‫مفاهیم و اصول بیمه‬

‫کارگروه تدوین محتوا‬

‫زمستان ‪2931‬‬

‫(ویرایش اول)‬

‫‪1‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فهرست‬

‫فصل اول ‪ :‬سیر تحول بیمه در ایران و جهان ‪6.........................................................................................................‬‬

‫‪ .11‬تاریخچه بیمه ‪7...............................................................................................................................‬‬

‫‪ .1.1‬انواع بیمه ‪11 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1.1‬بیمههاي اجباري و اختیاري ‪17 ..................................................................................................................‬‬

‫فصل دوم‪ :‬مبانی مقدماتی ریسک ‪11 ......................................................................................................................‬‬

‫‪16 .................................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬انواع ریسک‬

‫‪ .1‬انواع ریسکهایی که قابل بیمهشدن هستند‪12 ............................................................................................ .‬‬

‫‪ .4‬انواع ریسکهایی که قابل بیمهشدن نیستند‪11 ................................................................................................ .‬‬

‫‪ .1‬اجزاي ریسک ‪11 ................................................................................................................................‬‬

‫فصل سوم‪ :‬مقدمه ای بر اصول بیمه ‪11 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬الزامات یک قرارداد معتبر ‪11 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬نمایندگی ‪11 ........................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬حداعالي حسن نیت ‪15 ............................................................................................................................‬‬

‫‪ .4‬نفع بیمه پذیر ‪65 ...................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬اصل جبران خسارت (غرامت) ‪71 .................................................................................................................‬‬

‫‪ .6‬علت نزدیک ‪75 ....................................................................................................................................‬‬

‫‪ .7‬مشارکت ‪51 ........................................................................................................................................‬‬

‫‪ .5‬جانشینی یا قائم مقامی ‪57 .........................................................................................................................‬‬

‫‪ .2‬کم بیمه شدگی و کاربرد قاعده نسبی ‪21 ..........................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ :4‬عملکرد و ساختار بازار بیمه‪21 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬خریداران ‪25 ........................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬واسطهها ‪22 ........................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬فروشندگان ‪22 ......................................................................................................................................‬‬

‫‪ .4‬لویدز ‪101 ..........................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬کانالهاي توزیع ‪101 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .6‬اجاستر و ارزیابان خسارت‪ ،‬بیمهگران و کارمندان اداره خسارت ‪105 ..............................................................................‬‬

‫‪ .7‬مرکز ارتباط با مشتریان (مرکز تماس) ‪111 .......................................................................................................‬‬

‫‪ .5‬تجارت الکترونیکی ‪111 ...........................................................................................................................‬‬

‫‪ .2‬کارگزاران الکترونیکی ‪111 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ .10‬خدمات غیر بیمهاي ‪111 .........................................................................................................................‬‬

‫‪ .11‬نهادهاي صنعت بیمه در ایران ‪111 ..............................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ :5‬آشنایی با فرایند بیمهگری ‪115 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬بیمهگري ‪110 ......................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬فسخ ‪111 ...........................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬فرمهاي پیشنهاد ‪111 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ .4‬بیمهنامهها‪ ،‬بیمهنامههاي موقت و گواهیهاي بیمه‪116 ..........................................................................................‬‬

‫‪ .1‬پرداخت حق بیمه ‪140 .............................................................................................................................‬‬

‫‪ .6‬متن بیمهنامه ‪141 ..................................................................................................................................‬‬

‫‪ .7‬استثنائات و شروط کلی بیمهنامه ‪146 .............................................................................................................‬‬

‫‪ .5‬مازادها و فرانشیزها ‪114 ...........................................................................................................................‬‬

‫‪ .2‬التزامات‪ ،‬شروط و استثنائات ‪117 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ .10‬تمدید ‪161 ........................................................................................................................................‬‬

‫فصل‪ :6‬آشنایی با فرایند خسارت ‪166 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬ادعاي خسارت معتبر‪ ،‬تا اندازهاي معتبر و نامعتبر ‪165 ............................................................................................‬‬

‫‪ .1‬وظایف بیمهگذارپس از خسارت ‪171 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬مدارک مکتوب ‪174 ................................................................................................................................‬‬

‫‪ .4‬پرداخت خسارت ‪150 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬مطالبات کالهبردانه ‪151 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ .6‬قرارداد باطل و قرارداد قابل بطالن‪155 ...........................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ :7‬آشنایی با انواع بیمهها ‪152 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬بیمه مسئولیت مدنی دارندگان وسائل نقلیه موتوري زمینی در مقابل اشخاص ثالث (بیمه شخص ثالث) ‪121 ..................................‬‬

‫‪ .1‬بیمه وسائل نقلیه موتوري زمینی (بیمه بدنه) ‪126 ................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬بیمه آتشسوزي ‪125 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪3‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .4‬بیمه هاي مهندسی ‪107 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬بیمه هاي باربري (حمل و نقل کاال) ‪107 .........................................................................................................‬‬

‫‪ .6‬بیمههاي زندگی ‪111 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ .7‬بیمههاي حوادث ‪117 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ .5‬بیمههاي درمانی ‪117 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ .2‬بیمههاي مسئولیت‪115 ............................................................................................................................‬‬

‫‪ .10‬بیمههاي مهندسی ‪110 ..........................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ :8‬آشنایی با بازاریابی بیمه ‪111 .....................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬مقدمه اي بر بازاریابی و فروش بیمه ‪224 ........................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬حقوق بیمه گذاران ‪111 ............................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬مشتري مداري ‪111 ................................................................................................................................‬‬

‫‪ .4‬امنیت اطالعات و حفظ اطالعات مشتري ‪142 ...................................................................................................‬‬

‫‪ .5‬پولشویی ‪111 ...........................................................................................................................‬‬

‫‪ .6‬آشنایی با نحوه حل اختالفات بیمه اي ‪161 ......................................................................................................‬‬

‫‪ .7‬قانون گرایی و قانون مندي ‪164 ..................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ :3‬اخالق حرفه ای ‪176 ................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬آیین رفتار حرفههاي ‪177 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬اصول بنیادین ‪175 .................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬احکام ‪151 .........................................................................................................................................‬‬

‫‪ .4‬نقض آیین نامه اخالق حرفه اي ‪121 .............................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬احکام ویژه براي اعضاء هیئت مدیره و مدیران ارشد در صنعت بیمه‪121 ........................................................................‬‬

‫‪ .6‬احکام ویژه براي نمایندگیهاي بیمه و کارگزاران ‪124 .............................................................................................‬‬

‫‪ .7‬احکام ویژه براي حسابگران مالی ‪126 ............................................................................................................‬‬

‫‪ .5‬احکام ویژه براي کارشناسان مشاور در صنعت بیمه ‪127 .........................................................................................‬‬

‫‪ .2‬احکام ویژه براي ارزیابان خسارت ‪125 ............................................................................................................‬‬

‫پیوست‪ :‬قوانین و مقررات بیمه ‪100 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬متن کامل قانون بیمه‪ ،‬مصوب سال ‪101 .................................................................................................. 1116‬‬

‫‪ .1‬قانون تاسیس بیمه مرکزي ایران و بیمهگري ‪111 ................................................................................................‬‬

‫‪4‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .1‬قانون اصالح بیمه اجباري مسئولیت مدنی دارندگان وسائل نقلیه موتوري زمینی (قانون بیمه شخص ثالث) ‪140 ..............................‬‬

‫فهرست منابع‪161 ............................................................................................................................................ :‬‬

‫‪5‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل اول‬

‫سیر تحول بیمه در ایران و جهان‬

‫‪6‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1‬تاریخچه بیمه‬

‫‪ .1.1‬احساس تعاون درعهد باستان‬

‫تاریخچه بیمه‬

‫همه قومها و تمدنهای کهن کوشیدهاند به شیوهای زیانهای رسیده به خود را کاهش دهند‪ .‬از زمانهای دور‬

‫مردم جواهر و چیزهای ارزشمند خود را برای روزهای گرفتاری نگهداری میکردند و هنوز هم چنین شیوهای‬

‫وجود دارد‪ .‬این شیوه در بین سومریها و بابلیها نیز وجود داشته است‪ .‬گاهی چیزهای با ارزش را به پرستش‬

‫گاهها میسپردند و در برابر نگهداری از آنها نیز هزینهای پرداخت میکردند‪ .‬اما پسانداز کردن همواره شیوهی‬

‫مناسبی نبود‪ ،‬چرا که گاهی یورشگران به چپاول پرستشگاهها دست میزدند‪ .‬همچنین‪ ،‬تاراج بازرگانان و غرق‬

‫شدن کشتیها در دریا همواره وجود داشت‪.‬‬

‫بازرگانان چینی برای پشتیبانی از یکدیگر و همچنین کاهش احتمال زیان خود در سفرهای دریایی در اثر وقوع‬

‫حوادثی همچون دزدیهای دریایی و یا هر رویداد ناگواری که منجر به غرق و نابودی کشتیها میگردید‪،‬‬

‫بارهایشان را بین چند کشتی پخش میکردند و بر این باور بودند که اگر یک کشتی در یک روز غرق شود یا‬

‫آسیب ببیند‪ ،‬همهی کشتیهایی که در چند روز به دریا میروند‪ ،‬آسیب نخواهد دید‪ .‬آنها با این کار از زیان‬

‫ناشی از غرق شدن کشتیها یا دزدیده شدن کاالهایشان میکاستند‪.‬‬

‫اما به نظر میرسد بابلیها‪ ،‬که در بانکداری نیز پیشتاز بودند‪ ،‬شیوه بهتری برای بیمه کردن بازرگانان پیدا کرده‬

‫بودند‪ .‬بر پایه سندهای نوشتاری که از آنان برجای مانده است‪ ،‬اگر بازرگان بابلی برای خرید کاال یا هزینههای‬

‫کشتی از بانکداران بابلی وام میگرفت و کاالهایش را میدزدیدند یا رویداد ناخواسته دیگری پیش میآمد‪،‬‬

‫‪7‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بازرگان چیزی پرداخت نمیکرد چرا که بهرهی باال‪ ،‬که گاه بیش از بیست و پنج درصد بود‪ ،‬در واقع حقبیمهای‬

‫بود که بازرگان بابلی میپرداخت‪ .‬قانون این شیوه از بیمه در استوانه قانون حمورابی نیز آمده است‪.‬‬

‫فینیقیها‪ ،‬که کشتیهایشان در دریای مدیترانه به جابهجایی کاال میپرداخت‪ ،‬بیمه کردن را از بابلیها یاد گرفتند‪.‬‬

‫برخی پژوهشگران نوشتههای آنها را کهنترین سندهای بیمه دریایی میدانند‪.‬‬

‫بیمه دریایی را یونانیها و رومیها از فینیقیهای آموختند‪ .‬سپس بازرگانان ایتالیایی در سدههای میانه (قرون‬

‫وسطی) به این گونه از بیمه روی آوردند و بندرهای ونیز‪ ،‬لمباردی و جنوآ در ایتالیا از مراکز اصلی بیمه دریایی‬

‫در اروپا بودند‪ .‬ایتالیاییها بیمه دریایی را به انگلستان بردند‪ .‬سپس در آغاز سده هفدهم میالدی بازرگانان‬

‫انگلیسی و کشتیداران در قهوه خانه ای به نام لویدز که متعلق به فردی به نام ادوارد لویدز بود‪ ،‬و در نزدیکی‬

‫بارانداز لندن قرار داشت‪ ،‬گرد هم آمدند‪ .‬آنها همپیمان شدند تا در سود و زیان سفرهای دریایی با هم سهیم‬

‫باشند‪ .‬خطر رویدادهای ناخواسته برای برخی ازدریانوردان بیشتر بود‪ ،‬چرا که بار بیشتری حمل میکردند یا‬

‫بار آنها ارزشمندتر بود‪ .‬از این رو‪ ،‬آنها باید هزینه بیشتری پرداخت میکردند و به این طریق کشتی و بار‬

‫خود را به صورت مشترک بیمه میکردند‪ .‬آنها از پایهگذاران سندیکای بیمه لویدز شدند که بعدها مهمترین‬

‫مرکز بیمه دریایی جهان شد‪ .‬این سندیکا اکنون نیز به کار بیمه میپردازد و یکی از مراکز مهم مشاوره و‬

‫پژوهشهای بیمه جهان نیز میباشد‪.‬‬

‫جدا از بیمه دریایی‪ ،‬بیمههای دیگری نیز در جهان باستان وجود داشته است‪ .‬برای نمونه‪ ،‬بر پایه نوشتههای‬

‫جاحظ‪ ،‬نویسنده عرب که کتابهایی پیرامون تاریخ باستانی ایران نوشته است‪ ،‬دولتهای باستانی ایران از‬

‫خانوادههایی که در آیین جشنهای نوروز هدیهای به ارزش ده هزار درهم یا بیشتر به پادشاه میدادند‪ ،‬در‬

‫‪8‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫رویدادهای ناخواسته و گرفتاریهای مالی پشتیبانی میکرد‪ .‬او در کتاب التاج فی اخالق الملوک چنین آورده‬

‫است‪:‬‬

‫"اگر ارزش هدیهها به دههزار درهم رسید آن را در دیوان ویژه بنویسند و اگر در طی سال اتفاقی برای‬

‫هدیهدهنده رخ دهد که نیازمند کمک گردد‪ ،‬مانند این که بلیهای بر او برسد یا ساختمانی بسازد یا مهمانی بزرگ‬

‫و ولیمهای بدهد یا پسر زن دهد یا دختر به شوی فرستد و هدیه او ده هزار درهم بوده‪ ،‬دو برابر آن را به عنوان‬

‫کمک به او بدهند‪ .‬ولی اگر هدیه او چیز کوچکی بوده‪ ،‬مانند پیکانی یا سیبی یا ترنجی و مانند آنها‪ ،‬بر شاه‬

‫است که در هنگام نیازمندی او به اندازهای که اخالص و وفاداری هدیهدهنده مقتضی آن و خیلی بیش از اندازه‬

‫هدیه او باشد‪ ،‬او را پاداش دهد‪ .‬و اگر کسی از این افراد در هنگام نیازمندی کمکی به او نمیرسید‪ ،‬وظیفه داشته‬

‫است که آن را به دیوان اطالع دهد و از زنده نگهداشت این آیین غفلت نکند‪".‬‬

‫از جمله بیمههایی که در روزگار گذشته بهویژه در سرزمینهای اسالمی وجود داشته‪ ،‬بیمه بهداشت است‪ .‬در‬

‫روزگار شکوفایی تمدن اسالمی بیمارستانهای پیشرفتهای در شهرهای گوناگون‪ ،‬بهویژه ری‪ ،‬فیروزآباد‪ ،‬نیشابور‪،‬‬

‫سیستان‪ ،‬اصفهان‪ ،‬مرو‪ ،‬خوارزم‪ ،‬بغداد‪ ،‬قاهره‪ ،‬فسطاط‪ ،‬دمشق و فاس‪ ،‬بنیانگذاری شده بود که هزینه آنها‪ ،‬از‬

‫دستمزد پزشکان و کارکنان تا هزینه دارو و غذا را دولت میپرداخت یا در بیشتر جاها از موقوفهها پرداخت‬

‫میشد‪ .‬در آن زمان معمول بود که با بنای هر بیمارستان‪ ،‬به اندازه کافی موقوفه برای هزینههای آن در نظر‬

‫میگرفتند‪.‬‬

‫ب یمارستان عضدی بغداد‪ ،‬که به فرمان عضدالدوله دیلمی ساخته شد و محمد بن زکریای رازی به ریاست آن‬

‫برگزیده شده بود‪ ،‬از پیشرفتهترین بیمارستانهای آن زمان بود‪ .‬در آن بیمارستان حتی پس از این که بیمار از‬

‫‪9‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمارستان مرخص میشد‪ ،‬هزینه زندگی او برای شمار روزهایی که بنا به تشخیص پزشک باید استراحت‬

‫میکرد‪ ،‬از سوی بیمارستان پرداخت میشد تا بار دیگر بیماری او بازنگردد و هزینهای به بیمارستان تحمیل‬

‫نشود‪.‬‬

‫بیمههای نوین‬

‫گرچه نخستین بیمهها برای کشتیها باری پی ریزی شده بود‪ ،‬بازرگانان بر آن شدند که در خطرهای دیگر‪ ،‬مانند‬

‫آتشسوزی نیز با هم شریک شوند‪ .‬نخستین شرکت بیمه آتشسوزی در سال ‪ 1667‬میالدی در انگلستان و پس‬

‫از آتشسوزی بزرگی که در لندن رخ داد و نزدیک صدو سی هزار خانه را نابود کرد و صد هزار نفر بیخانمان‬

‫برجای گذاشت‪ ،‬بنیانگذاری شد‪.‬‬

‫سپس‪ ،‬نخستین شرکت بیمه آمریکایی با مشارکت فروشگاهداران در سال ‪ 1735‬برای پشتیبانی از یکدیگر در‬

‫برابر آتش گرفتن ساختمانهای چوبیشان به وجود آمد‪ .‬آن شرکت تنها پنج سال دوام آورد‪ .‬سپس در ‪،1752‬‬

‫بنجامین فرانکلین شرکت بیمه آتشسوزی را در فیالدلفیا بنیانگذاری کرد‪ .‬آن شرکت به صورت شرکت بیمه‬

‫آمریکا شمالی باقی ماند و هنوز هم مرکز اصلی آن در فیالدلفیا است‪.‬‬

‫ایجاد بیمه های اجتماعی در جهان پیامد انقالب صنعتی و ایجاد طبقه کارگر بوده و این بیمه ها عمدتا جهت‬

‫مقابله با نظریه کارل مارکس در ارتباط با انقالب پرولتاریا ایجاد شد‪.‬بین سالهای ‪ 1881‬تا ‪ 1891‬برنامه بیمه‬

‫اجتماعی در آلمان اجرا شد تا برنامه سوسیالیستها را خنثی کند‪ .‬آن بیمه شامل بیمه حوادث ناشی از کار‪ ،‬بیمه‬

‫بی کاری‪ ،‬بیمه ازکار افتادگی و سالمندی بود‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در انگلستان نیز هنگامی که قانون بیمه ملی به سال ‪ 1911‬به تصویب رسید‪ ،‬قانونی مقرر شد تا کارگران در برابر‬

‫بیماری‪ ،‬بیکاری و پیری بیمه شوند‪ .‬گسترش شهرنشینی و رشد و گسترش صنایع‪ ،‬تمرکز کاال در انبارها در‬

‫سده بیستم میالدی باعث زیاد شدن خطر و ضرورت توسعه بیمههای گوناگون شد‪.‬‬

‫تاریخچه بیمه در ایران‬

‫بیمه مردم در ایران از دوره کیقباد آغاز شده است‪ .‬در این دوره اگر کسی دچار آسیب میشد باید به او تاوان یا‬

‫خسارت داده میشد که به آن بیمه تاوان و به بیمه شدگان دریغمندان میگفتند‪ .‬پادشاهی کیقباد برابر با دورهای‬

‫است که در ایران پادشاهیهای کوچک ‪-‬ملوک الطوایفی‪ -‬پدید آمده بود‪ .‬ایرانیان در آن زمان دریافتند که زیر‬

‫یک درفش و یک حکومت مرکزی بودن بسیار بهتر است و در برابر دشمنان یارای مقاومت بیشتری دارند به‬

‫همین دلیل از میان خود یک شاه انتخاب کردند که بر بقیه حکومت می کرد و شاهنشاه خوانده میشد‪ .‬در آن‬

‫زمان کیقباد نماد شاهی بود که تمام ایران به فرمانش بودند‪ .‬یکی از این فرمانها پرداخت بیمه به آسیب دیدگان‬

‫بوده است‪ .‬در زمان پادشاهی کیقباد اگر کسی دچار آسیب می شد یا خانه اش آتش می گرفت یا کشتزارش با‬

‫خشکسالی بی ثمر میماند باید به او تاوان یا بیمه داده میشد‪.‬‬

‫واژه بیمه نخستین بار در منابع فارسی در تحفه العالم عبدالطیف شوشتری به معنای اطمینان دادن به شخص به‬

‫کار رفته است و محمد معین آن را برگرفته از "بیما"‪ ،‬یک واژه هندی یا اردو‪ ،‬میداند‪ .‬نخستینبار ناصرالدین‬

‫شاه در ‪ 1269‬خورشیدی امتیاز نامهای را با عنوان "تاسیس اداره حمل و نقل و سازمان بیمه در ایران" به الزار‬

‫‪11‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫پولیاکف روسی واگذار کرد که به اجرا در نیامد‪ .‬سپس در دوران احمدشاه قاجار به سال ‪ 1289‬خورشیدی دو‬

‫شرکت روسی نادژا و کافکاز مرکوری (به معنای مریخ قفقاز) اقدام به تاسیس دفتر بیمهای در ایران کردند‪.‬‬

‫آرامآرام شرکتهای بیمه خارجی دیگری در ایران اقدام به تاسیس شعبه یا دفتر نمایندگی کردند‪ ،‬به طوریکه در‬

‫سال ‪ 1314‬دستکم ‪ 29‬شرکت بیمه خارجی در ایران فعالیت داشتند‪ .‬در سال ‪ 1314‬خورشیدی به کوشش‬

‫الکساندر آقایان و علیاکبر داور‪ ،‬شرکت سهامی بیمه ایران با سرمایه دولتی ‪ 21‬میلیون ریال تشکیل شد‪.‬‬

‫تا پیش از آن تاریخ هیچ شرکت صد درصد ملی در خاورمیانه و حتی هندوستان وجود نداشت‪ .‬آغاز به کار‬

‫شرکت سهامی بیمه ایران خوشایند شرکتهای خارجی نبود و این شرکت با کارشکنیهای بسیاری رو به رو‬

‫شد و شرکتهای خارجی به سختی با آن قرارداد بیمه اتکایی میبستند‪ .‬سپس‪ ،‬قانون بیمه در اردیبهشت هزارو‬

‫سیصدو شانزده خورشیدی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و بیمه سازمانهای دولتی به شرکت بیمه ایران‬

‫واگذار شد‪ .‬همچنین به موجب مصوبه دولت‪ ،‬شرکتهای خارجی موظف شدند ‪ 25‬درصد از بیمههای‬

‫صادرهی خود را در ایران‪ ،‬نزد شرکت سهامی بیمه ایران‪ ،‬بیمه اتکایی کنند‪.‬‬

‫در ‪ 29‬آبان ‪ 1322‬خورشیدی قانون بیمه کارگران در مجلس شورای ملی به تصویب رسید‪ .‬بر پایه مادهی اول‬

‫این قانون‪ ،‬همه کارخانهها و بنیادهای اقتصادی‪ ،‬بازرگانی‪ ،‬صنعتی و معدنی و هر بنیادی که کارگری را در‬

‫استخدام دارد‪ ،‬چه دولتی و چه غیردولتی‪ ،‬باید کارگران خود را نزد شرکت سهامی بیمهایران یا شرکت بیمه‬

‫داخلی دیگری که دولت مقتضی داند‪ ،‬در برابر رویدادهای ناخواستهای که هنگام پرداختن به کار رخ دهد‪ ،‬بیمه‬

‫کند‪ .‬بین ‪1329‬تا ‪ 1343‬خورشیدی هشت شرکت بیمه ایرانی خصوصی بنیانگذاری شد و در دولت دکتر‬

‫مصدق به سال ‪ 1331‬خورشیدی قانونی برای محدود کردن فعالیت شرکتهای بیمه خارجی تصویب شد که به‬

‫‪12‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫موجب این قانون شرکتهای بیمه خارجی برای ادامه فعالیت در ایران موظف به سپرده گذاری مبلغ ‪251‬هزار‬

‫دالر در ایران و اضافه کردن سود آن به این مبلغ بوده تا به ‪511‬هزار دالر برسد‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬با توجه به این‬

‫قانون از فعالیت شرکتهای بیمه خارجی کاسته شد و بر شکوفایی شرکتهای بیمه داخلی افزوده شد‪.‬‬

‫قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث در ‪ 29‬دیماه‬

‫‪ 1347‬به تصویب رسید‪ .‬همچنین‪ ،‬در سال ‪ 1349‬خورشیدی مدرسه عالی بیمه برای پرورش نیروی فنی صنعت‬

‫بیمه کشور بنیانگذاری شد تا افراد متخصص در امر بیمه در اختیار شرکتهای بیمه درآیند و به هممیهنان خود‬

‫خدمت کنند‪.‬‬

‫با تصویب قانون تاسیس بیمه مرکزی در ‪ 31‬خرداد ‪ 1351‬خورشیدی فعالیتهای بیمهای در ایران تحت نظارت‬

‫قانونی بیشتری قرار گرفت‪ .‬این سازمان با سرمایه دولت برای ساماندهی فعالیتهای بیمهای‪ ،‬پشتیبانی از‬

‫بیمهگذاران و بیمهشوندگان و زمینهسازی برای شکوفایی بیمه در ایران پیریزی شد‪.‬‬

‫فعالیتهای این سازمان و رشد اقتصادی ناشی از افزایش قیمت نفت در دهه ‪ 1351‬خورشیدی به تاسیس چند‬

‫شرکت بیمهای جدید‪ ،‬از جمله بیمه تهران‪ ،‬بیمه دانا‪ ،‬بیمه حافظ و بیمهایران و آمریکا با مشارکت سرمایهگذاران‬

‫خارجی انجامید‪ .‬به این ترتیب بر فعالیتهای بیمهای در ایران افزوده شد و تا پیروزی انقالب اسالمی در سال‬

‫هزار و سیصد و پنجاه و هفت‪ ،‬عالوه بر شرکت سهامی بیمهایران‪ 12 ،‬شرکت بیمهی خصوصی و دو شرکت‬

‫بیمه خارجی در صنعت بیمه ایران فعالیت میکردند‪.‬‬

‫پس از پیروزی انقالب اسالمی‪ ،‬شورای انقالب در چهارم تیرماه ‪ ،1358‬همه شرکتهای بیمهایرانی را ملی اعالم‬

‫کرد و متعاقباً به استناد اصل ‪ 44‬قانون اساسی‪ ،‬همه فعالیتهای بیمهای در اختیار دولت قرار گرفت‪ .‬همچنین در‬

‫‪13‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫سالهای ‪ 1361‬و ‪ ،1361‬فعالیت کلیه شرکتهای بیمه ملی شده به استثنای شرکتهای بیمه البرز و آسیا متوقف‬

‫گردید و از آن پس تنها سه شرکت بیمهایران‪ ،‬آسیا و البرز به فعالیت بیمهای خود ادامه دادند‪ .‬در سال‪1367‬با‬

‫تصویب قانون اداره شرکتهای بیمه‪ 11 ،‬شرکت بیمهای که فعالیتشان متوقف شده بوددر یکدیگر ادغام گردیده و‬

‫شرکت بیمه دانا پدید آمد‪ .‬در سال ‪ 1373‬نیز شرکت بیمه صادرات و سرمایهگذاری با مشارکت پنج بانک‪ ،‬چهار‬

‫شرکت بیمه دولتی و بیمه مرکزی ایران تاسیس و فعالیت خود را در زمینه صدور بیمههای اعتباری آغاز کرد و‬

‫شمار شرکتهای بیمه به پنج شرکت رسید‪.‬‬

‫در سال ‪ ،1379‬با تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام‪ ،‬ابتدا یک بند به قانون نحوه اداره مناطق آزاد تجاری‬

‫و ویژه اقتصادی افزوده گردید که طبق آن به شرکتهای بیمه با مالکیت غیر دولتی اجازه تاسیس و فعالیت در‬

‫این مناطق را می داد‪ .‬همچنین برای توسعه رشتههای بیمهای کمتر توسعه یافته در کشور به این شرکتها اجازه‬

‫داده شد در ‪ 11‬عنوان بیمهای در کل کشور فعالیت نمایند‪ .‬نزدیک به یکسال پس از تصویب این قانون و در‬

‫حالیکه شرکتها ی متقاضی تاسیس تحت این قانون هنوز در مراحل ثبت و اخذ مجوز بودند‪ ،‬در شهریور ماه‬

‫‪ 1381‬مجلس شورای اسالمی قانون تاسیس شرکتهای بیمه غیر دولتی را تصویب نمود‪ .‬بر اساس قانون اول‬

‫شرکتهای بیمه خصوصی حافظ‪ ،‬امید‪ ،‬ایران معین و اتکایی امین در منطقه آزاد کیش تاسیس گردیدند‪ .‬در‬

‫اردیبهشت ماه سال ‪ 1382‬بیمه مرکزی ایران مجوز فعالیت نخستین شرکتهای بیمه غیر دولتی در کشور پس از‬

‫انقالب اسالمی را صادر نموده و به تبع آن طی چند سال شرکتهای بیمهای خصوصی همچون پارسیان‪ ،‬رازی‪،‬‬

‫کارآفرین‪ ،‬توسعه‪ ،‬ملت‪ ،‬سامان‪ ،‬دی‪ ،‬سینا‪ ،‬نوین‪ ،‬پاسارگاد‪ ،‬میهن‪ ،‬کوثر‪ ،‬ما‪ ،‬آرمان‪ ،‬تعاون و سرمد و اتکائی‬

‫ایرانیان تأسیس شدند و این روند همچنان ادامه دارد‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.1‬انواع بیمه‬

‫با آنکه بیمه دامنه وسیعی دارد و موارد کاربرد آن تقریباً نامحدود بنظر می رسد‪ ،‬اما برای سهولت یادگیری و‬

‫اجرا‪،‬مانند سایر امور میتوان آن را از زوایا و دیدگاههای مختلف تقسیم بندی نمود‪ .‬بطورکلی در دنیای امروز‪،‬‬

‫اساس کار بیمه گری در زمینه اجتماعی و بازرگانی است‪.‬‬

‫بیمههای اجتماعی که ماهیت حقوقی خاصی دارند به بیمههائی اطالق می شود که بخاطر مصلحت اجتماعی و‬

‫حمایت از اشخاص یا طبقه خاصی از جامعه جنبه اجباری پیدا کرد است‪ .‬در این نوع بیمه‪ ،‬خطرهایی مثل‬

‫بیماری‪ ،‬ازکارافتادگی‪ ،‬پیری‪ ،‬بیکاری و حوادث ناشی از کار تحت پوشش قرار می گیرند و چون از یکسو‬

‫متضمن نفع و مصلحت اجتماع و یا طبقه خاصی است و از سوی دیگر قصد تجارت و سودجوئی درآنوجود‬

‫ندارد‪ ،‬بطور معمول اجرای آن به دولت و یا شرکتها و سازمانهای خاص واگذار میشود‪.‬‬

‫بیمههای اجتماعی با توجه به خصوصیاتش در موارد زیر با بیمههای بازرگانی تفاوت دارد‪:‬‬

‫أ‪ .‬سرمایه بیمه و نحوه تعیین حق بیمه‪:‬‬

‫اصوالً در موسسات بیمه بازرگانی حق بیمه هرشخص باتوجه به اهمیت و شدت خطر و ارزش مورد بیمه یا‬

‫مبلغی که به عنوان سرمایه بیمه تعیین می شود‪ ،‬محاسبه میگردد و لذا مقدار حق بیمه با اندازه خطر ومیزان تعهد‬

‫بیمه گر نسبت مستقیم دارد‪ .‬درصورتیکه در بیمههای اجتماعی‪ ،‬تعهدات بیمه گر بر اساس حداقل نیازهای‬

‫حمایتی که برای بیمه شدگان در نظر گرفته میشود‪ ،‬تعیین میگردد و مقدار حق بیمه نیز بر اساس توانائی مالی‬

‫آنها تعیین شده و قسمتی از آن بهصورت یارانه تامین می گردد‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫نکته دیگر اینکه در بیمههای اجتماعی معموالً صرفنظر از اینکه بیمه شده یک نفرباشد و یا افرادی هم تحت‬

‫تکفل وی باشند‪ ،‬حق بیمه به صورت درصدی ثابت از دستمزد بیمه شده تعیین می شود و اصل تناسب حق‬

‫بیمه با خطر رعایت نمی گردد‪.‬‬

‫ب‪ .‬مقررات حقوقي‪:‬‬

‫دربیمههای بازرگانی روابط بین بیمه گذاران‪ ،‬بیمه شدگان و موسسات بیمه تابع حقوق خصوصی است‬

‫درحالی که رابطه بین موسسات بیمه اجتماعی و بیمه شدگان اغلب تابع حقوق عمومی است‪.‬‬

‫ج‪ .‬سود دهي بیمههای بازرگاني‪:‬‬

‫هدف از تاسیس شرکتهای بیمه بازرگانی در هر صورت تبه دست آوردن سود است درحالی که موسسات‬

‫بیمههای اجتماعی غیرانتفاعی بوده و بمنظور افزایش رفاه اجتماعی تاسیس میگردند‪.‬‬

‫د‪ .‬اجباری بودن بیمه اجتماعي‪:‬‬

‫اصل آزادی اراده حکم می کند که هرکس اختیار داشته باشد معامله ای را انجام دهد یاندهد‪ .‬طبق این‬

‫اصل هیچکس را نمیتوان برخالف میلش مجبور به انعقاد قرارداد کرد‪ .‬با این وجود گاهی مصالح اجتماع‬

‫ایجاب میکند که آزادی اراده افراد محدود شود‪ .‬بیمههای اجتماعی یکی از مصلحت هایی است که دولت‬

‫برای حمایت از طبقات معینی از جامعه ناچار میشودآن را اجباری نماید‪.‬‬

‫ه‪ .‬بیمه اتكائي‪:‬‬

‫موسسات بیمه بازرگانی در بسیاری از موارد به بیمه اتکائی نیاز دارند زیرا از یک سو گاهی تعهداتی که‬

‫میپذیرند بقدری زیاد است که بهتنهایی از عهده جبران خسارت آنها بر نمیآیند و از سوی دیگر تعداد‬

‫بیمه شده آنها کم و بیش محدود است‪ .‬در بیمههای اجتماعی وضع درست برعکس است‪ .‬خساراتی که‬

‫‪16‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در هر مورد پرداخت میشود کم و تعداد بیمه شده ها زیاد است‪ ،‬به همین دلیل موسسات بیمههای‬

‫اجتماعی نیازی به اتکائی ندارند‪.‬‬

‫‪ .3.1‬بیمههای اجباری و اختیاری‪:‬‬

‫در تقسیمبندی دیگری میتوان که بیمه ها را به دو نوع اجباری و اختیاری به شرح زیر تقسیم کرد‪:‬‬

‫‪ .3.1.3‬بیمههای اجباری‬

‫در این نوع بیمه که به طور معمول الزام قانونی دارد‪ ،‬قانون گذار حقوق اجتماع را در نظر میگیرد و برای‬

‫حمایت از مردم به ویژه طبقات آسیب پذیر اجتماع‪ ،‬افراد جامعه را (اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی)‬

‫ملزم به انجام آن می نماید‪ .‬بهعنوان مثال‪ ،‬بیمه های اجتماعی برای کارگران یاگروه های دیگری است که با‬

‫درآمد متوسط زندگی ‌‬

‫میکنند و هنگام وقوع بیماری‪ ،‬حوادث و خطرهائی که منجر به خسارت و زیان می‬

‫شود از جنبه مادی توان تحمل یا جبران هزینه های آن را ندارند‪ .‬بیمه مسئولیت مدنی دارندگان وسایل‬

‫نقلیه موتوری زمینی درمقابل اشخاص ثالث نمونه دیگری از بیمه اجباری است‪.‬‬

‫از جنبه نظارتی نیز دولتها به منظور نظارت بیشتر و نزدیکتر‪ ،‬شرکتهای بیمه را وادار مینمایند که سهمی‬

‫از هر یک از بیمه نامههای خود را به یک موسسه بیمه اتکائی که بطور مستقیم زیر نظر دولت اداره‬

‫میشود واگذار کنند‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .3.1.1‬بیمههای اختیاری‬

‫در این نوع بیمه‪ ،‬همه طبقات اجتماع میتوانند به طور اختیاری با پرداخت حق بیمه متناسب‪ ،‬جان‪ ،‬مال و‬

‫مسئولیتهای خود را بیمه نمایند‪ .‬عکس آن‪ ،‬در بیمههای اجباری بر اساس قانون‪ ،‬هم شرکتهای بیمه و هم‬

‫بیمه گذاران موظف به عقد قرارداد بیمه هستند و تقاضای بیمه و قبول آن برای طرفین اجباری است‪.‬‬

‫الزم به ذکر است در مواردی بیمه گذاران برای استفاده از تسهیالت بانکی و غیره مجبور به انعقاد قرارداد‬

‫بیمه بر اساس نظر ارائه کننده تسهیالت هستند که نمیتوان آن را بیمههای اجباری قانونی دانست‪.‬‬

‫‪ .4.1‬نقش بيمه در شكوفايي اقتصاد‬

‫صنعت بیمه به عنوان یکی از شاخصهای توسعهیافتگی از سویی به عنوان یکی از عمدهترین نهادهای اقتصادی‬

‫مطرح است و از دیگر سو‪ ،‬فعالیت دیگر نهادها را پشتیبانی میکند‪ .‬به عبارتی‪ ،‬صنعت بیمه با گردآوری و‬

‫سرمایه گذاری حق بیمههای دریافتی در توسعه اقتصادی نقش دارد و با ایجاد امنیت و اطمینان برای‬

‫فعالیتهای تولیدی‪ ،‬بازرگانی و خدماتی روند سازندگی‪ ،‬پیشرفت و ترقی جامعه را تسهیل میکند‪ .‬بنابراین‪،‬‬

‫توجه به تعامالت و ساز و کارهای صنعت بیمه در سه نقش زیر‪ ،‬میتواند تصویر روشنی از نقش توسعه ای این‬

‫بخش را نمایان سازد‪:‬‬

‫‪ -3‬تضمین آرامش جامعه‬

‫بیمههای بازرگانی براساس رسالت خود‪ ،‬در تضمین آرامش جامعه که ارزندهترین تاثیر خدمات بیمه های‬

‫بازرگانی است‪ ،‬نقش مهمی ایفا میکنند‪ .‬مفهوم و مکانیزم فعالیت بیمه های بازرگانی تشکیل موسسه یا صندوق‬

‫‪18‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫مشترکی است که کارش سازمان دهی تعاون افراد در معرض خطر یکسان است و میخواهد از طریق جمعآوری‬

‫وجوهی معین طبق موازین آماری با عواقب خطرمورد نظر مقابله نماید‪.‬‬

‫مبنای شکلگیری بیمه‪ ،‬وجود ریسک یا عدم قطعیت در فعالیتهای اقتصادی و همچنین انواع ریسک و خطر‬

‫در زندگی و اموال افراد است‪ .‬برای مثال‪ ،‬بسیاری از افراد جامعه و به ویژه بازرگانان ناگزیرند بخش عمدهای از‬

‫سرمایه خود را برای ایام وقوع خطر (اصطالحاً برای روز مبادا) کنار بگذارند تا در صورت بروز حوادث‪،‬‬

‫زیانهای آن را جبران نمایند (خود بیمهگری)‪ .‬روشن است که این گونه افراد میتوانند با پرداخت وجوهی‬

‫اندک‪ ،‬خطرهای موجود را بیمه کنند و سپس با همه سرمایه خود وارد عرصه بازار قدم بشوند‪.‬‬

‫در واقع‪ ،‬بیمه با پرداخت خسارت به اشخاصی که به علت حادثه ضرر و زیان دیدهاند به استحکام و پایداری‬

‫مالی افراد یا شرکتها کمکها میکند‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬شرکتهایی که با خسارتهای مالی بزرگ مواجه‬

‫میشوند اگر سرمایههای خود را بیمه نکرده باشند ممکن است فعالیت آنها تعطیل شود‪ .‬در چنین مواردی‪ ،‬نه‬

‫تنها این شرکتها ارزش خود را از دست میدهند بلکه کمک آنها به اقتصاد کشور نیز از بین میرود‪ .‬از جمله‬

‫پیامدهای ناشی از تعطیلی بنگاهها‪ ،‬میتوان به بیکاری کارگران و کارفرمایان‪ ،‬از دست رفتن فرصت خریداری‬

‫مشتریان از آن شرکت و حذف درآمد مالیاتی دولت اشاره کرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬پشتوانه صنعت بیمه از شرکتها در خلق‬

‫ثروت حمایت میکند با این ضمانت که سرمایه آنها در مقابل خطرات بیمهپذیر‪ ،‬بیمه شده است‪ .‬همچنین‪،‬‬

‫بیمه میتواند جانشین و مکمل برنامههای تأمین اجتماعی دولت باشد و از راه افزایش نرخ پسانداز و بهرهوری‬

‫بیشتر عوامل تولید بر نرخ رشد اقتصادی تاثیر بگذارد‪.‬‬

‫عالوه بر این‪ ،‬صنعت بیمه میتواند به کاهش خسارت شرکتها کمک کند‪ .‬خدماتی که شرکت بیمه برای‬

‫پیشگیری و کنترل خسارت ارائه میدهد‪ ،‬برای کاهش فراوانی و شدت خسارت است‪ .‬از آنجا که کاهش‬

‫‪19‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫خسارتها باعث افزایش سود مورد انتظار و کاهش حق بیمه های مرتبط میشود‪ ،‬فعالیتهای مربوط به کنترل‬

‫و پیشگیری از خسارت‪ ،‬به یک نیاز اساسی برای شرکتهای بیمه تبدیل شده است‪.‬‬

‫به عبارت دیگر‪ ،‬برای شکوفایی اقتصاد کشور‪ ،‬توسعه صنعت بیمه از طریق ارائه پوششهای بیمهای متنوع و‬

‫مناسب برای افزایش رفاه جانوارها و رفع نگرانی سرمایهگذاران نسبت به وضعیت نامتعادل مالی در اثر تحقق‬

‫ریسکهای احتمالی ضروری است‪.‬‬

‫‪ -1‬نقش رشد نوآوری و كارآفریني‬

‫شرکتهای بیمه و در مجموع صنعت بیمه هر کشور یکی از مهمترین نهادهای بازارهای مالی‪ ،‬به ویژه بازار‬

‫سرمایه است که عالوه بر تأمین امنیت فعالیتهای اقتصادی‪ ،‬میتواند از طریق ارائه خدمات بیمهای‪ ،‬در تحرک‬

‫و پویاییهای بازارهای مالی و تأمین وجوه قابل سرمایهگذاری در فعالیتهای اقتصادی نقش بسیار اساسی و‬

‫تعیینکنندهای داشته باشد‪.‬‬

‫بدیهی است که انتقال ریسکهای احتمالی به بیمهگر باعث افزایش توانایی بنگاههای اقتصادی و بازرگانان‬

‫میگردد‪ .‬هنگامی که از طریق بیمه خاطر آنان از برخی خطرهای احتمالی آسوده باشد و تأمین کافی به دست‬

‫آورند‪ ،‬همه تالش خود را معطوف به عوامل اصلی و مهم بنگاه و تجارت و سرمایهگذاریهای خود خواهند‬

‫کرد و میتوانند از طریق ایجاد نوآوری و کارآفرینی بهتر و به موقع تعهدات خود را در صحنه رقابتی بازار انجام‬

‫دهند‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬شخصی که سرمایه اندک خود را در امر تجارت و صادرات بکار میاندازد؛ سرمایهگذاری وی در‬

‫معرض خطرهای ناشی از حمل و نقل‪ ،‬آتشسوزی و‪ ...‬قرار دارد و ممکن است بعد از مطالعه و شناخت‬

‫خطرهای مختلفی که کسب و کار جدیدش را تهدید میکند‪ ،‬از سرمایهگذاری منابعی که همه پسانداز و‬

‫‪21‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫سرمایه اوست پشیمان شود‪ .‬لذا این سرمایهگذار با اتکا به بیمه میتواند با خیال آسودهتر ذهن خود را فقط به‬

‫فعالیتهای رقابتی و تبلیغاتی بازار معطوف نماید و موفق شود‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬زمانی که ریسکها به واسطه‬

‫شرکتهای بیمه مدیریت میشوند‪ ،‬ریسکپذیری بنگاهها و افراد باالتر رفته و شجاعت نوآوری و کارآفرینی‬

‫تقویت خواهد شد‪.‬‬

‫عالوه بر این‪ ،‬در همه رشتههای بیمهای براساس فاصله بین پرداخت حق بیمه از سوی بیمهگذار و ایفای تعهد‬

‫بیمهگر به پرداخت خسارت‪ ،‬شرکتهای بیمهای درصدی از حقبیمههای دریافتی که قبل از وقوع خسارت‬

‫دریافت کرده اند و مبلغ آن نیز قابل توجه است را بعنوان ذخیره فنی نزد موسسات مالی و بانکی سپرده گذاری‬

‫کرده یا به طور مستقیم از طریق بورس سرمایه گذاری نمایند که این امر خود به خود باعث توسعه و افزایش‬

‫حجم سرمایهگذاری میگردد‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬شرکتهای بیمه به علت وجود توان مالی باالتر در مقایسه با افراد‬

‫حقیقی می توانند عالوه بر سرمایهگذاری در محدوده و مقیاس وسیعتر‪ ،‬در پروژه هایی که علیرغم ریسک‬

‫باالتر برای اقتصاد منافع بیشتری دارد سرمایهگذاری نمایند‪.‬‬

‫‪ -1‬نقش شایستهپروری‬

‫بیمه از طریق کمک موثر در توزیع نسبی هزینهها و افزایش اعتبار بیمه گذاران‪ ،‬موجب شایستهپروری و بقای‬

‫شایستهها در جامعه میگردد‪.‬‬

‫برای نمونه‪ ،‬توزیعکننده‪ ،‬تولیدکننده‪ ،‬حتی مصرفکننده و نیز مالک و موسسه حمل و نقل‪ ،‬به تناسب ریسک و‬

‫هزینه خود در قراردادهای بیمه‪ ،‬حق بیمه میپردازند و هر کدام از آنان در صورت تحقق خطر‪ ،‬به اندازه‬

‫خسارت و زیان وارده‪ ،‬از بیمهگر خسارت دریافت میدارند‪ .‬حال‪ ،‬در صورتی که هر یک از موجودیتهای‬

‫حقیقی و حقوقی گفته شده در باال‪ ،‬فعالیتها و تراکنشهای منفی کاری بیشتری در طی مدت بیمهنامه ثبت‬

‫‪21‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫نمایند‪ ،‬آنگاه مبلغ حق بیمه افزایش یافته یا شرکتهای بیمه از پذیرش بیمه آنها سر باز خواهند زد؛ آنگاه تولید‬

‫کننده یا سرمایهگذار‪ ،‬به میزان خسارتهای ناشی از وقوع خطراتی مانند بدهکاران بدحساب‪ ،‬آتشسوزی‪،‬‬

‫سرقت و غیره بر قیمت تمام شده کاال اضافه کرده و از مصرفکننده دریافت میکند که این موجب گرانی بازار‬

‫شده و باعث میشود تا یک شرکت مشتریان خود را از دست بدهد‪.‬‬

‫شرکتهای بیمه از طریق افزایش اعتبار بیمهگذاران‪ ،‬که یکی از عوامل مهم موفقیت در هر فعالیت اقتصادی‬

‫(تولیدی‪ ،‬تجاری‪ ،‬خدماتی) است‪ ،‬نقش مهمی در شایسته پروری دارند‪ .‬برای مثال‪ ،‬موسسات بازرگانی که تحت‬

‫پوشش انواع بیمهنامههای اعتباری و دیگر بیمهها قرار دارند در بازارهای اقتصادی بیشتر مورد اعتماد و پذیرش‬

‫هستند و سرمایه گذاران با اعتقاد و قوت قلب بیشتری با آنان وارد فعالیتهای مشترک میگردند‪ .‬شایستهها‬

‫تالش خواهند داشت تا ضمن ثبت رکورد مثبت بتوانند در کنترل ریسکها و خطرها با پرداخت حق بیمه کمتر‬

‫از مزایای بیمه برخوردار گردند و از این طریق اعتبار خود را افزایش دهند‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل دوم‬

‫مبانی مقدماتی ریسک‬

‫‪23‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اهداف یادگیری‬

‫مقدمه‬

‫در این فصل یکی از مهمترین مفاهیم مرتبط با صنعت بیمه یعنی ریسک تشریح خواهد شد‪ .‬ریسک عاملی است‬

‫که انسان را به تکاپو می اندازند و مسیری را در ذهن افراد ترسیم مینماید که بیمه یکی از نتایج آن است‪.‬‬

‫انسانها همواره با درجات متفاوت‪ ،‬به دنبال این هدف هستند که ریسکهای خود و کسب و کار خود را به‬

‫حداقل رسانده و تحت کنترل خود در آورند‪ .‬صنعت بیمه از دو وجه با مفهوم ریسک در ارتباط است‪ .‬وجه اول‬

‫بعنوان صنعتی که افراد و صنایع مختلف ریسکهای بیمه پذیر خود را به این صنعت منتقل می نمایند و خود به‬

‫آرامش میرسند و وجه دوم به عنوان صنعتی چون سایر صنایع که باید ریسکهای خود که بخشی از آن نیز‬

‫متعلق به بیمه گذارانش است را مدیریت نماید‪ .‬در این فصل‪ ،‬پس از تعریف ریسک و معرفی رویکرد اشخاص‬

‫نسبت به ریسک‪ ،‬انواع ریسک و طبقه بندی آنها شرح داده شده و با جایگاه مدیریت ریسک و ارتباط آن با‬

‫بیمه و همچنین تعدادی از اصطالحات مهم مرتبط با ریسک آشنا خواهید شد‪.‬‬

‫‪ .3‬ماهیت ریسک و ارتباط آن با بیمه‬

‫"ریسک" به چه معنا است؟ این واژه میتواند به معنای حوادثی باشد که تحت پوشش بیمه قرار میگیرند؛ به‬

‫عنوان مثال‪ ،‬ریسک آتشسوزی یا سرقت‪ ،‬عالوه بر این واژه ریسک گاهی به عنوان "چیزی" که بیمه میشود یا‬

‫موضوع مورد بیمه مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬ریسک ممکن است یک اتومبیل یا یک خانه باشد‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اگر ریسک را به عنوان مخاطره بالقوه درنظر بگیریم‪ ،‬میتوانیم تعداد زیادی ریسک متفاوت که بر زندگی‬

‫روزمره ما اثر میگذارند را مشاهده کنیم‪ .‬همه ما با ریسکها به عنوان بخشی از فعالیتهای شخصی و کاری‬

‫خود برخورد داریم‪.‬‬

‫هر کدام از ما مسئول ریسکهایی هستیم که انتخاب میکنیم آنها را بپذیریم‪ .‬بسیاری از ریسکها خارج از‬

‫کنترل ما هستند‪ ،‬ولی شرکتهای بیمه برای بسیاری از این ریسکها پوشش بیمهای ارائه میکنند‪ .‬هریک از ما با‬

‫خرید این پوششهای بیمهای میتوانیم از خود در برابر بسیاری از ریسکهای خارج از کنترل محافظت نماییم‪.‬‬

‫‪ .3.3‬تعریف ریسک‬

‫ارائه یک تعریف واحد و جامع از ریسک بسیار دشوار است‪ ،‬اما در زیر برخی از این تعاریف ارائه شده است‪:‬‬

‫‪ ‬ریسک‪ ،‬عدم اطمینان از نتیجه یک موقعیت یا وضعیت در آینده است‪.‬‬

‫‪ ‬ریسک‪ ،‬عدم اطمینان از وقوع یک خسارت است‪.‬‬

‫‪ ‬ریسک به معنای غیرقابل پیشبینی بودن است‪.‬‬

‫‪ ‬ریسک احتمال وقوع یک خسارت است‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬مالکیت یک اتومبیل را در نظر بگیرید‪ .‬ریسکهای بسیاری در ارتباط با این وضعیت وجود دارند‬

‫که شامل موارد زیر هستند‪:‬‬

‫‪ ‬ریسک این که اتومبیل در آینده دزدیده شود‪.‬‬

‫‪ ‬ریسک تصادف خودرو با صدمه زدن یا بدون صدمه زدن به راننده‬

‫‪25‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬ریسک صدمه زدن به دیگران در اثر یک تصادف اتومبیل‬

‫‪ ‬ریسک خسارت به اتومبیل که توسط راننده دیگری ایجاد شده است‪.‬‬

‫برای تمامی این ریسکها پوشش بیمهای وجود دارد و مالک اتومبیل میتواند در صورت داشتن بیمهنامه‬

‫مناسب در مقابل اثرات مالی هر نوع خسارت از خود محافظت نماید‪ .‬برای فرد بیمهگذارهیچ راهی وجود ندارد‬

‫که از قبل بداند هر تصادفی ممکن است چقدر هزینه برای وی به همراه داشته باشد‪ .‬کاری که بیمه انجام‬

‫میدهد این است که یک هزینه مشخص (حق بیمه) را جایگزین یک خسارت نا معلوم (ریسک آسیب بدنی یا‬

‫مالی ناشی از تصادف) مینماید‪.‬‬

‫‪ .3.1‬نگرش به ریسک‬

‫نگرش هر کس به ریسک متفاوت است‪ .‬بنابراین‪ ،‬ما به ریسک به صورتهای مختلف پاسخ میدهیم‪ .‬برخی از‬

‫افراد به نگهداری ریسک نزد خودشان تمایل دارند که اصطالحاً به آنها "ریسک پذیر‪ "1‬میگویند‪ ،‬درحالیکه‬

‫در مقابل گروه دیگری از افراد بسیار محتاطانه عمل میکنند و تالششان به حداقل رساندن ریسکهایی است که‬

‫با آن مواجهند‪ .‬به این افراد "ریسک گریز‪ "2‬گفته میشود‪.‬‬

‫‪ .1‬انواع ریسک‬

‫همه ریسکها بیمهپذیر نیستند‪ .‬این کتاب برروی ریسکهایی متمرکز است که بیمه پذیرند‪ .‬ریسکهای‬

‫بیمهپذیر به صورت زیر قابل تقسیمبندی هستند‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Risk seeking‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Risk Averse‬‬
‫‪26‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬ریسکهای مالی‬

‫‪ ‬ریسکهای خالص‬

‫‪ ‬ریسکهای خاص‬

‫‪ .1.3‬ریسکهای مالي‬

‫برای این که ریسکی بیمهپذیر باشد‪ ،‬نتیجه آن باید قابلیت اندازهگیری بر حسب واحد پولی را داشته باشد‪.‬‬

‫اصطالح "ریسک مالی" به جای این که به طبیعت خود ریسک مربوط باشد به نتیجه و برآمد آن مربوط است‪.‬‬

‫به عنوان مثال‬

‫‪ ‬در صدمه ناشی از تصادف به یک اتومبیل‪ :‬ارزش مالی ریسک‪ ،‬هزینه تعمیر یا جایگزینی وسیله نقلیه‬

‫است‪.‬‬

‫‪ ‬در سرقت اموال‪ :‬ارزش مالی ریسک سرقت یک دستگاه تلویزیون‪ ،‬برابر با ارزش بازار آن است‪.‬‬

‫‪ .1.1‬ریسکهای خالص‬

‫ریسکهای خالص ریسکهایی هستند که در آنها احتمال سود بردن وجود ندارد‪ .‬بهترین اتفاقی که میتواند‬

‫بیافتد این است که ریسک بدون سود و زیان بوده و عالوه بر آن امکان وقوع خسارت و زیان نیز وجود داشته‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫به عنوان مثال‬

‫‪ ‬ریسک تصادف یک موتور‪ :‬اگر خسارتی رخ دهد‪ ،‬مالک در وضعیت بدتری قرار میگیرد و اگر‬

‫تصادفی رخ ندهد‪ ،‬مالک در وضعیت عدم تغییر قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪ ‬ریسک آتشسوزی در یک کارخانه‪ :‬اگر محتویات کارخانه نابود شده یا صدمه ببینند‪ ،‬مالک متحمل‬

‫خسارت میشود و اگر آتشسوزی رخ ندهد‪ ،‬مالک هیچ خسارتی نخواهد داشت‪.‬‬

‫‪ .1.1‬ریسکهای خاص‬

‫تاثیر ریسکهای خاص در حد شخصی یا محلی است‪ .‬این ریسکها از عللی به وجود میآیند که تنها بر‬

‫اشخاص یا جوامع محلی تاثیر گذار هستند‪.‬‬

‫به عنوان مثال‬

‫‪ ‬بر اثر آتشسوزی ممکن است ماشین آالت یک کارخانه‪ ،‬موجودی آن و یا حتی سود آینده کارخانه‬

‫صدمه ببیند‪ .‬این آتشسوزی ممکن است به ساختمان همسایه مجاور نیز سرایت کند‪ .‬در چنین‬

‫حادثهای تنها مالکان کارخانه و ساختمانهای مجاور آسیب دیده تحت تأثیر آتشسوزی قرار میگیرند‪.‬‬

‫‪ ‬اگر سرقتی رخ دهد‪ ،‬نتیجه آن تنها بر قربانی اثر میگذارد که از امکان استفاده از چیزی که مالک آن‬

‫بوده محروم شده است‪.‬‬

‫‪28‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1‬انواع ریسکهایي كه قابل بیمهشدن هستند‪.‬‬

‫برای اینکه ریسکی قابل بیمه شدن باشد‪ ،‬باید ویژگیهای زیر را داشته باشد‪:‬‬

‫پیشامدی که در مقابل آن بیمه‬

‫میشود باید تصادفی باشد‪.‬‬

‫نفع بیمه پذیر باید وجود داشته باشد‪.‬‬

‫بیمه کردن یک ریسک نباید در تقابل با‬

‫مصالح عمومی جامعه باشد‪.‬‬

‫عالوه بر این‪ ،‬در بیمههای اموال‪ ،‬تامین پوشش خسارت تدریجی‪ ،‬نظیر ساییدگی و خوردگی یا استهالکِ‬

‫اجتناب ناپذیر‪ ،‬ممکن نیست‪.‬‬

‫‪ .1.3‬پیشامد تصادفي‬

‫برای بیمهپذیر بودن‪ ،‬وقوع پیشامد باید تصادفی و اجتنابناپذیر بوده و خارج از کنترل بیمهگذارباشد‪ .‬پیشامد‬

