8/7/2018

BỆNH DI TRUYỀN
PHÂN LOẠI – ĐỊNH
NGHĨA

MUÏC TIEÂU
• Hieåu ñöôïc moät soá khaùi nieäm beänh di truyeàn
• Hieåu ñöôïc moät soá yeáu toá aûnh höôûng ñeán beänh di truyeàn
• Bieát ñöôïc moät soá beänh lyù di truyeàn
• Bieát ñöôïc taàm quan troïng cuûa ngaønh di truyeàn hoïc

1
 8/7/2018

Video #1: Genetics introduction

TSUNAMI

2
 8/7/2018

PATIENT
AT HCMC

BIRD
FLU

SPINA BIFIDA

3
8/7/2018

4
 8/7/2018

LÒCH SÖÛ
- Böùôc phaùt trieån lôùn nhaát cuûa Di truyeàn – Teá baøo
(Cytogenetics):
*Xaùc laäp baûn ñoà gen cuûa ngöôøi (La cartographie
du geùnome humain)
*Caùc kyõ thuaät nhuoäm baêng (Bandes) khaùc nhau.
- Di truyeàn teá baøo y hoïc hieän ñaïi :
- Di truyeàn teá baøo qui öôùc (Conventional
cytogenetics)
- Di truyeàn teá baøo phaân töû (Monlecular
cytogenetics) vôùi phöông phaùp gaây phaùt huyønh
quang taïi vò trí DNA beänh lyù (Fluorescence in Situ
Hybridization – FISH), Chaån ñoaùn baèng PCR

Ai coù aûnh höôûng ñeán di truyeàn trong theá kyû qua?

James Watson (L)

and Francis Crick
(R), xaây döïng caáu
truùc DNA (and
Rosalind Franklin).

5
 8/7/2018

DNA – T-A C-G

Thymine (T) Adenine (A)

Cytosine (C) Guanine (G)

Over 3 billion base pairs, 30,000 genes

Humans are over 99.9% identical
Bp, Kb, Mb; Gen

5’ 3’

Sugar
phosphate
backbone
One helical turn = 3.4nm

Bases

Adenine
Thymine

Guanine
Cytosine

3’ 5’

6
 8/7/2018

Adenine
Thymine

Guanine
Cytosine

5’ 3’ 5’ 3’
{

Original Original
chain New chains chain
forming

7
 8/7/2018

Video #2: DNA transcription

PHÂN BÀO (MITOSE)

Nguyên phân: từ một tế bào mẹ 2n  hai tế bào con
2n
4 Pha G1, S, G2, M
Pha M gồm 5 kỳ
 Prophase
Prométaphase
Métaphase
Anaphase
Télophase

8
 8/7/2018

PROPHASE PROMETAPHASE

METAPHASE ANAPHASE TELOPHASE

CYTODIERESE

Video #3: Meiosis

9
 8/7/2018

CẤU TẠO ĐẠI THỂ NST

NST được cấu tạo bao gồm nhánh ngắn (p) gắn kết
nhánh dài (q) qua vùng tâm động (c)

10
 8/7/2018

BOÄ NHIEÃM SAÉC THEÅ

NST thường là NST mà gen không có vai trò trong việc xác định giới
tính của một cá thể

11
 8/7/2018

NST giới tính có

chứa gen xác định giới
tính của một cá thể
Ở người và nhiều sinh
vật khác, hai NST giới
tính được xem như
NST X và Y
Gen làm cho hợp tử
phát triển thành cá thể
đực nằm trên NST Y
Ở nam có hai NST X
và Y. Nữ có hai NST
XX

FISH (Fluorescent in situ hybridization)

Nguyên tắc: dựa trên chuỗi xoắn kép ADN, hai mạch đơn bổ sung
cho nhau, sẽ biến tính và bắt cặp bổ sung lại cho nhau trong những
điều kiện chuẩn xác về nhiệt độ, nồng độ muối và PH
Trên thực tế ta dùng một đoạn ADN đã được đánh dấu huỳnh quang
làm đoạn mồi, sẽ biến tính và lai trên mẫu NST hay nhân tế bào đã
được biến tính trước. Lai được bảo đảm trong ở t° 37°C từ 1h đến 3
ngày tùy đoạn mồi. Tín hiệu sẽ được đọc dưới kính hiển vi huỳnh
quang

12
 8/7/2018

KẾT QUẢ KARYOTYPE BẰNG KỸ THUẬT

FISH (Fluorescent in situ hybridization)

25

Phương pháp phân tích cây gia hệ

13
 8/7/2018

ÖÙNG DUÏNG DI TRUYEÀN TRONG Y HOÏC

CHAÅN ÑOAÙN CAÙC BEÄNH DI TRUYEÀN

CHAÅN ÑOAÙN CAÙC BEÄNH ROÁI LOAÏN CHUYEÅN HOÙA

THAM VAÁN DI TRUYEÀN

ÖÙNG DUÏNG DI TRUYEÀN TRONG Y HOÏC

• CHAÅN ÑOAÙN TIEÀN SINH

• GOÙP PHAÀN CHAÅN ÑOAÙN “VOÂ SINH”

• GOÙP PHAÀN CHAÅN ÑOAÙN DO ROÁI LOAÏN MIEÃN DÒCH

• GOÙP PHAÀN CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH UNG THÖ

14
 8/7/2018

BỆNH DI TRUYỀN

CAÙC BEÄNH DI TRUYEÀN

 Beänh
• Tieåu ñöôøng,
• Parkinson,
• Tim maïch
 Beänh di truyeàn
• Cystic fibrosis,
• Huntington’s

15
 8/7/2018

BEÄNH DI TRUYEÀN?
• KHAÙI NIEÄM: neáu moät beänh lyù naøo ñoù coù lieân quan ñeán ít nhaát hai
ngöôøi trong cuøng moät gia ñình thì coù theå beänh ñoù coù nguoàn goác töø
di truyeàn
• ÑÒNH NGHÓA: Beänh di truyeàn laø beänh maø yeáu toá di truyeàn coù
ñoùng vai troø trong beänh sinh.

