«`«fi =∞q*Ï˝Ü«∞ ã¨~°fiO =º~°÷O Éèí"Õ`ü „Ñ≤ÜÕ∞II
13. QÆ∞~À ifi^•º`«‡<À <å#º`ü ã¨`«ºO ã¨`«ºO # ã¨Oâ◊Ü«∞óI
`«ÖÏ¡ÉèÏ~°÷O „Ѩܫ∞`«flã¨∞Î Hõ~°Î"Àº Ç≤Ï =∞h+≤aèóII
14. ~°∂_è®7q^•º [QÆ<å‡Ü«∂ ^Õ¿ÇÏ7ã≤Î ^è•fiO`« ~°∂Ñ≤}©I
`«^•fi~°Hõó „ѨHÍâ◊â◊Û QÆ∞~°∞ â◊ÉËÌ# Hõ^䌺`ÕII
15. Ü«∞^ŒO„Ѷ≤∞ Hõ=∞Å ^ŒfiO^ŒfiO ^ŒfiO^Œfi `åѨ x"å~°Hõ"£∞I
`å~°HõO Éèí= ã≤O^èÀâ◊Û `«O QÆ∞~°∞O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞II
16. ^ÕÇ‘Ï „|Ǩχ Éèí"Õ ^Œº™ê‡`ü `«k^•hO „ѨHÍâ◊ÜÕ∞I
ã¨~°fiáêѨ qâ◊√^•ú`å‡ NQÆ∞~Àó áê^Œ ¿ã=<å`üII
17. QÆ∞~Àó áê^À^ŒHõO Ñ‘`åfi ^èŒ$`åfi t~°ã≤ áê=#"£∞I
ã¨~°fi f~å÷=QÍǨÏ㨺 ã¨O„áêáÈflu Ѷ¨ÅO #~°óII
18. â’+¨}O áêѨ ѨOHõ㨺 nѨ#O *Ï˝# `Õ[ã¨óI
QÆ∞~Àó áê^À^ŒHõO ^Õq ã¨O™ê~å~°‚= `å~°Hõ"£∞II
19. Jq^•º =¸Å <åâßÜ«∞ [#‡ Hõ~°‡ x=$`«ÎÜÕ∞I
*Ï˝# "≥·~åQƺ ã≤^Œúº~°÷O QÆ∞~°∞ áê^À^ŒHõO Ñ≤ÉË`üII 9

10
20. QÆ∞~°∞ áê^À^ŒHõO áê#O QÆ∞~À ~°∞zÛù+¨ì Éè’[#OI
QÆ∞~°∞=¸ˆ~Î ã¨û^• ^蕺#O QÆ∞~°∞™È΄`«O Ѩ~À [ѨóII
21. ã¨fi ^ÕtHõÃã·º= K« <å=∞ H©~°Î#O
Éèí"Õ ^Œ#O`«ã¨º t=㨺 H©~°Î#"£∞I
ã¨fi ^ÕtHõÃã·º= K« ~°∂Ѩ zO`«#O
Éèí"Õ ^Œ#O`«ã¨º t=㨺 zO`«#"£∞II
22. Ü«∞`åÊ^Œ áêOã¨= ã¨ûO`«ó ˆH7Ñ≤ ã¨O™ê~° "åi^èÕóI
¿ã`«∞|O^è•Ü«∞ HõÅÊO`Õ ^ÕtHõO `« =Úáê㨇¿ÇÏII
23. HÍjˆH∆„`«O x"åã¨â◊Û *ÏǨÏflg K«~°}À^ŒHõ"£∞I
QÆ∞~°∞ ifiâıfiâ◊fi~° ™êûH∆Í`ü `å~°HõO „|Ǩχ xtÛ`«"£∞II
24. QÆ∞~°∞ áê^•OH˜`«O Ü«∞„`« QÆÜ«∂ ™ê^èÀHõ∆*’^Œƒù"åI
f~°÷ ~å[ó „Ѩܫ∂QÀ7™œ QÆ∞~°∞=¸Ô~· κ #"≥∂ #=∞óII
25. QÆ∞~°∞=¸iÎO 㨇ˆ~ x‡`«ºO QÆ∞~À ~åfl=∞ ã¨^• [¿Ñ`üI
QÆ∞~À ~å*Ï˝O „Ѩ‰õΩsfi`« QÆ∞~À ~°#ºO # ÉèÏ=ÜÕ∞`üII
26. QÆ∞~°∞=„HõÎ ã≤÷`å q^•º „áêѨº`Õ `«„`«Ê™ê^Œ`«óI
`«™ê‡`«ÎO ^ÕtHõO ^蕺ÜÕ∞`ü Ü«∞^ä•Ü≥∂+≤`ü„Ñ≤Ü«∞O ã¨fiHõ"£∞II 11

12
27. ™êfi„â◊=∞O K« ã¨fi*ÏuO K« ã¨fiH©iÎO ѨÙ+≤ì=~°ú#"£∞I
U`« `«û~°fiO Ѩi`«º[º QÆ∞~°∞ "Õ∞= ã¨=∂„â◊ÜÕ∞`üII
28. J#<åº tÛO`«Ü∞« O`À ÜÕ∞ ^è$Œ =O `ÕëêO Ѩ~O° Ѩ^"Œ ∞£ I
`«™ê‡`ü ã¨~°fi „Ѩܫ∞`Õfl# QÆ∞~À ~å~å^èŒ#O ‰õΩ~°∞II
29. QÆ∞~À ~°∞‡MÏK«Û ã¨O„áêѨº ^Õq „|Ǩ‡`«‡ ã¨Oq^Œ"£∞I
„`≥·Ö’Hõº ã¨∞Êù@ =HÍÎ~À ^Õ=i¬ Ñ≤`«$ =∂#"åóII
30. QÆ∞HÍ~° âßÛO^èŒHÍ~À Ç≤Ï ~°∞HÍ~° ¿ãÎ[ LK«º`ÕI
J*Ï˝# „QÍã¨HõO „|Ǩχ QÆ∞~°∞ ˆ~= # ã¨Oâ◊Ü«∞óII
31. QÆ∞HÍ~° âßÛO^èŒHÍ~°ã¨∞Î ~°∞HÍ~° ã¨Îxfl~À^èŒHõóI
JO^èŒHÍ~° q<åt`åfi`ü QÆ∞~°∞ i`«ºaènèÜ«∞`ÕII
32. QÆ∞HÍ~° ™êûº ^Œ∞æ}Ïf`À ~°∂áêf`À ~°∞HÍ~°HõóI
QÆ∞} ~°∂Ѩ qÇ‘Ï#`åfi`ü QÆ∞~°∞ i`«ºaènèÜ«∞`ÕII
33. QÆ∞HÍ~°ó „Ѩ^äŒ"≥∂ =~À‚ =∂Ü«∂k QÆ∞}ÉèÏã¨HõóI
~°∞HÍ~À7ã≤ΠѨ~°O „|Ǩχ =∂Ü«∂ „ÉèÏOu q"≥∂K«HõóII
34. U=O QÆ∞~°∞Ѩ^ŒO „âı+¨ªO ^Õ"å<å =∞Ñ≤ ^Œ∞~°¡ÉèíOI
ǨǨ Ǩ˙Ǩ˙ QÆ}ˇ ÿ â ‹·Û= QÆO^èŒÔ~·fi ~°Ñ≤ ѨÓl`«"£∞II 13