‫باید تا حدی که به بیمهشده مربوط است‪ ،‬اتفاقی باشد‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫موردكاوی‪:‬‬

‫یک بیمهگر اتومبیل‪ ،‬دو ادعای خسارت دریافت میکند‪ ،‬یکی از سوی آقای الف که اتومبیل وی علیرغم اینکه‬

‫تمامی دربها ی آن قفل بودند و دزدگیر آن نیز فعال بوده‪ ،‬دزدیده شده است و دیگریاز سوی آقای ب که‬

‫دربهای اتومبیل خود را قفل نکرده و سوئیچ را نیز بر روی اتومبیل جا گذاشته است‪ .‬خودروی وی نیز دزدیده‬

‫شده است‪ .‬خسارت آقای الف پرداخته میشود زیرا سرقت اتومبیل وی یک پیشامد تصادفی بوده است‪ .‬اما‬

‫خسارت آقای ب پرداخت نمیشود زیرا سرقت اتومبیل وی در آن شرایط تقریباً اجتناب ناپذیر بوده است‪.‬‬

‫‪ .1.1‬نفع بیمهپذیر‬

‫منظور از نفع بیمه پذیر وجود ارتباطی قانونی و شناخته شده بین بیمهگذارو مالی است که بر اثر وقوع یک‬

‫پیشامد ممکن است متحمل خسارت گردد‪ .‬شما میتوانید ریسک سرقت اتومبیل خود را بیمه کنید‪ ،‬زیرا اگر‬

‫اتومبیلتان دزدیده شود شما متحمل زیان مالی خواهید شد‪ .‬ارتباط معتبر قانونی شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫‪ ‬مالکین و یا مالکین مشترک؛‬

‫‪ ‬مرتهن؛‬

‫‪ ‬امانت دار (که به صورت حقوقی اموال دیگران در امانت اوست)؛‬

‫‪ ‬نمایندگان؛‬

‫‪ ‬مجریان و امنا (که قادرند اموالی که از نظر حقوقی مسئول آن هستند‪ ،‬بیمه کنند)؛‬

‫مفهوم نفع بیمهپذیر با جزئیات بیشتر در فصلهای آینده بحث خواهد شد‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مصالح عمومي جامعه‬

‫قانوناً و عرفاً قراردادها نباید مخالف مصالح عمومی جامعه یا موید چیزی باشند که جامعه انجام آن را از نظر‬

‫اخالقی درست نمیداند‪ .‬بنابراین‪ ،‬بیمهگران ریسکهایی را که مخالف مصالح جامعه باشند‪ ،‬بیمه نخواهند کرد‪.‬‬

‫به عنوان مثال‪ ،‬ریسک جریمه شدن افراد به علت انجام یک جرم جنایی مخالف مصالح جامعه است و قابل بیمه‬

‫کردن نیست‪.‬‬

‫پرسش ‪1.3‬‬

‫در مورد ریسکهای دیگری كه مخالف مصالح جامعه هستند فكر كنید‪.‬‬

‫‪ .1.1‬ریسکهای همگن‬

‫با در اختیار داشتن تعداد کافی از ریسکهای مشابه که در معرض خطر مشابهی قرار دارند‪ ،‬بیمهگر میتواند‬

‫فراوانی و شدت احتمالی خسارتها را پیشبینی نماید‪ .‬این موضوع با استفاده از قانون اعداد بزرگ قابل‬

‫دستیابی است‪ .‬این قانون بیان میدارد که هرچه حجم دادههای مبنای فرضیه بیشتر بشوند‪ ،‬پیشبینیها دقیقتر‬

‫خواهند شد‪ .‬این تئوری در بخشهای بعد با جزئیات بیشتر مورد بررسی قرار خواهد گرفت‪ .‬در صورت عدم‬

‫وجود تعداد زیادی از ریسکهای همگن‪ ،‬این کار دشوارتر میشود زیرا تعیین یک الگو دشوارتر است‪.‬‬

‫درحالیکه تصادفی بودن خسارت‪ ،‬وجود نفع بیمهپذیر و مخالف مصالح جامعه نبودن پوشش بیمه از الزامات‬

‫مسلم برای بیمهپذیر بودن یک ریسک هستند‪ ،‬وجود ریسکهای همگن یک ایدهآل است‪ .‬زمانی که بیمهگر‬

‫‪31‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫برای تعیین حقبیمهها نیازمند استفاده از دادههای گذشته است‪ ،‬همگن بودن ریسکها به برآورد بهتر ریسک‬

‫کمک شایانی مینماید‪.‬‬

‫‪ .4‬انواع ریسکهایي كه قابل بیمهشدن نیستند‪.‬‬

‫در مقایسه با ریسکهایی که در باال برشمرده شد‪ ،‬ریسکهایی وجود دارند که قابل بیمهشدن نیستند‪ .‬انواع این‬

‫ریسکها به شرح زیرند‪:‬‬

‫‪ ‬ریسکهای غیرمالی‬

‫‪ ‬ریسکهای سوداگرانه‬

‫‪ ‬ریسکهای عام‬

‫‪ .4.3‬ریسکهای غیرمالي‬

‫ریسک غیرمالی ریسکی است که نتیجه آن قابل اندازهگیری بر حسب واحدهای پولی نیست و هیچ ارزشی‬

‫نمیتوان برای برآمد حاصل از آن در نظر گرفت‪.‬‬

‫بهعنوان مثال‬

‫‪ ‬انتخاب یک خانه جدید‪ :‬ریسکهای مرتبط با تصمیمگیری در مورد یک خانه خاص به آسانی قابل‬

‫اندازهگیری به واحد پولی نیست‪ .‬این ریسکها شامل سبک‪ ،‬نحوه زندگی‪ ،‬محل و سلیقه شخصی‬

‫میباشد‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ ‬تصمیمگیری در مورد مدرسه فرزند‪ :‬تصمیمگیری در این مورد ممکن است شامل عملکرد آموزشی‪،‬‬

‫جایگاه اجتماعی‪ ،‬امکانات ورزشی و فوق برنامه مدرسه باشد‪.‬‬

‫در هر دو مثال ممکن است مسائل مالی وجود داشته باشد اما نتیجه آن قابل اندازهگیری مالی نیست‪ .‬به همین‬

‫دلیل‪ ،‬چنین ریسکهایی بیمهپذیر نیستند‪.‬‬

‫‪ .4.1‬ریسکهای سوداگرانه‬

‫به این ریسکها اغلب "ریسک کسب و کار" گفته میشود اما ضرورتاً قمار نیستند‪ .‬ریسکهای سوداگرانه‬

‫ممکن است شامل سه نتیجه باشد‪ :‬خسارت‪ ،‬سود‪ ،‬نه خسارت و نه سود‪ .‬بیمهگران این ریسکها را بیمه‬

‫نمیکنند زیرا این ریسکها به صورت داوطلبانه تقبل میشوند‪ ،‬به امید این که سودی در آنها وجود خواهد‬

‫داشت‪ .‬اگر بیمهگذاربداند که شرکت بیمه هر خسارتی را تحت پوشش قرار خواهد داد‪ ،‬عنصر ریسک کامالً از‬

‫بین میرود‪.‬‬

‫به عنوان مثال‬

‫‪ ‬ریسکهای بزرگی در تدوین استراتژی بازاریابی یک برند جدید مثالً یک شیرینی فروشی وجود دارد‪.‬‬

‫اگر شکست بخورد‪ ،‬خسارات بسیار بزرگ خواهند بود‪ ،‬اما یک استراتژی موفق میتواند منجر به‬

‫سودی هنگفت شود‪ .‬چنین ریسکی قابل بیمه شدن نیست و مالک این کسب و کار باید تمام ریسک‬

‫ناشی از ضرر یا سود را بپذیرد‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ ‬سرمایهگذاری در سهام یک شرکت بورسی ممکن است سود سهام و افزایش ارزش سرمایه خوبی را‬

‫ایجاد کند یا اگر شرکت ورشکسته شود‪ ،‬ممکن است منجر به از دست رفتن همه سرمایهگذاری شود‪.‬‬

‫ریسک ورشکستگی قابل بیمه شدن نیست‪.‬‬

‫باید توجه داشت که اثرات خالص و خاص یک ریسک سوداگرانه قابل بیمه شدن هستند‪ .‬مثال اول را در نظر‬

‫بگیرید‪ .‬اگر مالک شیرینی فروشی یک دستگاه گران خریداری کرده باشد که نوع جدیدی از شکالت را تولید‬

‫نماید‪ ،‬ریسک آسیب دیدن‪ ،‬آتشسوزی یا سرقت آن قابل بیمه شدن است‪ ،‬اگرچه این دستگاه در اصل به امید‬

‫کسب سود در نتیجه افزایش فروش خریداری شده است‪.‬‬

‫‪ .4.1‬ریسکهای عام‬

‫یک ریسک عام ریسکی است که از حیطه کنترل یک فرد یا حتی گروهی از افراد خارج بوده و اثرات آن معموالً‬

‫فراگیر است‪ .‬خسارتهای مرتبط با این ریسک اغلب فاجعهآمیز هستند‪ .‬چنین ریسکهایی ممکن است در‬

‫نتیجه علل اجتماعی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬سیاسی یا طبیعی ایجاد شوند‪.‬‬

‫مثالها‬

‫‪ ‬رکود اقتصادی‬

‫‪ ‬جنگ‬

‫‪ ‬زلزله‬

‫‪ ‬قحطی‬

‫‪34‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در عین حال‪ ،‬ریسکهای عام ممکن است نتایج خاصی برای افراد داشته باشند که قابل بیمه شدن است‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬اگرچه بیمه کردن تأثیرات عمومی رکود اقتصادی امکان پذیر نیست‪ ،‬لیکن پوشش بیمهای برای‬

‫پرداخت اقساط وامها در اثر بیکار شدن بیمهگذاروجود دارد‪.‬‬

‫زلزله در اینجا به عنوان یک ریسک عام فهرست شده است اما باید دقت بیشتری به آن نماییم‪ .‬این ریسک به‬

‫درستی در دسته ریسک عام طبقهبندی شده اما زلزله در مکانهایی که احتمال وقوع خسارت بزرگی برای آن‬

‫وجود ندارد و یا بسیار اندک است‪ ،‬قابل بیمه شدن است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬در مورد خریدن این پوشش بیمهای در‬

‫بریتانیا هیچ مشکلی وجود ندارد اما‪ ،‬در کالیفرنیا یا ژاپن که در معرض خسارات بالقوه بسیار بزرگتری هستند‪،‬‬

‫خالی از اشکال نیست‪.‬‬

‫همین مالحظات در مورد خسارتهای طوفان نیز وجود دارد که خریدن پوشش بیمهای در بخشهایی از آمریکا‬

‫که نزدیک خلیج مکزیک است دشوار است‪ ،‬اگرچه چنین پوششی در بریتانیا به راحتی در دسترس است‪.‬‬

‫‪ .5‬اجزای ریسک‬

‫اجزای ریسک شامل موارد زیر هستند‪:‬‬

‫‪ ‬عدم اطمینان‬

‫‪ ‬سطح ریسک‬

‫‪ ‬خطر و مخاطره‬

‫‪35‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .5.3‬عدم اطمینان‬

‫مفهوم عدم اطمینان‪ ،‬به شک در مورد آینده اشاره دارد‪ .‬این شک و تردید در نتیجه دانش ناقص ماست‪ .‬عدم‬

‫اطمینان مهمترین بخش از مفهوم ریسک است‪ ،‬به این دلیل که اگر ما همواره میدانستیم که چه اتفاقی قرار‬

‫است بیفتد‪ ،‬در این صورت هیچ عنصری از ریسک وجود نداشت‪.‬‬

‫‪ .5.1‬سطح ریسک‬

‫دومین جنبه ریسک مربوط به سطوح متفاوت ریسکی است که وجود دارد‪ .‬ما میدانیم که احتمال وقوع برخی‬

‫از وقایع بیشتر از موارد دیگر است و این موضوع بر میزان ریسک موجود اثر میگذارد‪ .‬ریسک معموالً بر‬

‫حسب فراوانی (در چه فواصل زمانی اتفاق خواهد افتاد؟) و شدت (اگر رخ دهد به چه میزان خسارت خواهد‬

‫زد؟) ارزیابی میشود‪.‬‬

‫‪ .5.1.3‬فراواني‬

‫تصور کنید خانه ای در کنار یک رودخانه واقع شده است که گفته میشود مستعد طغیان است‪ .‬در این وضعیت‬

‫ریسک وجود دارد‪ .‬نسبت به نتیجه آینده شک وجود دارد‪ ،‬زیرا این عدم اطمینان وجود دارد که آیا رودخانه‬

‫طغیان خواهد کرد یا نه و چه زمانی این اتفاق خواهد افتاد‪ .‬این واقعیت که رودخانه مستعد طغیان است‪ ،‬شانس‬

‫اینکه خسارتی رخ خواهد داد را افزایش میدهد‪.‬‬

‫خانه دومی را تصور کنید که ‪ 111‬متر دورتر از ساحل رودخانه و در تپه کوتاهی واقع است‪ .‬این خانه به دلیل‬

‫مکانی که در آن واقع شده است‪ ،‬برای سیل ریسک کمتری خواهد داشت‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .5.1.1‬شدت‬

‫اگر ما مقدار بالقوه خسارت‪ ،‬صدمه یا تخریب را در نظر بگیریم‪ ،‬قضاوتمان در مورد سطح ریسک ممکن است‬

‫تغییر کند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر قیمت خانه اول که نزدیک به رودخانه است‪ 51 ،‬میلیون تومان و خانه دوم که‬

‫کمی دورتر است‪ 211 ،‬میلیون تومان باشد‪ ،‬ما نظر خود را در مورد اینکه کدام خانه در معرض ریسک بیشتری‬

‫قرار دارد‪ ،‬با توجه به شدت خسارت بالقوه اصالح خواهیم کرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬عوامل مرتبط با فراوانی و شدت هر‬

‫دو باید در ارزیابی ریسک مد نظر قرار بگیرند‪ .‬ارتباط بین شدت و فراوانی از ریسکی به ریسک دیگر متفاوت‬

‫است‪.‬‬

‫فراواني باال و شدت كم‬

‫در تعداد زیادی از وضعیتهای ریسک مختلف‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 2.1‬نشان داده شده است‪ ،‬فراوانی‬

‫خسارت باال و شدت آن کم است‪ .‬در این حالت تعداد زیادی خسارت کوچک و تعداد نسبتا کمی خسارات‬

‫بزرگ وجود دارد‪.‬‬

‫شکل ‪ .2.1‬خسارتهای با فراوانی زیاد و شدت کم‬

‫فراوانی‬

‫شدت‬

‫‪37‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫این ارتباط بین فراوانی زیاد و شدت کم به خسارت اموال محدود نمیشود‪ .‬در حقیقت‪ ،‬تحقیقات در مورد‬

‫وقوع حوادث صنعتی منجر به جراحت نیز موارد بسیار مشابهی را از خود نشان داده است‪.‬‬

‫مثلث هینریچ (در شکل ‪ )2.2‬نشان میدهد که به ازای هر آسیب جدی در محیط کار‪ 31 ،‬آسیب خفیف و ‪311‬‬

‫حادثه بدون آسیب وجود دارد‪ .‬این مثلث حاصل بررسی چندین هزار حادثه در محل کار و مطالعات مشابهی‬

‫است که بسیار تکرار شدهاند و نتایج یکسانی را ارائه کردهاند‪ .‬این الگو نشان دهنده تعداد خسارات جدی بسیار‬

‫کم و تعداد بسیار زیادی خسارت خفیف است‪.‬‬

‫شکل ‪ 2.2‬مثلث هین ریچ‬

‫‪1‬‬ ‫آسیبهای جدی‬

‫آسیبهای خفیف‬
‫‪30‬‬
‫حوادث بدون آسیب‬
‫‪300‬‬

‫فراواني كم و شدت زیاد‬

‫در برخی موارد‪ ،‬همان طور که در شکل ‪ 2.3‬نشان داده شده است‪ ،‬فراوانی خسارت کم و شدت آن باال است‪.‬‬

‫‪38‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫شكل ‪ :1.1‬زیانهای با فراواني كم و شدت باال‬

‫فراواني‬

‫شدت‬

‫همانطور که در شکل ‪ 2.3‬نشان داده شده است‪ ،‬تعداد کل چنین رخدادهایی باال نیست‪ .‬در این مورد تعداد کم‬

‫رخدادها باعث باال رفتن هزینهها میشود‪ .‬سوانح هواپیمایی مثالهای خوبی از این نوع ریسک هستند‪ ،‬زیرا‬

‫هنگامی که خسارت رخ میدهد هزینه ممکن است قابل مالحظه باشد‪ .‬هر چند پیشرفت فنآوری به کاهش‬

‫فراوانی سوانح کمک کرده است‪.‬‬

‫بنابراین با بررسی فراوانی و شدت میتوان نتیجه گرفت که رابطه میان این دو بعد معکوس است‪ ،‬یعنی افزایش‬

‫یک بعد باعث کاهش بعد دیگر میشود و بالعکس‪.‬‬

‫پرسش ‪1.1‬‬

‫کدام دو ویژگی بر سطح ریسک اثرگذار هستند؟‬

‫‪39‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪1‬‬
‫خطر‪ 3‬و مخاطره‬

‫این ویژگی آخرین جنبه ریسک به شمار میرود و مربوط به علت خسارت است‪:‬‬

‫‪ ‬خطر عبارت است از عاملی که باعث ایجاد خسارت میشود‪.‬‬

‫‪ ‬مخاطره عاملی است که عملکرد خطر را تحت تأثیر قرار میدهد‪.‬‬

‫در ابتدا ممکن است تشخیص این دو مفهوم واضح و روشن نباشد‪ .‬مثال زیر میتواند به درک این موضوع‬

‫کمک کند‪.‬‬

‫فرض کنید خانههای روستایی در مقابل خطر آتشسوزی بیمه شده اند‪ .‬آتش علت اولیهای است که منجر به‬

‫زیان میشود‪ .‬اما سقف کاهگلی باعث میشود که آتش به سرعت گسترش یابد و صدمه بیشتری به خانه وارد‬

‫شود‪ .‬بر این اساس‪ ،‬آتش خطر و سقف کاهگلی مخاطره است‪.‬‬

‫مخاطرات به دو دسته مخاطرات فیزیکی‪ 3‬و اخالقی‪ 4‬تقسیم میشوند‪ .‬مخاطرات فیزیکی مربوط به ابعاد و‬

‫ویژگیهای فیزیکی ریسک است‪ .‬برای مثال‪ ،‬رعایت استانداردهای برتر ساختمانسازی باعث کاهش مخاطره‬

‫فیزیکی ساختمان در مقابل آتشسوزی و ریسکهای مشابه میشود و باعث مقاومتر شدن آن در مقابل آسیب‬

‫میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Peril‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Hazard‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Physical Hazard‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Moral Hazard‬‬
‫‪41‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫مخاطرات اخالقی از رفتار و گرایش افراد ناشی میشود‪ .‬در زمینه بیمه معموالً رفتار فرد بیمهشده مد نظر قرار‬

‫میگیرد‪ .‬با این حال‪ ،‬رفتار کارکنان شرکت بیمه و افراد جامعه نیز به طور کلی جنبههایی از مخاطرات اخالقی به‬

‫شمار میروند‪.‬‬

‫برخی مواقع تمایز میان مخاطرات اخالقی و فیزیکی دشوار است‪ .‬برای مثال‪ ،‬ماشین مسابقه گرانقیمتی را در‬

‫نظر بگیرید‪ .‬در صورتی که شما بیمهگر باشید و بخواهید راننده را در مقابل ریسک صدمه به شخص ثالث بیمه‬

‫کنید خود ماشین مخاطره اخالقی محسوب نمیشود‪ ،‬بلکه رفتاری که راننده ممکن است داشته باشد مخاطره‬

‫اخالقی است‪.‬‬

‫اهمیت مخاطره فیزیکی و اخالقی در بیمهگری در فصل ‪ 4‬بخش الف با جزئیات بیشتری مطرح خواهد شد‪.‬‬

‫اساس بیمه به عنوان مكانیسم انتقال ریسک‬

‫کارکرد اولیه بیمه مکانیزمی برای انتقال ریسک است‪ .‬انتقال ریسک از فرد بیمهگذار به فردی دیگر (بیمهگر)‬

‫است‪ .‬انتقال ریسک به خودی خود از وقوع زیان پیشگیری نمیکند‪ ،‬اما امنیت مالی و آرامش خاطر برای‬

‫بیمهگذارایجاد میکند‪ .‬بسیاری از ریسکهای مالی نامشخصی که فرد با آن مواجه است (برای مثال ریسک‬

‫آتشسوزی منزل مسکونی) به بیمهگر انتقال داده میشود و به جای آن هزینه کمتر و مشخصی (حقبیمه)‬

‫جایگزین میشود‪.‬‬

‫از آنجا که بیمه مکانیزمی برای انتقال ریسک است‪ ،‬باید نحوهی تصمیمگیری برای بیمهکردن مورد بررسی قرار‬

‫گیرد‪ .‬بیمه در برخی مواقع به دلیل اینکه از سوی قانون اجباری شمرده میشود‪ ،‬انجام میشود (برای مثال بیمه‬

‫شخص ثالث)؛ اما در برخی موارد به دلیل ایجاد آرامش خاطر انجام میشود‪ .‬سازمانهای تجاری اغلب دیدگاه‬

‫‪41‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تحلیلیتری را در هنگام تصمیمگیری برای بیمه کردن دارند‪ .‬در واقع‪ ،‬بیمه آخرین مرحله از فرایندی است که‬

‫مدیریت ریسک نامیده میشود‪.‬‬

‫مدیریت ریسک‬

‫به منظور تصمیمگیری آگاهانه در مورد ریسکهایی که کسب وکار با آن مواجه است‪ ،‬سه مرحله اصلی در‬

‫فرایند مدیریت ریسک وجود دارد‪ :‬شناسایی‪ ،‬ارزشیابی و کنترل (شامل امکان انتقال ریسک)‬

‫شناسایي ریسک‬

‫روشهای شناسایی ریسک عبارتند از‪:‬‬

‫‪ ‬بازدید دقیق اماکن‪ ،‬اموال و فرایندها‬

‫‪ ‬جلسات بحث‬

‫‪ ‬ارزیابی اطالعات ثبت شده سوانح قبلی‬

‫‪ ‬ارزیابی حسابها‬

‫‪ ‬توجه به مخاطرات بهداشتی و ایمنی‬

‫ارزشیابي ریسک‬

‫پس از شناسایی ریسک‪ ،‬اطالعات آن باید در قالب شدت و فراوانی مورد ارزشیابی قرار گیرند‪ .‬موارد زیر‬

‫ممکن است بخشی از این فرایند باشند‪:‬‬

‫‪ ‬ارزشیابی اثری که زیانهای بالقوه میتواند بر بیمهگذار یا کسب و کار وی تحمیل نماید‪.‬‬

‫‪42‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬بازنگری اثر زیانهای قبلی بر بیمهشده‬

‫‪ ‬ارزشیابی توانایی مواجهی بیمهشده با زیانهای جدی‬

‫كنترل ریسک‬

‫کنترل ریسک ممکن است به کنترل فیزیکی ریسک و کنترل مالی ریسک تقسیم شود‪.‬‬

‫کنترل فیزیکی ریسک‬ ‫کنترل مالی ریسک‬

‫سازوکارهای مالی که میتوان برای کنترل ریسک در نظر در این نوع کنترل مراحل فیزیکی که میتوان برای کنترل ریسک در‬

‫نظر گرفت مورد توجه قرار میگیرند‪ .‬کنترل ریسک فیزیکی به‬ ‫گرفت به طبقات زیر تقسیم میشوند‪:‬‬

‫نگهداری ریسک‪ :‬در قالب خودبیمهگری‪ ،‬پوششهای ‪ First‬صورت زیر است‪:‬‬

‫کنترل قبل از زیان‪ :‬حداقل کردن یا پیشگیری از امکان رخداد ریسک‬ ‫‪ ،Loss‬فرانشیز و مازادها‬

‫کنترل پس از زیان‪ :‬حداقل کردن اثر زیان بعد از وقوع رخداد‬ ‫انتقال ریسک‪ :‬با انتقال ریسک به شخص ثالث یا خرید بیمه‬

‫حذف ریسک‪ :‬این نوع کنترل آخرین روشی است که انجام‬

‫میشود اما به ندرت عملی است‪ .‬برای مثال‪ ،‬کارخانهدار‬

‫نمیتواند فرایندهایی بالقوه ریسکی را در صورتی که جزء‬

‫فرایندهای اصلی در تولید محصول نهایی سودآور باشند‪ ،‬رها‬

‫نماید‪.‬‬

‫تسهیم ریسکها‬

‫اصل اولیه بیمه این است که زیانهای تعداد اندکی از افراد با تعداد افراد بیشتری به اشتراک گذارده میشود‪ .‬هر‬

‫شرکت بیمه مبلغ نسبتاً اندکی از افرادی که تمایل به پشتیبانی در مقابل خطرات مشابه دارند‪ ،‬دریافت میکند‪.‬‬
‫‪43‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمهگر خود به عنوان یک صندوق مشترک‪ 1‬عمل میکند‪ .‬در واقع‪ ،‬بیمهگران مانند صندوق برای هر یک از‬

‫طبقات مختلف بیمه صندوقهای مجزایی تشکیل میدهند‪.‬‬

‫از همه بیمه گذاران هر صندوق‪ ،‬سهم المشارکه در قالب حق بیمه دریافت و وارد صندوق میشود و خسارت‬

‫تعداد اندکی از این افراد از محل همین حق بیمهها جبران میگردد‪.‬‬

‫این سهم المشارکه یا حقبیمهها باید به اندازه ای باشند که در مجموع خسارتهای یک سال را پوشش دهند و‬

‫عالوه بر این هزینههای عملیاتی اداره صندوق و سود بیمهگر را نیز تامین کنند‪ .‬بیمهگر تالش میکند تا اطمینان‬

‫یابد که حقبیمهای که بیمهگذار پرداخت میکند به نسبت ریسکی که به اشتراک گذارده میشود منصفانه باشد‪.‬‬

‫قانون اعداد بزرگ‬

‫در اداره صندوق مشترک ریسک‪ ،‬بیمهگران از قانون اعداد بزرگ استفاده میکنند‪ .‬بر اساس این قانون‪ ،‬هنگامی‬

‫که تعداد زیادی از موقعیتهای مشابه وجود داشته باشند‪ ،‬تعداد واقعی وقوع رخدادها به سمت تعداد مورد‬

‫انتظار میرود‪.‬‬

‫به کارگیری اصل قانون اعداد بزرگ بیمهگر را قادر میسازد تا هزینه نهایی خسارتها را در یک سال با اطمینان‬

‫قابل قبولی پیشبینی کند‪ .‬زیرا بیمهگران هر پوشش را برای تعداد زیادی از ریسکهای مشابه ارائه میکنند و‬

‫تعداد نهایی رخدادهای زیان واقعی (خسارات) به تعداد مورد انتظار بسیار نزدیک خواهد بود‪ .‬این بدان معناست‬

‫که بیمهگر میتواند زیانهای محتمل را محاسبه کند و بر این اساس حقبیمه ثابتی که هزینههای یک سال بیمه‬

‫شدن است را صرفنظر از تعداد یا اندازه زیان فردی وی‪ ،‬تعیین کند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Common pool‬‬
‫‪44‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫با وجود این فشار‪ ،‬رقابت و الزامات کسب وکار برای رشد یا حفظ سهم بازار ممکن است بر سطح حقبیمه به‬

‫نفع یا ضرر بیمهگذاراثرگذار باشد‪.‬‬

‫حقبیمههای منصفانه‬

‫برای اینکه سیستم به اشتراکگذاری ریسک به طور موفقیتآمیز عمل کند باید برای هر یک از گروههای اصلی‬

‫ریسک یک صندوق مجزا تشکیل شود‪ .‬برای مثال‪ ،‬یک صندوق برای بیمه اتومبیل و صندوق دیگری برای‬

‫آتشسوزی منازل مسکونی باید تشکیل شود‪ .‬هر فردی که تمایل به ملحق شدن به هر صندوق را داشته باشد‬

‫باید خود را برای مشارکت منصفانه در صندوق آماده سازد‪.‬‬

‫پرسش ‪1.1‬‬

‫چه اصلی در پس ایجاد صندوق مشترک وجود دارد؟‬

‫خود بیمهگری‪ ،‬بیمه مشترک‪ ،‬بیمه مضاعف‪ ،‬بیمه اتكایي‬

‫حال‪ ،‬انواع دیگر بیمه و همچنین بیمه اتکایی مورد بررسی قرار میگیرد‪.‬‬

‫خودبیمهگری‬

‫اصطالح خودبیمهگری به این معناست که فرد یا شرکت تصمیم میگیرد از بیمه برای انتقال ریسک خود استفاده‬

‫نکند و در عوض خود‪ ،‬ریسک را بر عهده گیرد‪ .‬به همین منظور وجهی را به برای پرداخت زیانها کنار‬

‫میگذارد‪ .‬برای مثال‪ ،‬ممکن است مغازهداری به این نتیجه رسیده باشد که قادر است ریسک سرقت جزئی از‬

‫‪45‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫قفسههای مغازه خود را بر عهده گیرد و بر این اساس ماهانه مبلغی را برای تامین مالی این رویداد احتمالی کنار‬

‫میگذارد‪.‬‬

‫این اصطالح هنگامی که به فرانشیز یا مازاد در بیمهنامه اشاره میشود نیز به کار میرود‪ .‬یعنی بیمهگذاربرای‬

‫مثال برای ‪ 111‬هزار تومان اول خسارت‪ ،‬خودبیمهگر است‪ .‬این مفهوم معادل نداشتن بیمه نیست‪ .‬مفهوم‬

‫خودبیمهگری برای ریسکهای با فراوانی باال و شدت کم (هنگامی که هزینه خرید بیمه بیشتر از تامین مالی‬

‫زیانهای اندک متوالی باشد) مناسب است‪.‬‬

‫افراد و شرکتها میتوانند مبالغ الزم برای جبران چنین خساراتی را محاسبه و آن را به قیمت فروش کاالها و‬

‫خدمات خود بیافزایند‪.‬‬

‫بیمه مشترک‬

‫هنگامی که بیمهگران مایل به برعهده گرفتن تمام ریسکهایی که با آن مواجه میشوند نباشند‪ ،‬بیمه مشترک‬

‫فعالیتی معمول برای بیمهگران به شمار میرود‪ .‬در بیمه مشترک چند بیمهگر میتوانند در یک ریسک مشارکت‬

‫داشته باشند که هر کدام سهم مشخصی از ریسک را بر عهده میگیرند‪ ،‬سهم مشخصی از حقبیمه را دریافت‬

‫میکنند و هر کدام مسئول خسارتی هستند که ریسک آن را متعهد شدهاند‪.‬‬

‫اغلب در عمل یک بیمهگر عملیات بیمه مشترک را مدیریت میکند‪ .‬این بیمهگر معموالً بیشترین سهم را از‬

‫پوشش دارد و راهبر نامیده میشود‪ .‬راهبر حقبیمهها را جمعآوری و توزیع میکند‪ ،‬بیمهنامه را صادر کرده و‬

‫تمام خسارتهایی که پایینتر از سقف معین هستند را به نمایندگی از تمام بیمهگران مشترک پرداخت میکند‪.‬‬

‫‪46‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫هر گاه خسارتها از سطح معینی بیشتر باشد هر بیمهگر مشترک جداگانه سهم خود از خسارت را از طریق‬

‫راهبر به بیمهگذارپرداخت میکند‪.‬‬

‫حقبیمهها و خسارات بیمهگران دیگر به نسبت سهم آنها از پوشش جمعآوری و توزیع خواهد شد‪.‬‬

‫در بیمه مشترک‪ ،‬بیمهگذاربا هر بیمهگر برای سهم خود از ریسک ارتباط مستقیم دارد‪.‬‬

‫طرز كار‬

‫یک تولید کننده بزرگ مواد شیمیایی قصد دارد واحد تحقیق و توسعه خود را به مبلغ ‪ 251‬میلیون تومان بیمه‬

‫کند‪ .‬هیچ یک از بیمهگران تمایلی به پوشش کل ریسک نداشته لذا ده بیمهگر‪ ،‬تصمیم میگیرند هر یک‪ ،‬یک‬

‫دهم این ریسک را (‪ 25‬میلیون تومان) پوشش دهند‪ .‬توجه شود که نیازی نیست سهم بیمهگران به طور مساوی‬

‫تعیین شود‪ .‬حتی برخی از بیمهگران ممکن است تصمیم بگیرند که بیمه اتکایی کنند‪ .‬در بخش ‪ 4‬توضیحاتی در‬

‫این مورد ارائه شده است‪.‬‬

‫اصطالح بیمه مشترک را میتوان به نحوی تعمیم داد که شامل شرایطی شود که مازاد یا فرانشیز بیمهنامه مبلغ‬

‫ثابتی نیست بلکه به صورت درصدی بیان میشود‪ .‬برای مثال‪ ،‬در بیمهنامهای ممکن است بیمهشده مسئول ‪%11‬‬

‫کل خساراتی باشد که بهوقوع میپیوندد‪.‬‬

‫‪47‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫بیمه مضاعف‬

‫این اصطالح اساساً هنگامی مورد استفاده قرار میگیرد که دو یا چند بیمهنامه برای یک ریسک واحد صادر شده‬

‫باشد‪ .‬این مسئله معموالً هنگامی رخ میدهد که پوشش یک بستهای بیمهای با پوششهای بیمهنامهای که به‬

‫منظور تامین خسارتهای خاص خریداری شده است همپوشانی داشته باشد‪ .‬برای مثال‪ ،‬بیمهنامه مسافرتی‬

‫ممکن است شامل پوشش حوادث انفرادی باشد که تحت بیمهنامه حوادث گروهی خریداری شده و توسط‬

‫کارفرمای فرد هم پوشش داده شده است‪.‬‬

‫بیمه اتكایي‬

‫بیمه اتکایی تعمیمی از مفهوم اولیهی بیمه در به اشتراکگذاری ریسک است‪ .‬بیمه اتکایی مکانیزم دیگری برای‬

‫انتقال ریسک به شمار میرود که در آن بیمهگر ریسک را دوباره بیمه میکند‪ .‬بیمهگر اتکایی به پشتیبانی از‬

‫بیمهگر اولیه صندوق مشترک را در مقابل مخاطرات پوشش میدهد و تضمین میکند که سود مطلوب در ازای‬

‫پذیرش ریسک حاصل میشود‪ .‬دو حالت وجود دارد که در آنها بیمهگران میتوانند نگران صندوقهای مشترک‬

‫خود باشند‪ .‬حالت اول امکان وقوع یک حادثه واحد است که باعث ایجاد خسارت بسیار وسیع میشود‬

‫(کارخانه بزرگ با ارزش باال) و حالت دیگر امکان وقوع خسارتهای زیاد در یک ناحیه (برای مثال سیل) یا‬

‫ناشی از یک رخداد (برای مثال مسمومیت غذایی) است‪ .‬بر این اساس‪ ،‬برخی از سازوکارهای بیمه اتکایی‬

‫مرتبط با ریسک خاص و برخی دیگر مرتبط با رخدادهای احتمالی خاص هستند‪.‬‬

‫‪48‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در بخش ‪ 2.3‬بیان شد که در قرارداد بیمه می بایست نفع بیمهپذیر وجود داشته باشد‪ .‬بیمهگران در ریسکهایی‬

‫که پوشش میدهند نفع بیمهپذیری دارند زیرا آنها باید زیان مالی احتمالی را در صورت وقوع جبران کنند‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬آنها میتوانند ریسک را در قالب بیمه اتکایی انتقال دهند‪.‬‬

‫هر قرارداد اتکایی میان بیمهگر و بیمهگر اتکایی است و به طور قانونی ارتباط مستقیمی میان بیمهگذارو بیمهگر‬

‫اتکایی وجود ندارد‪ .‬بیمهگر حتی در صورتی که بیمهگر اتکایی قادر به پرداخت تعهدات مالی خود به بیمهگر‬

‫نباشد کامالً به کل ریسک بیمهشده متعهد است‪ .‬بیمهگر به طور جداگانه خسارتهای پرداختی به بیمه گذاران‬

‫را از بیمهگران اتکایی بازیافت مینماید‪ .‬معموالً بیمهگذاراز وجود سازوکار بیمه اتکایی توسط بیمهگر آگاهی‬

‫نمییابد‪.‬‬

‫مزیتهای بیمه‬

‫بیمه مزیتهای بسیاری برای بیمهگذاران و عموم جامعه در بر دارد‪ .‬همانطور که ذکر شد‪ ،‬بیمه باعث آرامش‬

‫خاطر میشود و قادر است ریسک زیان مالی را انتقال دهد‪ .‬برخی از دیگر مزایای بیمه عبارتند از‪:‬‬

‫‪ ‬بهبود جریان نقدی و برنامهریزی مالی‪ ،‬زیرا با وجود بیمه دیگر الزم نیست پول به عنوان ذخیره‬

‫زیانهای بالقوه نگهداری شود‪.‬‬

‫‪ ‬کسب و کار مورد تشویق قرار میگیرد‪ ،‬زیرا بیمه باعث تسهیل ورود به کسب وکارهای جدید و‬

‫سرمایهگذاری و توسعه کسب وکارهای موجود میشود‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ ‬کنترل زیان بهبود مییابد‪ .‬بیمهگران مایل به کاهش شدت و فراوانی زیانها نه تنها برای سودآوری‬

‫خود بلکه برای سهیم شدن در کاهش هدر رفت منابع اقتصادی ناشی از خسارتها هستند‪.‬‬

‫همچنین‪ ،‬بیمهگذارمتحمل وقفه کمتری در کسب وکار خود میشود و مشکالتی که در نتیجه زیان‬

‫به وجود میآیند به حداقل رسیده یا اساساً رخ نمیدهند‪.‬‬

‫‪ ‬حقبیمهها را میتوان سرمایهگذاری کرد و از این محل بازدهی کسب کرد‪ .‬مبالغ حق بیمه تا زمانی‬

‫که خسارت پرداخت شود نزد بیمهگر نگهداری میشوند‪.‬‬

‫‪ ‬بیمه یکی از سودآورترین کاالهای صادراتی کشور انگلستان است که صادرات نامشهود نامیده‬

‫میشود‪ ،‬زیرا محصول مشهودی در آن وجود ندارد‪ .‬بسیاری از بیمهگران خارجی با شرکتهای‬

‫بیمهای انگلستان در ارتباط هستند‪ .‬این مسئله باعث کسب پول برای کشور انگلستان شده و به‬

‫بهبود وضعیت موازنه پرداختها‪ 1‬کمک میکند‪ .‬موازنه پرداختها نوعی از حسابداری ساالنه ملی‬

‫است که تمام مبادالت پولی میان کشور انگلستان و سراسر جهان را ثبت میکند‪.‬‬

‫‪ ‬بیمه مزیتهای اجتماعی بسیاری مانند تشویق فعالیتهای تجاری و کمک به اشتغال افراد را به‬

‫همراه دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Balance of payments‬‬
‫‪51‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل سوم‬

‫مقدمه ای بر اصول بیمه‬

‫‪51‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اهداف یادگیری‬

‫پس از مطالعه این بخش شما باید بتوانید‪:‬‬

‫‪ -‬ضرورت وجود یک قرارداد معتبر را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬رابطه میان نمایندگی بیمهگر و بیمهگذار را شرح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬نفع بیمهای و کیفیت را در صورت وجود نفع بیمهای تعریف کنید‪.‬‬

‫‪ -‬اصل حسن نیت را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬اظهارات واقعی در مورد بیمه را تعریف کنید‪.‬‬

‫‪ -‬نقش افشا و عواقب عدم افشا را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬جبران غرامت و چگونگی تغییر یا تفسیر جبران غرامت را تعریف کنید‪.‬‬

‫‪ -‬منظور از علت نزدیک را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬محتوای همکاری و اصل جا نشینی را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬منظور از تحت بیمه و چگونگی ارتباط آن با درخواست خسارت بیمه را توضیح دهید‪.‬‬

‫اصطالحات كلیدی‬

‫این بخش توضیحاتی را در مورد مفاد و مفاهیم ذیل بیان می دارد‪:‬‬

‫‪52‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫قرارداد معتبر‬ ‫پیشنهاد و پذیرش‬ ‫نمایندگی‬ ‫نمایندگی مورد توافق‬

‫نمایندگی در مواقع لزوم‬ ‫نمایندگی در صورت تصدیق‬ ‫نفع بیمهای‬ ‫حداعالی حسن نیت‬

‫نقش افشا‬ ‫اظهارات واقعی درباره مورد بیمه‬ ‫جبران غرامت‬ ‫بازسازی‬

‫بیمهنامه‬
‫بیمهنامههای ارزش توافقی‬ ‫بیمهنامههای جایگزینی با نو‬ ‫علت نزدیک‬
‫اولین خسارت‬

‫مشارکت‬ ‫اصل جانشینی‬ ‫قاعده نسبی‬

‫‪ .3‬الزامات یک قرارداد معتبر‬

‫در این بخش به بررسی الزامات یک قرارداد معتبر بیمهای خواهیم پرداخت که شامل پیشنهاد‪ ،‬پذیرش و عوض‬

‫معامله‪ 1‬است‪.‬‬

‫‪ .3.3‬قانون قرارداد‬

‫قرارداد ارتباط قانونی میان دو طرف میباشد که یکی از آنها موافقت مینماید تا در مقابل انجام عمل خاصی از‬

‫سوی طرف مقابل عمل مشخصی را انجام دهد‪.‬‬

‫قرارداد بیمه توافقی است میان بیمهگر و بیمهگذارکه از نظر قانونی الزم االجرا میباشد‪ .‬بیمهگذارتوافق میکند تا‬

‫حق بیمهای را به بیمهگر پرداخت نماید و بیمهگر توافق مینماید تا در صورت وقوع حادثهای مشخص مبلغی‬

‫را به بیمهگذارپرداخت نماید‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Consideration‬‬
‫‪53‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫این توافق باید شرایطی داشته باشد که باعث اعتبار قرارداد گردد‪ .‬مهمترین این شرایط عبارتند از‪ :‬پیشنهاد‪،‬‬

‫پذیرش و عوض معامله‬

‫‪ .3.1‬پیشنهاد و پذیرش‬

‫قرارداد زمانی بهوجود میآید که یکی از طرفین پیشنهاد میدهد و طرف دیگر آن را بدون شرط میپذیرد‪.‬‬

‫‪ .3.1.3‬پذیرش بدون شرط‬

‫برای اینکه پذیرش موثر واقع شود‪ ،‬پذیرش باید در خصوص توافق نهایی و بی قید و شرطی باشد که پیشنهاد‬

‫میشود‪.‬‬

‫چنانچه مفاد جدیدی مطرح گردد‪ ،‬پذیرش یاد شده به پیشنهادی جدید‪ 1‬مبدل میگردد که پذیرش یا رد آن‬

‫توسط کسی که پیشنهاد اولیه را ارائه داده است‪ ،‬آزاد میباشد‪ .‬توافق تنها زمانی اتفاق میافتد که اتفاق آرا ‪ 2‬در‬

‫مورد پذیرش قرارداد وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .3.1.1‬پذیرش مشروط‬

‫قرارداد در صورت پذیرش مشروط‪ ،‬تا زمانی که پیشنهاد بدون شرط جدیدی پذیرفته نشده است‪ ،‬منعقد‬

‫نمیشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Counter offer‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Mind meeting‬‬
‫‪54‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .3.1.1‬پذیرش از طریق پست‬

‫قانوناً قرارداد زمانی منعقد میگردد که پیشنهاد کننده پذیرش طرف مقابل را دریافت کند‪ .‬با این حال‪ ،‬اگر پُست‬

‫روش ارتباطی مورد توافق طرفین قرار گرفته باشد‪ ،‬پذیرش زمانی کامل میشود که نامه پذیرش‪ ،‬پست شده‬

‫باشد‪.‬‬

‫طبق این قانون‪ ،‬حتی اگر نامه پذیرش با تاخیر تحویل داده شده یا طی مراحل ارسال گم شده و یا از بین برود و‬

‫هیچگاه به دست پیشنهاد دهنده نرسد‪ ،‬قرارداد الزم االجرا میباشد‪.‬‬

‫‪ .3.1‬عوض معامله‬

‫یک قرارداد باید برای معتبر بودن دارای عوض معامله باشد‪.‬‬

‫عوض معامله میتواند به عنوان سهم هر یک از طرفین قرارداد تعریف شود‪ .‬پرداخت پول یکی از انواع متداول‬

‫عوض معامله میباشد ولی تنها نوع آن نیست‪ .‬در بیمهنامه‪ ،‬حق بیمه عوض معامله بیمهگذار است‪..‬‬

‫‪ .1‬نمایندگي‬

‫همه قراردادها به طور مستقیم توسط طرفین مربوطه مورد مذاکره قرار نمیگیرند‪ .‬اغلب یک واسطه وجود دارد‪.‬‬

‫این امر در مورد بیمه نیز مصداق دارد و ما این مسئله را با نگاه کردن به ساختار بازار در بخش ‪ 1‬مالحظه‬

‫‪55‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫کردیم‪ .‬حضور واسطه در قرارداد شکل قانونی داشته و قانونا واسطه تبدیل به نماینده‪ 1‬شده و از جانب کار فرما‬

‫عمل مینماید‪.‬‬

‫نماینده بهوسیله کارفرما مجاز میگردد تا او را با شخص ثالث وارد رابطه قراردادی نماید‪.‬‬

‫‪ .1.3.3‬رابطه نماینده و كارفرما‬

‫به خاطر داشته باشید که برخی واسطهها (مانند همه کارگزاران) مشاوران مستقلی هستند که وضعیت قانونی‬

‫آنها به دلیل آنکه برخی چیزها را به نفع مشتری خود و برخی را به نفع بیمهگر انجام میدهند‪ ،‬ماهیتی پیچیده‬

‫دارد‪ .‬مسئولیت اقداماتی که نمایندههای شرکتهای بیمهای انجام میدهند عمدتاً بر عهده بیمهگری است که‬

‫آنها به نمایندگی از وی کار میکنند‪.‬‬

‫یک واسطه مستقل زمانی نماینده بیمهگذارشناخته میشود که‪:‬‬

‫‪ ‬در مورد انعقاد قرارداد بیمه یا خرید پوشش بیمهای‪ ،‬توصیههایی ارائه دهد‪.‬‬

‫‪ ‬در مورد چگونگی ادعای خسارت به بیمهگذارتوصیههایی ارائه دهد‪.‬‬

‫یک واسطه مستقل زمانی نماینده بیمهگر شناخته میشود که‪:‬‬

‫‪ ‬بیمهگر نماینده را مجاز بداند که فرمهای پیشنهاد را از طرف شرکت بیمه دریافت و بررسی نموده و‬

‫پوشش بیمه را تایید کند‪.‬‬

‫‪ ‬واسطه ریسک ها را به نمایندگی از بیمهگر بازدید کند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Agent‬‬
‫‪56‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬واسطه این اجازه را داشته باشد که حق بیمه را دریافت کند‪.‬‬

‫‪ .1.1‬وظایف نماینده‬

‫نماینده در قبال کار فرمای خود وظایف ذیل را بر عهده دارد‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫نماینده باید کامال از مفاد توافق نامه تبعیت نماید‪.‬‬ ‫متابعت‬

‫اصوال نماینده باید شخصا به تکالیف مورد توافق در قرارداد نمایندگی عمل کند‪ .‬عدم عمل‬

‫‪2‬‬
‫به این تکالیف حتی درصورتیکه مشخص شود نماینده از خدمات شخص ثالثی برای این‬ ‫عملکرد شخصی‬

‫هدف استفاده مینماید‪ ،‬قابل قبول نمیباشد‪.‬‬

‫سطح مراقبت و مهارت مورد انتظار به جایگاه واسطه بستگی دارد‪.‬واسطههای مستقل که به‬

‫‪3‬‬
‫نفع مشتری خود عمل میکنند به نسبت یک نماینده غیر مستقل وظیفه سنگینتری بر عهده‬ ‫توجه الزم و مهارت‬

‫دارند‪.‬‬

‫نماینده باید همواره با حسن نیت عمل کند‪ .‬این بدین معناست که نباید فریبکاری تعمدی‬

‫وجود داشته باشد و یا وضعیت گمراه کننده ای ایجاد کند‪ .‬در مذاکرات پوششهای بیمهای‬
‫‪4‬‬
‫حسن نیت‬
‫توجه براین امر بسیار ضروری است‪ .‬همانگونه که در ادامه این فصل خواهیم دید به این‬

‫موضوع در بیمه ’حداعالی حسن نیت‘ گفته میشود‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫نماینده باید برای نگهداری میزان پول و مبادالت مالی بایگانی مناسبی داشته باشد‪.‬‬ ‫نگهداری سوابق مالی‬

‫‪1‬‬
‫‪Obedience‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Personal performance‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Due care and skill‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Good faith‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Acconuntability‬‬
‫‪57‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.1‬وظایف كارفرما‬

‫کار فرما در قبال نماینده خود دارای وظایف ذیل میباشد‪:‬‬

‫جبران خدمت‪ :1‬در معامالت بیمهای حق الزحمه معموال به صورت کار مزد میباشد که درصدی از حق بیمه‬

‫است‪.‬‬

‫جبران غرامت‪ :‬پرداخت هزینهها و خسارتهایی که نماینده از طرف کار فرما به بیمه گذار پرداخت کرده است‪.‬‬

‫‪ .1‬حداعالی حسن نیت‬

‫در زمان بررسی وظایف نماینده ذکر شد که نماینده باید حسن نیت داشته باشد‪ .‬در واقع همه طرفین باید حسن‬

‫نیت داشته باشند و بدون وجود حسن نیت‪ ،‬انعقاد و اجرای قرارداد بیمه به عنوان مکانیزم انتقال ریسک‪،‬‬

‫غیرممکن است‪.‬‬

‫در بسیاری از قراردادها برای خرید کاالهای ملموس هر یک از طرفین میتواند کاال را مورد آزمایش قرار دهد‪.‬‬

‫در چنین مواردی تا جایی که یکی از طرفین طرف دیگر را گمراه نکرده و کلیه سوالهای وی را با صداقت‬

‫پاسخ دهد‪ ،‬هیچ دلیلی برای طرف مقابل باقی نمیماند که بخواهد قرارداد را فسخ نماید‪ .‬در موارد اینچنینی‬

‫لزومی ندارد که سوالهای پرسیده نشده پاسخ داده شود‪ .‬در مورد خرید یک ‪ ipod‬میتوان آن را کنترل کرد‪.‬‬

‫دستگاه را روشن کرده و از کارکرد مناسب آن اطمینان حاصل کرد‪ .‬خرید و فروش کاالها و خدمات تابع این‬

‫قانون بوده که "اجازه بده خریدار خودش آگاه شود"‪ .‬یعنی فروشنده مسئولیتی در قبال کاالهایی که میفروشد‬

‫نداشته ولی خریدار میتواند قبل از خرید هرگونه تحقیق و آزمایشی را در مورد آن انجام دهد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Remuneration‬‬
‫‪58‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫طبیعی است که درمورد بیمه نمیتوان بدین شکل عمل کرد‪ .‬ما میتوانیم بیمهنامه را مطالعه کنیم اما تنها زمانی‬

‫میتوانیم به نحوه عملکرد آن پی ببریم که خسارتی واقع گردد‪.‬‬

‫در قرارداد بیمه چیزی برای لمس کردن یا دیدن وجود ندارد‪ .‬به همین دلیل بیمهگر به پیشنهاد دهنده در مورد‬

‫پاسخ به سواالت بسیاری که از وی می پرسد‪ ،‬اعتماد میکند‪ .‬این سوالها به بیمهگر کمک میکنند تا در مورد‬

‫پذیرش ریسک و شرایط پذیرش تصمیم گیری کند‪ .‬نتیجه دعوی )‪ Brownlie v. Campbell (1880‬نشان داد که‬

‫عدم افشای تعمدی حقایق مهم در قرارداد بیمه مجاز نمیباشد‪ .‬به دلیل ماهیت خاص قراردادهای بیمه در این‬

‫قراردادها مسئولیت پذیری سنگینتری درخصوص رعایت حسن نیت نیاز است به همین دلیل‪ ،‬این وظیفه در‬

‫بیمه در قالب ’حد اعالی حسن نیت‘ شناخته میشود‪.‬‬

‫‪ .1.3‬تعریف حد اعالی حسن نیت‬

‫ما میتوانیم حداعالی حسن نیت را بدین گونه تعریف کنیم‪:‬‬

‫یک وظیفه به منظور افشای دقیق و کامل تمامی حقایق مهم در خصوص ریسکی که پیشنهاد میشود‪ ،‬چه این‬

‫حقایق سوال شده باشند و چه سوال نشده باشند‪.‬‬

‫این بدان معناست که طرفین قرارداد باید قبل از انعقاد قرارداد‪ ،‬کلیه اطالعات مهم پیرامون آن را در اختیار طرف‬

‫مقابل بگذارند‪.‬‬

‫رعایت این اصل طی مذاکرات قرارداد به طور یکسان برای هر دو طرف پیشنهاد دهنده و بیمهگر الزامی است‪.‬‬

‫اما قانون پیشنهاد دهنده را منبع اصلی اطالعات مهم مربوط به قرارداد می داند‪ .‬زیرا بیمه گر بدون داشتن‬

‫‪59‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اطالعات مورد نیاز قادر به شناسایی و ارزیابی ریسک نبوده و مخفی کردن اطالعات میتواند باعتث گمراهی‬

‫بیمه گر شود‪.‬‬

‫عدول از وظایف مرتبط با نهایت حسن نیت ممکن است به صورت ذیل اتفاق بیافتد‪:‬‬

‫‪ -‬عدم افشا یا غفلت در ارائه حقایق مهم‪ ،‬چه سهوی باشد و چه به دلیل اینکه پیشنهاد کننده آن را مهم‬

‫نمیدانسته است‪.‬‬

‫پنهانکاری در خصوص حقایق مهم‪:‬‬

‫‪ -‬ظاهر سازی با هدف فریب و یا اظهاراتی که عمداً به منظور فریب بیمهگر انجام میشود‪.‬‬

‫‪ -‬ظاهر سازی بدون قصد فریب یا اظهارات غیر صحیحی که باور بر صحت آنها است‪.‬‬

‫‪ .1.1‬وظیفه افشا‬

‫این یک وظیفه است که حقایق مهم در هر مذاکره بیمهای بدون قید و شرط افشا شود‪ .‬این مساله به طور خاص‬

‫در مرحله پیشنهاد و قبل از اینکه قراردادی بهوجود آید بسیار مهم میباشد‪ .‬وظیفه افشا در هر تاریخی که‬

‫قرارداد تجدید میشود مجدداً تکرار خواهد شد‪.‬‬

‫‪ .1.1.3‬وظیفه بیمهگذاردر افشا‬

‫از آنجایی که در بسیاری از موارد تنها پیشنهاد دهنده است که شرایط کامل مورد بیمه را می داند‪ ،‬بسیار مهم‬

‫است که بیمهگذارتمامی حقایق مهم مربوط به قرارداد را افشا نماید‪ .‬اولین موردی که وظیفه افشا را در بیمه‬

‫‪61‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بنیان نهاد‪ ،‬دعوی )‪ Carter v. Boehm (1766‬بود‪ .‬همچنین بیمهگذارباید طی دوره قرارداد بیمه هم در قبال‬

‫بیمهگر حسن نیت داشته باشد‪.‬‬

‫البته‪ ،‬ذکر این نکته ضروری است که بیمهگر نمیتواند از پرداخت خسارت بیمهگذاربه دلیل اشتباه بیمهگذاردر‬

‫ارائه اطالعات غیر مهم اجتناب نماید‪ .‬موردی را در نظر بگیرید که یک فرد پیشنهاد کننده برای بیمه منزل‬

‫شخصی به اشتباه سن خود را ‪ 27‬سال اعالم کرده است در صورتی که ‪ 28‬سال دارد‪ .‬این اشتباه دلیلی بر عدم‬

‫پوشش دادن فرد نمیباشد و هیچ بیمهگری به دلیل چنین نکته فنی ای سعی در عدم پذیرش خسارت نخواهد‬

‫داشت‪.‬‬

‫‪ .1.1.1‬وظیفه بیمهگر در افشا‬

‫بیمهگر نیز به همین ترتیب در قبال بیمهگذاروظیفه افشا دارد‪ .‬به منظور بر آورده کردن این وظیفه بیمهگر نیز باید‬

‫کمال حسن نیت را داشته باشد‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬به بیمهگذاراطمینان بدهد که آنچه در طول مذاکرات قراردادها‬

‫رخ میدهد‪ ،‬درست میباشد‪ .‬فریب بیمهگذاردر مورد پوشش بیمهنامه نمونهای از نقص کمال حسن نیت از‬

‫سوی بیمهگر است‪.‬‬

‫سوال ‪3.2‬‬

‫در قرارداد بیمه اصل حسن نیت درقبال چه کسانی به کار گرفته میشود؟‬

‫‪61‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫كاربرد تئوری در عمل‬

‫آقای الف خانه ای قدیمی خرید تا به عنوان انبار کاالهای خود از آن استفاده کند‪ .‬مالک پیشین خانه به وی‬

‫گفت که این خانه همواره در معرض سیل بوده است و تاکنون دو بار دچار سیل زدگی شده است‪ .‬زمین ملک‬

‫در ارتفاع پایینی و نزدیک بستر رودخانهای بود که معموال طغیان میکرد‪ .‬وقتی که آقای الف درخواست بیمه‬

‫آتشسوزی‪-‬سرقت و آبگرفتگی کرد به خطر سیل اشارهای ننمود‪ .‬سه هفته بعد طوفان سنگینی رخ داد‪،‬‬

‫رودخانه طغیان کرد و سیل وارد انبار شد‪ .‬آقای جونز برای آبگرفتگی اعالم خسارت نمود‪ .‬یک روز قبل از‬

‫سیل سرقتی نیز از انبار وی صورت گرفته بود‪ .‬وی همچنین برای سرقت نیز اعالم خسارت کرد‪.‬‬

