ISI TRANSFERİ DERSİ

#03| ISI İLETİMİ ve

ISIL DİRENÇLER

Dr.Öğr.Üyesi Yalçın DURMUŞOĞLU

© Bu dersteki tüm yazılı ve görsel materyaller; Çengel, Y.A., Isı ve Kütle Transferi Pratik Bir Yaklaşım, Çeviri Editörü Vedat Tanyıldızı,
3.Baskı, Güven Bilimsel kitabından alınmıştır.
 ISIL VE ELEKTRİK DİRENÇLERİ
ARASINDAKİ BENZERLİK
Isıl dirneç ile elektriksel direnç kavramları arasındaki benzerlik:
Isı transfer hızı → Elektrik akımı
Sıcaklık farkı → Voltaj farkı
Isıl direnç → Elektrik direnç
Bir Yüzeyde Isı İletim Direnci (Ri)
Bir Yüzeyde Isı Taşınım Direnci (Rt)

Isı taşınımına karşı yüzeyin

ısıl direnci veya
duvarın taşınım direncidir.

 Taşınımla ısı transfer katsayısı çok büyük (h → ∞) olduğu zaman,

taşınım direncinin sıfır ve Ts ≈T ∞ olacağına dikkat edilmelidir.
 Yani yüzey taşınımına direnç göstermez ve dolayısıyla ısı
transfer işlemini yavaşlatmaz.
 Bu duruma kaynama ve yoğuşmanın olduğu yüzeyler yakındır.
Bir Yüzeyde Taşınım ve Işınım Dirençleri

Işınıma karşı
yüzeyin ısıl direnci
veya ışınım direnci
 Işınım ısı transfer katsayısı:
 ÖZETLE ISI İLETİM DİRENÇLERİ
𝐿𝐿
 Düzlemsel bir levhada iletim direnci : 𝑅𝑅𝑖𝑖,𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙𝑙 =
𝑘𝑘𝑘𝑘

ln(𝑟𝑟2 ⁄𝑟𝑟1 )
 Silindirik bir cisimde iletim direnci : 𝑅𝑅𝑖𝑖,𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 =
2𝜋𝜋𝜋𝜋𝜋𝜋

𝑟𝑟2 − 𝑟𝑟1
 Küresel cisimlerde iletim direnci : 𝑅𝑅𝑖𝑖,𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 =
4𝜋𝜋𝜋𝜋𝑟𝑟1 𝑟𝑟2

1
 Akışkanların taşınım direnci : 𝑅𝑅𝑡𝑡 =
ℎ𝐴𝐴

1
 Cisimlerden çevreye ışınım direnci : 𝑅𝑅𝑟𝑟 =
ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 𝐴𝐴
′
𝑅𝑅𝑐𝑐′ 𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘,1
 Temas ve Kirlilik direnci : 𝑅𝑅𝑐𝑐 = ; 𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 =
′
(𝑅𝑅𝑐𝑐′ 𝑣𝑣𝑣𝑣 𝑅𝑅 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑣𝑣𝑣𝑣 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜) 𝐴𝐴 𝐴𝐴
𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘
Örnek) Duvardaki Isı Kaybı
Yüsekliği 3 m, genişliği 5 m ve kalınlığı
0.3 m ve ısıl iletkenliği k=0.9 W/m.K
olan bir düzlem duvarın iç ve dış yüzey
sıcaklıkları sırasıyla 16oC ve 2oC olarak
ölçülmüştür. Duvardan olan ısı kaybını
ısıl direnç yöntemine göre hesaplayınız.
SICAKLIK DÜŞÜŞÜ:

Mesela Q hesaplandıktan
sonra T1 yüzey sıcaklığı şu
bağıntıdan bulunabilir:

Bir tabaka boyunca sıcaklık düşüşü,

tabakanın ısıl direnciyle orantılıdır
Bir Düzlem Duvarda Isı Transferi İçin
Toplam Direnç
Bir Düzlem Duvarda Isı Transferi İçin
Toplam Direnç
𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷𝐷 𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜
𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼𝐼 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 = 𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡
ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤
Örnek) Tek Camlı Pencereden Isı Kaybı

