Tehnička škola Virovitica 

Zbora narodne garde 29 

33000 Virovitica  

Seminarski rad
Sestrinska skrb i zdravstveni odgoj kod kuge i kolere

Mentorica: Učenici:
Ivana Marek, bacc.med.techn. Donatela Potočki, 4.m.
Dejan Polimanac, 4.m.

Virovitica, svibnja 2021.

SADRŽAJ
Uvod...............................................................................................................................................1
Kuga................................................................................................................................................2
Kuga u povijesti..........................................................................................................................2
Patogeneza..................................................................................................................................2
Bubonski oblik........................................................................................................................3
Primarni oblik.........................................................................................................................3
Septički oblik..........................................................................................................................3
Liječenje......................................................................................................................................3
Sestrinska skrb i prevencija.............................................................................................................4
Kolera.............................................................................................................................................4
Kolera u povijesti........................................................................................................................4
Klinička slika..............................................................................................................................4
Liječenje......................................................................................................................................5
Sestrinska skrb i prevencija kolere..................................................................................................5
Zaključak........................................................................................................................................6
Literatura.........................................................................................................................................7
Uvod
U ovom seminaru govoriti ćemo o kugi i koleri, dvjema vrlo zaraznim bolestima
koje su vladale u 18. i 19. stoljeću. Drugi naziv za kugu je Crna smrt ili Crna kuga. Malo
ćemo govoriti o povijesti, simptomima ovih bolesti, liječenju, prevenciji, te sestrinskoj
skrbi kod ovih bolesti. Ove dvije bolesti uzrokovale su velike pandemije diljem svijeta i
napravile velike štete. Nešto više o njima u nastavku.

1
Kuga
Još poznata kao i pestis, crna smrt ili bubonska kuga. Kuga je akutna te zarazna
bolest uzrokovana bakterijom Yersinia pestis. Ona je primarno bolest glodavaca, a čovjek
se zarazi slučajno. Postoji više načina kako se čovjek može zaraziti kugom, a to je osim
prijenosa bolesti s glodavca na čovjeka, ugrizom buhe koja prenosi bolest, jedenje
uginulih, zaraženih životinja, te kapljičnim prijenosom plučnog oblika kuge sa zaraženog
glodavca. Kuga se također može kapljično prenijeti između dvije osobe te također kugu
mogu prenijeti domaće životinje te one tada postaju novi izvor zaraze (npr. mačka).
Bakterija uzrokuje tešku akutnu pneumoniju kod ljudi uz koju se vrlo često prisutni
znakovi teške gram-negativne sepse. Opći simptomi kuge su vrućica, slabost i glavobolja.
Kod onih bolesnika koji prežive teške oblike kuge može doći do nagle srčane
dekompenzacije.

Kuga u povijesti

Kuga je u povijesti bila uzrok nekoliko pandemija koje su poharala svijet i sa

sobom odvela veliki broj ljudi. U povijesti se spominju dvije velike pandemije, a obije su
potekle iz Azije. Prva je pandemije trajala od 542. do 767. godine gdje se iz središnje
Azije proširila na Sredozemlje te je tada uzrokovala smrti 40 milijuna ljudi. Druga se
prenesla iz Carigrada u Siliciju a od tamo se proširila po cijeloj Europi. Druga pandemija
kuga se pojavila 1347. godine te je harala Europom četiri stoljeća. Na svojem vrhuncu
kuga je usmrtila četvrtinu pučanstva Europe te je tada i dobila naziv „crna smrt“. U
današnje vrijeme u Hrvatskoj kuge nema ona se javlja sporadično u Aziji, Sjedinjenim
Američkom Državama, Africi te u drugim suptropskim i tropskim zemljama.

Patogeneza

Glavno ulazno mjesto u organizam za bakteriju Yersinia pestis je koža, ali u

organizam može ući i preko konjunktiva te preko sluznica dišnog i probavnog sustava. Od

2
mjesta ulaska bakterija putuje do limfnih čvorova u kojima uzrokuje nekrotičnu upalu.
Kuga ima tri najpoznatija klinička oblika a to su: bubonoski, primarni i septički oblik.