‫خسارت آبگرفتگی تحت پوشش قرار نگرفت زیرا اطالعات مربوط به سیل زدگی‪ ،‬حقیقتی مهم در خصوص‬

‫موضوع مورد بیمه بود‪ .‬با این وجود‪ ،‬خسارت سرقت تحت پوشش قرار گرفت زیرا اطالعات فاش نشده‪،‬‬

‫تاثیری بر پذیرش خسارت آقای جونز در مورد بیمه سرقت نداشتند‪.‬‬

‫‪ .1.1.1‬قوانین بین المللي درمورد افشا‬

‫در قوانین بین المللی مواردی وجود دارد که بیمهگر در آن موارد در صورتیکه سندی برای فریبکاری‬

‫بیمهگذارنداشته باشد‪ ،‬نمیتواند بیدلیل نسبت به رد درخواست خسارت بیمهگذاراقدام نماید‪.‬‬

‫‪62‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫در ذیل به این موارد اشاره میشود‪:‬‬

‫‪ )1‬عدم افشای وقایع مهم در خصوص ریسکهایی که منطقاً از بیمهگذارانتظار نمیرود که آن را افشا نماید‪.‬‬

‫‪ )2‬ارائه غیر عمد اطالعات نادرست در خصوص ریسک‬

‫‪ )3‬عدول از شرایطی که ارتباطی به خسارت نداشتهاند‪.‬‬

‫در همین رابطه و برای جلوگیری از وقوع چنین مواردی در بازار انگلستان راهنمایی مربوط به مشاوره مشتری‬

‫وجود دارد که در آنها به روشهای کسب اطمینان از اینکه مشتری می داند چه چیزهایی را باید افشا نماید‪،‬‬

‫بهشرح زیر اشاره شده است‪:‬‬

‫‪ )1‬وظیفه بیمهگذاردر افشای همه حقایق مهم پیرامون بیمهنامه شامل آنچه که باید افشا شود و عواقب هر‬

‫گونه کوتاهی در عدم افشای چنین مواردی به وی شرح داده شود‪.‬‬

‫‪ )2‬از اینکه از مشتری سواالت روشنی در مورد حقایق مهم پرسیده شده است‪ ،‬اطمینان حاصل شود‪.‬‬

‫این راهنما هم برای مشتریان حقیقی و هم برای مشتریان حقوقی به کار گرفته میشود‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬در جایی که غیر منطقی است از پیشنهاد دهنده انتظار داشت که واقعیتی را افشا کند و یا در جایی‬

‫که غیر عمد اطالعاتی به غلط افشا میشود طبیعتا بیمهگر نباید ادعای خسارت را رد کند‪ .‬در نتیجه‪،‬‬

‫بیمهگران نیازمندند که پیشنهاد دهندگان به سواالت تا جاییکه میتوانند پاسخ دهند‪ .‬در مواردی که وظیفه‬

‫رعایت حسن نیت بهوسیله بیمهگذارنقض میشود (به جز استثناهای اشاره شده در باال)‪ ،‬بیمهگر طبیعتاً این‬

‫حق را دارد که تحت بیمهنامه از ایفای مسئولیتهای خود سر باز زند‪.‬‬

‫‪63‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪3‬‬
‫‪ .1.1‬حقایق مهم‬

‫تعریف اولیه حقایق مهم در دعوی )‪ Rivaz v. Gerussi (1880‬مطرح گردید‪ .‬با این حال‪ ،‬در اینجا از تعریف‬

‫قانونیای که در قانون بیمه دریایی ‪ 1916‬انگلستان وجود دارد استفاده میکنیم‪ ،‬البته این قانون در بیمههای‬

‫دیگر نیز کاربرد دارد‪:‬‬

‫"هر شرایطی که بر قضاوت یک بیمهگرمحتاط در مورد تعیین حق بیمه و یا تعیین چگونگی پذیرش ریسک‬

‫تاثیر بگذارد یک حقیقت مهم است‪".‬‬

‫طبق قوانین بین المللی چنانچه پیشنهاد دهنده در مورد مهم بودن هر واقعیتی دچار شک شود‪ ،‬باید آن را بدون‬

‫توجه به اینکه آیا سوال خاصی در فرم پیشنهاد وجود دارد یا نه افشا کند‪.‬‬

‫ضرورت این مساله بدین دلیل است که تنها پیشنهاد دهنده است که از تمامی واقیتهای مهم مربوط به ریسک‬

‫آگاه بوده و این واقعیتها باید هنگام بررسی ریسک به بیمهگر ارائه شود‪.‬‬

‫دادگاه مهم بودن واقعیت را بهوسیله نگاه کردن به آن از دیدگاه یک بیمهگر محتاط بررسی میکند‪ .‬آنها به نظر‬

‫بیمهگذارو یا یک بیمهگر خاص توجهی ندارند‪ .‬هر واقعیتی که ریسک را از حد عادی بزرگتر نماید‪ ،‬بهوضوح‬

‫مهم میباشد‪.‬‬

‫واقعیتهایی که نیازی به افشا ندارند در ذیل بیان شدهاند‪:‬‬

‫‪ ‬واقعیتهای قانونی‪ :‬انتظار میرود که همگان آنچه را که قانون بیان میدارد بدانند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Material facts‬‬
‫‪64‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬واقعیتهای دانش عمومی‪ :1‬به عنوان مثال اینکه یک ناحیه در منطقه جنگی واقع شده است‪.‬‬

‫‪ ‬واقعیتهایی که خطر را کاهش میدهند‪ :‬از قبیل وجود دزدگیر و مجهز بودن به تجهیزات اطفاء حریق‪.‬‬

‫‪ ‬واقعیتها در جایی که بیمهگر نسبت به آنها بی تفاوت ظاهر شده است و یا اطالعات را نادیده گرفته‬

‫است‪ :‬نادیده گرفتن اطالعات به معنای این است که آنها را بیاهمیت بدانیم‪ .‬این حالت زمانی پیش‬

‫میآید که در فرم پیشنهاد به سوال یا سواالتی پاسخ داده نشده و بیمهگر نیز پیگیر پاسخها نشده است‪.‬‬

‫‪ ‬واقعیتهایی که میتوانند توسط بیمهگر در پرتو مواردی که افشا شدهاند استنباط شوند‪.‬‬

‫‪ ‬واقعیتهای قابل کشف در جایی که به بیمهگر اطالعات کافی به منظور انجام استعالم داده شده است‪.‬‬

‫‪ ‬واقعیتهایی که پیشنهاد دهنده نیز از آنها آگاه نیست‪.‬‬

‫‪ ‬واقعیتهایی که بهوسیله مفاد بیمهنامه پوشش داده شدهاند‪ :‬به خطرهایی مربوط میشود که توسط‬

‫بیمهنامه مستثنی شناخته شدهاند‪.‬‬

‫‪ ‬واقعیتهایی در مورد محکومیتهای سپری شده‪2‬تحت قانون اصالح افراد خاطی (‪ :)1974‬پس از‬

‫گذشت دورههای زمانی متفاوت فرد خاطی دیگر نیازی به افشای محکومیتهایی که دوره آنها به‬

‫اتمام رسیده است‪ ،‬ندارد‪.‬‬

‫‪ .1.1.3‬انواع حقایق مهم‬

‫بیشتر سوالها در فرمهای پیشنهادی در مورد حقایق مهمی است که بیشتر مربوط به مخاطرات فیزیکی‬

‫هستند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Public knowledge‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Spent convictions‬‬
‫‪65‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مانند مثالهای ذیل‪:‬‬

‫‪ ‬در بیمه خودرو‪ :‬سن و نوع خودرو‪ ،‬سن راننده‪ ،‬تصادفها و محکومیتهای پیشین‬

‫‪ ‬در بیمه سرقت‪ :‬ماهیت کاال‪ ،‬ارزش آن و ماهیت اقدامات امنیتی پیشگیرانه‬

‫‪ ‬در بیمه حوادث شخصی‪ :‬نقصهای بدنی فرد و شغل فرد‬

‫كاربرد تئوری در عمل‬

‫سیستم گرمایشی کارخانه ای در یک بیمهنامه آتشسوزی که ساختمانها را تحت پوشش قرار داده‬

‫است حقیقت مهم خواهد بود‪ .‬فاکتورهای دیگری که بیمهگر آنها را حقیقت مهم می داند عبارتند از‪:‬‬

‫‪ ‬نوع سازه‬

‫‪ ‬میزان ظرفیت مورد استفاده کارخانه‬

‫‪ ‬فرایندهای تجاری در حال انجام‬

‫‪ ‬نحوه انبار نمودن کاالهای قابل اشتعال‬

‫‪ ‬سوابق خسارت و بیمهنامههای قبلی‬

‫‪ ‬ماهیت و سازه ساختمانهای مجاور‬

‫برخی سوالها مربوط به مخاطرات اخالقی هستند‪ .‬مثالهای ذیل بیان کننده آن میباشند‪:‬‬

‫‪ ‬سابقه بیمه‪ :‬عدم پذیرش (امتناع) بیمه شدن بیمهگذارتوسط بیمهگران دیگر در گذشته‪ ،‬سوابق‬

‫خسارت بیمهگزار‬

‫‪66‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬سابقه فردی‪ :‬محکومیتهای جنایی و درگیری در حوادث قابل اجتناب‬

‫در بخش ‪ ،4‬قسمت ‪ A‬روشهایی را که برای کسب اظهارات واقعی مورد استفاده قرار میگیرند و نیز‬

‫اهمیت خطر اخالقی و فیزیکی در قرارداد را به اختصار توضیح میدهیم‪.‬‬

‫‪ .1.4‬عواقب عدم افشا‬

‫اگر بیمهگذاروظیفه خود در افشای حقایق مهم را نقض نمود‪ ،‬بیمهگر میتواند از مسئولیتهای ناشی از‬

‫قرارداد به طور کل و از ابتدا اجتناب کند‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬در چنین شرایطی هیچ خسارتی قابل پرداخت‬

‫نمیباشد و بیمهگر باید کل قرارداد را به کنار بگذارد‪ .‬اگر عدم افشا با قصد تقلب باشد (اغلب پنهانکاری‬

‫نامیده میشود) بیمهگر میتواند هم حق بیمه را برگردانده و هم خسارتهای پرداختی قبلی خود را‬

‫بازیافت نماید‪ .‬آنچه که بیمهگر نمیتواند انجام دهد عدم پرداخت خسارتی خاص ولی ادامه دادن قرارداد‬

‫در آینده است‪ .‬بیمه گر حق دارد که نقض را نادیده بگیرد اما در این مورد باید خسارت را پرداخته و‬

‫بیمهنامه را نیز ادامه دهد‪.‬‬

‫در مورد عواقب عدم افشا قانونگذار ضمانتهای اجرائی ای پیش بینی نموده که مواد ‪ 13 ،12 ،11‬و ‪ 16‬قانون‬

‫بیمه راجع به این اصل است‪.‬‬

‫‪ ‬طبق قانون عدم افشای مشروع این است که عدم افشا بهوجود آمده و برای فرد دوم قرارداد (بیمه‬

‫گذار) این زمینه را فراهم می سازد که از قرارداد اجتناب کند‪ .‬در جایی که واقعیت‪:‬‬

‫‪ ‬فرد اول (بیمهگر) آن را میداند‪.‬‬

‫‪ ‬فرد دوم آن را نمی داند‪.‬‬

‫‪67‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ ‬اگر افشا شده است محاسبه میشود تا شخص دوم را تحت مفادی که آنها را به نفع خود می داند‬

‫برای ورود به قرار داد ترغیب نماید و یا اصال وارد قرارداد نشود‪.‬‬

‫‪ ‬در مورد رشته اجباری بیمه‪ ،‬طبق قوانین مربوطه اگر بیمهگذار در مورد افشای اظهارات واقعی کوتاهی‬

‫کرده باشد‪ ،‬با محدودیتهایی در مورد تعهدات شخص ثالث روبرو خواهد شد‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهنامههای باطل و قابل ابطال در بخش ‪ 6‬قسمت ‪ F‬مورد بحث قرار خواهند گرفت‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .4‬نفع بیمه پذیر‬

‫در این بخش‪ ،‬اصل نفع بیمه پذیر را به اختصار شرح داده و توضیح میدهیم که چه زمانی وجود نفع بیمه پذیر‬

‫الزامی است‪.‬‬

‫‪ .4.3‬تعریف نفع بیمه پذیر‬

‫نفع بیمه پذیر فاکتوری الزامی برای انعقاد یک قرارداد معتبر بیمه میباشد‪ .‬نفع بیمه پذیر به زبان ساده بدین‬

‫صورت تعریف میشود‪:‬‬

‫یک حق قانونی به منظور بیمه کردن مورد بیمه توسط بیمه گذار‪ ،‬که از رابطه مالی قانونی بیمهگذارو مورد بیمه‬

‫بهوجود میآید‪.‬‬

‫مشخصههای نفع بیمه پذیر که در ذیل بیان میشوند تعریف آن را واضحترخواهند ساخت‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Insurable Interest‬‬
‫‪68‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مال و یا حادثهای است که به واسطه قرارداد بیمه‪ ،‬بیمه شده است‪.‬موضوع مورد‬

‫بیمه میتواند هر نوعی از دارایی و یا هر حادثهای باشد که باعث وارد آمدن‬

‫‪1‬‬
‫خسارت به حق قانونی بیمهگزار شده و یا باعث ایجاد التزام قانونی گردیده‬ ‫موضوع مورد بیمه‬

‫است‪ .‬مثالهای مشخص آن خودروها یا کاالهای انبار شده در مغازه یا انبار‬

‫میبا شند‪.‬‬

‫رابطه میان بیمهگذارو مورد بیمه باید توسط قانون معتبر اثبات شود‪ .‬اگر رابطه‬

‫‪2‬‬
‫قانونی وجود نداشته باشد نفع بیمهای نیز نمیتواند وجود داشته باشد‪ .‬این امر‬ ‫رابطه قانونی‬

‫تفاوت مهم بین بیمه و شرط بندی را پررنگ تر می سازد‪.‬‬

‫برای اینکه موضوع بیمه مشمول نفع بیمهای باشد باید ارزش مالی داشته باشد‪.‬‬
‫این بدین معناست که مثال برای ارزش گذاری یک دارایی موروثی خانوادگی‪،‬‬ ‫‪3‬‬
‫ارزش مالی‬
‫ارزش واقعی یا ذاتی آن شی مدنظر است نه ارزش عاطفی و احساسی آن برای‬
‫خانواده‪.‬‬
‫بیمهگرها در مورد بیمهنامههایی که صادر میکنند دارای نفع بیمهای هستند‪ .‬این‬
‫بدان معناست که آنها ممکن است بخش و یا تمام خطری را که تقبل کرده اند‬ ‫نفع بیمهای بیمهگر‬

‫قانونا نزد یک بیمهگر دیگر (یا بیمهگر اتکایی) بیمه کنند‪.‬‬

‫انتظار بهدست آوردن نفع بیمهای در زمانی در آینده‪ ،‬برای ایجاد نفع بیمهای‬ ‫‪4‬‬
‫نفع بیمهای مورد انتظار‬
‫کافی نیست‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Subject matter of insurance‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Legal relationship‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Financial value‬‬
‫‪4‬‬
‫‪anticipated‬‬
‫‪69‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫قرارداد بیمه تنها زمانی امکان انعقاد دارد که حادثه بیمه شده (که البته باید اتفاق بیفتد)‪ ،‬برای بیمهگذارو یا‬

‫وابستگان او خسارت مالی ایجاد نماید‪ .‬هر قرارداد بیمهای باید توسط نفع بیمهپذیرحمایت شود بنابراین‪ ،‬در‬

‫مورد اموال‪ ،‬فرد بیمهگذاراز سالمت چنین اموالی بهره برده و یا از خسارت آن زیان میبیند‪.‬‬

‫‪ .4.1‬وجود نفع بیمهپذیر‬

‫در رشته های مختلف بیمه برای اینکه قرارداد بیمه اعتبار داشته باشند الزم است نفع بیمه پذیر در زمانهای‬

‫متفاوتی وجود داشته باشد‪.‬‬

‫در بیمههای عمومی‪ 1‬که شامل تمامی بیمهها به جز بیمههای دریایی و عمر میباشد‪ ،‬در زمان صدور بیمهنامه‬

‫نفع بیمهپذیر الزم است و نیز قطعا در زمان خسارت نیز باید وجود داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪3.1‬‬

‫میزان نفع بیمه پذیر هر یک از موارد زیر به چه میزان است‪:‬‬

‫‪ :A‬وام رهن دهنده در قبال دارایی قرض گیرنده؟‬

‫‪ :B‬تعمیر کار برقی در قبال تلویزیون مشتری که نزد او در حال تعمیر است؟‬

‫‪ .4.1‬ایجاد نفع بیمه پذیر‬

‫نفع بیمه پذیر در بیمهنامه از ‪ 3‬طریق میتواند ایجاد شود‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪General insurance‬‬
‫‪71‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬از طریق قوانین عرفی‬

‫‪ ‬از طریق قرارداد‬

‫‪ ‬از طریق قانون‬

‫‪3‬‬
‫‪ .4.1.3‬قوانین عرفي‬

‫در بسیاری از موارد نفع بیمه پذیر در قوانین عرفی به صورت خودکار از طریق مالکیت بهوجود میآید‪ .‬شما به‬

‫حفظ خودرو‪ ،‬منزل شخصی و سایر اموال شخصی خود عالقهمند هستید‪ ،‬پس میتوانید آنها را بیمه نمایید‪ .‬راه‬

‫دیگری که میتواند نفع بیمهای ایجاد کند زمانی است که شما در نتیجه قصور‪ ،‬خسارتی را به شخص ثالثی وارد‬

‫مینمایید‪ .‬افراد برای خسارتهایی که اشخاص ثالث وارد میکنند دارای یک نفع مالی هستند‪.‬‬

‫‪ .4.1.1‬قرارداد‬

‫قرارداد میتواند برای افراد مسئولیتهایی ایجاد کند که در حالت عادی درخصوص آنها مسئول نیستند‪ .‬یک‬

‫مالک طبیعتاً مسئول نگهداری دارایی است که مالکتیش را دراختیار دارد‪ .‬با این حال‪ ،‬مالک ممکن است‬

‫مسئولیت نگهداری ملک خود را تحت مفاد اجاره نامه به مستأجر واگذار نماید‪.‬‬

‫وضع این تعهدات یا مسئولیتهای بالقوه‪ ،‬یک نفع بیمهپذیر ایجاد میکند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Common Law‬‬
‫‪71‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪3‬‬
‫‪ .4.1.1‬قوانین‬

‫بسیاری از قوانین‪ ،‬مسئولیت خاصی را به گروه خاصی از افراد محول میکنند و یا مزایایی را به آنها اعطاء‬

‫میکنند که این امر باعث ایجاد نفع بیمهپذیر میشود‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬قانون هتلداری ‪ 1956‬نمونهای از قوانینی‬

‫است که مسئولیت سنگین هتلداران و مالکان مسافرخانهها را در قبال خسارت وارده به اموال مهمانها محدود‬

‫می سازد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .5‬اصل جبران خسارت (غرامت)‬

‫در این بخش‪ ،‬اصل غرامت‪ ،‬ویژگیها و شرایط آن را به اختصار بیان میکنیم‪.‬‬

‫‪ .5.3‬تعریف غرامت‪:‬‬

‫غرامت میتواند به شرح ذیل تعریف شود‪:‬‬

‫"جبران مالی به میزانی که بیمهگذاررا پس از خسارت به همان موقعیت مالی برگرداند که وی قبل از وقوع‬

‫خسارت در آن قرار داشته است‪".‬‬

‫بسیاری از قراردادهای بیمه عمومی قراردادهایی هستند که در حوادث منجر به خسارت‪ ،‬به بیمهگذارغرامت‬

‫پرداخت میکنند‪ .‬استثناهای اصلی این قانون بیمهنامههای حوادث و یا عمر می باشند‪ ،‬در جایی که واضح است‬

‫که به عنوان مثال جبران مالی دقیقی برای از کار افتادگی عضو بدن نمیتواند وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Statute‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Indemnity‬‬
‫‪72‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫این قراردادها‪ ،‬قراردادهای جبران غرامت نمی باشند بلکه قراردادهای ‪ Benefit‬هستند و سطح غرامت فرد در‬

‫قرارداد بهوسیله توانایی آنها در پرداخت حق بیمه محدود میشود‪.‬‬

‫در مورد بیمه اموال بیمه گذار‪ ،‬جبران غرامت محدود به مبلغ بیمهشده میباشد‪.‬‬

‫‪ .5.1‬گزینههای در دسترس بیمهگرها‬

‫حتی اگر بیمهگزار محق دریافت غرامت باشد (در حدود محدودیتهای سرمایه تحت پوشش بیمه و مفاد و‬

‫شرایط اشاره شده در بیمهنامه)‪ ،‬روشهای متفاوتی برای پرداخت غرامت وجود دارند‪ .‬این بر عهده بیمهگر است‬

‫که تصمیم بگیرد که غرامت چگونه باید پرداخت شود‪ 4.‬گزینه در دسترس بیمهگر در ذیل بیان شدهاند‪:‬‬

‫‪ ‬پرداخت نقدی‬

‫‪ ‬تعمیر‬

‫‪ ‬جایگزینی‬

‫‪ ‬بازسازی‬

‫این گزینهها قاعدتاً در قرارداد بیمه تعیین میشوند‪ .‬در مواردی که این گونه نباشد‪ ،‬بیمهگذارقانونا این حق‬

‫را دارد که درخواست جبران خسارت به صورت پول را نماید‪.‬‬

‫‪ .5.1.3‬پرداخت نقدی‬

‫جبران خسارت بیمه اغلب به صورت پرداخت نقدی و مستقیما توسط بیمهگر به بیمهگذارمیباشد‪.‬‬

‫‪73‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .5.1.1‬تعمیر‬

‫بیمهگرها ممکن است انتخاب کنند که هر آسیب وارده ای به کاالی بیمهگذاررا تعمیر کنند‪ .‬در این مورد‬

‫آنها ممکن است بتوانند به دلیل قدرت چانه زنی یک سازمان بزرگ‪ ،‬خسارت کمتری از آنچه که بیمه‬

‫گذارمیتواند دریافت کند‪ ،‬به تعمیرکار بپردازند‪ .‬مثال متداول این امر پرداخت خسارت بیمه مسئولیت‬

‫دارندگان وسایط نقلیه است که در آن صدمات ناشی از تصادف در تعمیرگاه مجاز مورد تایید بیمهگر‪ ،‬تعمیر‬

‫میشوند‪.‬‬

‫‪ .5.1.1‬جایگزیني‬

‫متداولترین مثال جایگزینی به عنوان وسیله‪ ،‬جبران غرامت بیمه شکستن شیشه است‪ .‬این امر به خصوص‬

‫در جایی اهمیت دارد که جایگزینی به معنای کاستن از خسارات بیشتر است مانند زمانی که شیشههای‬

‫مغازهای شکسته میشوند‪.‬‬

‫در سالهای اخیر شرط جایگزینی در بیمههای انفرادی تا حدودی تغییر یافته است‪ .‬در حال حاضر‪ ،‬برای‬

‫این هدف روشی در حال گسترش است که به استفاده از ’خرده فروشان منتخب بیمهگر‘ معروف است‪.‬‬

‫منافع بسیاری برای بیمهگرهایی که از این گزینه جایگزینی استفاده میکنند به شرح زیر وجود دارند‪:‬‬

‫‪ ‬تخفیفهایی که معموال بیمهگران از فروشگاهها میگیرند به معنای هزینه خسارت کمتر است‪.‬‬

‫استفاده از گزینه جایگزینی میتواند از ادعاهای تقلبی (با هدف به دست آوردن پول نقد)‬ ‫‪‬‬

‫جلوگیری کرده یا حداقل آن را کمتر کند‪.‬‬

‫‪74‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ ‬استفاده از خرده فروشیهای با کیفیت به نوعی ارائه خدمات ویژه به بیمه گذارهای شرکت بوده و‬

‫در رضایت آنها موثر است‪.‬‬

‫‪ .5.1.4‬بازسازی‬

‫بازسازی‪ ،‬روشی در پرداخت غرامت است که بیمهگر را عهده دار تعمیرساختمان (و یا قطعهای از ماشین)‬

‫میکند که بهوسیله خطر بیمه شده‪ ،‬خسارت دیده است‪ .‬در عمل‪ ،‬شرط بازسازی به ندرت مورد استفاده قرار‬

‫میگیرد زیرا زمانی که بیمهگر با این شرط موافقت نماید حتی اگر هزینه بازسازی بیش از ارزش کل بیمهشده‬

‫شود باید آن را پرداخت نماید‪ .‬آنها همچنین باید طی دوره بازسازی بیمهگر خودشان باشند و مطمئن باشند که‬

‫کار به نحوی انجام میشود که مورد بازسازی شده بسیار شبیه به حالت پیش از خسارت باشد‪.‬‬

‫‪ .5.1‬تعدیل اصل غرامت‬

‫اصل غرامت اصلی سخت و تغییر ناپذیر نیست و میتواند طبق توافق طرفین قرارداد تغییر پیدا کند‪ .‬در این‬

‫حالت ممکن است بیمهگذارکمتر یا بیشتر از حالت اعمال سخت گیرانه اصل غرامت‪ ،‬خسارت دریافت کند‪.‬‬

‫اصل پرداخت غرامت از طرق ذیل تعدیل میشود‪:‬‬

‫‪ ‬بیمهنامههای با ارزش توافقی‬

‫‪1‬‬
‫‪ ‬بیمهنامههای جایگزین با نو‬

‫‪2‬‬
‫‪ ‬بیمهنامه خسارت اول‬

‫‪1‬‬
‫‪First loss‬‬
‫‪2‬‬
‫‪New for old‬‬
‫‪75‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .5.1.3‬بیمهنامه با ارزش توافقي‬

‫در این بیمهنامه ارزش موضوع بیمه در ابتدای قرارداد مورد توافق قرار میگیرد و سرمایه تحت پوشش بیمه‬

‫متعاقبا تثبیت میشود‪ .‬این ارزش در هر تمدید قراردادی باز بینی میشود‪ .‬در حادثه منجر به خسارت نیازی‬

‫نیست که ارزش در زمان خسارت ثابت شود‪.‬‬

‫بیمهنامههای با ارزش توافقی در بیمه اثرهای هنری و سایر کاالهای منحصر به فرد و بدون جایگزین مورد‬

‫استفاده قرار میگیرند؛ کاالهایی که ارزش واقعی آنها در زمان ادعای خسارت میتواند موضوع مناقشه شده و‬

‫بازار دست دومی هم در مورد آنها وجود ندارد‪.‬‬

‫معموال ارزش توافقی محدود به خسارتهای کلی است و در صورت وجود پوشش برای خسارت جزئی‪ ،‬این‬

‫خسارتها همانند سایر خسارتهای تابع اصل غرامت‪ ،‬پرداخت میشوند‪ .‬اگر ارزش توافق شده محدود به‬

‫خسارات کلی نباشد‪ ،‬خسارات جزئی از طریق محاسبه نسبتی از خسارت کلی رسیدگی خواهد شد‪.‬‬

‫كاربرد تئوری در عمل‬

‫آقای الف اتوموبیل رانی است که افتخار و سرگرمی او مرسدس بنز مدل ‪ 1916‬است که وی با سختی‬

‫فراوان آن را بازسازی کرده است‪ .‬وسیله نقلیه تنها مدلی از این نوع است و اگر هر اتفاق نا خوشایندی‬

‫پیش آید نمیتوان جایگزینی برای آن یافت‪ .‬از آنجایی که نمیتوان بر آن قیمت گذاشت و ارزش‬

‫بازاری ندارد‪ ،‬وی با بیمهگر توافق کرده است که در صورت بروز خسارت مبلغ ‪ 251‬میلیون یورو به وی‬

‫پرداخت شود‪.‬‬

‫‪76‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .5.1.1‬بیمهنامههای جایگزین با نو‬

‫این نوع از پوشش ممکن است چیزی بیش از پرداخت غرامت را برای بیمهگذارفراهم آورد‪ .‬این نوع پوشش‬

‫برای بیمهنامه اسباب و وسایل منازل مسکونی متداول است تا پوششی بر اساس بیمه جایگزین با نو را بهعنوان‬

‫گزینهای برای پرداخت غرامت در اختیار بیمهگذارقرار دهد‪ .‬این بدین معناست که در زمان خسارت برای‬

‫فرسودگی یا استهالک هیچ مبلغی کسر نمیشود‪ .‬مبلغ قابل پرداخت بر اساس هزینه جایگزین کاال در زمان‬

‫خسارت میباشد‪ .‬البته الزم به ذکر است که در زمان صدور این بیمهنامه‪ ،‬سرمایه تحت پوشش بیمه و حق بیمه‬

‫باید بر اساس "ارزش" نو تمام کاالها باشد‪.‬‬

‫بیمهنامههای جایگزین با نو همچنین ممکن است برای داراییهای تجاری از قبیل ساختمانها و قطعات ماشینی‬

‫به کار روند‪ .‬در این حالت اساس قرارداد ’بازسازی‘ نامیده میشود‪.‬‬

‫‪ .5.1.1‬بیمهنامههای اولین خسارت‬

‫بیمهنامههای اولین خسارت با سرمایه ای کمتر از ارزش کلی مورد بیمه صادر میشوند‪.‬‬

‫به عبارت دیگر‪ ،‬خسارت کلی‪ 1‬و یا حتی یک خسارت بسیار قابل توجه به مورد بیمه غیر ممکن به نظر‬

‫میرسد‪ .‬این سرمایه کاهش یافته اغلب تابعی است از آنچه که بیمهگذارآن را میزان خسارت و یا آسیبی که‬

‫میتواند در یک حادثه به وجود آید‪ ،‬میداند‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫یا حداکثر خسارت‬ ‫بیمهگرها نیز این پتانسیل را ارزیابی میکنند و آن را ارزش حداکثر خسارت ممکن‬

‫تخمینی‪ 1‬می نامند‪ .‬با این حال‪ ،‬ممکن است که بیمهگذاریا بیمهگر و یا هر دو آنها‪ ،‬آنچه را که ممکن است‬

‫‪1‬‬
‫‪Reinstatement‬‬
‫‪2‬‬
‫‪PML‬‬
‫‪77‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫حداکثر خسارت باشد کمتر ارزیابی کنند و در حادثهای که سرمایه بیمهنامه آن بر اساس اولین خسارت تعیین‬

‫شده خسارتی بیش از حد سرمایه بیمهنامه به وقوع بپیوندد‪ .‬در چنین مواردی بیمهگذارمجبور است شخصاً‬

‫مابهالتفاوت خسارت را پرداخت کند‪.‬‬

‫مثال این مورد پوشش بیمه سرقت از یک انبار بزرگ میباشد که احتمال دزدیدن تمام کاالها در یک مرحله‬

‫بسیار کم است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .6‬علت نزدیک‬

‫هر بیمهنامه معموال خساراتی که بهوسیله خطرات بیمه شده مشخص بهوجود بیاید را پوشش میدهد‪ .‬بیمهگرها‬

‫ابتدا رابطه میان خطر و خسارت را بررسی میکنند تا علت مستقیم خسارت را پیدا کنند‪ .‬آنها قبل از پرداخت‬

‫خسارت تصمیم میگیرند که آیا علت حادثه‪ ،‬خطر بیمهشده بوده است یا نه‪.‬‬

‫علت نزدیک در پرونده دعوی )‪ Pawsey v. Scottish union and national (1907‬تعریف شده است‪.‬‬

‫علت نزدیک‪ ،‬دلیلی فعال و موثر در به حرکت در آوردن زنجیرهای از حوادث است که سبب وقوع نتیجهای‬

‫میشود‪ .‬این زنجیره بدون دخالت هیچ نیروی خارجی آغاز شده و فعاالنه و مستقل به کارش ادامه میدهد‪.‬‬

‫علت نزدیک یک رویداد همواره علت غالب میباشد و یک اتصال مستقیم بین آن علت و خسارت حاصله‬

‫وجود دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪FML‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Proximate cause‬‬
‫‪78‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫سوال ‪33‬‬

‫آقای الف یک موتور سوار مشتاق است‪ .‬او یک بیمهنامه حوادث شخصی دارد که فوت را تحت پوشش‬

‫قرار میدهد‪ .‬یک روز بارانی که او بیرون منزل بود از موتور افتاد و دست و پایش شکست‪ .‬او روز بعد‬

‫بیهوش و خیس پیدا شد که در نتیجه آن به بیمارستان منتقل شد و بر اثر ذات الریه فوت کرد‪ .‬آیا شما‬

‫خسارت فوت را می پردازید؟‬

‫همانگونه که مالحظه میشود یک حادثه به تنهایی همیشه علت مستقیم خسارت نیست‪ :‬خسارت معموال بعد از‬

‫زنجیره ای از حوادث بهوجود میآید‪.‬‬

‫راه خوب دیگری که ارتباط میان علت و معلول را نشان میدهد این است که ردیفی از دومینوها را در نظر‬

‫بگیرید که همه ایستاده هستند‪ .‬تصور کنید که اولین دومینو با تلنگری می افتد‪ ،‬به دومی برخورد کرده و متعاقباً‬

‫به سومی و بعدی تا همه پیدرپی بیفتند‪ .‬تلنگر به اولین دومینو مجموعهای از حوادث را که باعث افتادن آخرین‬

‫دومینو میشود‪ ،‬مسبب میشود‪ .‬اگر افتادن آخرین دومینو را نماد خسارت بدانیم بنابراین‪ ،‬افتادن اولین دومینو‬

‫علت مستقیم است‪.‬‬

‫چنانچه یکی از دومینوها در نتیجه افتادن دومینوی اول نیفتد اما توسط مراقب انداخته شود مجموعه حوادث‬

‫متوقف میشوند و دخالت نیروی جدید‪ ،‬مستقل از مجموعه اصلی حوادث‪ ،‬باعث افتادن آخرین دومینو میشود‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬این ضربه علت نزدیک جدیدی برای خسارت است‪.‬‬

‫‪79‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪3‬‬
‫‪ .6.3‬تشخیص علت‬

‫در بسیاری از موارد میتوان با مالحظه علت و معلول از خرد جمعی‪ 2‬برای تشخیص علت مستقیم خسارت‬

‫بهره گرفت‪ .‬میتوان در عمل این مورد را در پرونده دعوی )‪Marsden v. City and County (1865‬‬

‫‪ insurance company‬مالحظه کرد‪.‬‬

‫مغازهداری شیشهی ویترین خود را در مقابل خسارت یا آسیب ناشی از هر دلیلی به جز آتشسوزی بیمه کرد‪.‬‬

‫اموال همسایه دچار آتشسوزی شد و ازدحام جمعیت بهوجود آمد‪ .‬سپس جمعیت اغتشاش پیدا کرده و‬

‫شیشههای مغازه شکسته شدند‪ .‬مشخص شد که علت شکستن شیشهها اغتشاش جمعیت بوده است نه‬

‫آتشسوزی‪ .‬بنابراین‪ ،‬خسارت نتیجه غیر قابل اجتناب آتشسوزی نبوده است‪.‬‬

‫‪ .6.1‬ماهیت خطرات‬

‫زمانی که بیمهگر دلیل مستقیم خسارت را احراز میکند باید مطمئن شود که خطر تحت پوشش بیمهنامه‬

‫قرار دارد‪ .‬خطرات به صورت ذیل طبقه بندی میشوند‪:‬‬

‫‪ ‬خطرات بیمه شده‪ :3‬آنهایی که در قرارداد به عنوان تحت پوشش نامیده میشوند‪.‬‬

‫‪ ‬خطرات مستثنی یا استثنائات‪ :‬آنهایی که در قرارداد صریحا پوشش نیافته نامیده میشوند‪.‬‬

‫‪ ‬خطرات بیمه نشده یا نام نبرده‪ :1‬آنهایی که در بیمهنامه نه به عنوان تحت پوشش و نه استثناء اصال قید‬

‫نشدهاند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Identifying the cause‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Common sense‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Insured perils‬‬
‫‪81‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمهگرها تصمیم میگیرند که آیا خسارت قابل پرداخت است یا خیر‪ .‬بدین منظور آنها خطری را که علت‬

‫نزدیکی خسارت است در طبقه بندی قید شده در باال قرار میدهند‪ .‬تنها در حالتی که کلیه حوادث پیش از‬

‫خسارت جزء خطرات بیمهشده نباشد‪ ،‬الزم است علت مستقیم خسارت مشخص شود‪ .‬در جایی که حتی‬

‫یکی از حوادث منجر به خسارت از خطر مستثنی است‪ ،‬این قاعده باید به کار گرفته شود تا مشخص سازد‬

‫که آیا خطر مستثنی دلیل مستقیم است یا نه؟‬

‫اگر چنین باشد‪ ،‬بیمهگر مسئولیتی در قبال آسیب وارده ندارد‪.‬‬

‫اگر در زنجیره خسارت خطری بیمه نشده یا نام نبرده وجود داشته باشد‪ ،‬چنانچه علت نزدیک خطری‬

‫بیمهشده باشد‪ ،‬بیمهگر در قبال آن مسئول است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬خسارت آبگرفتگیای که در نتیجه اطفای‬

‫حریق بهوجود آمده است‪.‬‬

‫‪ .7‬مشاركت‬

‫در این بخش توضیح خواهیم داد که منظور از مشارکت چیست‪.‬‬

‫وقتی که اصل پرداخت غرامت را مورد بررسی قرار دادیم (در بخش ‪)e‬؛ یعنی گفتیم که در پرداخت‬

‫خسارت بیمهگذارباید در همان موقعیت مالی قرار گیرد که قبل از خسارت بوده است‪ ،‬بعالوه بیان کردیم‬

‫که بیمهگذارنمیتواند بیش از آنچه که خسارت مالی وارد شده تحت پوشش قرار گیرد‪.‬‬

‫بیمهگذاراین حق را دارد که هر تعداد بیمهنامه خریداری کند‪ ،‬مشروط برآنکه با قصد کاله برداری نباشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Unnammed Perils‬‬
‫‪81‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اما چه اتفاقی میفتد اگر بیمه مضاعف با بیش از یک بیمهنامه معتبر وجود داشته باشد؟ آیا بیمهگذارمیتواند‬

‫تحت پوشش هر دو بیمهنامه قرار بگیرد و بنابراین بیش از آنچه که خسارت دیده دریافت کند؟‬

‫‪3‬‬
‫بیمه مضاعف‬

‫در موقعیتهای بسیاری بیمه مضاعف وجود دارد‪ .‬این بدین معناست که دو بیمهنامه در حادثه منجر به‬

‫خسارت پوشش را فراهم میآورند‪.‬‬

‫مثالهای بیمه مضاعف به صورت ذیل میباشند‪:‬‬

‫‪ ‬بیمهنامه تمام خطر اموال و بیمهنامه مسافرتی هر دو داراییهای یکسان بیمهگزار را طی سفر به‬

‫خارج از کشور تحت پوشش قرار میدهند‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهنامه آتشسوزی موجودی یک انبار و بیمهنامه شناور‪ ،‬موجودی چندین انبار را پوشش میدهند‪:‬‬

‫هر دوی آنها ممکن است در مورد یک انبار خاص موجودی یکسانی را تحت پوشش قرار دهند‪.‬‬

‫بر اساس دانش ما از اصل غرامت‪ ،‬میدانیم که بیمهگذارنباید بتواند در هر دوی بیمهنامهها بیش از غرامتی که‬

‫برای خسارت ادعا شده است‪ ،‬تحت پوشش قرار گیرد‪ .‬بنابراین بیمهگذارتنها میتواند کل میزان خسارت‬

‫متحمل شده را بدون توجه به بیمهنامههای معتبر بازیافت نماید‪.‬‬

‫اگر بیمهشده دو بیمهنامه دارد ولی تنها از یکی از بیمهگرها طلب خسارت وغرامت کند‪ ،‬یکی از بیمهگرها‬

‫از انجام مسئولیت مالی خود در قبال بیمهگذاراجتناب کرده است‪ .‬در مقابل‪ ،‬بیمهگری که خسارت را‬

‫پرداخت میکند به کل تعهد مالی خود در مورد خسارت عمل کرده است‪ .‬همین موضوع اصل مشارکت را‬

‫‪1‬‬
‫‪Dual Insurance‬‬
‫‪82‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در بیمه بهوجود می آورد تا بار خسارتها میان تمام بیمهگرهای پوشش دهنده خسارت به طور عادالنه‬

‫تقسیم شود‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫شرایط قراردادی‬

‫در نبود شرایط خاص در بیمهنامه‪ ،‬بیمهگزار میتواند تمام خسارت را از یکی از بیمهگرهایی که خطر را تحت‬

‫پوشش قرار میدهد مطالبه نموده و بیمهگر را در طلب خسارت از سایر افراد مسئول آزاد بگذارد‪ .‬گرچه‬

‫بیمهگرها شرایط همکاری خود را شفاهی بیان میکنند تا اظهار کنند که آنها تنها به میزان سهم خود در‬

‫خسارت مسئولند‪ ،‬این بدین معناست که بیمهگرها تنها در قبال سهم خود مسئولند و این بر عهده بیمهگذاراست‬

‫که در صورت تمایل اگر بخواهد که غرامت بیشتری دریافت کند از بیمهگر دیگر نیز طلب خسارت کند‪.‬‬

‫شرایط بیمهگذاررا ملزم به ادعای خسارت تحت بیمهنامههای دیگر نمیکند گرچه مشخصاً عمالً به نفع‬

‫آنهاست که این کار را انجام بدهند‪.‬‬

‫كاربرد تئوری در عمل‬

‫فرد الف با استفاده از وام مسکن خانهای خرید‪ .‬برای وی از سوی بانک بیمهنامه منازل مسکونی به سرمایه ‪111‬‬

‫میلیون صادر شد (بیمهنامه ‪ .)A‬متعاقباً مشاور بیمه به او خاطر نشان کرد که ارزش خانه به ‪ 151‬میلیون افزایش‬

‫یافته است و بیمهنامه مضاعفی با بیمهگری دیگر برای متوازن سازی این مسئله خریداری نمود (بیمهنامه ‪.)B‬‬

‫آتشسوزی مهیبی صورت گرفت و آسیب وارده ‪ 111‬میلیون تخمین زده شد‪ .‬بیمهگرها هر یک در پرداخت‬

‫سهم خود برای تعمیر خانه همکاری میکنند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Contractual Condition‬‬
‫‪83‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مشارکت به صورت ذیل تعریف میشود‪:‬‬

‫حق بیمهگر برای مسئول دانستن دیگر بیمه گرهایی که در قبال بیمه گذاری یکسان مسئول بودهاند برای سهیم‬

‫شدن در پرداخت غرامت به صورت متناسب و نه الزاماً به یک اندازه‪.‬‬

‫اکنون بررسی میکنیم که چگونه و کی همکاری بهوجود میآید‪.‬‬

‫‪ .7.3‬همكاری چگونه به وجود ميآید؟‬

‫‪ .7.1‬در قانون عرف پیش نیازهای ذیل قبل از ایجاد همکاری باید وجود داشته باشد‪.‬‬

‫دو بیمهنامه یا بیشتر که تابع‬

‫اصل غرامت هستند باید وجود‬
‫داشته باشند‪.‬‬

‫هیچ یک از بیمهنامهها نباید‬ ‫بیمهنامهها باید نفع مشترکی را‬

‫شامل بند عدم همکاری باشند‪.‬‬ ‫پوشش دهند‪.‬‬

‫هر بیمهنامه باید درقبال‬ ‫بیمهنامهها باید خطر مشترکی را که‬

‫خسارت مسئول باشد‪.‬‬ ‫باعث خسارت میشود پوشش دهند‪.‬‬

‫بیمهنامهها باید موضوع مورد‬

‫بیمه مشترکی را پوشش دهند‪.‬‬

‫در باال میتوان مالحظه کرد که تنها نفع‪ ،‬خطر و موضوع بیمه باید در تمام بیمهنامهها مشترک باشد‪ .‬بنابراین‬

‫نیازی نیست که بیمهنامهها یکسان باشند اما الزم است که اشتراکاتی بین یک بیمهنامه و دیگری وجود‬

‫داشته باشد‪.‬‬

‫‪84‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اکنون مشخصا به معرفی این الزامات میپردازیم‪:‬‬

‫‪ ‬نفع بیمهپذیر مشترک‬

‫‪ ‬خطر مشترک‬

‫‪ ‬موضوع مورد بیمه مشترک‬

‫‪ .7.1.3‬نفع بیمهپذیر مشترک‬

‫این مورد در دعوی ‪(1877) North British and Mercantilr v. Liverpool and London and‬‬

‫‪ globe‬بنیان نهاده شد‪ .‬در پروندهای که به عنوان پرونده ‪ king and queen granaries‬شناخته شده است‪،‬‬

‫مشارکت تنها در جایی به کار میرود که بیمهنامهها نفع بیمهپذیر مشترکی را در موضوع پوشش میدهند‪ .‬به‬

‫عبارتی دیگر‪ ،‬نفع بیمهپذیر یکسان است ( مالک یا استفاده کننده و‪.)...‬‬

‫در این مورد‪ ،‬یک بازرگان حبوبات خود را در یک انبار حبوبات با مالکیت بارنت )‪ (Barnett‬به ودیعه‬

‫گذاشته بود‪ .‬بارنت طبق قانون تجارت برای حبوبات نفع بیمهای داشت و آن را بیمه کرده بود‪ .‬مالک نیز‬

‫جداگانه آن را بیمه کرده بود تا نفع خود را پوشش دهد‪ .‬وقتی که حبوبات در آتشسوزی خسارت دیدند‪،‬‬

‫بیمهگرهای بارنت کل خسارت را پرداخت کردند و خواستار پوشش از جانب بیمهگرهای مالک شدند‪ .‬با این‬

‫وجود‪ ،‬ازآنجاییکه که نفع دو بیمهگزار متفاوت بود (یکی به عنوان امانت دار و دیگری به عنوان مالک)‬

‫مشارکت قابل انجام نبود و بیمهگر بارنت تمام خسارت را متقبل شد‪.‬‬

‫‪85‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .7.1.1‬خطر مشترک‬

‫خطری که باعث خسارت میشود باید در هر دو قرارداد یکسان باشد‪ .‬تصور کنید که یک بیمهنامه خیانت در‬

‫امانت و دیگری نیزآتشسوزی‪ ،‬سرقت و خیانت در امانت را پوشش داده است‪.‬‬

‫زمانی میتوان در این مورد مشارکت کرد که خسارت در نتیجه خیانت در امانت باشد‪ ،‬نه زمانی که خسارت‬

‫تنها در نتیجه آتشسوزی است زیرا این خطر در هر دو بیمهنامه مشترک نیست‪ .‬بیمهگری که آتشسوزی را‬

‫پوشش میدهد باید بار خسارت را در چنین شرایطی بر عهده بگیرد‪.‬‬

‫‪ .7.1.1‬موضوع مورد بیمه مشترک‬

‫برای مشارکت هر بیمهگر باید دقیقا به مورد بیمهای که آسیب دیده یا خسارتی که به آن وارد شده پوشش‬

‫بیمهای داشته باشد‪ .‬موضوع مورد بیمه غالبا به شکل دارایی است اما میتواند به شکل مسئولیت قانونی نیز‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ .8‬جانشیني‪ 3‬یا قائم مقامي‬

‫جانشینی به حق بیمهگری اشاره دارد که خسارت بیمهگذاررا پرداخته است تا براساس این حق هر نوع اقدامی‬

‫را که بیمهگذارقانوناً میتواند برای کاستن از خسارت انجام دهد‪ ،‬به نمایندگی از وی پیگیری نماید‪ .‬دلیل وجود‬

‫این حق در قراردادهای مبتنی بر اصل غرامت این است که اگر بیمهگر خسارت بیمهگذاررا پرداخت کرده باشد‪،‬‬

‫وی نمیتواند خسارت خود را برای بار دوم از منبع دیگری بازیافت کنند‪ .‬این الزام که بیمهگرها قبل از پیگیری‬

‫‪1‬‬
‫‪Subrogation‬‬
‫‪86‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫حق جانشینی باید خسارت را به بیمهگذارپرداخته باشند‪ ،‬در برخی موارد باعث ایجاد برخی مشکالت میشود‪.‬‬

‫این بدین دلیل است که به بیمهگرها از زمان بروز خسارت اجازه کنترل کامل پرداختها داده نشده است‪ .‬نتیجه‬

‫نهایی پیگیریها میتواند بهوسیله تاخیر در اقدامات و یا سایر کارهایی که بیمهگذارممکن است انجام دهد تا‬

‫حد زیادی تغییر نماید‪.‬‬

‫به منظور داشتن این کنترل‪ ،‬بیمهگرها شرطی را به طور ثابت در بیمهنامه قید میکنند که بر اساس آن قبل از‬

‫پرداخت خسارت‪ ،‬به خودشان حق جانشینی میدهند‪ .‬تنها محدودیت این شرط این است که بیمهگر نمیتواند‬

‫تا قبل از پرداخت خسارت به بیمهگذارآن را از شخص ثالثی بازیافت نماید اما میتواند کلیه پیگیریهای‬

‫حقوقی را از طرف بیمهگزار انجام دهد‪.‬‬

‫‪ .8.3‬تعریف جانشیني‬

‫جانشینی بهصورت ذیل تعریف میشود‪:‬‬

‫حق فردی که بر اساس تعهد قانونی به فرد دیگری غرامت پرداخته است برای اینکه خود را به جای آن فرد‬

‫قرار داده و از تمام حقوق آن فرد بهره گیرد‪ .‬چه آن فرد تا کنون برای استفاده از این حقوق اقدام کرده باشد یا‬

‫اقدام نکرده باشد‪.‬‬

‫اجازه بدهید به پروندهای مربوط به پرداخت غرامت و جانشینی به نام پرونده دعوی ‪Castellain v.‬‬

‫)‪ Preston (1883‬نگاهی داشته باشیم‪ .‬پرستن در حال فروش خانه خود به رابینز بود که خانه در آتشسوزی‬

‫آسیب دید‪ .‬پرستن پول خسارت را از بیمهگرهای خود دریافت کرد اما خانه را تعمیر نکرد‪ .‬یعنی پرستن کل‬

‫‪87‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫پول بیمه را دریافت کرد ولی ساختمان تعمیر نشده بود‪ .‬دادخواستی از جانب بیمهگرها برای بازیافت مبلغی که‬

‫آنها به پرستن پرداخته بودند به دادگاه ارائه شد و به دلیل وجود اصل غرامت و منطق جانشینی رای دادگاه به‬

‫نفع آنها صادر شد‪ .‬بیمهگذاربیش از کل مبلغ غرامت خسارت دریافت کرده بود‪ .‬وی هم از بیمهگران خسارت‬

‫خانه را دریافت کرده بود و هم کل مبلغ خانه را از خریدار گرفته بود‪.‬‬

‫با این وجود در دنیای واقعی معموال بیمهگرها تمامی و یا بخشی از خسارتها را از اشخاص ثالث بازیافت‬

‫مینمایند‪.‬‬

‫سوال ‪.3‬‬

‫مشارکت و جانشینی از کدام اصل بیمه منشا گرفته اند ؟‬

‫‪.8.1‬جانشیني چگونه بهوجود ميآید؟‬

‫حقوق جانشینی ممکن است از یکی از ‪ 4‬حالت ذیل ناشی شود‪:‬‬

‫‪ ‬شبه جرم‬

‫‪ ‬قرارداد‬

‫‪ ‬قانون‬

‫‪ ‬موضوع مورد بیمه‬

‫‪1‬‬
‫‪Tort‬‬
‫‪88‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .8.1.3‬شبه جرم‬

‫در عرف‪ ،‬همگان موظفند تا در قبال دیگران معقول عمل کنند‪ .‬نقض این وظیفه‪’ ،‬شبه جرم‘ نامیده میشود‪.‬‬

‫فرد آسیب دیده باید جبران خسارت شود‪ .‬متداولترین شبه جرم بی احتیاطی است‪.‬‬

‫نقض این مسئولیت به چندین روش بهوجود میآید‪ .‬به عنوان مثال‪:‬‬

‫راننده تریلر کنترل خودروی خود را از دست داده و به دیوار منزل شما برخورد میکند‪.‬‬

‫کارگری تابلو جاده را به زمین انداخته و باعث برخورد شما به گاردریل میشود‪.‬‬

‫در هر دو مثال فردی به شما یا به دارایی شما آسیب رسانده است‪ .‬بیمهنامههایی برای جبران هر یک از این‬

‫خسارتها وجود دارد‪ .‬بیمهگرانی که خسارت شما را میپردازند تالش میکنند هزینه خود را از خطا کار‬

‫(مسبب حادثه) بازیافت کنند‪.‬‬

‫كاربرد تئوری در عمل‬

‫صوفی هنگامی که در حال رانندگی در یک اتوبان بود خودروی دیگری با رانندگی هری از عقب‬

‫به خودروی او اصابت کرد‪ .‬صوفی بیمهنامه بدنه داشت و ادعای خسارت کرد تا هزینه تعمیر‬

‫خودروی خود را دریافت کند‪ .‬بیمه او هزینه تعمیرگاه را پرداخت کرد سپس برای بازیافت بخشی‬

‫از هزینه از هری که بی دقتی او باعث تصادف شده بود اقدام نمود‪.‬‬

‫‪89‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .8.1.1‬قرارداد‬

‫بطور کلی‪ ،‬نقض قرارداد بدون توجه به قصور‪ ،‬فرد خسارت دیده را مستحق میداند تا جبران خسارت شود‪.‬‬

‫مثال این مورد خسارت اموال است در جایی که مستاجر طی امضا قرارداد موظف است بدون توجه به علت‬

‫اشتباه یا وجود بیمهنامه ثانوی برای پوشش دادن خسارت‪ ،‬خسارت وارد به ساختمان را جبران نماید‪.‬‬

‫درچنین حالتی بیمهگر صاحب خانه میتواند پس از پرداخت خسارت از این حق برای بازیافت بخش یا‬

‫تمام خسارت بهره گیرد‪.‬‬

‫‪ .8.1.1‬قوانین‬

‫طبق قانون‪( ،‬خسارت ناشی از) اغتشاش (‪ )1886‬وقتی که بر اثر اغتشاش خسارتی به اموال بیمهگذاروارد‬

‫میشود و بیمهگر آن را جبران میکند‪ ،‬بیمهگرها میتوانند هزینه خود را از مقامات پلیس ناحیهای که‬

‫اغتشاش در آن صورت گرفته بازیافت کنند‪ .‬بیمهگرها میتوانند درچنین مواردی خواستار پیگرد قانونی‬

‫شوند اما فقط ‪ 14‬روز بعد از اغتشاش فرصت دارند‪.‬‬

‫‪ .8.1.4‬مورد بیمه‬

‫در برخی مواقع‪ ،‬بیمهگران مبلغ خسارت را برمبنای خسارت کلی محاسبه میکنند‪ .‬این بدین معناست که‬

‫بیمهگر تعمیر مورد بیمه را اقتصادی نمیداند‪ .‬در چنین مواردی بیمهگر اغلب کاالی مورد نظر را جایگزین‬

‫کرده و یا خسارت بیمهگزار را به صورت مالی جبران مینماید‪ .‬پرداخت خسارت کلی معموال در بیمه‬

‫وسایل نقلیه صورت میگیرد و در بسیاری از بیمهنامههای وسایط نقلیه بیمهگر از قبل در قرارداد اعالم‬

‫‪91‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫میدارد که "تعمیر اقتصادی" به چه معناست‪ .‬الشه باقی مانده اتومبیل پس از خسارت اصطالحاً داغی یا‬

‫بازیافت‪ 1‬نامیده شده و جزء اموال بیمهگر خواهدبود‪ .‬بیمهگرها میتوانند هرطور که صالح میدانند اجناس‬

‫بازیافتی را استفاده کنند یا به فروش رسانند‪ .‬در اینجا‪ ،‬بیمهگرها حق جانشینی خود را تحت حمایت اصل‬

‫غرامت به کار میبرند‪ .‬این امر بهوسیله جبران کل خسارت وارده به بیمهگذارانجام میشود‪ .‬اگر بیمه گذاران‬

‫مجاز به حفظ بازیافت بودند چیزی بیش از غرامت دریافت میکنند‪.‬‬

‫‪ .9‬قاعده نسبي سرمایه و كاربرد قاعده نسبي‬

‫در بیمه اموال‪ ،‬مبلغ قابل پرداخت توسط بیمهگر به سرمایه تحت پوشش بیمهنامه محدود است‪ .‬این سرمایه‬

‫بر اساس ارزش کلی است که توسط بیمهشده اعالم شده است‪ .‬این عدد است که برای محاسبه مبلغ حق‬

‫بیمه مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬حق بیمههای عادالنه بر اساس مفهوم تسهیم ریسکها تعیین میشوند‪.‬‬

‫در چنین حالتی اگر بیمهگزار مبلغی را که کمتر از ارزش کل جایگزینی مورد بیمه است اظهارنماید‪ ،‬چه‬

‫اتفاقی میافتد؟ بیمهگر در تعیین حق بیمه اشتباه میکند و این برای تمامی افراد دیگری که سرمایه بیمهنامه‬

‫خود را بدرستی اعالم داشته اند‪ ،‬نا عادالنه است‪.‬‬

‫پر واضح است که در صورت بروز خسارت کلی‪ ،‬بیمهگذارخسارتی بیش از سرمایه بیمهشده خود را‬

‫دریافت نخواهد کرد ولی همانگونه که مالحظه شد عمده خسارات در دنیای واقعی خسارات جزئی هستند‪.‬‬

‫بنابراین میتوانیم ادعا کنیم بخش اعظم حق بیمههای پرداختی صرف پرداخت خسارات جزئی میشود‪.‬‬

‫بیمهگرها حتی زمانی که خسارت جزئی است باید راهی پیدا کنند که بفهمند ارزش واقعی کل مورد بیمه‬

‫‪1‬‬
‫‪Salvage‬‬
‫‪91‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫قبل از خسارت چقدر بوده است‪ .‬در چنین مواردی‪ ،‬بسیاری از بیمههای اموال از شرطی استفاده میکنند که‬