Yüksekliği 0.8 m, genişliği 1.5 m, kalınlığı 8 mm ve ısıl

iletkenliği k=0.78W/m.K olan bir pencere camı göz önüne
alınsın. Dış ortam sıcaklığı – 10 oC iken oda sıcaklığının 20 oC
de tutulduğu bir gün boyunca, bu pencere camındaki sürekli
ısı transfer hızını ve pencerenin iç yüzey sıcaklığını
hesaplayınız. Pencerenin iç ve dış yüzeylerinde (ışınım
etkisini de kapsayan) ısı transfer katsayılarını h1=10 W/m2
oC ve h = 40 W/m2 oC olarak alınız.
2
Çözüm)
→

𝒂𝒂)

𝒃𝒃)
 ÇOK KATMANLI DÜZLEM DUVARLAR

 Her iki tarafında taşınım olan iki

katmanlı bir düzlem duvarda ısı
transferi için ısıl direnç ağı.
Yüzey ve Ara Yüzey Sıcaklıkları
Hesabı
ISIL TERMAL DİRENÇ (Rc)

 İki yüzey birbirine doğru bastırıldıkları zaman, çıkıntılar

iyi malzeme teması sağlar ama girintilerde hava
boşlukları kalır.
 Sonuç olarak bir ara yüzey, havanın düşük ısıl
iletkenliğinden dolayı yalıtım gibi davranan farklı
büyüklüklerde çok sayıda hava boşluğu içerir.
 Bu yüzden, bir ara yüzey ısı geçişine karşı bir miktar
direnç gösterir ve birim ara yüzey alanı başına bu direnç,
Rc ısıl temas direnci olarak adlandırılır.
ISIL TERMAL DİRENÇ (Rc)
 Birbirine doğru bastırılan iki katı levha boyunca, mükemmel ve mükemmel
olmayan temas durumlarında sıcaklık dağılımı ve ısı akış hatları
 ISIL TEMAS DİRENCİ DEĞERİ
 Ara yüzeyde sıcaklık, basınç ve ara yüzeyde hapsedilen akışkanın tipine
olduğu kadar, yüzeyin pürüzsüzlüğüne, malzeme özelliklerine bağlıdır.

hc thermal contact
conductance

Metaller gibi iyi iletkenler için:

1. ısıl temas direncinin önemli olduğu ve hatta ısı transferini belirledikleri fakat,
2. yalıtımlar gibi kötü ısıl iletkenlerde ihmal edilebilecekleri sonucuna varılır.
KİRLİLİK ISIL DİRENCİ (Rkir)

 Isı değiştiricilerindedeki akışkanlar saf olmayıp yabancı

maddeler içerirler. Bu yabancı maddeler yüzeylerde birikerek bir
kir tabakası oluştururlar.

 Bu kir tabakası ısı transferini azaltır. Kir tabakasının oluşturduğu

bu ısıl dirence kirlilik ısıl direnci denir ve Rkir olarak gösterilir.

 Akışkan cinslerine göre 1 m2’lik yüzeyin meydana getirdiği

birim kirlilik ısı dirençleri (R’kir) [m2K/W] tablolardan okunur.

′
𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 = 𝐾𝐾 ⁄𝑊𝑊
𝐴𝐴
Düzlem Duvarlarda Kirlilik ve Temas
Dirençleri

′ ′
𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘,1 𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘,2
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 𝑅𝑅𝑡𝑡,1 + + 𝑅𝑅𝑖𝑖,1 + 𝑅𝑅𝑖𝑖,2 + + 𝑅𝑅𝑡𝑡,2
𝐴𝐴 𝐴𝐴
𝑇𝑇𝑖𝑖 − 𝑇𝑇𝑑𝑑
𝑄𝑄 =̇
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡
Örnek) Bir kompozit duvarda ısı kaybı

