Herbaty/napoje ziołowe zawierają naturalne związki bioaktywne:

 karotenoidy,
 kwasy fenolowe,
 flawonoidy,
 kumaryny,
 alkaloidy,
 poliacetyleny,
 saponiny,
 terpenoidy.
Działanie:

przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, przeciwalergiczne,

przeciwzakrzepowe, rozszerzające naczynia krwionośne, a także przeciwmutagenne, przeciwrakowe
i przeciwstarzeniowe, obniża cholesterol,
Reaktywne formy tlenu (RFT) w organizmie powoduje stres oksydacyjny, prowadzący do utleniania
biocząsteczek (białka, lipidy, węglowodany i DNA). Są przyczyną chorób niezakaźnych:
 choroby sercowo-naczyniowe, zapalenie stawów, cukrzyca typu 2, różne typy raka, choroby
autoimmunologiczne i zaburzenia neurodegeneracyjne
Mechanizmy obronne antyoksydacyjnej:

 enzymy (katalaza, dysmutaza ponadtlenkowa, reduktaza glutationowa, peroksydaza

glutationowa),
 antyoksydanty niskocząsteczkowe (kwas moczowy, glutation, albumina, grupy białkowe SH,
bilirubina) oraz
 niektóre witaminy (kwas askorbinowy, a-tokoferol) jak i karotenoidy.
Przeciwutleniacze

 hamowania lub opóźniania utleniania

 Chronią przed stresem oksydacyjnym
 wychwytywanie wolnych rodników, wygaszanie tlenu singletowego, inaktywację
nadtlenków i innych RFT, chelatację jonów metali, wygaszanie wtórnych produktów
utleniania oraz hamowanie enzymów prooksydacyjnych
 witamina C i E
 zawierają pierścień fenolowy i jeden lub więcej podstawników hydroksylowych
Napoje ziołowe:

 Herbata – z liści, pąków, gałązek roślin Camellia sinensis (Herbata chińska)

 Rodzaje herbat: czarna herbata, herbata oolong (ulung inaczej niebieska), zielona herbata i
biała herbata
 Napój ziołowy = tisane
 Napoje ziołowe można wytwarzać ze świeżych lub suszonych kwiatów, niedojrzałych
owoców, liści, nasion i/lub korzeni przez moczenie (napar) lub gotowanie (wywar)
materiałów źródłowych, w tym ziół
 Herbatki ziołowe składają się z jednej lub więcej substancji ziołowych przeznaczonych do
spożycia doustnego i przygotowywanych za pomocą wywaru, naparu lub maceracji.
1.1. Związki fenolowe
 metabolity wtórne
 kwasy fenolowe, flawonoidy, kumaryny, garbniki, lignany i ligniny
o Kwasy fenolowe
 Kwasy hydroksybenzoesowe (należą: kwas galusowy, wanilinowy)
 Kwasy hydroksycynamonowe – obejmują kwasy p-kumarowy, kawowy
o Flawonoidy
 Występują jako aglikony
 flawonole (kwercetyna),
 flawony (luteolina, apigenina),
 flawanole (katechina, epikatechina),
 flawanony (narigenina),
 antocyjanidyny (cyjanidyna, malwidyna i definidyna) oraz
 izoflawony (genisteina, daidzeina)
o Lignany
 działanie przeciwutleniające i estrogenne
o Ligniny
 20% składnik drewna, odpowiada za jego wytrzymałość
o Taniny (garbniki)
 zdolność wiązania i wytrącania białek
o Kumaryny
 Niekiedy składnik olejków eterycznych
 Występują w postaci wolnej lub jako glikozydy
 Wykorzystanie: przemysł perfumeryjnym, mydlarskim
 Terpeny (C5H8)n – metabolit wtórny, pochodna z jednostek izoprenowych i tak np. triterpeny
(C30), C40 to karotenoidy. Grupa związków triterpenowych obejmuje sterole i triterpeny,
które gromadzą się w roślinach jako glikozydy (saponiny). Saponiny są glikozylowanymi
metabolitami wtórnymi o właściwościach powierzchniowo czynnych. Niektóre z tych
saponin są cennymi materiałami wyjściowymi do syntezy leków steroidowych.
 Karotenoidy
Karotenoidy to szeroko rozpowszechnione pigmenty o żółtym, pomarańczowym i czerwonym
zabarwieniu. Wykazują działanie prowitaminy A i antyoksydacyjne. Karotenoidy należą do
węglowodorów (karotenów) o szkielecie 40 atomów węgla z 8 jednostkami izoprenowymi. Ich
struktury mogą być cyklizowane na jednym lub obu końcach i mieć różną liczbę atomów wodoru
lub mogą zawierać grupy funkcyjne zawierające tlen, zwane ksantofilami. Powszechne karoteny w
diecie człowieka to b-karoten, a-karoten i likopen, podczas gdy ksantofile to luteina, zeaksantyna,
kryptoksantyna, kantaksantyna, astaksantyna i fukoksantyna. Główne aktywne karotenoidy
prowitaminy A to b-karoten, a-karoten i kryptoksantyna.