‫شرط قاعده نسبی‪ 1‬نامیده میشود‪ .‬این قاعده بیان میکند که بیمهگذاربرای تفاوتهای میان ارزش واقعی و‬

‫ارزش اظهار شده مورد بیمه‪ ،‬خودش بیمهگر خود بوده و متعاقباً سهم خود از هر خسارتی را متقبل میشود‪.‬‬

‫در زمان اعمال قاعده نسبی برای محاسبه میزان خسارت از سه عدد شامل‪ :‬سرمایه بیمهنامه‪ ،‬ارزش واقعی‬

‫مورد بیمه و خسارت به شکل زیر استفاده میشود‪:‬‬

‫خسارت × سرمایه بیمه گذار‬

‫ارزش واقعی موردبیمه‬

‫قاعده نسبی در بیمه آتشسوزی وسرقت و بسیاری از بیمههای اموال متداول است‪.‬‬

‫كاربرد تئوری در عمل‬

‫مغازه فرد الف آتش گرفت و ‪ 811‬میلیون خسارت وارد آورد‪ .‬کارشناس مستقل خسارت که توسط‬
‫بیمهگر برگزیده شده بود از اینکه میزان خسارت به درستی اعالم شده بود ابراز خشنودی کرد اما‬
‫اینگونه گزارش کرد‪ :‬حدود میلیون کاال در انبار وجود داشته اما سرمایه مورد بیمه تنها ‪ 11111‬میلیون‬
‫بوده است‪ .‬بنابراین‪ ،‬آنها خسارت را تعدیل کرده و پرداخت آن را به صورت ذیل پیشنهاد دادند‪:‬‬
‫خسارت × سرمایه بیمهنامه‬
‫ارزش واقعی موردبیمه‬
‫‪10000‬‬
‫‪× 500 = 667‬‬ ‫نتیجه‪ :‬ششصد و شصت و هفت پوند باید پرداخت شود‬
‫‪12111‬‬
‫سوال ‪1.6‬‬
‫ساختمانهاي تعمیر گاه آقاي الف ‪ 110000‬تومان ارزش دارند و به مبلغ ‪ 100000‬تومان تحت پوشش‬

‫بیمهنامهاي که شرط قاعده نسبی را دارد‪ ،‬بیمهاند‪ .‬اگر وي ‪ 10000‬تومان خسارت ببیند بیمهگر او چقدر به او‬

‫پرداخت خواهد کرد؟‬

‫‪1‬‬
‫‪Average clause‬‬
‫‪92‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل ‪4‬‬

‫عملکرد و ساختار بازار بیمه‬

‫‪93‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اهداف یادگیری‬

‫بعد از مطالعه این فصل باید بتوانید به موارد ذیل بپردازید‪:‬‬

‫‪ ‬بحث در مورد ساختار و عملیات بازار بیمه‬

‫‪ ‬شرح وظایف واسطهها‪ ،‬بیمهگران‪ ،‬لویدز‪ ،‬بیمهگران مستقیم‪ ،‬بیمههای اتکائی‪ ،‬اجاسترهای خسارت‪،‬‬

‫ارزیابان خسارت‪ ،‬بیمهگران‪ ،‬اعضای خسارت و مرکز ارتباط با مشتریان‬

‫‪ ‬توضیح ویژگیهای اصلی تجارت الکترونیکی‬

‫‪ ‬شرح مهمترین انواع خدمات غیر بیمهای موجود‬

‫مقدمه‬

‫بازار در تعریف مکانی است که کاالها و خدمات خرید و فروش میشوند و جایی است که فروشنده و‬

‫خریدار آزاد هستند که با یکدیگر معامله کنند‪.‬‬

‫بسیاری از خریداران بیمه‪ ،‬شرکتهای چند ملیتی هستند که در کشورهای مختلف فعالیت میکنند و تامین‬

‫کنندگان بیمه آنها (بیمهگران) هم غالباً چند ملیتی هستند و در سراسر جهان فعالیت میکنند‪ .‬در این‬

‫حالت‪ ،‬بازار بیمه واقعاً جهانی است‪.‬‬

‫عملکرد موفق بازار به توانایی برقراری ارتباط فروشنده و خریدار و ورود آنها به قرارداد بهصورت‬

‫آزادانه‪ ،‬بستگی دارد‪ .‬اگرچه این بدین معنی نیست که آنها نیاز دارند در یک مکان خاص باشند‪.‬‬

‫‪94‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫پیشرفت در روشهای ارتباط بدین معناست که تجارت میتواند به سوی محیط هدایت شود که برای هر‬

‫دو طرف (بیمهگر و بیمه گذار) مناسب باشد و در واقع لزومی ندارد که دو طرف در یک مکان خاص‬

‫فیزیکی حضور یابند‪ .‬پیشرفت در روشهای ارتباط بدین معنی است که معامالت میتوانند در هر مکانی‬

‫که برای بیمهگر و بیمهگذارمناسب است انجام شوند‪ .‬بسیاری از بیمهنامهها هستند که با استفاده از اینترنت‬

‫و یا تلفن منعقد میشوند در جایی که خریدار و فروشنده هرگز یکدیگر را مالقات نمیکنند‪ .‬با این حال‪،‬‬

‫اگر فرض کنیم بازار یک مکان مشخص است‪ ،‬درک سازو کارهای آن برای ما راحت تر خواهد بود‪.‬‬

‫بازار بیمه متشکل از گروههای ذیل میباشد‪:‬‬

‫‪ ‬خریداران (بیمه گذاران)‬

‫‪ ‬واسطهها (شامل کارگزاران و نمایندگان و‪)...‬‬

‫‪ ‬فروشندگان (بیمهگران)‬

‫سوال ‪4.1‬‬

‫بازار دیگری را در نظر بگیرید‪( ،‬مانند بازار اتومبیل)‪ :‬کارگزاران اتومبیل را از کارخانهها خریداری میکنند‬

‫و آنها را به نمایندگان میفروشند و سپس نمایدگان اتومبیلها را به افراد و شرکتها میفروشند‪.‬‬

‫آنها چگونه با یکدیگر رقابت میکنند؟ آیا این همان راهی است که شرکتهای بیمه با یگدیگر رقابت‬

‫میکنند؟ چه تفاوتها و شباهتهایی وجود دارد؟‬

‫‪95‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ارتباط در بازار میان گروهها و همچنین در داخل خود گروهها به شرح زیر واقع میشود‪:‬‬

‫خریداران با مشاوران (واسطههای) خود در مورد پوشش بیمهای کسب و کارشان صحبت میکنند‪.‬‬

‫واسطهها اطالعات مربوط به بیمهگذاررا برای گرفتن نرخ و شرایط به بیمهگران عرضه میکنند‪.‬‬

‫سپس واسطهها به خریداران شرایط پذیرش ریسک توسط بیمهگران را ارائه نموده و امیدوارند که‬

‫بیمهگذاربا شرایط و نرخ موافقت نماید‪.‬‬

‫بیمهگران با بیمهگران اتکائی در مورد روشهای محافظت از خودشان در برابر خسارتهای بسیار بزرگ یا‬

‫تعداد بسیاری از خسارتها در یک حادثه مذاکره میکنند‪.‬‬

‫ما گاهی شاهدیم که بیمهگران تبلیغات پیرامون محصوالت و قابلیتهای متمایز خود را به واسطهها عرضه‬

‫نموده و گاهی نیز آنها را مستقیماً به مصرف کنندگان عرضه می دارند‪.‬‬

‫افرادی که میتوانند تحت عناوین خریداران‪ ،‬واسطهها و فروشندگان باشند‪ ،‬در شکل ‪ 1.1‬نشان داده‬

‫شدهاند‪.‬‬

‫‪96‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫شكل ‪4.3‬‬

‫خریداران‪:‬‬
‫اشخاص حقیقی‬
‫شرکتها‬
‫ادارات و مراکز‬
‫دولتی و عمومی‬
‫کانونها و‬
‫انجمنها‬
‫خویش فرمایان‬

‫واسطهها‪:‬‬
‫مشاوران‬
‫بروکرها(کارگزاران)‬
‫کارگزاران لویدز‬

‫فروشندگان‪:‬‬
‫شرکتهاي‬
‫مرکب‬
‫شرکتهاي‬
‫تخصصی‬
‫بیمهگران مستقیم‬
‫بیمهگران وابسته‬
‫لویدز‬

‫بیمهگران اتکائی‬

‫‪97‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .3‬خریداران‬

‫افرادی که بیمه را میخرند در بازه زمانی قبل از انعقاد قرارداد بیمه به عنوان پیشنهاد دهنده‪ 1‬شناخته میشوند‪.‬‬

‫زمانی که قرارداد بیمه آغاز میشود خریدار به عنوان بیمهگذار شناخته میشود‪.‬‬

‫خریداران بیمه را میتوان به ‪ 5‬گروه اصلی طبقه بندی نمود‪.‬‬

‫بیمههای شخصی مانند اتومبیل و منازل مسکونی‪ ،‬هم از لحاظ تعداد بیمهنامه و هم میزان حق بیمه‬

‫بخش بزرگی از بازار را تشکیل میدهند البته افراد به سایر رشتههای بیمهای مانند بیمه مسافرتی و‬ ‫اشخاص حقیقی‬

‫بیمههای درمان نیز نیاز دارند‪.‬‬

‫در تجارت و صنعت مبلغ زیادی برای خرید طیف وسیعی از محصوالت بیمه هزینهم یشود‪ .‬اغلب‪،‬‬

‫بستههای بیمهای که بهصورت خاص متناسب با نیازهای شرکتها طراحی شده اند به ایشان عرضه‬ ‫شرکتها‬

‫میشوند‪.‬‬

‫بسیاری از شوراهای محلی‪ ،‬مدارس و حتی نیروهای پلیس خریداران اصلی بیمه هستند‪ .‬آنها ممکن‬

‫است بیمه عمومی بخرند‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬بیمه اتومبیل و یا بیمههای خاص مانند بیمه مسئولیت‬ ‫نهادهای عمومی‬

‫حرفهای (که جبران کننده خسارات افرادی است که از مشاوره حرفه ای ضعیف رنج میبرند)‪.‬‬

‫باشگاههای ورزشی و سایر گروههای وابسته بیمه را برای حفظ دارایی و انتقال مسئولیتهای‬
‫باشگاهها و انجمنها‬
‫احتمالی میخرند‪.‬‬

‫در زندگی روزمره تعداد زیادی از این گروه دیده میشوند که ممکن است لوله کش‪ ،‬تعمیرکار و یا‬

‫متعلق به تعداد بیشماری اصناف مختلف یا حرفهها باشند و برای حفاظت از تجارت و درآمد خود‬ ‫خویش فرمایان‬

‫به بیمه نیاز دارند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Proposer‬‬
‫‪98‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1‬واسطهها‬

‫نقش واسطهها در بازار گردهم آوردن خریداران و فروشندگان است‪ .‬در فصل مبانی قانونی این روابط را‬

‫بررسی خواهیم کرد و ویژگیهای اصلی واسطههای بیمه را در بخش های آتی شرح خواهیم داد‪.‬‬

‫‪ .1‬فروشندگان‬

‫انواع مختلفی از بیمهگر در بازار بیمه وجود دارد و ما میتوانیم آنها را با از دو طریق مختلف دستهبندی‬
‫نمائیم‪:‬‬

‫‪ .1‬از طریق وظیفه و روش عملکرد‬

‫‪ .2‬از طریق ساختار شرکت‬

‫‪ .1.3‬وظیفه و روش عملكرد‬

‫شركتهای مركب‬

‫این شرکتها رشتههای مختلف بیمهای مانند آتشسوزی‪ ،‬حوادث‪ ،‬اتومبیل و مسئولیت را میپذیرند‪.‬‬

‫شركتهای بیمه تخصصي‬

‫شرکتهایی هستند که رشتههای محدودی از بیمه را عرضه مینمایند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬بیمههای عمر‪ .‬اغلب‬

‫اوقات آنها بیمه را مستقیماً برای عموم بیمه گذاران ارائه نمیدهند و به جای آن ترجیح میدهند که از‬

‫طریق واسطهها اقدام نمایند‪.‬‬

‫‪99‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫شركتهای بیمه مستقیم‬

‫اگرچه به لحاظ نوع محصوالت و خدمات این شرکتها با دو نوع شرکت قبل تفاوت چندانی ندارند‪،‬‬

‫لیکن از آنجاییکه روش کسب درآمد آنها با موارد قبل متفاوت است آنها را جداگانه بررسی میکنیم‪.‬‬

‫این شرکتهای بیمه فقط بطور مستقیم با مردم و جامعه در ارتباط هستند و اغلب فروش آنها از طریق‬

‫تلفن و یا اینترنت میباشد‪ .‬چنین شرکتهایی عمدتاً در حوزه بیمه اتومبیل و منازل مسکونی کار میکنند‪.‬‬

‫شركتهای بیمه وابسته‬

‫این شرکتها بیمهگرانی هستند که به عنوان زیر مجموعه ای از شرکتهای بزرگ (معموالً کارخانجات‬

‫بزرگ) به منظور قبول ریسکهایی که از طریق بازار بیمه معمول به عنوان نامطلوب و یا حتی غیرقابل بیمه‬

‫شدن شناخته میشوند‪ ،‬تاسیس شدهاند‪ .‬آنها به شرکتهای اصلی (مادر) محصول و قیمتی ارائه میدهند‬

‫که ممکن است در بازار بیمه سنتی دستنیافتنی باشد‪ .‬البته‪ ،‬درحال حاضر بسیاری از این بیمهگران‬

‫ریسکهای بیمه گذارانی را که هیچ ارتباطی با شرکتهای اصلی (والدین) ندارند را پوشش میدهند‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬در این شرایط دیگر نمیتوانند الزاماً به عنوان یک شرکت بیمه وابسته تلقی شوند‪ .‬شرکتهای‬

‫بیمه وابسته معموالً در کشورهایی که نظام مالیاتی مناسبی دارند‪ ،‬تاسیس شدهاند‪.‬‬

‫لویدز‬

‫جامعهای از بیمهگران میباشد که اعضای آن پذیرش ریسکهای بیمهای را انجام میدهند (مهمترین‬

‫خصوصیات لویدز در بخش های بعدی خالصه شده است)‪.‬‬

‫‪111‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫بیمهگران اتكائي‬

‫برای درک بهتر میتوان بیمهگران اتکائی را به عنوان افرادی که بیمهگران را بیمه مینمایند در نظر بگیریم‪.‬‬

‫این نگاه به ما کمک میکند که به نقش آنها پی ببریم‪ .‬بیمهگران نیاز دارند که پوششی را برای محافظت از‬

‫زیانهای بزرگ خریداری نمایند (به عنوان مثال وقوع یک سیل میتواند به ریسکهای مختلفی که‬

‫بیمهگذاراند خسارت وارد کند)‪ .‬آنها این پوشش را از بیمهگران اتکائی خریداری میکنند‪ .‬این پوششها‬

‫ممکن است محدود به یک ریسک بوده و یا حوزه گسترده ای از ریسکها را شامل گردد‪.‬‬

‫بیمهگران اتکائی اغلب امکان ارائه پوشش اتکائی به شرکتهای بیمه‪ ،‬سندیکای لویدز و سایر بیمهگران‬

‫اتکائی را دارند‪ .‬عالوه بر شرکتهای تخصصی اتکائی‪ ،‬هم سندیکاهای لویدز و هم شرکتهای بیمه‬

‫میتوانند مانند بیمهگران اتکائی عمل نمایند‪ .‬بازار اتکائی انگلستان بیشتر معامالت خود را در شهر لندن‬

‫انجام میدهد‪.‬‬

‫لویدز لندن و اتحادیه بین المللی بیمهگران لندن‪ 1‬دو مورد از مهمترین مراکز اتکائی میباشند‪.‬‬

‫بیمه اتکایی از مباحث پیچیده صنعت بیمه است لیکن ما تالش میکنیم با زبانی ساده فرایندی که در بازار‬

‫اتکایی به وقوع میپیوندد را بررسی کنیم‪ .‬یک مورد ساده به صورت ذیل انجام میشود‪:‬‬

‫‪ ‬پیشنهاد دهنده یک ریسک را به واسطهها پیشنهاد میکند‪.‬‬

‫‪ ‬واسطه مطلوب ترین شرایط را از یک بیمهگر در بازار بهدست می آورد‪.‬‬

‫‪ ‬پیشنهاد دهنده شرایط و بیمهنامه ی صادر شده را قبول میکند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪IUA‬‬
‫‪111‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬اکنون پیشنهاد دهنده‪ ،‬بیمهگذار میشود‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهگر به تسهیم نمودن ریسک تمایل دارد زیرا بسیار بزرگ است و یک بخش آن را به بیمهگران اتکائی‬

‫واگذار میکند‪.‬‬

‫به خاطر داشته باشید اینکه یک ریسک از طریق واسطهها به بیمه گر معرفی گشته و یا از کانالهای مستقیم‬

‫تحت پوشش قرار گرفته‪ ،‬در نیاز یا عدم نیاز آن به بیمه اتکایی‪ ،‬بی تاثیر است‪.‬‬

‫همچنین‪ ،‬به خاطر داشته باشید که بیمهگر اتکائی رابطه قراردادی با بیمهگذارندارد و در صورتی که بیمهگر‬

‫اتکائی ورشکسته شود‪ ،‬بیمهگراصلی مسئول جبران خسارت خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪1/2‬‬

‫کدام نوع بیمهگر بیمه را به عموم عرضه نمیکند؟‬

‫‪3‬‬
‫‪ .1.3.3‬طرق تاسیس‬

‫شرکتهای بیمه و بیمه اتکائی به یکی از دو روش زیر تشکیل شدهاند‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ ‬شرکتهای با مالکیت خصوصی‬

‫این شرکتها عمدتاً تحت قانون )‪( Companies Act (1985‬در حال حاضر ‪Companies, Act‬‬

‫‪ )2006‬ثبت شدهاند‪ .‬متعلق به سهامداران خود میباشند؛ کسانی که از طریق دریافت سود سهام خود از‬

‫منافع شرکت سود میبرند‪ .‬این شرکتها با مسئولیت محدود هستند‪ ،‬بدین معنا که مسئولیت سهامدار در‬

‫‪1‬‬
‫‪Constitution‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Proprietary Companies‬‬
‫‪112‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ازاء شرکت محدود به ارزش اسمی سهام آنهاست‪ .‬بسیاری از شرکتهای بیمه و بیمه اتکائی بدین روش‬

‫تاسیس شدهاند‪ .‬بیمهگران وابسته شرکتهای وابستهای هستند که تماماً متعلق به شرکتهای مادر (اصلی)‬

‫میباشند‪.‬‬

‫‪ ‬شركتهای متقابل‬
‫‪1‬‬

‫این شرکتها متعلق به بیمه گذاران هستند‪ ،‬کسانی که در سود شرکت از طریق حق بیمه کمتر سهیم‬

‫هستند‪ .‬در تئوری‪ ،‬بیمه گذاران در مورد زیانهایی که بهوسیله شرکت ایجاد میشود‪ ،‬مسئول هستند اما در‬

‫واقعیت‪ ،‬شرکتهای متقابل با گارانتی محدود شدهاند‪ .‬این بدین معناست که حداکثر مسئولیت بیمه گذاران‬

‫محدود به پرداخت حق بیمه میشود‪ .‬البته در سالیان اخیر بسیاری از آنها از حالت متقابل خارج شده و به‬

‫یک شرکت با مالکیت خصوصی تبدیل شدهاند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .4‬لویدز‬

‫اگرچه لویدز یک برند شناخته شده در صنعت بیمه است لیکن یک شرکت بیمه نیست و از این نظر‬

‫منحصر به فرد است‪ .‬درحقیقت‪ ،‬لویدز از قدیم به عنوان یک شرکت و سازمان ریسکهای بیمه را‬

‫نمیپذیرد بلکه امکاناتی را برای واگذاری ریسکها در بازار خود یا "در لویدز" فراهم میکند‪ .‬کسب و‬

‫کار بیمه بهوسیله اعضاء لویدز از طریق سندیکاها مدیریت میشود که هریک از آنها بهوسیله یک آژانس‬

‫مدیریتی اداره میشوند‪ .‬سندیکاها تعدادی بیمه نویس‪3‬را برای پذیرش ریسکها به نمایندگی آنها و ارائه‬

‫‪1‬‬
‫‪Mutual Companies‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Lloyd’s‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Loyd's Underwriter or Underwriting staff‬‬
‫‪113‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫خدمات تخصصی برای برآورده کردن نیازهای متقاضیان بیمه استخدام میکنند‪ .‬اعضای لویدز در ابتدا‬

‫همگی اشخاص حقیقی بودند ولی در پی چند سال بدون سود‪ ،‬یک سری از تغییرات مهم از سال ‪1994‬‬

‫در لویدز آغاز شد‪ .‬یکی از مهمترین تغییرات اجازه ورود سرمایه توسط یک گروه جدید از اعضاء حقوقی‬

‫برای تقویت سرمایه "لویدز" بود‪ .‬اعضاء حقوقی لویدز دارای مسئولیت محدود در برابر ریسک پذیرفته‬

‫شده خود بودند‪ .‬نسبت سرمایه آورده شده توسط افراد حقیقی به طرز چشمگیری از سال ‪ 1994‬کاهش‬

‫یافته و در حال حاضر کمتر از ‪ 15‬درصد میباشد‪.‬‬

‫بازار لویدز به جز برای موارد خاص‪ ،‬فقط توسط کارگزارنلویدز قابل دسترسی است‪ .‬آنها میبایست‬

‫اطالعات مربوطه به ریسک را در یک فرم از پیش تهیه شده به نام اسلیپ‪ 1‬وارد نموده و آن را به بیمه‬

‫نویسان لویدز در ساختمان لویدز لندن ارائه دهند‪2 .‬بیمه نویس تصمیم میگیرد که چه مقدار را بپذیرد و‬

‫میزان پذیرش(الین) در اسلیپ ذکر شده و توسط بیمه نویس امضاء میشود‪ .3‬دیگران نیز درصدهای مورد‬

‫نظر خود را در زیر اولین امضاء تا زمانی که تمام اسلیپ واگذار شود (یعنی مجموع درصد پذیرش تمام‬

‫بیمهگران معادل کل پوشش مورد نیاز شود) امضاء خواهند کرد‪ .‬اینگونه بود که واژه بیمه نویس برای اولین‬

‫بار به وجود آمد‪.‬‬

‫چگونگي كاركرد‬

‫کارگزار از اطالعات مشتری اطالعات ریسک پیشنهاد شده برای بیمه را بهدست میآورد که شامل‬

‫تفسیری از موضوع بیمه‪ ،‬سرمایه بیمهگذارو یا سقف تعهد‪ ،‬مکان و یا محدوده جغرافیایی و شاخصی از‬

‫‪1‬‬
‫‪Slip‬‬
‫‪2‬‬
‫‪The Room‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Line‬‬
‫‪114‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫سطح حق بیمهای است که می بایست مورد توافق قرارگیرد‪ .‬ممکن است در برخی از موارد الزم باشد قبل‬

‫از اینکه کارگزار پیشنهاد پوششی را که مشتری احتماالً مایل به پذیرش آن است به وی ارائه دهد‪ ،‬قبالً‬

‫مذاکرات اولیه ای با کارگزاران او نیز انجام پذیرد‪ .‬البته‪ ،‬با ظهور و پیدایش سیستمهای کامپیوتری در حال‬

‫حاضر تمایل و امکان ارسال الکترونیکی اطالعات وجود دارد‪ .‬در طول سال ‪ 2113‬لویدز با هدف تبدیل‬

‫شدن به یک محیط تجاری با حداکثر بازدهی مالی تغییرات عمده ای را در ساخت خود ایجاد نمود‪ .‬الیحه‬

‫اصالحات قانونی لویدز (‪ 1)2118‬محدودیت اینکه تنهاکارگزارن لویدز میتوانند ریسکهای مورد نظر را‬

‫در لویدز بیمه نماید‪ ،‬حذف نمود‪ .‬این اصالحات بازار را برای واسطههای جدید باز کرد‪ ،‬اکنون افراد‬

‫دیگری هم هستند که میتوانند در کنار کارگزاران موجود لویدز کار کنند‪ .‬بر اساس قانون خدمات مالی و‬

‫بازار سال ‪ ،22111‬نهاد خدمات مالی )‪ (FSA‬در حال حاضرکنترل و نظارت قانونی بر لویدز را بر عهده‬

‫دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .5‬كانالهای توزیع‬

‫کانالهای توزیع بیمه مانند کانالهای فروش محصوالت ملموس نیستند‪ ،‬برای مثال‪ ،‬محصولی مانند پرتقال‬

‫در مقادیر وسیعی توسط تولید کنندگان برداشت میشود و به عمدهفروشان که خود آنها هم این‬

‫محصوالت را به خرده فروشان میفروشند‪ ،‬فروخته میشود و این روند به همین ترتیب‪ ،‬ادامه مییابد تا‬

‫زمانی که محصول توسط مصرف کننده خریداری شود‪ .‬از دیدگاه یک بیمهگر بیمه به شخصی که خودش‬

‫آن را به دیگری فروخته است (واسطه) فروخته نشده است‪ .‬بیمه به هرحال به عنوان یک قرارداد بین‬

‫‪1‬‬
‫‪Legislative Reform (Lloy’s) Order 2008‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Financial Services and Markets Act 2000‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Distribution Cannels‬‬
‫‪115‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمهگر و بیمهگذاراست‪ .‬بنابراین‪ ،‬وقتی صحبت از کانالهای توزیع بیمه میکنیم منظورمان راههای مختلفی‬

‫است که توسط آن شرکتهای بیمه محصوالت خود را به فروش میرسانند‪.‬‬

‫دو راه برای عرضه محصوالت بیمه به بازار وجود دارد‪:‬‬

‫در این روش ممکن است یک فروشنده توسط بیمهگر استخدام شود‪ .‬کارکنان‬

‫تمام وقت شرکت نیز در همین گروه می باشند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬تبلیغات اعم از‬
‫کانالهای‬
‫تلویزیونی‪ ،‬آگهی و پوستر اغلب همین هدف را دارند‪ .‬این روش تبلیغات‬
‫بازاریابی مستقیم‬
‫بهصورت گسترده توسط بیمهگران مستقیم استفاده میشود و قراردادها بین‬

‫بیمهگر و بیمهگذاربدون واسطه منعقد میشوند‪.‬‬

‫واسطهها به نحوی درگیر هستند‪ .‬بیمهگر ممکن است که نمایندگانی را با‬

‫پرداخت کارمزد‪ 1‬از محل فروش بیمهنامه استخدام کند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬زمانی که‬

‫یک فروشنده اتومبیل یک اتومبیل را به خریدار می فروشد میتواند در کنار آن‬

‫یک بیمهنامه اتومبیل نیز از جانب بیمهگر به او بفروشد‪ .‬بیمهگران بهصورت‬

‫کانالهای بازاریابی‬
‫فزآینده ای تمایل دارند که از طریق واسطههای غیر تخصصی معرفی نشوند‪.‬‬
‫غیر مستقیم‬
‫مشاوران حرفهای مانند بروکرهای بیمه از طرف مشتریان خود برای اخذ پوشش‬

‫از بیمهگران اقدام مینمایند‪ .‬فعالیتهای تبلیغاتی بیمهگران دراین کانالها به‬

‫قابلیتها و حرفه ای بودن نیروی فروش و همچنین سمینارها و فعالیتهای‬

‫حرفهای که آنها انجام میدهند وابسته خواهد بود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Commission‬‬
‫‪116‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مزایای خرید بیمه به صورت مستقیم‬

‫‪ ‬تخفیف ممکن میشود (زیرا هیچ کارمزدی به واسطه پرداخت نمیشود) مخصوصاً در رشتههای انفرادی‬

‫که در آن افراد نسبت به قیمت حساس هستند (مانند بیمه اتومبیل و بیمه منازل مسکونی)‪ .‬هرگونه مزیت‬

‫در هزینه مستقیماً از طریق بیمهگر به بیمهگذارمنتقل میشود‪.‬‬

‫‪ ‬پوشش فوری میتواند از طریق تلفن و یا اینترنت کسب شود‪.‬‬

‫معایب خرید بیمه به صورت مستقیم‬

‫‪ ‬برخی از هزینههای اضافی (مانند آگهی) در حق بیمه لحاظ شده است‪.‬‬

‫‪ ‬برخی از بیمهگران مستقیم فقط آنچه را که به عنوان پوشش استاندارد در نظر میگیرند‪ ،‬میپذیرند‪ .‬لذا‬

‫ممکن است خرید برخی پوششها ممکن نباشد‪.‬‬

‫‪ ‬فقط محصوالت یک شرکت ارائه میشوند‪.‬‬

‫مزایای بیمه بهصورت غیر مستقیم‬

‫‪ ‬مشاورههای مستقل از تعداد زیادی واسطه کسب میشود‪.‬‬

‫‪ ‬ممکن است سایر خدمات مانند کمک به بازیافت خسارات بیمه نشده پس از یک خسارت فراهم شود‪.‬‬

‫‪ ‬قیمت و پوشش بیمهگران مختلف میتوانند با هم مقایسه شوند (بخش ‪ H‬را مشاهده فرمائید)‪.‬‬

‫معایب تهیه بیمه بهصورت غیر مستقیم‬

‫‪ ‬برخی از واسطهها میتوانند تنها محصوالت یک شرکت را ارائه دهند‪.‬‬

‫‪117‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬حتی مشاوران مستقل هم همیشه قادر نیستند که اطالعات یا نرخ را از بیمهگران مستقیم بهدست آورند‪.‬‬

‫سوال ‪1/3‬‬

‫ما از دیدگاه بیمهگذارنگاهی به مزایا داشتیم ولی مزیت اصلی یک بیمهگر مستقیم چیست؟‬

‫‪ .6‬اجاستر و ارزیابان خسارت‪ ،‬بیمهگران و كارمندان اداره خسارت‬

‫‪ .6.3‬اجاسترهای خسارت‬

‫اجاسترهای خسارت‪ ،‬افراد مستقل و واجد صالحیت حرفهای بوده و ارزیابان خسارت چارتر اعضای‬

‫موسسه اجاستری خسارت چارتر هستند‪ .‬آنها متخصص فرایند خسارت از ابتدا تا پایان هستند‪.‬‬

‫خسارتهای کوچک و بی دردسر معموالً توسط بیمهگر و کارمندانش حل و فصل میشوند‪ .‬اما تحقیق و‬

‫بررسی خسارات بزرگتر‪ ،‬مذاکرات و تخمین خسارت و پرداخت خسارت عمدتاً به اجاسترهای حرفهای‬

‫واگذار میشوند‪ .‬وظیفه آنها مذاکره در خصوص یک خسارت بر اساس شرایط بیمهنامه به نحوی است‬

‫که برای هر دو طرف بیمهگر و بیمهگذارمنصفانه باشد‪ .‬در انتها نیز آنها مبلغ خسارت پیشنهادی را به‬

‫بیمهگر اعالم میکنند‪.‬‬

‫‪ .6.1‬ارزیابان خسارت‬

‫ارزیابان خسارت‪ ،‬کارشناسانی هستند که با خسارات بیمه سر و کار دارند‪ .‬آنها توسط بیمهگذارو برای‬

‫آماده سازی مدارک خسارت و مذاکره منصوب میشوند‪ .‬هزینه کارشناسی آنها توسط بیمهگذارپرداخت‬

‫‪118‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫میشود و این هزینهها جزء هزینههای خسارت نیستند‪ .‬بدین ترتیب‪ ،‬تنها در خسارات سنگین و پیچیده‬

‫است که شاکی (بیمه گذار) ممکن است هزینه استخدام ارزیاب را بپذیرد و از وی استفاده نماید‪.‬‬

‫سوال ‪1/4‬‬

‫تفاوت میان ارزیاب خسارت و اجاستر خسارت چیست؟‬

‫‪ .6.1‬بیمهگران‬

‫هدف کلی بیمهگری ایجاد یا نگهداری پرتفوی (به معنای همه ریسکهایی که یک بیمهگر میپذیرد) است‬

‫که برای پرداخت موارد واریز زیر کافی باشد‪:‬‬

‫‪ ‬پرداخت تمامی خسارات آتی‬

‫‪ ‬پرداخت تمامی هزینههای انجام کسب و کار‬

‫‪ ‬ارائه سود قابل قبول‬

‫بدین منظور بیمهگر می بایست موارد ذیل را انجام دهد‪:‬‬

‫ارزیابی ریسک‬ ‫تصمیم گیری در‬ ‫توافق بر روی‬ ‫محاسبه حق بیمه‬

‫پیشنهاد شده‬ ‫مورد پذیرش یا عدم‬ ‫شرایط قرارداد‬ ‫مناسب‬

‫پذیرش و میزان‬ ‫وپیشنهاد حدود‬

‫پذیرش ریسک‬ ‫پوشش‬

‫‪119‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .6.4‬كارمند اداره خسارت‬

‫یک واحد کارای خسارت که از پرسنل حرفه ای و متخصص خسارت تشکیل شده باشد میتواند تاثیر به‬

‫سزایی در کسب اطمینان از مدیریت مناسب وجوه شرکت بیمه داشته باشد‪.‬‬

‫رسیدگی به‬
‫خسارات با‬
‫سرعت و دقت‬

‫نقش کارکنان‬ ‫تشخیصخسارات‬

‫تخمین صحیح‬
‫اداره خسارت‬ ‫واقعی و جعلی از‬
‫هزینه نهایی‬
‫یکدیگر‬
‫خسارت معوق‬
‫نهایی‬

‫پرداخت و تسویه‬
‫خسارت با‬
‫کمترین خطا‬

‫کارکنان اداره خسارت میتوانند با در نظر گرفتن موارد زیر سطح خوبی از خدمات را به زیان دیدگان ارائه‬

‫دهند و از پرداختهای اضافی و یا پرداختهای غیر الزم اجنتاب نمایند‪:‬‬

‫‪ .1‬آیا خطر تحت پوشش است؟‬

‫‪ .2‬آیا فردی که ادعای خسارت دارد تحت بیمهنامه مشمول جبران خسارت هست؟‬

‫‪ .3‬آیا در زمان خسارت بیمهنامه معتبر بوده است؟‬

‫‪ .4‬آیا استثنائات و یا محدودیتهایی وجود دارد؟‬

‫خساراتی که مشکلی نداشته باشند سریع و فوری پرداخت میشوند‪ ،‬در حالیکه سایر آنها برای مذاکرات بیشتر‬

‫ارجاع داده میشوند‪.‬‬

‫‪111‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .7‬مركز ارتباط با مشتریان (مركز تماس)‬

‫یک مرکز تماس معموالً یک مکان مخصوص (و یا گاهی بیش از یک مکان است که با مودم و خطوط‬

‫تلفن به هم متصل شدهاند) است که در آن اکثریت قریب به اتفاق تماسهای بیمهگر اداره میشود‪ .‬در این‬

‫مرکز اپراتورهایی کار میکنند که با سیستمهای کامپیوتری به تماس گیرندگان پاسخ میدهند‪ .‬مراکز تماس‬

‫در بازار بیمه اولین بار به عنوان بخشی از فرایند بازاریابی بیمهگران مستقیم و به منظور ارائه خدمات نرخ‬

‫دهی سریع برای مشتریان جدید معرفی شد‪ .‬در این مراکز سیستمهای کامپیوتری وجود دارند که با ورود‬

‫اطالعات مشتری به آن در طول مکالمه این امکان فراهم میشود که بالفاصله پیشنهاد نرخ و شرایط برای‬

‫اغلب تماس گیرندگان ارائه گردد‪ .‬این سیستمها به خصوص برای بیمههای شخصی که ارزیابی ریسک در‬

‫آنها کمتر به قضاوت ذهنی بیمهنویس متکی بوده و بیشتر قاعده مند‪ 1‬است کاربرد دارد‪.‬‬

‫این فرایند بهوسیله یک سیستم کامپیوتری بیمهگری پیچیده ممکن میشود‪ .‬با پیشرفت تکنولوژی کارهای‬

‫بیشتر و بیشتری از طریق این روش انجام میشود‪ .‬تغییرات در بیمهنامهها (الحاقیه) و اعالم خسارات‬

‫مثالهایی از این دست هستند‪.‬‬

‫‪ .8‬تجارت الكترونیكي‬

‫معامالتی که از طریق اینترنت انجام میشود‪ ،‬تحت عنوان تجارت الکترونیک‪ 2‬نامیده میشود‪ .‬در حال‬

‫حاضر اینترنت برای سازمانهایی که میخواهند تجارت الکترونیک داشته باشند انتخابی عمومی میشود‬

‫زیرا روشی آسان برای رسیدن به مشتریان جدید و موجود ارائه میدهد و آنها را با سرعت و کمترین‬

‫‪1‬‬
‫‪Rule based‬‬
‫‪2‬‬
‫‪E. Trading / E. Commerce‬‬
‫‪111‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫هزینه به سایر شرکتها و افراد متصل میکند‪ .‬اتصال جهانی اینترنت میتواند شرکتهایی را با دسترسی به‬

‫سایر کسب و کارها و افراد ایجاد کند‪ .‬اما چالش اصلی که بیمهگران با آن مواجه میشوند این است که آیا‬

‫آنها میتوانند محصوالت بیمهای را از طریق اینترنت با موفقت به فروش برسانند‪.‬‬

‫وب سایت یک بیمهگر میتواند به دالیل بسیاری طراحی و ساخته شود‪ .‬مهمترین این دالیل به شرح‬

‫زیرند‪:‬‬

‫‪ ‬فروش بیمه بهصورت عمومی‬

‫‪ ‬فروش تنها نوع خاصی از بیمه‬

‫‪ ‬آگهیهای تجاری‬

‫‪ ‬ارائه اطالعات محصول خاص‬

‫‪ ‬ارائه سایر اطالعات عمومی‬

‫‪ ‬ارائه قیمت‬

‫‪ ‬اطالعات درخواست مشتری و ارائه قیمت به آنها از طریق ایمیل‬

‫‪ ‬اطالعات درخواست بازدید کنندگان سایت برای کسب پروفایل آنها و استراتژیهای بازاریابی بیشتر‬

‫اینترنت یک رسانه خوب برای فروش محصوالت بیمه شخصی مانند اتومبیل و منازل مسکونی است زیرا‬

‫این رشتهها در قیمت رقابت موثر دارند و اکثر محصوالت میتوانند سواالت ساده با پاسخهای محدود‬

‫‪112‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫داشته باشند‪ .‬بهصورت عام‪ ،‬فروش محصوالت پیچیده تر بیمه نیاز به ارائه مشاوره به مشتری از طریق‬

‫واسطه و یا شرکت بیمه داشته و فروش آن از طریق اینترنت مشکل است‪.‬‬

‫‪ .9‬كارگزاران الكترونیكي‬

‫همانگونه که اشاره شد‪ ،‬واسطهها بازار را برای سهم رقابتی بیشتر برای مشتریان جستجو میکنند اگرچه‬

‫ظهور اینترنت روشهای مختلف نرخهای رقابتی را تسهیل نموده است‪.‬‬

‫یک کارگزار الکترونیکی اطالعات را از منابع دادههای مختلف جمع آوری نموده و تجزیه و تحلیل‬

‫میکند‪ .‬تجمیع شرطی است که بر اساس آن اطالعات کاالها و خدمات با‪ /‬بدون اجازه در اینترنت بازیابی‬

‫میشود‪.‬‬

‫در مفهوم بیمه‪ ،‬بازاریابان الکترونیکی بازار تالش میکنند تا به همکاری با واسطهها و بیمهگران برای‬

‫دستیابی به قیمتهای آنها برای ریسکهای مختلف اعتماد کنند‪.‬‬

‫‪ .31‬خدمات غیر بیمهای‬

‫برخی از این خدمات بشرح زیر هستند‪:‬‬

‫‪ ‬خطوط کمک رسانی و مشاوره‬

‫‪ ‬تعمیرگاههای مجاز و تامین کنندگان‬

‫‪ ‬خدمات کنترل ریسک ‪ /‬مشاوره‬

‫‪113‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬خدمات بازیافت خسارات بیمه نشده‬

‫‪ .31.3‬خطوط كمک رساني و مشاوره‬

‫بسیاری از بیمهگران کمکهای فوری و یا کارشناس مشاوره برای بیمه گذاران خود دارند که معموالً‬

‫بهصورت ‪ 24‬ساعته و بدون هزینه هستند‪.‬‬

‫‪ .31.1‬تعمیركاران مجاز وتامین كنندگان‬

‫همانگونه که اشاره شد‪ ،‬بیمهگران منازل مسکونی خدمات اورژانسی و فوری دارند‪ .‬در اینجا تامین‬

‫کنندگان و پیمانکاران‪ ،‬تعمیرکنندگان مجاز هستند‪.‬‬

‫بیمهگران اتومبیلهای خصوصی پنلهایی از تعمیرکاران مجاز دارند‪ .‬برای آنها اهمیت دارد که تعمیرکاران‬

‫دارای صالحیت فنی و دارای قیمت معقول باشند‪ .‬کاهش قیمت در لوازم یدکی و کار اغلب همراه با فن‬

‫آوری باال مانند دوربینهای ویدیویی دیجیتال به مهندسین اجازه میدهد که خسارت اتومبیل را بدون‬

‫بازدید در گاراژ بازبینی کنند‪.‬‬

‫‪ .31.1‬خدمات كنترل ریسک ‪ /‬مشاوره‬

‫کنترل ریسک فرایندی است که بسیاری از شرکتها بهصورت جدی به آن میپردازند‪ .‬کسب و کار در‬

‫معرض ریسکهای بسیاری هستند‪ .‬در بیمه تمایل داریم که به حوادث قابل بیمه شدن فکر کنیم‪:‬‬

‫آتشسوزی‪ ،‬دزدی‪ ،‬و غیره‪ . ...‬البته این نقطه شروع نیست‪ ،‬در واقع بیمه برای مدتی طوالنی است که‬

‫شامل لیست کارهایی است که می بایست در مدیریت ریسک انجام شود‪.‬‬

‫‪114‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫برای ریسکهایی که بیمه گذار‪ ،‬در اغلب موارد مشاوره و راهنمایی از طریق بیمهگر (و گاهی بهصورت‬

‫فوری) ارائه میدهد مثالهایی به شرح زیر وجود دارد‪:‬‬

‫‪ ‬در بیمه اموال کارخانه‪ ،‬ارزیاب‪ ،‬بازدید و ارزیابی میکند‪ .‬این عمل به بیمهگر اطالعات بیمهگری و مشاوره‬

‫در خصوص بهبود چیزهایی که الزم و مطلوب هستند ارائه میدهد و اغلب برای کسب و کار بیمهگذاربا‬

‫کاهش احتمال وقوع زیان یا خسارت مفید است‪.‬‬

‫‪ ‬ناوگان وسایل نقلیه موتوری میبایست بیمه شوند و پیشنهاداتی برای بهبود تجربه خسارتی الزم است‪.‬‬

‫‪ .31.4‬خدمات بازیافت خسارت بیمه نشده‬

‫وضعیتهای مختلفی در ارتباط با بیمه اتومبیل وجود دارد که بیمهگذارپوشش ندارد ولی بهصورت بالقوه‬

‫قانوناً حق دارد که خسارت را از شخص دیگری بازیافت کند‪.‬‬

‫اغلب بیمهگران به بیمه گذاران خود برای بازیافت خسارات بیمه نشدهای که واقعاً قابل یازیافت نیستند‪،‬‬

‫تحت بیمهنامه خودشان کمک میکنند‪ .‬چنین همکاری ای ممکن است که برای هزینههایی نظیر کارشناسی‬

‫و یا به عنوان خدمات و یا بهصورت رسمیتر بیمهنامه و هزینههای قانونی پیشنهاد شود‪.‬‬

‫سایر سازمانها مانند شرکتهای مدیریت حوادث و مشاوران حقوقی نیز جایگزینی وسیله نقلیه و بدنبال‬

‫آن جبران خسارت جراحت فردی را پیشنهاد میکنند‪.‬‬

‫‪ .33‬نهادهای صنعت بیمه در ایران‬

‫‪ .33.3‬بیمه مركزی جمهوری اسالمي ایران‬

‫‪115‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫عملیات بیمهای در ایران عمالً از سال ‪ 1291‬هجری شمسی بهوسیله شرکتهای بیمه روسی شروع گردید و‬

‫اولین شرکت بیمه ایرانی با سرمایه دولت در سال ‪ 1314‬به نام شرکت سهامی بیمه ایران شروع به فعالیت نمود‬

‫و متعاقب آن قانون بیمه در سال ‪ 1316‬به تصویب رسید‪.‬‬

‫گفته شد که از سال ‪ 1329‬به بعد چندین شرکت بیمه خصوصی در ایران تأسیس شدند که بایستی در خصوص‬

‫اعمال نظارت مقتضی بر فعالیت آنها و بیمه اتکایی اجباری بخشی از فعالیتهای آنها چارهای اندیشیده‬

‫میشد‪ .‬هرچند که بیمه اتکایی اجباری و بخشی از امور نظارتی و فنی به عهده بیمهایران گذاشته شد ولی نهایتاً‬

‫دولت به این نتیجه رسید که سازمانبرای تعمیم و هدایت امر بیمهگری و نظارت بر آن و انجام امور بیمه اتکایی‬

‫اجباری‪ ،‬وجود سازمانی مستقل ضرورت دارد؛ لذا در سال ‪ 1351‬قانون تأسیس بیمه مرکزی و بیمهگری که‬

‫بخش اول آن مربوط به تشکیالت بیمه مرکزی ایران به عنوان دستگاه ناظر بر فعالیتهای بیمهگری است‪ ،‬به‬

‫تصویب قوه مقننه رسید‪.‬‬

‫الف‪ -‬در ماده اول قانون مذکور مقصود کلی از تأسیس بیمه مرکزی‪ ،‬تنظیم و تعمیم و هدایت امر بیمه‬

‫در ایران و حمایت بیمهگزاران و بیمهشدگان و اعمال نظارت دولت بر فعالیتهای بیمهگری اعالم شده‬

‫است‪.‬‬

‫ب‪ -‬در ماده پنجم نیز به شرح کامل وظایف و اختیارات بیمه مرکزی ایران پرداختهایم و وظایف‬

‫سازمان مذکور به شرح زیر اعالم شده است‪:‬‬

‫‪-1‬تهیه آئیننامهها و مقرراتی که برای حسن اجرای امر بیمه در ایران الزم باشد با توجه به‬

‫مفاد این قانون‬

‫‪ -2‬تهیه اطالعات الزم از فعالیتهای کلیه مؤسسات بیمه که در ایران کار میکنند‪.‬‬

‫‪116‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -3‬انجام بیمههای اتکایی اجباری‬

‫‪ -4‬قبول بیمههای اتکایی اختیاری از مؤسسات داخلی یا خارجی‬

‫‪ -5‬واگذاری بیمههای اتکایی به مؤسسات داخلی یا خارجی در هر مورد که مقتضی باشد‪.‬‬

‫‪ -6‬اداره صندوق تامین خسارات بدنی و تنظیم آئیننامه آن موضوع؛ ماده ‪ 11‬قانون اصالح‬

‫قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص‬

‫ثالث مصوب شهریور سال ‪1387‬‬

‫‪ -7‬ارشاد و هدایت و نظارت بر مؤسسات بیمه و حمایت از آن در جهت حفظ سالمت بازار‬

‫بیمه و تنظیم امور نمایندگی و داللی بیمه و نظارت بر امور بیمه اتکایی و جلوگیری از‬

‫رقابتهای مکارانه و ناسالم‬

‫‪ .33.3.3‬اركان بیمه مركزی ایران‬

‫مجمع عمومی‬

‫شورای عالی‬

‫هیأت عامل‬

‫بازرس‬

‫مجمع عمومي‬

‫مجمع عمومی بیمه مرکزی مرکب از وزیر اقتصاد و دارائی‪ ،‬وزیر بازرگانی‪ ،‬وزیر کار و امور اجتماعی و‬

‫ریاست مجمع عمومی برعهده وزیر اقتصاد و دارائی میباشد‪.‬‬

‫‪117‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫شورای عالي بیمه‬

‫از طرف دیگر‪ ،‬به موجب ماده ‪ 11‬این قانون به منظور تصویب آییننامهها و دستورالعملهای مرتبط با‬

‫نحوه نظارت بر امور بیمهگری و توسعه و تعمیم و هدایت امر بیمه و ضوابط بیمهگری‪ ،‬شورایی به نام‬

‫شورای عالی بیمه (متشکل از رئیس کل بیمه مرکزی ایران‪ -‬معاونین وزارتخانههای امور اقتصادی و‬

‫دارایی‪ -‬کار و امور اجتماعی‪ -‬وزارت تعاون‪ -‬مدیر عامل بیمهایران‪ -‬مدیرعامل یکی از شرکتهای‬

‫بیمه به انتخاب سندیکای بیمهگران ایران‪ -‬یک نفر کارشناس حقوقی‪ -‬یک نفر کارشناس بیمه (هردو به‬

‫انتخاب مجمع عمومی بیمه مرکزی) و یک نفر به عنوان مطلع در امور بیمه (به انتخاب رئیس اطاق‬

‫بازرگانی و صنایع و معادن ایران) به عنوان یکی از ارکان بیمه مرکزی ایران به وجود آمده که وظایف و‬

‫اختیارات این شورا عبارت است از‪:‬‬

‫‪ -1‬رسیدگی و اظهارنظر نسبت به صدور پروانه تأسیس یا لغو پروانه مؤسسات بیمه طبق‬

‫مقررات این قانون و پیشنهاد آن به مجمع عمومی‬

‫‪ -2‬تصویب نمونه ترازنامه که باید مورد استفاده موسسات بیمه قرار گیرد‪.‬‬

‫‪ -3‬تعیین انواع معامالت بیمه و شرایط عمومی بیمهنامهها و نظارت بر امر بیمههای اتکایی‬

‫‪ -4‬تعیین کارمزد و حق بیمه مربوط به رشتههای مختلف بیمه مستقیم‬

‫‪ -5‬تصویب آییننامههای الزم برای هدایت امر بیمه و فعالیت مؤسسات بیمه‬

‫‪ -6‬رسیدگی و اظهار نظر نسبت به گزارش بیمه مرکزی ایران درباره عملیات و فعالیت‬

‫مؤسسات بیمه در ایران که حداقل هر شش ماه یکبار باید تسلیم شود‪.‬‬

‫‪118‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ -7‬اظهار نظر درباره هرگونه پیشنهاد که از طرف رئیس شورای عالی بیمه به آن ارجاع‬

‫میگردد‪.‬‬

‫‪ -8‬انجام سایر وظایفی که این قانون برای آن تعیین نموده است‪.‬‬

‫بخش دیگری از قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمهگری با موضوعاتی از قبیل نحوه تشکیل و‬

‫تأسیس شرکتهای بیمه ‪ -‬صدور پروانه ‪ -‬فعالیت شرکتهای بیمه ‪ -‬نحوه ابطال پروانه فعالیت –‬

‫مقررات مربوط به شرکتهای بیمه خارجی – نحوه انحالل و ورشکستگی شرکتهای بیمه ‪ -‬مقررات‬

‫مربو به داللی بیمه – نمایندگی بیمه و غیره مرتبط است‪.‬‬

‫گرچه با توجه به اصل ‪ 44‬قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران و قانون ملی شدن مؤسسات اعتباری و‬

‫بیمهها‪ ،‬لغو پروانه فعالیت مؤسسات بیمه خارجی‪ ،‬قسمت عمده مواد این بخش از قانون مذکور طی‬

‫سالهای گذشته موضوعیت و مورد استفاده عملی قرار نداشت‪ ،‬ولی اینک با توجه به مقررات جدید (که‬

‫شرح آن خواهد آمد) فعالیت مجدد شرکتهای بیمه غیردولتی آغاز شده و فعالیت مجدد شرکتهای‬

‫بیمه خارجی نیز بعید به نظر نمیرسد‪ .‬لذا‪ ،‬مواد این بخش از قانون مجدداً مورد استفاده واقع میشود‪.‬‬

‫همانطوری که مالحظه شد یکی از وظایف شورای عالی بیمه‪ ،‬تصویب آییننامههای الزم برای هدایت‬

‫امر بیمه و فعالیت مؤسسات بیمه میباشد‪.‬‬

‫در این رابطه آییننامههایی از قبیل‪ :‬آییننامه داللی بیمه‪ -‬آییننامه نمایندگی بیمه‪ -‬اساسنامه سندیکای‬

‫بیمهگران و‪ ...‬به تصویب شورای عالی مذکور رسیده است‪.‬‬

‫‪119‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫هیأت عامل‬

‫هیأت عامل بیمه مرکزی مرکب از رئیس کل‪ ،‬قائممقام و معاونان بیمه مرکزی میباشد‪ .‬رئیس کل و‬

‫قائم مقام او به پیشنهاد وزیر اقتصاد و تصویب هیأت وزیران و معاونان بیمه مرکزی به پیشنهاد رئیس‬

‫کل بیمه مرکزی و موافقت وزیر اقتصاد و بموجب تصویبنامه دولت خواهد بود‪ .‬رئیس کل و قائممقام‬

‫بیمه مرکزی برای مدت ‪ 4‬سال انتخاب میشوند‪.‬‬

‫‪ .33.1‬سندیكایبیمهگران ایران‬

‫حدود ‪ 2‬سال پس از تاسیس شرکت سهامی بیمه ایران و حدود ‪ 5‬ماه پس از تصویب قانون بیمـه‪ ،‬در حالی که‬

‫بیمه ایران تنها شرکت بیمه داخلی در کشور بود‪ ،‬برای اولین مرتبه در تـصویب نامـه مـورخ ‪1316/17/26‬‬

‫هیات وزیران‪ ،‬تشکیل سندیکای بیمه گران ایران مطرح گردید و مقرر شد‪" :‬موسسات بیمه خارجی که در ایران‬

‫کار می کنند‪ ،‬باید عضویت سندیکا را قبول نمایند‪ .‬بر همان اساس "نظامنامه اساسی" کـه مـشتمل بـر ‪ 16‬مـاده‬

‫است در تاریخ ‪ 16/11/1316‬توسط وزیر تجارت به شرکت سهامی بیمه ایران ابالغ میگردد" که به موقـع به‬

‫اجـرا گذارده شود‪.‬‬

‫نکات مهم این "نظامنامه اساسی" چنین است‪:‬‬

‫‪ -‬کلیه موسسات بیمه داخلی و خارجی (مشغول بـه کـار در ایـران) "اجبـاراً عـضویت سـندیکا را دارا‬

‫خواهند بود"؛‬

‫‪ -‬از جمله وظائف سندیکا "تنظیم بیمه نامه ها و تعرفه های متحدالشکل میباشد که پس از تصویب‬

‫"وزارت تجارت" رعایت آن توسط کلیه موسسات بیمه اجباری است؛‬

‫‪121‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -‬تمرکز اطالعات مربوط به بیمه از جمله وظائف سندیکا شناخته شده است؛‬

‫‪ -‬ساختار سازمانی سندیکا چنین است‪:‬‬

‫‪ ‬مجمع عمومی اعضا؛‬

‫‪ ‬رئیس سندیکا؛‬

‫‪ ‬دفترخانه‪.‬‬

‫مجمع عمومی سالی چهار مرتبه تشکیل میشود‪ .‬رئیس سندیکا از بین مدیران یکی از شرکتهای بیمه‬

‫فعال در ایران و به نماینـدگی از وزارت تجـارت از طـرف وزارت مـذکور منـصوب میشود‪.‬‬

‫دفترخانـه سندیکا‪ ،‬یک رئیس موظف دارد که از طرف مجمع عمومی انتخاب میشود؛‬

‫در حالی که هریک از اعضا‪ ،‬یک رای دارند‪ ،‬اما حق عضویت (سهمیه اعضا) به تناسب "عواید غیـر‬ ‫‪-‬‬

‫خالص سال قبل" تعیین خواهد شد‪.‬‬

‫هیات مدیره بیمه ایران درگزارش عملکرد سال ‪ 1317‬در رابطه بـا بحـث تقلیـل تعرفـه حـق بیمـه و تنظیم‬

‫بازار بیمه‪ ،‬به مجمع عمومی شرکت چنین گزارش می دهد‪:‬‬

‫‪ ...‬برای خدمت به اقتصاد کشور‪ ،‬شرکت جدیت زیادی نمود که نرخ بیمههـای مختلـف را تـا حد‬

‫امکان تنزل دهد و بیمه را ارزان در دسترس عموم قراردهد‪ .‬در نتیجه تاسیس سـندیکای بیمه گران ایران‬

‫که به موجب آئین نامه مصوب هیات وزیران‪ ،‬عموم شـرکت هـای مقـیم ایـران اجباراً عضو آن‬

‫میباشند‪ ،‬این منظور عملی گردید‪ .‬بدین قرار که شرکت سهامی بیمه ایران در سندیکا پیشقدم وضع بیمه‬

‫نامه ها و تعرفـه هـای متحـد الـشکلی گردیـد کـه بـه وسـیله تمـام شرکت های بیمه یکسان اجرا‬

‫‪121‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫شود‪ .‬مخصوصاً در تنظیم این تعرفه جدیت نمـود کـه نـرخ هـای نازلی وضع گردد‪ .‬الزم است در این‬

‫جا از حسن تفاهم و موافقتی که عموم شرکتهای بیمه در پیشرفت این مقصود شرکت سهامی بیمه‬

‫ایران ابزارداشتند‪ ،‬قدرانی شود‪ .‬مثال های زیرنـشان می دهد که تا چه میزان در نرخ بیمه تخفیف داده‬

‫شده است‪:‬‬

‫‪ ‬نرخ بیمه خانه دارای ساختمان درجه اول با سقف آجری کـه سـابقاً هـزاری ‪ 875/1‬ریـال بوده‪،‬‬

‫فعالً هزاری شش دهم ریال دریافت می شود؛ یعنی نرخ کنونی از ثلث نرخ سابق هم کمتر است‪.‬‬

