Made by Zuza,Natalia,Kasia P,Kasia D,Kasia

M,Kamila,Amelia,Justyna,Asia U,

1.Omów kolejno elementy, które uwzględnisz w badaniu przedmiotowym przedsionka

j.ustnej.

• Rozpoczyna się od błony śluzowej przedsionka i policzków

• W przedsionku zwracamy uwagę na górne i dolne sklepienie
• Zwracamy uwagę na ewentualną obecność przetok czynnych, biernych, które
wywołane są przeważnie przewlekłymi stanami zapalnymi ozębnej lub chorobami
przyzębia
• Badamy wyrostek zębodołowy dotykiem
• Badamy wędzidełka przez odciągnięcie warg i policzków i obserwujemy ten ruch
powodując odciąganie i anemizację dziąsła brzeżnego
• Sprawdzamy drożność przewodów ślinianek przyusznych (znajdują się one na
wyniosłości błony śluzowej policzka, zw. brodawką ślinową-na wys. 2 trzonowca
górnego

2.Zróżnicuj pojęcia:

Ból dawny-ból, który pojawił się już kiedyś i zanikł, a obecnie pojawił się na nowo.
Charakterystyczny dla przewlekłego zaostrzonego zapalenia miazgi lub zapalenia
ostrego/przewlekłego zaostrzonego tkanek okołowierzchołkowych.

Ból sprowokowany-powstaje pod wpływem działania bodźców zewnętrznych, np.

termicznych, mechanicznych i chemicznych.

§ Ból w czasie przyjmowania pokarmów(słodkie, kwaśne, ciepłe, zimne)-

charakterystyczne dla próchnicy prostej, nadwrażliwości zębiny, obnażenia szyjki
zęba, ubytków niepróchnicowego pochodzenia
§ Ból sprowokowany przedłużony-na podstawie wywiadu chorobowego, testy
diagnostyczne(np. test termiczny, elektryczny). Charakterystyczny dla
zaawansowanego przewlekłego zapalenia miazgi
§ Ból pojawiający się podczas nagryzania twardych pokarmów lub przy opukiwaniu.
Charakterystyczny dla ostrego lub przewlekłego zaostrzonego zapalenia tkanek około
wierzchołkowych

Ból pulsujący- in. Tętniący. Charakterystyczny jest dla nieodwracalnego zapalenia miazgi z
wysiękiem ropnym lub dla ropnego zapalenia tkanek około wierzchołkowych.

Ból promieniujący- taki ból, kiedy pacjent wskazuje stronę, z której pochodzi ból, gdyż
promieniowanie bólu jest zawsze jednostronne. Jeżeli przyczyna bólu umiejscowiona jest w
szczęce, może on promieniować wzdłuż II gałęzi n.trójdzielnego i być odczuwany wzdłuż
1



całego górnego łuku zębowego i poza szczęką w okolicy skroni i oka. Ból, którego przyczyna
znajduje się w żuchwie, może być odczuwany wzdłuż całego dolnego łuku zębowego i poza
żuchwą w okolicy ucha, szyi i potylicy. Charakterystyczny jest dla nieodwracalnego zapalenia
miazgi.

Objaw Owińskiego- zw. objawem wierzchołkowo-uciskowym - bolesność uciskowa (przy dotyku

palcem lub narzędziem) błony śluzowej wyrostka zębodołowego w okolicach korzenia zęba. Pomaga
wykryć niewielkie ogniska zapalne umiejscowione wzdłuż łuków zębodołowych. W tym celu
przesuwa się-lekko uciskając-kulkę metalową o średnicy 5mm wzdłuż łuku zębodołowego badanego
zęba, poczynając od szyjki aż do wierzchołka korzenia. W okolicach odpowiadających przewlekłym
stanom zapalnym ozębnej chory odczuwa słaby ból.

Klasa I ubytku Blacka – ubytki na powierzchniach żujących zębów przedtrzonowych i

trzonowych, powierzchniach policzkowych z. trzonowych dolnych i powierzchniach
podniebiennych z. trzonowych górnych oraz siekaczy górnych.

Zarys ubytku – linia zamknięta, łagodnie przechodząca w poszczególne odcinki i ograniczająca wlot
do ukształtowanego ubytku, ( dyktowany jest poszerzeniem zapobiegawczym )

Kształt oporowy ubytku – takie uformowanie ubytku, aby zarówno założone wypełnienie i
otaczające ubytek tkanki nie zostały zniszczone przez siły żucia

Perforacja – przypadkowe wykonanie połączenia między jamą zęba a ozębną, może dotyczyć części
koronowej i korzeniowej spowodowana nieprawidłowym opracowaniem mechanicznym.

Punkt trepanacyjny-miejsce na pow. koron zębów najdogodniejsze dla dotarcia do

komory(niewielka warstwa twardych tkanek zęba) i zapewniające optymalne dojście do ujść
kanałów i dalszą pracę w obrębie kanałów.

3.Jakimi właściwościami charakteryzują się bakterie próchnicotwórcze?

§ Zdolność rozkładu węglowodanów z wytworzeniem kwasów
§ Zdolność do zainicjowania procesu próchnicowego
§ Uczestniczą w powstawaniu płytki nazębnej
§ Odporność na niskie pH
§ Zdolność adhezji do gładkich pow. zęba
§ Synteza zewnątrzkomórkowych polisacharydów

4. Wymień testy ślinowe, które mogą mieć znaczenie w określeniu ryzyka wystąpienia
próchnicy.

1. Ilość wydzielanej śliny na jednostkę czasu

2. Zdolności buforowe śliny – zestaw Dentobuff
3. Liczba pałeczek kwasu mlekowego w ślinie – zestaw Dentocult LB
4. Liczba pałeczek kwasu mlekowego – test Hadleya

5. Liczba S. mutant za pomocą zestawu Dentocult SM

6. Test amoniakalny Kiesela
7. Test kwasowy Wacha
8. Zdolność kwasotwórcza bakterii j. ustnej – test Syndera

5. Opisz obraz kliniczny i histopatologiczny caries incipiens.

Obraz kliniczny :

A. bad. podmiotowe – pacjent nie zgłasza żadnych dolegliwości

B. bad. przedmiotowe - próchnica początkowa widoczna jako biała plama – mętne, białe pole łatwe do
odróżnienia od sąsiadującego zdrowego i translucentnego szkliwa, jest bardziej dostrzegalna po
uprzednim osuszeniu pow. Ujawnienie jej tylko po uprzednim osuszeniu sugeruje mniejsze
zaawansowanie zmiany. Aktywna klinicznie zmiana ma kredową lub matową powierzchnię, czasem
ma barwę brązową, co jest spowodowane adsorbcją barwników przez porowate szkliwo .( Zarówno
białe jak ciemne zmiany mogą występować w jamie ustnej przez długi czas, nawet przez kilka lat.)
Powierzchnia plamy jest gładka i twarda, a zgłębnik przesuwa się po niej jak po szkle , nie
pozostawiając rysy, nie wyczuwa się żadnej chropowatości.

Obraz histopatologiczny :

Dochodzi do utraty minerałów i niszczenia substancji międzypryzmatycznej, szkliwo staje się

bardziej zdemineralizowane w głębszych warstwach, co świadczy o podpowierzchniowej
demineralizacji przy zachowaniu nie zmienionej jego powierzchni . W zmianach tych szkliwo jest
jeszcze twarde i nie nastąpiła jeszcze jego utrata . Próchnica początkowa jest procesem odwracalnym
na drodze remineralizacji przy eliminacji płytki i przy dostarczaniu jonów fluorkowych. W obrazie
mikroskopowym próchnica ta składa się z 4 warstw :

1. w. pustych kanalików- bez wypustek, wypełnionych powietrzem, co w mikroskopie świetlnym daje

ciemną strefę.

2. w. przezroczysta (zębina sklerotyczna)- około i wewnątzkanalikowa hipermineralizacja zębiny.

3. w. normalnej, zdrowej zębiny pierwotnej z nietkniętymi wypustkami odontoblastów.

4. w. obronna o budowie regularnej lub lekko nieregularnej.

6. Zróżnicuj zmiany zachodzące w szkliwie i zębinie pod wpływem działania kwasu podczas zabiegu
wytrawiania ‘total etching’. Wymień przeciwwskazania do stosowania tego zabiegu i omów
powikłania.

Podczas wytrawiania kwasem w zabiegu total etching, który polega na wytrawieniu szkliwa i
zębiny, powodując zajście zmian w strukturze tych tkanek :

Szkliwo – wytrawianie powoduje zupełne rozpuszczenie szkliwa na głębokość 10 um i tworzy

mikroretencję w szkliwie na głębokość 50 um ( żywica łącząca wchodzi w te retencje jako subst.

płynna ).Prawidłowo przeprowadzone wytrawianie szkliwa nie powoduje istotnej utraty minerałów,
utrata ta zostaje również szybko wyrównana w procesie remineralizacji w ciągu kilku dni. Czas
wytrawiania wynosi dla kwasu fosforowego 37% - 30-40 sek. ( z. mleczne 90-120 sek. , z. martwe
60 sek.

Zębina – wytrawienie ma na celu uzdatnienie zębiny przez : 1) usunięcie warstwy mazistej 2)

otwarcie kanalików zębinowych 3) częściową demineralizację powierzchniowej warstwy zębiny
około- i międzykanalikowej odsłaniając w ten sposób sieć włókien kolagenowych. Do jej
wytrawienia wymagany jest krótszy czas ( kwas fosforowy 37% - 15 sek. ). Nie należy jej
przesuszać, powinna zostać lekko wilgotna.

Przeciwwskazania do wytrawiania zębiny:

1 – ubytki głębokie i średnie próchnicowego i niepróchnicowego pochodzenia

2 – nie należy stosować wytrawiania zębiny gdy kształt ubytku i obecność szkliwa na całym zarysie

gwarantują dobre utrzymanie wypełnienia

Powikłania wytrawiania :

– podrażnienie lub martwica dziąsła brzeżnego ( ogólnie do wytrawiania )

* przy wytrawianiu szkliwa :

a. jatrogenne wytrawienie sąsiadującego nie wypreparowanego szkliwa – co zwiększa podatność na

próchnicę

b. pozostawienie resztek wytrawiacza co powoduje w czasie ich działania precypitację mogąc

zanieczyszczać wypreparowaną powierzchnię ( doprowadza do gorszej adhezji )

c. w czasie w wytrawiania może dojść do zanieczyszczenia pow. śliną, krwią – co prowadzi do

pogorszenia adhezji i powstania szczeliny brzeżnej

* przy wytrawieniu zębiny :

a. w ubytkach głębokich i średnich możliwość chemicznego podrażnienia miazgi.( również możliwe przy
wytrawianiu szkliwa )

7. Podaj definicje następujących pojęć : przyrost próchnicy, frekwencja próchnicy, intensywność

próchnicy, wskaźnik leczenia próchnicy.

§ przyrost próchnicy – określenie szybkości powiększania się i pogłębiania się ubytku

próchnicowego w określonym czasie; jest to pojecie kliniczne i nie da się określić obiektywnym
wskaźnikiem matematycznym; przyrost próchnicy jest jednym z najlepszych wskaźników
oznaczania aktywności próchnicy.

Przyjmuje się ,ze istnieją 3 szczyty- okresy największej aktywności próchnicy:

4-8lat dla uzębienia mlecznego

11-18 dla koron zębów stalych

55-65 dla korzeni zębów stalych

Redukcja próchnicy- wyraża zmniejszony przyrost częstości lub intensywności próchnicy w

porównaniu do grupy kontrolnej. Wskaźnik ten stosuje się do oceny skuteczności programu
profilaktycznego.

frekwencja (częstość) próchnicy – odsetek osób dotkniętych próchnicą ( czyli ze wskaźnikiem PUW>0 ) ;
liczba osób z próchnicą/ liczba badanych osób x 100

intensywność próchnicy – ( może być odniesiona do zębów, do powierzchni zębów ) , może być obliczona
dla jednej lub większej liczby osób; wyraża się wartością PUW ; dla grupy osób obliczamy
następująco : suma wartości PUW / liczba badanych osób z PUW> 0

wskaźnik leczenia próchnicy ( Dental Treatment Index ) – wzór : W( bez próchnicy wtórnej ) / P+W;
ocenia skuteczność leczenia zachowawczego próchnicy, wartości tego wskaźnika wahają się od 0 do
1. ( 0 – żaden z zębów z próchnicą nie został wypełniony , 1 – wszystkie zęby, które uległy
próchnicy zostały wypełnione) wartości pośrednie są wyrazem różnej intensywności leczenia
stomatologicznego.

8. W jakich przypadkach lekarz stom. może spowodować podrażnienie miazgi zęba na drodze
termicznej?

§ zbyt szybkie obroty turbiny i kątnicy

§ amalgamat bez podkładu
§ opracowywanie zębiny turbiną ( nawet z chłodzeniem )
§ opracowywanie szkliwa turbiną bez chłodzenia
§ zdejmowanie kamienia ultradźwiękami bez chłodzenia
§ brutalne opracowywanie ubytków bez chłodzenia kątnicą szybkoobrotową ( często w
znieczuleniu )
§ oparzenie lampą diodową do naświetlania wypełnień
§ lasery twarde do opracowywania ubytków
§ termokoagulacja np. przerośniętych brodawek dziąsłowych
§ nieodpowiednie wiertła : kształt, wielkość,
ostrość
§ opracowywanie ubytków z naciskiem, bez przerw
§ zbyt długi czas opracowywania ubytku

9.Wymień przyczyny niepowodzenia w leczeniu miazgi metodą przykrycia pośredniego.

§ brak aseptyki w postępowaniu

§ nieszczelne opatrunków czasowych lub wypełnień stałych
§ zakażenia ogólne w organizmie, zły stan ogólny zdrowia ( np. cukrzyca, ch. nowotworowe,
§ radioterapia, przyjmowanie leków immunosupresyjnych – zmniejszenie reakcji obronnych miazgi
§ u osób starszych, gdyż zmniejszone zdolności regeneracyjne miazgi
§ obecne zapalenia nieodwracalne
§ nieświeży materiał – zmniejszenie zawartości składnika czynnego
§ zastosowanie podkładu cement fosforanowy, bo zmniejsza zasadowe pH prep. odontotropowego

§ nieprawidłowe opracowanie ubytku, pozostawienie rozmiękłych mas na dnie ubytku

§ nadmierne opracowanie ubytku i obnażenie miazgi
§ zastosowanie nieodpowiedniej ilości środka leczniczego
§ założenie nieszczelnego wypełnienia (stałego bądź czasowego)
§ nieprawidłowe zdiagnozowanie stanu miazgi,
§ nieprawidłowe założenie środka leczniczego,
§ zastosowanie nieodpowiedniego środka leczniczego,

10.Wymień przyczyny niepowodzenia w leczeniu miazgi metodą przykrycia bezpośredniego.

§ nieszczelne przykrycie założonego na obnażoną miazgę Ca(OH)2 tl. cynku z eugenolem lub
cementem glassjonomerowym. – dopuszczenie do penetracji bakterii
§ zakażenia ogólne w organizmie, zły stan ogólny zdrowia – zmniejszenie reakcji obronnych miazgi
§ u osób starszych, gdyż zmniejszone zdolności regeneracyjne miazgi
§ obecne zapalenia nieodwracalne
§ nieświeży materiał – zmniejszenie zawartości składnika czynnego

11.Wymień zabiegi i preparaty stosowane w leczeniu próchnicy początkowej.

Caries incipiens- Klinicznie manifestuje się jako biała plama- mętne, białe pole łatwe do
odróżnienia od sąsiadującego, zdrowego, translucentnego szkliwa, szczególnie wyraźnie
widzialna na osuszonej powierzchni.

W przypadku prawidłowej zdolności buforowej śliny, wykorzystując jej wysokie nasycenie

jonami wapnia i fosforanów często dochodzi do samoistnej REMINERALIZACJI zmiany.
Warunek: oczyszczenie pow. zęba- usunięcie płytki nazębnej, poprawna higiena j. u.,
modyfikacja diety.

W gabinecie REMINERALIZACJA WSPOMAGANA zw. Fluoru- polega na 4-6x

miejscowym stosowaniu preparatów zawierających zw. Fluoru: NaF, SnF2, aminofluorki,
pasta Łukomskiego (75% NaF)

ZABIEGI:

w gabinecie- wykonuje lekarz: JONOFOREZA, WCIERANIE, NAKLADANIE, OKŁADY

w domu przez pacjenta ( żele, pianki, tabletki fluorkowe; pasty z fluorem, płukanki
fluorkowe)

SCHEMAT POSTĘPOWANIA W „LECZENIU”- KONTROLI PROGRESJI PR.

POCZĄTKOWEJ:

§ mechaniczne/ chemiczne usuwanie płytki ( higiena j. u.)

§ chemiczne (antybakteryjne)modyfikacje płytki
§ zw. Kationowe ( chlorheksydyna, chlorek cetylopirydyny, delmopinol,
heksetydyna, ekstrakty z sanguinarii)
§ jony metali ( Cu2+, Sn2+, Zn2+)
§ zw anionowe( SDS- siarczan sodu dodecylu)
§ zw. Niejonowe ( triklosan)
§ inne zw ( enzymy, ksylitol)
§ stosowanie fluorków

WCIERANIE:

- roztwory organiczne i nieorganiczne: 2% NaF (Fluocal płyn), 4-8% fluorek cynawy

- żele org. i nieorg.: Fluormex gel, Elmex gel

4-5x w tygodniu co 2 tyg.

PĘDZLOWANIE:

- lakiery fluorkowe: Fluor protektor (0,1%F), Fluoridin(6%F), Bifluorid (6%F), Duraphat

(5%NaF)

2-3x w roku

(w razie co: żele fluorkowe 5000-12 300 ppm stężenia fluoru, lakiery ponad 20 000ppm)

- aplikacja laków szczelinowych z F (Helioseal F)

12.Zróżnicuj objawy i przyczyny powstawania próchnicy wtórnej zewnętrznej i

próchnicy wtórnej wewnętrznej.

Próchnica wtórna zewnętrzna-jest wywołana przez płytkę nazębną, która zalega wokół
wypełnienia. Rozwija się tuż pod pow. zęba.

Próchnica wtórna wewnętrzna-jest wywołana przez mikroprzeciek lub może być kontynuacją
próchnicy wtórnej zewnętrznej. Zmiana rozwija się wzdłuż ściany ubytku. Nie rozwija się w
warunkach in vivo bez próchnicy wtórnej zewnętrznej.

Objawów nie znalazłam.

13.Jakie są objawy kliniczne Pulpitis chronica granulomatosa(polip miazgi)?

a. objawy kliniczne

• bad. podmiotowe :
- pacjent nie zgłasza dolegliwości bólowych

- mogą również występować długotrwałe bóle o znacznym nasileniu

• bad. przedmiotowe :
- widoczny ubytek wypełniony polipem wyrastającym z jamy zęba

- miazga wykazuje osłabioną lub zwiększoną wrażliwość

- reakcja na opukiwanie (-) lub (+)

b. objawy radiologiczne

- Zmniejszenie utkania(przejaśnienie) kostnego kości wyrostka, zmniejszenie utkania

cementu, poszerzenie szpary ozębnej, widoczna otoczka osteosklerotyczna

14.Warstwy próchnicy głębokiej.

1.w. całkowitego rozpadu- powstaje w wyniku degradacji mineralnej i organicznej fazy

zębiny. Stanowi miękką, bezstrukturalną masę z obfitą mieszaną florą bakteryjną, głównie
proteolityczną. Z ubytku można tę warstwę łatwo usunąć wydrążaczem.

2.w. demineralizacji i penetracji bakterii- mimo znacznej demineralizacji zachowana jest

jeszcze struktura kanalikowa zębiny. W kanalikach obecne są skupiska bakterii, wśród
których dominuje gatunek Lactobacillus, zdolny do bytowania w warunkach niskiego pH.
Uważa się, że jest on odpowiedzialny za wewnątrzkanalikową demineralizację,
przygotowującą drogi wnikania bakterii. Poza nim spotyka się także względne beztlenowce.

3.w. nieznacznego odwapnienia- jedynie pojedyncze bakterie obecne są w świetle dobrze

zachowanych kanalików. Głębokość penetracji bakterii zależy od struktury zębiny istniejącej
w tym obszarze na etapie zmiany początkowej (normalna, z pustymi kanalikami czy
sklerotyczna). Poza tym w warstwie tej są dla DU dość trudne warunki bytowania, gdyż
zębina sklerotyczna sąsiedniej warstwy odcina dopływ substancji odżywczych od strony
miazgi.

4.w. przejaśnienia (Przezroczysta, sklerotycznej zębiny)- stanowi wyraz obrony w postaci

około- i wewnątrzkanalikowego odkładania apatytów; występuje także w obrazie zmiany
wczesnej. Szerokość tej warstwy jest zmienna w zależności od przebiegu próchnicy. U
młodocianych, z szybko postępującą próchnicą, jest zwykle węższa, podczas Dy u osób
starszych jest znacznie szersza. Jej znaczenie kliniczne polega na tym, że stanowi ona
naturalną granicę usuwania zmienionej zębiny podczas opracowywania ubytku. Jest twarda,
jasna i stosunkowo mało bolesna na nawiercanie z uwagi na „zablokowane” w kanalikach
wypustki odontoblastów.

5.w. zębiny prawidłowej- jest normalną zębiną pierwotną, bez odchyleń w budowie
histologicznej. Niektórzy wskazują na zwapnienia obwodowej części wypustek
odontoblastów. Można by to uznać za strefę przejściową między zębiną normalną a
sklerotyczną, czyli za oznaki obwodowej sklerotyzacji wypustek. Warstwa zębiny
prawidłowej jest tym szersza im płytszy jest ubytek próchnicowy.

6.w. zębiny obronnej- podobnie jak warstwa przezroczysta jest wynikiem funkcji komórek
zębino twórczych, mającej na celu ochronę miazgi przed zbliżającą się próchnicą. Warstwa ta
w przypadku niezbyt głębokich ubytków przylega do warstwy zębiny prawidłowej. W
przypadku głębokich ubytków może przylegać bezpośrednio do warstwy przezroczystej.
Stopień uwapnienia i budowa histologiczna tej warstwy zależy w dużej mierze od przebiegu
procesu próchnicowego. Najlepsze warunki do odkładania zębiny obronnej istnieją w toku
powolnego przebiegu, przy łagodnych bodźcach drażniących. Poza tym, odontoblasty muszą
być fizjologicznie sprawne, co ma miejsca w sytuacji dobrego ukrwienia miazgi, a więc raczej
w zębach młodych. Jeśli natomiast pod wpływem działania silnych bodźców cytotoksycznych
część odontoblastów ulegnie zniszczeniu, powstanie zębiny obronnej staje się wtedy
problematyczne, a czasem wręcz niemożliwe.