Bubonski oblik
Ovaj oblik kuge nastaje nakon inkubacije 3-5 dana. Dolazi do naglog početka
bolesti praćenog općim simptomima koji su jako izraženi te dolazi do bolnog i brzog
povećanja limfnih čvorova koji nakon toga nekrotiziraju. To su najčešće limfni čvorovi
prepona i natkoljenice. Na mjestu buhinog ugriza nastaje čvorić sa gnojnim sadržajem
koji može nekrotizirati. Uz lokalni nalaz prisutni su i znakovi gram-negativne sepse kao
jaka klonulost, bljedoća, ubrzano disanje, filiforman puls, tahikardija i hipotenzija. Često
su povećane jetra i slezena.

Primarni oblik
Kod ovoga oblika inkubacija traje 2-3 dana. Dolazi do naglog početka bolesti uz
vrućicu i klonulost. Kašalj se javlja 20-24 sata nakon početka bolesti te je na početku
nadražujući, a kasnije produktivan. Tipičan je malinast iskašljaj. Dolazi do brzog
napredovanja pneumonije te u najtežem obliku smrt nastupa dva do tri dana nakon
početka bolesti. Sekundarna plućna kuga nastaje hematogenim širenjem kod septičkih ili
bubonskih oblika.

Septički oblik
Ovaj oblik karakterizira nagli nastanak distributivnog šoka. Česta je diseminirana
intravaskularna koagulacija koja poprima oblik purpure fulminans s profuznim
krvarenjima te gangrene prstiju, nosa ili penisa.

Liječenje
Ako se kuga pravodobno ne lijeći smrtnost je i do 95% dok je pri pravodobnom
liječenju 5%. Liječenje uključuje opću terapiju kao kod svake gram-negativne sepse te se
preporučuje antimikrobna terapija streptomicinom, tetraciklinima ili kloramfenikolom.

3
Streptomicin se primjenjuje intramuskularno u dnevnoj dozi od 30 mg. Preporučuje se i
oralna terapija doksiciklinom.

Sestrinska skrb i prevencija

Prevencija daljnjeg širenja kuge sastoji se od izolacije u prvih 48 sati liječenja te
zaštita medicinskog osoblja koja se sastoji od nošenja zaštitnih maski (od 3 do 5 slojeva),
zaštitnih naočala te ogrtača. Postoji opcija cijepljenja mrtvom vakcinom, ali nema čvrstog
dokaza o efikasnosti cjepiva. Revakcinacija se odvija 10-28 dana nakon cijepljenja, ali
zbog nuspojava se preporučuje samo najugroženijima kao što su medicinski djelatnici
koji su se brinuli o pacijentu. Važno je pratiti vitalne funkcije, nadoknada tekućine,
provođenje osobne higijene i edukacija bolesnika i obitelji.

Kolera
Kolera je vrlo teška i problematična bolesti koja može u svojim težim oblicima
uzrokovati hipovolemijski šok i smrt u nekoliko sati. Uzročnik kolere je bakterija Vibrio
cholerae. Koliko je poznato kolera je bolest kod koje obolijeva samo čovjek, a
najugroženije su osobe krvne grupe 0 iz nepoznatog razloga. Kolera se prenosi uglavnom
vodom, ali može se prenositi hranom ili kontaktom. Bakterija kolere nije invazivna klica
nego uzrokuje dijareju koloniziranjem tankoga crijeva i tu luči egzotoksine. U tankom
crijevu blokira apsorpciju natrija i klora a stimulira sekreciju klorida i vode što dovodi do
obilne sekrecije izotonične tekućine te nastaje hipovolemijski šok i acidoza.