‫‪ ‬نرخ بیمه اتومبیل سواری که سابقاً ‪ % 5/3‬بود‪ ،‬فعالً ‪ %2‬است‪.‬‬

‫از این به بعد‪ ،‬سابقه ای در دسترس نیست تا این که در جلسه مورخ ‪ 1331/19/12‬هیات وزیران‪ ،‬آئین نامـه ای‬

‫به شماره ‪ 25226‬تصویب می شود که حتی قبل از آن که در ماده ‪ 11‬کلیه موسسات بیمه کـه در ایران کار می‬

‫کنند را به "عضویت سندیکای بیمه گـران ایـران" مجبور کنـد‪ ،‬در مـاده ‪ 6‬آورده است کـه "ترقـی نرخهای‬

‫بیمه در هر مورد باید با تصویب سندیکای بیمه گران ایران صورتگیرد‪".‬‬

‫هر چند در مقاله "سندیکای بیمه گران ایران را بشناسیم" (پیوست ‪ )4‬که در نشریه ویژه سـندیکا (مـورخ‬

‫‪ )1351‬چاپ شده‪ ،‬آمده است که اساسنامه سندیکا در سال ‪ 1342‬تهیه و به تصویب وزارت اقتصاد رسید‪ ،‬اما‬

‫دیگر اطالعی در دست نیست تا آن که جلسه عمومی سندیکای بیمـه گـران ایـران در تـاریخ ‪1344/12/11‬‬

‫تـشکیل میشود و از صورتجلسه آن (پیوست ‪ )5‬معلوم میشود که در جلسات قبلی‪ ،‬دکتر فرهنگ مهـر‬

‫(مـدیرعامـل وقت شرکت بیمه ایران ) بعنوان رئیس انتخاب شده و بنابراین برای سایر مقامات رای گیـری‬

‫میشود‪ .‬از جملـه نکات حائز اهمیت این صورت جلسه این است که‪:‬‬

‫‪122‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -‬قرار میشود در صورتی که سندیکا به ثبت نرسیده‪ ،‬به ثبت برسد؛‬

‫‪ -‬محلی برای فعالیت های سندیکا "تاسیس" شود؛‬

‫‪ -‬در مورد تاسیس انستیتوی بیمه مطالعه شود؛‬

‫‪ -‬میزان کارمزد مربوط به ‪ %25‬اتکائی اجباری که در آن تاریخ به شرکت بیمه ایران واگـذار مـیشـد‬

‫افزایش یابد؛‬

‫‪ -‬به بیمه اجباری "حوادثشخص ثالث" (که در حدود سه سال بعد قانونی میشود) اشاره میگردد؛ و از‬

‫همه جالب تر) وقتی بحث از تاسیس یک شرکت بیمه اتکائی توسطاعضا طرح میشود‪ ،‬یکـی از اعضا‬

‫متذکر میشود که "رقابت و نرخ شکنی به زیان همه ما است و در حکم تیـشه بـه ریـشه زدن است‪".‬‬

‫و ادامه میدهد که "پیشنهاداتی دارند که به موقع عرضه خواهد شد‪".‬از آن "پیشنهادات" و اثرات آن‬

‫سندی در دسترس نبود‪ ،‬اما معلوم میشود که سندیکا ثبت نشده و بنـابراین به ثبت آن اقدام میشود‪.‬‬

‫اساسنامهای هم تهیه میکنند کـه مهمتـرین نکـات آن چنین است‪:‬‬

‫‪ -‬از وظائف سندیکا این است که نرخ و شرایط بیمه نامه و کارمزد را تنظیم و تصویب کند؛‬

‫‪ -‬ارکان سندیکا چنین است‪:‬‬

‫‪ ‬جلسات عمومی که حداقل ماهی یک بار تشکیل میشود؛‬

‫‪ ‬رئیس (که مدیرعامل شرکت بیمه ایران و یا قائم مقاماو می‪.‬باشد) و قائم مقام رئیس؛‬

‫دبیرکل که مسئول امور اداری سندیکاست و در اولین جلسه هر سال به اکثریت آرا انتخـاب‬ ‫‪‬‬

‫میشود؛‬

‫‪ ‬خزانه دار‪.‬‬

‫‪123‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در حالی که اعضا آراء برابر دارند‪ ،‬اما ‪ %51‬از هزینه سالیانه سـندیکا توسـطشـرکت سـهامی بیمـه ایران و بقیه‬

‫بطور مساوی توسط سایر شرکتهای بیمه تامین خواهد شد و باالخره سندیکا در تاریخ ‪ 1345/11/23‬به شماره‬

‫‪ 832‬در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی ثبت مـیشـود‪ .‬و بعد آگهی تاسیس در روزنامه رسمی مورخ‬

‫‪ 27/11/1345 1345/11/27‬چاپ میشود‪.‬‬

‫باز هم مستندات و سوابق سندیکای تاسیس شده در اختیـار نیـست‪ ،‬امـا در مـاده ‪ 75‬قـانون تاسـیس بیمـه‬

‫مرکزی ایران و بیمه گری (مصوب ‪ )1351/13/31‬آمده است که‪:‬‬

‫موسسات بیمه که در ایران کار می کننـد عـضو سـندیکای بیمـه گـران ایـران شـناخته مـی‬

‫شـوند‪ .‬اساسنامه این سندیکا بوسیله بیمه مرکزی ایران با جلب نظر اعضای سندیکا تدوین می‬

‫شود و حـداکثر ظرفشش ماه پس از تشکیل بیمه مرکزی ایران به تصویب شورای عالی بیمه‬

‫خواهد رسید‪.‬‬

‫از مصوبات اولیه شورایعالی بیمه چنین مستفاد میشود که سـندیکا فعالیـت هـائی داشـته و از جملـه در مـاده‬

‫‪ 7‬از آئین نامه شماره ‪( 3‬تعرفه میزان کارمزد و حق بیمه) بـه "نرخهای تعرفـه آتـش سـوزی و بـاربری و‬

‫بدنـهاتومبیل"که توسط سندیکای بیمه گران ایران‪ ،‬در فاصله تیرماه ‪ 1344‬تا خـردادمـاه ‪ ،1347‬مـصوب شـده‪،‬‬

‫اشاره میگردد‪ .‬اما هر چند اساسنامه سندیکای بیمه گران ایران در جلـسه مـورخ ‪ 2‬شـهریور ‪1351‬‬

‫شـورایعالی بیمه (بموجب همان ماده ‪ 75‬قانون تاسیس بیمه مرکـزی و بیمـه گـری) تـصویب میگـردد‪ ،‬در‬

‫پرونـده ثبتـی سندیکا اثری از تغییر اساسنامه قبلی (پیوست ‪ )7‬با اساسنامه اخیرالذکر (پیوست ‪ )11‬وجود ندارد‪.‬‬

‫‪124‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫البته ایـن عدم توجه مدیران وقت سندیکا باعث نشده که از امتیاز مندرج در بند ‪ 11‬ماده ‪ 11‬همان قانون استفاده‬

‫نکنند و بنابراین همیشه "مدیرعامل یکی از موسساتبیمه" از طرف ایشان‪ ،‬عضو شورایعالی بیمه بوده است‪.‬‬

‫مهمترین نکات مندرج در اساسنامه اخیرالذکر چنین است‪:‬‬

‫‪ -‬تنظیم نرخ و شرایط بیمه وکارمزد‪ ،‬دیگر بعهده سندیکا نیست‪ ،‬چراکه این امر طبق قانون بـه بیمـه‬

‫مرکزی ایران محول شده است؛‬

‫‪ -‬ارکان سندیکا عبارتند از‪:‬‬

‫‪ ‬شورای عمومی که حداقل ماهی یکبار تشکیل میگردد؛‬

‫‪ ‬دبیرکل که مسئول امور اجرائی و اداری سندیکاست؛‬

‫‪ ‬خزانه دار‪ .‬رئیس شورای عمومی و رئیس سندیکا‪ ،‬مدیرعامل شرکت سهامی بیمه ایران (و در‬

‫غیاب وی‪ ،‬قائم مقام ایشان) خواهد بود؛‬

‫‪ -‬جلسات شورای عمومی با حضور دو ثلث اعضا رسـمیت مـی یابـد و از جملـه حـضور رئـیس‬

‫شـورای عمومی برای رسمیت ضروری است؛‬

‫میزان آراء هرعضو (حداکثر سه رای) به "سرمایه پرداخـت شـده و اندوختـه هـای سـرمایه ای یـا‬ ‫‪-‬‬

‫ودیعه قانونی" ارتباط داده میشود؛‬

‫‪ -‬هر چند باز هم ‪ %51‬هزینه های سندیکا را شرکت بیمه ایران متقبل میشود‪ ،‬اما سهم سـایر اعـضا از‬

‫‪ %51‬باقیمانده‪ ،‬به میزان تعداد آرائی خواهد بود که در شورای عمومی دارند‪.‬‬

‫‪125‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫با تصویب الیحه "ملی شدن موسسات بیمه و‪( " ...‬در تاریخ ‪ )1358/14/14‬شرکتهای بیمه عـضو‪ ،‬بعـضاً یـا‬

‫ملی‪ ،‬یا این که از ادامه فعالیت در ایران منع شدند و در نتیجه بـا توجـه بـه مـاده ‪ 12‬اســـاسنامه ثبـت شـده‬

‫عضویت ایشان باطل و بنابراین سندیکا از حالت فعال خارج شد‪ .‬در خردادماه ‪ ،1385‬آقای علی اکبر ریسه‪،‬‬

‫معاون وقت بیمـه هـای مهندسـی در شـرکت بیمـه ایـران‪ ،‬نقـل کردهاند که در سال ‪( 1361‬وقتی که در بیمه‬

‫مرکزی ایران مشغول به کار بودهاند) چند ماهی بـرای رسـیدگی به اوضاع سندیکا به محل آن در خیابان ملک‬

‫الشعرای بهار رفتهاند و حاصل آن که‪ 4 ،‬یا ‪ 5‬قطعه فـرش متعلـق به سندیکا را که غیر ضروری میدیدهاند‪،‬‬

‫فروختهاند و پولش را به صندوق واریز کردهاند و بعد هم همه اسـناد موجود در محل را به سرکار خانم الهه‬

‫عموئی (که در آن زمان ازهمکاران بیمه مرکزی ایران بوده انـد) تحویـل دادهاند‪ .‬از آنجا که سرکار خانم‬

‫عموئی‪ ،‬بعداً سوابق خود را بازخرید کردهاند‪ ،‬هنوز دسترسی به آن اسناد مـورد اشاره آقای ریسه‪ ،‬میسر نشده‬

‫است‪ .‬با تصویب قانون تاسیس موسسات بیمه غیردولتی در سال ‪ ،1381‬از سال ‪ 1382‬نخستین گروه‬

‫شرکتهای بیمه خصوصی مجوز فعالیـت گرفتنـد و سـپس شـورایعالی بیمـه در جلـسات مـورخ‬

‫‪ 1384/13/12‬و ‪ 1383/14/19‬اساسنامه جدیدی را برای سندیکای بیمه گران ایران تصویب نمود‪.‬‬

‫مهمترین نکات مندرج در این اساسنامه چنین است‪:‬‬

‫‪ -‬ارکان سندیکا عبارتند از‪:‬‬

‫شورای عمومی که حداقل ماهی یکبار تشکیل جلسه میدهد و از بین خود‪ ،‬یـک رئـیس‪ ،‬یـک‬ ‫‪‬‬

‫نایب رئیس و یک منشی و یک خزانهدار‪ ،‬انتخاب میکنند؛‬

‫‪ ‬دبیرکل که برای اولین بار‪ ،‬باالترین مقام اجرائی سندیکا تلقی میشود؛‬

‫‪ ‬بازرس‪.‬‬

‫‪126‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -‬اعضا دارای حق رای مساوی هستند و حق عضویت اولیه و سالیانه ایشان نیز برابر خواهد بود‪.‬‬

‫تقریباٌ ‪ 8‬ماه پس از تصویب اساسنامه مذکور‪ ،‬اولین جلسه شورای عمومی سندیکای بیمهگران ایران بنا به دعوت‬

‫رئیس کل بیمه مرکزی ایران (در تـاریخ ‪ )1383/12/15‬تـشکیل و رئـیس و نایـب رئـیس شـورای عمـومی و‬

‫نماینده برای عضویت در شورای عالی بیمه انتخاب میشوند‪ .‬انتخاب دبیرکل تا جلسه ششم شورای عمومی (که‬

‫پس از جلسه اول‪ ،‬دیگر با دعـوت رئـیس شـورای عمـومی تشکیل میشود) در تاریخ ‪ 1384/14/15‬انجام‬

‫میشود و سپس در هفتمین جلسه (‪ )1384/14/12‬خزانـهدار و منشی نیز انتخاب میشوند‪.‬‬

‫پیگیری سوابق ثبتی سندیکا باعث میشود که احیای سندیکای قبلی مورد تصویب شورای عمومی قـرار گیـرد‬

‫و در نتیجه سندیکای بیمه گران ایران از لحاظ قانونی احیا میگردد‪ .‬در نهمین جلسه شورای عمومی (مورخ‬

‫‪ )1384/16/16‬مصوب شد تا سه کمیسیون آغاز به کارکنند‪:‬‬

‫‪ -‬کمیسیون راهبردی؛‬

‫کمیسیون فنی؛‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬کمیسیون اخالق و رفتار حرفه ای‬

‫‪127‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل ‪5‬‬

‫آشنایی با فرایند بیمهگری‬

‫‪128‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اهداف آموزش‬

‫بعد از آموزش این بخش‪ ،‬شما قادر خواهید بود‪:‬‬

‫‪ ‬روشهای کاربردی برای بهدست آوردن ادله مهم را توصیف کنید‪.‬‬

‫‪ ‬خطرات فیزیکی و اخالقی را بطور قابل مالحظه ای توجیه نمایید‪.‬‬

‫‪ ‬ویژگیهای دوره آرامش را تعریف نمایید‪.‬‬

‫‪ ‬از روشهای اجرایی و استعالم قیمت‪ ،‬پرسشنامه‪ ،‬بیمهنامه‪ ،‬پوششهای مهم و گواهی بیمه شناخت پیدا‬

‫نمایید‪.‬‬

‫‪ ‬ارتباط بین نرخ حق بیمه و پوششهای بیمهای را توصیف نمایید‪.‬‬

‫‪ ‬تعریف روشهای کاربردی برای انتخاب نرخ را بیاموزید‪.‬‬

‫‪ ‬مالیات بر حق بیمه را توجیه نمایید‪.‬‬

‫‪129‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .3‬بیمهگری‬

‫همانطور که ما قبالً در بخش سوم و قسمت ‪ ،4‬تعریف قانونی حقایق مهم را براساس قانون بیمه دریایی ‪1916‬‬

‫ارائه کردیم‪ ،‬تکرار میکنیم‪ :‬حقایق مهم شامل تمام واقعیتها یا شرایطی است که میتواند بر قضاوت یک‬

‫بیمهنویس (بیمهگر) محتاط در زمینههای زیر تأثیر بگذارد‪:‬‬

‫‪ ‬پذیرش یا عدم پذیرش ریسک‬

‫‪ ‬اگر ریسک قابل پذیرش است‪ ،‬با چه نرخ حق بیمه و چه شرایطی‬

‫پیشنهاد دهنده (شخص حقیقی یا حقوقی درخواست کننده پوشش بیمهای) موظف به ارائه حقایق در خصوص‬

‫ریسکی است که میخواهد بیمه شود‪ .‬این بدین معناست که کلیه حقایقی که میتوانند میزان احتمال وقوع‬

‫خسارت و یا شدت آن را افزایش دهند باید افشا شوند‪.‬‬

‫به همین ترتیب‪ ،‬جزئیات خسارتهای قبلی (فارغ از اینکه دارای پوشش بیمه بوده یا نبوده است)‪ ،‬شرایط خاصی‬

‫که توسط بیمهگران قبلی در نظر گرفته شده‪ ،‬یا رد درخواستهای قبلی بیمهنامه (یک بیمهگر پیشنهاد بیمهگذاررا‬

‫نپذیرفته و یا بیمهنامه را تمدید ننموده است) بایستی افشا شوند‪ .‬در زمان ارزیابی ریسک‪ ،‬بیمه نویس باید از‬

‫کلیه حقایق مهم از این دست آگاه باشد به این دلیل که این حقایق میتوانند بر تصمیم وی در خصوص پذیرش‬

‫ریسک و نرخ گذاری ریسک موثر باشند‪.‬‬

‫‪ .3.3‬مخاطرات فیزیكي و اخالقي‬

‫وظیفه اصلی بیمه نویس ارزیابی ریسکی است که هر فرد با خود به صندوق بیمه وارد میکند‪ .‬در نظر گرفتن‬

‫مخاطرات برای پذیرش یا عدم پذیرش یک ریسک بسیار مهم است و از طرف دیگر نرخ و شرایط را نیز تحت‬

‫‪131‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تاثیر قرار میدهد‪ .‬در فصلهای قبل در خصوص تعاریف ریسک و مفاهیم مرتبط با آن صحبت کردیم‪ .‬یکی از‬

‫این مفاهیم‪ ،‬مفهوم مخاطره بود‪ .‬ما باید بین خطر و مخاطره تفاوت قائل شویم‪.‬‬

‫سئوال ‪ :1-4‬مفهوم مخاطره را در زمینه بیمه تعریف نمایید‪.‬‬

‫وظیفه بیمهنویس ارزیابی مخاطرات وابسته به ریسکهای متنوعی است که به صندوق عمومی بیمه وارد‬

‫میشوند‪ .‬توجه به مخاطرات در هنگام تصمیم در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش ریسک‪ ،‬حق بیمه و شرایط‬

‫بیمهنامه بسیار مهم است‪.‬‬

‫دو نوع مخاطره اصلی شامل مخاطرات فیزیکی و مخاطرات اخالقی وجود دارد که توجه به آنها برای‬

‫بیمهنویس ضروری است‪.‬‬

‫‪ .3.3.3‬مخاطرات فیزیكي‬

‫مخاطرات فیزیکی با خصوصیات فیزیکی ریسک ارتباط دارد‪ .‬با بررسی مثالهایی از مخاطرات فیزیکی در‬

‫ارتباط با انواع بیمه‪ ،‬شما بخوبی با این مطلب آشنا خواهید شد‪:‬‬

‫‪ ‬بیمه آتشسوزی‪ :‬ماهیت سازه ساختمان‪ ،‬موجود بودن تجهیزات اطفاء حریق‪ ،‬فرآِیندهای کسب و کار‬

‫تولید‬

‫‪ ‬بیمه سرقت‪ :‬ماهیت سازه ساختمان‪ ،‬امکانات امنیتی‪ ،‬محتویات ساختمان‬

‫‪ ‬بیمه خودرو‪ :‬سال ساخت‪ ،‬مدل و وضعیت سالمت وسیله نقلیه‪ ،‬محلی که معموالً وسیله نقلیه در آن‬

‫نگهداری میگردد و مورد استفاده خودرو‬

‫‪131‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬بیمه مسئولیت کارفرما‪ :‬فرایندهایی که در یک کارخانه انجام میگردد‪ ،‬حفاظ صنعتی‬

‫‪ ‬بیمه درمان و حوادث انفرادی‪ :‬سابقه سالمت پیشنهاددهنده‪ ،‬شغل وی‪ ،‬تفریحات خطرناک وی‬

‫ابعادی هستند که میتوانند در مقایسه با "ریسک متوسط" موجب کاهش احتمال وقوع خسارت و یا شدت‬

‫خسارت شوند و تحت عنوان مخاطرات فیزیکی خوب در نظر گرفته میشوند‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬ابعادی که‬

‫میتوانند احتمال وقوع خسارت و یا شدت خسارت بالقوه را افزایش دهند‪ ،‬به عنوان مخاطرات فیزیکی بد در‬

‫نظر گرفته میشوند‪ .‬بیمهنویسان سعی میکنند ریسکهای بد را بهوسیله اعمال برخی از شرایط متناسب با‬

‫مخاطره کنترل نمایند‪.‬‬

‫‪ .3.3.1‬مخاطرات اخالقي‬

‫مخاطرات اخالقی با جنبههای انسانی که ممکن است بر ریسک موثر باشند‪ ،‬ارتباط مستقیم دارد‪ .‬این موضوع‬

‫بیشتر به نحوه تفکر افراد و جامعه بستگی دارد تا مالی که تحت پوشش بیمه قرار میگیرد‪ .‬در بیمه‪ ،‬منشاء اصلی‬

‫مخاطرات اخالقی‪ ،‬شخص بیمهگذارمیباشد‪ .‬با این وجود‪ ،‬تعامل بین پرسنل بیمهگذارو جامعه در حالت‬

‫عمومی تأثیر روزافزونی بر ارزیابی مخاطرات اخالقی دارد‪.‬‬

‫در برخی مواقع بسختی میتوان بین مخاطرات فیزیکی و اخالقی تمایز قائل شد‪ .‬اغلب موارد‪ ،‬مخاطره فیزیکی‬

‫در نتیجه وجود مخاطره اخالقی بد ایجاد می شود‪ .‬برای مثال‪ ،‬محیط کار کثیف و پر خطر (خطر فیزیکی بد)‬

‫میتواند نتیجه عدم پاکسازی و یا نظارت ضعیف باشد (مخاطره اخالقی بد)‪.‬‬

‫‪132‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در ادامه خواهید دید که مخاطرات اخالقی مسئله اصلی پیش روی بیمهنویسان محسوب میگردد و همیشه‬

‫نمیتوان آن را با اعمال حق بیمه اضافه و یا شرایط خاص در بیمهنامه کنترل نمود‪ ،‬اغلب تنها کاری که برای‬

‫مقابله با این مخاطرات میتوان انجام داد‪ ،‬رد درخواست صدور بیمهنامه یا عدم تمدید بیمهنامه جاری است‪.‬‬

‫روشهای مورد استفاده برای كسب حقایق مهم‬

‫فرم پرسشنامه مهمترین مکانیزمی است که به وسیله آن بیمهنویس اطالعات مرتبط با ریسک مورد بیمه را‬

‫دریافت مینماید‪ .‬فرم پرسشنامه در اغلب انواع بیمهها بکار میرود‪ .‬این فرم بهوسیله پیشنهاددهنده تکمیل و به‬

‫بیمه نویس ارائه میشود‪ .‬این فرمها ممکن است مستقیماً توسط بیمهگر یا توسط یک واسطه ارائه گردند‪.‬‬

‫بیمهگران از روی تجربه می دانند که چه سئواالتی باید در فرم پیشنهاد مطرح شود تا به کمک آنها بتوانند‬

‫ریسکهای پیشنهاددهنده را ارزیابی نمایند‪ .‬طبیعی است که استفاده از پرسشنامه در مقایسه با سایر روشهای‬

‫گردآوری اطالعات از پیشنهاددهنده روش مناسبتر‪ ،‬سریعتر و کم هزینهتری است‪.‬‬

‫فرم پیشنهاد در واقع پرسشنامهای است که حاوی سواالتی در خصوص موضوع مورد بیمه است‪ .‬از آنجائی که‬

‫بیمهنویس از این اطالعات برای ارزیابی ریسک و محاسبه حق بیمه استفاده مینماید‪ ،‬پیشنهاد دهنده بایستی‬

‫تمام اطالعات مهم در خصوص ریسک را‪ ،‬بدون توجه به اینکه در آن مورد خاص‪ ،‬سئواالتی در پرسشنامه‬

‫وجود دارد یا نه‪ ،‬افشا نماید‪.‬‬

‫فرم پیشنهاد بایستی ساده و قابل فهم بوده و در ضمن براحتی بتواند توسط بیمهگذارتکمیل گردد‪ .‬معموالً‬

‫جزئیات این پرسشنامهها به فایلهای کامپیوتر منتقل می گردند‪ .‬این موضوع در طراحی سئواالت و پاسخهای‬

‫آن تأثیر دارد به عنوان مثال‪ ،‬پاسخ اغلب سئواالت به وسیله تیک زدن یک یا چند گزینه مشخص میشود‪.‬‬

‫‪133‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫فرمهای پیشنهاد بسته به ماهیت ریسک و اطالعاتی که بیمهگر نیاز به بررسی آنها دارد‪ ،‬میتواند کوتاه یا‬

‫طوالنی باشد‪1S. P.‬روشی است که برای جمع آوری اطالعات مربوط به ریسک در لویدز و گاهی در بازار لندن‬

‫بکار میرود‪ .‬در این روش اطالعات کاملی از جزئیات ریسک در فرمتی استاندارد ارائه میگردد‪.‬‬

‫همانطور که گفتیم فرم پرسشنامه و ‪ S.P‬اغلب بعنوان شناختهشده ترین راههای کسب اطالعات توسط‬

‫بیمهنویسان محسوب میگردند‪ .‬با این وجود‪ ،‬راههای دیگری نیز برای بیمه نویسان وجود دارند‪ .‬بسته به نوع‬

‫بیمهنامه این روشها متفاوت و به شرح زیر میباشد‪:‬‬

‫معموالً برای هریسکهای بزرگ آتشسوزی بکار میرود‪ .‬برای مثال‪ ،‬یک کارخانه‬
‫‪2‬‬
‫بازدید‬
‫بزرگ تولیدی‬

‫‪3‬‬
‫این فرمها ممکن است توسط بیمهگر یا واسطهها طراحی شده باشند‪.‬‬ ‫پرسشنامه تکمیلی‬

‫معموالً این مورد برای بیمههای تجاری کاربرد دارد‪.‬‬ ‫مالقات با مشتری‬

‫این مورد برای بیمه وسایل نقلیه و یا آتشسوزی منازل مسکونی بکار میرود‪ .‬در این‬
‫بهوسیله تلفن‬
‫روش اسنادی که نگهداری میشوند به جای کاغذ‪ ،‬نوارها و فایلهای صوتی هستند‪.‬‬

‫اغلب برای بیمههای شخصی نظیر بیمه مسافرتی‪ ،‬بیمه وسیله نقلیه یا بیمه منازل‬
‫بهوسیله اینترنت‬
‫مسکونی و به وسیله پر کردن پرسشنامه در سایت شرکت بیمه انجام میشود‪.‬‬

‫البته‪ ،‬بیمهگر این حق را دارد که هرگونه اطالعات تکمیلی منطقی را از پیشنهاد دهنده طلب نماید‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Slip presentation‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Survey‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Supplementary questionaires‬‬
‫‪134‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ .1‬فسخ‪ /3‬دوره ارفاقي‬

‫اگر یک مشتری نخواهد به قرارداد بیمه خود ادامه دهد میتواند قرار داد خود را در طول مدتی که برای فسخ‬

‫قرارداد شده است (دوره ارفاقی)‪ ،‬فسخ نموده و تمام حق بیمه خود را پس بگیرد (مادامی که خسارت‪/‬‬

‫خساراتی به بار نیامده باشد)‪.‬‬

‫‪ .1‬فرمهای پیشنهاد‬

‫همانطور که در قسمت ‪ A2‬اشاره کردیم‪ ،‬برای آن دسته از بیمههایی که نیاز به فرم پیشنهاد وجود دارد‪ ،‬روش‬

‫سنتی این است که پیشنهاد دهنده فرم پیشنهاد را تکمیل کرده و آن را به بیمهگر تحویل دهد‪ .‬این کار میتواند به‬

‫صورت مستقیم یا از طریق یک واسطه انجام شود‪.‬‬

‫با این حال‪ ،‬در میان تعدادی از واسطهها و همینطور بیمهگران مستقیم این شیوه باب شده است که با‬

‫پیشنهاددهنده از طریق تلفن تماس گرفته و پرسشنامه به صورت تلفنی تکمیل میگردد‪ .‬با توسعه تکنولوژی و از‬

‫طریق تکمیل پرسشنامههای اینترنتی‪ ،‬بیمه از طریق اینترنت هم فروخته میشود‪.‬‬

‫در برخی موارد‪ ،‬فرم پیشنهادی که توسط بیمهگر یا واسطه برمبنای اطالعات دریافت شده از طریق تلفن یا‬

‫اینترنت تکمیل شده‪ ،‬برای پیشنهاد دهنده ارسال می گردد و خواسته میشود که فرم امضاء مجدداً برای بیمهگر‬

‫ارسال گردد تا به عنوان مدرک در سوابق نگهداری شود‪ .‬البته‪ ،‬مواردی نیز وجود دارد که در آن هیچ کاغذی رد‬

‫و بدل نمیشود و کل فرایند الکترونیکی است‪ .‬این روش در بیمه خودرو و منازل مسکونی غالب است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Dcancellation‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Cooling- off period‬‬
‫‪135‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫تمام فرمهای پیشنهاد قسمتی تحت عنوان اظهارنامه‪ 1‬و اخطار یا نکته‪ 2‬را دارند که حائز اهمیت است‪:‬‬

‫‪ -‬اظهار نامهای که پیشنهاددهنده باید آن را امضا کند‪ ،‬اظهار می دارد که اطالعات ارائه شده توسط‬

‫پیشنهاد دهنده صحیح بوده و بر اساس بهترین دانش و اعتقاد کامل وی تکمیل شدهاند‪.‬‬

‫‪ -‬قسمت اخطار یا نکات حائز اهمیت به آن دسته از حقایقی اشاره میکند که باید افشا شوند و همچنین‬

‫تبعات عدم افشای حقایق مهم توضیح داده می شود‪ .‬در این قسمت همچنین اشاره میشود که اگر‬

‫پیشنهاددهنده هر گونه تردیدی درباره مهم بودن حقیقتی دارد‪ ،‬باید آن را افشا کند‪.‬‬

‫‪ .4‬بیمهنامهها‪ ،‬بیمهنامههای موقت و گواهيهای بیمه‬

‫در این قسمت‪ ،‬رویههای مرتبط با صدور بیمهنامه‪ ،‬بیمهنامههای موقت و گواهی بیمه را مورد بررسی قرار‬

‫میدهیم‪.‬‬

‫‪ .4.3‬بیمهنامه‪1‬ها‬

‫بیمهنامه به این منظور صادر میشود که شرایط توافق بین بیمهگر و بیمهگذارکامالً روشن و مشخص شود‪.‬‬

‫بیمهنامه شامل جزئیات پوشش‪ ،‬دوره پوشش‪ ،‬استثنائات‪ ،‬شرایط‪ ،‬حق بیمه و سایر اطالعات مرتبط میباشد‪.‬‬

‫بیمهنامه‪ ،‬فی نفسه‪ ،‬یک قرارداد بیمه نیست بلکه مدرک مستند وجود قرارداد است‪ .‬قرارداد بیمه از زمانی شکل‬

‫قانونی به خود میگیرد که بیمهگر پیشنهاد بیمه را مورد پذیرش قرار داده‪ ،‬شرایط قرارداد مورد توافق طرفین‬

‫قرار گرفته و حق بیمه پرداخت شود یا برای پرداخت آن توافق صورت گیرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬قرارداد صرف نظر از‬

‫وجود یک سند بیمهنامه وجود دارد‪ .‬فقدان بیمهنامه یا گم کردن آن‪ ،‬قرارداد بیمه را باطل نمیکند‪ ،‬اما بیمهنامه به‬

‫‪1‬‬
‫‪Declaration‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Warning or important note‬‬
‫‪3‬‬
‫‪pPolicy‬‬
‫‪136‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫عنوان مدرکی در هنگام مجادله بر سر موارد مورد توافق‪ ،‬سندی کامالً مفید است‪ .‬ساختار و جزئیات بیمهنامه را‬

‫به تفضیل در ادامه توضیح خواهیم داد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .4.1‬بیمهنامههای موقت‬

‫همینطور که پیش از این اشاره کردیم‪ ،‬بیمهنامه مدرکی از وجود قرارداد بیمه است‪ .‬در عین حال‪ ،‬همیشه این‬

‫امکان مقدور نمیباشد که سند بیمهنامه به محض اینکه شرایط قرارداد مورد توافق قرار گرفت صادر شود‪.‬‬

‫مراحل کنترل‪ ،‬بازبینی و صدور بیمهنامه در پاره ای موارد زمان بر خواهد بود‪ .‬البته‪ ،‬در بسیاری از موارد در‬

‫قرارداد تاکید میشود که سند بیمهنامه باید در کمتر از ‪ 31‬روز پس از آغاز دورۀ پوشش صادر شود‪.‬‬

‫در این شرایط ممکن است تا قبل از صدور بیمهنامه به اثبات اعتبار پوشش بیمهای نیاز باشد‪ .‬در این موارد‪،‬‬

‫بیمهنامه موقتی توسط بیمهگر (یا توسط یک واسطه دارای مجوز از طرف بیمه) صادر و به بیمهگذارتحویل داده‬

‫میشود‪ .‬بیمه نامۀ موقت‪ ،‬سندی است که نشان دهنده توافق قرارداد بیمه است و تا زمان صدور بیمهنامه به‬

‫بیمهگذارتحویل میگردد‪ .‬بیمهنامه موقت میتواند یک فرم تکمیل شده چاپی یا در موارد نادری یک نامه تایید‬

‫پوشش باشد‪.‬‬

‫در بیمهنامههای غیر خودرویی‪ ،‬بیمهنامه موقت تنها معتبر بودن قرارداد بیمه را بیان کرده و جزئیات مختصری از‬

‫پوشش اخذ شده را ارائه میدهد‪ .‬گواهی موقت بیمه خودرو به اطالعاتی بیشتر از یک اعالم ساده درباره پوشش‬

‫نیاز دارد‪ ،‬چرا که بیمهنامه موقت خودرو نه تنها به عنوان یک بیمهنامه موقت بلکه به عنوان یک گواهی قانونی‬

‫‪1‬‬
‫‪COVER NOTE‬‬
‫‪137‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫موقت هم مورد استفاده قرار میگیرد‪ .‬قوانین محکمی درباره محتویات چنین بیمهنامههای موقتی وجود دارد‪.‬‬

‫دراین مورد‪ ،‬بیمهنامه موقت باید تأیید کند که پوشش بیمهنامه مطابق با حداقل پوشش قانونی مورد نیاز است‪.‬‬

‫بیمهنامه موقت تاریخ آغاز پوشش (در مورد بیمههای خودرو‪ ،‬ساعت) را نشان میدهد‪ .‬بیمهنامه موقت همانطور‬

‫که از نامش پیداست موقتی بوده و به محض صدور بیمهنامه از درجه اعتبار ساقط میشود‪.‬‬

‫در عمل‬

‫این نکته حائز اهمیت است که بیمهنامه موقت بایستی با انواع مختلف بیمهنامه مطابقت داشته باشد‪ .‬این موضوع‬

‫بخصوص در مورد بیمه خودرو قابل تأمل است‪ .‬به عنوان یک بیمۀ اجباری‪ ،‬سند صادر شده باید با قوانین جاده‬

‫ای مطابقت داشته باشد‪ ،‬بنابراین شروع پوشش از تاریخی قبل از تاریخ صدور واقعی جرم محسوب میشود‪.‬‬

‫بیمهنامه موقت باید به افراد ثالثی که درگیر تصادف شدهاند ثابت نماید که بیمهنامه معتبری وجود دارد‪ .‬همچنین‬

‫ممکن است در صورت لزوم الزم باشد که به پلیس ارائه گردد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .4.1‬گواهيهای بیمه‬

‫هنگامی که بیمهای قانونا اجباری است‪ ،‬این ضرورت قانونی وجود دارد که گواهی صادر شود تا ثابت کند که‬

‫پوشش معتبر بیمهای وجود دارد‪ .‬بنابراین‪ ،‬گواهی بیمه مدرکی است که نشان میدهد قرارداد بیمه وجود داشته‬

‫و با ضروریات قانونی تطابق دارد‪ .‬این گواهی توسط بیمهگر و به نام بیمهگذارصادر میشود‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬به‬

‫جای اینکه راکب خودرو مجبور باشد مدارک بیمهنامه را در هر زمانی در هنگام رانندگی همراه داشته باشد‪،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Certificate insurance‬‬
‫‪138‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫کافی است گواهی بیمه را به همراه داشته باشد که تأیید میکند پوشش معتبر بوده و با مراتب قانونی مرتبط‬

‫مطابقت دارد‪.‬‬

‫اطالعاتی که باید در یک گواهی بیمه ذکر شوند توسط قوانین مرتبط مشخص میشوند‪ .‬در مورد بیمههای‬

‫خودرو گواهی بیمه باید حاوی اطالعات زیر باشد‪.‬‬

‫‪ -‬شماره ثبت وسیله نقلیه (پالک)‬

‫‪ -‬نام دارندۀ بیمهنامه‬

‫‪ -‬تاریخ آغاز پوشش‬

‫‪ -‬تاریخ انقضای پوشش‬

‫‪ -‬فرد یا ردۀ افرادی که مجاز به رانندگی هستند‬

‫‪ -‬محدودیتهای استفاده‬

‫‪ -‬تأییدیهای که نشان دهد پوشش با ضروریات قانونی کشور بریتانیا مطابقت دارد‪.‬‬

‫برای گواهیهای بیمه خودرو این ضرورت وجود ندارد که طیف و گسترۀ پوشش هم ذکر شود (شخص ثالث‪،‬‬

‫بدنه و یاغیره) زیرا این گواهی تنها مدرکی برای نشان دادن اخذ حداقل پوشش قانونی است‪.‬‬

‫در مورد بیمۀ مسئولیت کارفرما‪ ،‬این گواهی باید حاوی موارد زیر باشد‪:‬‬

‫‪ -‬نام بیمهگزار‬

‫‪ -‬تاریخ آغاز پوشش‬

‫‪ -‬تاریخ انقضای پوشش‬

‫‪139‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در پارهای از موارد گواهیهای بیمه جهت بیمههای غیر اجباری هم صادر میشود‪ .‬برای مثال برای نفتکشها‪،‬‬

‫در رشتۀ بیمۀ دریایی‪.‬‬

‫سوال ‪ 4-3‬اهمیت قانونی یک بیمهنامه در چیست؟‬

‫‪ .5‬پرداخت حق بیمه‬

‫در این قسمت‪ ،‬در خصوص ارتباط پرداخت حق بیمه با صحت بیمهنامه توضیحاتی ارائه میدهیم‪.‬‬

‫حق بیمه‪ ،‬مبلغی است که به بیمهگر در ازای پذیرش ریسک پرداخت میشود‪ .‬حق بیمه با مبلغ مورد بیمه‬

‫(سرمایه بیمه‪/‬حد غرامت و مسئولیت) و با ماهیت ریسک مورد بیمه (فراوانی و شدت آن) ارتباط دارد‪.‬‬

‫یکی از وظایف بیمه نویس محاسبه حق بیمه مناسب است‪ .‬حق بیمهای که بیمهگذارپرداخت میکند بیانگر سهم‬

‫بیمهگذاردر "صندوق مشترک" بیمه است‪ .‬این سهم باید عادالنه بوده و نشان دهنده میزان ریسکی باشد که‬

‫بیمهگذاردر این صندوق وارد میکند‪ .‬اعضای مختلف این صندوق هر یک میزان متفاوتی از ریسک را با خود‬

‫میآورند‪ .‬بنابراین‪ ،‬باید ارتباطی بین احتمال اینکه یک فرد ممکن است بر اثر خسارت مبلغی را از صندوق‬

‫دریافت نماید و حق عضویت وی در آن صندوق‪ ،‬وجود داشته باشد‪.‬‬

‫بیمهگران معموالً با تعداد زیادی از ریسکها سروکار دارند‪ ،‬خواه منازل‪ ،‬خودروها‪ ،‬کارخانهها‪ ،‬کشتیها و غیره‪.‬‬

‫استفاده از قانون اعداد بزرگ به بیمهگران اجازه میدهد تا در مقایسه با زمانی که تنها چند ریسک محدود را‬

‫تحت پوشش قرار دادهاند حق بیمه صحیح تری جهت دریافت از بیمهگذارمحاسبه کنند‪.‬‬

‫‪141‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫به محض اینکه بیمهگر فرم پیشنهاد را بپذیرد و پیشنهاد دهند حق بیمه قرارداد را پرداخت کند‪ ،‬پوشش دارای‬

‫اعتبار خواهد بود‪ .‬درمواردی که ممکن است روشهای مختلفی برای پرداخت حق بیمه توسط پیشنهاد دهنده به‬

‫صورت اعتباری و یا از طریق چک فراهم باشد‪ ،‬معموال در قرارداد ذکر میشود که پیشنهاد دهنده متعهد به‬

‫پرداخت حق بیمهگذاراست‪ .‬این تعهد به پرداخت قانوناً‪ ،‬برای صحت قرارداد کفایت میکند‪ .‬در تمام بیمهنامهها‬

‫به پرداخت حق بیمه اشاره میشود‪ ،‬معموالً ذکر میشود که حق بیمه پرداخت شده است یا در آینده پرداخت‬

‫خواهد شد‪.‬‬

‫در بیمههای عمومی‪ ،‬بیمهنامهها معموالً هر سال تمدید میشوند‪ .‬حق بیمه برای مدت یک سال و از آغاز دوره‬

‫پوشش دریافت میشود‪ .‬معموالً امکان پرداخت مبلغ بهوسیله کارت اعتباری و یا به صورت اقساط وجود دارد‪.‬‬

‫‪ .6‬متن بیمهنامه‬

‫همان طور که در بخش ‪ 1‬اشاره شد‪ ،‬برای آن که بیمهگذارو بیمهگر در شروط و ضوابط قراردادی که با هم‬

‫میبندند شفاف تر باشند‪ ،‬بیمهنامهای صادر میشود که در آن به طور مفصل به جزئیات شرایط و ضوابط قرارداد‬

‫به عنوان سند قرارداد پرداخته میشود‪.‬‬

‫بیمهنامهها معموال در چارچوب و قالبی استاندارد که فرم آن از قبل چاپ شده است صادر میشود‪ .‬اغلب متن‬

‫بیمهنامه‪ ،‬به جز جدول مشخصات بیمهنامه‪ ،‬در تمام بیمهنامهها مشترک است‪ .‬جدول مشخصات بیمهنامه تمام‬

‫اطالعات الزم در مورد بیمهگذارو ریسک مورد بیمه را در بر میگیرد و به همین خاطر برای هر بیمهگذاربه‬

‫صورت اختصاصی آماده میشود‪.‬‬

‫‪141‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫هر بیمهگر بیمهنامه مخصوص به خود را برای رشتههای بیمهای مختلف طراحی میکند‪ .‬این بیمهنامهها در شکل‬

‫و اندازه با یکدیگر تفاوتهای زیادی دارند‪ .‬شکل و ظاهر بیمهنامه معموال منطبق با روشهای شرکت برای‬

‫مستندسازی مدارک تعیین میشود‪ .‬برخی از بیمهگران بیمهنامهها را در کاغذهای ‪ A4‬و برخی دیگر به صورت‬

‫دفترچههای کوچک چاپ میکنند‪ .‬اندازه یک بیمهنامه بیشتر بستگی به رشته بیمهای دارد تا به رویکرد شرکت‬

‫نسبت به مستندسازی‪ .‬برای مثال‪ ،‬بیمهنامه حوادث انفرادی ساده میتواند بسیار مختصر باشد ولی بیمهنامه‬

‫آتشسوزی قاعدتا طوالنی تر و مفصل تر خواهد بود‪.‬‬

‫از آنجایی که بیمهنامهها متفاوتاند‪ ،‬سعی کنید یک یا دو نمونه بیمهنامه را بررسی کنید‪ .‬اگر بیمهنامه اتومبیل‬

‫دارید آن را بررسی کنید‪ .‬وقتی که بخشهای ‪ A‬و ‪ B‬از این فصل را می خوانید متن بیمهنامه خود را با آنچه در‬

‫این کتاب بیان میشود مقایسه کنید و کارهای زیر را انجام دهید‪:‬‬

‫سوال ‪1‬‬

‫‪ )a‬فرمت و ساختار متن بیمهنامه خود را خالصه کنید‪.‬‬

‫‪ )b‬استثنائات بیمهنامه خود را فهرست نمایید‪.‬‬

‫‪ )c‬شرایط عمومی بیمهنامه خود را فهرست نمایید‪.‬‬

‫در ادامه این بخش به برخی از اجزای اصلی بیمهنامه میپردازیم‪.‬‬

‫‪142‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .6.3‬عنوان‬

‫هر بیمهنامه دارای عنوان است که در آن نام بیمهگر و در برخی مواقع آدرس و لوگوی شرکت بیمه ذکر میشود‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .6.1‬بند مقدمه‬

‫مقدمه‪ ،‬پیشگفتاری است که در آن دو طرف قرارداد بیمه یعنی بیمهگذارو بیمهگر (بدون ذکر نام آنها) و اینکه‬

‫بیمهگر در قبال دریافت حق بیمه متعهد میشود که بیمهگذاررا در راستای تعهدات و خطرات تحت پوشش‬

‫مشخص شده در بیمهنامه تامین نماید‪ ،‬مطالبی آورده میشود‪.‬‬

‫مقدمه همچنین بیان میکند که فرم پیشنهاد‪ ،‬مبنای قرارداد بوده و جزئی الینفک از قرارداد میباشد‪ .‬یعنی‬

‫علیرغم آن که فرم پیشنهاد تکثیر و به پیوست قرارداد نمیآید‪ ،‬لیکن قسمتی جدایی ناپذیر از قرارداد است‪ .‬این‬

‫امر حاکی از آن است که بیمهگذارباید در هنگام تکمیل فرم پیشنهاد نهایت دقت را داشته باشد زیرا فرم پیشنهاد‬

‫نیز قسمتی از قرارداد خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .6.1‬امضا‬

‫در زیر و بند مقدمه و یا انتهای بیمهنامه‪ ،‬امضای مجاز بیمهگر به صورت پیش چاپ درج میگردد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .6.4‬بندهای عملیاتي‬

‫شروط عملیاتی قلمرو پوشش را به طور مفصل توضیح میدهد‪ .‬این بخش قسمت اصلی بیمهنامه است که در‬

‫آن مشخص میشود چه مواردی توسط بیمهنامه تحت پوشش قرار گرفته است‪ .‬این بخش ممکن است فقط‬

‫‪1‬‬
‫‪Recital clouse‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Operative clouses‬‬
‫‪143‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫شامل یک بند بوده و یا در مواردی (مانند بیمه اتومبیل و منازل مسکونی) شامل چند بند باشد که هر بخش به‬

‫ابعاد مختلفی از بیمهنامه می پردازد و معموال به استثنائاتی که مختص آن بخش میباشد نیز اشاره دارد‪.‬‬

‫‪ .6.5‬استثنائات‬

‫همه بیمهنامهها دارای تعدادی استثنائات عمومی هستند که در کل قرارداد اعمال میشوند‪ .‬این استثنائات‪ ،‬مازاد‬

‫بر استثنائات خاصی است که به قسمتهای خاص بیمهنامه اعمال میشوند و در شروط عملیاتی (که در باال‬

‫اشاره شد) آورده میشوند‪.‬‬

‫در هر بیمهنامه معموال تعدادی استثنائات عمومی وجود دارد که به کلیه قسمتهای بیمهنامه اعمال میشود‪.‬‬

‫مانند استثنائات مربوط به ریسک جنگ و ریسک آلودگیهای اتمی‪ .‬ما در بخش بعد به استثنائات معمول اغلب‬

‫بیمهنامهها اشاره خواهیم کرد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .6.6‬شرایط‬

‫بیمهنامه دارای شروط مشخصی است که در طول مدت اعتبار بیمهنامه اعمال میشود‪ .‬بعضی از شروط به طور‬

‫ضمنی‪ 2‬از حقوق عرفی نشات گرفته و نیاز به نوشته شدن در بیمهنامه ندارند‪ .‬شروط ضمنی با مباحثی مانند‬

‫وجود نفع بیمهای‪ ،‬حد اعالی حسن نیت و مراقبت از مورد بیمه به نحوی که انگار پوشش بیمهای ندارد‪،‬‬

‫سروکار دارد‪ .‬سایر موارد‪ ،‬شروط صریح‪ 3‬است که در بیمهنامه قابل مشاهده است‪ .‬بعضی از شروط صریح‬

‫یادآور وظایف حقوق عرفی است در حالی که سایر شروط‪ ،‬از حقوق و امتیازات ویژه سخن می گوید‪ .‬برای‬

‫‪1‬‬
‫‪Conditions‬‬
‫‪2‬‬
‫‪IMPLIED‬‬
‫‪3‬‬
‫‪EXPRESS‬‬
‫‪144‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫مثال‪ ،‬برخی از این حقوق ویژه عبارتند از محدود کردن پوشش یا مشخص کردن فرایند پرداخت خسارت‪ .‬در‬

‫بخش ‪ B2‬شروط کلی بیمهنامه را مختصراً معرفی خواهیم کرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .6.7‬جدول مشخصات بیمهنامه‬

‫آخرین جزء تشکیل دهنده بیمهنامه جدول مشخصات بیمهنامه است‪ .‬بخشهایی از بیمهنامه که تا به حال در‬

‫مورد آن صحبت کردهایم آنهایی هستند که از قبل به صورت چاپ شده ارائه می گردند و برای بیمه گذاران‬

‫مختلف یکسان هستند‪ .‬در این بخشهای بیمهنامه‪ ،‬نکته ای که به طور خاص و ویژه به هر بیمه گذاران مرتبط‬

‫باشد‪ ،‬وجود ندارد‪ .‬جدول مشخصات بیمهنامه تنها قسمت اختصاصی بیمهنامه و مختص هر بیمهگذارتهیه‬

‫میشود‪.‬‬

‫در جدول مشخصات به جزئیات مختلفی از بیمهنامه اشاره میشود که عبارتند از‪:‬‬

‫‪ -‬نام بیمه گذار‬

‫‪ -‬آدرس بیمه گذار‬

‫‪ -‬دوره اعتبار بیمهنامه‬

‫‪ -‬حق بیمه‬

‫‪ -‬جزئیات موضوع مورد بیمه‬

‫‪ -‬سرمایه بیمه یا حد تعهدات بیمهگر‬

‫‪ -‬محدودیتهای جغرافیایی در صورت وجود‬

‫‪1‬‬
‫‪Policy schedule‬‬
‫‪145‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -‬شماره بیمهنامه‬

‫‪ -‬اشاره به اسستثنائات خاص‪ ،‬شروط و ابعاد پوشش‬

‫‪ .7‬استثنائات و شروط كلي بیمهنامه‬

‫در این بخش به بررسی معنا و اهمیت و مفاد استثنائات و شروط بیمهنامه میپردازیم‪.‬‬

‫‪ .7.3‬استثنائات‬

‫همانطور که در بخش ‪ 7‬به آن اشاره شد‪ ،‬اغلب بیمهنامهها استثنائات خاصی‪ 1‬را در بر میگیرند که در بخشهای‬

‫خاصی از بیمهنامه اعمال میشوند‪ .‬این استثنائات مختص همان نوع بیمهنامه هستند و ممکن است در سایر‬

‫بیمهنامهها مشاهده نشوند‪.‬‬

‫عالوه بر آن‪ ،‬بیمهنامهها دارای استثنائاتی عمومی‪2‬اند که بر تمام بخشهای قرارداد اعمال میشوند‪ .‬نقض‬

‫استثنائات معموال این اختیار را به بیمهگر میدهد که تحت آن بیمهنامه کلیه تعهدات خود را (بدون توجه به این‬

‫که استثنا مربوط به کدام بخش بیمهنامه بوده است) ایفا نکند‪.‬‬

‫بسیاری از این استثنائات عمومی در تمام بیمهنامهها دیده میشوند و از آنها با عنوان استثنائات بازار‪ 3‬نام نیز‬

‫برده میشود‪ .‬در این بخش به طور خالصه به برخی از این استثنائات عمومی میپردازیم‪.‬‬

‫‪ .7.3.3‬جنگ و خطرات مرتبط با آن‬

‫‪1‬‬
‫‪SPECIFIC EXCLUSION‬‬
‫‪2‬‬
‫‪GENERAL EXCLUSION‬‬
‫‪3‬‬
‫‪MARKET EXCLUSION‬‬
‫‪146‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫این استثنا به طور استاندارد در اغلب بیمهنامههای اموال وجود دارد‪ .‬خساراتی که به دلیل خطرات جنگی‪ ،‬جنگ‬

‫داخلی و‪ .. .‬به وجود میآید به عنوان مسئولیت دولت محسوب میشود و نه بیمهگر و به همین خاطر استثنا‬

‫هستند‪ .‬البته‪ ،‬بیمهنامههای کشتی و هواپیما به خاطر ماهیت بین المللی آنها ممکن است ریسکهای جنگ را‬

‫تحت پوشش قرار دهند‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .7.3.1‬شورش و اعتصاب‬

‫این استثنا نیز به طور استاندارد در بیمهنامههای اموال وجود دارد (مگر آن که این ریسک در بیمهنامه با شرایط و‬

‫محدودیتهای خاص تحت پوشش قرار گرفته باشد)‪ .‬شورش و اعتصاب همیشه در بیمهنامههای اتومبیل و‬

‫اموال استثنا میباشد زیرا اعتصاب و شورشها اغلب با یکدیگر در زمانها و مکانهای مختلف در ارتباط‬

‫میباشد‪ .‬در برخی از کشورها‪ ،‬بیمهگران این خطر را با نرخهای متفاوت بسته به منطقه خطر تحت پوشش قرار‬

‫میدهند‪.‬‬

‫‪ .7.3.1‬آلودگي اتمي و تسلیحات اتمي قابل انفجار‬

‫این استثنا به طور استاندارد در اکثر بیمهنامهها وجود دارد‪.‬‬

‫در ابتدای گسترش کاربرد نیروی اتمی در صنعت مشاهده شد که خسارات بالقوه این موضوع‪ ،‬فراتر از ظرفیت‬

‫بیمهگران به صورت انفرادی است‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬استنثاء آلودگی اتمی و‪ ...‬تقریباً در تمام بیمهنامههای اموال‬

‫اعمال میشود‪ .‬در عوض‪ ،‬این ریسک میتواند از طریق صندوقهای مشترک بیمهگران و بیمهگران اتکایی تحت‬

‫پوشش قرار گیرد که در آن هر بیمهگر به اقتضای ظرفیت بیمهگری خود در درصدی از ریسک سهیم میگردد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Riotand civil commotion‬‬
‫‪147‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .7.3.4‬تروریسم‬

‫این استثنا هم اکنون به طور استاندارد در تمام بیمهنامههای اموال وجود دارد‪.‬‬

‫این بیمهنامهها خسارات‪ ،‬تخریبها و آسیبهای حاصل از تروریسم را مستثنی میکند‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .7.3.5‬آلودگي و آالیش‬

‫این استثنا به طور استاندارد در بیمهنامههای اموال وجود دارد‪.‬‬

‫بیمهنامههای اموال تنها اموال بیمهگذاررا تحت پوشش قرار میدهند و مسئولیت صاحب اموال را تحت پوشش‬

‫قرار نمیدهند‪.‬‬

‫به همین خاطر‪ ،‬آلودگی حاصل از اموال بیمه گذار‪ ،‬تحت پوشش قرار نمیگیرد‪.‬‬

‫‪ .7.3.6‬بیمههای دریایي‬

‫این استثنا به طور استاندارد در بسیاری از بیمههای اموال وجود دارد‪ .‬تاثیر این متن در بیمهنامه بدین گونه است‬

‫که مسئولیت آسیب به اموالی که قبالً تحت پوشش بیمهنامه دریایی بوده است را مستثنی میکند مگر آن که‬

‫میزان پوشش بیمهنامه دریایی کم باشد‪ .‬تنها در این زمان است که بیمهنامه اموال‪ ،‬مازاد پوشش بیمه دریایی را‬

‫پوشش میدهد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Pollution audyor contamination‬‬
‫‪148‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ممکن است بیمهنامه دریایی کلوزی داشته باشد که در آن مسئولیت خسارت تحت پوشش بیمهنامه آتشسوزی‬

‫را مستثنی کند‪ .‬به هر حال بیمهگذاراغلب تحت یکی از بیمهنامههای آتشسوزی یا باربری دریایی اعالم غرامت‬

‫نموده و حتی میتواند بر اساس توافق‪ ،‬به نسبت‪ ،‬خسارت را بین بیمهگران خود تقسیم کند‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .7.3.7‬مسئولیتهای قراردادی‬

‫این استثنا به طور استاندارد در تمام بیمههای اتومبیل و مسئولیت وجود دارد‪ .‬تعهدات قراردادی بدان معناست‬

‫که بیمهگر ادعاهایی که برخواسته از توافقهای بیمهگذاربا سایرین است و از نظر حقوق عرفی خارج از تعهد‬

‫وی میباشد را تحت پوشش قرار نمیدهد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ .7.3.8‬شكسته شدن دیوار صوتي‬

‫این استثنا نیز به طور استاندارد در تمام بیمهنامههای اموال وجود دارد‪ .‬طبق این ماده خسارات ناشی از فشار‬

‫حاصل از امواج صوتی‪/‬فراصوتی هواپیماها و سایر ادوات هوایی مستثنی است‪.‬‬

‫‪ .7.1‬شرایط‬

‫تمام بیمهنامهها دارای لیستی از شرایط هستند‪ .‬این شروط در قسمتهای مختلف بیمهنامهها مشاهده میشوند‬

‫ولی نکات مشترکی را به همراه دارند‪.‬‬

‫شروط معمول بیمهنامهها به شرح زیر است‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Contraetual liability‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Sonic bangs‬‬
‫‪149‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .7.1.3‬وظایف بیمه گذار‪ /‬بیمه گذار‬

‫این شرط بیان می دارد که بیمهگذارباید کلیه شرایط بیمهنامه را به دقت مطالعه کند و انجام دهد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .7.1.1‬تغییرات‬

‫این شرط بدان معناست که بیمهگذارباید بیمهگر را در جریان هرگونه تغییری بگذارد که منجر به افزایش ریسک‬

‫میشود‪.‬‬

‫‪ .7.1.1‬وظایف بیمهگذاردر زمان خسارت‬

‫این شرط اقداماتی را بیان می دارد که بیمهگذارباید در زمان خسارت به انجام رساند‪ .‬این شرط از رشته ای به‬

‫رشته دیگر کامال متفاوت است ولی حتماً به بازه زمانی اشاره دارد که بیمهگذارباید بیمهگر را در جریان‬