15.WĘZŁY CHŁONNE

1) podżuchwowe

a) przednie (A)

- w kącie utworzonym przez środkowy brzeg mięśnia dwubrzuścowego i dolny

brzeg żuchwy
- spływ chłonki z:
~ okolic wargi górnej

~ skrzydeł nosa

~ zębów górnych przednich

~ zębów przedtrzonowych

~ pierwszego górnego zęba trzonowego

~ okolic kłów i zz. przedtrzonowych dolnych

b) środkowe (B)

- po wewnętrznej stronie brzegu żuchwy w okolicy przyczepu mięśnia żwacza i

przejścia tętnicy szczękowej zewnętrznej z szyi na twarz
- spływ chłonki z:
~ okolic policzka

~ pierwszego, drugiego i częściowo z trzeciego trzonowca górnego

~ okolic pierwszego, drugiego trzonowca dolnego

c) tylne (C)

- po wewnętrznej stronie żuchwy

- spływ chłonki z:
~ okolic trzecich zębów trzonowych górnych

~ drugiego i trzeciego zęba trzonowego dolnego

~ ustnej części gardła

~ migdałków

2) podbródkowe

- dwie pary leżą po bokach mięśnia bródkowo – gnykowego, jedna para ku

przodowi, druga ku tyłowi
- spływ chłonki z:
~ okolic wargi dolnej

~ bródki i zz. siecznych dolnych

16. Uzasadnij krótko, dlaczego węglowodany i bakterie uważa się za czynniki

warunkujące powstanie próchnicy zębów. Czy możliwe jest powstanie próchnicy zębów,
gdy któregoś z tych dwóch czynników brakuje?

Bakterie próchnicotwórcze np. Streptococcus mutans, Lactobacillus spp. mają

zdolność metabolizowania węglowodanów, w wyniku czego powstają kwasy np. mlekowy,
octowy. Ich kontakt z tkankami zęba powoduje ich demineralizację, co ułatwia rozwój
procesu próchnicowego – dalszą demineralizację i rozpad proteolityczny przy udziale
enzymów bakteryjnych. Bakterie wchodzą w skład dental plaque. Wytwarzają z
węglowodanów z diety cukry wewnątrz- i zewnątrzkomórkowe (glikokaliks – glukany i
fruktany), co ułatwia adhezję kolejnych warstw bakterii i dalsze odkładanie warstw DP, która
stanowi z racji procesów w niej zachodzących (np. tworzenie kwasów) i składu zawierającego
w większości bakterie, czynnik wpływający na rozwój próchnicy. Węglowodany są konieczne
do rozwoju próchnicy, bowiem to one stanowią substrat dla bakterii próchnicotwórczych i
tworzenia przez nie kwasów. Dostarczenie dużych ilości węglowodanów po posiłku
powoduje gwałtowny spadek pH i jeśli występuje z odpowiednią częstością może powodować
demineralizację szkliwa i rozwój próchnicy przy udziale drobnoustrojów. Jak widać muszą
współistnieć oba czynniki by powstał proces próchnicowy. Dowód doświadczalny :

- szczury z jałową j. ustną karmione węglowodanami nie chorowały na próchnicę

10



- szczury podatne karmione węglowodanami sondą żołądkową również nie chorowały

Cukry nie są bezpośrednią przyczyną rozwoju próchnicy, ale czynnikiem modyfikującym

ryzyko choroby. Pomimo częstego spożycia cukru, na zębach pozbawionych płytki
bakteryjnej nie powstanie próchnica, nawet przy braku dowozu fluoru. Natomiast w
populacjach z niskim spożyciem cukrów – niska frekwencja i intensywność próchnicy. Aby
rozwinął się proces próchnicowy oprócz 2 wymienionych czynników musi występować także
podatność tkanek i wystarczający czas.

17. Wymień i krótko scharakteryzuj metody stosowane do wykrywania próchnicy

zębów.

- wywiad

- metoda wizualno-dotykowa : ocena wizualna połączona z oświetleniem, lusterkiem ,

zgłębnikiem, obecnie również ocena wzrokowa wspomagana lupami powiększającymi,
kamerą wewnątrzustną (endoskopia j. ustnej).

-metoda radiologiczna – na zdj. RTG ( z. wewnątrzustne skrzydłowo-zgryzowe , rzadziej

przywierzchołkowe ) widoczna jest utrata substancji mineralnej, ale musi wynosić
przynajmniej 20-30% -powoduje to zwiększenie przepuszczalności promieni rentgenowskich,
ułatwiają wykrycie etapu odwracalnego próchnicy i b. zaawansowanych zmianach na pow.
stycznych i żujących, ale nie wykrywają najwcześniejszych zmian.

- metody oparte na zjawiskach optycznych :

a. transluminacji ( przeświecanie ) – z zastosowanie włókien optycznych (FOTI),

światłowód umieszcza się zwykle przy pow. policzkowej badanego zęba i obserwuje się
przechodzenie światła od str. żującej prze pow. styczne , zmiana próchnicowa powoduje
zmniejszenie transmisji wiązki światła, która jest widziana jako cień. (DI-FOTI – obraz
przekazywany za pomocą kamery cyfrowej do komputera, w którym poddawany jest analizie)

b. fluorescencji – ząb wykazuje wzbudzoną fluorescencję, a próchnicowo zmienione tkanki

zmniejszenie fluorescencji (QLF aparat – ksenonowa mikrolampa wyładowcza uzyskuje
światło niebieskie, Diagnodent – światło lesera diodowego emitowane na ząb)

- metody elektryczne – pomiary oporności elektrycznej tkanek zęba wykorzystujące :

a. prąd zmienny –wykorzystując fakt, że szkliwo jest dobrym izolatorem, w następstwie

demineralizacji dochodzi do wzrostu porowatości szkliwa i zmniejszeniu oporu
elektrycznego, możliwości rozpoznania próchnicy początkowej

b. impedencja spektroskopowa zjawisko związane z prądem zmiennym o zmiennej

częstotliwości.

11



* w badaniu próchnicy na pow. stycznych oprócz wyżej wymienionych pomocne są również

:

- użycie zgłębnika Briaulta

- rozsuwanie zębów za pomocą separatorów ortodontycznych

- wycisk z masy silikonowej – wtłoczona masa powinna wszędzie zapłynąć ( nierówności,

poszarpanie mogą świadczyć o próchnicy ) - metoda teoretyczna

- użycie nici dentystycznej – będzie poszarpana gdy ubytek

18. Wymień metody badania żywotności miazgi

a. testy termiczne :

- na zimno – chlorek etylu, pałeczki lodowe

- na ciepło – rozgrzana gutaperka lub rozgrzane upychadło kulkowe

b. test elektryczny :

- prąd faradyczny

- prąd stały

* prawidłowa reakcja – na działanie bodźca reaguje bólem, który ustępuje po ustąpieniu

bodźca

*nieprawidłowa reakcja - na działanie bodźca reaguje bólem, a po przerwaniu działania

bodźca dolegliwości bólowe przedłużają się.

c. test nawiercania zębiny – ból jako oznaka żywotności

d. laserowy przepływomierz Dopplera – stwierdza brak lub obecność krążenia krwi w

miazdze

e. test znieczulenia – przy lokalizacji bólu promieniującego ( z. przewodowe - czy ból minął;
określenie czy żuchwa czy szczęka )

f. test polegający na podświetlaniu zęba silnym źródłem światła – stwierdza pęknięcia

twardych tk. zęba wywołujące ból

19. Zróżnicuj: denudatio pulpae accidentalis i denudatio pulpae cariosa. Weź pod uwagę
mechanizm powstawania, objawy, metodę leczenia i rokowanie)

Przypadkowe obnażenie miazgi = denudatio pulpae accidentalis

12



Podczas opracowywania ubytku próchnicowego może nastąpić przypadkowe obnażenie

miazgi, polega na niezamierzonym uszkodzeniu zdrowej zębiny oddzielającej dno ubytku od
miazgi, bez naruszenia jej ciągłości. < powikłanie toku leczenia próchnicy głębokiej >

ü przyczyny :
1 – ześlizgnięcie się narzędzia z powodu braku oparcia lub niespokojnego zachowania
pacjenta

2 – nieostrożne posługiwanie się narzędziem w pobliżu miazgi, szczególnie przy wykonaniu

kształtu retencyjnego.

3 – brak znajomości anatomii i topografii komory zęba

4 – duża komora lub nadmierne rozwinięte rogi miazgi ( z. mleczne , z. stałe z niedorozwojem

szkliwa )

5 – źle dobrane wiertło – wielkość

ü badanie podmiotowe – w momencie obnażenia występuje ból, który mija po

kilkudziesięciu sekundach, nasilenie bólu uzależnione jest od : wielkości obnażenia,
wrażliwości osobniczej pacjenta i od stanu miazgi ; u osób starszych odczucia bólowe są
mniejsze, ze względu na zmiany zwyrodnieniowe w miazdze.
ü badanie przedmiotowe – w miejscu obnażenia miazga ma różowe zabarwienie, niekiedy
uwypukla się w kierunku ubytku.
ü leczenie – przykrycie bezpośrednie przy użyciu prep. odontotropowych przeprowadzony
w warunkach aseptycznych.
ü rokowanie – dobre wyniki w 90% jeśli zabieg przeprowadzony w warunkach
aseptycznych.; w przypadku zainfekowania miazgi przez kontakt ze śliną lub obnażenie
miazgi niejałowym wiertłem praktycznie przekreśla zachowanie jej przy życiu

Próchnicowe obnażenie miazgi = denudatio pulpae cariosa

Jest zabiegiem zamierzonym, spowodowanym doszczętnym usunięciem chorobowo

zmienionej zębiny w próchnicy głębokiej, drążącej do miazgi na przestrzeni nie większej niż
1 mm2. ; proces próchnicowy dotarł do miazgi częściowo odwapnioną zębiną, ale nie
wywołał w miazdze klinicznych oznak zapalenia

< powikłanie toku leczenia próchnicy głębokiej >

ü przyczyny : celowe całkowite usunięcie zębiny próchnicowej, która w jednym miejscu

znajdowała się w bezpośrednim kontakcie z miazgą.
ü badanie podmiotowe – w momencie obnażenia pojawia się ból, który ustępuje po
kilkudziesięciu sekundach.

13



ü badanie przedmiotowe – w dnie ubytku punktowo obnażona miazga, reagująca bólem,

przemijającym po ustąpieniu bodźca lub nieco przedłużonym.
ü leczenie - przykrycie bezpośrednie przy użyciu prep. opartymi na Ca(OH)2 (biorąc pod
uwagę wiek pacjenta, jego stan ogólny) , wystąpienie bólów samoistnych oraz mała szansa
powodzenie
(osoby starsze, z chorobami ogólnymi – nadciśnienie, cukrzyca, leczone
immunosupresantami itd. upoważnia do zmiany leczenia na ekstyrpację miazgi w
znieczuleniu, a w przypadku dzieci i młodzieży z nie zakończonym rozwojem wierzchołka
amputacja przyżyciowa miazgi)

rokowanie – przykrycie bezpośrednie daje dobre wyniki tylko w 20-30% przypadków, gdyż
uważa się ,że podczas tego obnażenia miazga zostaje zainfekowana.

Przypadkowe zranienie miazgi (vulneratio pulpae accidentalis)

Polega na przerwaniu ciągłości zębiny oraz uszkodzeniu struktury tkanki miazgi.

Przyczyny są takie jak w przypadkowym obnażeniu miazgi:

ü przyczyny :
1 – ześlizgnięcie się narzędzia z powodu braku oparcia lub niespokojnego zachowania pacjenta

2 – nieostrożne posługiwanie się narzędziem w pobliżu miazgi, szczególnie przy wykonaniu

kształtu retencyjnego.

3 – brak znajomości anatomii i topografii komory zęba

4 – duża komora lub nadmierne rozwinięte rogi miazgi ( z. mleczne , z. stałe z niedorozwojem

szkliwa )

5 – źle dobrane wiertło – wielkość

Badanie podmiotowe: zranienie powoduje silny ból , który przemija w ciagu kilkudziesięciu sekund.

Badanie przedmiotowe: krwawienie w miejscu zranienia(intensywność zalena od głębokości i

powierzchni zranienia oraz wieku chorego). U pacjentow z nadciśnieniem krwawienie bardziej
obfite.

Leczenie: Biologiczne leczenie metodą przykrycia bezpośredniego. W razie powikłań amputacja

przyżyciowa w zębach,które nie maja ukształtowanego wierzchołka korzenia.,a w innych
przypadkach ekstyrpacja w znieczuleniu.

14



20. Wymień jakim procesom chorobowym sprzyja obnażenie szyjki zęba i obnażenie
korzenia.

1) zapalenie dziąseł i przyzębia

2) powstawanie kieszonki dziąsłowej

3) uszkodzenie bariery nabłonka

4) uszkodzenie przyczepu nabłonkowego

5) zmniejszenie ilości zębiny i cementu

6) próchnica korzenia

7) ubytki klinowe

8) złamanie korzenia

9) zapalenie ozębnej i zapalenie tkanek około wierzchołkowych

10) zwiększenie ruchomości, zwiększenie ryzyka przedwczesnej utraty zębów

11) nadwrażliwość

21. Wymień przyczyny niepowodzenia w leczeniu miazgą przykrycia pośredniego

1. brak aseptyki w postępowaniu

2. nieszczelne założenie opatrunków czasowych lub wypełnień stałych

3. zakażenia ogólne w organizmie, zły stan ogólny zdrowia (np. cukrzyca, ch. nowotworowe,

radioterapia, przyjmowanie leków immunosupresyjnych – zmniejszenie reakcji obronnych

miazgi)

4. u osób starszych, gdyż zmniejszone zdolności regeneracyjne miazgi

5. obecne zapalenia nieodwracalne

6. nieświeży materiał – zmniejszenie zawartości składnika czynnego

7. zastosowanie jako podkładu cementu fosforanowego, bo zmniejsza zasadowe pH prep.

odontotropowego

15



22. Zróżnicuj dwie metody lecznicze: remineralizacja i impregnacja.

Remineralizacja – zachowawcze postępowanie, które dotyczy wyłącznie najwcześniejszej

postaci próchnicy – próchnicy początkowej – postać odwracalna; stadium
podpowierzchniowego, częściowego odwapnienia przy zachowaniu nie zmienionej warstwy
zewnętrznej szkliwa ; polega na powtórnej mineralizacji drobnych ubytków w szkliwie przy
dostarczaniu fluoru, niezbędny jest stały dopływ niewielkich ilości fluoru (najlepiej spełnia to
warstwa NaF o gr. 1,5-2 um)

Remineralizacja wspomagana jest preparatami fluorkowymi :

- 75% pasta fluorowa Łukomskiego

- 2% roztw. NaF

- Fluormex ( płyn, żel ); Fluocal ( płyn, żel ) Elmex żel

- lakiery fluorowe ( Np. Fluorprotector, Bifluorid )

- jonoforeza fluorowa

Technika zabiegu :

1. mechaniczne oczyszczenie zębów z osadu i płytki nazębnej

2. zabezpieczenie przed dostępem śliny

3.osuszenie pow. zęba

4. naniesienie preparatu i wcieranie twardym tamponem w okolicy ogniska przez 1-2 min.

5. suszenie przez 3-4 min.

6. ponowne wcieranie i suszenie

7. dokładne wypłukanie nadmiaru preparatu fluorkowego + wskazówki dla pacjenta (nie jeść
2 h)

Impregnacja – zabieg polegający na przesyceniu próchnicowo zmienionych zębów środkami

chemicznymi, które działają bakteriobójczo i mineralizująco, powodując utwardzenie

wcześniej rozmiękłych mas; w wyniku impregnacji dochodzi do wiązania części organicznej
tkanek twardych zęba ze związkami bardziej odpornymi na działanie czynników
próchnicowtwórczych.

16



Wskazania – stosowana by zachować zęby mleczne -> próchnica powierzchowna,

niemożność założenia wypełnienia (rozległe płaskie ubytki, zachowanie pacjenta)

Preparaty do impregnacji :

- zw. silikonowe (Tresilan, Cervin)

- 10-30% Azotan srebra (Lapis) + 20% glukoza (strącalnik)

- Chlorek cynkowy 35% + 10% żelazocyjanek potasu

- Amoniakalny roztwór azotanu srebra

Technika zabiegu :

1. usunięcie rozpadłej próchnicowo zębiny, oczyszczenie z osadu, wygładzenie powierzchni

ubytku i jego

obrzeży

2. izolacja od dostępu śliny i ochrona przyzębia brzeżnego

3. odtłuszczenie i osuszenie ubytku

4. wcieranie środka impregnującego

5. osuszenie

6. strącanie użytego związku

7. wypłukanie resztek (zabieg powtarza się trzykrotnie na tej samej wizycie, następnie na
kilku - 5 kolejnych w odstępach tygodniowych)

8. zalecenia dla pacjenta

23. Jaki jest mechanizm powstawania zmian w obrębie twardych tkanek zęba
określanych mianem erozji?

Erozja polega na stopniowej destrukcji powierzchni twardej tkanki zębowej na drodze

elektrolitycznej lub chemicznej . Jest następstwem chemicznego wytrawiania tkanki z
powierzchni zęba przez kwasy i(lub) helację bez udziału bakterii. Kwasy odpowiedzialne za
erozję nie są produktami flory bakteryjnej j. ustnej, lecz pochodzą z diety, środowiska pracy
lub źródeł wewnętrznych. Wyróżniamy erozje w zależności od czynnika:

a. erozje pochodzenia zewnętrznego – spowodowana kwasami pochodzącymi

- z pożywienia (kwaśne napoje, soki owocowe)

17



- z niektórych leków doustnych (toniki żelaza, kwasy przepisywane w achlorhydrii)

- z środowiska pracy (kwasy powstające w przemysłowym środowisku pracy)

- chlorowana woda w basenach J

b. erozje pochodzenia wewnętrznego – wynik erozyjnego działania kwasów endogennych tj.

kwas solny z

żołądka i ma to miejsce podczas wymiotów, cofania się pokarmów, refluksu.

- zaburzenia żołądkowo – jelitowe

- ciąża
- alkoholicyJ
- choroby ogólnoustrojowe np. anoreksja
c. zaburzenia w ilości i jakości wydzielanej śliny

d. przyczyny idiopatyczne (np. niskie pH śłiny)

24.

Węglowodany są substratem dla drobnoustrojów próchnicotwórczych, które w procesie

fermentacji przekształcają je w kwasy organiczne (gł. kw. Mlekowy i pirogronowy
)powodujące odwapnienia. Ich kontakt z tkankami zęba powoduje ich demineralizację, co
ułatwia rozwój procesu próchnicowego – dalszą demineralizację i rozpad proteolityczny przy
udziale enzymów bakteryjnych. Najlepszym substratem dla bakterii są łatwo rozpuszczane
cukry proste, rafinowane, szczególnie sacharoza. Sacharoza rozkładana jest na glukozę i
fruktozę, z których powstają glukany i fruktany(cukry zewnątrzkomórkowe) oraz glikogen
(wewnątrzkom. cukier)

Bakterie

próchnica nie powstaje bez udziału drobnoustrojów ( głównie Streptococcus mutans i

Lactobacillus acidophillus ) wchodzą w skład dental plaque, mają zdolnośc do tworzenia
kwasów z cukrów, mogą przyczepiać się do powierzchni zębów, tolerują duże stężenia
kwasów w swoim otoczeniu, syntetyzują polisacharydy z cukrów. Powstanie próchnicy bez
udziału bakterii i węglowodanów jest nie możliwe ponieważ próchnica powstaje na skutek
wzrostu bakterii i aktywizacji przemiany materii w płytce, spowodowanej dopływem cukrów
z pożywienia. Dowód doświadczalny :

- szczury z jałową j. ustną karmione węglowodanami nie chorowały na próchnice

- szczury karmione węglowodanami sondą żołądkową również nie chorowały

Aby rozwinął się proces próchnicowy potrzebny oprócz 2 wymienionych czynników także musi
występować podatność tkanek i wystarczający czas.

18



25.Testy ślinowe ( wykonywane przed śniadaniem i przed myciem zębów ):

l bakteryjny test ślinowy odzwierciedla skład naddziasłowej płytki nazębnej

1 Streptococcus mutans- Dentokult SM( ponad 1 000 000 kom. wysokie ryzyko
próchnicy )
2 Lactobacillus, pałeczki kwasu mlekowego- Dentokult LB, test Hadleya( ponad 1 000
kom. wysokie ryzyko próchnicy )

l niebakteryjne czynniki śliny

1 ilość wydzielanej śliny na jednostkę czasu, potrzebny kawałek parafiny do stymulacji
sekrecji, kalibrowane naczynie na ślinę, stoper
2 zdolność buforowa- zestaw Dentobuff
3 Test amoniakalny Kiesela
4 Test kwasowy Wacha
5 Zdolność kwasotwórcza bakterii j. ustnej – test Syndera

26.

Lakowanie – wypełnienie bruzd i zagłębień na pow. żującej zębów trzonowych i

przedtrzonowych ( metoda profilaktyki próchnicy u dzieci )

Materiały :

- laki nie zwierające F : Helioseal, Visioseal, Fissurit

- laki zawieraj¹ce F : Helioseal F, Deguseal Mineral, Evicrol Fissure

- gkassjonomery, kompomery : Tetric Flow , Fuji III

Technika zabiegu :

1. mechaniczne oczyszczenie bruzdy

2. dokładne wypłukanie oczyszczonej powierzchni

3. wytrawienie sytemu bruzd

4. dokładne wypłukanie wytrawiacza

5. oczyszczenie pola zabiegu

6. kontrola wytrawionej powierzchni

7. aplikacja laku

19



8. utwardzenie laku światłem lampy halogenowej

9. kontrola wykonania zabiegu, dopasowanie w zgryzie jeśli konieczne

10. kontaktowa fluoryzacja lakowanej powierzchni

27. Elementy w bad.przedmiotowym zewnątrzustnym po kolei [wg Jańczuka]:

- skóra twarzy (barwa, wykwity, blizny, obrzęki)

- głowa
- czaszka (zniekształcenie, bolesność)
- oczy (zabarwienie, spojówki)
- uszy
- nos
- wezły chłonne (podżuchwowe, podbródkowe- wyczuwalność, bolesność na palpację)

28. Bóle [wg Arabskiej-Przedpełskiej]

Rodzaj bólu Definicja Przykład jednostki chorobowej, w

której on jest

Ból Ból pod wpływem działania bodźców To prawidłowa reakcja zdrowej miazgi
sprowokowany (termicznych, mech, chem), zanika po (np. na chlorek etylu w bad. na
ustąpieniu działania bodźca. żywotność).

Ból Ból trudny do zlokalizowania przez Nieodwracalne zapalenia miazgi

promieniujący pacjenta, roznoszący się na inne (głównie pulpitis II stopnia)
miejsca z zęba przyczynowego (ząb
górny- oko, czoło, skroń, ząb dolny-
ucho, potylica, szyja), pacjent okresla
tylko stronę, z której ból pochodzi.

Bol stwierdzany w wywiadzie, który Pulpitis II stopnia, III stopnia

pojawił się po raz drugi, po przerwie,
Ból dawny
kiedys bolało, aktualnie brak bólu.