Kolera u povijesti

Druga važna oznaka kolere je njena sposobnost brzog širenja odnosno dobre
sposobnosti stvaranja epidemija i pandemija. U povijesti je zabilježeno 7 pandemija
pomoću kojih se kolera raširila po cijelom svijetu. Najpoznatija je sedma pandemija u
kojoj je došlo do mutacije i stvaranja novog tipa kolere koji se sporije širi ali je puno
smrtonosniji.

4
Klinička slika

Inkubacija kolere proteže se od par sati do 3 dana. Kolera počinje naglo s obilnim
vodenim proljevom nakon kojeg slijedi učestalo povraćanje. Potrebno je hitno liječenje
jer bolest brzo napreduje te za 4-12 sati dolazi do hipovolemijskog šoka, a smrt nastupa
nakon 18 sati do nekoliko dana. Nekada se pojavljuje enorman gubitak vode (1 litra po
satu) što dovodi do smrti za 2-3 sata. Kolera se može primijetiti po kasnijim stolicama
koje su kao voda u kojoj je oprana sirova riža te ima sličan miris kao riba.
Hipoelektrolitemija dovodi do grčenja mišića ruku i nogu, bolesnik osjeća žeđ, ekstremno
je smanjen turgor kože, oči su upaljene a nos zašiljen te je glas promukao. Krvni tlak je
nemjerljiv a puls i disanje ubrzano. Zbog dehidracije dolazi do oligurije. U rijetkim
slučajevima ekskrecija tekućine u lumen crijeva može nastupiti tako naglo da nastane
distenzija abdomena i ileus, teška dehidracija i šok bez dijareje. Najčešća komplikacija
kod teške kolere je akutna bubrežna insuficijencija.

Liječenje

U neliječenih bolesnika smrtnost je do 80% a liječenih 1%. Liječenje obuhvaća

brzu nadoknadu tekućine i elektrolita. Ostvarivanje potpune rehidracije je vrlo bitno
postići u prva 4 sata. Pri tome se može dati i to 1 litre u 15 minuta. Nakon toga počinje
nadoknada tekućine koja je izgubljena stolicom. Uz rehidraciju bilo bi dobro i praćenje
vitalnih funkcija. Uz nadoknadu tekućine također se mogu dati antimikrobici, ali njihova
je primjena sekundarna (skraćenje trajanja dijareje).

Sestrinska skrb i prevencija kolere

Higijenska opskrba pitkom vodom nalazi se na prvom mjestu prevencije kolere što
je teško u siromašnim državama. Na drugom mjestu se nalazi cijepljenje koje bi trebalo
biti dugotrajno i jeftino, ali nažalost još uvijek ne postoji cjepivo koje zadovoljava uvijete
korištenja. Važna je epidemiološka anamneza o boravku i o dolasku iz endemičnog
područja. Pratiti vitalne funkcije, nadoknada tekućine i elektrolita, mjerenje tjelesne
težine. Provoditi higijenu ako pacijent nije sam u stanju, te edukacija pacijenta i obitelji o
bolesti i liječenju.

5
Zaključak
Kuga i kolera su dvije zarazne bolesti koje su uzrokovale velike pandemije u našoj
prošlosti te su i danas prisutne u svijetu. Ishod tih bolesti može biti i smrtonosan ako se ne
otkrije i ne liječi na vrijeme. Na nama je da pazimo na njih i da ih prepoznamo na vrijeme
kako ne bi uzrokovale još jednu pandemiju. Također je važna i edukacija o tim bolestima,
njihovim znakovima i simptomima koje imaju, kako bismo ih mogli na vrijeme
prepoznati i liječiti.

6
Literatura

1. Begovac, J., Božinović, D., Lisić, M., Baršić, B. i Schonwald, S. (2006.). Infektologija.
Profil International.

2. Medina, F., Bossi, A., Clerici, M., Dallera, S., Fiecchi, G., Mazzotti, E., Pivi, L.,
Senesi, E. i Soletti, L. (2004.). Medicinski leksikon. Mosta.