Yüksekliği 3 m ve genişliği 5 m olan bir duvar, araları 3 cm

lik sıva (k=0.22 W/m.oC) katmanıyla ayrılmış 16 cm x 22 cm
kesit alanlı yatay tuğlalardan (k=0.72 W/m.oC) meydana
gelmiştir. Şekilde görüldüğü gibi tuğlanın her iki tarafında 2
cm’lik sıva tabakası ve duvarın iç yüzeyinde 3 cm kalınlıkta
sert köpük (k=0.026 W/moC) de bulunmaktadır. İç ve dış
ortam sıcaklıkları sırasıyla 20 oC ve -10 oC, iç ve dış taraftaki
ısı transfer katsayıları ise sırasıyla h1= 10 W/m2.oC ve h2=
25 W/m2oC’ dir. Isı geçişininin tek boyutlu olduğunu kabul
ederek ve ışımayı ihmal ederek duvardaki ısı transfer hızını
hesaplayınız.
Çözüm)
 (Her bir 0.25 m2
yüzey alanı başına)

veya m2 alan başına 4.38/0.25=17.5 W olur. Duvarın

toplam alanı A= 3 m x 5 m = 15 m2’ dir. Bu yüzden
bütün duvardaki Isı transfer hızı:
Ödev) Çift Camlı Pencerede Isı Kaybı
Aralarında 10 mm kalınlıklı
durgun hava katmanı (k=0.78
W/m.K) bulunan, yüksekliği 0.8
m ve genişliği 1.5 m olan 4
mm’lik camdan yapılmış (k=0.78
W/m.K) çift camlı bir pencereyi
göz önüne alınız. Gün boyunca
dış ortam – 10 oC sıcaklıktayken
20 oC de tutulan odanın bu çift
camlı penceresindeki sürekli ısı
transfer hızını ve iç yüzey
sıcaklığını hesaplayınız.
Pencerenin iç ve dış yüzeylerinde
(ışınım etkisini de kapsayan) ısı
transfer katsayılarını h1=10
W/m2 oC ve h2= 40 W/m2 oC
olarak alınız.
Örnek) Yalıtılmış borudan ısı kaybı
Bakırdan yapılmış bir buhar borusunun
(k=391 W/moC) iç çapı 50.8 mm, et kalınlığı
5.6 mm ve boyu 10 m’dir. Bu borunun üzeri
25.4 mm kalınlıkta cam yünü (k=0.038
W/moC) ile yalıtıldıktan sonra, üzerine 0.20
mm kalınlıkta folye (k=235 W/moC)
sarılmıştır. Borudaki buharın sıcaklığı 149 oC,
dış ortam sıcaklığı 27 oC’dir. Boru iç ve dış
yüzey ısı taşınım katsayıları sırasıyla hiç=142
W/m2oC, hdış=68 W/m2oC’dir. Buna göre:
a. Borudaki ısı kaybını,
b. Boru dış yüzey sıcaklığını hesaplayınız.
50.8
𝑟𝑟1 = = 25.4 𝑚𝑚𝑚𝑚 = 0.0254 𝑚𝑚
2
𝑟𝑟2 = 𝑟𝑟1 + 𝛿𝛿𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 = 25.4 + 5.6 = 31 = 0.031 𝑚𝑚

𝑟𝑟3 = 𝑟𝑟2 + 𝛿𝛿𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐𝑐 𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦 = 31 + 25.4 = 56.4 𝑚𝑚𝑚𝑚 = 0.0564 𝑚𝑚

𝑟𝑟4 = 𝑟𝑟3 + 𝛿𝛿𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓𝑓 = 56.4 + 0.20 = 56.6 𝑚𝑚𝑚𝑚 = 0.0566 𝑚𝑚

 Çözüm)
𝐴𝐴𝑖𝑖𝑖 = (2𝜋𝜋𝑟𝑟1 )𝐿𝐿 = 2𝜋𝜋 0.0254 10 = 1.5959 𝑚𝑚2
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 𝑅𝑅1 +𝑅𝑅2 +𝑅𝑅3 +𝑅𝑅4 +𝑅𝑅5
𝐴𝐴𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 = (2𝜋𝜋𝑟𝑟4 )𝐿𝐿 = 2𝜋𝜋 56.6𝑥𝑥10−3 10 = 3.556 𝑚𝑚2
1 1
𝑅𝑅1 = = = 4.412𝑥𝑥10−3 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
ℎ𝑖𝑖 𝐴𝐴𝑖𝑖𝑖 142 1.5959
𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑟𝑟2 ⁄𝑟𝑟1 0.19924
𝑅𝑅2 = = = 8.11𝑥𝑥10−6 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
2𝜋𝜋𝑘𝑘1 𝐿𝐿 24554.8