29. Objawy kliniczne vulneratio pulpae accidentalis:

- silny ból w momencie zranienia miazgi, ustępujący po krótkim czasie

- krwawienie miazgi w miejscu zranienia

20



- reakcja na żywotność prawidłowa

30. Objawy Periodontitis chronica granulosa

(przewlekłe ziarninowe zapalenie tkanek okw)

a) objawy kliniczne:
- korona zęba przebarwiona

- ząb nie reaguje na bodźce

- zniszczenie korony przez proces próchnicowy/rozległe wypełnienie

b) objawy rtg:

- przejaśnienie w okolicy wierzchołka korzenia o średnicy kilku mm -> ziarniniak,

- resorpcja kości wyrostka zębodołowego
- może być zniszczenie cementu i zębiny korzeniowej
- może być: stwierdza się uprzednie leczenie endodontyczne
- Niewidoczne ubeleczkowanie kostne w środku ogniska
- Nieostro odgraniczone od zdrowej kości
- Na obwodzie ogniska zapalnego stwierdza się obwódkę osteosklerotyczną, ale to jest
rzadko

31. Ochrona miazgi przed szkodliwymi czynnikami chemicznymi:

- płukanie ubytku wodą destylowana lub fizjologicznym NaCl o temperaturze 37

stopniC
- nie stosowanie cementów zawierających w swym składzie kwasy- cementów
fosforanowych, krzemowych i glassjonomerów
- glassjonomery- nie w przypadku ubytku głębokiego, gdy pozostało od miazgi mniej
niż lub dokładnie 0,5 mm zdrowej zębiny
- stosowanie podkładów nie drażniących miazgi
- przykrycie miazgi preparatami na bazie wodorotlenku wapnia (ubytki głębokie i
miazga obnażona)
- nie przemywanie ubytków roztworami alkoholowymi
- umiejętne stosowanie wytrawiacza
- umiejętne stosowanie materiałów do wybielania

32. BADANIE ZEWNĄTRZUSTNE:

Twarz symetryczna. Powłoki skórne twarzy zabarwione prawidłowo, bez zmian

patologicznych. Badaniem palpacyjnym nie stwierdza się zgrubień i wyniosłości. Gałki oczne
osadzone prawidłowo i prawidłowo ruchome. Białkówki i spojówki bez zmian. Odruchy
źrenicze prawidłowe. Ujścia gałęzi skórnych nerwu trójdzielnego (n. nadoczodołowy. n.
podoczodołowy i n. bródkowy) obustronnie niebolesne uciskowe. Węzły chłonne
podbródkowe i podżuchwowe grup A, B i C obustronnie niewyczuwalne. Staw skroniowo-

21



żuchwowy obustronnie prawidłowo ruchomy. Wargi o kształcie i zabarwieniu prawidłowym.

Kąty ust bez zmian patologicznych.

33. Właściwości bakterii próchnicotwórczych:

- kwasotwórczość;
- obniżają pH poniżej 5,5, odwapniając szkliwo;
- przeżywają i wytwarzają kwasy przy niskim pH środowiska;
- mają mechanizmy adhezji do gładkich powierzchni zęba;
- wytwarzają nierozpuszczalne polisacharydy.

34. Wsk, p-wsk, niepowodzenia: wczesne i późne – amalgamaty

Amalgamaty

Wskazania:

- ubytki klasy I, II i mało widoczne klasy V;

- tam, gdzie wymagana jest duża odporność na ścieranie i wytrzymałość;
- trwałość, niski koszt;
- wypełnienia wsteczne, perforacje.

Przeciwwskazania:

- ubytki klasy III i IV oraz widoczne klasy V;

- odbudowa rozległych ubytków;
- gdy szerokość ubytku jest większa niż połowa odległości między guzkami;
- bezpośrednie sąsiedztwo uzupełnień metalowych;
- 8 wypełnień amalgamatowych w jamie ustnej;
- alergia na rtęć;
- wymagania estetyczne;
- zawilgocenie ubytku.
Niepowodzenia wczesne:

- niezadowalająca estetyka;
- wypadnięcie wypełnienia;
- reakcja alergiczna;
- zapalenie miazgi w wyniku przegrzania podczas polerowania wypełnienia;
- przewodnictwo cieplne;
- tworzenie ogniw w jamie ustnej;

Niepowodzenia późne:

- destrukacja okolicznej kości wyrostka zębodołowego jako skutek nawisu materiału w

okolicy przyszykowej;

22



- przerost brodawki w wyniku braku odbudowy punktu stycznego;

- przebarwienie zęba;
- zaburzenia odczuwania smaku;
- odłamanie guzka, fragmentu ściany zęba;
- korozja materiału.

35. Powikłania w przypadku zastosowania preparatów hemostatyczno – retrakcyjnych

w okolicy szyjki zęba

Przykładem takich prep. jest Alustin – zawierają żelazo i glin.

Powikłania :

1) podrażnienie dziąsła, tk. miękkich

2) podrażnienie miazgi przez działanie na zębinę w głębokiej próchnicy

3) zębina może wchłoną powstały w czasie działania prep. skrzep powodując

przebarwienie tk. twardych
zęba

4) zębina nasączona skrzepem może utrudniać wytrawienie i wypełnienie

36. Konieczność ochrony ubytku przed dostępem śliny w trakcie opracowania i

wypełniania.

Nie zachowanie izolacji od dostępu śliny do ubytku może spowodować :

1. dodatkowe zainfekowanie tkanek bakteriami

2. w przypadku głębokich ubytków z przypadkowym obnażeniem lub zranieniem miazgi

doprowadza do zakażenia miazgi i pogorszenia rokowania w leczeniu biologicznym – przykrycie
bezpośrednie

3. utrudnia opracowywanie tkanek – słaba widoczność i brak kontroli,

4. zębina zawilgocona pod wpływem śliny gorzej się łuszczy

5. zanieczyszczenie śliną powierzchni wytrawionego szkliwa może doprowadzić do pogorszenia

adhezji kompozytu – powstaje na samym początku szczelina brzeżna, oraz utrudnia założenie
podkładu.

23



37.Podział próchnicy (kryterium)

(anatomia)

- próchnica szkliwa (caries enameli);

- próchnica zębiny (caries dentini);
- próchnica korzenia (caries radicis dentis)

(umiejscowienie)

- próchnica dołków i bruzd;

- próchnica powierzchni gładkich

(przebieg)

- próchnica ostra/wilgotna (caries acuta/humida);

- próchnica przewlekła/sucha (caries chronica/sicca);
- próchnica zatrzymana (caries stationaria);
- próchnica kwitnąca (caries florida) w tym próchnica butelkowa.

(sposób szerzenia się ogniska próchnicowego)

- próchnica podminowująca szkliwo (caries subruens);

- próchnica okrężna (caries circularis).

(postacie kliniczne)

- próchnica pierwotna (caries primaria)

- próchnica wtórna (caries secundaria)
- próchnica prosta (caries simplex)
- próchnica powikłana (caries complicata)
- próchnica nietypowa (caries atypica)

(zaawansowanie zmian) -WHO

- D1 – zmiana w szkliwie bez ubytku – caries incipiens, macula cariosa

- D2 – zmiana w szkliwie z minimalnym jego ubytkiem – caries supericialis
- D3 – zmiana w obrębie zębiny z ubytkiem tkanek lub bez ubytku – caries media
- D4 – zmiana sięgająca miazgi – caries profunda

24



38.Łacina:

Apositio cementi pathologica

Ankylosis - ankyloza

Atrophia periodontii pulpae

Amelogenesis imperfecta

Abrasio, attritio, abfractio

Abscessus: subperiostalis/subgingivalis,submucosus – ropień podokostnowy/poddziąsłowy,

pośluzówkowy

Calcificatio: dystrophica, periodontii

Cystis periapicalis s. radicularia – torbiel okołowierzchołkowa

Degeneratio : fibrosa, hyalinea, hydropica, periodontitii, pulpae

Dentinum: intertubulare, peritubulare, primarium, reparativum, secundarium

Denudatio pulpae accidentalis

Dilatatio spatii periodontii – poszerzenie szpary ozębnej

Dentes: geminati, confusi, concreti

Dens: evaginatus, invaginatus (dens in dente)

Discoloratio dentium

Dentinogenesis imperfecta

Dentinum - zębina

Enameloma

Erosiones atypicae – nadżerki nietypowe

Fetor ex ore J

Fibrae perforantes

25



Facies: dystalis, mesialis, vestibularis, palatinalis, masticatoria

Fractura corona dentis modo VIII Ellis (złamanie korony zęba klasy VIII wg Ellisa)

Fluorosis

Gangraena pulpae dentis: partialis/clausa

Granuloma(ziarniniak): cysticum, epitheliale, simplex, pulpae internum

Haematoma(krwiak) pulpae

Hipercementosis

Hyperaemia (przekrwienie): activa s. arteriosa, inflammatoria, passiva s. venosa, periodontii

periapicalis, pulpae

Hypertrophia papillae interdentalis

Herpes simplex

Intermissiones

Lamina dura

Luxatio - zwichnięcie

Macula cariosa

Necrosis pulpae totalis/partialis, sicca/humida

Necrosis periodontii

Necrosis sicca/humida

Osteoid

26



Pulpa dentis

Periodontopathia periapicalis iatrogenica

Pulpitis totalis/partialis

Pulpitis acuta: serosa/purulenta

Pulpitis chronica: purulenta/fibrosa

Pulpitis ulcerosa

Pulpitis primi/secundi/tertii gradus

Pulpitis aperta/clausa, reversibile/irreversibiles, haematogenes(krwiopochodne)

Periodontalis apicalis:

Acuta: serosa, purulenta ( abscessus periapicalis, subperiostalis, submucosus)

Chronica: fibrosa, purulenta, granulosa(granuloma simplex, epitheliale, cysticum),

granulomatosa, exacerbata

Reparatio

Retentio dentis – zatrzymanie zębów

Repulpitis – zapalenie miazgi nawrotowe

Steatosis degenerativa – zwyrodnienie tłuszczowe

Subluxatio - podwichnięcie

Vulneratio pulpae accidentalis / cariosa

39.wymień zabiegi i preparaty stosowane w leczeniu próchnicy początkowej.

Zabiegi stosowane profesjonalnie(w gabinecie):

Wcieranie(Stosowane przynajmniej 4-5 razy w ciągu roku, co 2 tygodnie)

27



1. Roztwory organiczne i nieorganiczne-

2% NaF (Metoda Knutsona)

- Fluocal płyn (1%NaF) - Fluormex płyn (1%AmF)

- 4-8%Fluorek cynawy

2. Żele organiczne i nieorganiczne - Fluormex żel (1,25%AmF)

- Elmex gelee (1,25%AmF)

- Fluocal żel2,75%NaF)

3. 75% pasta fluorowa wg Łukomskiego

Pędzlowanie (2-3 razy w roku)

Lakiery fluorkowe

1. Bezbarwne - Fluor Protector (0,1% NaF)

- Bifluorid 12 (6%F)

2. Barwione (żółte) - Duraphat (2,26%F)

- Fluoridin (6% F)

Okłady na łyżce indywidualnej (Stosowane przynajmniej 4-5

razy w ciągu roku, co 2 tygodnie)

- Fluormex żel (1,25%AmF) - Elmex gelee

(1,25%AmF) - Fluocal żel (2,75%NaF)
- Pianka

Jonoforeza (Stosowane przynajmniej 4-5 razy w ciągu roku,

co 1-2 tygodnie) - Roztwór NaF 1-2%
- Fluocal płyn (1%NaF) - Fluocal żel (2,75%NaF)

natężenie 1-3 mA

czas 5-15 min

W domu przez pacjenta stosowane ( żele, pianki, tabletki fluorkowe; pasty z

fluorem, płukanki fluorkowe)
28



40. Wymień jakim procesom chorobowym sprzyja obnażenie szyjki zęba i

obnażenie korzenia zęba.

1) zapalenie dziąseł i przyzębia

2) powstawanie kieszonki dziąsłowej

3) uszkodzenie bariery nabłonka

4) uszkodzenie przyczepu nabłonkowego

5) zmniejszenie ilości zębiny i cementu

6) próchnica korzenia (zwiększenie osadzania się DENTAL PLAQUE na bardziej chropowatej

powierzchni cementu)- może prowadzić do pulpopatii

7) ubytki klinowe

8) złamanie korzenia

9) zapalenie ozębnej i zapalenie tk. okołowierzchołkowych

10)abrazja

11)demineralizacja

12)pogorszenie estetyki

13)wystąpienie nadwrażliwości szyjek

14) rozchwianie zęba

15)zanik kości

BonusJ

41.Kontrola higieny j. ustnej:

-wskaźniki higieny j. ustnej

-roztwory wybarwiające

-niektóre aparaty pomocnicze

29



Wskaźnik higieny j. ustnej(OHI)

-składa się ze wskaźnika osadu i kamienia

Kryteria oceny osadu i kamienia:

0-brak osadu lub kamienia

1-osad lub kamień naddziąsłowy pokrywający do 1/3 pow. zęba

2- osad lub kamień naddziąsłowy pokrywający więcej niż 1/3 pow. zęba, ale mniej niż 2/3 pow. zęba lub
pojedyncze pasma kamienia poddziąsłowego

3- osad lub kamień naddziąsłowy pokrywający więcej niż 2/3 pow. zęba lub grube pasmo kamienia
poddziąsłowego dookoła szyjki zęba

Stosuje się najczęściej ten wskaźnik w postaci uproszczonej ograniczony do 6 zębów: 16,11,26,36,31,46

W górnych zębach trzonowych ocenia się pow. policzkowe, w dolnych językowe, a w siecznych pow.
wargowe

Wartości uzyskane dla jednego zęba(powierzchni) sumuje się i dzieli przez liczbę badanych zębów

Wartości wskaźnika osadu lub kamienia wahają się od 0-3, a wskaźnika higieny j. ustnej od 0-6.

Wskaźnik płytki bakteryjnej(Pl.I)

Służy on do oceny grubości płytki bakteryjnej umiejscowionej w okol. Szyjki zęba na 4 powierzchniach
zęba.( policzkowej lub wargowej, językowej, przyśrodkowej i odśrodkowej)

Kryteria:

0-brak płytki

1-cienka warstwa płytki przylegająca do brzegu dziąsłowego i szyjki zęba stwierdzona zgłębnikiem, ale
nie widoczna gołym okiem

2-umierkowane nagromadzenie płytki na brzegu dziąsła i/lub na pow. zęba oraz w kieszonce dziąsłowej
widoczne gołym okiem

3-obfite nagromadzenie złogów w kieszonce i/lub na brzegu dziąsła i pow. zęba

Wartości uzyskane ze wszystkich pow. sumuje się i dzieli przez 4. Można obliczyć wskaźnik dla wybranej
gr. Osób- całego uzębienia lub wybranej grupy zębów.

30



Aproksymalny wskaźnik płytki nazębnej API)

-rejestruje się obecność płytki nazębnej w przestrzeniach międzyzębowych. Zaleca się badanie połowy
uzębienia od str. Językowej a polowy od przedsionkowej

Praktyczna modyfikacja tego czynnika polega na zbadaniu 10-12 przestrzeni międzyzębowych, ale
koniecznie miedzy zębami trzonowymi.

API= suma przestrzeni z płytka/suma wszystkich ocenianych przestrzeni międzyzębowych x 100%

API=100-71%-zła higiena

API=70-40%- przeciętna

API=39-25%w miarę dobra

API<25%optymalna higiena

42.Tabletki i roztwory wybarwiające złogi nazębne

- pomocne w ocenie higienie j. ustnej

--r-ór fuksyny zasadowej- wlewa się 5-10kropli do ½ kubka wody, polecając pacjentowi płukanie j. ustnej
przez 30s. Po przepłukaniu ust zwykłą ciepłą wodą pozostają wybarwione na kolor
fioletowoczerwony złogi nazębne, w tym i płytka bakteryjna. Jest to metoda zrozumiała dla
pacjenta i motywująca go do zabiegów higienicznych

W tym celu stosowane SA także małe aparaty(Broxo-Test) za pomocą których pacjent może obejrzeć w
promieniach nadfioletowych swoje uzębienie z nalotami wybarwionymi fluoresceiną.Naloty
nazębne fluoryzują na kolor żółty. Na tej samej zasadzie oparty jest Plaque Test

Aparat Parograph- pozwala na elektroniczne i zdalne rejestrowanie z jednoczesnym demonstrowaniem

pacjentowi na świetlanym ekranie stanu jego uzębienia(żeby z czynną próchnica),
przyzębia(wskaźnik krwawienia z kieszonki dziąsłowej) oraz higieny jamy ustnej(wskaźnik
aproksymalny płytki bakteryjnej). Istnieje możliwość wydruku stanu j. ustnej, który może służyć
w przyszłości do porównania.

31



43.Wymień funkcje jakie w jamie ustnej pełni ślina.

1. nawilżanie i utrzymanie wilgotności błony śluzowej j. ustnej i zębów

2. działanie p/bakteryjne – mechanizmy obronne : lizozym, laktoferyna, peroksydaza, przeciwciała
IgA,
IgG oraz IgM
3. stały przepływ śliny zmniejsza adhezję bakterii i grzybów do błony śluzowej
4. tworzenie przez ślinę i florę bakteryjną stałego środowiska ekologicznego
5. buforowanie kwasów – dwuwęglany, fosforany, białka
6. remineralizacja szkliwa – zw. wapnia, fosforany, fluorki, stateryna
7. wstępne trawienie składników pokarmowych ( amylaza ślinowa )
8. rozpuszczanie i przenoszenie substancji smakowych
9. udział w formowania kęska i połykaniu
10 samooczyszczanie j. ustnej poprzez wypłukiwanie resztek pokarmowych
11. rola w zachowaniu równowagi wodnej organizmu
12. udział w mowie poprzez ułatwianie czynności ruchowych języka

44.Co to jest dental plaque , gdzie występuje, jak można ją wykryć, jak można ją usunąć.

Dental plaque = płytka bakteryjna – kompleksowy biofilm, stanowi miękki złóg, ściśle
przylegający do twardych powierzchni i uzupełnień protetycznych, zbudowana z bakterii (
60-80% ) zatopionych w bezpostaciowej substancji organicznej zwanej matrycą ( głównie
zawiera glikoproteiny śliny zewnątrzkomórkowe produkty przemiany bakteryjnej ),
złuszczonych nabłonków i leukocytów oraz wapń i fosfor.

Gdzie powstaje ? - praktycznie na wszystkich powierzchniach zęba ( zwłaszcza na pow.

stycznych wokół brzegów dziąseł i w zagłębieniach anatomicznych, nie spotyka się jej
jedynie na guzkach i brzegach siecznych ) oraz przylega do uzupełnień protetycznych.

Jak można wykryć ? –

a. za pomocą wzroku ( jeśli odpowiednio gruba warstwa )
b. za pomocą zgłębnika ( zwłaszcza w przestrzeniach stycznych i przydziąsłowych )
c. przez wybarwianie płytki :
- 3% roztw. wodny Erytrozyny
- roztw. fluoroscencyjne < nasycają płytkę i pod wpływem światła niebieskiego kolor zmienia
się na żółtozielony >
- roztw. fuksyny – wybarwianie złogów na kolor fioletowo-czerwony
d. testy :
1) potrójny test kontrolny –Block ( dojrzały nalot – niebieski ; świeży nalot – czerwony
2) 24-godzinny test rozwoju płytki nazębnej – pomiar płytki nazębnej, która odłożyła się na
zębach po 24 h od czasu profesjonalnego czyszczenia zębów, badanie 6 miejsc na pow.
zębów :

32



• mezjalno-policzkowe
• mezjalno-językowe
• policzkowe
• językowe
• dystalno-policzkowe
• dystalno-językowe
Stopnie wg pow. zęba zajętego płytką.

stopień 1 – 1-10%
stopień 2 – 11-20%
stopień 3 – 21-30%
stopień 4 – 31-40%
stopień 5 - > 40%

Jak można usunąć ? – tylko w sposób mechaniczny przez szczotkowanie, nitkowanie nicią
dentystyczną,( nie można usunąć płukaniem ).

45.Rozszyfruj stosowane w epidemiologii próchnicy skróty i pojęcia: PUWP; puwp;

PUWz

Liczba PUWz oznacza sumę zębów , a liczba PUWp oznacza sumę powierzchni zębów z :
P – z jednym lub kilkoma ubytkami próchnicowymi ( pierwotnymi lub wtórnymi ) z miazgą żywą
lub
martwą, zaliczamy też z. z opatrunkiem czasowym ( ale nie zaliczmy zębów z plamami i
przebarwieniami )
U – ząb utracony lub usunięty z powodu próchnicy ( gdy pow. to wliczamy tyle ile ma dany ząb )
W – z jednym lub większą ilością wypełnień, ale bez próchnicy wtórnej , obejmuje też korony
założone z powodu próchnicy

puwp to to samo co PUWP tylko odnosi się do zębów mlecznych.

46.Wymień, jakim procesom chorobowym sprzyja obnażenie szyjki zęba i obnażenie

korzenia zęba.

1. zbyt szybkie obroty turbiny i kątnicy

2. amalgamat bez podkładu
3. opracowywanie zębiny turbiną ( nawet z chłodzeniem )
4. opracowywanie szkliwa turbiną bez chłodzenia
5. zdejmowanie kamienia ultradźwiękami bez chłodzenia

33



6. brutalne opracowywanie ubytków bez chłodzenia kątnicą szybkoobrotową ( często w

znieczuleniu )
7. oparzenie lampą diodową do naświetlania wypełnień
8. lasery twarde do opracowywania ubytków
9. termokoagulacja np. przerośniętych brodawek dziąsłowych
10. nieodpowiednie wiertła : kształt, wielkość, ostrość
11. zapalenie dziąseł i przyzębia
12. powstawanie kieszonki dziąsłowej
13. uszkodzenie bariery nabłonka
14. uszkodzenie przyczepu nabłonkowego
15. zmniejszenie ilości zębiny i cementu
16. próchnica korzenia
17. ubytki klinowe
18. złamanie korzenia
19. zapalenie ozębnej i zapalenie tk. okołowierzchołkowych

47.Wymień przyczyny niepowodzeń leczenia denudatio pulpae cariosa metodami

biologicznymi.

Leczeniem biologiczny d. pulpae cariosa jest przykrycie bezpośrednie a przyczyny niepowodzeń to:
1 - nieszczelne przykrycie założonego na obnażoną miazgę Ca(OH)2 tl. cynku z eugenolem lub
cementem glassjonomerowym. – dopuszczenie do penetracji bakterii
2 - zakażenia ogólne w organizmie, zły stan ogólny zdrowia – zmniejszenie reakcji obronnych
miazgi
3 - u osób starszych, gdyż zmniejszone zdolności regeneracyjne miazgi
4 - obecne zapalenia nieodwracalne
5 - nieświeży materiał – zmniejszenie zawartości składnika czynnego
6.- zła higiena jamy ustnej
7.-niezdyscyplinowanie pacjenta- nie przychodzenie w terminie lub w ogóle na wizyty
- ogólne: zły stan zdrowia pacjenta, pacjent w starszym wieku, niedostateczna higiena jamy
ustnej, pacjent po immunosupresji

- miejscowe: brak aseptyki w trakcie leczenia, brak izolacji zęba od śliny, niejałowe
narzędzia, nie zdezynfekowany ubytek przed obnażeniem, zły stan przyzębia brzeżnego,
pozostawienie próchnicy w ubytku

48. Jaki jest mechanizm powstawania zmian w obrębie twardych tkanek zęba
określanych mianem atrycji?

Powstają one wskutek naturalnego żucia ( ścieranie fizjologiczne ) oraz w patologicznym

procesie ścierania ( bruksizm, kontakty przedwczesne, wady zgryzu, nieprawidłowa budowa
zębów, gruboziarniste pożywienie ).