35. ^èŒ$=O `ÕëêO K« 㨈~fiëêO <å7ã≤Î `«`«fiO QÆ∞~ÀóѨ~°"£∞I 14

QÆ∞~À ~å~å^èŒ#O HÍ~°ºO ã¨fir=`«fiO x"Õ^ŒÜÕ∞`üII

36. Pã¨#O â◊Ü«∞#O =„ã¨ÎO "åǨÏ#O Éèí∂+¨}ÏkHõOI
™ê^茈H# „Ѩ^•`«=ºO QÆ∞~À ã¨ûO`À+¨ HÍ~°}"£∞II
37. Hõ~°‡}Ï =∞#™ê "åKå x`«º =∂~å^èŒÜÕ∞^Œ∞æ~°∞"£∞I
n~°… ^ŒO_»O #=∞ã¨∞¯~åº`ü x~°¡*’˚ QÆ∞~°∞ ã¨xfl^èÒII
38. â◊s~° =∞~°÷O „áê}ÏOâ◊Û ã¨^Œ∞æ~°∞Éè’º x"Õ^ŒÜÕ∞`üI
P`å‡# =∞Ñ≤ ^•™êºÜ«∞ "≥·^ÕǨϟ [#HÀ Ü«∞^ä•II
39. QÆ∞~°∞ ˆ~= [QÆ`«û~°fiO „|Ǩχ q+¨µ‚ t"å`«‡Hõ"£∞I
QÆ∞~Àó Ѩ~°`«~°O <åã≤Î `«™ê‡`«ûOѨÓ[ÜÕ∞ ^Œ∞æ~°∞"£∞II
40. Ü«∞™êº7#∞„QÆÇ¨Ï =∂„`Õ} ǨÏ$^Œ∞º`«Ê^Õº`« `«`ü Hõ∆}Ï`üI
*Ï˝#O K« Ѩ~°=∂#O^Œó ã¨^Œ∞æ~°∞ t≈= U= ã¨óII
41. Éèí㨇 H©@ q_»O`«O Ç≤Ï ^ÕǨÏO ã¨∂÷ÅO =~å#<ÕI
`«fiVć „`« ~°∞kè~åO„`åã≤÷ =∞Å =∂O™êk ÉèÏ[#"£∞II
42. ã¨O™ê~° =$Hõ∆ =∂~°∂_è®ó Ѩ`«O`À #~°HÍ~°‚"ÕI
㨈~fi ÜÕ∞<À^Œú $`å Ö’HÍó `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII 15

16
43. QÆ∞~°∞„~°ƒÇ¨‡ QÆ∞~°∞ ifi+¨µ‚ó QÆ∞~°∞ˆ~Ì"À =∞¿ÇÏâ◊fi~°óI
QÆ∞~°∞ ˆ~= Ѩ~°O „|Ǩχ `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
44. JYO_» =∞O_»ÖÏHÍ~°O "åºÑ¨ÎO ÜÕ∞# K«~åK«~°"£∞I
`«`«Ê^ŒO ^Œi≈`«O ÜÕ∞# `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
45. ^Õ¿ÇÏ r=`«fi =∂Ѩ#flO K≥·`«#ºO x+¨¯à◊O Ѩ~°"£∞I
`«fiO Ѩ^ŒO ^Œi≈`«O ÜÕ∞# `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
46. JYO_»O Ѩ~°=∂~°÷O ã¨`ü SHõºO K« `«fiO `«^À â◊√≈Éèí"£∞I
Jã≤<å ^Œi≈`«O ÜÕ∞# `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
47. ã¨~°fi „â◊√u t~À~°`«fl h~ål`« Ѩ^•O|∞["£∞I
"Õ^•O`åO|∞[ ã¨∂~åºÉèíO NQÆ∞~°∞O â◊~°}O „=*Ë`üII
48. K≥·`#« ºO âßâ◊fi`«O âßO`«O =∂Ü«∂f`«O x~°O[#"£∞I
<å^Œ aO^Œ∞ HõàÏf`«O `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
49. ™ê÷=~°O *OQÆ=∞O KÕu Ü«∞u¯Oz [˚QÆf`«ÖËI
"åºÑ¨ÎO Ü«∞㨺 z`å ã¨~°fiO `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
50. `«fiO Ñ≤`å `«fiO K« "Õ∞ =∂`å `«fiO ÉO^è∞Œ ãÎ̈fiO K« ^≥·=`«"∞£ I
ã¨O™ê~° „Ñ‘u ÉèíOQÍÜ«∞ `«∞ÉèíºO NQÆ∞~°"Õ #=∞óII 17

18
51. Ü«∞`«û`«ÎÜ«∂ [QÆ`«û`«ÎfiOÜ«∞„`«ÊHÍâı# ÉèÏÜ«Ú`«"£∞I
#O^Œ#O K« Ü«∞^•#O^•`ü `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
52. ÜÕ∞# KÕ`«Ü«∞`åѨÓ~°º z`«ÎO KÕ`«Ü«∞`Õ #~°óI
*Ï„QÆ`«ûfiѨfl ã¨∞+¨µáêÎ º^Ò `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
53. Ü«∞㨺 *Ï˝<åk^ŒO qâ◊fi =∞^Œ$â◊ºO ÉèË^Œ ÉèË^Œ`«óI
ã¨`«ûfi~°∂áê= âı+¨O K« `«Ãã· ‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
54. Ü«∞ U= HÍ~°º~°∂¿Ñ} HÍ~°}Ë<åÑ≤ ÉèÏu K«I
HÍ~°º HÍ~°} x~°∞‡ HõÎó `«Ãã· ‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
55. *Ï˝# â◊H˜Î ã¨fi~°∂áêÜ«∞ HÍq∞`å~°÷ „Ѩ^•~Ú<ÕI
Éèí∞H˜Î =ÚH˜Î „Ѩ^•„`Õ K« `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
56. J<ÕHõ [#‡ ã¨O„áêѨΠHõ~°‡HÀ\˜ q^•Ç≤Ï<ÕI
*Ï˝<å#Å „ѨÉèÏ"Õ} `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
57. # QÆ∞~À ~°kèHõO `«`«fiO # QÆ∞~À ~°kèHõO `«Ñ¨óI
# QÆ∞~À ~°kèHõO *Ï˝#O `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
58. =∞<åfl^äŒ „j≈ [QÆ<åfl^äÀ =∞^Œ∞æ~°∞ „ã≤Î[QÆ^Œ∞æ~°∞óI
=∞=∂7`å‡ ã¨~°fiÉèí∂`å`å‡ `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII 19