 Poliacetyleny - z rodziny Apiaceae i Araliaceae (żeń-szeń, jeżówka blada, przewiercień)

Azjatyckie herbatki

 Wąkrota azjatycka (Gotu kola) - Centella asiatica

o zwiększa aktywność enzymów antyoksydacyjnych, a mianowicie dysmutazy
ponadtlenkowej, katalazy i peroksydazy glutationowej
o alkaloidy, terpenoidy i saponiny
 Jaśmin arabski, gruszka balsamiczna, trawa jęczmienna, guawa, wytrzymała guma,
persymona japońska, łzy Jobsa i herbata z jagód wolof
 Aegie Marmelos (Kleiszcze smakowite; bael) – Azja Południowo-Wschodnia
o kumaryn, witaminy C i ryboflawiny
o leczenie biegunki, środek chroniący przed promieniowaniem, przeciwbólowym,
przeciwhiperglikemicznym, przeciwdyslipidemicznym, przeciwnowotworowym
i przeciwcukrzycowym
o Limonen jest głównym składnikiem nadającym między innymi charakterystyczny
smak owoców bael
Afrykańskie herbatki

 rooibos (Aspalathus linearis), borututu (Cochlospermum angolensis) i tisane z miodem

 Rooibos - kolki niemowlęcej, alergii, astmy i problemów dermatologicznych, wpływ na
zdrowie serca
Ameryka Południowa herbatki

 Yerba mate (Ilex paraguariensis)

o Zawiera kofeinę
o działanie hepatoprotekcyjne, moczopędne oraz stymulujące ośrodkowy układ
nerwowy, przeciwutleniające, przeciwzapalne, antymutagenne i obniżające poziom
lipidów
o pochodne kofeoilowe, takie jak kwas kofeinowy, kwas mono- i dikawoilochinowy,
metyloksantyny (kofeina i teobromina) oraz flawonoidy, czyli rutynę, kwercetynę i
kemferol
 Herbata Kombucha
o przygotowany przez fermentację naparu z czarnej herbaty i cukru z symbiotyczną
kulturą bakterii kwasu octowego i drożdży
o późnienie wchłaniania cholesterolu LDL, działanie łagodzące na trzustkę i skutecznie
chronił funkcje wątroby i nerek
Europejskie herbatki

 Rumianek (Matricaria chamomilla) należy do rodziny Asteraceae lub Compositae

o flawonoidy apigenina, kwercetyna, patuletyna i luteolina
o przeciwutleniające i przeciwdrobnoustrojowe działanie, przeciwzapalne,
antymutagenne i obniżające poziom cholesterolu
 Dag Cayi napój turecki
 Herbata miętowa (Mentha piperita)
o uspokajająca, przeciwbakteryjna, kwas rozmarynowy i flawonoidy
 Dzika róża
o przeciwutleniające i przeciwzapalne
 Szałwia (Salvia officinalis)