34



49.W jakich przypadkach lekarz stomatolog może spowodować podrażnienie miazgi

zęba na drodze chemicznej?

Chemiczne: wytrawienie cienkiej warstwy zębiny na dnie głębokiego ubytku, za długi czas
wytrawiania ubytku, pozostawienie resztek wytrawiacza po spłukaniu, brak podkładu pod
wypełnienie kompozytowe, nie zabezpieczenie obnażonej np. w wyniku urazu zębiny,
nieszczelne wypełnienia

50.Opisz obraz kliniczny i patologiczny caries incipiens.

Badanie podmiotowe: pacjent nie zgłasza dolegliwości.

Badanie przedmiotowe:

Obecność plamy próchnicowej na szkliwie ( macula cariosa ) jako dobrze odgraniczonego

ogniska różniącego się od zdrowego szkliwa barwą i utratą połysku. W próchnicy ostrej
plama jest kredowobiała i matowa ( macula alba ), w przewlekłej od żółtej do brązowej (
macula fusca ). Powierzchnia plamy jest gładka i twarda, bez chropowatości. Brak zmian w
obrazie rtg.

Dochodzi do utraty minerałów i niszczenia substancji międzypryzmatycznej, szkliwo staje

się bardziej zdemineralizowane w głębszych warstwach, co świadczy o podpowierzchniowej
demineralizacji przy zachowaniu nie zmienionej jego powierzchni . W zmianach tych szkliwo
jest jeszcze twarde i nie nastąpiła jeszcze jego utrata . Próchnica początkowa jest procesem
odwracalnym na drodze remineralizacji przy eliminacji płytki i przy dostarczaniu jonów
fluorkowych.

1.Pacjent 20 lat, ogólnie zdrowy, zgłosił się do lekarza natychmiast po urazie w okol. Zębów
+1,1+(wypadek rowerowy). Rozpoznanie: Fracturae coronae Denis 11. Inf. Dodatkowa:
złamanie na wysokości szyjki zęba.

A).uzupełnić rozpoznanie

b) napisać rozpoznanie po polsku, wymienić główne cechy anatomiczne zęba

C)uzasadnić na podstawie Bad. Podmiotowego, przedmiotowego i dodatkowych postawione

rozpoznanie

D)Zasugeruj możliwe przyczyny powstania choroby

E) Wybierz metodę leczenia, plan i rokowanie

F)omów krok po kroku postępowanie terapeutyczne

35



G)wymień powikłania w trakcie leczeni i pózniejsze

A. Fractura coronae dentis 11 modo VIII Ellis

B. Złamanie korony zęba siecznego górnego prawego w okolicy szyjki( klasa VIII wg Ellisa)

Cechy morfologiczne:

- jeden korzeń( walcowaty, okrągły, szeroki, prosty zazwyczaj nie zakrzywiony, spłaszczony)

-komora spłaszczona w wymiarze podniebienno- wargowym, tworzy trzy uchyłki w stronę

krawędzi siecznej, na poziomie szyjki lekkie przewężenie

Ubytek klasy VIII wg Ellisa

C. Badanie podmiotowe:

- Ból w czasie urazu

-Cechy żywej miazgi

- Zimne powietrze, zmienna temperatura pokarmów i dotyk wywołują silny ból

Badanie przedmiotowe:

-Odsłonięta miazga różowa wystająca z kanału korzeniowego

-Zranienie

-Krwiak

- reakcja na perkusję dodatnia lub ujemna

Badania dodatkowe:

-badanie żywotności miazgi(chlorek etylu) prawidłowa lub spaczona ( miazga może

znajdować się w szoku )

-test elektryczny- prawidłowa lub nie(tzw. Wstrząs pourazowy może być przyczyną fałszywie
negatywnego wyniku)

-LDF- reakcja dodatnia

-RTG: zniszczenie sklepienia komory, mizga w bezpośrednim sąsiedztwie złamania, brak

zmian w ozębnej

D. możliwe przyczyny powstania choroby:

- uraz
36



- zranienia(jatrogenne działania lekarza w czasie opracowania ubytku lub szlifowania korony)

E.Ekstyrpacja miazgi w znieczuleniu

Leczenie jednoseansowe , wyekstyrpowanie miazgi w znieczuleniu, wypełnienie kanału i

skierowanie do poradni protetycznej celem odbudowy korony zęba, instruktaż higieny jamy
ustnej z motywacją. Kontrola radiologiczna zęba po 3 tygodniach, 3,6 i 12 miesiącach oraz
kontrolne badanie żywotności zębów, które uległy urazowi.

Rokowanie: 90-95%

F: Wizyta I:

1.Wywiad( czas jaki upłynął od urazu, rodzaj udzielonej pierwszej pomocy, przyczyny i
okoliczności urazu- ewentualne podanie dawki przypominającej surowicy przeciw tężcowej,
ustalenie czy urazowi towarzyszą inne dolegliwości, np. bóle głowy, wymioty, utrata
przytomności. Objawy subiektywne dotyczące zęba).

2.Badanie przedmiotowe- rodzaj urazu, rozległość złamania, obnażenie miazgi, zmiana

zabarwienia korony, uszkodzenia tk. Miękkich jamy ustnej i przyzębia. Badanie palpacyjne w
celu w celu ustalenia bolesności uciskowej, ruchomości wyr. zębodołowego)

3.Badania dodatkowe( -RTG uszkodzonego zęba, sąsiednich i przeciwstawnych

-badanie żywotności zęba jałowa watka nasączona chlorkiem etylu, przykładamy w miejscu
złamania korony, badamy także zęby sąsiednie i ząb jednoimienny przykładając watkę w
okolicy szyjki zęba na pow. przedsionkowej)

- test elektryczny

-LDF

4.Znieczulenie nasiękowe ( strzykawka typu Carpula+Ubistesin)

5.Izolacja zęba od dostępu śliny( lignina, koferdam, ślinociąg)

6.Przemycie roztworem soli fizjologicznej i osuszenie sterylnym tamponem waty

7.Amputacja pozostałej miazgi komorowej( wiertłem różyczkowym na kątnicę)

8.odnalezienie ujścia kanału(pathfinder) oraz poszerzenie jego ujścia(Gates)

9. ekstyrpacja miazgi kanałowej( miazgociąg lub dryl)

10.określenie długości roboczej kanału – endometr

11.Wykonianie zdjęcia RTG z narzędziem w kanale

12.opracowanie biomechaniczne i chemiczne kanału- K-reamer, pilnik H, płukanie kanału

przy pomocy podchlorynu sodu, wody utlenionej i destylowanej po każdej zmianie pilnika na
większy rozmiar. Opracowując kanał metodą tradycyjną( każdy pilnik wprowadzamy na taką

37



samą długość- dł. roboczą) stosujemy Endogel w celu lepszego poślizgu narzędzi. Kanał
poszerzamy o 3 rozmiary począwszy od pilnika IF( np. IF=15, MF=25)

13osuszenie kanału sączkami papierowymi nasączonymi eterem

14.Wypełnienie kanału metodą kondensacji bocznej- uszczelniacz-endomethasone

zarabiane ex tempore (proszek+eugenol), dobieramy ćwiek główny wielkości ostatniego
uzytego narzedzie które dochodzi do otwory fizjologicznego, wkładamy do kanału i
zaznaczamy jego długość o 1-0,5 mm krócej od długości roboczej kanału(wykonujemy
zdjęcie RTG z ćwiekiem w kanale)

Wyjmujemy ćwiek z kanału i wprowadzamy pastę igła lentulo-mała ilość materiału na

długość robocza wycofujemy o 2-3 mm ruchami pompującymi

Obtoczony w paście ćwiek wkładamy na określona wcześniej długość,

Kondensacja: rozpychasz rozmiar 25 dopychamy do jednej wybranej ściany ćwiek

wyjmujemy z obrotem po minucie i wkładamy ćwieki dodatkowe począwszy od rozmiaru
20…kolejne jak pasują….

14.Kontrola radiologiczna wypełnienia kanału

15.Obcięcie ćwieków gutaperkowych 1mm powyżej ujścia kanału za pomocą rozgrzanego

ekskawatora

16.Założenie podkładu fosforanowego na ujście kanału nakładaczem kulkowym

17.Ząb powinien podlegać okresowej kontroli klinicznej i radiologicznej.( kontrola po 3

tygodniach, 3, 6 i 12 miesiącach)

18.Skierowanie pacjenta do protetyka w celu odbudowy korony zęba przy pomocy korony
protetycznej.

G. powikłania:

-Niecałkowite wyłuszczenie miazgi

- nieodnalezienie wszystkich kanałów

-Via falsa

-perforacja kanału(boczna, wierzchołkowa)

-zanieczyszczenie śliną

-utrata dł. Roboczej

-poszerzenie otworu fizjologicznego

38



-odchylenie podczas opacowywania od naturalnej krzywizny kanału

-niecałkowite oczyszczenie kanału

-złamanie instrumentów

-niedopełnienie kanału

-przepchnięcie materiału wypełniającego poza wierzchołek

-złamanie korzenia pionowe

-parestezje nerwów

- podrażnienie tk. Okołowierzchołkowych przez środki płuczące

- odma powietrzna

-zaaspirowanie lub połknięcie narzędzi endodontycznych

- zranienie tk. Miękkich , brodawki, uszkodzenie zęba sąsiedniego

Późniejsze:

-przebarwienie zęba

-zapalenie tk. Okołowierzchołkowych

-resorpcja zewnętrzna

-resorpcja wewnętrzna

-resorpcja powierzchniowa

-utrata zęba

-utrata żywotności

-perforacja przy uzyskiwaniu miejsca dla wkładu koronowo-korzeniowego( w czasie leczenia

protetycznego)

2.Pacjent 30 lat, ogólnie zdrowy, pełne uzębienie, średnia higiena j. ustnej.

Rozpoznanie:Caries profunda secundaria(facies masticatoria et distalis)d.6+. Inf.
Dodatkowa: w zębie na pow. żującej i dystalnej widoczne duże wypełnienie
kompozycyjne. Nieszczelność brzeżna od str. Dystalnej. Zab 7+ pokryty metalową
koroną. Pomiędzy zębem 6+ i 7+ widoczna przerośnięta łatwo krawiąca brodawka.

A).uzupełnić rozpoznanie

39



b) napisać rozpoznanie po polsku, wymienić główne cechy anatomiczne zęba

C)uzasadnić na podstawie Bad. Podmiotowego, przedmiotowego i dodatkowych postawione

rozpoznanie

D)Zasugeruj możliwe przyczyny powstania choroby

E) Wybierz metodę leczenia, plan i rokowanie

F)omów krok po kroku postępowanie terapeutyczne

G)wymień powikłania w trakcie leczeni i późniejsze

A. Caries profunda secundaria(facies masticatoria et distalis) d.6+ et hypertrophia papillitis

interdentalis

B. Próchnica głęboka wtórna( powierzchnia żująca i dystalna) ząb 1 trzonowy górny po

stronie prawej. ( przerośnięta brodawka)

Cechy morfologiczne : Ząb 6+

- 3 korzenie – policzkowy mezjalny, policzkowy dystalny, podniebienny

- zwykle 3 kanały

- 4 guzki – policzkowy mezjalny, policzkowy dystalny, podniebienny mezjalny, podniebienny

dystalny

osobniczo występuje guzek Carabellego

ubytek klasy II

C. Badanie podmiotowe: brak bólu samoistnego lub świeży ból (2-3 dni o niewielkim
natężeniu, długie przerwy między atakami bólu), występuje ból w czasie spożywania
pokarmu i w odpowiedzi na bodźce termiczne ( ciepłe, zimne) – krótkotrwający i
przemijający po ustąpieniu bodźca.

Badanie przedmiotowe:

- obecność rozległego wypełnienia na pow. żującej i dystalnej, występuje nieszczelność

brzeżna manifestująca się przebarwieniem wypełnienia lub tkanek wokół wypełnienia, obecna
szczelina brzeżna, odłamanie fragmentu wypełnienia.

-zmiana przezierności i połysku szkliwa

40



-po usunięciu wypełnienia i opracowaniu ubytku próchnicowego na dnie widoczna

zdemineralizowana zębina próchnicowa na powierzchni większej niż 1mm2.

reakcja na nawiercanie prawidłowa

reakcja na perkusję ujemna

- przerośnięta brodawka w przestrzeni międzyzębowej

Badania dodatkowe:

-Rtg: rozległe wypełnienie sięgające w bezpośrednie sąsiedztwo miazgi, cienka warstwa

zębiny oddzielającej dno ubytku od miazgi – przejaśnienie poniżej wypełnienia i podkładu

-badanie żywotności chlorkiem etylu(ból sprowokowany)- silny ból przemijający natychmiast

po ustąpieniu działania bodźca – reakcja prawidłowa lub nieznacznie przedłużona

D. Przyczyny powstania choroby:

Najprawdopodobniej przyczyną była nieszczelność brzeżna od strony dystalnej, która może

powstać z powodu :

-nieprawidłowy wybór materiału do wypełnienia

-nawis lub niedomiar wypełnienia

-skurcz polimeryzacyjny i powstanie mikroprzecieku ( bark rebondingu)

-odkładanie DP na granicy wypełnienia i zdrowych tk. zęba

-nieprawidłowa higiena j. ustnej

-niecałkowite usunięcie zębiny próchnicowej – rozwój resztkowej próchnicy podminowującej

wypełnienie

-stopień przydziąsłowy zbyt słaby

-nie utrzymanie suchości podczas zakładania wypełnienia ( pogorszenie adhezji materiału do

tk. Zęba )

-przyczyny przerośnięcia brodawki: -nawis wypełnienia, proces próchnicowy-bakteryjny

czynnik zapalny, nieprawidłowo wykonana korona protetyczna

E. Plan leczenia:

1.instruktaż higieny jamy ustnej

2.usunięcie przerośniętej brodawki

41



3.leczenie biologiczne- metoda przykrycia pośredniego( tlenek cynku z eugenolem na 3m-ce)

w przypadku powodzenia leczenia założenie wypełnienia kompozytowego.

Rokowanie: 90% w przypadku zachowania aseptyki.

Przy nie powodzeniu tej metody lub wystąpieniu bólów samoistnych zmiana leczenia na
ekstyrpację w znieczuleniu.

F. Wizyta I:

1. badanie podmiotowe

2. badanie przedmiotowe( zewnątrzustne- skóra, czerwień wargowa, badanie palpacyjne ujść

nerwów i węzłów chłonnych oraz wewnątrzustne- przedsionek jamy ustnej, przyczepy
wędzidełek warg i policzków, podniebienie twarde, miękkie i migdałki, język oraz okolica
podjęzykowa, zęby oraz przyzębie)

3. badania dodatkowe: - zdjęcie rtg (zębowe) celowane na ząb 6+

- badanie żywotnosci miazgi- chlorek etylu (niewielką kulkę z waty nasaczoną chlorkiem
etylu przykładamy do powierzchni przedsionkowej zęba 6+, badamy również zęby sąsiednie-
bez zęba okorowanego i ząb jednoimienny po stronie przeciwnej) – ząb musi być
odizolowany od dostępu śliny przed tym badaniem.

4.izolacja zęba od dostępu śliny( koferdam, wałki ligninowe, ślinociąg)

5.częściowe usunięcie wypełnienia kompozytowego z celu uzyskania dostępu do

przerośniętej brodawki( turbina+ wiertło diamentowe- kulka)

6.usunięcie przerośniętej brodawki przy pomocy rozgrzanego ekskawatora, tamowanie

krwawienia jałową suchą watką lub nasączoną preparatem Alustin

7.usunięcie całkowite wypełnienia kompozytowego(turbina+ kulka diamentowa)

8. opracowanie ubytku próchnicowego- usunięcie zmienionej próchnicowo zębiny przy

pomocy kątnicy z wiertłem różyczkowym ze ścian dodziąsłowej, bocznych i dokomorowej(po
uprzedniej zmianie wiertła na jałowe)

9. przepłukanie ubytku wodą destylowaną lub r-rem soli fizjologicznej w temperaturze 37

stopni

10. osuszenie jałowym tamponem waty

11. założenie formówki i wypełnienie ubytku tlenkiem cynku z eugenolem(Caryosan) na

okres 3 miesięcy( nakładacz kulkowy)

42



Poinformowanie pacjenta, że jeśli pojawią się jakieś niepokojące objawy ze strony tego zęba
(ból) ma się natychmiast zgłosić na wizytę, a jeśli wszystko będzie porządku ma zgłosić się za
3-miesiące.

WizytaII( po 3 miesiącach)

1.Wywiad( pacjent nie zgłasza dolegliwości bólowych), badanie przedmiotowe i badanie

dodatkowe( chlorek etylu- reakcja miazgi prawidłowa)

2.izolacja zęba od dostępu śliny( koferdam, wałki ligninowe, ślinociąg)

3. usunięcie opatrunku czasowego( turbina+ wiertło różyczkowe),

4.Opracowanie ściany dokomorowej(kątnica + wiertło różyczkowe)

5.Założenie formówki z paskiem z brzuszkiem na trzonowca, położenie podkładu

leczniczego- wodorotlenek wapnia twardniejący -LIfe( nakładacz kulkowy)

6.Załozenie podkładu izolacyjnego- glassjonomer( nakładacz kulkowy)

7. wytrawienie szkliwa(wytrawiacz w żelu- 40sekund, następnie spłukać wytrawiacz przez

czas równy wytrawianiu), osuszenie za pomocą powietrza z dmuchawki, zmiana wałków
ligninowych

8.Nałożenie bondu,np.Heliobond , rozdmuchanie powietrzem z dmuchawki i naświetlenie

przez 20sek. Lampą polimeryzacyjną.

9. Założenie wypełnienia stałego- kompozyt (Heliomolar)- nakładacz kulkowy i płaski,

kompozyt zakładamy w tzw. jodełkę, małymi warstwami i naświetlamy lampą
polimeryzacyjną przez 40s każda warstwę

10. opracowanie wypełnienia i dopasowanie do zgryzu- kalka, płomyk na turbinę, paski

ścierne do opracowania powierzchni stycznej, gumki do polerowania kompozytu.

11.Rebonding( nałożenie bondu na granice wypełnienia przy pomocy pędzelka, naświetlić

przez 20 sekund)

Zastosowano leczenie dwuseansowe ze względu na obecność przerośniętej brodawki, oraz

stan zębiny po opracowaniu ubytku. Ubytek wypełniono metodą kanapkową, gdyż jest to
ubytek II klasy głęboki.( glasjonomer odbudowuje część zębinową natomiast kompozyt
szkliwną)

G.Podczas opracowywania :

1 – zranienie brodawki międzyzębowej wiertłem, paskiem metalowym podczas zakładania

formówki

2 – obnażenie lub zranienie miazgi

3 – pozostawienie zębiny próchnicowej

43



4 – termiczne uszkodzenie miazgi podczas opracowywania

5 – uszkodzenie korony protetycznej

6-zanieczyszczenie ubytku śliną

7-osuszenie powietrzem z dmuchawki- cofanie się wypustek odontoblastów

Podczas wypełniania :

1– uszkodzenie bł. śluzowej wytrawiaczem

2 – krwawienie z brodawki międzyzębowej

3 – zanieczyszczenie ubytku śliną

4-zła kondensacja

5 – nieszczelność wypełnienia ( przede wszystkim brzeżna )

6- podrażnienie termiczne miazgi w przypadku niesprawnej lampy polimeryzacyjnej

Powikłania późniejsze :

- próchnica wtórna

-zapalenie miazgi = pulpitis

-obumarcie miazgi

-przebarwienie zęba

- złamanie guzka zębowego, złamanie zęba ( osłabiony ząb wypełnieniem w skutek sił żucia,
urazu )

3.Pacjent lat 60, w wywiadzie podaje nadciśnienie, zła higiena jamy ustnej, duże braki
zębowe.
Rozpoznanie: Caries profunda et denudatio pulpae cariosa (facies masticatoria et
dystalis) d.27. Informacja dodatkowa: ząb jest przebarwiony, na powierzchni dystalnej i
żującej znajduje się rozległe nieszczelne wypełnienie kompozytowe. Przestrzeń
międzyzębowa od strony dystalnej wypełnia rozrośnięta, przekrwiona brodawka
dziąsłowa.

A.

Caries profunda et denudatio pulpae cariosa. Hypertrophia papillae interdentalis (facies

mastcatoria et dystalis) d. 27

44



B.

Próchnica głęboka powierzchni żującej i dystalnej z próchnicowym obnażeniem miazgi

drugiego zęba trzonowego lewego.

Cechy morfologiczne zęba: Komora miazgowa zęba ma na przekroju kształt nieregularnego

czworoboku, którego nieco dłuższe boki biegną w kierunku policzkowo-podniebiennym.
Miazga ma tyle rogów ile korona guzków – od trzech do czterech. Najwyższy róg jest
odpowiadający guzkowi podniebiennemu bliższemu, a najniższy – podniebiennemu
dalszemu. Korona może mieć tylko trzy guzki – jeden podniebienny i dwa policzkowe:
bliższy i dalszy. Komora płytka i mieści się głownie w okolicy szyjki zęba. Warstwa zębiny
przykrywająca komorę od strony powierzchni żującej jest stosunkowo gruba, natomiast od
powierzchni stycznych znacznie cieńsza, gdyż w tym właśnie kierunku podążają rogi miazgi.
Komora położona bardziej przyśrodkowo i znajduje się w 3/5 powierzchni korony. W
większości ma 3 oddzielne korzenie: 2 policzkowe – mezjalny i dystalny(na przekroju
owalne) oraz podniebienny który jest najdłuższy (na przekroju okrągły). Korzeń policzkowy
odśrodkowy i podniebienny mają zawsze po jednym kanale, natomiast policzkowy
przyśrodkowy może mieć 2 kanały z konfiguracją typu II(kanały łączą się) i typu
III(przebiegają oddzielnie). Może mieć tylko 2 korzenie(19%): jeden policzkowy a drugi
podniebienny lub też korzenie tego zęba mogą być zrośnięte tworząc jeden duży korzeń (1%)
posiadający 1 lub 2, a nawet kilka kanałów.

Punkt trepanacyjny znajduje się w rowku przednim bruzdy centralnej. Poszerzenie

endodontyczne ma mieć kształt czworoboku z zaokrąglonymi kątami. Najkrótszy bok
czworoboku powinien znajdować się od strony podniebiennej i przebiegać równolegle do
bruzdy centralnej. Drugi pod względem długości powinien przebiegać w jego części
odśrodkowej. Najdłuższy jest bok przyśrodkowy, a odśrodkowy trochę krótszy

C.