59. QÆ∞~°∞~åk ~°<åkâ◊Û QÆ∞~°∞ó Ѩ~°=∞ ^≥·=`«"£∞I 20

QÆ∞~À ã¨û=∂#ó HÀ"åã≤Î `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII

60. UHõ U= Ѩ~À ÉO^èŒ∞ó q+¨"Õ∞ ã¨=ÚѨã≤÷`ÕI
xã¨ûÊ$ǨÏó Hõ~°∞}Ï ã≤O^èŒ∞ó `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
61. QÆ∞~°∞ =∞^èÕº ã≤÷`«O qâ◊fiO qâ◊fi=∞^èÕº ã≤÷`À QÆ∞~°∞óI
qâ◊fi~°∂áÈ q~°∂áÈ7™œ `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
62. Éèí"å~°}º „Ѩq+¨ì㨺 kVŸ‡Ç¨Ï „ÉèÏ#Î KÕ`«ã¨óI
ÜÕ∞# ã¨O^Œi≈`«ó ѨO^ä•ó `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
63. `åѨ„`«Ü«∂yfl `«áêÎ<åO „âßO`å<åO „áê}˜<å =Ú"Õ∞I
QÆ∞~°∞ ˆ~= Ѩ~å QÆOQÍ `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ #=∞óII
64. ¿ÇÏ`«"Õ ã¨~°fi [QÆ`åO ã¨O™ê~å~°‚= ¿ã`«"ÕI
„ѨÉèí"Õ ã¨~°fi q^•º<åO â◊OÉèí"Õ QÆ∞~°"Õ #=∞óII
65. ^蕺#=¸ÖO QÆ∞~À ~°∂‡iÎó ѨÓ*Ï =¸ÅO QÆ∞~ÀóѨ^Œ"£∞I
=∞O„`=« ¸ÅO QÆ∞~À ~åfiHõºO "≥∂Hõ=∆ ¸ÅO QÆ∞~Àó Hõ$áêII
66. ǨÏ~°}O Éèí=~ÀQÆ㨺 `«~°}O ˆH¡â◊ "åi^èÕóI
Éèí~°}O ã¨~°fiÖ’Hõ㨺 â◊~°}O K«~°}O QÆ∞~ÀóII 21

22
67. t"Õ ~°∞¿+ì QÆ∞~°∞ „™êÎ`å QÆ∞~“ ~°∞¿+ì # Hõâ◊Û#I
`«™ê‡`ü Ѩ~° QÆ∞~°∞O ÅÉÏúfi `«"Õ∞= â◊~°}O „=*Ë`üII
68. J„u<Õ„`« t≈= ™êûH∆Í`ü kfiÉèí∞[ âßÛѨ~À ǨÏióI
Ü≥∂7K«`«∞~°fi^Œ<À „|Ǩ‡ NQÆ∞~°∞ó Hõkä`«ó „Ñ≤ÜÕ∞II
69. x`åºÜ«∞ xifiHÍ~åÜ«∞ x~°=^•ºÜ«∞ Ü≥∂y<ÕI
x+¨¯àÏÜ«∞ xsǨÜ«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII
70. t+¨º ǨÏ$`«Ê^Œ‡ ã¨∂~åºÜ«∞ ã¨`åºÜ«∞ *Ï˝#~°∂Ñ≤}ËI
"Õ^•O`« "åHõº "Õ^•ºÜ«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII
71. LáêÜ≥∂¿ÑÜ«∞ ~°∂áêÜ«∞ ã¨^Œ∞áêÜ«∞ „Ѩ^Œi≈<ÕI
Jx~åfiKåºÜ«∞ "åKåºÜ«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII
72. HÍ~°ºHÍ~°} ~°∂áêÜ«∞ ~°∂áê ~°∂áêÜ«∞ `Õ ã¨^•I
J„Ѩ"Õ∞Ü«∞ ã¨fi~°∂áêÜ«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII
73. ^Œ$QÆÌ $â◊º „^Œ+¨ì $ ~°∂áêÜ«∞ x+¨Ê#flx[~°∂Ñ≤}ËI
Jáê~åÜ«∂kfifÜ«∂Ü«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII
74. QÆ∞}Ï^è•~åÜ«∞ QÆ∞}˜<Õ QÆ∞}=i˚`« ~°∂Ñ≤}ËI
[x‡<Õ [#‡ Ç‘Ï<åÜ«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII 23

75. J<å^•ºÜ«∂7dÖÏ^•ºÜ«∞ =∂~Ú<Õ QÆ`«=∂~Ú<ÕI 24

J~°∂áêÜ«∞ ã¨fi~°∂áêÜ«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII

76. ã¨~°fi=∞O„`« ã¨fi~°∂áêÜ«∞ ã¨~°fi`«O„`« ã¨fi~°∂Ñ≤}ËI
ã¨~°fiQÍÜ«∞ ã¨=∞™êÎÜ«∞ t"åÜ«∞ QÆ∞~°"Õ #=∞óII
77. =∞#∞+¨ºK«~°‡}Ï |^Œúó ™êH∆Í`«Ê~° t= ã¨ûfiÜ«∞"£∞I
QÆ∞~°∞i`«ºaè^è•O QÆ$Ǩς<£ QÆ∂_è»ó Ѩ~°º@u H˜∆`ÒII
78. t= =^ŒÌ$â◊º`Õ ™êH∆Í`ü NQÆ∞~°∞ó ѨÙ}º Hõ~°‡}Ï"£∞I
#~° =^ŒÌ$â◊º`Õ Ãã·= NQÆ∞~°∞ó áêѨ Hõ~°‡}Ï"£∞II
79. N<å^äŒ K«~°} ^ŒfiO^ŒfiO Ü«∞™êºO kt q~å[`ÕI
`«Ãã·º kâı #=∞ã¨∞¯~åº`ü ÉèíHÍκ „Ѩu k#O „Ñ≤ÜÕ∞II
80. `«Ãã·º kâı ã¨`«`«=∞O[e ˆ~+¨ x`«ºO
„ѨH˜∆Ѩº`Õ =ÚYi`åe Ü«Ú`« „Ѩã¨∂<≥·óI
*ÏQÆiÎ Ü«∞„`« ÉèíQÆ"å<£ QÆ∞~°∞ K«„Hõ=sÎ
qâ◊fiã≤÷u „ѨÅÜ«∞ <å@Hõ x`«º ™êH©∆II
81. L~°™ê t~°™ê K≥·= =∞#™ê =K«™ê ^Œ$âßI
Ѩ^•ƒùºO Hõ~åÉèϺO Hõ~å‚ÉèϺO „Ѩ}Ï"≥∂7ëêìOQÆ LK«º`ÕII 25

26
82. QÆ∞~Àó Hõ$áê „Ñ¨™ê^Õ# „|Ǩχ q+¨µ‚ =∞¿ÇÏâ◊fi~åóI
ã¨=∞~å÷ ã¨Î„`«Ê™ê^À Ç≤Ï ˆH=ÅO QÆ∞~°∞ ¿ã=Ü«∂II
83. ^Õ= H˜#fl~° QÆO^èŒ~åfió Ñ≤`«~À Ü«∞Hõ∆ Kå~°}ÏóI
=Ú#Ü≥∂ <≥·= *Ï#Ou QÆ∞~°∞ â◊√„â◊¥+¨}Ë qkè"£∞II
84. =∞^•Ç¨ÏOHÍ~° Qƈ~fi} `«áÈ q^•º |ÖÏxfi`åóI
ã¨O™ê~° ‰õΩǨÏ~å=ˆ~ΠѨu`å Ѷ¨∞@ Ü«∞O„`«=`üII
85. ^蕺#O â◊$}∞ =∞Ǩ^Õq NQÆ∞~Àó Hõ^äŒÜ«∂q∞ `ÕI
ã¨~°fi ™œYºHõ~°O `«^Œfi`ü Éèí∞H˜Î =ÚH˜Î „Ѩ^•Ü«∞Hõ"£∞II
86. N=∞`«Ê~°„|Ǩχ QÆ∞~°∞O 㨇~åq∞
N=∞`«Ê~°„|Ǩχ QÆ∞~°∞O Éèí*Ïq∞I
N=∞`«Ê~°„|Ǩχ QÆ∞~°∞O =^•q∞
N=∞`«Ê~°„|Ǩχ QÆ∞~°∞O #=∂q∞II
87. „|Ǩ‡#O^ŒO Ѩ~°=∞ ã¨∞Y^ŒO ˆH=ÅO *Ï˝#=¸iÎO
^ŒfiO^•fif`«O QÆQÆ# ã¨^Œ$â◊O `«`«fi=∞™êºk ÅHõ∆º"£∞I
UHõO x`«ºO q=∞Å =∞K«ÅO ã¨~°finè ™êH˜∆ Éèí∂`«O
ÉèÏ"åf`«O „uQÆ∞}~°Ç≤Ï`«O ã¨^Œ∞æ~°∞O `«O #=∂q∞II 27