‫خسارت قرار دهد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .7.1.4‬تقلب‬

‫در شرایط زیر کلیه غرامتها تحت بیمهنامه لغو خواهد شد‪:‬‬

‫‪ -‬ادعای خسارت متقلبانه باشد‪.‬‬

‫‪ -‬از ابزارها و روشهای متقلبانه برای دریافت خسارت از محل بیمهنامه استفاده شده باشد‪.‬‬

‫‪ -‬هرگونه تخریب و یا آسیب که به طور عامدانه توسط بیمهگذاریا نمایندگان وی صورت گیرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Alteration‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Fraud‬‬
‫‪151‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫این شرط تنها مربوط به زمان خسارت است‪.‬‬

‫‪ .7.1.5‬مراقبتهای منطقی‬

‫این شرط بیان می دارد که بیمهگذارباید تمام احتیاطها و مراقبتهای منطقی برای کاهش هرچه بیشتر ریسک‬

‫خسارت را به انجام رساند‪ .‬به زبان دیگر‪ ،‬وجود پوشش بیمهنامه به معنای آن نیست که بیمهگذاربهانهای برای‬

‫بیدقتی و بیمباالتی خود داشته باشد‪ .‬این شرط برای آن است که وظیفه ضمنی بیمهگذاربرای مراقبت و‬

‫احتیاط‪ ،‬همانند زمانی باشد که وی بیمهنامهای نداشته است‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .7,1,6‬مشاركت‬

‫تقسیم خسارت در حقوق عرفی‪ ،‬به معنای حق بیمهگر برای اطالعرسانی به سایر بیمهگران مشابه در بیمهنامه‪،‬‬

‫برای مشارکت (نه الزاما مساوی) در پرداخت خسارت مورد بیمه است‪.‬‬

‫این شرط تنها در بیمهنامههای تابع اصل غرامت مشاهده میگردد‪ .‬شرط مشارکت‪ ،‬اصل غرامت را به نحوی‬

‫اصالح میکند که در زمانی که بیمهگران دیگری نیز مورد بیمه را تحت پوشش قرار داده اند‪ ،‬هرکس به میزانی‬

‫متناسب با پوشش خود در خسارت سهیم شوند‪.‬‬

‫شرط عدم مشاركت‬

‫در برخی بیمهنامههای اموال و مسئولیت‪ ،‬شروطی وجود دارد که فراتر از شروط استاندارد مشارکت هستند‪ .‬طبق‬

‫این شرط‪ ،‬بیمهگر اعالم می دارد که اگر بیمهنامه دیگری نیز مورد بیمه را تحت پوشش قرار داده باشد این‬

‫‪1‬‬
‫‪CONTRIBUTE‬‬
‫‪151‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمهنامه به جای پرداخت خسارت به تناسب پوشش هر بیمهنامه‪ ،‬هیچ خسارتی را پرداخت نمیکند و یا تنها‬

‫خسارات مازاد بر پوشش بیمهنامه دیگر را پرداخت میکند‪.‬‬

‫‪ .7.1.6‬قاعده نسبي‬

‫در بیمه اموال‪ ،‬اصل غرامت بیمهگر را مجاب میکند که تمام ارزش خسارت را به بیمهگذارپرداخت کند‪ ،‬بر‬

‫مبنای این پیش فرض که بیمهگذارحق بیمه کامل و متناسب با ارزش کلی ریسک مورد بیمه را پرداخته است‪.‬‬

‫ولی اگر در مورد بیمه اموال‪ ،‬بیمهگر متوجه شود که حق بیمه کافی را به علت کم بیمه شدگی دریافت نکرده‬

‫است (یعنی ارزش اظهار شده کمتر از ارزش واقعی مورد بیمه اعالم شده باشد)‪ ،‬قاعده نسبی را اعمال میکند‪.‬‬

‫بنابراین‪ ،‬در مواقعی که سرمایه بیمهنامه کمتر از ‪ %111‬ارزش مورد بیمه باشد بیمهگران به نسبت درصدی از‬

‫ریسک که در مقابل آن حق بیمه دریافت کرده اند‪ ،‬خسارت را پرداخت میکنند‪.‬‬

‫‪ .7.1.7‬جانشیني‬

‫اصل جانشینی بر حق بیمهگر (پس از پرداخت خسارت) برای جانشینی به جای بیمهگذاربرای دریافت خسارت‬

‫از مقصرین حادثه داللت دارد‪ .‬وجود شرط جانشینی در شرایط بیمهنامه موقعیت بیمهگر را در حقوق عرفی‬

‫اصالح میکند و به او اجازه میدهد تا اصل جانشینی را قبل از پرداخت هرگونه خسارت به بیمهگذاراعمال‬

‫نماید اگر چه بازیافت مالی خسارت از مقصر باید پس از پرداخت خسارت به بیمهگذارانجام شود‪.‬‬

‫‪152‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ .7.1.8‬داوری‬

‫شرط داوری به حل و فصل اختالفات راجع به میزان خسارت قابل پرداخت تحت بیمهنامه اشاره دارد‪ .‬طبق این‬

‫شرط‪ ،‬بیمهگر و بیمهگذارسعی میکنند تا بر سر داور مستقل با یکدیگر توافق کنند‪ ،‬ولی اگر نتوانستند‪ ،‬از طریق‬

‫دادگاه یا کانون کارشناسان رسمی یک داور برای حل و فصل اختالفات برگزیده میشود‪.‬‬

‫برخی از بیمهگران این تبصره را در بیمهنامه خود قید میکنند که استفاده از فرایند داوری‪ ،‬بیمهگذاررا از مراجعه‬

‫و شکایت به دادگاه برای اعتراض به رای داور منع نمیکند‪.‬‬

‫‪ .7.1.9‬فسخ‬

‫این شرط بر فسخ قرارداد در زمان اعتبار آن عمدتاً بهوسیله بیمهگر یا بیمهگذارداللت دارد‪ .‬شرط فسخ بیان‬

‫میدارد که بیمهگر در موارد مجاز به فسخ که در قرارداد مشخص میشوند باید طی ‪ 7‬یا ‪ 14‬روز قبل از فسخ‪،‬‬

‫اعالمیه ای بهوسیله پست سفارشی به آخرین آدرس بیمهگذارارسال کند‪ .‬همچنین‪ ،‬بیمهگر متعهد میشود تا حق‬

‫بیمه مناسب با زمان باقی مانده از بیمهنامه را به بیمه گذاربرگرداند‪ .‬البته‪ ،‬بیمهگران به ندرت از این حق خود‬

‫استفاده میکنند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬در کمتر مواردی مشاهده میشود که بیمهگر بیمهنامه را در طول مدت اعتبار آن‬

‫به علت تجربه خسارت بد بیمهگذارفسخ نماید‪ .‬تاریخ موثر اعالمیه فسخ از تاریخ صدور اعالمیه توسط بیمهگر‬

‫محاسبه میشود‪.‬‬

‫در مورد فسخ قرارداد بیمه اتومبیل به درخواست بیمه گذار‪ ،‬تاریخ موثر فسخ از زمانی محاسبه میشود که‬

‫بیمهگر‪ ،‬بیمهنامه خودروی بیمهگذاررا از وی دریافت میکند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Arbitralion‬‬
‫‪153‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫هنگامی که بیمهگذاردرخواست فسخ قرارداد بیمه را میکند‪ ،‬نحوه بازپرداخت حق بیمه به بیمهگذاردر مفاد‬

‫بیمهنامه قید خواهد شد‪ .‬نحوه بازپرداخت میتواند به صورت نسبی و یا روز شمار و یا بر اساس تعرفه کوتاه‬

‫مدت باشد که در این مورد هزینههای اداری بیمهگر از حق بیمه کسر و الباقی به بیمهگذارمسترد میگردد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .8‬مازادها ‪3‬و فرانشیزها‬

‫در این قسمت به بررسی مازادها‪ ،‬کاستنیها‪ 3‬و فرانشیزها میپردازیم‪.‬‬

‫مازاد عبارت است از مقدار ابتدایی از هر خسارت که تحت پوشش بیمهنامه نمیباشد‪ .‬از نظر تئوری‪،‬‬

‫بیمهگذاربرای مقدار مازاد‪ ،‬بیمهگر خود میباشد‪.‬‬

‫مازادها ممکن است‪:‬‬

‫‪ ‬اجباری باشند‪ :‬از طرف بیمهگر به بیمهگذارتحمیل شود‪.‬‬

‫‪ ‬اختیاری باشند‪ :‬از طرف بیمهگذاردر ازای تخفیف در حق بیمه مورد قبول قرار گیرد‪.‬‬

‫مازادها در اکثر رشتههای بیمهای مشاهده شده و بسیار متداولاند‪ ،‬به خصوص در بیمه اتومبیل و اموال‪ .‬مازاد‬

‫رانندگان جوان کم تجربه نمونهای از مازاد اجباری است‪ .‬نمونهای از مازاد اختیاری در بیمه اتومبیل به گونهای‬

‫است که بیمهگذاربه ازای قبول مازاد به میزان ‪ 351 ،211‬و یا ‪ 511‬هزار تومان در خسارات وارده به اتومبیل‬

‫خود از کاهشی در حق بیمه به عنوان تخفیف بهرهمند میگردد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Excess‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Franchise‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Deductible‬‬
‫‪154‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در مواقعی که یک بیمهنامه شامل هر دو نوع مازاد اختیاری و اجباری میگردد‪ ،‬برای محاسبه سهم نگهداری‬

‫بیمهگذاردر صورت ادعای خسارت‪ ،‬مازادها به صورت جداگانه و پی در پی در نظر گرفته میشوند و نه‬

‫همزمان‪.‬‬

‫سوال ‪2‬‬

‫فرد الف بیمهنامه بدنه اتومبیلی دارد که میزان مازاد اختیاری آن ‪ 351‬هزار تومان است‪ .‬به علت آن که سن وی‬

‫‪ 19‬سال است‪ ،‬بیمهنامه شامل مازاد اجباری ‪ 511‬هزار تومانی نیز میشود‪ .‬در صورت رخداد خسارت‪ ،‬در چه‬

‫میزانی از هزینه تعمیر شرکت خواهد کرد؟‬

‫الف) صفر‬

‫ب) ‪351‬‬

‫ج) ‪511‬‬

‫د) ‪851‬‬

‫کاستنیها نیز مانند مازادها عمل میکنند اما میزان آنها بسیار زیاد است و معموال در بیمهنامههای اموال تجاری‬

‫و شرکتی مشاهده میشوند‪.‬‬

‫‪155‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .8.3‬فرانشیز‬

‫فرانشیز به معنای سطحی از خسارت است که اگر میزان خسارت بیشتر از آن سطح باشد‪ ،‬کل خسارت توسط‬

‫بیمهگر قابل پرداخت است‪.‬‬

‫در صورتی که خسارت کمتر از سطح مورد نظر باشد بیمهگر هیچ گونه خسارتی را پرداخت نمیکند‪.‬‬

‫برای مثال‪ ،‬اگر بیمهنامهای دارای فرانشیز ‪ 211‬هزار تومان باشد و خسارت ‪ 211‬هزار تومان اتفاق بیافتد‬

‫بیمهگذاراز بیمهگر چیزی دریافت نمیکند‪ .‬ولی اگر خسارتی به میزان ‪ 511‬هزار تومان رخ دهد‪ ،‬بیمهگر تمام‬

‫خسارت را پرداخت میکند زیرا میزان خسارت از سطح مورد نظر بیشتر است‪.‬‬

‫فرانشیزهای پولی دیگر مانند گذشته مرسوم نیستند زیرا این فرانشیزها بیمهگذاررا تشویق میکند تا میزان‬

‫خسارت را افزایش دهد تا از سطح مورد نظر بیشتر شود تا بیمهگر تمام خسارت را پرداخت کند‪ .‬به همین‬

‫دلیل‪ ،‬مشاهده میشود که در برخی بیمهنامهها فرانشیزهای زمانی اعمال میشوند‪ .‬این گونه فرانشیزها معموالً در‬

‫مورد پوشش بیماری در بیمههای درمان و حوادث شخصی نیز مشاهده میشوند‪ .‬در این بیمهنامهها بیمهگران‬

‫نمی خواهند خسارات بیماریهای جزئی را پرداخت کنند‪ .‬لذا به طور معمول یک فرانشیز زمانی ‪ 7‬روزه تا قبل‬

‫از شروع تعهدات خود اعمال میکنند‪ .‬بدین شکل که در مورد بیماریهایی که طول دوره درمان آنها کمتر از ‪7‬‬

‫روز باشد تعهدی نداشته و خسارتی پرداخت نمیکنند‪.‬‬

‫‪156‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪1‬‬
‫التزامات‪ ،3‬شروط‪ 1‬و استثنائات‬ ‫‪.9‬‬

‫در این بخش به تفاوتهای میان التزامات‪ ،‬شروط و استثنائات میپردازیم‪.‬‬

‫‪ .9.3‬التزامات‬

‫از نظر حقوقی معمول‪ ،‬التزام در قرارداد از اهمیت کمی برخوردار است اما از دیدگاه بیمهای‪ ،‬التزام قلب قرارداد‬

‫بیمه است‪ .‬به همین خاطر‪ ،‬وقتی موضوعی تحت عنوان التزام در بیمهنامه بیان میشود از اهمیت بسیار زیادی‬

‫برخوردار بوده که باید مطابق با آن عمل شود‪.‬‬

‫وقتی ریسکی بیمه میشود‪ ،‬بیمهگر چگونه میتواند مطمئن باشد که ریسک دقیقا به همان میزانی است که‬

‫بیمهگذاربیان کرده است و احتمال افزایش آن به علت عمل بیمهگذارنبوده است؟ بیمهگران میتوانند در بیمهنامه‬

‫شرط ضمن عقدی قرار دهند که بیمهگذارباید از آن تبعیت کند‪ .‬این شروط به نام ’التزامات‘ شناخته میشوند و‬

‫برای کنترل ماهیت ریسک از آنها استفاده میشود‪ .‬التزامات ممکن است به طور صریح یا ضمنی وجود داشته‬

‫باشند که به هر حال باید به طور دقیق اجرا شوند‪.‬‬

‫التزام عبارت از قولی است که بیمهگذاردر مورد وقایع و فعالیتهایی که ریسک را تحت تاثیر قرار میدهند به‬

‫بیمهگر میدهد‪ .‬به معنای دیگر‪ ،‬التزام مسئولیتی است که بیمهگذاربر عهده میگیرد که‬

‫‪ -‬عملی را انجام بدهد یا ندهد‪.‬‬

‫‪ -‬حقیقت مهمی در رابطه با ریسک وجود دارد یا نه‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Warranties‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Cindition‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Exclusion‬‬
‫‪157‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫یک التزام میتواند مربوط به حقایقی راجع به زمان حال یا گذشته باشد (یعنی قول بدهیم که موضوعی به شکل‬

‫خاصی بوده است یا هست) یا میتواند یک التزام پیوسته‪ 1‬باشد که در آن بیمهگذارتعهد میکند که یک موقعیت‬

‫خاص در طول زمان بیمهنامه ادامه پیدا خواهد کرد و یا بیمهگذارعمل خاصی را در طول مدت بیمهنامه انجام‬

‫خواهد داد‪.‬‬

‫التزامات به دالیل زیادی اعمال میشوند که مهمترین آن ایجاد اطمینان از رعایت بعضی جوانب احتیاط مانند‬

‫رعایت اصول ایمنی و یا مدیریت صحیح از سوی بیمهگذاراست‪ .‬هدف از این التزامات این است که بیمهگر‬

‫اطمینان پیدا کند ریسک بدون اطالع و خارج از پیش بینی بیمهگر افزایش پیدا نمیکند‪.‬‬

‫‪ .9.3.3‬نقض التزامات‬

‫عدم رعایت التزامات به معنای نقض آن است و بیمهگر از زمان نقض التزام از هرگونه مسئولیت در پرداخت‬

‫خسارت مصون خواهد شد‪ .‬یعنی قرارداد از زمان نقض التزام قابل لغو‪ 2‬است‪.‬‬

‫بیمهگر همچنان در قبال خساراتی که قبل از نقض التزام اتفاق افتاده است‪ ،‬مسئول است‪ .‬اصالح نقض التزام به‬

‫معنای ابقا مسئولیت بیمهگر در مقابل خسارات نیست‪.‬‬

‫اگر التزام‪ ،‬مربوط به حقایق گذشته یا حال باشد و نه فعالیتهای بیمه گذار‪ ،‬بیمهگر میتواند با توجه به این که‬

‫نقض التزام از ابتدای قرارداد بوده است‪ ،‬بیمهنامه را از ابتدا‪ 3‬ابطال کند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Continuing warranty‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Voidable‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Abainitio‬‬
‫‪158‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫البته قوانین بین المللی بیمه بیان می دارد که بیمهگر در صورتی که نقض التزام با شرایط خسارت مرتبط نباشد‬

‫نمیتواند از مسئولیت خود به علت نقض التزام سر باز زند مگر آنکه تقلبی در کار باشد‪.‬‬

‫مثال‪:‬‬

‫بیمهنامهای برای آرایشگاه باب و شیال صادر شده است که در آن طوفان‪ ،‬سیل و شکست لولهها تحت پوشش‬

‫قرار دارد‪ .‬در متن بیمهنامه شرطی قید شده است که در صورت خالی بودن ساختمان به میزان بیشتر از ‪ 14‬روز‬

‫متوالی لولههای آبرسانی ساختمان باید بسته شده باشند‪ .‬آنها از مسافرتی ‪ 15‬روزه از خارج کشور بازگشته اند‬

‫و در مییابند که فراموش کردهاند شیر اصلی آبرسانی به ساختمان را ببندند‪ .‬وقتی به انگلستان میرسند در‬

‫مییابند که طوفان بی سابقه ای منجر به آبدیدگی کل ساختمان شده و خسارت زیادی را پدید آورده است‪.‬‬

‫خسارت آنها از طرف بیمهگر قابل پرداخت است زیرا نقض التزام آنها در میزان خسارت به وجود آمده به‬

‫علت طوفان بی سابقه تاثیری نداشته است‪.‬‬

‫‪ .9.3.1‬التزامات صریح‬

‫التزامات صریح التزاماتی اند که به طور مشخص و دقیق در بیمهنامه ذکر شدهاند‪ .‬التزامات معموال به صراحت‬

‫در بیمهنامه ذکر میشوند‪ .‬مثالهایی از این التزامات به شرح ذیل است‪:‬‬

‫التزامات بیمه آتشسوزی‪ :‬پارچههای کهنه روغنی باید در ظرفهای فلزی نگهداری و هرروز به خارج از‬

‫ساختمان منتقل شوند و بیشتر از مقدار معین پارافین نباید در ساختمان نگهداری شود‪.‬‬

‫‪159‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫التزامات بیمه سرقت‪ :‬ساختمان نباید در زمان شب خالی از سکنه باشد و باید از قفلهای ضد سرقت استفاده‬

‫شود‪.‬‬

‫عدم رعایت التزامات صریح‪ ،‬در صورتی که قبال بیمهگذارعدم رعایت آنها را به بیمهگر خود اطالع داده باشد و‬

‫یا حق بیمه اضافی آن را پرداخت کرده باشد قابل بخشش و چشم پوشی است‪ .‬ولی بیمهگران این حق را دارند‬

‫که از زمان نقض التزام به مسئولیت خود تحت قرارداد عمل نکنند و باید در تعامالت خود با بیمهگذارمراقب‬

‫باشند طوری رفتار و عمل نکنند که به طور ضمنی از رفتار آنها برداشت بشود که از این حق خود گذشته اند‪.‬‬

‫‪ .9.3.1‬التزامات ضمني‬

‫التزامات ضمنی که حتی در صورت عدم درج آنها در بیمهنامه نافذ هستند تنها در بیمههای دریایی قابل‬

‫مشاهده اند‪.‬‬

‫‪ .9.1‬شروط‪:‬‬

‫همان طور که در بخش ‪ B2‬به آن اشاره شد‪ ،‬شروط در قرارداد بیمه میتواند ضمنی و یا صریح باشد‪ .‬نقض‬

‫چنین شروطی دارای تبعات سنگینی است‪ .‬با این حال‪ ،‬اثر نقض این شروط بسته به این که شرط مورد نظر در‬

‫کدام یک از گروههای زیر قابل تقسیم بندی باشد متفاوت است‪.‬‬

‫‪161‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .9.1.3‬شروط مقدم بر قرارداد‬

‫این شروط باید قبل از شکل گیری قرارداد رعایت شوند‪ .‬شروط ضمنی(نفع بیمه پذیر‪ ،‬حد اعالی حسن نیت‬

‫و‪ )...‬در این گروه قرار دارند‪ .‬اگر در اجرای این شروط اهمالی صورت گیرد اعتبار کل قرارداد زیر سوال‬

‫میرود‪.‬‬

‫‪ .9.1.1‬شروط موخر بر قرارداد‬

‫این شروط به مجرد شروع قرارداد باید رعایت شوند‪ .‬برای مثال‪ ،‬تغییرات در ریسک باید توسط بیمهگذاربه‬

‫بیمهگر اعالم شود‪.‬‬

‫‪ .9.1.1‬شروط مقدم بر مسئولیت‬

‫شروطی وجود دارند که در صورت رعایت آنها خسارت معتبر خواهد بود‪ .‬شروط خسارت در این گروه قرار‬

‫میگیرند‪ .‬اگر شرطی مقدم بر مسئولیت رعایت نشود‪ ،‬بیمهگران میتوانند از مسئولیت خود در مقابل آن‬

‫خسارت خاص سر باز بزنند ولی الزم نیست که تمام قرارداد را از اعتبار ساقط کنند‪ .‬اگر خسارت دیگری رخ‬

‫دهد در صورت رعایت شروط مقدم بر مسئولیت بیمهگذاردر آن خسارت‪ ،‬بیمهگر باید خسارت را بپردازد‪.‬‬

‫باید توجه داشت که تحت قوانین انگلستان در صورتی که تقلب صورت نگرفته باشد بیمهگر نمیتواند از‬

‫مسئولیت خود برای پرداخت غرامت حادثه به بیمهگذارحقیقی(فردی) به علت آنکه وی شرطی را نقض کرده‬

‫است که به چگونگی خسارت مرتبط نبوده است‪ ،‬سر باز زند‪ .‬همان گونه که مشاهده میشود‪ ،‬طبق این قوانین‬

‫در مورد نقض التزامات و شروط توسط بیمه گذاران حقیقی به گونه ای یکسان عمل میکنند‪.‬‬

‫‪161‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .9.1‬استثنائات‬

‫استثنائات بیمهنامه برای تعیین وسعت پوشش بیمهنامه به کار می روند‪ .‬بر خالف برخی شروط و التزامات‪ ،‬در‬

‫صورت عدم رعایت استثنائات‪ ،‬بیمهگر هیچ حقی در فسخ بیمهنامه ندارد‪ .‬این قسمت از بیمهنامه تنها در زمان‬

‫وقوع خسارت بررسی میشود تا در صورت عدم رعایت آن‪ ،‬خسارت پرداخت نشود اما کل بیمهنامه فسخ‬

‫نمیشود‪.‬‬

‫برای مثال‪ ،‬ممکن است بیمهگذارفرم خسارت مربوط به بیمهنامه حوداث شخصی را پر کرده و در توصیف‬

‫شرایط حادثه بیان کند که بیمهگذاردر زمان وقوع حادثه مشغول غواصی بوده است‪ .‬بیمهگر متن قرارداد را‬

‫بررسی میکند تا ببیند استثنا مربوط به ورزشهای مخاطره آمیز در آن قید شده است یا خیر‪ .‬اگر استثنا وجود‬

‫داشته باشد خسارت قابل پرداخت نخواهد بود‪ .‬ولی قرارداد هیچ گاه فسخ نمیشود و خسارات آتی در صورتی‬

‫که به علت استثنائات رخ نداده باشد قابل پرداخت است‪.‬‬

‫‪ .9.4‬مقایسه التزامات شروط و استثنائات‬

‫التزامات‪:‬‬

‫‪ -‬باید موکدا و به طور دقیق رعایت شود‪.‬‬

‫‪ -‬به بیمهگر اجازه میدهد تا در صورت نقض آنها خسارت را پرداخت ننماید‪.‬‬

‫‪ -‬التزامات به غیر از التزامات ضمنی در متن بیمهنامه ذکر می گردند‪.‬‬

‫شروط‪:‬‬

‫‪162‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -‬شروط ضمنی باید رعایت شوند در غیر این صورت‪ ،‬اعتبار تمام قرارداد زیر سوال میرود‪.‬‬

‫‪ -‬شروط مقدم بر قرارداد باید در ابتدای انعقاد قرارداد و در حین اجرای آن مد نظر قرار گیرند‪.‬‬

‫‪ -‬شروط موخر بر قرارداد و یا مقدم بر مسئولیت‪ ،‬این حق را به بیمهگر میدهد تا از پرداخت خسارت‬

‫سر باز زند ولی کل قرارداد را نمیتواند فسخ کند‪.‬‬

‫استثنائات‪:‬‬

‫‪ -‬برای تعیین حدود پوشش استفاده میشوند‪.‬‬

‫‪ -‬اجازه عدم پرداخت را در صورتی که استثنائات در آنها صدق کند میدهد‪.‬‬

‫‪ -‬نیازمند آن است که بیمهگر ثابت کند استثنا صدق میکند‪.‬‬

‫‪ -‬همیشه در بیمهنامه ذکر میگردد‪.‬‬

‫‪ .31‬تمدید‬

‫در این بخش به فرایندهای مربوط به تمدید بیمهنامه میپردازیم‪.‬‬

‫اغلب بیمهنامههای عادی دورههای ‪ 12‬ماهه اعتبار دارند‪ .‬بیمهگران به طور معمول هدفشان این است که افراد‬

‫پوشش ‪ 12‬ماهه دیگری عالوه بر پوشش ‪ 12‬ماهه فعلی خود از آنها بگیرند‪ .‬به معنای دیگر‪ ،‬آنها در صدد آن‬

‫هستند که بیمه گذاران قرارداد خود را تمدید کنند‪ .‬هیچ اجباری برای تمدید بیمهنامه از جانب بیمهگذاریا‬

‫بیمهگر وجود ندارد ولی در بسیاری از موارد‪ ،‬بیمهگر تمایل به آن دارد که کسب و کار خود را برای سالهای‬

‫آتی نیز حفظ کنند‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬از دیدگاه بازاریابی نیز برای شرکت بیمه کم هزینه تر است که بیمهنامهای را که‬

‫قبال صادر شده است تمدید کند تا اینکه به دنبال مشتریان جدید بگردد‪.‬‬

‫‪163‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫فرایند تمدید استاندارد شامل ارسال اعالمیه تمدید برای بیمهگذاراست که قبل از پایان اعتبار بیمهنامه فعلی‬

‫انجام میشود‪ .‬اعالمیه تمدید موجب میشود تا بیمهگذاردریابد بیمهنامه فعلی در حال پایان یافتن است‪ .‬حق‬

‫بیمه تمدید بیمهنامه جدید نیز در اعالمیه تمدید ذکر میشود‪.‬‬

‫اگر بیمهگذاربخواهد بیمهنامه را تمدید کند‪ ،‬حق بیمه باید برای بیمهگر ارسال شود (مگر آنکه به صورت قسطی‬

‫باشد) و در مقابل بیمهگر تایید تمدید را همراه باسایر تاییدیههای متناسب با آن رشته برای بیمهگذارارسال‬

‫میکند‪.‬‬

‫قوانین انگلستان بیان میکند که بیمهگر و یا واسطه گر باید تالشهای منطقی را انجام دهد تا مشتری "آگاهی‬

‫کافی" را در "زمان مناسب" قبل از تمدید بیمهنامه داشته باشد تا بتواند در مورد تمدید آن تصمیم بگیرد‪ .‬چنین‬

‫قوانینی در شروع بیمهنامه جدید نیز صدق میکند‪ .‬میزان اطالعات الزم (آگاهی کافی) برای تمدید بیمهنامه به‬

‫عواملی مانند آگاهی و تجربه مشتری و ماهیت بیمهنامه از جمله پیچیدگی‪ ،‬شروط و مزایا بستگی دارد‪ .‬زمان‬

‫مناسب که در باال ذکر شد به اهمیت اطالعات در فرایند تصمیم گیری بیمهگذارو زمانی که در آن به این‬

‫اطالعات نیاز است بستگی دارد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ .31.3‬دوره ارفاقي‬

‫عدم پرداخت حق بیمه تمدید به معنای آن است که بیمهگذارقصد ندارد بیمهنامه را تمدید کند‪ .‬به همین خاطر‬

‫بیمهنامه در تاریخ تمدید آن فسخ میگردد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Daysof grace‬‬
‫‪164‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ولی در مواردی علی رغم آن که حق بیمه در تاریخ تمدید پرداخت نشده است بیمهگذارقصد داشته است‬

‫بیمهنامه خود را تمدید کند‪ .‬این زمانی اتفاق می افتد که اعالمیه تمدید گم شده است و یا بیمهگذاربه صورت‬

‫غیر عمدی تمدید بیمهنامه را فراموش کرده است‪.‬‬

‫برای مقابله با چنین مواردی بیمهگران به بیمه گذاران دوره ارفاقی میدهند که در آن طی ‪ 15‬تا ‪ 31‬روز پس از‬

‫تاریخ تمدید‪ ،‬بیمهگذارباید حق بیمه را پرداخت کند (مگر آنکه بخواهد حق بیمه را به صورت قسطی بپردازد)‪.‬‬

‫برخی از بیمهنامههای کشتی و تمام بیمهنامههای اتومبیل (بخش ‪ 11‬را نگاه کنید) دوره ارفاقی ندارند‪.‬‬

‫دوره ارفاقی به عنوان پوشش مازاد محسوب نمیگردد‪ .‬بلکه تعداد روز مشخص از دوره بعدی بیمهنامه است‪.‬‬

‫وقتی که حق بیمهها پرداخت شد‪ ،‬پوشش از زمان اصلی تمدید به اجرا در میآید و نه زمانی که در آن حق بیمه‬

‫پرداخت شده است‪.‬‬

‫اگر دوره ارفاقی در قرارداد پیش بینی شده باشد ولی بیمهگذاربه نحوی اعالم کند که قصد تمدید بیمهنامه را‬

‫ندارد‪ ،‬دوره ارفاقی نیز به اجرا در نخواهد آمد (یعنی پوشش در آن دوره نیز لغو میشود)‪ .‬قابل ذکر است که به‬

‫کارگیری پوشش ارفاقی در صنعت رو به کاهش است‪.‬‬

‫سوال ‪3‬‬

‫چرا در موارد استفاده از دوره ارفاقی‪ ،‬پوشش بیمهنامه از زمان تمدید بیمهنامه اجرا میگردد و نه از زمان‬

‫پرداخت حق بیمه؟‬

‫‪165‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل ‪6‬‬

‫آشنایی با فرایند خسارت‬

‫‪166‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اهداف آموزشي‪:‬‬

‫پس از مطالعه این فصل‪ ،‬باید بتوانید‪:‬‬

‫‪ -‬الزامات مورد نیاز برای یک مطالبه صحیح را بشناسید‪.‬‬

‫‪ -‬دالیل اینکه چرا یک خسارت نامعتبر است یا تنها بخشی از آن معتبر است را بدانید‪.‬‬

‫‪ -‬لیست وظایف بیمهگذارپس از خسارت را بدانید‪.‬‬

‫‪ -‬اسناد مورد نیاز در ارتباط با خسارات را بشناسید‪.‬‬

‫‪ -‬مراحل رسیدگی به خسارت را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬فرایندهای مورد استفاده جهت پیشگیری از مطالبات کالهبردانه و کشف این مطالبات را بدانید‪.‬‬

‫‪ -‬پیامدهای مطالبات کالهبردانه را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪ -‬تفاوت بین قرارداد باطل و قرارداد قابل ابطال را توضیح دهید‪.‬‬

‫‪167‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ارزیابي و تعیین خسارت‬

‫در عالم واقعیت‪ ،‬خسارت نتیجه ملموس عملیات بیمهگری است‪ .‬مردم دست به خرید بیمه میزنند چرا که‬

‫نگران احتمال عواقب بد ناشی از بداقبالی هستند‪ .‬اما نهایتا‪ ً،‬برای اکثر افراد "ارزش بیمه" به واسطه روشی که‬

‫یک شرکت بیمه در رسیدگی به خسارت دنبال کرده است‪ ،‬مورد قضاوت قرار میگیرد‪.‬‬

‫فرایندهای فعلی برای رسیدگی به خسارت با توجه به عواملی همچون نوع پوشش‪ ،‬میزان مطالبه و داشتن‬

‫ماهیت شخصی یا تجاری خسارت کامالً متفاوت است‪ .‬به هر حال‪ ،‬تمام دوایر خسارت و کارمندان آنها باید‬

‫توانایی تصمیمگیری کارآمد‪ ،‬صحیح و به موقع در ارتباط با میزان تعهد بیمهنامه را داشته باشند‪ ،‬و این در حالی‬

‫است که نباید پوششهای ارائه شده و موقعیت حقوقی بیمهنامه را هم از نظر دور داشته باشند‪.‬‬

‫در این فصل‪ ،‬مباحث مرتبط با خسارات صحیح و نحوه رسیدگی به خسارات مورد بررسی قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ .3‬ادعای خسارت معتبر‪ ،‬تا اندازهای معتبر و نامعتبر‬

‫در این قسمت‪ ،‬بایستههای یک ادعای خسارت معتبر مورد بررسی قرار میگیرد‪ .‬همچنین‪ ،‬بطور خالصه توضیح‬

‫میدهیم که چرا یک ادعای خسارت ممکن است نا معتبر باشد یا فقط تا اندازهای معتبر در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫بار اثبات وقوع یک خسارت بر دوش بیمهگذاراست‪ .‬در بیمههای اموال‪ ،‬الزمه این امر اثبات موارد زیر است‪:‬‬

‫اثبات وقوع خطر تحت پوشش‪ :‬بیمهگذارباید ثابت کند که خسارت مستقیماً نتیجه خطراتی بوده که در‬

‫بیمهنامه تحت پوشش قرار داشته است‪ .‬در بیشتر موارد‪ ،‬این عملیات اثبات خسارت‪ ،‬با تکمیل فرم مطالبه‬

‫خسارت آغاز میشود اما ممکن است مدارک تکمیلی دیگری نیز مورد نیاز باشد‪.‬‬

‫‪168‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫میزان خسارت‪ :‬زمانی که در بیمهنامه اصل غرامت حاکم است‪ ،‬بیمهگذارباید این موضوع را اثبات کند که‬

‫متحمل خسارت مالی شده و باید میزان خسارت متحمل شده را نیز تعیین نماید‪ .‬بیمهگذاربه سادگی و بدون‬

‫اثبات ارزش موارد خسارتدیده نمیتواند برای ضرر یا زیانی طلب خسارت کند‪ .‬این اثبات میتواند در شکل‬

‫یک فاکتور خرید‪ ،‬تعمیر یا ارزشگذاری باشد‪ .‬نکته مهم این است که اثبات ارزش خسارت بر عهده بیمهگر‬

‫نمیباشد‪.‬‬

‫اگر بیمهنامههای مسئولیت در نظر گرفته شوند‪ ،‬عموماً بیمهگر زمانیکه قانع شود که خسارت واقع شده است‬

‫اقدام به بررسی و پرداخت خسارت مینماید‪ .‬مبلغ قابل پرداخت یا مبلغی توافقی بوده یا مبلغی است که توسط‬

‫دادگاه مشخص میشود‪ .‬در هر حالتی‪ ،‬بیمهگر اثبات کننده میزان خسارت در چنین بیمهنامههایی نخواهد بود‪.‬‬

‫بیمهگر مدارک خسارت را بررسی میکند تا اطمینان یابد که‪:‬‬

‫‪ ‬پوشش در زمان وقوع خسارت دارای اعتبار میباشد (یا در بعضی بیمهنامهها‪ ،‬زمانی که مطالبه انجام‬

‫میشود‪ ،‬پوشش دارای اعتباراست)‬

‫‪ ‬نام بیمهشده در بیمهنامه قید شده است‪.‬‬

‫‪ ‬خطر یا حادثه در بیمهنامه تحت پوشش است‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهگذاراقدامات قابل قبول منطقی را برای به حداقل رساندن خسارت انجام داده است‪.‬‬

‫‪ ‬تمام شرایط و تعهدات مطابقت دارند‪.‬‬

‫‪ ‬اصل حد اعالی حسن نیت مطابقت دارد‪.‬‬

‫‪ ‬هیچگونه استثنایی قابل اجرا نیست‪.‬‬

‫‪169‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬ارزش خسارت قابل قبول و منطقی است‪.‬‬

‫در چه شرایطی است که بیمهگر از پرداخت خسارت سرباز خواهد زد؟ نمونههایی از این دست شامل‬

‫موارد ذیل میباشد‪:‬‬

‫مطالبه برای خسارت وارد شده به خودرویی که تنها تحت پوشش بیمهنامه شخص‬

‫پوشش به هیچ عنوان ثالث قراردارد‪ .‬در این مورد‪ ،‬بیمهگر ملزم است تا دریک دوره زمانی "قابل قبول"‬

‫به بیمهگذاررسماً اطالع دهد که این نوع خسارت در این نوع بیمهنامهها تحت‬ ‫معتبر نمیباشد‪.‬‬

‫پوشش قرار نمیگیرند‪.‬‬

‫دزدی در شبی اتفاق افتاده است که دزدگیر در آن شب خاموش بوده است‪.‬‬ ‫نقض تعهدات مرتبط‬

‫مطالبه به اندازهای دیر گزارش شده است که بیمهگران در مراحل تحقیقات خود‬
‫نقض شرایط بیمهنامه‬
‫دچار زیان شده یا نمیتوانند از حقوق بازیابی خسارت خود استفاده کنند‪.‬‬

‫اگر هر گونه تقلبی قابل اثبات باشد‪ ،‬بیمهگذارتمام منافع بیمهنامه را از دست خواهد‬
‫کالهبرداری‬
‫داد‪.‬‬

‫موقعیتهای بسیاری وجود دارند که مطالبه کامالً صحیح است اما تنها تا اندازهای قابل پرداخت میباشد‪.‬‬

‫در این حال‪ ،‬بیمهگر خواه به واسطه انتخاب بیمهگذار(مثالً در مورد بیمهنامههای اولین خسارت) و خواه به‬

‫واسطه تنظیم نامناسب شرایط بیمهنامه میتواند مبلغ کمتری از مقدار کامل خسارت را به بیمهگذارپرداخت‬

‫کند‪.‬‬

‫‪171‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫البته‪ ،‬عوامل دیگری نیز وجود دارند که دریافت خسارت کامل توسط بیمهگذاررا تحت تاثیر قرار میدهد‪.‬‬

‫وجود شرایط زیر در بیمهنامهها به این معناست که احتماالً تنها بخشی از خسارت قابل پرداخت است‪:‬‬

‫‪ ‬وجود سرمایه مورد بیمه (در بیمهنامههای اموال) یا حد غرامتی (در بیمهنامههای مسئولیت)‪ ،‬که‬

‫حداکثر مبلغ قابل بازیافت را محدود میکند‪ .‬اگر میزان غرامت پس از خسارت بزرگتر از مبلغ‬

‫مورد بیمه یا حد مسئولیت باشد‪ ،‬بازیابی خسارت بیمهگذارمحدود به همان مبلغ مورد بیمه یا حد‬

‫مسئولیت خواهد بود‪.‬‬

‫‪ ‬وجود محدودیت سرمایه هر یک از مورد بیمهها در بیمهنامههایی که ارزش نامعین مواردی مثل‬

‫جواهرات را تحت پوشش قرار میدهد‪ .‬در چنین مواردی توافق میشود که سرمایه هر یک از‬

‫مورد بیمهها نباید از مبلغی (مثالً پنج درصد از کل سرمایه مورد بیمه) تجاوز نماید‪.‬‬

‫‪ ‬اعمال قاعده نسبی‪ :‬در مورد کم بیمهگری در بیمهنامههای اموال در جایی که بیمهگذارارزش ریسک‬

‫را کمتر اظهار کرده باشد‪ ،‬بیمهگر احتماالً "نسبتی" از هر خسارت را مورد نظر قرار خواهد داد‪ ،‬و‬

‫تنها بخشی از خسارت بیمهگذاررا به نسبت سرمایه بیمهگذاربه ارزش واقعی آن پرداخت خواهد‬

‫کرد‪.‬‬

‫‪ ‬مقدار قابل پرداخت ممکن است با توجه به وجود فرانشیز اجباری یا اختیاری محدود شود‪.‬‬

‫در هرکدام از این موارد باید توضیحاتی به بیمهگذارارائه شود تا نشان دهد که چرا بین مبلغ مورد مطالبه و مبلغ‬

‫پرداخت شده اختالف وجود دارد‪.‬‬

‫‪171‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫پرداخت خسارت ارفاقی‪ ،1‬پرداختی است که توسط بیمهگر "از روی لطف" انجام میشود‪ ،‬حتی اگر الزامی‬

‫به چنین پرداختی وجود نداشته باشد‪ .‬چنین پرداختهایی زمانی انجام میشود که در صورت عدم پرداخت‬

‫سختی زیادی برای بیمهگذاربه وجود آمده و یا اگر پوشش به دالیل غیرقابل پیشبینی فنی قابل ارائه نباشد‪،‬‬

‫پرداخت منجر به افزودن اعتبار بیمهگر به عنوان یک شرکت منصف خواهد شد‪.‬‬

‫‪ .1‬وظایف بیمهگذارپس از خسارت‬

‫وظایف بیمهگذارپس از وقوع خسارت میتواند به وظایف ضمنی و وظایف صریح تقسیم شود‪.‬‬

‫‪ .1.3‬وظایف ضمني‬

‫اینها وظایفی هستند که به واسطه حقوق عرفی وضع شدهاند‪ .‬برای مثال‪ ،‬در قانون به موارد زیر نیاز است‪:‬‬

‫‪ ‬بیمهگذارباید خود را به عنوان یک فرد فاقد پوشش بیمهای در نظر گرفته و تمام مراحل منطقی جهت‬

‫کم کردن خسارت را انجام دهد‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهگذارباید در زمان حادثه یا خسارت مقامات مرتبط را آگاه کند‪ .‬برای مثال‪ ،‬آگاه کردن آتشنشانان‬

‫در هنگام حادثه آتشسوزی یا آگاه کردن پلیس در هنگام سرقت‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهگذارباید تمام اقدامات را برای جلوگیری از گسترش خسارت انجام دهد (برای مثال در مورد‬

‫آتشسوزی)‬

‫‪ ‬بیمهگذارنباید در هیچکدام از مراحل بررسی خسارت مانع بیمهگر باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Ex gratia‬‬
‫‪172‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اگر هر کدام از این وظایف اجرا نشود‪ ،‬احتماالً بیمهگذارنمیتواند غرامت ذکر شده در بیمهنامه را‬

‫دریافت کند‪.‬‬

‫‪ .1.1‬وظایف صریح‪:‬‬

‫این وظایف‪ ،‬بطور کامل در بیمهنامه مکتوب شدهاند و معموالً در قالب بخشی مجزا تحت عنوان شرایط‬

‫در بیمهنامه دیده میشوند‪ .‬نقض این شرایط به بیمهگر اجازه میدهد شروط موجود در بیمهنامه را‬

‫نقض کرده یا قانوناً آنها را اعمال نماید‪.‬‬

‫در بیشتر بیمهنامهها شرایط زیادی گنجانده شده است که تعدادی از این شرایط با خسارت مرتبطاند‪.‬‬

‫مخصوصاً‪ ،‬مجموعهای از وظایف بیمهگذارکه تحت عنوان "دستورالعمل خسارت" در هنگام وقوع‬

‫حادثه در بیمهنامه ذکر میشود‪.‬‬

‫اساساً‪ ،‬این شرایط اقداماتی را که باید هنگام خسارت توسط بیمهگذارانجام شود مشخص میکند‪ ،‬برای‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪ ‬اطالع رسانی سریع به بیمهگر‬

‫‪ ‬در جریان قراردادن پلیس‪ ،‬در صورت لزوم‬

‫‪ ‬ممانعت منطقی از توسعه خسارت و انجام اقدامات منطقی برای بازیابی هر گونه خسارت یا‬

‫اموال دزدیده شده‪.‬‬

‫‪ ‬اثبات وقوع و تشریح جزئیات خسارت به صورت مکتوب در ظرف مدت زمانی مشخص‪.‬‬

‫‪173‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اعالم خسارت‪:‬‬

‫شرایط اعالم خسارت متفاوت است‪ .‬در مواقعی بیمهگذارباید پس از وقوع حادثهای که احتماالً منجر به‬

‫خسارت شده یا میشود‪ ،‬در اولین فرصت ممکن بیمهگر را مطلع نماید‪ .‬در اغلب موارد اعالم خسارت باید‬

‫به صورت مکتوب باشد‪ ،‬اگر چه در بسیاری موارد بیمهگر این اجازه را میدهد که اعالم خسارت بهوسیله‬

‫تلفن یا تماس با شعب بیمهگر انجام شود‪ .‬در برخی موارد الزم است بیمهگذارپس از اعالم خسارت اولیه‪،‬‬

‫ویژگیهای کامل خسارت را به صورت کتبی در یک دوره زمانی مشخص مثالً ‪ 31 ،15 ،7‬روز برای بیمهگر‬

‫ارسال نماید‪ .‬برای خسارتهای بیمهنامههای ساده ای چون اتومبیل گاهی بیمهگر یک شماره تماس‬

‫اختصاصی جهت اعالم خسارت پیشبینی و مهیا کرده است‪ .‬جزئیات میتواند از طریق تلفن اعالم شده و‬

‫فرم گزارش وقوع خسارت برای بیمهگذاراز جانب بیمهگر تکمیل شود‪ .‬این فرم پس از تکمیل جهت‬

‫بازبینی و امضا برای بیمهگذارارسال میگردد‪.‬‬

‫در مورد مطالبات‪ ،‬بیمههای مسئولیت شخص ثالث اتومبیل‪ ،‬احتماالً باید تمام مدارک مربوط به موارد اعالم‬

‫جراحات بدنی‪ ،‬گزارش مامور قضایی و تحقیقات مرتبط با آن در اسرع وقت به بیمهگر ارسال گردد‪ .‬این‬

‫مدارک بیمهگر را قادر میسازد در صورت لزوم بتواند به شکل مناسبی از خود دفاع کند‪.‬‬

‫‪ .1‬مدارک مكتوب‪:‬‬

‫در این قسمت‪ ،‬به مدارک کتبی مورد نیاز در ارتباط با یک ادعای خسارت اشاره میشود‪.‬‬

‫‪174‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.3‬فرم ادعای خسارت‬

‫همانطور که در قسمت ‪ B‬به آن اشاره کردیم‪ ،‬ضرورت دارد که بیمهگذاردر سریعترین زمان ممکن پس‬

‫از وقوع حادثهای که احتماالً منجر به خسارات شده یا میشود‪ ،‬بیمهگر را مطلع گرداند‪ .‬پس از اطالع از‬

‫وقوع خسارت توسط بیمه گذار‪ ،‬معموالً فرم ادعای خسارتی توسط بیمهگر برای تکمیل صادر میشود‪.‬‬

‫هدف از صدور فرم خسارت در موارد زیر خالصه شده است‪:‬‬

‫‪ ‬جهت تصدیق استحقاق بیمهگذاربرای جبران خسارت تحت این بیمهنامه‪ .‬بیمهگر باید قانع‬

‫شود که خسارت خواه بالقوه و خواه واقعی‪ ،‬با توجه به شرایط بیمهنامه تحت پوشش قرار‬

‫داشته و اطالعات ارائه شده در فرم خسارت با اطالعات ارائه شده در فرم پیشنهاد مطابقت‬

‫دارد‪.‬‬

‫‪ ‬جهت فراهم آوردن اطالعات کافی که به بیمهگر اجازه میدهد تحقیق درباره خسارت را در‬

‫صورت لزوم آغاز کند‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهگر را قادر سازد نمایی کلی از شدت حادثه با توجه به هزینههای بالقوه به دست آورده و‬

‫دید ابتدایی نسبت به احتمال مطالبه خسارت از جانب شخص ثالث شکل دهد (در مورد بیمه‬

‫اتومبیل و مسئولیت)‪.‬‬

‫‪ ‬بیمهگر را قادر میسازد هر گونه حقی که احتماالً جهت بازیابی خسارت وجود دارد را مورد‬

‫مالحظه قرار دهد‪.‬‬

‫در بیمه اتومبیل‪ ،‬این فرم بیشتر به عنوان فرم گزارش تصادف شناخته میشود تا فرم ادعای خسارت‪.‬‬

‫‪175‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫گزارش وقوع هر گونه خسارت فارغ از اینکه بیمهگذارقصد مطالبه خسارت را داشته باشد یا نداشته باشد و یا‬

‫خسارت را از محل دیگری دریافت میکند‪ ،‬باید به شرکت بیمه ارائه شود‪ ،‬به همین دلیل از عبارت "فرم‬

‫گزارش تصادف" به جای "فرم خسارت" استفاده میشود‪.‬‬

‫‪ .1.3.3‬محتوای فرم ادعای خسارت‬

‫این فرم شامل تعدادی سوال بوده و اغلب سندی نسبتاً طوالنی است‪ .‬طبیعاً سواالت یک فرم مطالبه بسته به نوع‬

‫بیمهنامه آن متفاوت خواهد بود‪ ،‬اگرچه هدف اصلی از طراحی چنین فرمی اغلب مشترک است‪ .‬برای نمایش‬

‫نوع اطالعات مورد نیاز در یک فرم خسارت‪ ،‬نگاهی به نمونه این اطالعات در بیمههای اموال کرده و پس از آن‬

‫فرم گزارش خسارت در بیمههای اتومبیل را بررسی میکنیم‪.‬‬

‫عالوه بر سواالت اصلی مرتبط با جزئیات فردی‪ ،‬یک فرم خسارت باید حاوی اطالعات زیر باشد‪:‬‬

‫بیمه اموال‪ :‬فرم خسارت‬

‫توصیف اموال آسیب دیده برای مثال‪ ،‬انبار‪ ،‬تجهیزات و قطعات‬
‫شرایط و وضعیت مالکیت موارد مذکور‬
‫صالحیت بیمهگذاربرای مطالبه خسارت (به عنوان مثال‪ ،‬به عنوان مالک یا بهره بردار موقت)‬
‫ذیالنفع بودن هر فرد دیگری در اموال آسیب یا خسارت دیده‬
‫وجود هرگونه پوشش بیمه دیگری در این زمینه‬
‫فرم گزارش تصادف در جستجوی اطالعاتی با عناوین ذیل است‪:‬‬
‫بیمه اتومبیل‪ :‬فرم گزارش تصادف‬
‫جزئیات اطالعات بیمه گذار‬
‫وسیله نقلیه درگیر در تصادف و موارد استفاده از آن‬
‫مشخصات راننده در زمان وقوع تصادف (در صورتیکه راننده وسیله نقلیه بیمهگذارنبوده باشد)‪.‬‬
‫جزئیات تصادف‪ ،‬ساعت وقوع تصادف‪ ،‬شرایط جاده و چگونگی استفاده از نور‬
‫کروکی صحنه تصادف که موقعیت (های) خودرو (ها) را قبل و پس از حادثه نشان دهد‪.‬‬
‫جزئیات سایر طرفهای درگیر در حادثه و اموال خسارت دیده آنها‬
‫جزئیات مشخصات دو شاهد مستقل حاضر در صحنه حادثه‬

‫‪ .1.3.1‬بررسي فرم خسارت‬

‫‪176‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫با دریافت فرم تکمیل شده خسارت‪ ،‬واحد خسارات شرکت بیمه باید اقدامات مشخصی را انجام دهد‪ ،‬مانند‬

‫بررسی محتویات بیمهنامه با واحد صدور برای ابراز اطمینان از معتبر بودن بیمهنامه و همچنین ابراز اطمینان از‬

‫تحت پوشش قرار داشتن خطراتی که منجر به آسیب یا خسارت شده است‪ .‬برای مسئولیتهای بیمهگر در‬

‫هنگام وقوع خسارت به بخش ‪ A‬رجوع کنید‪ .‬یکی از همین موارد شرط ضمنی اصل اعالی حسن نیت است‬

‫که بیمهگران باید پاسخهای ارائه شده در فرم خسارت را با پاسخهایی که در فرم پیشنهاد ارائه شده است‬

‫مقایسه کنند تا اطمینان یابند که در مسئله افشای اطالعات در قرارداد بیمه هیچ گونه نقضی صورت نگرفته‬

‫است‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬کارمندان بخش خسارت با همکاری صادرکنندگان بیمهنامه یا بخش صدور اطالعات‬

‫بیمهنامه را بررسی میکنند تا از تطابق بین اظهارات بیمهگذاردر زمان تکمیل فرم پیشنهاد و زمان خسارت‬

‫اطمینان حاصل کنند‪.‬‬

‫با انجام بررسیهای مذکور و ابراز اطمینان از اینکه خسارت باید مورد بررسی قرار بگیرد‪ ،‬کارکنان بخش‬

‫خسارت وارد مرحله بعدی میشوند‪ .‬در این مرحله آنها باید اطمینان حاصل کنند که ارزش خسارت منطقی‬

‫است‪ .‬این کار به کمک مواردی همچون‪ ،‬تجربه کارمندان بخش خسارت‪ ،‬بررسی کاتولوگها‪ ،‬لیست قیمتها و‬

‫کتابهای مرجع و مراجعه به کارشناسانی که با بیمه در ارتباط هستند انجام میشود‪.‬‬

‫بیشتر مطالبات کوچک اگر خسارت یک حادثه منفرد باشد و اگر فرم خسارت به درستی تکمیل شده و همه‬

‫چیز مرتب و صحیح باشد به سرعت رسیدگی پرداخت میشوند‪ .‬ولی برای خسارات بزرگتر ممکن است‬

‫کارشناسان متخصص خسارت جهت بررسی خسارت‪ ،‬با فرد مطالبه کننده (یا بیمه گذاری که مطالبه داشته‬

‫است) مالقات کنند‪ .‬برای خسارات بزرگتر و پیچیدهتر‪ ،‬معموالً از یک اجاستر خسارت استفاده میشود‪.‬‬

‫‪177‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.1‬مدارک پشتیبان‬

‫عالوه بر فرم خسارت‪ ،‬انواع مدارک پشتیبانی که برای اشکال متفاوت خسارت مورد نیاز است شامل موارد ذیل‬

‫است‪:‬‬

‫‪ ‬خسارات سرقت‪ :‬گاهی اوقات این احتمال وجود دارد که جزئیات اموال ربوده شده را‪ ،‬همانطور که در‬

‫فرم خسارت به آن اشاره شده است‪ ،‬با لیستی که توسط بیمهگذارارائه شده است‪ ،‬مقایسه کرد‪.‬‬

‫‪ ‬خسارات شکست ماشین آالت در خسارات مراکز صنعتی (برای مثال خسارت به ماشین آالت)‪ :‬بهتر‬

‫است گزارش مهندسی که حاوی طرح و نقشه ماشین آالت و تعدادی عکس از محل حادثه را شامل‬

‫میشود‪ ،‬دریافت شود‪.‬‬

‫‪ ‬خسارتهای بیماری و حوادث فردی‪ :‬مدارک پزشکی و‪ /‬یا گواهی پزشکی ضروری است‪.‬‬

‫‪ ‬خسارتهای اتومبیل‪ :‬ارائه اسناد ثبتی خودرو در هنگام دریافت خسارتِ اتومبیل ضروری است‪.‬‬

‫احتماالً نظر طیف متفاوتی از کارشناسان در فرایند بررسی خسارت مورد استفاده قرار میگیرند‪ .‬برای‬

‫مثال‪:‬‬

‫‪ ‬مشاورین حقوقی‪ :‬برای اظهار نظر حقوقی یا آغاز به انجام اقداماتی بر علیه فرد دیگر‬

‫‪ ‬ارزیابان‪ :‬جهت تخمین هزینههای بازسازی به صورت صحیح‬

‫‪ ‬پزشکان‪ :‬جهت بازبینی یا ارزیابی شدت جراحات‬

‫هر زمانی که بیمهگر بخواهد که افراد فوق را درگیر خسارت کند‪ ،‬باید توضیحاتی به بیمهگذاردر‬

‫خصوص میزان مسئولیت این افراد و اینکه چرا این افراد درگیر موضوع شدهاند‪ ،‬ارائه نماید‪.‬‬

‫‪178‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫سوال ‪6-1‬‬

‫احتماالً به چه مدارکی برای نشان دادن خسارت یک ساعت مچی در مدت تعطیالت نیاز داریم؟‬

‫‪ .1.1‬اجاستر خسارت‬

‫اگر چه خسارات کوچک و سرراست است‪ ،‬معموالً مورد موافقت طرفین قرار گرفته و توسط کارمندان داخل‬

‫سازمان در بخش خسارت تسویه میشوند‪ ،‬اما در مورد خسارتهای بزرگتر یا پیچیدهتر پروسه تحقیق‪ ،‬مذاکره‬

‫و پرداخت معموالً در ید اختیار متخصصین حرفهای ارزیابی خسارت میباشد‪ .‬اجاسترهای خسارت‪،‬‬

‫کارشناسانی حرفهای و مستقل هستند‪ .‬اگرچه هزینه کار آنها توسط شرکتهای بیمه پرداخت میشود‪ ،‬در موارد‬

‫نادری نیز مشاهده میشود که شرکت بیمه به دلیل بررسی همزمان تعداد زیادی از خسارات معمولی از حداکثر‬

‫توان و انرژی کارمندان درون سازمانی خود در حال استفاده است و به همین دلیل از خدمات اجاستر خسارت‬

‫بهره می برد‪ .‬برای مثال‪ ،‬پس از وقوع طوفانی که به تعداد زیادی از خانههای دارای بیمهنامه آسیب رسانده‬

‫است‪.‬‬

‫اجاستر خسارت‪ ،‬فردی حرفهای در پردازش خسارت از آغاز تا انتهاست‪ .‬این فرایند از طریق بررسی وجود‬

