Acil Tıp Derne Ği Oryantasyon Eğitimi

Türkiye
Acil Tıp Derneği
Asistan Oryantasyon Eğitimi
e ğ i i
e r n i t i m
ıp D E ğ
i l T
BAŞ DÖNMELİ HASTAYA YAKLAŞIM y o n
A c t as r
k i y e y a n rg . t
r r o
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Sunumu Hazırlayan
Doç. Dr. Ersin Aksay e ğ i i
e r n i t i m
ıp D E ğ
i l T
SB İzmir Tepecik EAH, Acil Tıp Kliniği
y o n
A c
Acil Tıp Klinik Eğitim Sorumlusu
t as r
r r o
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Son Güncellenme Tarihi: Ocak 2012
A s i s t a n O r y a n t a s y o n E ğ i t i m i ‐ 2012
Olgu 1
60 yaş, erkek
i

n e ğ i
 1 gündür şiddetli baş dönmesi hissi
D e r ğ i t i m
T ıp
Öncesinde benzer şikayet hiç olmamış
n E
o

ci l s y

e A nt a
İstirahatta bile baş dönmesinden şikayetçi
. t r
rk i y r y a o rg

Tü tan O .tatd.
Spontan sola vuran horizontal nistagmusu mevcut
s i s
Kulakta çınlama –
w w
uğuldama yok
A

/ / w

htt p:
Head thrust testi pozitif
Olgu 2
52 yaşında, kadın
i

n e ğ i
 Sabah ortaya çıkan baş dönmesi, bulantı
D e r ğ i t i m
T ıp
Sırt üstü hareketsiz yatarken asemptomatik
n E
o

ci l s y

e A nt a
Hasta sedye üzerinde dönerken kusmaya başlıyor
. t r
rk i y r y a o rg

Tü tan O .tatd.
Spontan nistagmusu yok
s i s w
Dix‐Hillpike testinde sola vuran horizontal nistagmus
w
var A

: / / w
ht tp
Olgu 3
67 yaşında, erkek
i

n e ğ i

D e r
30 dakika sürüp, kendiliğinden geçen baş dönmesi
ğ i t i m
T ıp n E
Bu süre içinde dengesizlik nedeniyle yürüyememiş
o

ci l s y

e
Spontan nistagmusu yok A nt a . t r
rk i y r y a o rg

Tü tan O .tatd.
Dix‐Hillpike ile negatif
s i s
Head‐thrust testi negatif
w w
A

: / / w

h t tp
Ortostatik hipotansiyonu yok
 Vital bulguları stabil
Kaynaklar
e ğ i i
e r n i t i m
ıp D E ğ
i l T y o n
A c t as r
r r o
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Baş dönmesi nedir?
İngilizcede sık kullanılan tıbbi terimler:
i

n e ğ i
 Vertigo
D e r ğ i t i m
 Dizziness
T ıp n E
ci l s y o
 Drowsiness
e A n t a . t r
rk i y r y a o rg
.
 Light‐headedness
T ü
 Imbalace a n O a t d
s i s t w . t
A ://w w
h t tp
 Türkçede ise sadece: “Baş dönmesi”
Baş dönmesi nedir?
Vertigo (hareket ilüzyonu, dönme hissi)
i

n e ğ i
D er ğ i t i m
 Near‐senkop (bayılma hissi –bilinç kaybı olmaksızın)
ıp
T nE
 Disequlibrium (dengesizlik, yerin hareket etmesi)
ci l s y o
e A nt a . t r
rk i y r y a o rg
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Baş dönmesi
Tanısı zor:
i

n e ğ i
 Semptomlar farklı ifade ediliyor
D e r ğ i t i m
ıp n E
‐ Etrafın dönmesi, göz kararması, yerin kayması hissi
T
ci l s y o
e A n t a . t r
rk i y r y a o rg
 Çok sayıda / farklı sistem hastalıklarının ortak bulgusu
T ü n O t d .
s t a . t a
‐ Şok, dehidratasyon, iskemik inme, vestibüler nörit
i w
s
A ://w w
‐ BPPV, near senkop, ilaç ototoksisitesi, aritmiler
h t tp
 Santral ve sistemik nedenler atlanırsa: KÖTÜ PROGNOZ
Vertigo
Vestibülopropioseptif sistem kaynaklı baş dönmesidir
i

n e ğ i

e r
Tipik olarak çevre ya da kişinin “dönmesi hissi”
i t i m
Hareket ilüzyonudur ıp D
T n Eğ
o

ci l s y
e A nt a . t r
rk i y r y a o rg
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Vertigo
Tipik olarak “dönme hissi”
i