28
88. P#O^Œ =∂#O^ŒHõ~°O „Ѩã¨#flO
*Ï˝# ã¨fi~°∂ѨO x[ É’^èŒ Ü«ÚHõÎOI
Ü≥∂wO„^Œg∞_»ºO Éèí=~ÀQÆ "≥·^ŒºO
N=∞^Œ∞æ~°∞O x`«º =∞ǨÏO #=∂q∞II
89. x`«ºO â◊√^ŒúO x~åÉèÏã¨O x~åHÍ~°O x~°O[#"£∞I
x`«ºÉ’^èŒ z^•#O^ŒO QÆ∞~°∞O „|Ǩχ #=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞II
90. ǨÏ$^ŒO|∞*Ë Hõi‚Hõ =∞^茺 ã¨O¿ã÷
ã≤OǨã¨<Õ ã¨Oã≤÷`« k=º=¸iÎ"£∞I
^蕺ÜÕ∞^Œ∞æ~°∞O K«O„^ŒHõÖÏ „ѨHÍâ◊O
ã¨zÛ`«∞ûMÏcè+¨ì =~°O ^Œ^•#"£∞II
91. âıfi`åO|~°O âıfi`« qÖËѨ ѨÙ+¨ÊO
=ÚHÍÎ qÉèí∂+¨O =Úk`«O „u<Õ„`«OI
"å=∂OHõ Ñ‘~î°ã≤÷`« k=ºâ◊H˜ÎO
=∞O^Œã≤‡`«O ™êO„^Œ ‰õ$áê x^è•#"£∞II 29

30
92. Ü«∞ã≤‡<£ ã¨$+≤ì ã≤÷u ^èŒfiO㨠x„QÆǨ7#∞„QÆǨ7`«‡Hõ"£∞I
Hõ$`«ºO ѨOK«q^èŒO â◊â◊fi`ü ÉèÏã¨`Õ `«O QÆ∞~°∞O Éèí*Ë`üII
93. # QÆ∞~À ~°kèHõO # QÆ∞~À ~°kèHõO
# QÆ∞~À ~°kèHõO # QÆ∞~À ~°kèHõO
t= âßã¨#`« t≈= âßã¨#`«–
t≈= âßã¨#`« t≈= âßã¨#`«óII 2
94. *˽ܫ∞O ã¨~°fiO qÖϿѺ`« qâ◊√^Œú *Ï˝# Ü≥∂QÆ`«óI
*Ï˝`«$`«fi =∞Ñ≤ z<凄`Õ <å#ºó ѨO^ä• kfifÜ«∞HõóII
95. Ü«∂=uÎ+¨ªu ^ÕǨϟ7™œ `å=^ÕÌq QÆ∞~°∞O 㨇ˆ~`üI
QÆ∞~°∞Ö’áÈ # Hõ~°Î"Àº x+≤ª`À7Ѩº^ŒfiÜÕ∞ Ѩˆ~II
96. ǨïOH͈~} # =HõÎ=ºO „áê*ˇ· ˝ t≈Ã+·ºó Hõ^•K«#I
QÆ∞~À ~°„ˆQ # =HõÎ=ºO Jã¨`«ºO K« Hõ^•K«#II
97. QÆ∞~°∞O `«fiOHõ$`«º ǨïOHõ$`«º QÆ∞~°∞O xi˚`«º "å^Œ`«óI
J~°}˺ x~°˚ÖË Ñ¶¨∞’ˆ~ ã¨OÉèí"Õ`ü „|Ǩχ~åHõ∆ã¨óII 31

32
98. LѨÉèí∞Or`« <À =ã¨∞Î QÆ∞~Àó H˜Oz^ŒÑ≤ ã¨fiÜ«∞OI
^Œ`«ÎO „QÍǨϺO „Ѩ™ê^Õu „áêÜ≥∂¿ÇϺ`«#fl ÅÉèíº`ÕII
99. áê^Œ∞HÍã¨# â◊Ü«∂ºk QÆ∞~°∞}Ï Ü«∞^Œkè+≤ª`«OI
#=∞ã¨∞¯sfi`« `«`«û~°fiO áê^•ÉèϺO # ã¨Ê$âı`ü Hõfiz`üII
100. QÆK«Ûù`«ó Ѩ$+¨ª`À QÆKÕÛù`ü QÆ∞~°∞áê^Ò # ÅOѶ¨∞ÜÕ∞`üI
<ÀŃ}O ^è•~°Ü∞Õ ^Õfi+¨O <å7ÅOHÍ~åO ãÎ̈^Àä Ń}Ï<£II
101. QÆ∞~°∞ xO^• Ѩ~°O ^Œ$ëêìfi ^è•=ÜÕ∞ ^Œ^äŒ "å~°ÜÕ∞`üI
™ê÷#O "å `«`«Êi`åº[ºO lǨfiKÕÛù^À Hõ∆=∂ Ü«∞kII
102. J„Ñ≤Ü«∞㨺 K« Ǩ㨺㨺 <å=HÍâ’ QÆ∞~Àó ѨÙ~°óI
# xÜ≥∂QÆѨ~°O „|∂Ü«∂`ü QÆ∞~À ~å*Ï˝O qÉèÏ=ÜÕ∞`üII
103. =ÚxÉèíºó Ѩ#flˆQÉèíº â◊Û ã¨∞ˆ~Éèíº âß≈Ѩ`À7Ñ≤"åI
HÍÅ=∞$`«∞º ÉèíÜ«∂ ^•fiÑ≤ QÆ∞~°∂ ~°Hõ∆u áê~°fiuII
104. x`«ºO „|Ǩχ x~åHÍ~°O ÜÕ∞# „áêѨÎO 㨠"≥· QÆ∞~°∞óI
㨠t+¨ºO „áêѨÜÕ∞ „`åÊѨºO náÈ náê#Î~°O Ü«∞^ä•II
105. QÆ∞~Àó Hõ$áê „Ñ¨™ê^Õ# „|Ǩ‡Ç¨Ï q∞u ÉèÏ=ÜÕ∞`üI
J<Õ# =ÚH˜Î =∂ˆ~æ} Ǩº`«‡*Ï˝#O „ѨHÍâ◊ÜÕ∞`üII 33