Badanie podmiotowe: ból o dużym nasileniu trwający minimum od 2 dni, jest to ból ciągły
bez okresów intermisji, ból nocny i promieniujący do ucha i skroni, zimno wzmaga ból,
ciepło łagodzi, nadwrażliwość przy spożywaniu słodkich pokarmów, ból na nagryzanie
ujemny

Stan ogólny pacjenta: dobry, pacjent kardiologiczny (nadciśnienie)

Badanie przedmiotowe: Obecność rozległego nieszczelnego wypełnienia na powierzchni

żującej i dystalnej, przestrzeń międzyzębowa od strony dystalnej wypełniona rozrośniętą,
przekrwioną brodawką dziąsłową

Badanie dodatkowe: wzmożona i przedłużona reakcja na chlorek etylu, reakcja na

opukiwanie ujemna, z komory wydobywa się obfity wysięk surowiczo-krwisty, RTG:
Rozległe ale nieszczelne wypełnienie a pod nim toczący się proces próchnicowy perforujący
komorę, szpara ozębnej nie jest poszerzona

Klasa ubytku: II

45



D.

Przyczyny choroby u pacjenta: mikroprzeciek bakteryjny między wypełnieniem a tkankami

zęba spowodowany skurczem polimeryzacyjnym i/lub złą higieną jamy ustnej pacjenta;
odkładanie się DP na granicy wypełnienia i zdrowych tkanek zęba; niecałkowite usunięcie
zębiny próchnicowej – rozwój resztkowej próchnicy podminowującej wypełnienie, szerzący
się w kierunku komory zęba proces próchnicowy spowodował obnażenie miazgi; bakterie
stanowią czynnik zapaleniotwórczy;nawis wypełnienia od strony dystalnej lub brak
prawidłowej odbudowy punktu stycznego pomiędzy zębem 27 i 28 spowodował drażnienie i
przerost brodawki międzyzębowej

E.

Metoda: Ekstyrpacja miazgi w znieczuleniu

Plan leczenia:

Leczenie 1 wizytowe. Instruktaż higieny jamy ustnej pacjenta wraz z motywacją, usunięcie
przerośniętej brodawki międzyzębowej, usunięcie starego wypełnienia, odbudowa dystalnej
ściany ubytku, wyłuszczenie miazgi po uprzednim znieczuleniu, wypełnienie kanałów i
odbudowa ubytku przy pomocy materiału adhezyjnego, regularna kontrola kliniczna i
radiologiczna.

Rokowanie: pomyślne (90-95%)

F. I wizyta

1. Wywiad – wykluczenie alergii

2. Badanie podmiotowe i przedmiotowe
3. Przeglądowe zdjęcie RTG
4. Wykonanie znieczulenia nasiękowego bez dodatku substancji kurczących naczynia
krwionośne, np. Mepidont 3% (Mepivacaine hydrochloride) – strzykawka typu Carpule
5. Izolacja zęba od dostępu śliny – lignina, ślinociąg, koferdam
6. Usunięcie przerośniętej brodawki międzyzębowej przy pomocy rozgrzanego nad
płomieniem palnika ekskawatora. Tamowanie krwawienia przy pomocy kulki sterylnej
waty, w przypadku niemożności zatamowania krwi nasączenie sterylnej kulki z waty
preparatem ściągającym Alustin i przyłożenie jej do miejsca krwawiącego.
7. Usunięcie całości starego, nieszczelnego wypełnienia – kulka diamentowa na turbinę z
chłodzeniem wodnym; praca bez nacisku, z przerwami.
8. Izolacja zęba od dostępu śliny
9. Usunięcie zębiny zmienionej próchnicowo ze ścian bocznych, dystalnej i dokomorowej po
zmianie wiertła na jałowe– odpowiedniej wielkości różyczka na kątnicę z chłodzeniem
wodnym, praca bez nacisku, z przerwami
10. Przemycie ubytku podgrzaną do temperatury 37 st. solą fizjologiczną
11. Odbudowa dystalnej ściany ubytku – uzdatnienie zębiny przy pomocy kwasu
poliakrylowego w ciągu 20 sekund (preparat Keatc Conditioner), dokładne spłukanie
uzdatniacza, założenie formówki z brzuszkiem na trzonowca górnego, odbudowa ściany
dystalnej przy pomocy materiału glass-jonomerowego Ketac kolor A2 – nakładacz
kulkowy lub płaski(proszek+płyn zarobiony plastikową szpatułką na papierowej kartce do
ciastowatej konsystencji), odczekanie paru minut do czasu stwardnienia materiału,
46



ewentualne usunięcie materiału z części dokomorowej ubytku –sterylna różyczka na

kątnice z chłodzeniem wodnym
12. Przemycie ubytku wodą utlenioną na sterylnej watce
13. Zniesienie sklepienia komory - różyczka na kątnicę z chłodzeniem solą fizjologiczną ze
sterylnej strzykawki
14. Amputacja miazgi komorowej – różyczka z przedłużonym trzonkiem na kątnicę
15. Poszukiwanie ujść kanałów i wstępna penetracja - pathfinder
16. Opracowanie komory i ujść kanałów - różyczka z przedłużonym trzonkiem na kątnicę
17. Ekstyrpacja miazgi korzeniowej – odpowiedniego rozmiaru miazgociąg wkładamy na
długość orientacyjną (na podstawie zdjęcia rtg), wycofujemy o 1 mm, obracając w prawo
nawijamy miazgę na ząbki i wyciągamy
18. Pomiar długości kanału endometrem – włożenie odpowiedniej długości narzędzia z
ogranicznikiem do kanału, założenie elektrody biernej na wardze pacjenta, a elektrody
czynnej na narzędziu, włączenie endometru, powolne wprowadzenie narzędzia do kanału i
oznaczenie długości roboczej kanału na podstawie sygnałów dźwiękowych i obrazu
wyświetlanego na endometrze, zmierzenie długości kanałów na linijce endodontycznej.
19. Zdjęcie RTG z różnymi narzędziami endodontycznymi w kanałach
20. Opracowanie biomechaniczne i chemiczne kanałów
Metoda tradycyjna

Podczas opracowywania kanałów korzeniowych techniką tradycyjną wszystkie narzędzia

wykalibrowane przy pomocy linijki endodontycznej i stoperów wprowadza się do jamy

zęba na wcześniej ustaloną długość roboczą.

Należy pamiętać o konieczności używania narzędzi w odpowiedniej kolejności – bez

pomijania numerów.

Jeżeli narzędzie określonej długości, którym zamierzamy rozpocząć pracę, wchodzi do

kanału zbyt luźno, należy zmienić je na narzędzie o numer większe. Po ustaleniu wielkości
pierwszego narzędzia podczas opracowywania kanałów niezainfekowanych wystarczy
zastosować trzy kolejne rozmiary narzędzi i zabieg można zakończyć.

Pilniki: Poszerzacze (ruchy obrotowe) i pilniki H (ruchy posuwiste góra-dół) stosowane

naprzemiennie.

Przy każdej zmianie narzędzia przepłukiwanie kanału podchlorynem sodu i wodą

utleniononą przy pomocy strzykawki z igłą endodontyczną z bocznym otworem

21. Osuszenie kanałów – sączki papierowe nasączone eterem

22. Wypełnienie kanałów
Metoda kondensacji bocznej: dobór ćwieka głownego – odpowiedni rozmiar równy
ostatniemu narzędziu, kontrola rtg umieszczenia ćwieka głownego, oznaczenie długości
roboczej na ćwieku przy pomocy pęsety, zanurzenie końcówek ćwieka w uszczelniaczu
kanałowym(np. Endometazon+eugenol), kondensacja rozpychaczem poprzez kręcenie w
prawo i w lewo oraz wyciągnięcie z obrotem, włożenie kolejnych ćwieków do kanału o

47



jeden rozmiar mniejszych od ostatniego rozpychacza – te czynności powtarzamy aż do

całkowitego wypełnienia kanału zmniejszając rozmiar rozpychacza i ćwieków.

Narzędzia i materiały – ćwieki gutaperkowe standaryzowane, uszczelniacz kanałowy –

Endometazon zarobiony z eugenolem, rozpychacze kanałowe standaryzowane

23. Odcięcie ćwieków na poziomie ujść kanałów rozgrzanym nad palnikiem ekskawatorem
24. Usunięcie nadmiaru pasty z komory poprzez przemycie sterylną watką nasączoną eterem
25. Kontrola radiologiczna wypełnienia kanału
26. Założenie cementu izolacyjnego na ujścia kanałów i dno komory, cement glass-
jonomerowy Ionosit (naświetlanie lampą polimeryzacyjną 20 sekund)
27. Wypełnienie komory i ubytku materiałem kompozycyjnym światło utwardzalnym
(kanapka otwarta:wczesniej położony g-j+kompozyt):
Izolacja zęba od dostępu śliny, usunięcie części glass-jonomeru z dystalnej, naddziąsłowej
powierzchni ubytku, pozostawiając materiał w części schodzącej poddziąsłowo,
wytrawienie zębiny(10sekund) i szkliwa(30 sekund) – nie wytrawia się powierzchni g-j -
przy pomocy wytrawiacza w żelu, spłukanie wytrawiacza przez 30 sekund; nalożenie
systemu wiążącego na szkliwo i zębinę Exite, rozdmuchanie nadmiaru systemu wiążącego
przy pomocy dmuchawki z unitu, naświetlenie przez 20 sekund, założenie formówki z
paskiem na trzonowca, izolacja zęba od dostępu śliny, nałożenie materiału
kompozycyjnego światłoutwardzalnego Heliomolar A2 przy pomocy nakładacza
kulkowego i płaskiego – dokładna kondensacja w zachyłki ubytku, w pierwszej kolejności
uzupełniamy ubytek od strony dystalnej, sąsiadującej z paskiem formówki, nakładanie
warstwami nie grubszymi niż 2 mm w „jodełkę”, każdą warstwę naświetlamy przez 40
sekund. Po nałożeniu ostatniej warstwy kontrola wypełnienia przy pomocy kalki (pacjent
wykonuje ruchy doprzednie i doboczne), ewentualne zniesienie nadmiaru wypełnienia,
ukształtowanie anatomicznych wypukłości zęba, wygładzenie i wypolerowanie
wypełnienia.

27. Okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna

G.

Powikłania leczenia:

Powikłania wczesne:

- martwica brodawki międzyzębowej (termokoagulacja);

- powikłania związane z podaniem znieczulenia ( reakcja alergiczna, wstrząs alergiczny,

zatrzymanie akcji serca, utrata przytomności i skurcze mięśni – mniej niż 1/1000
przypadków)
- związane z leczeniem endodontycznym:
1) niecałkowite wyłuszczenie miazgi

48



2) pominięcie ( nie znalezienia ) opracowanie kanałów dodatkowych

3) pozostawienie próchnicy na ścianie zęba

4) powikłania związane z nieprawidłowym opracowaniem kanałów :

- utrata długości roboczej, złe oznaczenie długości roboczej

- poszerzenie otworu fizjologicznego

- odchylenie od naturalnego przebiegu kanału

- opracowanie do zbyt małego rozmiaru

- złamanie instrumentu w kanale

5) złamanie korony zęba

6) perforacja w obrębie korzenia lub korony

7) nieprawidłowe wypełnienie kanałów :

- niedopełnienie lub przepełnienie kanałów ( przepchnięcie materiału poza wierzchołek )

- nieszczelność materiału wypełniającego kanał korzeniowy

- przepchnięcie materiału wypełniającego kanał do zatoki szczękowej lub kanału żuchwowego co

może

wywołać : a. silne bóle b. parestezje nerwów c. zaburzenia czucia

8) podrażnienie lub zapalenie tkanek okołowierzchołkowych

9) pionowe złamanie korzeni zębów

10) odma powietrzna

11) przebarwienie korony zęba

12) aspiracja narzędzi kanałowych do dróg oddechowych lub pokarmowych

- związane z wytrawianiem
– podrażnienie lub martwica dziąsła brzeżnego ( ogólnie do wytrawiania )

* przy wytrawianiu szkliwa :

a. jatrogenne wytrawienie sąsiadującego nie wypreparowanego szkliwa – co zwiększa podatność

na

próchnicę

49



b. pozostawienie resztek wytrawiacza co powoduje w czasie ich działania precypitację mogąc

zanieczyszczać wypreparowaną powierzchnię ( doprowadza do gorszej adhezji )

c. w czasie w wytrawiania może dojść do zanieczyszczenia pow. śliną, krwią – co prowadzi do

pogorszenia adhezji i powstania szczeliny brzeżnej

* przy wytrawieniu zębiny :

a. w ubytkach głębokich i średnich możliwość chemicznego podrażnienia miazgi.( również

możliwe przy

wytrawianiu szkliwa )

- związane z opracowaniem ubytku próchnicowego: zbyt szybkie obroty turbiny i kątnicy,

opracowanie zebiny turbiną lub brutalne kątnicą szybkoobrotową (często w znieczuleniu);
nieodpowiednio dobrane wiertła: kształt, wielkość, ostrość, praca turbiną/ kątnicą z dużym
naciskiem, bez przerw; zranienie dziąsła wiertłem, obnażenie lub zranienie miazgi,
pozostawieniem zębiny próchnicowej
- pozostawienie nawisu wypełnienia w okolicy przyszyjkowej i późniejsza reakcja zapalna
ze strony dziąsła, kości wyrostka zębodołowego.
- Związane z wypełnianiem zęba materiałem g-j: niedokładne wypłukanie uzdatniacza,
niedokładna kondensacja materiału w zachyłki ubytku, niedomiar lub nadmiar materiału,
zbyt szybkie opracowanie i polerowanie materiału
- Wypadnięcię wypełnienia na skutek zbyt krótkiego lub braku uzdatnienia zębiny lub
działaniem sił mechanicznych w tej okolicy;
- Powikłanie późniejsze:.
Powikłania późne :

- przewlekle zapalenie tkanek okołowierzchołkowych

- resorpcja wewnętrzna ścian kanału korzeniowego

- próchnica wtórna, pulpitis, złamanie zęba

4.Pacjent lat 50, ogólnie zdrowy, niewielkie braki w uzębieniu, zła higiena jamy ustnej.
Rozpoznanie: Caries radicis (facies) d.5-. Informacja dodatkowa: na powierzchni
policzkowej korzenia zęba widoczny jest ubytek próchnicowy stopnia III wg Billingsa.
Na powierzchni żującej korony stwierdza się obecność atrycji. Nie stwierdzono
rozchwiania zęba.

A.

Caries radicis dentis (facies vestibularis) et atritio facies masticatoria d. 5-

B.

50



Próchnica korzenia na powierzchni przedsionkowej drugiego lewego przedtrzonowca dolnego

lewego i atrycja na powierzchni żującej korony.

Cechy morologiczne zęba:

Ząb 5-: Prawie okrągły zarys korony powoduje, że komora tych zębów tylko nieznacznie
spłaszczona w kierunku przyśrodkowo-odśrodkowym. Zazwyczaj posiada 1 korzeń i 1 kanał
o okrągłym przekroju.

Miejsce trepanacji zęba znajduje się w środku powierzchni żującej. Poszerzenie

endodontyczne powinno mieć kształt lekko owalny

C.

Badanie podmiotowe: Pacjent zgłasza krótkotrwałe bóle zęba podczas spożywania zimnych i
ciepłych napojów i pokarmów ustępuje po zaprzestaniu działania bodźca.

Badanie przedmiotowe: na powierzchni policzkowej zęba obecny ubytek głębokości powyżej

0,5 mm, nie drążący do miazgi, schodzący głęboko poddziąsłowo. Zmiana aktywna, lekko
przebarwiona na kolor żólty o miękkiej i chropowatej powierzchni.Korona zęba skrócona, na
powierzchni żującej widoczna jasnobrązowa zębina o gładkiej, lśniącej, jakby wypolerowanej
powierzchni otoczona rąbkiem szkliwa. Dziąsło w okolicy ubytku zaczerwienione o
zmienionym konturze.

Badanie dodatkowe: reakcja na chlorek etylu: prawidłowa, reakcja na opukiwanie pionowe

ujemna, RTG: brak poszerzenia szpary ozębnej i zmian okołowierzchołkowych, ubytek
oddzielony od miazgi zęba grubą warstwą zębiny

Klasa ubytku: próchnica korzenia III stopnia wg Billingsa, klasa V wg Blacka ?

D.

Przyczyny:

- zła higiena jamy ustnej – nieprawidłowa metoda szczotkowania, niedokładne

oczyszczanie okolicy przyszyjkowej;
- ekscentryczne siły działające w okolicy szyjki zęba spowodowały wypadanie pryzmatów
szkliwa i prawdopodobnie zapoczątkowanie procesu próchnicowego;
- odsłonięcie powierzchni korzenia na działanie środowiska jamy ustnej wskutek recesji
dziąsła lub chorób przyzębia
- atrycja mogła być spowodowana uprawianiem parafunkcji – bruksizm, obecnościa korony
porcelanowej w zębie 25, umiejscowieniem zęba w węźle urazowym lub po prostu
fizjologicznym tarciem zęba o ząb.

E.

Metoda leczenia: Leczenie zachowawcze - opracowanie i wypełnienie ubytku materiałem g-j.

51



Plan leczenia: Instruktaż higieny jamy ustnej wraz z motywacją, opracowanie i wypełnienie
ubytku materiałem glass-jonomerowym, pędzlowanie powierzchni żującej i przedsionkowej
zęba preparatem fluorkowym, wskazówki dla pacjenta dotyczące odpowiedniej diety. W razie
niepowodzenia leczenie ekstyrpacja w znieczuleniu. Regularne wizyty kontrolne

Rokowanie: pomyślne.

F.

1. Wywiad – wykluczenie alergii

2. Badanie podmiotowe i przedmiotowe
3. Przeglądowe zdjęcie RTG
4. Izolacja zęba od dostępu śliny
5. Wykonanie znieczulenia jeżeli konieczne ( nasiękowe – Ubistesin)
6. Usunięcię zębiny próchnicowej – wiertło różyczkowe na kątnice z chłodzeniem wodnym,
praca bez nacisku, z przerwami. W przypadku krwawienia z brodawki tamowanie
krwawienia sterylnym tamponem z waty.
7. Przemycie i osuszenie ubytku – sól fizjologiczna o temperaturze 37stopni
8. Izolacja zęba od dostępu śliny
9. Kondycjonowanie zębiny i szkliwa przy pomocy 10% kwasu poliakrylowego (Ketac
Conditioner) przez 20 sekund
10. Dokladne wypłukanie uzdatniacza przez czas 20 sekund.
11. Dokładne wypełnienie ubytku ciastowato zarobionym materiałem glass-jonomerowym
Ketac kolor A2 (proszek+płyn) – nakładacz kulkowy i płaski, odtworzenie powierzchni
korzenia „ z wolnej ręki’. Odczekanie kilku minut do stwardnienia materiału.
12. Usunięcie nawisów wypełnienia, wygładzenie i wypolerowanie. (wskazane jest
opracowanie wypełnienia na kolejnej wizycie).
13. Zastosowanie preparatu fluorkowego na powierzchni żującej i przedsionkowej zęba:
izolacja zęba od dostępu śliny, oczyszczenie i osuszenie powierzchni, nałożenie preparatu
FluorProtector przy pomocy aplikatora z jednorazową końcówką przez około 3-5 minut,
osuszenie przy pomocy dmuchawki z Unitu.

G.

Powikłania:

- związane z opracowaniem ubytku próchnicowego: zbyt szybkie obroty turbiny i kątnicy,

opracowanie zębiny turbiną lub brutalne kątnicą szybkoobrotową (często w znieczuleniu);
nieodpowiednio dobrane wiertła: kształt, wielkość, ostrość, praca turbiną/ kątnicą z dużym
naciskiem, bez przerw; zranienie dziąsła wiertłem, obnażenie lub zranienie miazgi,
pozostawieniem zębiny próchnicowej
- pozostawienie nawisu wypełnienia w okolicy przyszyjkowej i późniejsza reakcja zapalna
ze strony dziąsła, kości wyrostka zębodołowego.
- Związane z wypełnianiem zęba materiałem g-j: niedokładne wypłukanie uzdatniacza,
niedokładna kondensacja materiału w zachyłki ubytku, niedomiar lub nadmiar materiału,
zbyt szybkie opracowanie i polerowanie materiału

52



- Wypadnięcie wypełnienia na skutek zbyt krótkiego lub braku uzdatnienia zębiny lub
działaniem sił mechanicznych w tej okolicy;
- Powikłanie późniejsze: próchnica wtórna, pulpitis, złamanie zęba.
- Niezadowalająca estetyka wypełnienia.

5. pacjent lat 26, ogólnie zdrowy, pełne uzębienie, dobra higiena j.u.

A. Caries atypica (facies mesialis) d.22

B. Próchnica nietypowa na powierzchni stycznej mezjalnej w zębie siecznym bocznym

lewym górnym.
Cechy zęba 22: 1 kanał- centralny, 1 korzeń spłaszczony mezjalno-dystalnie, na
pow.podniebiennej 2 wały szkliwne- tworzy się otwór ślepy.

C. Bad. Podmiotowe: pacjent zgłasza lekką zmianę zabarwienia korony zęba na odcień
szarawy. Nie występują żadne dolegliwości bólowe.

Bad. Przedmiotowe: Na powierzchni podniebiennej korony zęba widać szczelne wypełnienie

kompozytowe bez oznak próchnicy wtórnej. Na powierzchni mezjalnej stwierdza się
niewielki ubytek próchnicowy klasy III wg Blacka (nie schodzący poddziąsłowo i nie
naruszający brzegu siecznego).

Bad. Dodatkowe:
RTG- na zdjęciu rtg stwierdza się na powierzchni mezjalnej korony ubytek próchnicowy
sięgający połączenia szkliwno-zębinowego bez naruszania kąta siecznego, na powierzchni
podniebiennej widoczne szczelne wypełnienie kompozytowe bez zmian próchnicowych, brak
zmian okołowierzchołkowych, ząb po leczeniu endodontycznym- kanał wypełniony
prawidłowo.
CHLOREK ETYLU: brak reakcji.

D. Przyczyny:
- nieprawidłowa higiena jamy ustnej- nie używanie nici dent.

- obecność płytki bakteryjnej z bakteriami próchnicotwórczymi

- nieodpowiednia dieta zawierająca pokarmy słodkie z sacharozą
- podatność tkanek zęba na proces próchnicowy- słabiej zmineralizowane szkliwo
- zmniejszone wydzielanie śliny

E. Metoda leczenia: opracowanie ubytku próchnicowego + wypełnienie go materiałem

kompozytowym.
Plan leczenia: leczenie jednoseansowe, otwarcie ubytku od strony podniebiennej i
opracowanie go (wykorzystanie paska metalowego- ochrona zęba sąsiedniego), wypełnienie
ubytku kompozytem (użycie paska celuloidowego), opracowanie wypełnienia.
Rokowanie: dobre.

53



F.
1. badanie podmiotowe i przedmiotowe.

2. Badania dodatkowe- wykonanie i ocena zdjęcia rtg, test na żywotność- ząb oczyszczamy
(szczoteczka+kątnica+pasta), osuszamy (dmuchawka unitu), w 1/3 pow.wargowej korony
zęba przykładamy kulkę waty nasączoną chlorkiem etylu .