n e ğ i
D e r
 Santral vertigo (beyin sapı ve serebellum)
ğ i t i m

T ıp n E
İskemik inme, geçici iskemik atak, tümör, MS, migren
ci l s y o
e A nt a . t r
rk y r y a
 Periferik vertigo (vestibüler aparat, 8. kafa çifti)
i o rg
Tü tan O .tatd.
 BPPV, Vestibüler nörit, Meniere, otoskleroz, toksik
s i s w w
A ://w
h t tp
Öncelikler ‐ 1
“Baş dönmesi mi? Vertigo mu?” ayrımı yapılmalı
i

n e ğ i

r
Vital bulgular mutlaka kontrol edilmeli:
D e m ğ i t i
‐ Kan basıncı (şok)
T ıp n E
c i l s y o
A t a
‐ Ortostatik hipotansiyon (near‐senkop)
e n . t r
rk i y r y a o rg
T ü n O
‐ Nabız (taşikardi, bradikardi)
t d .
s t a . t a
‐ Saturasyon ve solunum sayısı,
i w
s
A ://w w
‐ Ateş (dehidratasyon, sepsis)
h t tp
 Vertigo nedenleri sıklıkla vital bulgu anormalliği
oluşturmaz
Baş dönmesinin vertigo dışı nedenleri ‐ 1
Near senkop / senkop
i

n e ğ i
 Psikojenik başdönmesi
D e r ğ i t i m
İlaç yan etkisi
T ıp n E
o

ci l s y
e A nt a r
 Aminoglikozitler, aspirin, NSAİD, furosemid
. t
rk i y r y a o rg
ü
 Polifarmasi
T n O atd.
i s t a w . t
 Hipoperfüzyon duruları (şok, dehidratasyon)
s
A ://w w
h t tp
 Ortostatik hipotansiyon erken bulgu olabilir
Baş dönmesinin vertigo dışı nedenleri ‐ 2
Metobolik dengesizlikler
i

n e ğ i
 Anemi
D e r ğ i t i m
 Böbrek yetmezliği
T ıp n E
ci l s y o
e A
 Hipo / hipertiroidi
n t a . t r
rk i y r y a o rg
.
 Elektrolit denesizlikleri (hiponatremi)
T ü n O a t d
i s
 Hipoglisemi
t a w . t
s
A ://w w
 Kardiyovasküler (aritmiler)
h t tp
 Öyküde nefes darlığı, koroner arter hastalığı, kalp
yetmeliğine dikkat
Öncelikler 2
“Santral vertigo ‐ Periferik vertigo ayırımı” yapılmalı
i

n e ğ i
 Baş dönmesi özellikleri sorgulanmalı
D e r ğ i t i m
Sürekli mi, epizodik mi?
T ıp n E
c
Daha önce oldu mu?i l s y o
A a

i y e a nt . t r

ü r k r y
O atd. o rg
Çınlama, kulak dolgunluğu (periferik)
TDizartri, baş ağrısı, yan güçsüzlüğü (santral)

t an . t
s i s w w

A ://w
İlaç kullanımı (ototoksisite)

t tp
Travma öyküsü
h
Vertigo nedenleri
Vestibüler (Periferik) Nörojenik (Santral)
e ğ i i
Bening paroksismal vertigo
r n i m
Vertebrobaziler yetmezlik
e i t
ıp D E ğ
n
Vestibüler nörit / labirentit Serebellar infart / kanama
c i l T s y o
Meniere
e A nt a
Serebellopontin tümörleri
. t r
r k i
Travmatik vertigoy r y a o rg
Multiple skleroz
Tü tan O .tatdVertijenöz migren
Otoskleroz .
s i s w w
A ://w Epilepi
h t tp
Santral ‐ Periferik vertigo ayrımı
Özellik Periferik Santral
e ğ i i
Başlangıç
Şiddetli Der
Hızlı (saatler)
n i t i m
Yavaş
Şiddet
ıp E ğ
Az şiddetli
i l T y o n
Hareketle
A cSıklıkla paroksismal
Artar
t a s
Artar / değişmez
r
Patern
k i y e y a n rg . tSürekli
ü r O r d . o
T
(VN için sürekli)
t a n . t a t
Bulantı kusma
NistagmusA s i s w w
Sıklıkla Nadiren
: / / w Horizontal, rotatuar Vertikal, her tipte
h t tp olabilir
Çınlama / duyma kaybı Olabilir Beklenmez
Nörolojik defisit Olmaz Dizarti, hemiparezi
Vertigo süresi
e ğ i i
n
Özellik Periferik
D e r ğ i t i m
E
Saniyeler BPPV, postural hipotansiyon
TİA Tıp n
Dakikalar
c i l s y o
AMeniere ta r
Saatler
y e a n . t
Günler rki r y o rg
T ü n O atd.
Vestibüler nörit / Labirentit
i s t a Non‐spesifik başdönmesi
w . t
s
Sürekli
A ://w w
h t tp
Santral ‐ Periferik vertigo ayrımı Nistagmus
e ğ i i
n
Periferik Santral
D e r ğ i t i m
E
Horizontal / Torsiyonel Vertikal / Horizontal / Torsiyonel
T ıp o n
Vertikal olmaz
ci l y
Bakış yönüne vurur (bidirectional)
s
Tekrarlamakla yorulurA
e nt a . t r
y a
Tekrarlamakla yorulmaz
rk i r y o r g
T ü
Vizüel fiksasyon baskılar
n O atd. Vizüel fiksasyon ile baskılanmaz
i s t a w . t
s
Dix hillpike testinde Dix hillpike testinde ani başlangıç
A ://w
latent dönem w
h t tp
Santral vertigo olasılığı yüksek
Antikoagülan kullanımı
i