𝑙𝑙𝑙𝑙 𝑟𝑟3 ⁄𝑟𝑟2 0.59848

𝑅𝑅3 = = = 0.25 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
2𝜋𝜋𝑘𝑘2 𝐿𝐿 2.3864

ln r4 ⁄r3 3.5398x10−3
𝑅𝑅4 = = = 2.398𝑥𝑥10−7 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
2πk 3 L 14758
1 1
𝑅𝑅5 = = = 4.135𝑥𝑥10−3 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
ℎ𝑑𝑑 𝐴𝐴𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 68𝑥𝑥 3.556

𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇 = 0.25855 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊

𝒂𝒂)Borudaki ısı kaybı:

𝑇𝑇𝑖𝑖 − 𝑇𝑇𝑑𝑑 149 − 27

𝑄𝑄̇ = = = 𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒𝟒. 𝟖𝟖𝟖𝟖 𝑊𝑊
𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇 0.25855

𝒃𝒃)Boru dış yüzey (𝑇𝑇4 ) sıcaklığı:

𝑇𝑇4 − 𝑇𝑇𝑑𝑑 𝑇𝑇4 − 27

𝑄𝑄̇ = = = 471.86
𝑅𝑅5,𝑑𝑑 (4.135𝑥𝑥10−3 )

𝑇𝑇4 = 471.86𝑥𝑥𝑥.135𝑥𝑥10−3 + 27 = 𝟐𝟐𝟐𝟐. 𝟗𝟗𝟗𝟗 𝑜𝑜𝐶𝐶

Örnek) Küresel bir tanka ısı transferi
3 m iç çaplı 2 cm’lik paslanmaz çelikten (k=15 W/m.oC) yapılmış
küresel bir tank T∞1=0 oC’ deki buzlu suyun depolanmasında
kullanılmaktadır. Tank, sıcaklığı T∞2=22 oC olan bir odaya
yerleştirilmiştir. Odanın duvar sıcaklıkları da 22 oC’ dir. Tankın dış
yüzeyi T2=5 oC’ dir. Ayrıca yüzeyi karadır ve çevresiyle arasındaki
ısı transferi doğal taşınım ve ışınımla olmaktadır. Tankın iç ve dış
yüzeylerinde ısı transfer katsayıları sırasıyla h1=80 W/m2.oC ve
h2=10 W/m2.oC’dir. Buna göre,
a) Tanktaki buzlu suya olan ısı transfer hızını,
b) 24 saatlik bir sürede 0 oC’ de eriyen buz miktarını
hesaplayınız.
𝜋𝜋𝐷𝐷12
𝐴𝐴1 = 4 = 𝜋𝜋 32 = 28.3 𝑚𝑚2
4

𝜋𝜋𝐷𝐷22
𝐴𝐴2 = 4 = 𝜋𝜋 3.042 = 29 𝑚𝑚2
4
 1 1
𝑅𝑅𝑖𝑖 = 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡,1 = = = 0.000442 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
ℎ1 𝐴𝐴1 80 28.3
𝑟𝑟2 − 𝑟𝑟1
𝑅𝑅1 = 𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 =
4𝜋𝜋𝜋𝜋𝑟𝑟1 𝑟𝑟2
(1.52 − 1.50)
𝑅𝑅𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 == = 0.000047 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
4𝜋𝜋(15)(1.52)(1.50)

1 1
𝑅𝑅𝑑𝑑 = 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡,2 = = = 0.00345 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊
ℎ2 𝐴𝐴2 (10)(29)

1 1
𝑅𝑅𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 = =
h𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 𝐴𝐴2 (5.34)(29)

ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 = 𝜀𝜀𝜀𝜀 𝑇𝑇22 + 𝑇𝑇∞2

2
𝑇𝑇2 + 𝑇𝑇∞2
ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 = 1 5.67𝑥𝑥10−8 2782 + 2952 278 + 295
ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 = 5.34 𝑊𝑊/𝑚𝑚2 𝐾𝐾
𝑅𝑅𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 = 0.00646 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊

1 1 1 1 1 𝑊𝑊
= + = + = 444.7 𝑜𝑜
𝑅𝑅𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑅𝑅𝑑𝑑 𝑅𝑅𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 0.00345 (0.00646) 𝐶𝐶
𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇 = 𝑅𝑅𝑖𝑖 +𝑅𝑅1 +𝑅𝑅𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 = 0.000442 + 0.000047 + 0.00225 = 0.00274 𝑜𝑜𝐶𝐶/𝑊𝑊

𝑎𝑎) 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 ℎ𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤𝚤:

𝑇𝑇∞2 − 𝑇𝑇∞1 22 − 0
𝑄𝑄̇ = = = 8029 𝑊𝑊
𝑅𝑅𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇𝑇 0.00274

𝑏𝑏) 24 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚𝑚 𝑚𝑚𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 =? :

𝑄𝑄 = 𝑚𝑚𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 ℎ𝑖𝑖𝑖𝑖 ve ayr𝚤𝚤𝚤𝚤 𝑄𝑄̇ 𝑥𝑥 𝑡𝑡 ′ye eşit 𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜:

𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑠𝑠
(𝑄𝑄 𝑥𝑥 𝑡𝑡) = 8.029 24 ℎ 𝑥𝑥 3600 = 693.7 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑠𝑠 ℎ

𝑄𝑄 693.7 𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑚𝑚𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 = = = 𝟐𝟐. 𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎𝟎 𝑘𝑘𝑘𝑘
ℎ𝑖𝑖𝑖𝑖 333.7 𝑘𝑘𝑘𝑘/𝑘𝑘𝑘𝑘

𝑘𝑘𝑘𝑘
𝑵𝑵𝑵𝑵𝑵𝑵: 0 𝑜𝑜𝐶𝐶 ′ 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 1 𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏𝑏 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖𝑖 333.7 𝑘𝑘𝑘𝑘 ℎ𝑖𝑖𝑖𝑖 = 333.7 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔.
𝑘𝑘𝑘𝑘
Yalıtım Kritik Yarıçapı

 Düzlemsel levhalarda (tavan, duvar vs. gibi) fazladan

eklenen her yalıtım her zaman ısı transferini azaltır. Başka
bir değişle, yalıtım ne kadar kalınsa ısı transfer hızı o
kadar az demektir.
 Ancak, silindirik boruya veya küresel kabuğa yalıtım
eklenmesi iletim direncini arttırırken, taşınımın olduğu dış
yüzey alanı büyüdüğü için taşınım direncini azaltır.
 Bu nedenle borulardan ısı transferi, etkilerden hangisinin
baskın olduğuna bağlı olarak, artabilir ya da azalabilir.
Yalıtım Kritik Yarıçapı
Dış yüzeyi sabit T1 sıcaklığında ve r1 dış
yarıçaplı bir silindirik boru, ısıl iletkenliği k ve
dış yarıçapı r2 olan bir malzeme ile
yalıtılmıştır. Borudan T∞ sıcaklığındaki çevre
ortama h taşınım ısı transfer katsayısı ile ısı
kaybolmaktadır. Yalıtımlı borudan çevredeki
havaya ısı kayıp hızı şöyle tanımlanabilir:
Yalıtım Kritik Yarıçapı

 Yalıtımın kritik yarıçapı,

yalıtımın k ısıl iletim katsayısı ve
dış taşınım ısı transfer katsayısı
h ye bağlıdır.
 r2<rkr olduğu zaman silindirden
ısı transfer hızı artar;
 r2=rkr olduğu zaman silindirden
ısı transfer hızı maksimuma
erişir;
 r2>rkr olduğu zaman silindirden
olan ısı transfer hızı azalır.