3. Diagnoza.

4. Planowanie leczenia.

5. Analiza warunków zgryzowych- sprawdzamy, w którym miejscu ząb 22 kontaktuje się z

zębem przeciwstawnym.

6. Dobór koloru materiału: ząb 22 zwilżamy, zwilżamy również wzornik, dobór ma się odbyć
w świetle naturalnym, pacjent ma w tym procesie uczestniczyć.

7. Założenie paska metalowego w przestrzeń międzyzębowa między zębami 22 i 23,

dociśnięcie paska drewnianym klinem od strony zęba 22 – ochrona zęba sąsiedniego przed
uszkodzeniem.

8. Otwarcie ubytku od strony podniebiennej – kulka diamentowa na turbinę z chłodzeniem

wodno-powietrznym + wykonanie jednocześnie poszerzenia ułatwiającego- zniesienie
niepodpartego zębiną szkliwa od str podniebiennej.

9. Zarys ubytku- nie sięga wypełnienia po odbudowie po leczeniu endodontycznym,

zostawiamy niepodparte szkliwo od strony przedsionkowej, zarys sięga poniżej pkt stycznego
i jest wyprowadzony do niszy międzyzębowej, nie naruszamy brzegu stycznego
(diament+turbina+chłodzenie)

10.Izolacja od dostępu śliny- wałki ligniny.

11. Opracowanie ubytku próchnicowego: kątnica, różyczka, najpierw opracowujemy

połączenie szkliwno-zębinowe, potem ściany boczne, wymieniamy wiertło na jałowe i
opracowujemy ścianę dokomorową.

12. Nie nadajemy ubytkowi kształtu oporowego ani retencyjnego- gdyż wypełnienie będzie
kompozytowe, adhezyjne- zasięg zmian próchnicowych warunkuje kształt ubytku.

13. Usuwamy pasek separacyjny metalowy i klin drewniany.

14. Zukośnienie zewnętrzne szkliwa na 0,5 mm, kat 45 stopni (płomyk diamentowy na
kątnicę[- tak lepiej napisać, bo do turbiny w opisie mogą się przyczepić])

15. Przemycie i osuszenie ubytku- dmuchawka unitu. Wymiana wałków ligniny.

16. Zakładamy pasek celuloidowy i dociskamy go klinem plastikowym od strony zęba 23.

17. Wytrawienie szkliwa i zebiny: pędzelkiem nanosimy kwas fosforowy 37% i

pozostawiamy go na pow.szkliwa na 60 sekund (bo ząb nie ma miazgi), a na pow.zębiny na

54



20 sekund, obficie spłukujemy wytrawiacz-dmuchawka unitu i osuszamy ubytek- dmuchawka

unitu. Wymiana wałków ligniny.

18. Pedzelkiem nanosimy bond na szkliwo i zębinę, lekko rozdmuchujemy go dmuchawką

unitu i naswitlamy przez 20 sekund lampą polimeryzacyjną.

19. Nakładamy nakładaczem kulkowym warstwę zębinową kompozytu, potem warstwę

szkliwną, każdą dwumilimetrową warstwę naświetlamy lampą polimeryzacyjną przez 40
sekund (po założeniu ostatniej warstwy przed naświetleniem jej dociskamy mocno pasek
celuloidowy).

20. Usuwamy pasek i klin.

21. Opracowanie wypełnienia: diamenty na turbinę z chłodzeniem, paski ścierne.

22. Dostosowanie wypełnienia do warunków zgryzowych: kalka artykulacyjna, usuwamy

miejsca odbite diamentem na kątnicę (bo jak się napisze, ze turbina, to mogą się czepiać) z
chłodzeniem.

23. Wypolerowanie wypełnienia: kątnica, gumki polerskie, pasty polerskie.

24. Rebonding- po 2-3 tygodniach po ponownym wytrawieniu brzegów szkliwa.

G. Powikłania:

- wytrawienie zęba sąsiedniego

- podrażnienie kwasem tkanek miękkich pacjenta
- zniszczenie kwasem ubrań lekarza/pacjenta
- dostanie się do oka lekarza/pacjenta kwasu
- zanieczyszczenie wytrawionej powierzchni śliną
- niedostateczny/za długi czas wytrawiania lub zbyt mało wytrawiacza -> wypełnienie
po pewnym czasie wypadnie
- zaaspirowanie wiertła lub paska metalowego/celuloidowego lub klinów przez pacjenta
- zranienie tkanek miękkich pacjenta wiertłem
- zniszczenie wiertłem zęba sąsiedniego
- nawis wypełnienia
- wtłoczenie materiału wypełnieniowego do szczeliny dziąsłowej
- skurcz polimeryzacyjny- nieszczelność brzeżna-mikroprzeciek-próchnica wtórna
- nieodizolowanie dostateczne od śliny-próchnica wtórna
- niedostateczne spolimeryzowanie: zbyt krótko/ zbyt grube wartwy materiału-
wrażliwość zęba po wypełnieniu (no gdyby on był żywy, nie konkretnie do tego
przypadku)

6. Pacjent, lat 50, ogólnie zdrowy, niewielkie braki w uzębieniu, dobra higiena j.u.

A. Erosio atypica (facies labialis) d.11

B. Erozja na powierzchni wargowej zęba siecznego centralnego górnego prawego.

Cechy morfologiczne zęba: 1 korzeń, 1 kanał- centralny, możliwy guzek

55



podniebienny.

C. Bad.podmiotowe: pacjent zgłasza nadwrażliwość zęba na bodźce chemiczne i

termiczne (zimne powietrze, ciepłe i zimne napoje i pokarmy), pacjent pije dużo
soków owocowych i kwasowych napojów typu Coca-Cola.

Bad. Przedmiotowe: na powierzchni wargowej korony zęba widoczny okrągły ubytek

szkliwa z obnażeniem zębiny, brak oznak próchnicy- ubytek niepróchnicowego
pochodzenia (to jest właśnie klasa ubytku), powierzchnia ubytku gładka, lśniąca,
twarda, otoczony zdrowym rąbkiem szkliwa (również od str dodziąsłowej i
pow.stycznych).

Bad.dodatkowe: RTG- obecny ubytek na pow.wargowej korony zęba sięgający

zębiny, bez oznak procesu próchnicowego.
CHLOREK ETYLU: reakcja prawidłowa.

D. Przyczyny erozji:
- spożywanie kwasowych napojów (typu Coca-Cola, soki owocowe)
- spożywanie kwasowych pokarmów- świeże owoce
- kwasy przemysłowe znajdujące się w powietrzu
- zmiany jakościowe i ilościowe śliny, niskie pH śliny
- chlorowana woda basenowa
- leki na niedokwaśność żołądka
- pacjent to alkoholik
- często wymiotuje
- szczotkowanie zębów bezpośrednio po spożywaniu wymienionych wczesniej
pokarmów- sprzyja powstaniu erozji

E. Metoda leczenia: odbudowa ubytku kompozytem (w związku z tym, że jest on

otoczony szkliwem)

Plan leczenia: leczenie jednoseansowe, delikatne opracowanie ubytku

(„odświeżenie”), wytrawienie i bondowanie, wypełnienie kompozytem, opracowanie
wypełnienia.

Rokowanie: dobre

F. 1. Bad podmiotowe i przedmiotowe

2. Bad dodatkowe: wykonanie i ocena zdjęcia rtg, test na żywotność- ząb
oczyszczamy (szczoteczka+kątnica+pasta), osuszamy (dmuchawka unitu), w 1/3
pow.wargowej korony zęba przykładamy kulkę waty nasączoną chlorkiem etylu.
3. Diagnoza.
4. Plan leczenia.
5. Dobór koloru materiału: ząb 11 zwilżamy, zwilżamy również wzornik, dobór ma się
odbyć w świetle naturalnym, pacjent ma w tym procesie uczestniczyć.

6. Otwarcie ubytku- ubytek już jest otwarty przez proces niepróchnicowy

7. Zarys ubytku- wyznaczony przez proces niepróchnicowy.

56



8. Izolacja od dostępu śliny- wałki ligniny.

9. Odświeżenie ubytku: diamentowy płomyk na kątnicę+chłodzenie -> odświeżenie

szkliwa + wykonanie zukośnienia zewnętrznego szkliwa na 0,5 mm pod kątem 45
stopni, odświeżenie zębiny- różyczka na kątnicę + chłodzenie. Ubytek staje się
„matowy”.

10. Kształt oporowy i retencyjny- używamy materiału adhezyjnego, więc nie

wykonujemy ich, zasięg procesu niepróchnicowego warunkuje kształt ubytku.

11. Przemycie i osuszenie ubytku (dmuchawka unitu). Wymiana wałków ligniny.

12. Wytrawienie szkliwa (30-40s) i zębiny (20s)- nałożenie pedzlekiem

kw.fosforowego 37%, po odpowiednim czasie spłukanie obfite wytrawiacza,
osuszenie (dmuchawka unitu). Wymiana wałków ligniny.

13. Nałożenie pedzelkiem bondu na całą powierzchnię ubytku, delikatne

rozdmuchanie (dmuchawka unitu), naświetlenie lampa polimeryzacyjną (20s).

14. wypełnienie ubytku kompozytem – nakładamy go nakładaczem kulkowym, każdą

warstwe (2 mm grubości) naswietlamy lampą polimeryzacyjną (40 s).

15. Opracowanie wypełnienia: diamenty na kątnicę + chłodzenie, krążki ścierne na

kątnicę, gumki polerskie na kątnicę + pasta polerska.

16. Rebonding- 2-3 tygodnie później, po ponownym wytrawieniu brzegów ubytku.

G. Powikłania:
- wytrawienie zęba sąsiedniego
- podrażnienie kwasem tkanek miękkich pacjenta
- zniszczenie kwasem ubrań lekarza/pacjenta
- dostanie się do oka lekarza/pacjenta kwasu
- zanieczyszczenie wytrawionej powierzchni śliną
- niedostateczny/za długi czas wytrawiania lub zbyt mało wytrawiacza -> wypełnienie
po pewnym czasie wypadnie
- zaaspirowanie wiertła przez pacjenta
- zranienie tkanek miękkich pacjenta wiertłem
- zniszczenie wiertłem zęba sąsiedniego
- skurcz polimeryzacyjny- nieszczelność brzeżna-mikroprzeciek-próchnica wtórna
- nieodizolowanie dostateczne od śliny-próchnica wtórna
- niedostateczne spolimeryzowanie: zbyt krótko/ zbyt grube wartwy materiału-
wrażliwość zęba po wypełnieniu, słaba retencja wypełnienia-> po pewnym czasie
wypadnie
- podraznienie termiczne miazgi-> zapalenie miazgi/tk. Okw.

57



7.Pacjent lat 30, ogólnie zdrowy, pełne uzębienie, dobra higiena jamy ustnej.
Rozpoznanie: necrosis pulpae (facies masticatoria) d.26. Informacja dodatkowa: ząb 26
jest przebarwiony, na pow. Żującej znajduje się rozległe I nieszczelne wypełnienie
kompozycyjne.

B. Rozpoznanie: martwica miazgi. Ząb górny lewy pierwszy trzonowiec. Cechy

morfologiczne: ząb 4-guzkowy, 2 guzki policzkowe i 2 guzki podniebienne, bruzda
międzyguzkowa ma kształt litery H; 3 korzenie: podniebienny, policzkowy dystalny i
mesjalny, 3 kanały: podniebienny, policzkowy dystalny i mesjalny.

C. Badanie podmiotowe: chory nie uskarża się na żadne dolegliwości. Zwraca uwagę na
zmianę barwy zęba.

Badanie przedmiotowe: badanie za pomocą zgłębnika ujawnia nieszczelność brzeżną

wypełnienia na pow. żującej. Ząb ma ciemniejszą barwę, a szkliwo jest bardziej matowe.
Zdjęcie RTG nie wykazuje zmian w tkankach okołowierzchołkowych. Nie ma reakcji na
badanie chlorkiem etylu. Opukiwanie zęba i obmacywanie okolicy wierzchołka korzenia nie
wywołuje reakcji tkanek okołowierzchołkowych. Klasa ubytku I wg. Blacka.

D. Przyczyny choroby: jatrogenne: niecałkowite usunięcie próchnicowo zmienionej zębiny,

nieutrzymanie suchości podczas zakładania wypełnienia, zły dobór materiału wypełniającego.

E. Metoda leczenia: antyseptyczne leczenie kanałowe. Plan leczenia: I wizyta: usunięcie

wypełnienia, całkowite opracowanie ubytku, zdjęcie sklepienia komory, usunięcie miazgi
komorowej i korzeniowej, biomechaniczne i chemiczne opracowanie kanałów, czasowe
wypełnienie kanałów(wodny preparat Ca(OH)2), szczelne wypełnienie czasowe. II wizyta:
usunięcie opatrunku z ubytku i kanałów, dalsze opracowanie biomechaniczne i chemiczne,
stałe wypełnienie kanałów (gdy brak objawów klinicznych), założenie podkładu
fosforanowego i wypełnienia stałego kompozytowego. Rokowanie: dobre, po usunięciu
infekcji i szczelnym wypełnieniu kanałów.

F. 1.Wywiad o analiza warunków zgryzowych:

-pacjent ogólnie zdrowy, nie przyjmuje żadnych leków

-badanie wewnątrzustne: zgryz prawidłowy, pacjent po leczeniu ortodontycznym

2.Badanie żywotności miazgi: chlorkiem etylu- brak reakcji.

3.Badanie RTG

4.Wybór materiału: do kanałów Endometazon z eugenolem, podkład fosforanowy, kompozyt

5. I WIZYTA:

*Usunięcie wypełnienia (kuleczka na turbinę, chłodzenie wodno-powietrzne, można wykonać

poszerzenie ułatwiające- usunięcie nawisów szkliwa celu ułatwienia wglądu do ogniska
próchnicowego i manewrowania narzędziami)

58



*Usunięcie próchnicowo zmienionej zębiny (różyczka na kątnicę z chłodzenie wodno-

powietrznym)

*Dezynfekcja pola operacyjnego wodą utlenioną.

*Zmiana zestawu narzędzi na jałowe.

*Wypłukanie ubytku roztworem soli fizjologicznej i osuszenie sterylnym tamponem waty.

*Zdjęcie sklepienia komory.

*Izolacja od środowiska jamy ustnej (koferdam, ślinociąg, wałki ligniny).

*Usunięcie rozpadłej miazgi komorowej (wydrążaczem) i korzeniowej (miazgociągiem).

*Określenie długości roboczej- endometr, zdjęcie RTG z narzędziem w kanale.

*Biomechaniczne i chemiczne opracowanie kanałów-metodą step-back (pilniki i

poszerzacze).

*Osuszenie kanałów sączkami papierowymi.

*Czasowe wypełnienie kanałów wodnym preparatem wodorotlenku wapnia.

*Szczelne wypełnienie czasowe-watka i fleczer.

6.II WIZYTA:

*Izolacja zęba od środowiska jamy ustnej (koferdam, ślinociąg, wałki ligniny).

*Dezynfekcja pola operacyjnego wodą utlenioną.

*Usunięcie opatrunku z ubytku i kanałów.

*Dalsze opracowanie biomechaniczne i chemiczne-metodą step-back.

*Osuszenie kanałów sączkami papierowymi.

*Wypełnienie kanałów stałe-metodą kondensacji bocznej (uszczelniacz i ćwieki

gutaperkowe).

*Kontrola radiologiczna wypełnienia kanałowego.

*Usunięcie z komory nadmiarów pasty.

*Założenie na ujścia kanałów cementu fosforanowego.

*Wytrawienie (kw. Ortofosforowy 37% na 40 s, wypłukanie wytrawiacza przez 40s,

osuszenie, lignina)

*Aplikacja bondu (aplikacja, wydmuchanie nadmiaru, polimeryzacja 20s)

59



*Założenie wypełnienia kompozytowego (nałożenie porcjami materiału kompozytowego z

uwzględnieniem koloru i przezierności przy użyciu nakładacza kulkowego, każdą warstwę nie
grubszą niż 2 mm polimeryzuję 40 s, zachowanie kształtu anatomicznego )

7.Okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna.

G. Powikłania: niecałkowite wyłuszczenie miazgi, pominięcie (nie znalezienie) opracowania

kanałów dodatkowych, pozostawienie próchnicy na ścianie zęba, złe oznaczenie długości
roboczej, poszerzenie otworu fizjologicznego, złamanie instrumentu w kanale, przepchnięcie
materiału wypełniającego kanał do tkanek okołowierzchołkowych, perforacja korzenia,
nieszczelność materiału wypełniającego kanał, przepchnięcie materiału wypełniającego kanał
do zatoki szczękowej lub kanału żuchwowego, podrażnienie tkanek okołowierzchołkowych,
pionowe złamanie korzeni zęba, przebarwienie korony zęba.

Powikłania późne: przewlekłe zapalenie tkanek okołowierzchołkowych, resorpcja

wewnętrzna ścian kanału korzeniowego.

8.Pacjent lat 50, ogólnie zdrowy, niewielkie braki w uzębieniu, zła higiena jamy utnej.
Rozpoznanie Caries radicis (facies buccalis) d.3-. Informacja dodatkowa: na
powierzchni policzkowej korzenia zęba widoczny jest ubytek próchnicowy stopnia III
wg. Billingsa. Na pow. żującej korony stwierdza się obecność atrycji. Nie stwierdzono
rozchwiania zęba.

B. Rozpoznanie: Próchnica korzenia na powierzchni policzkowej. Ząb dolny prawy trzeci-

kieł. Atrycja na pow. żującej. Cechy morfologiczne: występuje 1 guzek na pow. językowej. 1
korzeń płaski. Pow. językowa jest płaska lub wklęsła.

C. Badanie podmiotowe: krótkotrwałe bóle pod wpływem bodźców termicznych i

chemicznych ustępujące po zaprzestaniu działania bodźcem.

Badanie przedmiotowe: miękkie zmiany najczęściej barwy żółtej lub żółtobrązowej.

Zmiany znajdują się w pobliżu brzegu dziąsłowego, w rejonie zalegania płytki. Ubytek sięga
>0,5mm. 3 stopień ubytku wg. Billingsa.

D. Przyczyny powstania choroby: Odsłonięcie pow. korzenia poprzez recesję dziąsła lub
choroby przyzębia, płytka bakteryjna, uraz zgryzowy, nieprawidłowy zgryz.

E. Metoda leczenia: założenie wypełnienia glassjonomerowego. Plan leczenia: Całkowite

opracowanie ubytku, wypełnienie ubytku glassjonomerem. Instruktaż higieny jamy ustnej.
Skierowanie pacjenta do protetyka. Profilaktyka fluorkowa w celu zniesienia nadwrażliwości
spowodowanej atrycją. Rokowanie: dobre, jeśli pacjent zmieni nawyki żywieniowe i
higienizacyjne.

F. 1.Wywiad i analiza warunków zgryzowych:

-pacjent zdrowy, nie przyjmuje żadnych leków

60



-badanie wewnątrzustne: niewielkie braki w uzębieniu, zła higiena jamy ustnej, atrycja na
pow. żującej

2.Badanie żywotności miazgi chlorkiem etylu- reakcja prawidłowa.

3.Wybór materiału: glassjonomer.

4.Znieczulenie przewodowe.

5. *Nadanie zarysu ubytkowi (turbina, wiertło kulkowe z nasypem diamentowym, z

chłodzeniem wodno-powietrznym).

*Usunięcie próchnicowo zmienionej zębiny (różyczką na kątnicę, chłodzenie wodno-

powietrzne, z uwzględnieniem wszystkich zasad ochrony miazgi: bez nacisku, z przerwami,
odpowiednia prędkość obrotu, ostre wiertło).

*Odizolowanie zęba od dostępu śliny( wałki ligniny od strony policzkowej, ślinociąg, nitka
retrakcyjna).

*Przemycie i osuszenie ubytku (kulką z waty nasyconą 0,9%NaCl lub wodą destylowaną
podgrzaną do 37 stopni, osuszenie watką jałową).

*Uzdatniacz (40 s i wypłukać sprayem wodno-powietrznym).

*Osuszenie i zmiana wałków.

*Wypełnienie glassjonomerem (nakładaczem kulkowym i płaskim).

*Opracowanie wypełnienia i wypolerowanie (szczelinowiec na turbinę, gumka na kątnicę).

6.Instruktaż jamy ustnej.

G. Powikłania: obnażenie lub zranienie miazgi podczas opracowywania ubytku, przegrzanie

miazgi gdy praca bez chłodzenia i z naciskiem, wtłoczenie materiału do szczeliny dziąsłowej,
niedostateczne osuszenie ubytku, złe nadanie kształtu ubytkowi, zranienie dziąsła.

Powikłania późniejsze: zapalenie przyzębia

9. Pacjent lat 30, ogólnie zdrowy, pełne uzębienie, dobra higiena jamy ustnej.
Rozpoznanie: Caries secundaria profunda et denudatio pulpae accidentalis (facies
masticatoria) d.26. Informacja dodatkowa: ząb 26 jest przebarwiony, na pow. żującej
znajduje się rozległe i nieszczelne wypełnienie kompozycyjne.

B. Rozpoznanie: próchnica wtórna głęboka na pow. żującej i przypadkowe obnażenie miazgi.

Ząb górny lewy pierwszy trzonowiec. Cechy morfologiczne: ząb 4-guzkowy, 2 guzki
policzkowe i 2 guzki podniebienne, bruzda międzyguzkowa ma kształt litery, 3 korzenie:
podniebienny, policzkowy dystalny i mezjalny, 3 kanały: podniebienny, policzkowy dystalny
i mezjalny.

61



C. Badanie podmiotowe: pacjent skarży się na ostre, krótkotrwałe bóle sprowokowane

zimnymi i (lub) gorącymi pokarmami. Występuje ból podczas żucia. W momencie obnażenia
występuje ból, który mija w ciągu kilkudziesięciu sekund. Nasilenie bólu uzależnione jest od
wielkości obnażenia, wrażliwości osobniczej pacjenta i od stanu miazgi.

Badanie przedmiotowe: badanie za pomocą zgłębnika ujawnia nieszczelność brzeżną

wypełnienia na pow. żującej. Ząb ma ciemniejszą barwę, a szkliwo jest bardziej matowe. W
badaniu rtg wypełnienie sięgające ponad 2/3 zębiny pod wypełnieniem widoczna strefa
przejaśnienia (nieszczelne wypełnienie rozwinęło próchnicę pod wypełnieniem), od jamy
zęba oddzielona cienką strefa uwapnionej zębiny. Reakcja na chlorek etylu-prawidłowa. W
miejscu obnażenia miazga ma różowe zabarwienie, niekiedy uwypukla się w kierunku
ubytku. Reakcja na opukiwanie-ujemna.

D. Przyczyny choroby: jatrogenne: niecałkowite usunięcie próchnicowo zmienionej zębiny,

nieutrzymanie suchości podczas zakładania wypełnienia, zły dobór materiału wypełniającego.