n e ğ i
 İnme risk faktörü olanlar
e r ğ i t i m
Geçirilmiş inme öyküsü ıp D E

l T o n
Hipertansiyon Aci t as y

i y e y an g . t r
ü r k O r . o r
 Başağrısı
T t an t a t d
s i s w .
A ://w w
ht tp
Muayene
Tam sistemik muayene
i

n e ğ i
e r
 Karotis üfürümü, kardiyak üfürüm, şok bulguları
ğ i t i m
 Tam nörolojik muayene p D E
i l T ı o n
A c t as y
r
 Kas gücü, serebellar testler, kafa çiftleri muayenesi
ü r
 Ataksi, rhomberg r
O atd. o
T
 Nistagmus ta n . t
s i s w w
A ://w
 Spesifik testler
h t tp
 Dix hillpike, head thrust testi
İlk değerlendirme / Nistagmus
Başdönmesi ile gelen hastalarda nistagmus
bulunması vertigoyu düşündürtür eği

r n t i m i
D e ğ i

ıp E
Santral / periferik vertigo ayrımında yardımcıdır
T n
ci l s y o
e A nt a . t r
rk i y r y a o rg
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Nistagmus Tipleri?
Santral nistagmus

e ğ i i
Vertikal

e r n i t i m
ıp D E ğ
Tüm bakış yönlerine vurması

i l T y o n
Yorulmaması

A c t a s r

ü r O r d . o
Dix‐hallpike testinde latent fazın olmayışı
T t an
 Periferik Nistagmus
. t a t
s i s w w
A ://w
Horizontal‐torsiyonel

h
Yorulur
 t tp
 Dix‐hallpike testinde latent faz olur (5‐10 sn)
Sıklık
Acil servislere sık başvuru nedeni
i

n e ğ i

D e r
En sık etyolojiler periferik vertigodur
ğ i t i m
Tıp n E
İzole santral vertigo nadirdir, ek bulgular eşlik eder
o

c i l s y

i y e A
an ta . t r
Santral vertigoların ayıklanması için en iyi yöntem:
rk r y o rg
Tü tan O .tatd.
Periferik vertigoları tanımaktır
s i s w w
A ://w
h t tp
3 Ana Periferik Vertigo Nedeni
Akut vertigo

e ğ i i
‐ Vestibüler nörit
e r n i t i m
 Pozisyonel vertigo Tıp
D E ğ
i l y o n
A c t as r
k i y e y an rg . t
‐ BPPV (Benign paroksismal pozisyonel vertigo)
r r o
Tü tan O .tatd.
 Tekrarlayıcı vertigo
s i s w w
A ://w
‐ Meniere
h t tp
Akut Vertigo
Vestibüler Nörit
 Ani başlangıç
e ğ i i
Öncesinde benzer atak olmayacake r n i t i m