 Özetle, r2<rkr olduğu zaman boruyu yalıtmak, aslında borudan

ısı transfer hızını azaltmak yerine artırabilir.
Örnek) Yalıtılmış bir elektrik telinden ısı kaybı
Çapı 3 mm ve uzunluğu 5 m olan bir elektrik kablosu, ısıl
iletkenliği k=0.15 W/m.oC olan 2 mm kalınlığındaki plastik
kaplama malzemesiyle sıkıca kaplıdır. Elektriksel ölçmeler telin
içerisinden 10 A bir akımın geçtiğini ve tel boyunca 8 V gerilim
olduğunu göstermiştir. Yalıtımlı tel h=12 W/m2.oC ‘ lik bir ısı
transfer katsayısı ile T∞=30 oC’ lik bir ortama açık olduğuna
göre, sürekli işlem şartlarında tel ve plastik kaplama ara
yüzeyindeki sıcaklığını hesaplayınız. Ayrıca plastik kaplamanın
kritik yarıçap değerini hesaplayınız.
Çözüm)
Sürekli işlemlerde ısı transfer hızı tel içerisinde üretilen ısıya eşittir:

𝑄𝑄̇ = 𝑊𝑊̇ 𝑒𝑒 = 𝑉𝑉𝑉𝑉 = 8 10 = 80 𝑊𝑊; 𝐴𝐴2 = 2𝜋𝜋𝑟𝑟2 𝐿𝐿 = 2𝜋𝜋 0.0035 5 = 0.110 𝑚𝑚2

1 1
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = = = 0.76 𝑜𝑜𝐶𝐶 ⁄𝑊𝑊
ℎ𝐴𝐴2 (12)(0.110)

3.5
⁄
ln(𝑟𝑟2 𝑟𝑟1 ) ln( )
𝑅𝑅𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 = = 1.5 = 0.18 𝑜𝑜𝐶𝐶 ⁄𝑊𝑊
2𝜋𝜋𝜋𝜋𝜋𝜋 2𝜋𝜋(0.15)(5)

𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡= 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 + 𝑅𝑅𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝𝑝 = 0.76 + 0.18 = 0.94 𝑜𝑜𝐶𝐶 ⁄𝑊𝑊

𝑇𝑇1 − 𝑇𝑇∞
𝒂𝒂) 𝑄𝑄̇ = ̇ 𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 30 + 80 0.94 = 105 𝑜𝑜𝐶𝐶
→ 𝑇𝑇1 = 𝑇𝑇∞ + 𝑄𝑄𝑅𝑅
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡

𝑘𝑘 0.15
𝒃𝒃) 𝑟𝑟𝑘𝑘𝑘𝑘 = = = 0.0125 𝑚𝑚 = 12.5 𝑚𝑚𝑚𝑚
ℎ 12
Örnek)
Konstrüksiyon şekli verilmiş olan çelikten yapılmış kare
piramidin taban yüzeyi ısı taşınım katsayısı 50 W/m2K ve
sıcaklığı 150oC olan bir gaz ile (sol taraf), tavan yüzeyi ise ısı
taşınım katsayısı 23 W/m2K ve sıcaklığı -5oC olan dış hava
ile (sağ taraf) temastadır. Piramadin yan yüzeyleri ısı
geçişine karşı mükemmel yalıtılmış olduğuna göre geçen ısı
miktarını hesaplayınız (olayda ışınım ile ısı transferi ihmal
edilecektir).
 𝑇𝑇𝑎𝑎𝑎 − 𝑇𝑇𝑎𝑎𝑎
Çözüm) 𝑄𝑄̇ =
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡
=?

 Sürekli şartlarda ısı geçişleri sabit olup birbirine eşit olacağından, ısıl dirençler
aşağıdaki gibi yazılır:

(𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡𝑡 = 𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 = 𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡2 ) 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡 + 𝑅𝑅𝑖𝑖 + 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡

1
𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡𝑡 = ℎ𝑎𝑎𝑎 𝐴𝐴1 𝑇𝑇𝑎𝑎𝑎 − 𝑇𝑇1 → 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡 =
ℎ𝑎𝑎𝑎 𝐴𝐴1
𝑑𝑑𝑑𝑑 ′
𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 = −𝑘𝑘𝐴𝐴𝑥𝑥 → 𝑅𝑅𝑖𝑖 =? (Çü𝑛𝑛𝑛𝑛𝑛 𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴𝐴 (𝐴𝐴𝑥𝑥 ) 𝑥𝑥 𝑒𝑒 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑)
𝑑𝑑𝑑𝑑
1
𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡𝑡 = ℎ𝑎𝑎𝑎 𝐴𝐴2 𝑇𝑇2 − 𝑇𝑇𝑎𝑎𝑎 → 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡 =
ℎ𝑎𝑎𝑎 𝐴𝐴2
𝐴𝐴𝑥𝑥 = 𝑓𝑓 𝑥𝑥 =?
0.40 𝑚𝑚′ 𝑑𝑑𝑑𝑑 → − 0.20 𝑚𝑚 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎
𝑥𝑥 𝑚𝑚′ 𝑑𝑑𝑑𝑑 → 𝑛𝑛𝑛𝑛 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎?
0.20
− 𝑥𝑥 𝑚𝑚 𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎 𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜𝑜. 𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵𝐵 𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔𝑔:
0.40
0.20
𝑎𝑎𝑥𝑥 = 0.50 − 𝑥𝑥
0.40
Buna göre piramidin alt ve üst yüzeyleri arasındaki değişken yüzey:
2
2
0.20
𝐴𝐴𝑥𝑥 = 𝑎𝑎𝑥𝑥 = 0.50 − 𝑥𝑥 𝑚𝑚2 → 𝐴𝐴𝑥𝑥 = 0.50 − 0.50𝑥𝑥 2
0.40
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 = −𝑘𝑘𝐴𝐴𝑥𝑥 = −𝑘𝑘 0.50 − 0.50𝑥𝑥 2
𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 𝑑𝑑𝑑𝑑
2
= −𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒 𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒𝑒.
0.50 − 0.50𝑥𝑥
𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑢𝑢 = 0.50 − 0.5𝑥𝑥 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦𝑦: 𝑑𝑑𝑑𝑑 = −0.5𝑑𝑑𝑑𝑑 → 𝑑𝑑𝑑𝑑 = −
0.5
𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 𝑑𝑑𝑢𝑢 𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 𝑑𝑑𝑑𝑑
− = −𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘 → − � = −𝑘𝑘 � 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠𝑠 ş𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎𝑎:
0.5 𝑢𝑢 2 0.5 𝑢𝑢2

𝑥𝑥 = 0 → 𝑢𝑢 = 0.50 𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 0.30 𝑑𝑑𝑑𝑑 𝑇𝑇2

� − � = −𝑘𝑘 � 𝑑𝑑𝑑𝑑
𝑥𝑥 = 0.40 → 𝑢𝑢 = 0.30 0.5 0.50 𝑢𝑢2 𝑇𝑇1
 𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 1 0.30 𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 1 1
− − � = −𝑘𝑘 𝑇𝑇2 − 𝑇𝑇1 → − = 𝑘𝑘 𝑇𝑇1 − 𝑇𝑇2
0.5 𝑢𝑢 0.5 0.30 050
0.50

𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡𝑡 = 𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 = 𝑄𝑄̇ 𝑡𝑡𝑡 olduğundan,

0.5𝑘𝑘 𝑇𝑇1 − 𝑇𝑇2 𝑇𝑇1 − 𝑇𝑇2 1.333
𝑄𝑄̇ 𝑖𝑖 = 𝑇𝑇 − 𝑇𝑇2 = = → 𝑅𝑅𝑖𝑖 =
0.50 − (0.30) 1 1.333 𝑅𝑅𝑖𝑖 0.5𝑘𝑘
(0.30)(0.50) 0.5𝑘𝑘
1 1.333 1
Buna göre toplam direnç: 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡 + 𝑅𝑅𝑖𝑖 + 𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡 = + +
ℎ𝑎𝑎𝑎 𝐴𝐴1 0.5𝑘𝑘 ℎ𝑎𝑎2 𝐴𝐴2
1 1.333 1
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 = + + = 0.622 𝐾𝐾/𝑊𝑊
50(0.25) 0.5(45) 23(0.09)

𝑇𝑇𝑎𝑎𝑎 − 𝑇𝑇𝑎𝑎𝑎 150 − (−5)

Buradan geçen ısı miktarı: 𝑄𝑄̇ = = = 249.5 𝑊𝑊
𝑅𝑅𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡𝑡 0.622

𝑸𝑸̇ = 𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐𝟐. 𝟓𝟓 𝑾𝑾