HOÄI CHÖÙNG DOWN

COÙ 3 NST 21

16
 8/7/2018

KLINEFELTER

17
 8/7/2018

ÖÙNG DUÏNG TRONG CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH

-Ñôn gen, ña gen do aûnh höôûng cuûa nhieàu

yeáu toá (Multifactorial inheritance).
-Ñöa ra caùc ñeà nghò goùp phaàn vaøo vieäc ñieàu
trò caùc beänh gaây ra do aûnh höôûng cuûa nhieàu
yeáu toá moâi tröôøng.

CHAÅN ÑOAÙN CAÙC ROÁI LOAÏN CHUYEÅN

HOÙA (METABOLIC DISORDER DISEASES)
DO ÑOÄT BIEÁN GEN (GENE MUTATION)
-Beänh tieåâu Phenylketon (Phenylketonuria):
Gaây roái loaïn haønh vi vaø hoïc vaán ôû treû con,
chaäm phaùt trieån trí tueä. Ñieàu trò baèng caùch
aên kieâng caùc thöùc aên coù phenylalanin.
-Beänh taêng galactose maùu gaây suy chöùc
naêng buoàng tröùng ôû phuï nöõ. Ñieàu trò baèng
caùch kieâng duøng thöïc phaåm coù galactose.

18
 8/7/2018

CHAÅN ÑOAÙN CAÙC ROÁI LOAÏN CHUYEÅN

HOÙA (METABOLIC DISORDER DISEASES)
DO ÑOÄT BIEÁN GEN (GENE MUTATION)
-Suy giaùp baåm sinh (Congenital
hypothyroidism) coù ôû 1/4.000 treû môùi sinh,
10-15% do di truyeàn. Chaån ñoaùn sôùm, ñieàu
trò baèng Thyroxin seõ traùnh ñöôïc trieäu chöùng
ngu ñaàn.
-Beänh giaûm men Biotinidase, gaây ra giaûm
löôïng Biotine maùu. Ñieàu trò baèng Biotine seõ
ngaên ngöøa ñöôïc di chöùng thaàn kinh.

THAM VAÁN DI TRUYEÀN (GENETIC

COUNSELING)

-Ñoàng huyeát thoáng coù nguy cô maéc beänh laø 2%

- Hoäi chöùng gaõy nhieãm saéc theå X, beù trai ngu
ñaàn, meï laø ngöôøi mang maàm beänh (carrier) vaø
chæ truyeàn sang con trai.
-Baát thöôøng nhieãm saéc theå laàn hai cho thai phuï
ñaõ coù baát thöôøng nhieãm saéc theå laø 25%.

19
 8/7/2018

CAÙC VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN DI TRUYEÀN

Sperm
sample
Hormone
injected

Fertilization
of egg
Pregnant
mother

Insertion of embryo
into uterus

Suction
device

Nutrient
solution Blastocyst

Recovered eggs

KYÕ THUAÄT SÖÛ DUÏNG

TRONG CHAÅN ÑOAÙN DI TRUYEÀN

handh
eld
transd
ucer

20
 8/7/2018

GOÙP PHAÀN CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH UNG THÖ

GOÙP PHAÀN CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH UNG THÖ

·Retinoblastoma: i (6p), del (13q14)
·Bướu Wilm: del (11p) (p13 – p15)
·Sarcome Ewing: t (11;22) (q24;q12)

21
 8/7/2018

GOÙP PHAÀN CHAÅN ÑOAÙN BEÄNH UNG THÖ

·Lymphome Burkitt: t (8;14)

· Bệnh bạch cầu mãn dòng tủy bào: t (9;22)

= nhiễm sắc thể Philadelphia.

PHAÂN LOAÏI THEO TÆ TROÏNG

MOÂI TRÖÔØNG – DI TRUYEÀN

1. Beänh di truyeàn, khoâng coù aûnh höôûng cuûa moâi

tröôøng.
2. Beänh yeáu toá di truyeàn laø quan troïng, coù aûnh
höôûng cuûa moâi tröôøng.
3. Beänh yeáu toá di truyeàn vaø moâi tröôøng coù aûnh
höôûng nhö nhau.
4. Beänh chuû yeáu do yeáu toá moâi tröôøng.
5. Beänh do yeáu toá moâi tröôøng, baát keå yeáu toá di
truyeàn.

22
 8/7/2018

Thalidomide
 Introduced in 1956 as sedative
(sleeping pill) and to reduce nausea
and vomiting during pregnancy
 Withdrawn in 1961

 Discovered to be a human teratogen causing absence

of limbs or limb malformations in newborns

 5000 to 7000 infants effected

 Resulted in new drug testing rules

23
 8/7/2018

TÀI LIỆU THAM KHẢO

• Bài giảng “Các vấn đề di truyền trong y học” – PGS. Trần Công Toại
• Sách “ Di truyền y học” -PGS. Trần Công Toại, TS. Vũ Phi Yên
• Sách “Di truyền y học” GS. Trịnh Văn Bảo, PGS. Trần Thị Thanh Hương

THẮC MẮC XIN LIÊN HỆ : nnld2001@gmai.com

24