Przyczyny przypadkowego obnażenia miazgi: najczęstszą przyczyną jest używanie wiertła

o złym rozmiarze (zbyt duże lub zbyt małe) oraz nieznajomość topografii komory zęba. Inne
przyczyny to: ześlizgnięcie się narzędzia z powodu braku oparcia lub niespokojnego
zachowania pacjenta, nieostrożne posługiwanie się narzędziami w pobliżu miazgi, duża
komora lub rozwinięte rogi miazgi (u dzieci w zębach mlecznych i u młodzieży w zębach
stałych oraz u osób z niedorozwojem szkliwa).

E. Metoda leczenia: przykrycie bezpośrednie. Plan leczenia: usunięcie wypełnienia, całkowite

opracowanie ubytku, po przypadkowym obnażeniu miazgi pokrywa się ją nietwardniejącym
Ca(OH)2, naniesienie twardniejącego preparatu Ca(OH)2, założenie podkładu
glassjonomerowy (może być też na bazie tlenku cynku z eugenolem lub polikarboksylowy) i
wypełnienia stałego kompozytowego. Rokowanie: dobre w 90% przypadków wykonanych w
warunkach aseptycznych.

F. 1. Wywiad i analiza warunków zgryzowych:

-pacjent ogólnie zdrowy, nie przyjmuje żadnych leków

-badanie wewnątrzustne: zgryz prawidłowy, pacjent po leczeniu ortodontycznym, dobra

higiena jamy ustnej

2. Badanie żywotności miazgi: chlorkiem etylu- reakcja prawidłowa.

3. Badanie RTG.

4. Wybór materiału: podkład leczniczy (nietwardniejący i twardniejący Ca(OH)2, podkład

izolacyjny- glassjonomerowy, kompozyt.

5.Znieczulenie nasiękowe.

6.* Usunięcie wypełnienia:

- wiertarka turbinowa z chłodzeniem powietrznym i wodnym

62



- wiertło: kuleczka z nasypem diamentowym

- można wykonać poszerzenie ułatwiające- usunięcie nawisów szkliwa celu ułatwienia

wglądu do ogniska próchnicowego i manewrowania narzędziami

-otwarcie na pow. żującej

*Nadanie zarysu ubytkowi:

- używamy wiertarki turbinowej z chłodzeniem powietrznym i wodnym

- wiertło: kuleczka z nasypem diamentowym

- można wykonać poszerzenie zapobiegawcze- włączeniu do ubytku miejsc podatnych na

próchnice (szczelin i zagłębień)

-powierzchnia żująca: kształt wymuszony przez anatomie bruzd i zagłębień

*Usunięcie próchnicowo zmienionej zębiny:

-wiertarka kątnicowa

-wiertło- różyczka

- należy pamiętać o ochronie miazgi:

- chłodzeniem powietrznym i wodnym

- różyczka o odpowiednim rozmiarze

- ostre wiertło

- z przerwami

- bez nacisku

- odpowiednia prędkość obrotu wiertła

- odpowiedni czas trwania zabiegu

- kolejność usuwania mas próchnicowych: najpierw z połączenia szkliwno- zębinowego,

potem bocznie, na końcu dokomorowo (ze zmianą wiertła na jałowe)

*Płukanie wodą destylową lub fizjologicznym roztworem soli

*Izolacja zęba od dostępu śliny (koferdam, ślinociąg, wałki ligniny)

*Całkowite opracowanie ściany dokomorowej nowym jałowym wiertłem (różyczką na

kątnicę)

*Wypłukanie ubytku z obnażoną miazgą podgrzanym do 37stopni roztworem fizjologicznym

soli

63



*Osuszenie ubytku sterylnym tamponem waty

*Przykrycie miazgi nietwardniejącym preparatem Ca(OH)2 (Biopulp)- zgłębnikiem lub

upychałem i rozpłaszcza się bez ucisku jałową kulką waty

*Naniesienie twardniejącego preparatu Ca(OH)2 (Life)

*Podkład glassjonomerowy nakładaczem kulkowym szczelnie wypełniając

*Wytrawienie- kwasem ortofosforowym 37% przez 40s, następnie dokładne wypłukanie

wytrawiacza przez 40s sprayem wodno-powietrznym, zmiana wałków, osuszenie

*Aplikacja bondu- zaaplikowanie, wydmuchanie nadmiaru, polimeryzacja 20s.

*Założenie wypełnienia stałego- nałożenie porcjami materiału kompozytowego z

uwzględnieniem koloru i przezierności przy użyciu nakładacza kulkowego, każdą warstwę nie
grubszą niż 2mm polimeryzuje się 40s. Zachowanie kształtu anatomicznego.

*Dopasowanie wypełnienia do warunków zgryzowych:

-kalka artykulacyjna

-kulka, gruszka diamentowa na turbinę

*Wypolerowanie wypełnienia- gumki na kątnicę

7.Po 3 m-cach kontrola kliniczna (badanie żywotności miazgi) i radiologiczna (most zębinowy)

8.Kolejne wizyty po 6 i 12 m-cach.

G. Powikłania: za długi/za krótki czas wytrawiania, wytrawienie zęba sąsiedniego/dziąsła,

przegrzanie miazgi zęba, nie oczyszczenie ubytku przed wypełnieniem, niedostateczne
osuszenie ubytku, złe nadanie kształtu ubytkowi, zainfekowanie miazgi, zmiany około
wierzchołkowe, martwica miazgi.

Powikłania późniejsze: zapalenie przyzębia, zapalenie tkanek okołowierzchołkowych.

10. Pacjent lat 30, ogólnie zdrowy, pełne uzębienie, średnia higiena j. ustnej.
Rozpoznanie: Caries profunda secundaria (facies masticatoria et distalis) d.
6+.Informacja dodatkowa: w zębie na pow. żującej i dystalnej widoczne duże
wypełnienie kompozycyjne. Nieszczelność brzeżna od strony dystalnej. Ząb 7+ pokryty
jest koroną metalową . Pomiędzy z. 6+ i 7+ widoczna przerośnięta, łatwo krwawiąca
brodawka.

A. Jeżeli rozpoznanie jest niekompletne, uzupełnij je po łacinie.

64



Tak jak jest + przerośnięta brodawkaJ (jakieś gingivitis??)

B. Napisz rozpoznanie po polsku i napisz, którego zęba dotyczy. Wymień główne cechy
morfologiczne tego zęba.

próchnica wtórna głęboka powierzchni żującej i dystalnej pierwszego zęba trzonowego

górnego

prawego.(+ zapalenie dziąsła)

Ząb 6+ :

- 3 korzenie – policzkowy mezjalny, policzkowy dystalny, podniebienny

- zwykle 3 kanały

- 4 guzki – policzkowy mezjalny, policzkowy dystalny, podniebienny mezjalny,

podniebienny dystalny

- osobniczo występuje guzek Carabellego

C. Uzasadnij na podstawie badania podmiotowego, przedmiotowego oraz badań dodatkowych

przedstawione powyżej rozpoznanie, podaj klasę ubytku.

• klasa II ubytku
• bad. podmiotowe – występuje ból w czasie spożywania pokarmu i w odpowiedzi na bodźce
termiczne (ciepłe, zimne) – krótkotrwający i przemijający po ustąpieniu bodźca.
• Badanie przedmiotowe i dodatkowe :
1. reakcja na zimno <chlorek etylu> - prawidłowa lub nieznacznie przedłużona.

2. reakcja na perkusję poziomą i pionową (-)

3. reakcja na nawiercanie prawidłowa

4. na zdj. RTG - cienka warstwa zębiny oddzielającej dno ubytku od miazg – przejaśnienie

poniżej wypełnienia i podkładu

5. transluminacja ( przeświecanie ) – widoczny cień świadczący o próchnicy

6. nieszczelność brzeżna – manifestuje się jako przebarwienie brzegów wypełnienia lub

tkanek

wokół wypełnienia, szczelina brzeżna lub odłamanie fragmentu wypełnienia

7. przebarwienia

8. zmiana przezierności, połysku szkliwa

65



D. Przyczyny rozwoju choroby u tego pacjenta :

Najprawdopodobniej przyczyną była nieszczelność brzeżna od strony dystalnej, która

może powstać z

powodu :

Ø nieprawidłowy wybór materiału do wypełnienia

Ø nawis lub niedomiar wypełnienia
Ø skurcz polimeryzacyjny i powstanie mikroprzecieku
Ø odkładanie DP na granicy wypełnienia i zdrowych tk. zęba
Ø nieprawidłowa higiena j. ustnej
Ø niecałkowite usunięcie zębiny próchnicowej – rozwój resztkowej próchnicy
podminowującej wypełnienie
Ø stopień przydziąsłowy zbyt słaby
Ø nieutrzymanie suchości podczas zakładania wypełnienia (pogorszenie adhezji
materiału do tk. zęba)
Ø przerost brodawki – wypełnienie zęba bez punktu stycznego

E. Wybierz metodę leczenia, przedstaw plan leczenia i podaj rokowanie

1) instruktaż higieny j. ustnej

2) usunięcie przerośniętej brodawki międzyzębowej :

- rozgrzany ekskawator

- żegadło / pętle elektryczne

3) leczenie biologiczne – przykrycie pośrednie miazgi ZnO na 3-miesiące i jeśli z

powodzeniem

założenie wypełnienia kompozytowego.

Rokowanie : 90% powodzenie w przypadku zachowania aseptyki. Przy nie

powodzeniu tej metody lub wystąpieniu bólów samoistnych zmiana leczenia na
ekstyrpację w znieczuleniu.

F. I wizyta :

Ø bad. podmiotowe, przedmiotowe, bad. dodatkowe – postawienie rozpoznania.

Ø izolacja zęba od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )
Ø usunięcie starego wypełnienia kompozytowego
Ø opracowanie ubytku – usunięcie zębiny próchnicowej ( ze ściany dodziąsłowej,
bocznych i dokomorowej ) !!! ze ściany dokomorowej usuwamy zębinę próchnicową w
bezwzględnej izolacji od dostępu śliny, po przemyciu ubytku H2O2 i po zmianie narzędzi na
jałowe
66



Ø przemycie ubytku wodą destylowaną lub roztworem fizjologicznym NaCl

Ø osuszenie sterylnym tamponem waty - na ścianie dokomorowej widoczna
demineralizacja >1mm2
Ø założenie opatrunku czasowego ZnO z eugenolem (np. Caryosan) –
Ø poinformowanie pacjenta, że jeśli pojawią się jakieś niepokojące objawy ze strony
tego zęba (ból) ma się natychmiast zgłosić na wizytę, a jeśli wszystko będzie w porządku ma
zgłosić się za 3-miesiące.

II wizyta :

Ø bad. podmiotowe i przedmiotowe (miazga reaguje prawidłowo na bodźce termicznie)

Ø izolacja zęba od dostępu śliny (koferdam, wałki ligniny, ślinociąg)
Ø usunięcie opatrunku czasowego całkowiecie
Ø opracowanie ściany dokomorowej
Ø założenie podkładu leczniczego na ścianę dokomorową (np. ZnOE)
Ø założenie podkładu izolacyjnego np. Adhesor polikarboksylowy
Ø uzadtnienie szkliwa, 1. warstwa – glassjonomer dodziąsłowo, 2. warstwa założenie mat.
kompozytowego np. Fulfill
*z racji II klasy i głębokiego ubytku zalecane jest zastosowanie metody kanapkowej

Ø opracowanie wypełnienia – dopasowanie w zgryzie wypełnienia (kalka) i wypolerowanie

wypełnienia za pomocą gumek polerskich.

Leczenie dwuetapowe (a nie jednoetapowe) żeby stan zapalny ze strony brodawki

międzyzębowej minął.

G. Możliwe powikłania w trakcie leczenia :

Podczas opracowywania :

1 – zranienie brodawki międzyzębowej wiertłem, paskiem metalowym podczas zakładania

formówki

2 – obnażenie lub zranienie miazgi

3 – pozostawienie zębiny próchnicowej

4 – termiczne uszkodzenie miazgi podczas opracowywania

5 – uszkodzenie korony protetycznej

Podczas wypełniania :

1– uszkodzenie bł. śluzowej wytrawiaczem, niedokładne wypłukanie wytrawiacza

2 – krwawienie z brodawki międzyzębowej

67



3 – zła kondensacja, zbyt duży nacisk na dno ubytku (perforacja)

4 – nieszczelność wypełnienia (przede wszystkim brzeżna)

5 – pominięcie lub niespolimeryzowanie bondu

6 – nawis

7 – nieutrzymanie suchości w ubytku

Powikłania późniejsze :

- próchnica wtórna

- zapalenie miazgi = pulpitis

- martwica miazgi

- złamanie guzka zębowego, złamanie zęba ( ząb osłabiony wypełnieniem, złamanie

wskutek sił żucia, urazu)

11.Rozpoznanie: Pulpitis d.6-

Informacja dodatkowa: w koronie zęba na powierzchni żującej stwierdza się głęboki
rozległy ubytek próchnicowy, wypełniony masami próchnicowymi i łatwo kwawiąca
tkana o charakterze ziarniny.

A. Pulpitis irreversibilis dentis 6-, Polipus pulpae dentos 6-

B. pulpopatia nieodwracalna zapalenie rozrostowe,czyli polip miazgi pierwszego trzonowca

dolnego prawego, ma on pięć gozkoów trzy policzkowe- mezjalny środkowy i dystalny oraz
dwa językowe mezjalny i dystalny, dwa korzenie przyśrodkowy i odśrodkowy, trzy kanały:
dwa kanały w mezjalnym korzeniu, jeden duży owalny w dystalnym korzeniu (kanał
mezjalno-policzkowy ma tendencję do największego stopnia zakrzywienia)

C. klasa I wg Blacka

badanie podmiotowe:

brak objawów bólu samoistnego

ból dawny w wywiadzie

ból tylko w wypadku zamkniecia ubytku resztkami pokarmowymi

68



badanie przedmiotowe:

głęboki i rozległy ubytek próchnicowy,na którego dnie masy próchnicowe i łatwo krwawiąca
tkanka o charakterze ziarniny

otwarta komora zęba

nakłucie diagnostyczne ziarniny jest mało bolesne, ale powoduje obfite krwawienie

badania dodatkowe:

badanie na żywotność miazgi,badanie termiczne- reakcja osłabiona

badanie prądem elektrycznym- podwyższony próg pobudliwości

przy opukiwaniu zęba może wystapić wrażliwość ale najczęściej reakcja na perkusję
pionową/poziomą-ujemna

w Rtg widoczny duzy ubytek próchnicowy, otwarta kommora zęba, bez zmian
okołowierzchołkowych

D. długotrwały proces próchnicowy

nieprawidłowa higiena jamy ustnej

brak regularnej kontroli

nieleczone zapalenie odwracalne miazgi pochodzenia próchnicowego

E. ekstyrpacja przyżyciowa miazgi w znieczuleniu, leczenie dwuwizytowe ze wględu na

obecność bakterii w miazdze zęba

Plan:

1 całkowite opracowanie ubytku

2 ekstyrpacja przyżyciowa w znieczuleniu
3 czasowe wypełnienie kanałów
4 wypełnienie kanałów i odbudowa korony zęba
5 instruktaż higieny jamy ustnej

F.

wizyta I

1. badanie żywotności miazgi ( chlorek etylu, kulka z watki w pęsetce ) - reakcja osłabiona

2 wykonanie zdjęcia rtg

69



3 wykonanie znieczulenia (carpula )

4 izolacja od dostępu śliny ( ślinociąg, wałki ligniny )
5 całkowite opracowanie ubytku próchnicowego ( kątnica z wiertłej różyczkowym )
6 przemycie (przy przemywaniu ubytku ochrona tkanek otaczających ząb ( lignina )i osuszenie
ubytku ( 0,9% NaCl o temperaturze ciała i watka na pęsetce )
7 wymiana wałków ligniny
8 zmiana wiertła na jałowe
9 całkowite zniesienie sklepienia komory z uwzględnieniem poszerzenia ułatwiającego
(kątnica z rózyczką)
10 Opracowanie komory z amputacją ziarniny z komory
11 przemycie (przy przemywaniu ubytku ochrona tkanek otaczających ząb ( lignina )i osuszenie
ubytku ( 0,9% NaCl o temperaturze ciała i watka na pęsetce )
12 odnalezienie ujść trzech kanałów ( pathfinder )
13 ekstyrpacja miazgi z kanałów miazgociąg
14 pomiar długości kanałów za pomocą endometru (elektroda bierna na wardze pacjenta a
elektroda czynna do narzędzia wchodzącego w kanał )
15 chemiczno-mechaniczne opracowanie kanałów ( pilniki Keera, Hoedstrema, woda ulteniona,
podchloryn sodu, dwie strzykawki i igły z bocznym otworem )
16 osuszenie kanałów (sączki papierowe )
17 czasowe wypełnienie kanał(ów) wodnym prep. Ca(OH)2
18 szczelne wypełnienie czasowe ( tlenek cynku z eugenolem )
19 wyjęcie wałków ligniny i ślinociągu

II wizyta :

1. izolacja od dostępu śliny ( ślinociąg, wałki ligniny )

2. dezynfekcja pola operacyjnego wodą utlenioną

3. usunięcie opatrunku z ubytku i kanałów (różyczka na kątnicę )

4 dalsze opracowanie biomechaniczne i chemiczne kanałów ( pilniki Keera, Hoedstrema,

woda utleniona, podchloryn sodu, dwie strzykawki i igły z bocznym otworem )
5 osuszenie kanałów (sączki papierowe )
6 zdjęcie Rtg z ćwiekami głównymi w kanałach
7 wypełnienie kanałów metodą kondensacji bocznej (ćwieki guteperkowe, Endometazone,
upychacz i rozpychacz)
8 kontrolne zdjęcie Rtg prawidłowego wypełnienia kanałów
9 odcięcie ćwieków gutaperkowych rozgrzanym ekskawatorem
10 oczyszczenie komory zęba (eter, watka, pęseta )
11 założenie podkładu fosforanowego na dno komory i ujścia kanałów
12 odbudowa korony zęba metodą kanapki zamkniętej
l conditioner, płukanie,
l założenie glassjonomeru
l wytrawienie szkliwa i zębiny (ale nie wytrawiamy glassjonomeru!!)
l bond rozdmuchanie i naświetlanie (20 s)
l założenie wypełnienia kompozytowego (nakładacz płaski i kulkowy )
13 Ostateczne dostosowanie w zgryzie, polerowanie wypełnienia ( kalka zgryzowa, gumka na

70



kątnicę )
14 instruktarz higieny jamy ustnej
15 okresowa kontrola kliniczna i radiologiczna

G. niecałkowite usunięcie ziarniny z komory

nieprawidłowe podanie znieczulenia

niecałkowite usunięcie zębiny próchnicowej

perforacja dna komory

nie odnalezienie kanałów

wykonanie via falsa

niecałkowite opracowanie kanałów

nieszczelne wypełnienie

przepchnięcie materiału

nieprawidłowa odbudowa korony

niedopasowanie w zgryzie

zła polimeryzacja kompozytu, zbyt krótkie lub zbyt długie wytrawianie

złamanie ścian zęba

Późniejsze:

dolegliwości bólowe zęba przyczynowego

złamanie ścian zęba przy nagryzaniu

zmiany w tkankach okołowierzchołkowych

przedwczesne kontakty zwarciowe

atypowa próchnica

2.Pacjent z cukrzycą (nie stosować narkozy!) podawać glukozę w trakcie zabiegu

operacyjnego,

proces gojenia tkanek będzie opóźniony. W przypadku infekcji lub zabiegu chirurgicznego
osłona antybiotykowa,kontakt z lekarzem prowadzącym.

71



12. Pacjent lat 60, w wywiadzie ogólnym podaje nadciśnienie i cukrzycę, średnia higiena
j. ustnej. Rozpoznanie: Caries profunda secundaria d. 37.Informacja dodatkowa:
korona zęba przebarwiona, rozległe wypełnienie kompozycyjne na pow. żującej i
dystalnej schodzi głęboko poddziąsłowo. Przestrzeń pomiędzy z. 37 i 38 wypełnia
przerośnięta krwawiąca brodawka międzyzębowa. Brakuje zęba 36. Ząb 38 pokryty jest
koroną metalową.

A. Caries profunda secundaria d. 37 faciem masticatoria et distalis +hypertrophia papillae

B. próchnica głęboka wtórna powierzchni żującej i dystalnej pierwszego zęba trzonowego dolnego
lewego .( + zapalenie dziąsła )

ząb 37 czteroguzkowy, dwa korzenie mezjalny i dystalny, które często łączą się i trzy kanały dwa
mezjalne i jeden dystalny

C. klasa II ubytku

• bad. podmiotowe – występuje ból w czasie spożywania pokarmu i w odpowiedzi na bodźce

termiczne (ciepłe, zimne) – krótkotrwający i przemijający po ustąpieniu bodźca.
• Badanie przedmiotowe i dodatkowe :
1. reakcja na zimno <chlorek etylu> - prawidłowa lub nieznacznie przedłużona.

2. reakcja na perkusję poziomą i pionową (-)

3. reakcja na nawiercanie prawidłowa

4. na zdj. RTG - cienka warstwa zębiny oddzielającej dno ubytku od miazg – przejaśnienie

poniżej wypełnienia i podkładu

5. transluminacja ( przeświecanie ) – widoczny cień świadczący o próchnicy

6. nieszczelność brzeżna – manifestuje się jako przebarwienie brzegów wypełnienia lub tkanek

wokół wypełnienia, szczelina brzeżna lub odłamanie fragmentu wypełnienia

7. przebarwienia

8. zmiana przezierności, połysku szkliwa

D. Przyczyny rozwoju choroby u tego pacjenta :

Najprawdopodobniej przyczyną była nieszczelność brzeżna od strony dystalnej, która może powstać z

powodu :

72



Ø nieprawidłowy wybór materiału do wypełnienia

Ø nawis lub niedomiar wypełnienia ( które mogły prowadzić do rozrostu brodawki )
Ø skurcz polimeryzacyjny i powstanie mikroprzecieku
Ø odkładanie DP na granicy wypełnienia i zdrowych tk. zęba
Ø nieprawidłowa higiena j. ustnej
Ø niecałkowite usunięcie zębiny próchnicowej – rozwój resztkowej próchnicy podminowującej
wypełnienie
Ø stopień przydziąsłowy zbyt słaby
Ø nieotrzymanie suchości podczas zakładania wypełnienia ( pogorszenie adhezji materiału do tk. Zęba
)
Ø nieprawidłowo dopasowana i założona koona metalowa ( powoduje przerost brodawki )

E. Metoda leczenia

1) instruktaż higieny j. ustnej

2) usunięcie przerośniętej brodawki międzyzębowej :

- rozgrzany ekskawator

- Alustin

- ATS ??

- żegadło / pętle elektryczne

3) leczenie biologiczne – przykrycie pośrednie miazgi ZnO na 3-miesiące i jeśli z powodzeniem

założenie wypełnienia kompozytowego. Rokowanie : 90% powodzenie w przypadku zachowania

aseptyki.