34
106. ã¨OѨâıº „pÛùQÆ∞~°∞O âßO`«O Ѩ~°=∂`«‡ ã¨fi~°∂Ñ≤}OI
™ê÷=ˆ~ [OQÆ"Õ∞ K≥·= ã¨~°fi„`« [QÆf`«ÖËII
107. NQÆ∞~°∞O ã¨zÛ^•#O^ŒO ÉèÏ"åf`«O qÉèÏ=º K«I
`«xfl^Œi≈`« =∂ˆ~æ} ^蕺# =∞QÀfl Éèí"Õ`«∞ûnèóII
108. Ѩ~å`«Ê~° `«~°O ^蕺ÜÕ∞`ü â◊√^Œú ã¨Êù\˜Hõ ã¨xflÉèí"£∞I
ǨÏ$^ŒÜ«∂HÍâ◊ =∞^茺ã¨÷O ™êfi7OQÆ∞+¨ª Ѩi=∂}Hõ"£∞II
109. JOQÆ∞+¨ª =∂„`«O ѨÙ~°∞+¨O ^蕺ܫ∞`« tÛ#‡Ü«∞O ǨÏ$kI
`«„`« ã¨∞Êù~°u Ü≥∂ ÉèÏ=ó â◊$}∞ `« `«¯^äŒÜ«∂q∞ `ÕII
110. q~°[O Ѩ~°=∂HÍâ◊O ^èŒ$==∂#O^Œ =∞=ºÜ«∞"£∞
JQÀK«~°O `«^ä•QÆ=∞ºO <å=∞ ~°∂Ѩ q=i˚`«"£∞
`«^ŒÇ¨ÏO „|Ǩχ ÔH·=źO Wu É’^èŒó „Ѩ*ÏÜ«∞`ÕII
111. Ü«∞^ä• x[ ã¨fiÉèÏ"Õ# ˆHÜ«¸~° Hõ@HÍ^ŒÜ«∞óI
ã¨∞=~°‚`Õfi# u+¨ªOu `«^ä•7ǨÏO „|Ǩχ âßâ◊fi`«"£∞II
112. U=O ^蕺ܫ∞<£ Ѩ~O° „|Ǩχ ™ê÷`=« ºO Ü«∞„`« ‰õΩ„`«z`üI
H©\’ Éèí$OQÆ W= ^蕺<å`ü „|ÃǷχ= Éèí=u ã¨fiÜ«∞"£∞II
35

36
113. Ü«∞^Œ$K«ÛùÜ«∂ KÀѨѨ#flO ǨϺÅÊO |Ǩïà◊ "Õ∞= "åI
h~åˆQ}ˇÿ= Éèí∞Or^ä• JÉèϺ㨠ã¨=∞ÜÕ∞ =Ú^•II
114. UHõ "Õ∞"åkfifÜ≥∂7ǨÏO QÆ∞~°∞"åHͺ`ü ã¨∞xtÛ`«"£∞I
U= =∞Éèíºã¨`À x`«ºO # ¿ã=ºO "≥· =<åO`«~°"£∞II
115. JÉèϺ™ê xflq∞¿+}ˇÿ= ã¨=∂kè =∞kè QÆK«ÛùuI
[#‡HÀ\˜ Hõ$`«O áêѨO `«`üHõ∆}Ï ^Õ= #â◊ºuII
116. # `«`ü ã¨∞YO ã¨∞ˆ~O„^Œã¨º # ã¨∞YO K«„Hõ=iÎ<å"£∞I
Ü«∞`«∞ûYO g`«~åQÆ㨺 ã¨^• ã¨O`«∞+¨ì KÕ`«ã¨óII
117. ~°ã¨O „|Ǩχ Ñ≤ÉË ^Œºâ◊Û `«$áÈÎ Ü«∞ó Ѩ~°=∂`«‡xI
WO„^ŒO K« =∞#∞`Õ ~°OHõO #$áê}ÏO `«„`« HÍ Hõ^ä•II
118. ^Õâ◊ó ѨÓ`À [<åó ѨÓ`åó `å^Œ$â’ Ü«∞„`« u+¨ªuI
`«`«¯\ÏH∆À7^äŒ ã¨Oã¨~°æó Ѩ~°Ãã·‡ „âıÜ«∞¿ã7ѨºÅ"£∞II
119. ^ÕÇ‘Ï „|Ǩχ Éèí"Õ ^Õ=O „Ѩ™ê^•`ü ^蕺#`À QÆ∞~ÀóI
#~å}ÏO K« Ѷ¨Å„áêáœÎ ÉèíH˜Î ˆ~= Ç≤Ï HÍ~°}"£∞II
120. =ÚHõÎ㨺 ÅHõ∆}O ^Õq `«"儈Q Hõkä`«O =∞Ü«∂I
QÆ∞~°∞ÉèíH˜Î ã¨Î^ä• ^蕺#O ã¨HõÅO `«= H©iÎ`«"£∞II 37

38
121. QÆ∞~°∞w`åu QÆ∞¿ÇϺܫ∞O =∞Ü«∂7ã≤Î Hõkä`å â◊√ÉèÏI
NQÆ∞~°∞O z#‡Ü«∞O ^蕺ܫ∞<£ Ü«∂=∞ǨÏO HõÅÜÕ∞ ã¨^•II
122. QÆ∞~°∞w`å q∞=∂O ^Õq â◊√^Œú`«`«ÎfiO =∞Ü≥∂k`«OI
QÆ∞~°∞O =∂O ^蕺ܫ∞f „¿Ñ=∂‚ ǨÏ$k x`«ºO qÉèÏ=Ü«∞II
123. WÜ«∞O KÕ ^ŒƒùH˜Î ÉèÏ"Õ# Ѩ~î°º`Õ „â◊¥Ü«∞`Õ7^äŒ"åI
eYº`Õ nÜ«∞`Õ Ñ¨ÙOaèó Éèí"Õ^Œƒù= q<åthII
124. J#O`« Ѷ¨Å =∂áÈflu QÆ∞~°∞w`å [¿Ñ# `«∞I
J<åºâ◊Û qq^è• =∞O„`åó HõÖÏO <å~°›Ou ëÈ_»j"£∞II
125. ã¨~°fiáêѨ „Ѩâ◊=∞h ã¨~°fi ã¨OHõ@<åthI
ã¨~°fiã≤kúHõs KÕÜ«∞O ã¨~°fiÖ’Hõ =â◊OHõsII
126. ^Œ∞ã¨ûfiѨfl <åth KÕÜ«∞O ã¨∞ã¨fiѨfl Ѷ¨Å^•~ÚhI
iѨÓ}ÏO ã¨ÎOaèh w`å "åK«ã¨Ê`«º „Ѩ^•~ÚhII
127. HÍq∞<åO HÍ=∞^èÕ#∞ â◊Û ã¨~°fi=∞OQÆà◊ HÍi}©I
zO`å=∞}˜ tÛOu`«ã¨º â’¡ˆH â’¡ˆH K« ã≤kú^•II
128. "≥∂Hõ∆HÍ"≥∂ [¿Ñxfl`«ºO "≥∂Hõ∆„tÜ«∞ =∞"åѨÙflÜ«∂`üI
Ѩل`« HÍ"≥∂ ÅÉèË`ü Ѩل`å<£ NHÍ=∞ âßÛq∞`åO „tÜ«∞"£∞II 39