‫پوشش بیمهای کافی در مورد بیمه در زمان خسارت‪ ،‬این اطمینان را برای بیمهگر فراهم می آورد که حقوقش‬

‫محفوظ مانده است‪ .‬ارزیاب خسارت‪ ،‬تخمینهای ابتدایی و مرحله به مرحلهای را از خسارت بالقوه فراهم‬

‫میکند‪ .‬در نهایت‪ ،‬ارزیاب خسارت گزارش خسارت را تکمیل کرده نظرات دقیقتری بر روی واقعهای که منجر‬

‫به خسارت شده ارائه داده‪ ،‬اموال از بین رفته و آسیبدیده مرتبط با خسارت را مشخص کرده و به بیمهگر‬

‫پیشنهاد میدهد که پرداخت خسارت (یا هر عمل جایگزین دیگری) به چه میزان انجام شود‪.‬‬

‫‪179‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمهگذاراین حق را دارد که یک متخصص را برای کمک به آمادهسازی ادعای خسارت خود استخدام نماید‪.‬‬

‫این فرد یا شرکت که یک ارزیاب خسارت است کامالً برای بیمهگذارو در جهت حفظ منافع وی عمل میکند و‬

‫نباید با اجاستر خسارت اشتباه گرفته شود‪ .‬هزینه ارزیابی خسارت همیشه توسط بیمهگذارپرداخت میشود‪.‬‬

‫‪ .4‬پرداخت خسارت‬

‫مرحله نهایی در پروسه مطالبه‪ ،‬پرداخت مبلغ واقعی خسارت است‪ .‬خسارت به موقع گزارش شده است‪ ،‬تمام‬

‫طرفین وظایف مربوط به خود را انجام داده و آن چیزی که باقی مانده تنها پرداخت خسارت است‪ .‬بیمهگران‬

‫میتوانند خسارت مورد قبول در قرارداد را در اشکال متفاوتی پرداخت کنند‪ ،‬مثل‪:‬‬

‫‪ ‬پرداخت پول نقد‬

‫‪ ‬پرداخت هزینه تعمیر‬

‫‪ ‬جایگزینی‬

‫‪ ‬بازسازی‬

‫گزینههای جایگزینی و بازسازی تنها زمانی به کار برده میشوند که در بیمهنامه قید شده باشند‪ .‬اگر‬

‫گزینههای مذکور در بیمهنامههای موضوع بحث به کار برده نشوند بیمهگذارحق مطالبه جبران مالی خسارت‬

‫را خواهد داشت‪ .‬بسته به هرکدام از مواردی که بیمهگر انتخاب نماید باید توضیحاتی به بیمهگذارارائه شود‬

‫تا روشهای معمول پرداخت خسارت برای او مشخص شود‪ .‬شرایطی هم وجود دارد که در آن بیمهگر‬

‫مبلغی را به فردی به غیر از بیمهگذارپرداخت میکند مثل‪:‬‬

‫‪ ‬پرداخت به تعمیرگاه برای تعمیر خودرو‬

‫‪181‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬پرداخت مبلغی به شرکت خریدار موارد گم شده‪.‬‬

‫‪ ‬پرداخت به شرکت راهن اموال پس از وقوع خسارت جدی به اموال‬

‫این موارد پیش از پراخت باید برای بیمهگذارتوضیح داده شود‪.‬‬

‫‪ .4.3‬پرداخت پول‬

‫یکی از معمولترین شیوهها جهت تسویه یک مطالبه پرداخت مستقیم پول به بیمهگذاراست (یا پرداخت پول‬

‫بهوسیله چک)‪ .‬این سادهترین شیوه پرداخت غرامت است‪.‬‬

‫‪ .4.1‬پرداخت برای تعمیرات‪:‬‬

‫بیمهگران میتوانند برای هزینه تعمیرات مبلغی را بپردازند‪ .‬این موضوع میتواند آنها را درگیر یک درخواست‬

‫کتبی تخمین هزینههای تعمیر و سپس پرداخت مبلغ تعمیر به صورت مستقیم به تعمیرکنندگان کند‪ .‬بسته به‬

‫میزان این تخمین‪ ،‬بیمهگر میتواند متخصصی را جهت مشاوره در این زمینه منصوب کند‪ .‬تعمیرات وسایل نقلیه‬

‫به این روش معموال به کمک تعمیرکاران رسمی مورد رسیدگی قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ .4.1‬تعویض‪:‬‬

‫بیمهگر میتواند امکان تعویض کاالی آسیبخورده یا خسارت دیده را ترتیب دهد‪ .‬معمولترین نمونه‬

‫جایگزینی در رابطه با بیمه شکست شیشه است؛ جایی که بیمهگران با پیشنهادات تخفیف مناسب از جانب‬

‫شیشهگران مواجه هستند‪ .‬همچنین‪ ،‬جایگزینی سریع میتواند ریسک خسارات غیر مستقیم را هم کاهش دهد‪.‬‬

‫‪181‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫به عنوان مثال‪ ،‬جلوگیری از غارتگری به واسطه شکسته شدن شیشه ورودی مغازه‪.‬‬

‫‪ .4.4‬بازسازی‪:‬‬

‫در مورد خسارات وسیع یا از بین رفتن کامل‪ ،‬به عنوان مثال یک ساختمان‪ ،‬روش دیگری هم برای شرکتهای‬

‫بیمه وجود دارد که در این روش در دست گرفتن کنترل تعمیر‪ /‬بازسازی در ید اختیار شرکتهای بیمه است‬

‫اگرچه این بازسازی میتواند منجر به برخی از سنگینترین تعهدات برای بیمهگران از جمله مسئولیت پرداخت‬

‫مبلغ کامل‪ ،‬حتی در صورت فراتر رفتن از سرمایه بیمهشده گردد‪.‬‬

‫‪ .4.5‬بازیافت‪:‬‬

‫یکی از مالحظات نهایی در زمان رسیدگی به خسارت برای واحدهای خسارت شرکتهای بیمه مشخص کردن‬

‫این موضوع است که آیا موضوع مورد خسارت دارای ارزش بازیافت هست یا خیر‪.‬‬

‫در بیمههای اتومبیل‪ ،‬اگر مبنای خسارت کلی مورد رسیدگی قرار گیرد‪ ،‬بیمهگر معموالً اموال بازیافتی را نزد‬

‫خود حفظ کرده و به منظور حداقل کردن هزینههای خسارت آنها را از طریق یک شرکت متخصص در امر‬

‫بازیافت به فروش میرساند‪ .‬متناوباً‪ ،‬بیمهگذارهم این اجازه را دارد که داغی را نزد خود حفظ کند و بدین‬

‫ترتیب از مبلغ پرداختی خسارت با توجه به مبلغ مورد توافق برای داغی کاسته میشود‪.‬‬

‫در بیمههای اموال هم همین اصول کاربرد دارد‪ .‬برای مثال‪ ،‬بیمهگذارمطالبهای را جهت دریافت یک فرش جدید‬

‫برای جایگزینی فرشی که رنگی شده است ارائه میدهد‪ .‬این احتمال وجود دارد که فرش آسیب دیده دارای‬

‫ارزش بازیافت باشد که در این صورت ممکن است بریده شده و در اتاق کوچکتری مورد استفاده قرار بگیرد‪.‬‬

‫‪182‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در این مثال‪ ،‬بیمهگر میتواند با بیمهگذارمذاکره کند تا با کسر مبلغی از خسارت فرش بازیافت شده را نزد خود‬

‫نگه دارد‪.‬‬

‫بیشتر بیمهگران شرایطی را در متن بیمهنامه خود قرار میدهند که بعد از رسیدگی به یک مطالبه‪ ،‬هرگونه‬

‫بازیافتی جزء اموال بیمهگر خواهد بود‪.‬‬

‫کارخانه الف به دلیل وقوع آتشسوزی آسیبدیده است‪ ،‬و به این دلیل که انبار آن کمتر از مبلغ واقعی‬

‫بیمهگذاربوده است‪ ،‬مبلغ غرامت کامل را دریافت نمیکند‪ .‬ب هم مالک گاراژی در مجاوت مکان وقوع‬

‫آتشسوزی است که توسط همان آتشسوزی آسیب دیده است‪ ،‬اما به این دلیل که او بطور کامل تحت پوشش‬

‫بیمه قرار داشته است مطالبه او بطور کامل پرداخت شده است‪ .‬در فرایند رسیدگی هر دو مطالبه‪ ،‬برای انبار‬

‫قسمت آسیبدیده به میزانی ارزش اسقاط منظور شده است‪ .‬قوانین انصراف از حق (اسقاط) در این مورد حکم‬

‫میدهد که الف و ب به شکل متفاوت تحت تاثیر واقع شدهاند‪ .‬الف مستحق دریافت ارزش اسقاط تا اندازهای‬

‫است که اختالف بین خسارت واقعی او و خسارت پرداخت شدهاش را نشان میدهد‪ .‬به این دلیل که مطالبه او‬

‫بطور کامل پرداخت شده است‪ ،‬ارزش اسقاط او بطور کامل به بیمهگر او تعلق خواهد داشت‪.‬‬

‫‪ .5‬مطالبات كالهبردانه‬

‫در این قسمت ما مسئله تقلب در صنعت بیمه را مطرح میکنیم‪ :‬به شاخصهایی که با توجه به آنها میتوان‬

‫تقلب را کشف کرد نگاهی انداخته‪ ،‬فرایندهای قابل استفاده برای جلوگیری از آن و عواقب مطالبات کالهبردانه‬

‫را مورد بررسی قرار میدهیم‪.‬‬

‫‪183‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫هرساله چندین میلیون پوند هزینه به واسطه کالهبرداری به صنعت بیمه تحمیل میشود و درست به همین دلیل‬

‫ابزارهای پیشگیری و همچنین کشف تقلب برای بیمهگران حائز اهمیت هستند‪.‬‬

‫کالهبرداری در عمل حداقل در دو طبقهبندی متفاوت قرار میگیرد‪:‬‬

‫‪ ‬نوع اول‪ ،‬بیمهنامهای که با قصد مشخص تقلب برای کسب پول از بیمهگر خریداری میشود‪ .‬نمونههای‬

‫موجود در این طبقهبندی بیمهکردن مواردی است که هرگز وجود نداشته و سپس مطالبه برای دزدیدن‬

‫آن است‪ ،‬یا بیمه کردن یک کارخانه در برابر آتشسوزی و سپس سوزاندن کامل آن برای دریافت‬

‫خسارت کامل نقدی‪.‬‬

‫‪ ‬نوع دوم‪ ،‬با همان درجه از اهمیت که اغراق کردن متقلبانه در هنگام ادعای یک خسارت است‪.‬‬

‫مطالعات نشان دادهاند که اندازهگیری و پیشبینی چنین مواردی بسیار سخت تر هستند چرا که‪ ،‬معموالً‬

‫شامل افرادی میشود که ما ریسک آنها را در میان ریسکهای خوب طبقهبندی کردهایم‪ .‬نمونههای‬

‫معمول‪ ،‬قراردادن آیتمهای اضافه در یک خسارت معتبر‪ ،‬یا اغراق کردن در ارتباط با گستردگی خسارت‬

‫است‪.‬‬

‫‪ .5.3‬جلوگیری از كالهبرداری‬

‫پیشگیری از تقلب در صنعت بیمه بیشتر مرتبط با اداره کالهبرداری بیمه (‪ )IFB‬زیر نظر انجمن بیمهگران‬

‫بریتانیا‪1‬است‪ .‬این اداره واکنش صنعت بیمه به تقلب برنامه ریزی شده با هدف شناخت شبکههای کالهبرداران و‬

‫با تشخیص الگوهای خسارات در بین مناطق‪ ،‬شرکتها‪ ،‬محصوالت و نواحی است‪ IBF .‬در جوالی سال‬

‫‪1‬‬
‫‪ABI‬‬
‫‪184‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ 2116‬کار خود را آغاز کرد و آخرین تخمین آن از هزینه عمومی مطالبات کالهبردانه کشف نشده در صنعت‬

‫بیمه رقمی معادل ‪ 1/9‬میلیون پوند است‪ .‬این نهاد مرکز مبارزه با تقلب را راهاندازی کرده است که هرکس با‬

‫داشتن اطالعتی که مشکوک به کالهبرداری است میتواند از آن استفاده کند‪.‬‬

‫‪ .5.1‬كشف تقلب‬

‫برای کشف تقلب در صنعت بیمه تعدادی از شاخصها مورد استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ .5.1.3‬تبادل اطالعات صدور و خسارت‪)CUE( 3‬‬

‫این شاخص توسط تعدادی از بیمهگران در میانه دهه ‪ 91‬آماده شد و پس از آن سایرین هم آن را مورد استفاده‬

‫قرار دادند‪ CUE .‬پایگاه دادهای است که توسط بیمهگران در سطح کشور به اشتراک گذارده میشوند و شامل‬

‫دادهها و اطالعات دربارهی حوادث مطالبات فردی و مصدومیت‪/‬حوادث فردی و صنعتی است‪ .‬اعضای ثبتنام‬

‫کرده اطالعات مربوط به مطالبات فردی شاکیان را بر روی این پایگاه داده بارگذاری میکنند و سابقه مطالبات‬

‫صحیح این افراد را بررسی میکنند‪ .‬این تبادل اطالعات توسط بیمهگران میتواند هم در زمان پذیرش ریسک و‬

‫هم در زمان وقوع خسارت مورد استفاده قرار بگیرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .5.1.1‬ثبت خسارات هنری‬

‫‪1‬‬
‫‪Claim and Underwriting Exchange‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Art loss Register‬‬
‫‪185‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ ALR‬در سال ‪ 1991‬به واسطه همکاری بین صنعت بیمه و دنیای هنر و در واکنش به روند رو به افزایش‬

‫سرقت آثار هنری تاسیس شد‪ .‬عملیات آن با تکیه بر حق عضویت اعضا انجام میشود‪ .‬اهداف آن عبارت است‬

‫از‪:‬‬

‫‪ ‬افزایش نرخ بازیابی محصوالت هنری و عتیقهجات دزدیده شده‬

‫‪ ‬بازداشتن از سرقت با سختتر کردن فروش مجدد اقالم دزدیده شده‬

‫نامنویسی و استفاده از خدمات برای صنعت بیمه‪ ،‬تجار هنری‪ ،‬مامورین حقوقی‪ /‬ادارات گمرک و مجموعهداران‬

‫و موزهداران ممکن است‪.‬‬

‫‪ .5.1.1‬بیمه اتومبیل‬

‫در سال ‪ MIAFTR3 ،3987‬که هماکنون به نام ‪ MIAFR2‬شناخته میشود با هدف کمک به مبارزه در برابر‬

‫کالهبرداری مرتبط با وسائل نقلیه تشکیل شد‪ .‬آمار ثبت شده شامل جزئیات تمام مطالبات خسارت کلی و رقت‬

‫است‪ .‬این اطالعات سپس میتوانند برای بررسی در دسترس بیمهگران قرار بگیرند‪ .‬برای مثال‪ ،‬اینکه خسارت یا‬

‫دزدی یک وسیله نقلیه بیش از یک بار مورد مطالبه قرار گرفته است یا خیر‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ .5.1.4‬متصدی خسارت‬

‫کشف کالهبرداری در سطح فردی هم بسیار مهم است‪ .‬عالوه بر استعالمهای مرتبط از طریق ‪CUE‬‬

‫‪ MIAFTR,‬و ‪ AUR‬متصدی خسارت‪ ،‬بازیگر نقش کلیدی در سناریوی کشف خسارت است‪ .‬روشهای‬

‫‪1‬‬
‫)‪Motor insurance Anti Fraud and Theft Register( MIAFTR‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Claim Handler‬‬
‫‪186‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫کشف احتماالً در میان انواع مختلف بیمه متفاوت است‪ ،‬اگرچه شاخصهای مشترک کالهبرداری در میان انواع‬

‫خسارتها وجود دارد‪ .‬برای مثال‪ ،‬متصدی خسارت باید از خساراتی که دقیقاً پس از صدور بیمهنامه یا تمدید‬

‫آن به شرکت بیمه ارسال میشود و خساراتی که بیمهگذارهیچگونه مدارکی برای موارد خسارت دیده ارائه‬

‫نمیدهد با نگاه ویژه رسیدگی کند‪ .‬در این شرایط‪ ،‬باید احتمال وقوع مطالبه کالهبردانه را متذکر شد‪.‬‬

‫سوال ‪2-6‬‬

‫به دیگر انواع محتمل نشانگرهای مطالبات کالهبردانه فکر کنید‪.‬‬

‫‪ .5.1.5‬نتایج كالهبرداری‬

‫عدم کشف تقلب و پرداخت خسارتهای متقلبانه‪ ،‬عواقب مستقیمی برای بیمهگران‪ ،‬بیمه گذاران و کالهبرداران‬

‫دارد‪.‬‬

‫‪ .5.1.6‬عواقب تقلب برای بیمهگر‬

‫بیمهگرانی که مسئله پیشگیری از تقلب را جدی نمیگیرند‪ ،‬آثار این کار را در نتیجه نهایی یعنی سود خود‪،‬‬

‫خواهند دید‪ .‬هزینههای خسارات آنها افزایش خواهد یافت و همین امر بر روی میزان حقبیمه هم تاثیرگذار‬

‫خواهد بود و آنها را در بازار رقابت ضعیفتر خواهد کرد‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬با توجه به ارتباطات شفاهی‪ ،‬اینکه‬

‫کدام بیمهگران در رابطه با مطالبات کالهبردانه "احمقتر‪ "1‬هستند به راحتی در میان کالهبرداران منتقل شده و‬

‫همین باعث مطالبات بیشتری در این دسته خواهد شد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Soft touch‬‬
‫‪187‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .5.1.7‬عواقب خسارت برای بیمه گذاران‬

‫بیمه گذارانی که رفتار کالهبردارانهای انجام نمیدهند در نتیجه مطالبات متقلبانهای که پرداخت میشود متحمل‬

‫ضرر میشوند چرا که افزایش حقبیمه تمام بیمه گذاران را تحت تاثیر قرار میدهد‪ ،‬نه فقط بیمه گذارانی که‬

‫مطالبات کالهبردانه دارند‪ .‬باید به خاطر داشته باشید بیمهگر تالش میکند تا مطمئن شود هر بیمه گذاری‬

‫حقبیمه عادالنهای را برای ریسکهای ارائه شده به سبد حقبیمه اضافه میکند‪ .‬این موضوع با مطالبات‬

‫کالهبردارانه مخدوش خواهد شد‪.‬‬

‫‪ .5.1.8‬عواقب برای كالهبردار‬

‫عواقب مطالبه برای مطالبهگر متقلبی که مطالبه خود را دریافت میکند مشخص است‪ .‬اگر او در راه دریافت پول‬

‫موفق باشد‪ ،‬وسوسه ادامه این روش در آینده وجود خواهد داشت‪.‬‬

‫‪ .6‬قرارداد باطل و قرارداد قابل بطالن‬

‫یک قرارداد در قانون ممکن است به دالیلی اصالً صحیح نبوده یا کامالً صحیح باشد‪.‬‬

‫قرارداد باطل هیچگونه اثر الزامآوری را برای طرف مقابل به وجود نمیآورد‪ .‬به این دلیل که یک قرارداد باطل به‬

‫هیچ عنوان قرارداد نیست‪ ،‬تمام اظهارات در واقع متناقض است‪ .‬شرایطی که منجر به باطل شدن بیمهنامه‬

‫میشود شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫‪188‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اگر اشتباه بنیادی در اصل قرارداد وجود داشته باشد‪ ،‬هیچگونه توافقی وجود نخواهد‬ ‫اشتباه‬

‫داشت و بنابراین هیچ قرارداد قانونی وجود ندارد‪.‬‬

‫اگر بیمهنامه فعالیتی غیرقانونی را تحت پوشش قرار دهد‪ ،‬این بیمهنامه باطل است‪ .‬بطور‬ ‫غیر قانونی بودن‬

‫مشابه‪ ،‬بیمه برای اموال کسب شده بهصورت غیرقانونی باطل خواهد بود‪.‬‬

‫اگر نفع بیمهپذیر مرتبط با بیمهنامه در ارتباط با کاالها و اجناس ‪ -‬به امید خسارت یا‬ ‫نبود نفع بیمهپذیر‬

‫آسیب به آنها وجود نداشته باشد‪ ،‬بیمهنامه باطل بوده و از درجه اعتبار ساقط است‪.‬‬

‫یک قرارداد قابل فسخ تا وقتی که یکی از طرفین تصمیم به فسخ بگیرد الزامآور است‪.‬‬

‫قراردادها ممکن است به دالیل متفاوتی قابل فسخ باشند‪ .‬نمونههای مثل‪:‬‬

‫افشای نادرست یا عدم افشا به بیمهگر اجازه میدهد با بیمهنامه به عنوان یک بیمهنامه‬ ‫نقض حسن نیت‬

‫فسخ شده برخورد کند‪.‬‬

‫این موضوع بیمهگر را در مقامی قرار میدهد که بیمهنامه را فسخ شده در نظر بگیرد‪.‬‬ ‫نقض تعهدات‬

‫نقض شرط تحقق این موضوع به بیمهگر اجازه نمیدهد که قرارداد را بهصورت کامل فسخ کند اما بیمهگر را‬

‫قادر میسازد تا منکر مطالبات خاص شود‪ .‬این مورد شامل شرط اعالم خسارت قابل‬ ‫مسئولیت‬

‫مشاهده در اکثر بیمهنامهها است‪.‬‬

‫‪189‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل ‪7‬‬

‫آشنایی با انواع بیمهها‬

‫‪191‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مقدمه‬

‫پس از آشنایی با مفاهیم بنیادی بیمه در فصلهای گذشته‪ ،‬در فصل حاضر تالش خواهد شد تا رشتههای‬

‫مختلف بیمهای موجود در صنعت بیمه کشور معرفی شده و مفاهیم مقدماتی جهت آشنایی بیشتر با این‬

‫رشتهها ارائه گردد‪.‬‬

‫‪ .3‬مقدمه ای بر بیمههای اتومبیل‪:‬‬

‫‪ .3.3‬بیمه مسئولیت مدني دارندگان وسائل نقلیه موتوری زمیني در مقابل اشخاص ثالث (بیمه شخص‬

‫ثالث) ‪:‬‬

‫این نوع پوشش بیمهای همانگونه که از نام آن مشخص است و قانون آن نیز تحت عنوان "قانون بیمه مسئولیت‬

‫مدنی دارندگان وسائط نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث" تدوین شده است‪ ،‬در واقع یک بیمهنامه‬

‫مسئولیت است که کلیه خسارتهای وارد به اشخاص ثالث از نظر مالی و جانی‪ ،‬که بهصورت مستقیم بهوسیله‬

‫خود وسیله نقلیه و یا به طور غیرمستقیم و به وسیله محموالت آن وارد می شود‪ ،‬را پوشش میدهد‪.‬‬

‫این قانون مسئولیت مدنی دارندگان و رانندگان وسائط نقلیه موتوری زمینی و ریلی را شامل می شود که در سال‬

‫‪ 1347‬تصویب و قانون اصالح آن نیز در سال ‪ 1387‬توسط مجلس شورای اسالمی تصویب و جهت اجراء به‬

‫شرکتهای بیمه ابالغ گردید‪.‬‬

‫خطرهای مشمول بیمه‬ ‫‪.3.3.3‬‬

‫‪191‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمهگر مسئولیت مدنی بیمه گزار را در مقابل اشخاص ثالث به سبب حوادث وسیله نقلیهای که مشخصات‬

‫آن در شرایط خصوصی بیمه نامه ذکر شده است‪ ،‬بیمه می نماید و تعهد می کند طبق شرایط این بیمه نامه‬

‫در صورت وقوع حوادث مشمول بیمه زیانهای بدنی و مالی وارد به اشخاص ثالث را با توجه به حداقل‬

‫تضمین مذکور در آئین نامههای اجرائی قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسائط نقلیه موتوری‬

‫زمینی در مقابل اشخاص ثالث مصوب بیست و نهم دیماه ‪ 1347‬و آیین نامههای مذکور در قانون اصالحیه‬

‫بیمه نامه شخص ثالث مصوب ‪ ،1387‬حداکثر تا میزان مذکور در شرایط خصوصی بیمه نامه جبران نماید‪.‬‬

‫خسارت بدني ‪ :‬هر نوع دیه یا ارش از صدمه‪ ،‬شکستگی‪ ،‬نقص عضو‪ ،‬از کارافتادگی (جزئی یا کلی‪-‬موقت‬

‫یا دائم) یا دیه فوت شخص ثالث به سبب حوادث مشمول بیمه موضوع این قانون است‪ .‬هزینه معالجه نیز‬

‫چناچه مشمول قانون دیگری نباشد‪ ،‬جزء تعهدات بیمه موضوع این قانون خواهد بود‪.‬‬

‫خسارت مالي ‪ :‬زیانهائی می باشد که به سبب حوادث مشمول بیمه موضوع این قانون به شخص ثالث وارد‬

‫شود‪.‬‬

‫طبق قانون اصالح بیمه نامه شخص ثالث مصوب ‪ ،1387‬منظور از حوادث که تحت پوشش بیمه نامه شخص‬

‫ثالث میباشد‪ ،‬هر گونه سانحه ای از قبیل تصادم‪ ،‬تصادف‪ ،‬سقوط‪ ،‬واژگونی‪ ،‬آتش سوزی و یا انفجار وسائل‬

‫نقلیه موتور زمینی و ریلی و نیز خساراتی است که از محموالت وسائل نقلیه مزبور به اشخاص ثالث وارد‬

‫میشود‪.‬‬

‫طبق قانون اصالح بیمه نامه شخص ثالث مصوب ‪ ،1387‬منظور از شخص ثالث هر شخصی است که به سبب‬

‫حوادث وسیله نقلیه موضوع این قانون دچار زیانهای بدنی و یا مالی شود‪ ،‬به استثناء راننده مسبب حادثه‪.‬‬

‫‪192‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫همانطور که گفته شد‪ ،‬رانندهای که حادثه منحصرا در نتیجه تقصیر او بهوجود آمده شخص ثالث تلقی نمیگردد‬

‫ولی در صورت تصادف دو یا چند وسیله نقلیه‪ ،‬رانندگان آنها در برابر یکدیگر ثالث تلقی میگردند‪ .‬اعم از‬

‫اینکه مالک وسیله نقلیه باشند یا نباشند و خسارات وارد به آنها باتوجه به درجه مسئولیت و تقصیری که‬

‫مرتکب می شوند‪ ،‬احتساب می شود‪.‬‬

‫تعهدات بیمه شخص ثالث نسبت به افراد داخل وسیله نقلیه محدود به ظرفیت مجاز خودرو (براساس ظرفیت‬

‫مندرج در کارت خودرو) بوده و نسبت به افراد خارج از وسیله نقلیه نامحدود می باشد‪.‬‬

‫طبق قانون اصالح بیمه نامه شخص ثالث مصوب ‪ 1387‬موارد ذیل از شمول بیمه خارج است‪:‬‬

‫‪ -1‬خسارات وارده به وسیله نقلیه مسبب حادثه‬

‫‪ -2‬خسارتهای مستقیم و یا غیرمستقیم ناشی از تشعشعات اتمی و رادیواکتیو‬

‫‪ -3‬خسارتهای وارد به محموالت وسایل نقلیه مسبب حادثه‬

‫‪ -4‬خسارتهای ناشی از محکومیت جزائی و پرداخت جرائم‬

‫صندوق تامین خسارتهای بدني‬ ‫‪.3.3.1‬‬

‫به منظو حمایت از زیاندیدگان حوادث رانندگی‪ ،‬خسارتهای بدنی وارد به اشخاص ثالث به علت فقدان و یا‬

‫انقضاء بیمه نامه‪ ،‬بطالن قرارداد بیمه‪ ،‬تعلیق تامین بیمه گر‪ ،‬فرار کردن و یا شناخته نشدن مسئول حادثه‪،‬‬

‫ورشکستگی بیمه گر‪ ،‬خسارتهای خارج از شرایط بیمه نامه (به استثناء موارد مصرح در ماده ‪ )7‬توسط‬

‫صندوقی به نام صندوق تامین خسارتهای بدنی پرداخت خواهد شد‪ .‬میزان تعهدات صندوق برای جبران‬

‫خسارتهای بدنی معادل حداقل ریالی دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام می باشد‪.‬‬
‫‪193‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫منابع در آمد صندوق‪:‬‬

‫‪ -‬پنج درصد از حق بیمه بیمه اجباری موضوع قانون بیمه شخص ثالث‬

‫‪ -‬مبلغی معادل حداکثر یک سال حق بیمه بیمه اجباری که از دارندگان وسایل نقلیهای که از انجام بیمه‬

‫موضوع قانون بیمه شخص ثالث خودداری نمایند‪ ،‬گرفته میشود‪.‬‬

‫‪ -‬مبالغی که صندوق پس از جبران خسارت زیاندیدگان بتوانند از مسئوالن حادثه وصول نمایند‪.‬‬

‫‪ -‬درآمد حاصل از سرمایه گذاری وجوه صندوق‬

‫‪ -‬بیست درصد از جرائم وصولی راهنمایی و رانندگی‬

‫‪ -‬بیست درصد از کل هزینههای دادرسی و جزای نقدی وصولی توسط قوه قضاییه‬

‫‪ -‬جرائم موضوع ماده ‪ 28‬قانون اصالح بیمه نامه شخص ثالث مصوب ‪1387‬‬

‫‪ -‬کمکهای اعطائی از سوی اشخاص مختلف‬

‫این صندوق خسارتهای بدنی شخص ثالث را زمانی جبران میکند که زیاندیده از هیچ مرجع یا صندوقی‬

‫غرامت دریافت نکرده باشد‪.‬‬

‫بیمه راننده (مقصر حادثه)‬ ‫‪.3.3.1‬‬

‫شورای عالی بیمه در اجرای بند (ب) ماده ‪ 115‬قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی‬

‫جمهوری اسالمی ایران و به استناد ماده ‪ 17‬قانون تأسیس بیمه مرکزی جمهوری اسالمی ایران و بیمهگری‪ ،‬در‬

‫جلسه مورخ ‪،1391/6/2‬آیین نامه اجرائی بند (ب) ماده ‪ 115‬قانون برنامه پنجم توسعه را به شرح زیر تصویب‬

‫نمود‪:‬‬

‫‪194‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫شرکتهای بیمه موظفند همزمان با صدور بیمهنامه شخص ثالث‪ ،‬راننده وسیله نقلیه مسبب حادثه را با‬

‫رعایت موارد زیر تحت پوشش بیمه حادثه قرار دهند‪:‬‬

‫‪ -1‬حداقل مبلغ اجباری بیمه در هر حادثه‪ ،‬معادل ریالی دیه کامل یک مرد مسلمان در ماههای حرام است‪.‬‬

‫بیمهگذار میتواند برای جبران خسارتهای بیش از حداقل مزبور بیمه اختیاری تحصیل نماید‪.‬‬

‫‪ -2‬تعهدات بیمهگر شامل پرداخت غرامت فوت یا نقص عضو و یا از کارافتادگی دائم اعم از کلی و جزئی‬

‫ناشی از حوادث رانندگی خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره ‪ :1‬چنانچه زمان وقوع حادثه و فوت هر دو در ماه حرام باشد‪ ،‬غرامت بر اساس دیه ماه حرام پرداخت‬

‫خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره ‪ :2‬مبنای محاسبه و پرداخت غرامت نقص عضو و ازکارافتادگی این بیمه‪ ،‬ضوابط مندرج در آیین نامه‬

‫شماره ‪ 23‬مصوب شورای عالی بیمه است‪.‬‬

‫‪ -3‬پوشش این بیمه نامه شامل رانندگانی است که بر اساس نظر مراجع ذیربط‪ ،‬در حادثه رانندگی مربوط‬

‫مقصر شناخته شوند‪ .‬چنانچه راننده از محل بیمهنامه شخص ثالث غرامت دریافت نماید‪ ،‬به میزان غرامت‬

‫دریافتی از سقف تعهد بیمهگر این بیمهنامه کسر خواهد شد‪.‬‬

‫‪ -5‬پرداخت غرامت موکول به آن است که راننده مسبب حادثه‪ ،‬گواهینامه رانندگی متناسب با وسیله نقلیه‬

‫مقصر حادثه داشته باشد‪.‬‬

‫‪195‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪.3.1‬بیمه وسائل نقلیه موتوری زمیني (بیمه بدنه)‪:‬‬

‫در بیمه نامه بدنه‪ ،‬تعهد بیمه گر پوشش خسارات وارده به خود وسیله نقلیه مورد بیمه است و به طور معمول‬

‫شامل خطرات اصلی و خطرات تبعی (پوششهای تکمیلی) میباشد‪.‬‬

‫طبق آئین نامه شماره ‪ 53‬بیمه مرکزی ایران‪ ،‬خسارتهای وارد به موضوع بیمه و هزینههای مربوط به شرح ذیل‬

‫در تعهد بیمهگر می باشد‪:‬‬

‫‪ -‬حادثه ‪ :‬خساراتی که ناشی از برخورد موضوع بیمه به یک جسم ثابت یا متحرک و یا برخورد اجسام دیگر‬

‫به موضوع بیمه باشد و یا واژگونی و سقوط موضوع بیمه باشد و یا چنانچه در حین حرکت اجزا و یا‬

‫محموالت موضوع بیمه به آن برخورد نماید و موجب خسارت شوند‪.‬‬

‫‪ -‬آتش سوزی‪ :‬خساراتی که در اثر آتش سوزی‪ ،‬صاعقه و یا انفجار به موضوع بیمه و یا لوازم یدکی اصلی‬

‫همراه آن وارد گردد‪.‬‬

‫‪ -‬دزدی كلي‪ :‬در صورتی که موضوع بیمه دزدیده شود و یا در اثر عمل دزدی یا شروع به دزدی به وسیله‬

‫نقلیه و یا وسایل اضافی آن که در بیمه نامه درج شده است خسارت وارد شود‪.‬‬

‫‪ -‬هزینههای قابل تامین‪ :‬هزینههای متعارفی که بیمه گذار برای نجات موضوع بیمه در اثر هر یک از خطرات‬

‫بیمه شده تا پنجاه درصد قیمت نو قابل پرداخت است‪.‬‬

‫‪ -‬خسارت باطری و الستیکهای چرخ موضوع بیمه در اثر هر یک از خطرات بیمه شده تا پنجاه درصد قیمت‬

‫نو‪.‬‬

‫‪ -‬خساراتی که در جریان نجات و یا انتقال موضوع بیمه خسارت دیده به آن وارد شود‪.‬‬

‫‪196‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫عالوه بر خطرات اصلی‪ ،‬خطرات دیگری در بیمه نامه اتومبیل تحت پوشش قرار میگیرد که در بیمهنامههای‬

‫معمولی جزء خطرات اصلی بیمه شده نمیباشد اما بیمه گذار میتواند با پرداخت حق بیمه‪ ،‬پوششهای‬

‫مذکور را خریداری نماید که برخی از این خطرات شامل‪:‬‬

‫‪ -‬سرقت در جای قطعات و لوازم وسیله نقلیه‪ :‬در صورت سرقت لوازم و وسائل اضافی اتومبیل بهتنهایی‪،‬‬

‫خسارت آنها پس از کسر فرانشیزهای تعیین شده به بیمه گذار پرداخت می شود‪ .‬در صورتی که سرقت‬

‫قطعات و لوازم اتومبیل توام با سرقت کلی اتومبیل باشد‪ ،‬در پرداخت خسارت شرایط ماده ‪ 19‬شرایط عمومی‬

‫بیمه بدنه حاکم بوده و خسارت از محل پوشش سرقت کلی در خطرات اصلی پرداخت می شود‪.‬‬

‫‪ -‬خسارت شكست شیشه (به تنهایي)‪ :‬در صورتی که شکست شیشه مستقل از حوادث مورد تعهد در بیمه‬

‫نامه بدنه باشد‪ ،‬خسارت آن پس از کسر فرانشیزهای تعیین شده به بیمه گذار پرداخت می شود‪.‬‬

‫در صورتی که شکست شیشه توام با خسارت وارد به اتومبیل باشد (دراثرحوادث مورد تعهد)‪ ،‬شرایط بیمهنامه‬

‫بدنه در پرداخت خسارت حاکم خواهد بود وخسارت از محل پوشش حادثه در خطرات اصلی پرداخت‬

‫میشود‪.‬‬

‫‪ -‬غرامت عدم استفاده از وسیله نقلیه در ایام تعمیرات‪ :‬غرامت عدم امکان استفاده از اتومبیل به علت آسیب‬

‫دیدگی و توقف مفید در تعمیرگاه که سقف مدت و میزان فرانشیز آن در شرایط خصوصی بیمهگر تعیین شده‬

‫است‪.‬‬

‫‪ -‬بالیای طبیعي‪ :‬خسارتهای ناشی از بالیای طبیعی‪ ،‬پس از کسر فرانشیزهای تعیین شده به بیمهگزار‬

‫پرداخت می شود‪.‬‬

‫‪197‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -‬نوسانات قیمت‪ :‬خسارت بر اساس ارزش روز و پس از کسر فرانشیزهای تعیین شده پرداخت میگردد‪.‬‬

‫‪ -‬رنگ و مواد شیمیایي‪ :‬در صورت پاشیده شدن رنگ‪ ،‬اسید و مواد شیمیایی بر روی وسیله نقلیه تحت‬

‫پوشش‪ ،‬خسارت پس از کسر فرانشیزهای مندرج در شرایط عمومی به بیمهگزار پرداخت خواهد شد‪.‬‬

‫‪ .3.1‬بیمه آتشسوزی‬

‫بیمه آتشسوزی جزء بیمه نامههای اموال (اشیاء) بوده و بغیر از انسان می تواند شامل اشیاء‪ ،‬حیوانات و گیاهان‬

‫گردد‪ .‬این رشته بعد از رشته بیمه باربری یکی از قدیمیترین رشتههای بیمه میباشد که انسان برای حفظ اموال‬

‫و دارائیهای خود از آن استفاده نموده است‪ .‬در ممالک بزرگ جهان هیچ دارائی و مالی بدون پوشش بیمه‬

‫آتشسوزی وجود ندارد و در موارد لزوم دارائیها و اموال در مقابل خطرات تبعی بیمه آتشسوزی نیز تحت‬

‫پوشش قرار میگیرند‪.‬‬

‫در بیمه آتشسوزی‪ ،‬ساختمان و تاسیسات منصوبه و کلیه کاالها و لوازم موجود در آن در مقابل خطر‬

‫آتشسوزی و انفجار و صاعقه بیمه میشود‪ .‬محل مورد بیمه ممکن است منزل مسکونی‪ ،‬غیرمسکونی و یا واحد‬

‫صنعتی و یا تجاری باشد‪ .‬خسارتهای وارده ناشی از آتشسوزی و همچنین هزینههای پیشگیری از توسعه‬

‫آتش در این بیمهنامه قابل جبران است‪ .‬غیر از آتشسوزی‪ ،‬خطرات دیگری نظیر زلزله‪ ،‬سیل‪ ،‬طوفان‪ ،‬ترکیدگی‬

‫لوله آب‪ ،‬ضایعات برف و باران‪ ،‬سقوط هواپیما و هلیکوپتر‪ ،‬شکست شیشه و سرقت و برخی خطرات دیگر نیز‬

‫در بیمه آتشسوزی و با عنوان خطرات اضافی قابل پوشش است‪ .‬صدور این نوع بیمه نامه از قرن هفدهم‬

‫میالدی به بعد و مخصوصاً پس از آتشسوزی بزرگ لندن در سال ‪ 1666‬میالدی‪ ،‬که در آن سال آتشسوزی‬

‫مهیبی در لندن در یک نانوائی اتفاق میافتد که دامنه وسیعی پیدا میکند و سطح عظیمی از شهر لندن را طعمه‬

‫‪198‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫آتش میکند‪ ،‬آغاز شد‪ .‬در پی این حادثه‪ ،‬مؤسسات وب نیادهایی بعنوان تأمین خسارات آتشسوزی تأسیس شد‬

‫که شکل امروزی آنها شرکتهای بیمه میباشند‪ .‬بروز انقالب صنعتی و ایجاد کارخانجات‪ ،‬مؤسسات تولیدی و‬

‫صنعتی و‪ ...‬کمک موثری به رشد هرچه بیشتر بیمههای آتشسوزی کرد‪ .‬این رشته در ایران علیرغم نیاز مبرم به‬

‫این نوع از بیمه خیلی دیرتر از سایر رشتههای متداول بیمه پیشرفت نموده است‪ .‬قبل از انقالب اسالمی‪ ،‬بیمه‬

‫آتشسوزی در ایران منحصر به بیمه آتشسوزی ساختمان و اموال دولتی بوده و تنها حجم بسیار کوچکی از‬

‫سرمایههای خصوصی در مقابل خطرات آتشسوزی تحت پوشش بودهاند ولی به مرور و پس از انقالب عمالً‬

‫شناخت مردم از بیمه آتشسوزی گسترش یافته بطوری که سهم عمدهای از حق بیمههای رشته بیمه آتشسوزی‬

‫شرکتهای بیمه متعلق به بیمه اموال خصوصی میباشد‪.‬‬

‫آتشسوزی در لغت به معنی احتراق توأم با شعله است‪ .‬شعله نیز معموال همراه با نور‪ ،‬دود و حرارات می باشد‪.‬‬

‫بنابراین سوختن آهسته‪ ،‬اکسیداسیون‪ ،‬تغییررنگ و بو گرفتن مواد و تخمیر و نظایر آن به معنی آتشسوزی‬

‫نیست و طبعاً تحت پوشش بیمهنامه آتشسوزی نمیباشد‪.‬‬

‫در بیمه آتشسوزی‪ ،‬خساراتی تحت پوشش است که‪:‬‬

‫‪ -1‬حریق از یک منبع حرارتی کنترلناپذیر سرچشمه گرفته و به اشیای قابل اشتعال سرایت کند‪ .‬مثل انتقال‬

‫حریق از شعله کبریت به اموال قابل اشتعال‪.‬‬

‫‪ -2‬حریق منبع حرارتی کنترل شدهای را ترک کند و باعث آتش گرفتن بیرون آن منبع شود‪ ،‬مثل آتشسوزی‬

‫منزل در اثر واژگون شدن بخاری‪.‬‬

‫‪199‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بدینترتیب‪ ،‬آتش گرفتن اشیا در داخل محدوده آتش کنترل شده‪ ،‬نظیر داخل بخاری یا کوره و یا مثالً سوختگی‬

‫فرش زیر بخاری یا هیتر (بدون آتشسوزی) که مستقیماً از آن ناشی بشود و یا دودگرفتگی منزل بدون ایجاد‬

‫آتشسوزی و صرفاً به خاطر دود ناشی از بخاری‪ ،‬جزء تعهدات بیمهگر نیست‪.‬‬

‫‪ .3.1.3‬خطرات مورد تعهد در بیمههای آتش سوزی‪:‬‬

‫الف) خطرات اصلي(حریق –صاعقه – انفجار)‬

‫‪-3‬آتش‪ :‬ترکیب هر ماده با اکسیژن به شرط آن که با شعله همراه باشد‪ .‬در بیمه آتشسوزی مقصود آتش‬

‫خسارتزننده و غیر قابل مهار است؛ و گرنه از بین رفتن اشیاء در داخل محدوده آتشک نترل شده نظیر‬

‫داخل بخاری و یا داخل کوره تحت پوشش نمی باشد‪.‬‬

‫‪-1‬صاعقه‪ :‬تخلیه بار الکتریکی بین دو ابر یا بین ابر و زمین که بر اثر القای دو بار مخالف به وجود‬

‫میآید‪.‬‬

‫‪-1‬انفجار‪ :‬هر نوع آزاد شدن ناگهانی انرژی حاصل از انبساط گاز یا بخار را گویند‪ .‬تفاوت اصلی انفجار‬

‫با حریق‪ ،‬سرعت بسیار زیاد آزاد شدن انرژی در هنگام انفجار می باشد‪ .‬معموال انفجار در سه دسته قرار‬

‫می گیرد‪ )1 :‬انفجار مطلق که مربوط به مواد منفجره می باشد‪ )2 ،‬احتراق سریع که از ترکیب گازهای‬

‫سوختنی با اکسیژن حاصل می شود‪ )3 ،‬آزاد شدن فشار مایع بسیار متراکم در درجات حرارت باالتر از‬

‫نقطه جوش مثل ترکیدن دیگ بخار‪.‬‬

‫‪211‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ب) خطرات اضافي یا تبعي‪:‬‬

‫خطرات اضافی یا تبعی آتشسوزی به خطراتی گفته می شود که با پرداخت حق بیمه اضافی همراه‬

‫بیمهنامه آتشسوزی تحت پوشش بیمه قرار میگیرند؛ برخی از این خطرات عبارتند از‪:‬‬

‫‪ -3‬زلزله و آتشفشان‪:‬‬

‫زمینلرزه یا زلزله‪ ،‬لرزش و جنبش زمین است که به علّت آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در‬

‫گسلهای پوسته زمین در مدّتی کوتاه روی میدهد و فعل و انفعال آتشفشانی خروج مواد مذاب درونى‬

‫زمین به شکل گدازههاى آتشفشانى و گاز را گویند‪ .‬بیمهگذارمیتواند با پرداخت حق بیمه اضافی نسبت به‬

‫خرید خطر زلزله و آتشفشان اقدام نماید‪ .‬این پوشش شامل کلیه خساراتی است که مستقیماً در اثر وقوع‬

‫زلزله یا آتشفشان ایجاد میگردد‪.‬‬

‫برای پوشش خطر زلزله شرکتهای بیمه دو فاکتور را در نظر میگیرند‪:‬‬

‫اول‪ ،‬منطقه جغرافیایی محل مورد بیمه‪.‬ک لیه شهرهای ایران به ‪ 5‬منطقه کم خطر تا زلزله خیز شدید‬

‫تقسیم شده است که هر کدام دارای ریسک خاصی میباشد‪.‬‬

‫دوم‪ ،‬نوع سازه ساختمان محل مورد بیمه که معموال خشتی و گلی‪ ،‬آجری‪ ،‬اسکلت فلزی و بتونی است‪.‬‬

‫مرحله دوم میزان مقاومت ساختمان را ارزیابی مینماید‪.‬‬

‫‪211‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -1‬سیل‪:‬‬

‫در صورت خرید این خطر خسارات وارده به اموال بیمه شده بر اثر جاری شدن آب به معنای طغیان‬

‫رودخانه و یا جریان سیالب بر اثر ریزش باران و یا شکست آبگیر و سد یا پیشروی آب دریا و خارج شدن‬

‫هر یک از موارد مذکور از مسیر طبیعی و اصلی خود جبران خواهد شد‪ .‬ریسک خطر سیل برای حریم‬

‫رودخانهها و دریا و مناطق پست و سیل خیز باال بوده و معموال پوشش داده نمیشود مگر با نرخ و شرایط‬

‫باالتر و خاص‪.‬‬

‫‪ -1‬سقوط هواپیما و هلیكوپتر و قطعات منفصله از آنها‪:‬‬

‫این پوشش شامل کلیه خسارات ناشی از سقوط هواپیما‪ ،‬هلیکوپتر یا اشیاء ساقط شده از آنها بر روی‬

‫اموال بیمه شده بوده و معموال نرخ آن برای مناطق نزدیک به فرودگاهها بیشتر از سایر مناطق میباشد‪ .‬به‬

‫طور مثال‪ ،‬نرخ خطر مذکور در شهر تهران برای منطقه تجریش ‪ 1/15‬در هزار سرمایه و برای مناطق اطراف‬

‫فرودگاه مهرآباد مثل تهرانسر ‪ 1/1‬در هزار سرمایه محاسبه میشود‪.‬‬

‫‪ -4‬شكست شیشه‪:‬‬

‫چنانچه شیشههای نصب شده در اثر عوامل خارجی شکسته شود‪ ،‬این پوشش هزینههای وارد به شیشهها را‬

‫جبران میکند‪ .‬معموال شرکتهای بیمه شیشههای نما‪ ،‬دربهای شیشه ای و بطور کلی شیشههای با مقاومت‬

‫نسبتا باال و قطور را تحت پوشش بیمه شکست شیشه قرار میدهند‪.‬‬

‫‪212‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -5‬طوفان‪ ،‬گردباد وتندباد‪:‬‬

‫معموال حرکت و جابجایی هوا با سرعت باالی ‪ 66‬کیلومتر در ساعت را تند باد و طوفان گویند‪ .‬در صورت‬

‫خرید این پوشش خسارت مستقیم وارد به اموال بیمه شده در اثر طوفان جبران خواهد شد‪ .‬باید توجه‬

‫داشت که امکان تخریب ساختمانها و سازههای ضعیف همانند چوبی و خشتی و گلی و شیروانیهای غیر‬

‫استاندارد و همچنین برخی مناطق خاص همانند کوهپایهها و مناطق ساحلی و مناطقی که فضای اطراف‬

‫آنها باز می باشند در برابر طوفان باال میباشد‪.‬‬

‫‪ -6‬تركیدگي لوله آب وضایعات آب‪ ،‬برف و باران‪:‬‬

‫با خرید این پوشش خسارت ناشی از ترکیدن تانکرها و شبکه آبرسانی و فاضالب و یا لبریز شدن‪ ،‬گرفتگی‬

‫و سر ریز شدن منابع و مخازن آبرسانی مربوط به محل مورد بیمه و همچنین خسارات ناشی از آب باران‬

‫و ذوب شدن برف مشروط بر اینکه آب از طریق بام و یا گرفتگی لولهها‪ ،‬لبریز شدن آبراهها و ناودانها به‬

‫محل مورد بیمه نفوذ کرده باشد‪ ،‬تحت پوشش قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ -7‬دزدی با شكست حرز‪:‬‬

‫بموجب این پوشش‪ ،‬خسارات وارده در اثر فقدان یا خراب شدن اموال بیمه شده ناشی از دزدی به شرط‬

‫شکستن حرز تحت پوشش خواهد بود‪.‬‬

‫معموال شکست حرز (حریم) شامل موارد زیر میباشد‪:‬‬

‫‪213‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ -‬باال رفتن از دیوار محل استقرار اموال بیمه شده یا شکستن در یا پنجره و یا خراب کردن دیوار و نظایر‬

‫آن‪.‬‬

‫ـ باز کردن در بوسیله کلید وسایر آالت و ادوات غیر مجاز‪.‬‬

‫ـ ورود به محل با تهدید به جان یا آبروی بیمهگزار و یا اعضاء خانواده و یا کارکنان‪.‬‬

‫شرکتهای بیمه برای پوشش بیمه سرقت لیست اموال و اثاثیه و مشخصات و قیمت تفکیکی هر یک از‬

‫اموال بیمه شده را دریافت و مهر و امضا و پیوست بیمهنامه می نمایند‪.‬‬

‫‪ -8‬پوشش زیان یا خسارات ناشي از اعتصاب‪ ،‬شورش و اغتشاش‪:‬‬

‫در صورت خرید این خطر از سوی بیمه گذار‪ ،‬بیمه گر خسارات وارده به مورد بیمه را که مستقیما" ناشی‬

‫از شورش و بلوا و اعتصاب" باشد تحت پوشش قرار میدهد‪ .‬قیامهای عمومی و سراسری و جنگ با‬

‫دشمن خارجی و جنگ داخلی تحت پوشش این بیمهنامه نمیباشد‪ .‬ضمنا این پوشش با امکان اخطار فسخ‬

‫هفت روزه از سوی بیمهگر فروخته میشود‪.‬‬

‫‪ -9‬خطر انفجار ظروف تحت فشار صنعتي‪:‬‬

‫در شرایط عمومی بیمه نامه آتش سوزی‪ ،‬خسارات وارد به ظروف تحت فشار صنعتی (مانند کمپرسورها‪،‬‬

‫دیگهای بخار و‪ )...‬که ناشی از انفجار و دفرمه شدن ظروف مذکور باشد مستثنی شده است‪ .‬لذا‬

‫بیمهگذاران می توانند با پرداخت حق بیمه اضافی نسبت به پوشش خطر مذکور اقدام نماید‪.‬‬

‫‪214‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -31‬هزینه پاكسازی‪:‬‬

‫پوششی است که معموال به بیمهنامهها اضافه شده و مطابق با آن شرکت بیمه میپذیرد که هزینه پاکسازی‬

‫محل مورد بیمه را که ناشی از خطرات بیمه شده باشد‪ ،‬جبران نماید‪ .‬این پوشش حداکثر تا ‪ 21‬درصد‬

‫سرمایه بیمهنامه بوده و نرخ آن نیز ‪ 51‬درصد مجموع نرخها ی بیمهنامه در نظر گرفته میشود‪.‬‬

‫‪ -33‬خطر خود سوزی‪:‬‬

‫برخی مواد همانند تفاله چغندر قند در دما و شرایط عادی نیز با اکسیژن ترکیب شده و ایجاد حریق و خود‬

‫سوزی مینماید‪ .‬در صورت خرید این پوشش توسط بیمه گذار‪ ،‬بیمهگرخسارت وارد به مورد بیمه را تا‬

‫سقف مورد تعهد جبران خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ -31‬خطر برخورد جسم خارجي‪:‬‬

‫این نوع پوشش را بیمه گذاران در صورتی که محل مورد بیمه در مجاورت جاده و یا پایین تپه شیبدار و‬

‫یا‪ ...‬قرار گرفته باشد در خواست می نمایند‪.‬‬

‫‪ -31‬پوشش خسارت ناشي از نشت گاز آمونیاک و فریون سردخانهها‪:‬‬

‫با خرید این پوشش توسط بیمه گذار‪ ،‬بیمهگر در مواردی که نشت گاز منجر به حریق نشده ولی موجب‬

‫فساد کاال و یا آسیب موجودیها اعم از اینکه خسارت مستقیما ناشی از اثر گاز باشد و یا اینکه موجب از‬

‫کار افتادن دستگاههای مبرد گردد‪ ،‬جبران مینماید‪.‬‬

‫‪215‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -34‬ریزش و فروكش كردن چاه‪:‬‬

‫خسارت ناشی از ریزش و فروکش کردن چاه به دو طریق ذیل تحت پوشش قرار میگیرد‪:‬‬

‫الف) جبران خسارت وارده به چاه و تاسیسات آن‪ .‬در این حالت‪ ،‬فقط خسارات وارد به دیواره چاه و‬

‫تاسیسات آن تحت پوشش قرار خواهد گرفت‪.‬‬

‫ب) جبران خسارت وارد به ساختمان و تاسیسات منصوبه به دلیل تخریب و فروکش کردن چاه‪.‬‬

‫‪ -35‬رانش زمین‪:‬‬

‫این پوشش خسارات وارد به اموال بیمه شده در صورت رانش‪ ،‬ریزش و فروکش کردن در اثر حرکت‬

‫طبیعی زمین را جبران مینماید‪ .‬این خطر جدا از خطر زلزله بوده و معموال در مناطق کوهستانی و شیب دار‬

‫رخ میدهد‪.‬‬

‫برای پوشش این بیمهنامه بایستی محل مورد بیمه بازدید و وضعیت ساختمان‪ ،‬سوابق خسارتی منطقه و نوع‬

‫خاک (رسی‪ ،‬شنی‪،‬آهکی) ارزیابی گردد‪.‬‬

‫‪ -36‬سقوط بهمن‪:‬‬

‫در بعضی نقاط کوهستانی و برفگیر و شیب دار احتمال سقوط بهمن وجود دارد‪ .‬در صورت خرید این‬

‫پوشش بیمهگر خسارت ناشی از سقوط بهمن بر اموال مورد بیمه را جبران مینماید‪ .‬باید دقت نمود که‬

‫برخی نقاط دارای شرایط خاصی بوده و احتمال وقوع بهمن به صورت ساالنه در آن وجود دارد و پوشش‬

‫‪216‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫خطر ریزش بهمن دارای ریسک باالیی میباشد و نرخ و شرایط بیمهگر نیز باید متناسب با میزان ریسک‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ .3.4‬بیمه های باربری (حمل و نقل كاال)‬

‫بیمه حمل و نقل کاال یکی از قدیمیترین انواع بیمه در جهان میباشد که ابتدا در کشور انگستان از طریق‬

‫شرطبندی در قهوهخانه لویدز لندن بین دارندگان کشتیها شروع گردید و سپس با گذشت زمان و با توجه به‬

‫اهمیت موضوع از طریق دولت انگلستان قوانینی برای آن مدون شده و از حالت شرطبندی و قمار خارج‬

‫گردیده و بتدریج ضوابط و مقررات آن تکمیلتر شد و شرایط و مقرراتی برای آن وضع گردید که امروزه در‬

‫این زمینه در کشور انگلستان و بسیاری از شرکتهای بیمه کشورهای جهان و از جمله کشور ایران تحت عنوان‬

‫’انستیتو بیمهگران لندن‘ مورد بهرهبرداری و اجرا قرار گرفته است‪.‬‬

‫بیمه حمل و نقل کاال بیمهای است که به موجب آن بیمهگر در مقابل حق بیمهای که از بیمهگذاردریافت میکند‬

‫متعهد میشود چنانچه در جریان حمل کاال از نقطهای به نقطه دیگر‪ ،‬در نتیجه وقوع خطرهای موضوع بیمه‪ ،‬کاال‬

‫تلف شده و یا دچار خسارت شود و یا بیمهگذارهزینههایی در رابطه با این خطرات متحمل شود‪ ،‬زیان وارده را‬

‫جبران نماید‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬در بعضی موارد زیان وارده به اشخاص ثالث نیز از طریق این بیمه جبران میشود‪.‬‬

‫کاال ممکن است توسط وسایل نقلیه مختلف مانند کشتی‪ ،‬وسیله نقلیه زمینی یا هواپیما حمل شود‪ .‬بنابراین‬

‫میتوان بیمه حمل و نقل کاال را به سه قسمت تقسیم کرد که عبارت است از‪:‬‬

‫‪ ‬بیمه حمل و نقل دریایی‬

‫‪ ‬بیمه حمل و نقل زمینی‬

‫‪217‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬بیمه حمل و نقل هوایی‬