F. I wizyta :

Ø bad. podmiotowe, przedmiotowe, bad. dodatkowe

Ø konsultacja z lekarzem prowadzącym pacjenta odnośnie cukrzycy i nadciśnienia tętniczego
Ø izolacja zęba od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )
Ø usunięcie starego wypełnienia kompozytowego ( wiertło diamentowe na kątnicę )
Ø opracowanie ubytku – usunięcie zębiny próchnicowej ( ze ściany dodziąsłowej, bocznych i
dokomorowej ) ze ściany dokomorowej usuwamy zębinę próchnicową w bezwzględnej izolacji od
dostępu śliny i jałowym sprzętem.(wiertło diamentowe na turbinę i różyczka na kątnicę )
Ø przemycie ubytku wodą destylowaną lub roztworem fizjologicznym NaCl
Ø osuszenie sterylnym tamponem waty

73



Ø usunięcie przerośniętej brodawki międzyzębowej ( rozgrzany ekskawator )

Ø wymiana wałków ligniny
Ø założenie opatrunku czasowego ZnO z eugenolem ( np. Caryosan )
Ø poinformowanie pacjenta, że jeśli pojawią się jakieś niepokojące objawy ze strony tego zęba (ból) ma
się natychmiast zgłosić na wizytę, a jeśli wszystko będzie porządku ma zgłosić się za 3-miesiące.

Zdecydowałam się na leczenie dwuetapowe ( a nie jednoetapowe ) żeby stan zapalny ze strony brodawki
międzyzębowej minął.

II wizyta :

Ø bad. podmiotowe i przedmiotowe ( miazga reaguje prawidłowo na bodźce termicznie )

Ø kontrola wygojenia brodawki
Ø izolacja zęba od dostępu śliny ( koferdam, wałki ligniny, ślinociąg )
Ø usunięcie opatrunku czasowego ( różyczka na kątnicę ) pozostawienie w-wy jako podkład leczniczy
Ø Założenie wyprofilowanego paska poliestrowego(w szczelinę dziąsłową zęba którego wypełniamy;
musi być 0,5mm poniżej ubytku i 0,5 mm powyżej) i dociśnięcie klinem plastikowym(klin podstawą
trójkąta na brodawkę dziąsłową)
Ø Przemycie i osuszenie ubytku sola fizjologiczną w temp 37 *C i jałową watką
Ø Założenie podkładu glass jonomerowego dokomorowo nakładaczem kulkowym
Ø Założenie Glass – ionomeru poddziąsłowo, upychadłem kulkowym, kondensacja w kącie liniowym
utworzonym przez brzeg poddziąsłowy i pasek kształtki – polimeryzacja 40 s od strony klina i
powierzchni zgryzowej
Ø wytrawienie szkliwa 40 s
Ø wypłukanie wytrawiacza co najmniej 40 s
Ø nałożenie bondu i rozdmuchanie go
Ø naświetlanie 20 s
Ø zakładanie kompozytu „na jodełkę” warstwami nie przekraczającymi 2 mm, każdą warstwę
polimeryzujemy 40 s od str żującej
Ø Ostatnia warstwa może być zwilżona systemem wiążącym
Ø Wstępne modelowanie pow. Żującej
Ø Zdjęcie kilna i paska poliestrowego
Ø opracowanie wypełnienia – dopasowanie w zgryzie wypełnienia (kalka) i wypolerowanie
wypełnienia za pomocą gumek polerskich.

G. Możliwe powikłania w trakcie leczenia :

Podczas opracowywania :

1 – zranienie brodawki międzyzębowej wiertłem, paskiem metalowym podczas zakładania formówki

2 – obnażenie lub zranienie miazgi

3 – pozostawienie zębiny próchnicowej

4 – termiczne uszkodzenie miazgi podczas opracowywania

74



5 – uszkodzenie korony protetycznej

Podczas wypełniania :

1– uszkodzenie bł. śluzowej wytrawiaczem

2 – krwawienie z brodawki międzyzębowej

3 – zła kondensacja

4 – nieszczelność wypełnienia ( przede wszystkim brzeżna )

Powikłania późniejsze :

- próchnica wtórna

- zapalenie miazgi = pulpitis

- złamanie guzka zębowego, złamanie zęba ( osłabiony ząb wypełnieniem w skutek sił żucia, urazu )

13. Pacjent lat 28, ogólnie zdrowy. Pełne uzębienie, dobra higiena jamy ustnej.
Rozpoznanie Caries…(facies …) d. 22. Inf. Dodatkowe: ząb 22 jest po leczeniu
endodontycznym, na pow. podniebiennej znajduje się szczelne wypełnienie
kompozycyjne. Na zdjęciu Rtg stwierdzono na pow. stycznej mezjalnej korony obecność
niewielkiego ubytku próchnicowego, który sięgał połączenia szkliwno- zębinowego.

A. Caries atypica(superficialis)( facies mezjalis) d. 22

B. Próchnica nietypowa powierzchowna na pow. Stycznej mezjalnej zęba siecznego

bocznego górnego lewego.

Cechy morfologiczne:

Ząb 22

1 korzeń- spłaszczony mezjalno – dystalnie

1 kanał

Są one mniejsze od jedynek, bardziej zmienne i mniej charakterystyczne. Na powierzchni

podniebiennej znajduje się guzek zębowym, w którego dnie często umiejscowiony jest otwór
ślepy. W otworze ślepym bardzo często dochodzi do postępu zmian próchnicowych.
Powierzchnie styczne trójkątne. Komora podobna do komory w zębie siecznym
przyśrodkowym.

C. Klasa III ubytku.

75



Bad. Podmiotowe- pacjent nie zgłasza żadnych dolegliwości

Bad. Przedmiotowe i dodatkowe:

-Brak reakcji na chlorek etylu

- reakcja na perkusje ujemna

- brak reakcji na nawiercanie

- zdj. Rtg przejaśnienie w szkliwie od pow. stycznej sięgające polaczenia szkliwno-

zębinowego.

- transluminacja- widoczny cień od strony stycznej świadczący o próchnicy

- zmiana zabarwienia zęba, matowość szkliwa, brak połysku

D. zaleganie płytki nazębnej przydziąsłowo poniżej punktu stycznego i brak jej oczyszczania
podczas szczotkowania skutkuje powstanie wczesnych zmian próchnicowych na pow.
Stycznej.

Leczenie:

1. instruktaż higieny jamy ustnej

2. Opracowanie ubytku próchnicowego i wypełnienie materiałęm kompozytowym.

Rokowanie bardzo dobre

F. I wizyta

-Bad. Podmiotowe. Bad.przedmiotowe Bad. Dodatkowe – rozpoznanie

- Izolacja zęba od dostępu śliny ( wałki ligniny, ślinociąg)

- zabezpieczenie zęba sąsiedniego paskiem metalowym

- otwarcie ubytku próchnicowego od strony podniebiennej

- nadanie zarysu ubytkowi. Zapewnienie retencji poprzez zukośnienie brzegów szkliwa

- przemycie ubytku wodą destylowaną, osuszenie powietrzem z dmuchawki

- założenie paska celuloidowego od strony zęba sąsiedniego

- wytrawienie szkliwa i zębiny technika Total ech

- spłukanie wytrawiacza i osuszenie ubytku

- nałożenie bondu, zdmuchanie jego nadmiaru, naświetlenie przez 20 sek

76



- nakładanie warstw kompozytu ok 1mm kondensowanie materiału naświetlanie przez 40sek.

Dociskamy pasek celuloidowy po założeniu ostatniej warstwy materiału i naświetlenie przez
pasek

- kształtujemy pow. Wypełnienia, polerujemy wypełnienie

G. powikłania:

- podrażnienie lub martwica dziąsła brzeżnego

- pozostawienie resztek wytrawiacza i zanieczyszczenie pow. Wytrawionej resztkami śliny

powstanie szczeliny brzeżnej

- wytrawienie zęba sąsiedniego- podatność na próchnicę

- niecałkowite usunięcie próchnicy-postępowanie procesu próchnicowego

- powstanie nawisu wypełnienia

- nieszczelność wypełnienia- próchnica wtórna

14.Pacjent lat 35, ogólnie zdrowy, niewielkie braki w pełnym uzębieniu, dobra higiena
jamy ustnej. Rozpoznanie : …atypia..( facies…) d.-1. Inf. Dodatkowe: Na pow.
Wargowej zęba znajduje się okrągły ubytek szkliwa z obnażeniem zębiny bez oznak
procesu próchnicowego z gładką lśniącą powierzchnią.

A. Caries atypia facies buccalis d. -1

Morfologia z. -1

Najmniejszy ząb człowieka. Kształt dłutowaty. Brzeg sieczny zarówno po stronie mezjalnej
jak i dystalnej pod ostrym kątem przechodzą w brzegi styczne. Ząb ten nie wykazuje cech
Müchlreitera. Komora spłaszczona w wymiarze wargowo-podniebiennym.

Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

B. ubytek niepróchnicowego pochodzenia abrazyjny na pow. wargowej zęba siecznego

przyśrodkowego dolnego.

C. Bad. Podmiotowe – wywiad: wiek , zabiegi higieniczne(technika szczotkowania zębów

czas szczotkowania , sztywność włosia, stosowanie środków abrazyjnych m.in. duża ich
zawartość w pastach do zębów )nawyki, para funkcje, stan psychiczny,czynnik mechaniczny(

77



uzupełnienia protetyczne, zawód),analiza warunków zgryzowych w jamie ustnej, warunki

anatomiczne( położenie szkliwa i cementu w obrębie szyjki zęba), zabuzenia stawu
skroniowo- żuchwowego

Bad. Przedmiotowe- reakcja na chlorek etylu prawidłowa lub nieznacznie przedłużona,

Reakcja na nawiercanie prawidłowa, brak wrażliwości na bodźce termiczne i chemiczne,

Obraz kliniczny: w okolicy szyjki zęba na połączeniu szkliwa z cementem, festony McColla,
recesja dziąseł, obnażenie korzenia zęba, kształt ubytku klina , gładkie , lśniące,
wypolerowane powierzchnie,

Klasa ubytku V

D. Utrata twardych tkanek zęba pod wpływem czynników zewnętrznych

Niewłaściwa higiena jamy ustnej, zaburzenia w stawie skroniowo- żuchwowym, obecność

uzupełnień protetycznych, para funkcje, wady zgryzu, nawyki, znerwicowany pacjent,

E. profilaktyka, wywiad, instruktaż higieny jamy ustnej, stosowania preparatów fluorkowych,

Opracowanie ubytku i wypełnienie

Rokowanie dobre

F. Bad. Podmiotowe, Bad.przedmiotowe, Bad. Dodatkowe

- izolacja zęba od dostępu śliny( wałki ligniny, ślinociąg)

- odświeżenie ubytku przez zniesienie powierzchownej warstwy zębiny w celu obliteracji

kanalików zębinowych, nadanie retencji ubytkowi

- przemycie wodą destylowana i osuszenie

- założenie podkładu CaOH – Life na dno ubytku( w przypadku głębokiego ubytku)

- uzdatnienie zębiny 25% kw. Poliakrylowym aż do granicy szkliwno- zębinowej

- wypłukanie, osuszenie ubytku

- założenie cementu Glass- monomerowego

- po ok. 10 min. Ukształtowanie wypełnienie i wypolerowanie go., zachowanie wypukłości

przyszyjkowej wypełnienia,

G. Powikłania:

Przedostanie się śliny lub bakterii do ubytku- brak szczelności wypełnienie próchnica wtórna

Zła retencja ubytku – częste wypadanie wypełnienia

- porowatość wypełnienia

78



- wytrawienie błony śluzowej

15. Pacjent lat 18, ogólnie zdrowy, zła higiena jamy ustnej. Rozpoznanie: Caries media
et denudatio pulpae accidentalis ( facies distalis) d. 11.

Rozpoznanie: próchnica średnia z przypadkowym obnażeniem miazgi. Ząb górny pierwszy

sieczny po prawej stronie.

Cechy morfologiczne: korona kształt łopaty, powierzchnia wargowa wypukła, powierzchnia

podniebienna wklęsła z guzkiem zębowym. Powierzchnie mezjalna i dystalna są trójkątne,
lekko wypukłe. Korzeń zawsze pojedynczy, spłaszczony w kierunku mezjalno-dystalnym,
nieco dłuższy od korony.

W badaniu podmiotowym: ból w momencie obnażania, który mija w ciągu kilkudziesięciu

sekund.

W badaniu przedmiotowym: w miejscu obnażenia ma różowe zabarwienie, niekiedy uwypukla

się w kierunku ubytku. Reakcja miazgi na badanie chlorkiem etylu prawidłowa.

Klasa ubytku III.

Przyczyny powstania choroby:

- ześlizgnięcie się narzędzia z powodu braku oparcia lub niespokojnego zachowania pacjenta

- nieostrożne posługiwanie się narzędziami w pobliżu miazgi

- brak znajomości anatomii i topografii jamy ustnej

- duża komora lub nadmierne rozwinięte rogi miazgi

Metoda leczenia: przykrycie bezpośrednie miazgi materiałem wodorotlenkowo-wapniowym

Plan leczenia: założenie preparatu na bazie Ca(OH)2 na miejsce obnażenia, założenie

podkładu izolacyjnego i wypełnienia stałego, instruktaż higieny jamy ustnej

Rokowanie: dobre, jeżeli pacjent zmieni swoje nawyki higieniczne

79



Krok po kroku:

1. ubytek jest całkowicie opracowany, odizolowany od śliny, obnażenie zostało

wykonane jałowym wiertłem, osuszam ubytek jałową watką
2. przykrywam obnażenie twardniejącym preparatem na bazie Ca(OH)2
3. zakładam podkład izolacyjny, karboksylowy, cienka warstwa małym nakładaczem
kulkowym
4. wytrawienie ubytku kwasem ortofosforowym 37% przez 40 s, spłukanie wytrawiacza
sprayem wodno-powietrznym 40s, osuszenie
5. umieszczam pasek celuloidowy w przestrzeni miedzy zębem 11 i 21 ( ochrona przed
sklejeniem zębów )
6. nałożenie bondu, wydmuchanie jego nadmiaru, naświetlenie 20s
7. nałożenie materiału wypełniającego, kompozytowego z uwzględnieniem koloru i
przezierności małym nakładaczem kulkowym, dopasowanie punktu stycznego,
polimeryzacja
8. opracowanie wypełnienia
9. po 3 miesiącach kontrola kliniczna ( badanie żywotności miazgi ) i radiologiczna
(sprawdzenie czy powstał most zębinowy ) – dalsza kontrola po 6 miesiącach i po roku.

Powikłania: zabrudzenie ubytku śliną, krwią, nie przykrycie Ca(OH)2 podkładem

izolacyjnym, za długi/za krótki czas wytrawiana, nie spłukanie wytrawiacza, sklejenie
zębów sąsiednich materiałem wypełniającym lub bondem, nieszczelne wypełnienie
ubytku, nie zachowanie punktu stycznego, nawis wypełnienia, podrażnienie
chemiczne/termiczne miazgi

Późniejsze powikłania: próchnica wtórna, wypadniecie/odłamanie wypełnienia, pulpitis

16. Pacjent 30 lat, ogólnie zdrowy. Rozpoznanie: Caries profunda secundaria (faciem
masticatoria et distalis) d. 6+. Informacja dodatkowa: ubytek był wypełniony
materiałem kompozycyjnym, poddziałowo od strony dystalnej stwierdza się
nieszczelność brzeżną.

Rozpoznanie: próchnica wtórna głęboka (powierzchnia żująca i dystalna). Ząb: górny prawy
pierwszy trzonowiec. Cechy morfologiczne: ząb 4-guzkowy, 2 guzki policzkowe i 2 guzki
podniebienne, bruzda międzyguzkowa ma kształt litery H; 3 korzenie: podniebienny,
policzkowy dystalny i mesjalny, 3 kanały: podniebienny, policzkowy dystalny i mesjalny.

W badaniu podmiotowym: ostre krótkotrwałe bóle sprowokowane bodźcami termicznymi,

chemicznymi, ból podczas żucia.

W badaniu przedmiotowym: badanie za pomocą zgłębnika i lusterka ujawnia nieszczelność

brzeżną wypełnienia od strony dystalnej , w badaniu rtg wypełnienie sięgające ponad 2/3
zębiny pod wypełnieniem widoczna strefa przejaśnienia (nieszczelne wypełnienie rozwinęło

80



próchnicę pod wypełnieniem), od jamy zęba oddzielona cienką strefa uwapnionej zębiny.
Reakcja na chlorek etylu prawidłowa. Reakcja na opukiwanie ujemna. Klasa ubytku II .

Przyczyny powstania choroby: jatrogenne Np. nie całkowite usunięcie próchnicowej zębiny,
obecność śliny podczas kondensacji materiału, zły dobór materiału wypełniającego, nawis lub
niedomiar materiału, skurcz polimeryzacyjny i powstanie mikroprzecieku, nieprawidłowa
higiena jamy ustnej.

Metoda leczenia: wypełnienie ubytku z zastosowaniem podkładu wodorotlenkowo-

wapniowego i kanapki otwartej ( cement glassjonomerowy i kompozyt ).

Plan leczenia: usunięcie wypełnienia, opracowanie całkowite ubytku, wypełnienie ubytku.

Rokowanie: dobre.

Krok po kroku:

1. Wywiad i analiza warunków zgryzowych

- pacjent ogólnie zdrowy, nie przyjmuje żadnych leków,

-badanie wewnątrzustne- zgryz prawidłowy, pacjent po leczeniu ortodontycznym

2. Badanie żywotności miazgi(chlorkiem etylu)- reakcja prawidłowa

3. Wybór materiału- cement glassjonomerowy + kompozyt

4. Znieczulenie nasiękowe

5. Usunięcie wypełnienia

- wiertarka turbinowa z chłodzeniem powietrznym i wodnym

- wiertło: kuleczka z nasypem diamentowym

- można wykonać poszerzenie ułatwiające- usunięcie nawisów szkliwa celu ułatwienia

wglądu do ogniska próchnicowego i manewrowania narzędziami.

- otwarcie na powierzchni żującej, później przejście na dystalną

- między powierzchnię styczną ubytku a ząb sąsiedni wsuwamy metalowy pasek i dociskamy
klinem (wsuniętym od strony leczonego zęba) aby ochronić sąsiedni ząb przed uszkodzeniem

6. Nadanie zarysy ubytkowi

- używamy wiertarki turbinowej z chłodzeniem powietrznym i wodnym

- wiertło: kuleczka z nasypem diamentowym

- można wykonać poszerzenie zapobiegawcze- włączeniu do ubytku miejsc podatnych na

próchnice (szczelin i zagłębień).

- kształt ubytku:
81



-powierzchnia żująca: kształt wymuszony przez anatomie bruzd i zagłębień

-powierzchnia styczna: trapezoidalny, podstawa czworoboku skierowana do brodawki,

poniżej punktu stycznego

7. Usunięcie próchnicowo zmienionej zębiny

-wiertarka kątnicowa

-wiertło- różyczka

- należy pamiętać o ochronie miazgi:

- chłodzeniem powietrznym i wodnym

- różyczka o odpowiednim rozmiarze

- ostre wiertło

- z przerwami

- bez nacisku

- odpowiednia prędkość obrotu wiertła

- odpowiedni czas trwania zabiegu

- kolejność usuwania mas próchnicowych: najpierw z połączenia szkliwno- zębinowego,

potem bocznie, na końcu dokomorowo (ze zmianą wiertła na jałowe). Dno ubytku twarde, o
prawidłowej barwie.

8. Nadanie kształtu oporowego (ubytek poddziąsłowy)

- nadanie takiego kształtu aby ściany zęba wraz z wypełnieniem mogły skutecznie
przeciwstawiać się siołom żucia

-wiertarka kątnicowa

-wiertło- różyczka

-WARUNKI:

-Im ubytek głębszy tym powinien być rozleglejszy

- Grubość wypełnienia powinna być proporcjonalna do jego powierzchni.

-Odpowiednia grubość ścian ~ wysokości ścian (jeśli ściany są wysokie i cienkie trzeba je
skrócić oraz zeszlifować guzki)

-Łagodne przejście ścian wewnętrznych ubytku

82



-Przebieg ściany ubytku w obrębie szkliwa powinien być zgodny z przebiegiem pryzmatów
szkliwa

-Złagodzenie ostrych kątów zarysu ubytku

9. Odizolowanie zęba od dostępu śliny

-wałki ligniny od strony przedsionkowej

-ślinociąg, ssak

10. Przemycie i osuszenie ubytku

- kuleczka z waty nasycona 0,9%NaCl lub wodą destylowaną podgrzaną do 37C

- osuszania ubytku- watka jałowa

11. Założenie formówki z metalowym paskiem

- formówka od strony przedsionkowej

- pasek profilowany z brzuszkiem

- pasek powinien wchodzić 0,5-1mm do szczeliny dziąsłowej i 0,5-1mm i wystawać powyżej

krawędzi brzeżnej zęba

- dociśniecie paska klinem od strony zęba sąsiedniego, podstawą do brodawki

12. Ponowne przemycie i osuszenie ubytku

13. Założenie podkładu

-na dno, domiazgowo, nakładaczem kulkowym założyć cienką warstwę podkładu leczniczego
na bazie Ca(OH)2 twardniejącym: Life

14. Założenie pierwszej warstwy wypełnienia

Pierwszą warstwą odbudowującą część poddziąsłową ubytku i zębinę jest glassjonomer.

Zakładamy nakładaczem kulkowym szczelnie wypełniając.

15. Wytrawienie.

Kwasem ortofosforowy 37% przez 40 s. Następnie dokładnie wypłukanie wytrawiacza 40 s

sprayem wodno-powietrznym. Zmiana wałków. Osuszenie.

16. Aplikacja bondu.

Zaaplikowanie, wydmuchanie nadmiaru, polimeryzacja 20s.

17. Założenie materiału złożonego

83



-nałożenie porcjami materiału kompozytowego z uwzględnieniem koloru i przezierności przy

użyciu nakładacza kulkowego, każdą warstwę ( nie grubszą niż 2 mm) polimeryzuję 40 s,
zachowanie kształtu anatomicznego

18. Usunięcie klina i formówki z kształtką

19. Dopasowanie wypełnienia do warunków zgryzowych

-kalka artykulacyjna

-kulka, gruszka diamentowa na turbinę

-białe kamienie Arkansas

-pasek ścierny, krążki ścierne od powierzchni stycznej

20. Wypolerowanie wypełnienia

-gumki na katnicę

21. Poinformowanie pacjenta

-aby przez godzinę nie jadł, lub do czasu aż znieczulenie nie minie

-aby do wieczora uważał na wypełnienie- najlepiej jadł drugą stroną

Powikłania: obnażenie lub zranienie miazgi, zranienie brodawki międzyzębowej, skaleczenie

dziąsła paskiem do formówki, zaaspirowanie klina, wtłoczenie materiału wypełniającego do
szczeliny dziąsłowej, za długi/za krótki czas wytrawiania, wytrawienie zęba
sąsiedniego/dziąsła, przegrzanie miazgi zęba, nie oczyszczenie ubytku przed wypełnieniem,
nieszczelność brzeżna, zła kondensacja materiału.

Późniejsze powikłania: pulpitis, próchnica wtórna, odłamanie korony osłabionego zęba.

84