40
129. „u"å~° Ѩ~î°<å `«û^Œºó HÍ~åQÍ~å kfi=ÚK«º`ÕI
x`«ºáê~îå`ü Éèí"ÕK«Û „ã‘ΠѨلu}© ã¨∞ÉèíQÍ z~°"£∞II
130. JHÍ=∞`« „ã‘û Î q^èŒ"å [¿Ñ<À‡Hõ∆ =∞"åѨÙflÜ«∂`üI
J"≥·^èŒ=ºO ã¨HÍ=∂ KÕ`ü ÅÉèí`Õ Kå7#º[#‡xII
131. [¿Ñ KåÛùHõÎâ◊Û ™œ~°â◊Û QÍ}ÏѨ`«ºâ◊Û "≥·+¨‚=óI
â‹·=â◊Û ã≤kú^• "Õ∞`åO ã¨~°fi^Õ= ã¨fi~°∂Ñ≤}©"£∞II
132. fˆ~÷ aÅfi`«~À ~°∂‡ÖË =@=¸ÖË ã¨i`«Î>ËI
^Õ"åÅÜÕ∞ K« QÀ¿+ª K« =∞ˆ~î |$O^•=<Õ `«^ä•
Ѩq„`Õ x~°‡ÖË ™ê÷<Õ [Ѩ j≈„Ѷ¨∞ Ѷ¨Å„Ѩ^ŒóII
133. âßO`«º~°÷O ^è•~°ÜÕ∞ K«∞ÛùHõ¡O =„ã¨ÎO =âıº7^äŒ ~°H˜Î=∞"£∞I
JaèKåˆ~ hÅ=~°‚O Ñ‘`«=~°‚O ^èŒ<åQÆ"Õ∞II
134. QÆ∞~°∞ ÉèíHÀÎ Éèí"ÕpÛù„Ѷ¨∞O QÆ∞~°∞ w`å [¿Ñ# `«∞I
^èŒ<åº =∂`å Ñ≤`å ^èŒ<Àº ^èŒ<åº =Oâߺ [<å JÑ≤
^èŒ<åº K« =ã¨∞^è• Ü«∞„`« QÆ∞~°∞ ÉèíHõÎó „Ѩ*ÏÜ«∞`ÕII 41

42
135. W^ŒO ~°Ç¨Ï㨺O <À "åK«ºO Ü«∞Ãã·‡ HõÃã·‡K«#„Ñ≤ÜÕ∞I
JÉèíˆHÎ =OK«ˆH ^èŒ∂ˆ~Î áê+¨O_Õ <åã≤ΈH `«^ä•I
=∞#™ê7Ñ≤ # =HõÎ"åº QÆ∞~°∞w`å Hõ^•K«#II
136. J`«ºO`« ѨHõfi z`«Î㨺 „â◊^•ú ÉèíH˜Î Ü«Ú`«ã¨º K«I
„Ѩ=HõÎ"åº „Ѩܫ∞`Õfl# =∞=∂7`å‡ „Ñ‘Ü«∞`Õ `«^•II
137. QÆ∞~°"À |ǨÏ= ã¨ûOu t+¨º q`åÎѨ Ǩ~°HÍóI
^Œ∞~°¡Éèí ã¨û QÆ∞~°∞ ~À¡ˆH t+¨º ã¨O`åѨ Ǩ~°HõóII
138. *Ï˝#Ç‘Ï<À QÆ∞~°∞O =∞<Àº q∞^䕺 "ån q_»O|HõóI
ã¨fiq„âßOuO # *Ï<åu Ѩ~°âßOuO Hõ~Àu H˜"£∞II
139. ã¨fiÜ«∞O `«i`«∞ =∞Hõ∆=∞ó Ѩ~å xfl™êÎ~°ÜÕ∞ `«¯^äŒ"£∞I
^Œ∂ˆ~ `«O =~°˚ÜÕ∞ „`åÊ*’˝ nè~° "Õ∞= ã¨=∂„â◊ÜÕ∞`üII
140. ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂áêÜ«∞ "åºÑ≤<Õ Ñ¨~°=∂`«‡<ÕI
#=∞„j≈QÆ∞~°∞ <å^ä•Ü«∞ „ѨHÍâß#O^Œ =¸~°ÎÜÕ∞II
141. ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂áêÜ«∞ Hõ$ëê‚Ü«∞ ˆH¡â◊Ǩi}ËI
#"≥∂ "Õ^•O`« "Õ^•ºÜ«∞ QÆ∞~°"Õ |∞kú ™êH˜∆}ËII 43

44
142. Ü«∞㨺 „Ѩ™ê^• ^ŒÇ¨Ï "Õ∞= q+¨µ‚M
=∞ÜÕ∞º= ã¨~°fiO ѨiHõeÊ`«O K«I
W`«÷O q*Ï<åq∞ ã¨^•`«‡ `«`«ÎfiO
`«™êºO„Ѷ≤∞ Ѩ^Œ‡O „Ѩ}`À7ã≤‡ x`«º"£∞II
FO âßOu âß≈Ou âß≈Ouó
Wu N™ê¯O^Œ ѨÙ~å}Ë, L`«Î~°YO_Õ, L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~° ã¨O"å^Õ,
NQÆ∞~°∞w`å ã¨=∂áêÎII
 $ aRPLiNRPLRi ˳ÏÁgRi-ª«s-»yö-µy-¿yLRiù NRPX»R½
$gRiV-LRi*-xtísQ-NRPª±sV
1. aRPLkiLRiLi xqsVLRiWxmsLi »R½´y ªy NRPÎÏÁú»R½Li
¸R¶VaRPaSèLRiV ÀÁú»R½Li µ³R¶©«sLi ®ªs[VLRiV»R½VÌÁùª±sVe
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPª±sVee

45

46
2. NRPÎÏÁú»R½Li µ³R¶©«sLi xmsoú»R½F¢ú»yµj¶ xqsLRi*Li
gRiXx¤¦¦¦Li ËØLiµ³R¶ªy xqs=LRi* ®ªs[V»R½µôðj¶ÇØ»R½ª±sVe
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPª±sVee
3. xtsQ²R¶LigSµj¶ ®ªs[µ][ ª«sVVÛÆÁ[ aSxqsòQû -sµyù
NRP-s»y*µj¶ gRiµR¶ùLi xqsVxmsµR¶ùLi NRPL][¼½e
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½MNTPª±sVee
 4. -s®µ¶[ZaP[xtsv ª«sW©«sùM xqs*®µ¶[ZaP[xtsv µ³R¶©«sùM
xqsµy¿yLRi ª«sX¾»½[òxtsv ª«sV»][ò ©«s ¿y©«sùMe
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPª±sVee
5. ORPQª«sW ª«sVLi²R¶ÛÍÁ[ ˳ÏÁWxms ˳ÏÁWFyÌÁ ÊÁXLi\®µ¶M
xqsµy }qs-s»R½Li ¸R¶Vxqsù FyµyLRi-sLiµR¶ª±sVe
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPª±sVee
47