ıp D E ğ
i l T
Sürekli (pozisyondan etkilenmez)
y o n
c

A t as

iy e a
g n
En sık neden “vestibüler nörit”
rk r y r .tr
Tü tan O .tatd. o
s i s w w
A ://w
h t tp
Vestibüler Nörit
Tanısı kolay, anamnez ve muayene bulguları tipik
i

n e ğ i
D e r ğ i t i m
T ıp n
 Başlangıçta: Spontan tek yöne vuran horizontal E
ci l s y o
nistagmus
e A n t a . t r
rk i y r y a o rg
T ü n O t d .
 İlerleyen saatlerde: Sağ/sol bakış yönünde horizontal
nistagmus ta
i s w . t a
s
A ://w w
 Head‐thrust testi pozitif
h t tp
Head thrust testi
VOR (vestibülo‐oküler refleks)’i test eder
i

n e ğ i

D er ğ i i m
Testin normal olmaması vestibüler nöriti düşündürür
t
T ıp
Yatak başı kolayca yapılabilir
n E
o

ci l s y
e A nt a . t r
rk i y r y a o rg
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Head thrust testi
Hasta hekimim burnuna bakar
i

Baş 15 derece sağa / sola çevrilirrne ğ i

D e ğ i t i m
T ıp n E
Hastanın hekimin burnuna bakmaya devam etmesi
o

ci l s y
istenir
e A nt a . t r
rk i y r y a o rg

T ü n O atd.
Hasta burna bakmaya devam ederse test normal
i s t a w . t
Gözler hedefi kaçırır, sonrasında düzeltici göz hareketi
s

A ://w w
oluşursa (sakkad) test anormaldir
 h t tp
Sakkadlar jerk tarzında sıçrayıcı göz hareketlerdir.
Head thrust testi
e ğ i i
e r n i t i m
ıp D E ğ
i l T y o n
A c t as r
r r o
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp  A ve B: Normal
 C ve D: Anormal
Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo
(BPPV)
e ğ i i
 Tüm baş dönmelerinin >%20’si
e r n i t i m
ıp D E ğ
 En sık periferik vertigo nedeni
i l T y o n
A c t as r
 70’li yaşlardaki bireylerin %30’unda görülür
r r o
Tü tan O .tatd.
 50’li yaşlarda en sık
s i s w w
A ://w
h t tp
(BPPV)
e ğ i i
r n i
 Utrikülden serbestleşen partiküllerinin (kanalolitiazis)
e i t m
ıp
semisirküler kanallarda birikimi D E ğ
i l T y o n
A c
 BPPV’de kanal tutulumu:
t a s r
ü r O r
 Posterior semisirküler kanal (%85)
d . o
T t an . t a t
s s
 Horizontal kanal (%10)
i w w
A ://w
 Anterior kanal (%1‐5)
h t tp
(BPPV)
e ğ i i
r
 Semptomlar ani başlangıçlıdır, şiddetlidir
e n i t i m
ıp D E ğ
 Kısa (birkaç saniye) sürelidir.
i l T y o n
A c t a s
 İstirahat sırasında hastalar asemptomatiktir
r
ü r O r . o
 Oturma, ayağa kalkma, yatakta dönme, öne eğilme,
d
T t an . t a t
i s w
yukarı bakma vertigo oluşturur
s w
A ://w
 Bulantı ve kusma eşlik edebilir.
h t tp
(BPPV)
 Tinnitus ve duyma kaybı görülmez. e ğ i i
e r n i t i m
ıp D E ğ
i l y o n
 Eğer baş dönmesi hareket edilmemesine rağmen
T
A c as
kesintisiz sürüyorsa başka ön tanıya yönelmek gerekir
t r
r r o
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Dix hallpike testi (Nylen‐Barany testi)
Posterior kanal BPPV’leri için tanısal
i

n e ğ i

D er m
Test öncesi 50 mg IV dimenhidrinate uygulanabilir
ğ i t i
T ıp Baş 45° n E
ci l 
s y o çevrilir
e A n a
 tHasta sırt üstü yatırılır
. t r
rk i y r y a o rg
d.
Tü tan O .tatBaş sedyeden 20‐45°
s i s w
A ://ww sarkıtılır
h t tp
Dix hallpike testi (Nylen‐Barany testi)
 5‐10 saniye latent dönem
e ğ i i

er n
Sonrasında hızlı fazı, etkilenmiş kulak tarafına vuran
i t i m
D ğ
rotatuar nistagmus ortaya çıkar (5‐40 sn sürer)
E

ci l Tıp s y on
Hasta oturtulunca, karşı yöne nistagmus olabilir
e A nt a . t r
rk i y r y a rg
 Vertikal nistagmus: Santral etiyoloji
o
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Dix hallpike testi kimlere yapılmaz?
Karotis üfürümü
i

n e ğ i
 SVO öyküsü
D e r ğ i t i m
T ıp
Vertebrobaziler yetmezlik şüphesi
n E
o

ci l s y

e A
Servikal spondilolistezis
nt a . t r
r k i y r y a o rg

ü O
Servikal travma şüphesi
T n t d .
i s t a w . t a
s
A ://w w
ht tp
Epley Manevrası
BPPV için repozisyon manevrasıdır
i

n e ğ i
D e r 
ğ i t i m
Baş etkilenen tarafa çevrilir
T ıp n E
ci l s y o
Basamakla sırayla yapılır

e A nt a t r
Hareketler arası 1 dk olmalı
.

rk i y r y a o r g
Tü tan O .tatd.
s i s w w
A ://w
h t tp
Tekrarlayıcı Vertigo
Ménière Hastalığı

e ğ i
Tekrarlayıcı vertigo, duyu kaybı ve tinnitus atakları ...
i
 40‐60 yaş, erkeklerde sık
e r n i t i m
ıp D E ğ

i l T y o n
Ataklar 20 dakika ‐ 12 saat (sıklıkla 2‐8 saat)
A c t as
Duyma kaybı düşük frekanslı seslerdedir
r
e n

k i y r y a rg . t

r
Tü tan O tatd. o
Ataklar sırasında odiyometrik testlerde duyma
i s w .
kaybının tespit edilmesi önemlidir.
As ://ww
ht tp
Ménière Hastalığı
 Tinnitus “gümbürtü” şeklinde tarif edilir.
e ğ i i

e r n
Hastalarda hemen her zaman spontan horizontal
i t i m
yada rotatuar nistagmus vardır
ıp D E ğ
i l T y o n

A c t as
Nistagmus’un hızlı fazı etkilenmiş tarafa doğrudur
r
i y e y a n g . t
Genellikle tek taraf etkilenir ve çınlamanın olduğu
k r
r

Tü r O t d. o
s t an
kulak semptomlardan sorumludur.
. t a
i
As ://ww w
ht tp
Geçici İskemik Atak
 Dakikalar süren baş dönmesi (sıklıkla 60 dk altında)
e ğ i i

e r n
Ataksi, yan güçsüzlüğü, çapraz paraziler, dizartri eşlik
i t i m
edebilir
ıp D E ğ
li T y o n

A c
“İzole vertigo” görülebilir: Atlanma ihtimali yüksek
t as r
ü r r
O atd. o
 Hastalar, acil serviste asemptomatik olabilir !!!
T t an . t
i s w
 Muayene bulguları tamamen normal olabilir !!!
s w
A ://w
h t tp
Vertijenöz migren
Vertigo; Baş ağrısına eşlik eden birincil bir
i

komponent olabilir
n e ğ i
D e r ğ i t i m

ıp E
Birkaç dakikadan (%20‐30), günlere (%20‐50) kadar
T n
ci l s y o
uzayabilir
e A nt a . t r
r i y r y a o rg
Baş ağrısı:kYarım, zonklayıcı, bulantı, kusma, foto‐
Tü tan O .tatd.

fonofobi
s i s w w
 A ://w
Vertigo baş hareketleri ile şiddetlenir
 h t tp
Tinnitus ve işitme kaybı beklenmez
Periferik Vertigoda İlaçlar
İsim Doz Dezavantaj
e ğ i i
Dimenhydrinate
r n m
50‐100 mg IM, IV, PO (6X1) Antikolinerjik yan etki
e i t i
D
Diphenhydramine 25‐50 mg IM, IV, PO (6X1)
ıp E ğ
Antikolinerjik yan etki
i l T
Metoklopramide 10‐ 20 mg IV, PO (3X1)
y o n
Ekstrapiramidal yan etki
A c t as r
Diazepam
y e a n
2‐5 mg po (2‐4X1)
Betahistine rki 8‐16 mg po (2X1)
y rg . t
Sedasyon
r o
Tü tan O .tatd.
Etkinliği belirsiz
s i s w w
A ://w
h t tp
Baş dönmesi
Sonuç
İyi
i
Vertigo dışı nedenler dışlanmalı sistemik
n e ğ i
muayene
r i m
Vertigo
D e ğ i t
T ıp n E MRI
l o
Santral nedenler dışlanmalı
i y
Doppler
A c a s
(Atheroskleroz risk faktörleri + ek nörolojik defisitler)
t r
Yatış
Periferik Vertigo
ü r O r d . o
T t an . t a t
s
Dix Hallpike
i s w
pozitif
w BPPV BPPV için
A ://w Vestibüler Nörit Repoziyon manevraları
Head Thrust testi
h
negatif
t tp
Meniere (baş ağrısı) negatif
Migren (duyma kaybı) Diğer ayırıcı tanılar
2012

Acil Tıp Derne Ği Oryantasyon Eğitimi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Acil Tıp Derne Ği Oryantasyon Eğitimi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Türkiye

You might also like