48
6. ¸R¶Va][ ®ªs[V gRi»R½Li µj¶ORPV µy©«súxms»yFy»`½
ÇÁgRiµR¶*xqsVò xqsLRi*Li NRPlLi[ ¸R¶V»R½öQûryµy»`½e
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPª±sVee
7. ©«s ˳Ü[lgi[, ©«s ¹¸¶Wlgi[, ©«sªy ªyÑÁLSÇÝ
©«s NSLi»yª«sVVÛÆÁ[ \®©sª«s -s¾»½[òxtsv ÀÁ»R½òª±sVe
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPª±sVee
 8. @LRiâßá[ù ©«s ªy xqs*xqsù lgi[}¤¦¦¦ ©«s NSlLi[ù
©«s ®µ¶[}¤¦¦¦ ª«sV©¯[ ª«sLRiò¾»½[ ®ªs[V »R½*©«slLçi[Qùe
gRiVL][ LRiLiúzmnsVxms®µ¶[ø ª«sV©«sZaP[è ©«sõ ÌÁgRiõLi
»R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPLi »R½»R½M NTPª±sVee
9. gRiVL][ LRixtísQNRPLi ¸R¶VM xmslhi[ »R½Vößáù®µ¶[{¤¦¦¦
¸R¶V¼½ LRiW÷éxms¼½ LRi÷Qûx¤¦¦¦ø¿yLki ¿RÁ lgi[{¤¦¦¦e
ÌÁÛ˳Á[ µy*LiÀ³Á»yLóRiLi xmsµR¶Li úÊÁx¤¦¦¦øxqsLiÇìÁLi
gRiVL][ LRiVNRPòªyZNP[ù ª«sV©¯[ ¸R¶Vxqsù ÌÁgRiõª±sVee
ÇÁ¸R¶V-gRiV-LRiV-µR¶-»R½ò 49

JLi xmspLÒRi-™´sVµR∂M xmspLÒRi-≠sVµR∂Li

xmspLÒSª`ΩxmspLÒRi ™´sVVµR∂-øR¡˘æªΩ[
xmspLÒRixqs˘ xmspLÒRi-™´sW-µy∏R∂V
xmspLÒRi-Æ™s[V-™y™´s bPxtsQ˘æªΩ[
JLi aSLiºΩ aS+LiºΩ aS+LiºΩM
@xqs-ª][™´sW xqsµÊR∂-™´sV∏R∂V
ªRΩ™´sV-r°™´sW «‹[˘ºΩ-LÊRi-™´sV∏R∂V
™´sVXª][˘LS¯ @™´sVX-ªRΩLi-gRi-™´sV∏R∂V
 ÇÁ¸R¶VgRiVLRiVµR¶»R½ò
$gRi-ßá-xms¼½ xqsÀÁè-µy-©«sLiµR¶ xqsµæR¶V-LRiV˳Ü[ù ©«sª«sVM
1987 ÇÁ©«s-ª«s-Lji..........-lLiLi²][ \®ªsVxqsW-LRi¬szmsLi¿RÁV-NRPV©«sõ -sÇÁ-¸R¶V-ªy²R¶ AúaRP-ª«sVLiÍÜ[ xmspÇÁù $ry*-dsVÒÁªyLRiV
®ªsVVµR¶-ÉÓÁ-ryLji gRiVLRiV-gki»y úxmsª«s-¿RÁ©«sLi ¿Á[aS-LRiV. A úxmsª«s¿RÁ©«sLiP®ªs[ÌÁ-ª«sVLiµj¶ ˳ÏÁNRPVòÌÁ x¤¦¦¦XµR¶-¸R¶W-ÌÁÍÜ[ Aµ³yù-¼½øNRP
ÕdÁÇØ-ÌÁ©«sV ÊÁÌÁLigS ©yÉÓÁLi-µ¶j . A ®ªs[ÌÁ-ªs« VLi-µ¶j ÍÜ[ FsNRPV䪫s aS»R½Li¸R¶VVª«s¼d½ ¸R¶VVª«sN- PR V-ÛÍÁ[ @LiVV-ªs« oLi²R¶ÈÁLi gRiª«sV¬sLi¿RÁµR¶gæiR
-sxtsQ-¸R¶VLi. ¾»½ÖÁ-¸R¶V-NRP®©s[ úxmsxmsLi-¿RÁLiÍÜ[ gRiVLRiVgki»R½NRPV INRP -sZaP[-xtsQ-\®ªsV©«s róy©«sLi ª«soLiµj¶. FsLiµR¶V-NRPLiÛÉÁ[ zmsÌýÁÌÁ
µR¶gæRiLRi©«sVLi²U¶ |msµôR¶-ÌÁ-ª«s-LRiNRPW @LiµR¶LRiW gRiVLRiV-ª«so©«sV NUPLjiòxqsWò gS©«sLi ¿Á[}qs ""gRiVLRiVLRi÷Qû¥¦¦¦ø gRiVLRiVLji*xtñsvM'' @®©s[
aý][NRPLi gRiVLRiV-gki-»R½-ÍÜ[¬s-®µ¶[. @LóRi˳ÏÁWLiVVxtîsQ-\®ªsV©«s C ÀÁLRiV-úgRiLi´R¶Li ªyùxqsª«sVx¤¦¦¦L<ji LRiÀÁ-»R½-\®ªsV©«s ryäLiµR¶ xmsoLSßáLi-
©«sVLi²T¶ úgRiz¤¦¦¦Li-xms-ÊÁ-²T¶-©«s-µj¶.
AúaRPª«sV ˳ÏÁNRPVò-ÌÁNRPV ""gRiVLRiVgki»R½'' @LiÛÉÁ[ úFyßáLi. gRiVLRiV-gki-»R½©«sV L][ÇÁÙ®ªsVV»R½òLiÍÜ[ INRPä-ry-\lLi©y FyLS¸R¶Vßá
¿Á[¸R¶V-¬s®µ¶[ µj¶NRPVä »][¿RÁ¬s ˳ÏÁNRPVò-ÌÁV Bxmsö-ÉÓÁNUP FsLiµR¶L][ ª«so©yõ-LRiV. ªyLRiV ˳ØLRi-¼d½-¸R¶VVÛÍÁ[ NSµR¶V, @®ªsV-Lji-NS,
¸R¶VWL][£ms, úÉÓÁ¬s-²y²`¶, ª«sVÛÍÁ[-ztsQ-¸R¶W, BÍØ @®©s[NRP ®µ¶[aS-ÌÁ-ÍÜ[¬s úxmsÇÁÌÁV NRPW²y. µk¶¬sõ xmshjiLi-¿RÁ-²R¶Li-ª«sÌýÁ -dsVLRiV
G -sµ³R¶LigS úxms¹¸¶W-ÇÁ©«sLi F~LiµR¶V-»R½V-©yõLRiV? @®©s[ úxmsaRPõNRPV ªyLRiLiµR¶Lji xqsª«sW-µ³y©«sLi INRPä-ÛÉÁ[c ""ª«sW gRiVLRiVª«so

ª«sWNRPV FsLi»R½ µR¶WLRiLiÍÜ[ D©yõ xqslLi[, "gRiVLRiV-gik »R½' ªyLji¬s ª«sW NRPLiÉÓÁ ª«sVVLiµR¶VNRPV ¾»½xqsVòLi-µ¶j . ªyLji»][ xqsLi˳ØztsQLixms
¿Á[xqsVòLiµj¶''c @¬s.
BLi»R½ g]xmsö úgRiLi´y¬sõ gRiVLjiLiÀÁ $ry*--dsVÒÁªyLjiª«sWÈÁ-ÍýÜ[®©s[ ¿Áxmsö-ª«s-ÌÁ-zqs-ª«s-}qsòc ""C gRiVLRiVgki»R½NRPV
NRPVÌÁ, ª«sV»R½, Çؼ½, ®µ¶[aRP, -sª«sORPQ ÛÍÁ[µR¶V. Bµj¶ xqsLRi*-ÇÁ-¬ds-©«s-\®ªsV©«s úgRiLi´R¶Li. ÒÁ-s»R½ K©«sõ»yù¬sõ ryµ³j¶Li-¿RÁ-ÉØ-¬sNTP
gRiVLRiV @©«sV-úgRix¤¦¦¦Li FsLi»][ @ª«s-xqs-LRiLi. @©«sV-úgRix¤¦¦¦Li NRPÌÁ-gS-ÌÁLiÛÉÁ[ »R½»R½òQ*Li ¾»½ÖÁ¸R¶WÖÁ. »R½»R½òQ*Li ¾»½ÖÁ¸R¶WÌÁLiÛÉÁ[
gRiVLRiV-gki»R½ FyLS-¸R¶Vßá ¿Á[¸R¶W-ÖÁ. @LóRiLi ¿Á[xqsV-N][-ªy-ÖÁ.''
ÍÜ[NRPLiÍÜ[ ˳ÏÁgRi-ª«s-µæk¶-»y, @uíy-ª«s-úNRP-gki-»y, úaRPV¼½-gki-»y, @ª«s-µ³R¶W»R½ gki»y, ª«szqs-xtîsQ-gki-»y, BÍØ ¿yÍØ gki»R½ÌÁV
ª«so©yõ-LiVV. A úgRiLi´y-ÌÁ¬dsõ A»R½ø-»R½-»yòQ*¬sõ ¿Á}msö-s. NS¬ds A»yø-©«sV-˳ÏÁ-ªy¬sõ NRPÖÁgjiLi¿Á[ gRiVLRiV-ª«so-©«sV,
gRiVLRiVª«sVz¤¦¦¦ª«sV©«sV, gRiVLRiV »R½»yòQ*-¬sõ, gRiVLRiV ú}msª«sV-©«sV, gRiVLRiV @©«sV-úgRi-¥¦¦¦-¬sõ, -sª«s-LjiLi-ÀÁ©«s úgRiLi´R¶Li gRiVLRiV-gki»R½
INRPäÛÉÁ[.
úzms¸R¶V ˳ÏÁNRPVò-ÍØLS! úxmsÇÁ-ÌÁLi-µR¶Lji úZaP[¸R¶VxqsV=, -saRP*-NRP-ÎØù-ß᮪s[V úxms´R¶ª«sWLi-¼½ª«sV ÌÁORPQ ùLigS @x¤¦¦¦Ljiõ-
aRPÌÁW xqsLi¿RÁ-LjiLi¿Á[ ª«sV©«s xqsµæR¶VLRiV ®µ¶[ª«soÌÁV $gRi-ßá-xms¼½ xqsÀÁè-µy-©«sLiµR¶ ry*-dsV-ÒÁ-ªyLRiV @Liµj¶xqsVò©«sõ µj¶ª_ùxtsQµ³R¶Li
C gRiVLRiV-gki-»R½. Bµj¶ @LiµR¶-LjiNUP Aµ³yù-¼½ø-NRP, Aµ³j¶-˳Ý-¼½-NRP, Aµ³j¶\®µ¶-sNRP\®ªsV©«s »yFy¬sõ F¡g]-²R¶V-»R½VLi-µj¶. xqsµæR¶VLRiVª«soNRPV
xqs¬sõ-z¤¦¦¦-»R½V-ÖÁõgS ¿Á[xqsVòLi-µj¶. -s¬s A©«sLi-µj¶Li-¿RÁLi²T¶! zmsÌýÁÌÁ©«sV, ¸R¶VVª«s-úxms-ÇÁ©«sV gRiVLRiV-gki»y FyLS-¸R¶V-ßá-ÍÜ[©«sW,
úaRPª«s-ßáLiÍÜ[©«sW úF¡»R½=-z¤¦¦¦LiÀÁ AL][gRiùNRPLRi\®ªsV©«s xqsª«sWÇجsõ ¬sLjiøLi-¿RÁLi²T¶! xqs©yøLæRi ®©s[»R½ÌÁV NRPLi²T¶!
ee$ bPª«s xqs=ÀÁè-µy-©«sLiµR¶c
xqsµæR¶VLRiVM xmsLji-»R½V-xtsQù»R½Vee
B¼½
 xqsµæR¶VLRiVxqsòª«sM
zqsµôðj¶ ÊÁVµôðj¶ ª«sV¥¦¦¦¹¸¶WgRi ª«sLRißÔṸ¶W gRißص³j¶xmsMe
¸R¶Vxqs=Q*¸R¶VLi xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 1
¸R¶Vxqsù µR¶»yòú¾»½[¸R¶V˳ت¯[ ˳ÏÁNSò©yª«sW»R½øµy©«s»R½Me
xqsW¿RÁù¾»½[ xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 2
¹¸¶WgSÇêÜ[ù¼½xqs=ª«sVVµôk¶xmsòLi ÇÁ¸R¶VÌÁOUPQ ø ©«sXzqsLix¤¦¦¦¹¸¶WMe
@µR¶*¸R¶VLi xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 3
¹¸¶WgRi-sµyù ÀÁú»R½Ë³Ø©«sVLi ÀÁú»R½Ë³Ø©«sV aRPLRiµR¶÷骫sª±sVe
ÇìØ©«sµR¶Li xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 4
gRiâßá[aRPx¤¦Ü[®ªs[VLRiäµj¶®©s[ ¬s»R½ùLi $¿RÁúNRPxmspÇÁ®©s[e
µk¶OTPQ»R½Li xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 5

@gRixqsòQùª«sVV¬s xqsLiúNS©«sò ©y©y\®ªsµR¶ù µ³R¶VLRi©ôð«sLRiª±sVe

˳ÏÁª«sxmnsVõLi xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 6
ªyµ][ùµR¶ÄÁèµôj¶ª«sù©yª«sV xqsLiNUPLRiò©«s NRPÎجsµ³j¶ª±sVe
©yµyÕôðÁLi xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 7
µR¶»R½ò{mshSµ³j¶xmsLi µ³R¶LRiøLRiORPQßãÜ[Fy¸R¶V ÊÁ©ôð«sVLRiª±sVe
xqs»R½ä-sLi xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 8
-sµ³R¶W»R½Ë³ÏÁNRPò xqs®ªsWøx¤¦¦¦ ª«sVª«sµ³R¶W»R½Li ÇÁgRiµæR¶VLRiVª±sVe
ry*úaRP¸R¶VLi xqsÀÁèµy©«sLiµR¶Li xqsµæR¶VLRiVLi »R½Li ©«sª«sWª«sVùx¤¦¦¦ª±sVee 9
ryµ³R¶V»R½*Li ˳ÏÁNTPòQ\®ªsVaRP*LRiùLi µy©«sLi ¹¸¶WgRiª«sVL][gRi»yª±sVe
xqs©«sø¼½Li ÇìØ©«sª«sW©«s©ô«sLi xqsµæR¶VLRiV xqsòª«s»][ ÌÁÛ˳Á[»`½ee 10
 ALÛjiNRP }qs™´s:c
$ ry*≠dsV-“¡-™yLji µj∂™´s˘ AbdPxqsV=áª][
@«ÏÿªRΩ À≥œ¡NRPVÚáV
≠dsLji\|ms ry*≠dsV“¡™yLji NRPXxms ™´sL<jiLi-øR¡V-gSNRP