‫گاهی برای حمل و نقل از وسایل مختلف حمل استفاده میشود‪ .‬مثالً کاالیی از انبار یک کارخانه در کشور مبدأ‬

‫با کامیون به بندر آن کشور حمل میشود و از آنجا با کشتی به بندر کشور مقصد منتقل شده و پس از آن نیز‬

‫مجدداً با کامیون به انبار مقصد حمل میشود و یا در مورد حمل کاالیی از وسایل مختلف دریایی‪ ،‬هوایی و‬

‫زمینی استفاده میشود‪ .‬معموالً هرگاه برای حمل کاال از یک وسیله حمل استفاده شود‪ ،‬بیمهنامه مربوط به آن‬

‫حمل صادر خواهد شد‪ .‬مثالً برای کاالیی که از مبدأ تا مقصد با وسیله نقلیه زمینی حمل میشود‪ ،‬بیمهنامه حمل‬

‫و نقل خشکی صادر میکنند‪ ،‬اما چنانچه برای حمل کاال از وسایل نقلیه مختلف استفاده شود‪ ،‬در بیمهنامه باید‬

‫قید گردد که حمل کاال با وسایل مختلف مجاز میباشد‪ .‬در اغلب بیمهنامههای حمل و نقل دریایی کاال این‬

‫موضوع ذکر میشود زیرا در این نوع حمل و نقلها تمام مسیر از ابتدا تا مقصد راه دریایی نیست‪.‬‬

‫در حال حاضر‪ ،‬موضوع تعیین خطرهای بیمه شده و خطرهای خارج از تعهد بیمهگر در بیمه حمل و نقل کاال با‬

‫ضمیمه شرایط از پیش تعیین شده به بیمهنامه صورت میپذیرد‪ .‬این شرایط که به شرایط استاندارد مؤسسه‬

‫بیمهگران لندن معروف است‪ ،‬برای کاالهای معمولی عبارت است از شرایط ‪ A, B, C‬که به تفصیل درباره آن‬

‫بحث خواهد شد‪ .‬بدیهی است بیمهگذارمیتواند در مورد بعضی از کاالها عالوه بر پوششهای استاندارد مندرج‬

‫در شرایط مذکور‪ ،‬پوششهای اضافی دیگری نیز از بیمهگر درخواست کند که در صورت موافقت بیمهگر‬

‫بیمهنامه به نحو مورد نظر بیمهگذارصادر خواهد شد‪ .‬در این صورت‪ ،‬خطرات اضافی در شرایط خصوصی‬

‫بیمهنامه درج میشود‪.‬‬

‫‪218‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫برای بیمه بعضی از کاالها که کیفیت خاصی دارد و یا حمل آنها تابع مقررات مخصوصی است‪ ،‬شرایط‬

‫جداگانه ای تنظیم شده است؛ مانند شرایط مربوط به بیمه مواد نفتی‪ ،‬گوشت و اغذیه منجمد‪ ،‬حیوانات زنده و‬

‫غیره‪.‬‬

‫عالوه بر این‪ ،‬چنانچه بیمهگذاربخواهد از پوشش بیمهای بعضی از خطرات که در شرایط عادی جزء استثنائات‬

‫میباشد استفاده کند‪ ،‬شرایط مربوط به آن خطرات به بیمهنامه ضمیمه میشود؛ مانند شرایط بیمه خطر جنگ‪.‬‬

‫از آنجا که حمل و نقل کاال از کشوری دیگر به خصوص وقتی که بهوسیله کشتی انجام میشود؛ تحت تأثیر‬

‫بعضی مسائل و مقررات بین المللی نیز قرار میگیرد‪ ،‬دست اندر کاران امور در برخی کشورهای اروپا و آمریکا‬

‫مقرراتی وضع کرده که به موجب آن حقوق و تعهدات بیمهگر و بیمهگذاردر این نوع بیمهها بهصورت یکسان و‬

‫یکنواخت در آمده تا از اختالف نظرها و مشکالتی که معموالً در صورت وقوع حادثهای ایجاد میشود تا حد‬

‫زیادی جلوگیری شود‪ .‬امروزه این شرایط و مقررات بیمهای در اغلب کشورهای دنیا با اختالفاتی کم و بیش‬

‫اندک مورد عمل شرکتهای بیمه قرار گرفته است‪ .‬از جمله معروفترین مؤسساتی که مبادرت به تنظیم شرایط‬

‫و مقررات بیمه حمل و نقل نموده «مؤسسه بیمهگران لندن» است‪ .‬شرایط بیمه تدوین شده بهوسیله این مؤسسه‬

‫برای حمل و نقل کاالهای عادی عبارت است از ‪ A, B, C‬که پس از این‪ ،‬از آنها تحت عنوان کلوز ‪ ،A‬کلوز‬

‫‪ B‬و كلوز ‪ C‬یاد ميشود‪.‬‬

‫‪-3‬الف‪ -‬خطرهای مورد تعهد‬

‫منظور از خطرهای مورد تعهد بیمهگری یا به عبارتی خطرات عادی حمل و نقل آن دسته از حوادث و اتفاقاتی‬

‫است که شرکتهای بیمه آنها را به طور معمول و بدون اینکه نیاز به بررسیهای خاص باشد بیمه میکنند‪.‬‬

‫‪219‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫حق بیمه این خطرها برای کاالهای مختلف قبالً تعیین شده و به صورت مجموعه ای تحت عنوان ’تعرفه حق‬

‫بیمه‘ در دسترس صادرکنندگان بیمهنامه قرار دارد‪ .‬در مقابل این دسته از خطرات‪ ،‬حوادث و اتفاقات دیگری‬

‫وجود دارد که ممکن است در جریان حمل و نقل کاال به وقوع پیوسته و ایجاد خسارت کند که به آنها‬

‫خطرات خارج از تعهد می گویند‪ .‬این خطرها نیز دو نوعند‪ :‬یک نوع خطراتی است که به هیچ وجه تحت‬

‫پوشش بیمه قرار نمیگیرد؛ مانند خطر عیب ذاتی مورد بیمه یا خطر ورشکستگی بیمهگذارو غیره‪ .‬نوع دوم‬

‫خطراتی است که در شرایط عادی خارج از تعهد بیمهگر میباشد اما ممکن است طبق توافق صورت گرفته بین‬

‫بیمهگر و بیمهگذارتحت پوشش قرار گیرد مانند خطر جنگ‪.‬‬

‫در خصوص خطرهای مورد تعهد بیمهگر باید متذکر شویم که اوالً کاالها بطور یکسان در معرض تمام خطرات‬

‫ناشی از حمل و نقل قرار ندارند؛ ثانیاً‪ ،‬بیمهگذاررا نمیتوان مجبور کرد که کاالیش را در مقابل تمام خطرها بیمه‬

‫کند زیرا ممکن است تمایلی و نیازی به استفاده از پوشش بیمهای کامل که حق بیمه آن زیاد است نداشته باشد‪.‬‬

‫روی این اصل‪ ،‬شرکتها ی بیمه برای بیمه کاال از سه مجموعه شرایط مختلف یا سه مجموعه کلوز استفاده‬

‫میکنند‪.‬‬

‫‪211‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫بیمههای زندگي‬

‫بیمههای اشخاص در سه رشته بیمه عمر و مستمری‪ ،‬بیمه حوادث و بیمه درمان به بیمه گزاران عرضه‬

‫میگردد‪ .‬این سه رشته نیز هرکدام برحسب نیازهای بیمه ای مردم به شاخههای متعدد دیگری بشرح زیر‬

‫تقسیم میشوند‪:‬‬

‫بیمههای عمر و مستمری‬

‫اصوال بیمههای عمر و مستمریها دو نوع ریسک کلی را در زندگی انسان پوشش میدهند‪.‬‬

‫فوت ناگهانی و غیرمنتظره (ریسک فوت)‪ :‬این ریسک مخصوصاً در مورد فوت سرپرست و نان آور خانواده‬

‫از اهمیت خاصی برخوردار است‪ .‬در بسیاری از خانوادهها‪ ،‬حیات اقتصادی خانواده به وجود نان آور آن وابسته‬

‫است و با فوت ناگهانی او‪ ،‬اعضای دیگر از حمایت مادی و معنوی وی محروم میشوند‪ ،‬درآمدهای حاصل از‬

‫فعالیت و کسب و کار وی قطع میشود و خانواده تحت شرایط و آسیبهای سخت اقتصادی و به طبع آن‬

‫اجتماعی قرار میگیرند‪.‬‬

‫طول عمر بیش از حد انتظار (ریسک حیات)‪ :‬در مقابل خطر فوت این خطر قرار دارد که در آن فرد و‬

‫خانواده‪ ،‬در اثر طول عمر بسیار زیاد وی در شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی قرار میگیرند‪ .‬دلیل این امر آن‬

‫است که با افزایش سن و رسیدن دوران بازنشستگی و کهولت سن‪ ،‬درآمد افراد کاهش مییابد و در مقابل‪،‬‬

‫هزینههای او نیز به دلیل افزایش هزینههای درمانی ناشی از بیماریها و مشکالت پیری با افزایش روبروست‪.‬‬

‫برای پوشش دادن به این ریسکها‪ ،‬اصوال سه نوع بیمه عمر وجود دارد‪:‬‬

‫‪211‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬بیمه عمر به شرط فوت (با پوشش فوت)‬

‫‪ ‬بیمه عمر به شرط حیات (با پوشش حیات)‬

‫‪ ‬بیمه عمر به شرط فوت و حیات (با پوشش توام فوت و حیات یا مختلط)‬

‫به عبارت دیگر‪ ،‬تمامیانواع بیمههای عمر در جهان‪ ،‬در یکی از این ‪ 3‬طبقه قرار میگیرند‪ .‬در بیمهنامههای با‬

‫پوشش فوت‪ ،‬بیمه گر تنها در صورت فوت بیمه شده‪ ،‬منافع بیمه را پرداخت مینماید و در قبال زنده بودن فرد‬

‫تعهدی ندارد‪ .‬در بیمهنامههای با پوشش حیات‪ ،‬بیمه گر تنها در صورت حیات بیمه شده در موعد مقرر‪ ،‬منافع‬

‫بیمهنامه را میپردازد و تعهدی در قبال فوت وی ندارد! به عبارت دیگر‪ ،‬در این بیمهها انجام تعهدات بیمهگر‬

‫موکول به حیات بیمه شده در موعد معین است‪ .‬و باالخره‪ ،‬بیمههای با پوشش توام فوت و حیات‪ ،‬بیمه گر در‬

‫هر دو صورت متعهد به پرداخت منافع تعیین شده در بیمهنامه میباشد‪ .‬در این بیمهنامهها که به بیمههای مختلط‬

‫نیز موسومند‪ ،‬در صورت فوت بیمه شده‪ ،‬بیمه گر منافع را پرداخت میکند‪ ،‬در غیر این صورت‪ ،‬اگر بیمه شده‬

‫تا آخر دوره قرارداد‪ ،‬زنده بماند باز هم بیمه گر متعهد به پرداخت منافع است‪.‬‬

‫بیمههای پساندازی‪ :‬در بیمههای عمری که به صورت مطلق یا مختلط پوشش حیات ارائه میشوند این امر‬

‫را با جمعآوری یک پسانداز از محل حقبیمهها انجام میدهند که با پایان مدت بیمه‪ ،‬به بیمهشده یا بیمهگذار‬

‫پرداخت میشود‪ .‬به همین دلیل به این بیمهها‪ ،‬بیمههای پساندازی نیز اطالق میشود‪.‬‬

‫بر این اساس میتوان بیمه عمر را به شکل ساده زیر تعریف کرد‪:‬‬

‫بیمه عمر یا بیمه زندگی‪ ،‬قراردادی است که به موجب آن شرکت بیمه متعهد میشود تا در صورت فوت و‬

‫یا حیات شخص بیمه شده مبلغی را بهصورت یکجا یا مستمری به استفاده کننده از بیمهنامه بپردازد‪ .‬خطر فوت‬
‫‪212‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در بیمههای عمر‪ ،‬به هر علت شامل فوت ناشی از انواع بیماریها و یا حوادث بوده و فقط فوتهای ناشی از‬

‫جنگ و یا خودکشی را بهصورت استثناء در نظر گرفته و تنها تحت ضوابط مشخصی تحت پوشش قرار‬

‫میدهد‪.‬‬

‫مزایای مهم بیمههای عمر‬

‫بیمههای عمر و مستمری چهار دسته از نیازمندیها را مرتفع میسازند‪:‬‬

‫‪ ‬تامین خطرات ناشی از فوت‬

‫‪ ‬تامین مستمری در دوران بازنشستگی‬

‫‪ ‬تامین در مقابل حوادث و از کار افتادگی‬

‫‪ ‬پس انداز و تشکیل سرمایه‬

‫با توجه به شرایطی که افراد و خانوادهها ممکن است در اثر فوت نانآور یا رسیدن وی به سن بازنشستگی‬

‫متحمل شوند‪ ،‬کاربردهای بیمههای عمر به صورت زیر برشمرده میشود‪:‬‬

‫تامین هزینههای فوت‬

‫به طور کلی‪ ،‬با فوت سرپرست خانواده‪ ،‬تعهدات تازهای برای بازماندگان‪ ،‬اعم از هزینه تدفین و مراسم به‬

‫خاکسپاری‪ ،‬هزینههای درمانی و بیمارستانی بیماری احتمالی متوفی‪ ،‬پرداخت قروض‪ ،‬صورتحسابهای جاری‪،‬‬

‫مالیاتهای سنگین بر دارایی و غیره از بر جای می ماند که میتوان با تهیه بیمهعمر و پوشش فوت‪ ،‬آنها را‬

‫تامین کرد‪.‬‬

‫‪213‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫تامین مستمری برای بازماندگان پس از فوت‬

‫با فوت سرپرست خانوار‪ ،‬بازماندگان نیازمند یک مقرری ماهانه یا مستمر هستند تا هزینههای جاری و‬

‫روزانه خود را تامین کنند‪ .‬به خصوص وجود فرزندان کمتر از ‪ 18‬سال‪ ،‬عدم اشتغال همسر بیوه‪ ،‬وجود افراد پیر‬

‫یا معلول و نیازمند نگهداری و تعداد فرزندان دختر از عواملی هستند که نیاز به وجود مستمری را بعد از فوت‬

‫فرد در خانواده تشدید میکنند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬برقراری یک مستمری هر چند ناچیز‪ ،‬برای همسری که مجبور‬

‫به ادامه زندگی در منزل فرزندان است‪ ،‬اثر بسیار مثبتی در زندگی و شرایط حیات وی خواهد داشت‪.‬‬

‫تامین اقساط وامها و دیون‬

‫اغلب افراد در طول حیات خود‪ ،‬وامهایی را از موسسات و بانکها به خصوص برای خرید یا تامین مسکن‪،‬‬

‫دریافت میکنند که تا پرداخت کامل اقساط در رهن بانک خواهد بود‪ ،‬و با فوت فرد‪ ،‬بقیه اقساط را بازماندگان‬

‫باید بپردازند که در صورت عدم تحقق آن‪ ،‬ممکن است آن دارایی یا خانه مصادره شود که با وجود بیمههای‬

‫عمر این تهدید جدی مرتفع خواهد شد‪.‬‬

‫تامین هزینه تحصیالت‬

‫سرمایه دیگری که با فوت سرپرست خانوار‪ ،‬ممکن است مورد نیاز باشد‪ ،‬تامین هزینه تحصیل فرزندان به‬

‫خصوص در درورههای عالی است و بیمه عمر میتواند سرمایههایی را در دورههای معین در اختیار فرزندان‬

‫قرار دهد‪.‬‬

‫‪214‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫تامین سرمایه برای مقاصد خاص‬

‫اشخاصی که قصد دارند پس از فوت وجوهی از ماترک خود را برای امور خیریه مانند تاسیس درمانگاه‪،‬‬

‫مدرسه‪ ،‬مسجد و یا رفع نیاز مستمندان اختصاص دهند‪ ،‬میتوانند با استفاده از بیمه عمر این کار را به انجام‬

‫برسانند و بیمه گر پس از فوت وی‪ ،‬سرمایه مقرر را یکجا یا به دفعات در اختیار موسسه یا اشخاص تعیینشده‬

‫قرار دهد‪.‬‬

‫تامین برخي نارسایيها در كسب و كار‬

‫بیمههای عمر با تامین سرمایه میتوانند برخی از زیانهای پیشبینی نشده یک موسسه را در صورت فوت‬

‫مدیر یا برخی متخصصین کلیدی آن مرتفع سازد‪ .‬همچنین‪ ،‬بیمه عمر کاربرد وسیعی در رفع مشکالت یک‬

‫شریک ناشی از فوت شریک دیگر و پرداخت سهم او به وراث دارد‪.‬‬

‫تامین مستمری بازنشستگي‬

‫در صورتی که شخص تا سن بازنشستگی زنده باشد‪ ،‬نیازمند درآمدی ترجیحا به صورت مستمری میباشد تا‬

‫بتواند نیازهای مالی خود مانند هزینه رو به افزایش درمان بیماریها را در دوران کهولت سن مرتفع سازد‪ .‬عالوه‬

‫بر آن‪ ،‬در کشورمان به دلیل وجود برخی مولفههای فرهنگی در خانوادهها‪ ،‬پس از تحصیل و ازدواج فرزندان و‬

‫تشکیل خانواده و مراودات جدید‪ ،‬هزینههای افراد مسن و بازنشسته نه تنها کاهش نیافته بلکه با افزایش نیز‬

‫روبرو میشود‪ .‬در چنین شرایطی فرد بازنشسته و خانوادهاش نیازمند حمایت مالی بیشتری هستند‪.‬‬

‫‪215‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫تامین آتیه فرزندان‬

‫در بسیاری موارد‪ ،‬والدین ممکن است بخواهند برای آتیه فرزندان خود‪ ،‬برنامهریزی کنند‪ .‬معموال پدر و‬

‫مادری که خود در سن ‪ 31‬الی ‪ 41‬سال قرار دارند‪ ،‬و فرزندانشان در سنین ‪ 5‬الی ‪ 11‬سال هستند‪ ،‬در ‪ 15‬الی ‪21‬‬

‫سال آینده‪ ،‬به یکباره با هزینههایی روبرو خواهند شد که تقریبا با دوره بازنشستگی خودشان همزمان است‪ .‬در‬

‫آن زمان پسر خانواده نیازمند تامین هزینههای تحصیالت دانشگاهی‪ ،‬سرمایهای برای شروع کسبوکار‪ ،‬مبلغ‬

‫قابل توجهی برای ازدواج و شروع زندگی زناشویی و حتی تامین هزینههای اولیه زندگی مشترک و مهریه‬

‫خواهد بود و از سوی دیگر‪ ،‬دختر خانواده نیز عالوه بر هزینه تحصیل‪ ،‬به هزینه زیادی برای تامین جهیزیه‬

‫نیازمند است‪ .‬تمامیاین هزینهها که به عنوان آتیه فرزندان به عهده خانواده هستند‪ ،‬با خرید بیمههای عمر‬

‫پساندازی (با پوشش حیات) به صورت تدریجی قابل پرداخت است‪.‬‬

‫پسانداز با قاعده و سرمایهگذاری منظم مبالغ اندک‬

‫معموال ا غلب خانوارها‪ ،‬به خصوص طبقه متوسط به باال‪ ،‬متوسط و متوسط به پایین‪ ،‬پساندازهای ماهیانهای‬

‫دارند که به خودی خود نمیتوان از آنها برای خرید یک دارایی با هزینههای هنگفت مانند مسکن‪ ،‬اتومبیل یا‬

‫زمین استفاده کرد‪ .‬به عالوه‪ ،‬بسیاری از موسسات مالی و بانکها نیز برنامهای برای جذب این مبالغ اندک به‬

‫صورت بلند مدت ندارند‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬جمعآوری این وجوه توسط خود شخص نیز مستمر نیست و چه بسا‬

‫دستخوش وسوسههای گوناگون قرار گرفته و خرج شود‪ .‬به همین دلیل‪ ،‬بسیاری از افراد‪ ،‬پسانداز اجباری و‬

‫مطمئن را به پسانداز آزاد و نامرتب ترجیح میدهند و بیمههای عمر یکی از بهترین روشهایی است که این‬

‫وجوه را به شکل کارا و با استفاده از سود مرکب برای فرد‪ ،‬پسانداز و سرمایهگذاری میکند‪.‬‬

‫‪216‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫كارایي در سبد هزینههای خانوار‬

‫معموال موسسات بیمه برای جمع آوری حق بیمه در سررسیدهای معین‪ ،‬مشتریان و بیمه گذاران را مطلع‬

‫میکنند و این امر موجب می شود بیمه گذاران این وجوه را از درآمد خود کنار بگذارند‪ .‬وجوهی که در غیر این‬

‫صورت احتماال صرف خرید کاالهای غیر ضروری یا صرفا مصرفی میشود‪.‬‬

‫‪ .3.3‬بیمههای حوادث‬

‫موضوع این بیمه پوشش در برابر سانحه و حادثه ای است که می تواند منجر به فوت و نقص عضو‪ ،‬از‬

‫کارافتادگی دائم کلی یا جزئی‪ ،‬از کارافتادگی موقت و جراحات و صدمات بدنی گردد‪ .‬حوادث مورد نظر در این‬

‫بیمه باید بهصورت ناگهانی‪ ،‬غیر مترقبه و بدون دخالت عمدی بیمه شده و ناشی از یک عامل خارجی باشد‪.‬‬

‫حوادث تحت پوشش این بیمه نامه معموال بهصورت عام بوده مگر آنهائی که استثناء شدهاند و در صورت نیاز و‬

‫موافقت بیمه گر با حق بیمه اضافی قابل پوشش هستند از قبیل حوادث ناشی از مشاغل خطرناک مانند چتربازی‪،‬‬

‫رانندگی حرفه ای و غیره‪ .‬این بیمه همانند بیمههای زندگی دارای انواع متنوعی می باشد‪ .‬به عالوه اینکه‪ ،‬امروزه‬

‫بیمههای غرامت درد و یا از دست دادن زیبائی نیز در این رشته و بیمههای زندگی تحت پوشش قرار میگیرند‪.‬‬

‫‪ .3.1‬بیمههای درماني‬

‫این بیمه نیز برحسب نیاز بیمه شدگان و تعهدات متنوع بطرق مختلف ارائه و هزینههای درمانی بیمه شدگان را‬

‫جبران مینماید‪ .‬امروزه‪ ،‬این بیمه بهعنوان بیمههای مکمل درمان درخدمت گروههایی که خدمات بیمهای‬

‫اجتماعی و خدمات درمانی تکافوی نیازهای آنان را نمی نماید قرار گرفته و نقش مهمی در این راستا بهعهده‬

‫‪217‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫دارد‪ .‬با عنایت به ضرورت امر بهداشت و درمان در جوامع متمدن امروزی و مشکل تامین هزینههای آن‪ ،‬این‬

‫بیمه به ویژه در کنار بیمههای عمر و حوادث‪ ،‬زندگی بی دغدغه و راحتتری را برای بیمه شدگان به ارمغان‬

‫میآورد‪.‬‬

‫‪ .3.1‬بیمههای مسئولیت‬

‫در این بیمه مسئولیت مدنی بیمه گذار در قبال اشخاص ثالث تحت پوشش بیمه قرار میگیرد‪ .‬بدین معنی که‬

‫خسارتهایی که در اثر قصور و سهل انگاری فرد یا افراد در مقابل اشخاص ثالث بهوجود میآید تحت پوشش‬

‫بیمه قرار میگیرد‪ .‬طبق ماده ‪ 328‬قانون مدنی ایران "هر کس مال غیر را تلف نماید ضامن آن است و باید مثل‬

‫و یا قیمت آن را پرداخت نماید و هر کس موجب زیان و یا خسارت به جان و مال اشخاص دیگر شود مسئول‬

‫جبران آن می باشد"‪ .‬بنابراین بیمه مسئولیت برای پاسخگویی به پیامدهای این ماده قانونی بهوجود آمده است‪.‬‬

‫شایان ذکر است آنچه تحت پوشش بیمه مسئولیت بیمه میگردد منحصراً مسئولیت مدنی افراد میباشد و‬

‫مسئولیت جزایی یا کیفری افراد نمی تواند تحت پوشش قرار گیرد‪ .‬از بیمههای رایج و مهم که دارای کاربرد‬

‫زیادی میباشند در این رشته میتوان از بیمههای مسئولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان‪ ،‬اشخاص ثالث‪ ،‬بیمه‬

‫مسئولیت مدنی حرفهای پزشکان‪ ،‬پیراپزشکان‪ ،‬مدیران مجموعههای ورزشی‪ ،‬مدیران هتلها و اماکن اقامتی‪،‬‬

‫دارندگان و مالکان آسانسور‪ ،‬مسئولیت مدنی حرفهای متصدیان حمل ونقل داخلی و‪ ...‬نام برد‪.‬‬

‫این رشته بیمهای دارای ویژگیهایی است که آن را از بیمههای اموال و اشخاص متمایز مینماید در حالی که در‬

‫بیمههای اموال به دلیل ذات ناغرامتی آن‪ ،‬پرداخت بیمه گر جنبه مقطوع دارد‪.‬‬

‫‪218‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در بیمههای مسئولیت چون حوادث و نتیجه وقوع خطر یا میزان خسارت احتمالی نامعلوم است بیمهگران برای‬

‫تعیین خسارتهای وارده مالک و ضوابط مختلفی درنظر میگیرند‪ .‬بدین صورت که کارشناسان اعم از پزشکی‪،‬‬

‫رسمی دادگستری یا بیمه گر میزان خسارات وارده را تعیین و نیز بر پایه آن تعهد خود را تا میزان تعیین شده در‬

‫بیمه نامه در مقابل اشخاص زیاندیده پرداخت مینمایند‪.‬‬

‫انواع این بیمه نامه عبارتند از‪:‬‬

‫‪-‬بیمه مسئولیت مدنی شرکتهای حمل و نقل بین المللی زمینی‬

‫‪-‬بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان‬

‫‪-‬بیمه مسئولیت مدنی متصدیان حمل و نقل داخلی‬

‫‪-‬بیمه مسئولیت مدنی ناشی از اجرای عملیات ساختمانی یا بیمه مسئولیت پیمانکاران ساختمانی‬

‫‪ -‬بیمه مسئولیت حرفه ای پزشکان‬

‫‪-‬بیمه مسئولیت تعمیرکاران‬

‫‪-‬بیمه مسئولیت آتش سوزی‬

‫‪ -‬بیمه تضمین تعهدات شرکتهای حمل و نقل در قبال گمرک ایران‬

‫‪ -‬بیمه مسئولیت مدیریت استخرها و ناجیان غریق در قبال استفاده کنندگان از استخرها‬

‫‪-‬ب یمه مسئولیت کاالی تولید شده‬

‫‪-‬بیمه تضمین کاال گارانتی‬

‫‪-‬بیمه مسئولیت مدنی هتل داران و صاحبان موسسههای خدماتی رفاهی‬

‫‪219‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .3.4‬بیمههای مهندسي‬

‫پیشرفتهای عمرانی و اقتصادی در هر کشور مستلزم سرمایه گذاریهای عظیم است‪ .‬لیکن‪ ،‬بیم از دست رفتن‬

‫سرمایه بدلیل خطراتی که بالقوه در کمین است مانع از سرمایه گذاری در پروژهها میگردد‪.‬‬

‫با توجه به اینکه یکی از عوامل بنیادی در رشد و توسعه‪ ،‬امنیت سرمایه می باشد و این امر نیز بدون وجود‬

‫بیمه تحقق نخواهد یافت‪ ،‬شرکتهای بیمهای با توانائی پذیرش انواع پوششهای بیمهای و با هر سرمایه‪ ،‬تالش‬

‫نمودهاند تا ضمن ایجاد امنیت در سرمایهگذاری‪ ،‬گامی موثر در ایجاد خدمت بهتر به بیمه گذاران محترم‬

‫بردارند‪.‬‬

‫از جمله بیمهنامههای جدیدی که در اثر پیشرفت تکنولوژی و صنعت از اواسط قرن ‪ 19‬میالدی بهوجود آمده‬

‫است‪ ،‬بیمههایی مهندسی میباشد که به شاخههای مختلفی تقسیم میشوند‪.‬‬

‫در ابتدا‪ ،‬استفاده کنندگان از دیگهای بخار به علت خسارات ناشی از انفجارهایی که موجب صدمات جانی و‬

‫مالی به اشخاص و اموال میگردید‪ ،‬درصدد چاره اندیشی برآمدند‪ .‬بدین منظور‪ ،‬گردهمایی استفادهکنندگان از‬

‫دیگ بخار در سال ‪ 1854‬در شهر منچستر‪ ،‬منجر به تاسیس سازمان استفاده کنندگان از دیگهای بخار گردید و‬

‫این سازمان نیز از طریق استخدام کارشناسان متخصص به طور منظم از دیگهای بخار بازدید و نظرات مشورتی‬

‫ارائه می نمودند‪ .‬رفته رفته دامنه اینگونه فعالیتها گسترش یافت و بیمههای مهندسی متداول گردید‪.‬‬

‫بیمههای مهندسی در واقع بیمههائی هستند که پروژههای در حال احداث یا سازهها و تأسیسات در حال‬

‫بهرهبرداری و یا ماشینآالت و تجهیزات فنی را تحت پوشش قرار میدهند و از جمله رشتههای بیمهای هستند‬

‫که تضمین کننده سرمایه در بخش خصوصی و عمومی بوده و رونق چرخه اقتصادی میباشند‪.‬‬

‫‪221‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمههای مهندسی از جمله رشتههای مهم ونوین در بازار جهانی بیمه محسوب میشوند که با توجه به‬

‫کاربردهای گوناگون آن‪ ،‬از تنوع زیادی برخوردار هستند‪.‬‬

‫مهمترین بیمههای مهندسی عبارتند از‪:‬‬

‫‪ -1‬بیمه تمام خطر پیمانکاران‬

‫‪ -2‬بیمه تمام خطر نصب‬

‫‪ -3‬بیمه ماشین آالت و تجهیزات پیمانکاری‬

‫‪ -4‬بیمه شکست ماشین آالت‬

‫‪ -5‬بیمه سازههای تکمیل شده‬

‫‪ -6‬بیمه تجهیزات الکترونیکی‬

‫‪ -7‬بیمه فساد کاال در سرد خانه‬

‫‪ -8‬بیمه عدم النفع شکست ماشین آالت‬

‫‪ -9‬بیمه بویلر و مخازن تحت فشار‬

‫بیمه تضمین كیفیت ساختمان (بیمهنامه عیوب اساسي و پنهان ساختمان)‬

‫وجوه اشتراک بیمههای مهندسي‬

‫‪ -11‬پوشش بیمه ای حوادث و اتفاقات غیر منتظره و ناگهانی‬

‫‪ -11‬جبران خسارتهای فیزیکی وارده به مورد بیمه‬

‫‪ -12‬تنوع‪ ،‬پیچیدگی‪ ،‬اندازه ریسک و خطرهای تحت پوشش‬

‫‪221‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -13‬نیاز به تخصص و دانش فنی‬

‫‪ -14‬بررسی و تحلیل عوامل بروز خسارت و علت خسارت وارده‬

‫‪ -15‬استفاده از کارشناسان و متخصصان خارجی‬

‫‪ -16‬تاکید بر اهمیت تجربه‪ ،‬نه تنها برای پرداختن به امور بیمهگری‪ ،‬بلکه برای کاربرد جلوگیری از وقوع‬

‫حوادث و خسارتهای وارده‬

‫انواع پوششهای بیمه ای‬

‫پوششهای بیمه ای شامل موارد زیر می باشند‪:‬‬

‫‪ -1‬بیمه نامه تمام خطر‬

‫حمایت و حفاظت بیمه گذار و مورد بیمه در قبال کلیه خسارتهای وارده (با توجه به استثناهای استاندارد‬

‫موجود)‬

‫‪ -2‬بیمهنامه با خطرهای معین و مشخص‬

‫حمایت و حفاظت بیمهگذار و مورد بیمه در قبال خطرهای معین و مشخص مذکور در جدول بیمهنامه‪ .‬این‬

‫پوشش معموال با سایر بیمهنامهها ترکیب می شود تا پوشش کامل را ارئه نماید‪.‬‬

‫‪222‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل ‪8‬‬

‫آشنایی با بازاریابی بیمه‬

‫‪223‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مقدمه ای بر بازاریابي و فروش بیمه‬

‫‪ .3‬بازاریابي چیست؟‬

‫بازاریابی فرآیند مدیریت در تشخیص و پیش بینی نیازهای مشتریان و یافتن راه حلهای سودآور در جهت رفع‬

‫این نیازها است‪.‬‬

‫نیاز و خواستهها‬

‫منشأ و رکن اساسی نظام بازاریابی‪ ،‬نیاز‪ 1‬و خواسته‪2‬های انسان است‪ .‬محصول زاییده نیاز بشر است‪ ،‬هر چیزی‬

‫را که خدمتی ارائه دهد یا نیازی را برآورده سازد‪ ،‬می توان محصول قلمداد کرد که شامل افراد‪ ،‬مکانها‪،‬‬

‫سازمانها‪ ،‬خدمات و عقاید است‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬محصول عبارت است از چیزی که قادر به ارضای یک‬

‫خواسته باشد‪ .‬نیاز بیانکننده حالت محرومیت احساس شده در فرد است‪ .‬محصوالت به هر اندازه که‬

‫خواستههای فرد را برآورده کنند دارای ارزشند‪.‬‬

‫تعریف بازار‬

‫مجموعهای از خریداران بالقوه و حقیقی یک محصول که در محل مشخصی فعالیت دارند‪.‬‬

‫‪ .3.3‬فعالیتهای بازاریابي‬

‫این فعالیتهای شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫‪ -1‬مشخص کردن نیازها و خواستههای مشتری‬

‫‪1 - Need‬‬
‫‪2 - Desire‬‬
‫‪224‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -2‬طراحی یا ارائه بیمه نامههای متناسب با این نیازها‬

‫‪ -3‬تعیین حق بیمههای مربوطه‬

‫‪ -4‬انجام تبلیغات برای معرفی محصول به مشتریان بالقوه‬

‫‪ -5‬سازماندهی شبکههای توزیع مناسب فروش‬

‫‪ -6‬برآورد و تحقیق در مورد نیازهای آتی بازار‬

‫‪ .3.1‬تقسیم بازار چیست؟‬

‫هدف از تقسیم بازار‪ 1‬برآورد دقیق خواستههای خریداران و یافتن پاسخ الزم به نیازهای گوناگون آنها و‬

‫باالخره شناسایی و گزینش آن بخش از بازار که شرکت در پاسخگویی به نیازهایش بهتر و موثرتر عمل نماید‪.‬‬

‫به طور خالصه‪ ،‬هدف از تقسیم بازار یافتن موقعیتی مناسب در بازار است‪.‬‬

‫مزیتهای تقسیم بازار‬

‫‪ -1‬آزمایش نیازهای مشتری در قبال عرضه رقبا و سنجش میزان رضایت مشتری‬

‫‪ -2‬با توجه به کسب اطالعات از هر بازار خاص‪ ،‬امکان تخصیص بودجه بازاریابی مناسب فراهم میگردد‪.‬‬

‫‪ -3‬جلب رضایت هر چه بیشتر گروههای مشتری‬

‫سطوح قسمتبندی بازار‪:‬‬

‫قسمتبندی بازار‪ ،‬تالش برای افزایش دقت در هدفگیری یک شرکت را نشان میدهد‪ .‬قسمتبندی بازار در‬

‫چهار سطح مختلف انجام میشود‪ .‬این چهار سطح عبارتند از‪ :‬قسمتها کوچک‪ ،‬قسمتهای تخصصی‪ ،‬مناطق‬

‫محلی و افراد‪ .‬قبل از وارد شدن به این بحث الزم است به بازاریابی انبوه اشارهای گذرا داشته باشیم‪.‬‬

‫‪1 - Market Segmentation‬‬

‫‪225‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بازاریابي انبوه‪ .‬در بازاریابی انبوه فروشنده به تولید‪ ،‬توزیع و انجام تبلیغات پیشبردی انبوه برای یک کاال اما‬

‫برای تمام خریداران میپردازد‪ .‬هنری فورد مظهر بازاریابی انبوه است‪ .‬رشد و تکثیر رسانههای تبلیغاتی و‬

‫کانالهای توزیع بازاریابی‪ ،‬اجرای قاعده همه را با یک چوب راندن دشوار کرده است‪ .‬تعجبی ندارد اگر‬

‫بعضیها اعتقادشان بر این است که بازاریابی انبوه‪ 1‬مرده است‪ .‬بسیاری از شرکتها هم از بازاریابی انبوه فاصله‬

‫میگیرند و به بازار خرد در یکی از سطوح چهار گانه آن روی میآورند‪.‬‬

‫انواع قسمتهای كوچک بازار‬

‫بازاریابي بخشي‪ :‬یک قسمت بازار از یک گروه بزرگ قابل تشخیص در داخل یک بازار تشکیل شده است‪.‬‬

‫شرکتی که به بازاریابی قسمتی روی میآورد به خوبی میداند که خریداران از نظر خواسته‪ ،‬قدرت خرید‪ ،‬محل‬

‫جغرافیایی زندگی‪ ،‬عقیده نسبت به خرید و عادات خرید با هم فرق میکنند‪ .‬قسمتبندی بازار درست در میانه‬

‫بازایابی انبوه و بازاریابی انفرادی قرار دارد‪.‬‬

‫بازاریابی بخشی نسبت به بازاریابی انبوه مزایای چندی دارد‪ .‬در بازاریابی بخشی هر شرکت قادر است‬

‫کاال‪/‬خدمت به مراتب سفارشیتر و نزدیکتر به خواسته مشتری ایجاد کند و آن را برای مخاطبین هدف خود به‬

‫نحو منابستتری قمیتگذاری نماید‪ .‬در بازاریابی بخشی‪ ،‬انتخاب کانالهای توزیع و کانالهای ارتباطی به مراتب‬

‫آسانتر است‪.‬‬

‫بازاریابي تخصصي (خألهای بازار)‪ :‬قسمتهای بازار معموالً از گروههای بزرگی در داخل بازار تشکیل‬

‫میشوند مثالً‪ ،‬کسانی که اصال سیگار نمیکشند‪ ،‬کسانی که تفننی سیگار میکشند‪ ،‬کسانی که به رسم عادت‬

‫‪1 - Mass Marketing‬‬

‫‪226‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫سیگار میکشند و کسانی که خیلی سیگار میکشند‪ .‬یک بازار تخصصی و متمرکز از گروهی تشکیل میشود که‬

‫دقیقتر تعریف شده است‪ .‬یک خأل موجود در بازار‪ ،‬بازار کوچکی است که نیازهای آن به نحوی برآورده‬

‫نمیشود‪ .‬یک بازار تخصصی دارای مشخصات زیر است‪ :‬مشتریان بازار تخصصی دارای مجموعه نیازهای کامل‬

‫و شاخصی هستند؛ آنها حاضرند به شرکتی که بتواند نیازهای آنان را بهتر برآورده سازد‪ ،‬مبلغی اضافهتر از‬

‫قیمت فروش پرداخت کنند؛ شرکت پر کننده خأل از مهارت و تخصص باالتری برای خدمت به بازار تخصصی‬

‫برخوردار است؛ پر کننده خأل با تکیه بر تخصص از صرفهجوییهای مقیاس خاصی برخوردار میشوند؛ احتمال‬

‫اینکه بازار تخصصی برای دیگر رقبا جاذبه داشته باشد کم است یا اینکه پر کننده خأل میتواند به خودش متکی‬

‫باشد و بازار تخصصی به اندازه کافی بزرگ است‪ ،‬سودآوری دارد و از رشد بالقوهای برخوردار میباشد‪.‬‬

‫بازاریابي محلي‪ :‬بازاریابی هدفمند به صورتی روز افزون هویت بازاریابی محلی و منطقهای به خود میگیرد‪ ،‬بر‬

‫این مبنا‪ ،‬کوشش به عمل میآید که برنامههای بازاریابی دقیقاً بر اساس نیازها و خواستههای گروههای مشتری‬

‫محلی نظیر مناطق تجاری‪ ،‬محلهها و حتی فروشگاههای منفرد تهیه و تنظیم گردد‪ .‬از همین رو است که‬

‫سیتیبانک بسته به ویژگیهای جمعیت شناختی مناطق مختلف ترکیب متفاوتی از خدمات بانکی را در شعب‬

‫خود ارائه میدهد‪.‬‬

‫بازاریابي انفرادی‪ :‬سطح نهایی قسمتبندی بازار به قسمتهای تکی‪ ،‬بازاریابی سفارشی‪ 1‬یا بازاریابی یک به یک‬

‫ختم میشود‪ .‬رواج بازاریابی انبوه باعث گردید تا این حقیقت که قرنها به مشتریان به صورت منفرد خدمات‬

‫ارائه میشد‪ ،‬به فراموشی سپرده شود‪.‬‬

‫‪1 - Customized Marketing‬‬

‫‪227‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .3.1‬كسب موقعیت در بازار‬

‫برای کسب موقعیت در بازار جدید باید اطمینان حاصل نماییم که چه کسانی را به عنوان مشتری میخواهیم و‬

‫مایلیم چه انتظاراتی از ما داشته باشند‪ .‬برای دستیابی به این هدف‪ ،‬شرکت باید ابتدا قادر به پاسخگویی به ‪4‬‬

‫سوال مهم زیر باشد‪:‬‬

‫‪ .1‬رقبای واقعی ما چه کسانی هستند؟‬

‫‪ .2‬نقاط ضعف و قوت ما کدامند؟‬

‫‪ .3‬کدام منابع تجاری بیشترین شرایط بالقوه را ارائه مینماید؟‬

‫‪ .4‬چه انگیزههایی برای خرید وجود دارد؟‬

‫بازاریابی‪ ،‬علم و عمل پاسخگویی به نیازها و نیازمندان است‪ .‬پیش نیاز پاسخگویی آگاهی و شناخت بازار‪،‬‬

‫رفتارها و معیارهای روز خریداران و نیز عوامل تأثیرگذار بر نظام بازاریابی است‪.‬‬

‫ارتباط دائم با بازار‪ ،‬اطالع یابی درست از نیازها و انتظارات روز‪ ،‬اطالع رسانی به بازار و انجام داد و ستدهای‬

‫معمول از طریق خدمات فراگیر‪ ،‬بازارپذیر و رقابتی و از همه مهمتر ایجاد‪ ،‬تقویت و حفظ ارتباطی ماندگار و‬

‫پایدار با مشتریان‪ ،‬مهمترین اقدامات الزم است که بازاریابان خدمات بیمه باید به آنها بپردازند‪ .‬تحقیق و بویژه‬

‫تحلیل درست بازار و رفتارشناسی بازار بیمه و آگاهی از واکنشها‪ ،‬ارزشها و علل و عوامل پذیرش یا‬

‫عدم پذیرش خدمات بیمه توسط مخاطبان از دیگر نکاتی است که میتواند در موفقیت بازاریابی خدمات بیمه‬

‫نقش آفرین باشد‪.‬‬

‫‪228‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بازاریابی نوین‪ ،‬بازاریابی مبتنی بر واکنش سریع به فرصتها و پدیدهها‪ ،‬چابکی و چاالکی‪ ،‬هوشمندی و رقابت‬

‫پذیری است‪ .‬موضوعی که در فرایند بازاریابی نوین بیمه از مهمترین نکات تمایز با سایر رشتهها میباشد و در‬

‫دیگر حوزههای بازاریابی کمتر یافت میشود‪ ،‬این است که شما میتوانید مخاطب را وارد یک حوزه کامالً‬

‫انسان دوستانه نمایید‪ .‬در این شرایط پیوند دانش و تجربه‪ ،‬علم و عمل و نیز بینش و بصیرت و مهارتهای‬

‫ارتباطی‪ ،‬خالقیت و نو آوری در ارائه خدمات بسیار ضروری میباشد‪.‬‬

‫‪ .1‬وظیفه فروش‬

‫اصوالً چگونه می توان وظیفه فروش بیمه نامه را به بهترین نحو سازماندهی کرد؟ قسمتی از این تصمیم مربوط‬

‫به انتخاب راهبرد بین فروش مستقیم یا از طریق واسطهها است‪ ،‬بعد از انتخاب یکی از دو روش یادشده باید‬

‫مشخص نمائیم که‪:‬‬

‫‪ ‬وظایف خاص فروش چیست؟‬

‫‪ ‬چگونه میتوانیم این وظایف را به طور موثر کنترل کنیم؟‬

‫به طور کلی‪ ،‬به دو صورت می توان به این موضوع نگاه کرد؛ اول‪ ،‬زمانی است که فقط فروش مورد نیاز باشد‪،‬‬

‫دوم‪ ،‬وقتی خدمات بعد از فروش و فروش اولیه هر دو مطرح است‪ .‬در فروش محض‪ ،‬فقط به دنبال کسی‬

‫هستیم که خدمات ما و در حقیقت شرکت ما را بفروشد‪ ،‬اعم از این که از طریق واسطه و یا مستقیم باشد‪.‬‬

‫‪ .1‬فروش و ارائه خدمات‬

‫در این حالت‪ ،‬نه تنها به دنبال فروش هستیم‪ ،‬بلکه میخواهیم بعد از فروش نیز این رابطه از طریق ارائه خدمات‬

‫بیشتر ادامه یابد؛ حتی اگر از طریق واسطهها باشد‪ .‬در هر دو حالت‪ ،‬نیاز داریم به بعضی سواالت کلیدی پاسخ‬

‫دهیم‪:‬‬

‫‪229‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -1‬آیا نیازمند کسب مشتریان جدید یا حفظ مشتریان موجود هستیم؟‬

‫‪ -2‬این مشتریان در چه مکانهایی وجود دارند؟‬

‫‪ -3‬چه کسی این ارتباط را در اختیار یا در کنترل دارد؟‬

‫‪ -4‬انگیزه مشتری برای خرید چیست؟‬

‫‪ -5‬فروشنده از نظر مشتری چگونه است؟ آیا این نوع فروشنده یا شبکه برنامه ریزی شده ارزش اضافی برای‬

‫مشتری ایجاد می کند؟‬

‫‪ -6‬چه نوع سیستم پاداش و جبران خدمات مناسب است؟‬

‫پاسخهای مربوط به فروش و خدمت در پیریزی رابطه بلندمدت با مشتری بسیار موثرتر از فروش محض‬

‫است‪ .‬در فروش محض‪ ،‬فروشنده فقط به منافع خود در کوتاه مدت نظر دارد و منافع مشتری و رابطه با او را که‬

‫پایه و اساس هر نوع فعالیت بازاریابی و فروش موفق را تشکیل می دهد‪ ،‬مورد توجه قرار نداده است‪.‬‬

‫‪ .1.3‬فروش مستقیم چیست؟‬

‫فروش مستقیم‪ 1‬روشی پر جنب وجوش و با سرعت رو به رشد است‪ .‬در دنیای امروز محصوالت و خدمات‬

‫اکثراً از طریق انجام حجم زیادی از بازاریابی و تبلیغات و پس از پشت سر گذاشتن کانالهای خاص توزیع به‬

‫فروش میرسند‪ .‬این روش طبیعتاً روشی است پر هزینه که مشتری ناچار به پرداخت آن میباشد‪ .‬این هزینه‬

‫قالباً برای خرید یک کیت شروع کار و خرید چندین قلم از کاالهای شرکت پرداخت میشود‪ .‬فروش مستقیم‬

‫تکمیل کننده شبکههای توزیع کاال در سیستمهای اقتصادی جوامع میباشد و فراهمآورنده یک منبع مناسب از‬

‫محصوالت با کیفیت باال برای مشتریان است‪ ،‬در صورتی که فروش مستقیم روشی برای فروش کاال و خدمات‬

‫‪1 - Direct Selling‬‬

‫‪231‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫فرد به فرد یا شخص به شخص به دور از یک محل فروش ثابت است‪ .‬بازاریابی و فروش محصوالت و‬

‫خدمات توسط فروشندگان مستقل انجام گرفته و عمدتاً فروش این محصوالت از طریق به نمایش گذاشتن‬

‫آنها در منازل و میهمانیهای فروش خانگی و فروش نفر به نفر انجام می گیرد که در واقع از قدرت تبلیغات‬

‫کالمی که بهعنوان قدرتمندترین روش تبلیغات شناخته شده‪ ،‬استفاده میشود‪.‬‬

‫نظام توزیع کاال در ایران هنوز بهصورت سنتی بوده و تعداد واسطهها با توجه به شرایط اقتصادی ایران رو به‬

‫افزایش است و این دو علت بسیار مهم باعث افزایش قیمت کاالهای مصرفی و حتی صنعتی و یا خدمات‬

‫میگردد‪ .‬فروش مستقیم به عنوان یک روش جایگزین کارآمد‪ ،‬تأثیر بسزایی در کاهش قیمتها و رضایتمندی‬

‫مشتری دارد‪ .‬فروش مستقیم به نوعی از بازاریابی گفته می شود که محصوالت و خدمات بطور مستقیم به‬

‫مشتریان به صورت رو در رو ارائه می گردد و عموماً در خانه افراد یا محل کارشان صورت میگیرد و این‬

‫بازاریابی توسط یک فروشنده مستقل بطور مستقیم انجام میشود‪.‬‬

‫امتیازات برای مشتریان‪ :‬این روش بازاریابی کاال یا خدمات به صورت مستقیم برای مشتری امتیازات فراوانی‬

‫دارد‪ .‬از آن جمله میتوان تعیین زمان بازدید از محصول توسط مشتری‪ ،‬خرید در منزل یا محل کار و نیز مرجوع‬

‫نمودن محصول با شرایطی از قبل تعیین شده را نام برد‪ .‬همچنین صرف وقت بیشتر توسط فروشنده به منظور‬

‫آشنایی مشتری با محصول و نیز پاسخ به سؤاالت مشتری از دیگر امتیازات فروش مستقیم است‪ .‬کاهش قیمت‬

‫خرید نسبت به خرده فروشی نیز یکی از مهمترین امتیازات فروش مستقیم میباشد‪.‬‬

‫امتیازات برای فروشندگان‪ :‬روش فروش مستقیم برای فروشندگان مستقل که تمایل به کسب و کار دارند اما‬

‫دارای سرمایه بسیار اندک هستند‪ ،‬مناسب است‪ .‬آنها در حقیقت رئیس خود هستند و ساعات کار را خود تعیین‬

‫میکنند و هر چه تعداد بیشتری از محصول را بفروشند انگیزه بیشتری برای کار خود پیدا خواهند کرد‪.‬‬

‫‪231‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫امتیازات برای شركتها‪ :‬شرکتها از این طریق میتوانند روش سنتی توزیع کاال در بازار را کنار بگذارند و از‬

‫یک فروش مستقیم که حتی میتواند مشتریان بیشتری را در دسترس شرکت قرار دهد‪ ،‬استفاده نمایند‪ .‬این‬

‫روش نسبت به روش سنتی هزینه کمتری را برای شرکت در بردارد‪.‬‬

‫‪ .4‬شبكه فروش‬

‫شبکه فروش‪ 1‬از نظر شرکتهای بیمه به عنوان مهمترین عنصر آمیخته بازاریابی به حساب میآید‪ .‬واسطههای‬

‫فروش اعم از اینکه برای فروش یا خدمتدهی فعالیت کنند باید همواره به طور مستقیم یا غیرمستقیم نوعی‬

‫ارزش اضافی را برای مشتری در این رابطه دخالت دهند زیرا آنها تنها گروهی هستند که بهراحتی میتوانند با‬

‫مشتری تماس برقرار نمایند‪.‬‬

‫انواع شبكههای فروش‬

‫شرکتهای بیمه از دو نوع شبکه فروش اصلی استفاده مینمایند‪:‬‬

‫شبكه فروش مستقیم‪ :‬در آن کارکنان بیمه گر محصوالت بیمه ای را عرضه می نمایند‪.‬‬

‫شبكه فروش غیرمستقیم‪ :‬در آن نمایندگان )که در استخدام بیمه گر نیستند) از طریق بیمهگر پوششهای الزم‬

‫بیمهای را ارائه میدهند‪.‬‬

‫‪1 - Sales Network‬‬

‫‪232‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫دیگر شبكههای فروش‬

‫بانکها‬

‫بانکها سرمایههای زیادی را در توسعه سیستمهای متمرکز مربوط به مشتری مداری صرف میکنند‪ .‬آنها با‬

‫کمک این سیستمها می توانند اطالعات بیشتری از موقعیت مالی هر یک از مشتریان نسبت به رقبای خود در‬

‫سایر بخشها مهیا سازند‪. .‬جزئیات مربوط به درآمد‪ ،‬عادات مربوط به نحوه هزینه کردن‪ ،‬استفاده از وامها و سایر‬

‫اطالعاتی که از سوابق مبادالت حساب جاری مشتری جمع آوری می شود‪ ،‬برای تشکیل سوابق وی مورد‬

‫استفاده قرار می گیرد‪ .‬این سوابق شامل اطالعات دقیق و مناسبی برای توسعه محصوالت مالی در طول زندگی‬

‫کاری مشتری خواهد بود‪.‬‬

‫بانکها همچنین به دلیل شبکه توزیع وسیعی که دارند‪ ،‬میتوانند در فروش بیمهنامههایی مانند بیمههای اعتباری‪،‬‬

‫وام و دیگر بیمهنامهها رقیب یا شریک واقعی شرکتهای بیمه باشند‪ .‬هماکنون در بعضی موارد بانکها و‬

‫شرکتهای بیمه به طور مشترک طرحهای بیمهای را به عموم ارائه میدهند‪.‬‬

‫استفاده از شبکههای فروش مانند بانکها و موسسات مالی معتبر میتواند در توسعه فرهنگ بیمهای و نهایتاً‬

‫افزایش حق بیمه سرانه که در مقایسه با سایر کشورهای در حال توسعه در رتبه پائینتری قرار دارد‪ ،‬بسیار موثر‬

‫باشد‪.‬‬

‫انجمنها و اتحادیهها‬

‫در سالهای اخیر‪ ،‬شبکههای توزیع برای بیمههای انفرادی در کشورهای پیشرفته به سرعت رو به افزایش بوده‬

‫است که مهمترین آنها انجمنها و اتحادیههای ساختمانی‪ ،‬موسسات مالی‪ ،‬خرده فروشیها و آژانسهای‬

‫مسافرتی هستند‪ .‬انجمنهای ساختمانی و بنیادهای مسکن از آنجا که برای متقاضیان خرید خانه وام مورد نظر را‬

‫‪233‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫فراهم مینمایند‪ ،‬می توانند در فروش محصوالت مربوط به بیمههای عمر‪ ،‬بیمههای تضمین وام و بیمههای‬

‫ساختمان فعالیت نموده و از این نظر موقعیت بسیار مناسبی را در فروش انواع بیمهنامهها به دست بیاورند‪.‬‬

‫باید خاطر نشان کرد توسعه شبکه فروش غیرمستقیم در سالهای اخیر در کشور ما سیر صعودی داشته و با در‬

‫نظر گرفتن روند خصوصیسازی انتظار می رود رشد سریعتری نیز داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .5‬آشنایي با حقوق بیمهگذاران و مصرف كنندگان‬

‫تعریف كیفیت و خدمات به مشتریان‬

‫تعریف كیفیت‬

‫کیفیت عبارت از درجه انطباق محصول با انتظارات مشتری و مشخصات ارائه شده است‪ .‬کیفیت محصول و یا‬

‫ارائه خدمات نقش مهمی در ایجاد مزیتهای رقابتی‪ ،‬وفاداری مشتریان‪ ،‬تولید و عرضه محصوالت متمایزتر‪،‬‬

‫کاهش هزینههای بازاریابی و تعیین قیمتهای باالتر دارد‪.‬‬

‫تعریف خدمات مشتری‪ :‬شامل کلیه اموری است که شرکت در جهت جلب رضایت مشتری و کمک به او برای‬

‫کسب بیشترین ارزش از محصول یا خدماتی که خریداری کرده است‪ ،‬انجام میدهد‪ .‬ارائه خدمات به مشتریان‬

‫طی مراحل زیر صورت میگیرد‪:‬‬

‫‪ ‬مرحله اول‪ :‬درک انتظارات مشتریان‬

‫‪ ‬مرحله دوم‪ :‬برقراری اولویت برای مشتریان‪:‬‬

‫‪ .1‬مشتریان اصلی‬

‫‪ .2‬مشتریان درحال رشد‬

‫‪ .3‬سایر افراد‬
‫‪234‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫مرحله سوم‪ :‬تعریف اهداف خدمت که بستگی به موقعیت بازار منحصر به فرد شرکت دارد و شامل ویژگیهای‬

‫زیر است‪:‬‬

‫‪ ‬بیان کننده دقیق نیات شرکت‬

‫‪ ‬متمایز نمودن شرکت از رقبا‬

‫‪ ‬قابل فهم بودن برای مشتری‬

‫‪ ‬قابل دسترسی بودن برای مشتری‬

‫مثال‪ :‬نحوه برخورد یک شرکت بیمه را با یک بیمهگذار شاکی در مورد عدم پرداخت به موقع چک مربوط به‬

‫سرمایه بیمه در سررسید بیمه نامه در مقایسه با استانداردهای باال را بررسی میکنیم‪:‬‬

‫‪ ‬پرداخت چک به تنهایی )پائین تر از کیفیت مورد انتظار مشتری(‬

‫‪ ‬پرداخت چک با عذرخواهی در مورد تأخیر )در حد کیفیت مورد انتظار(‬

‫‪ ‬پرداخت چک با عذرخواهی به عالوۀ سود مدت تأخیر )تا اندازهای بیش از حد انتظار مشتری(‬

‫‪ ‬پرداخت چک با عذرخواهی و سود مدت تأخیر به عالوۀ هدیهای به عنوان درک وضعیت نامناسب پیشآمد‬

‫)کامالً دور از حد انتظار مشتری)‬

‫ترمیم درباره چگونگی میزان کیفیت فقط در صورتی امکانپذیر است که شرکت دیدگاه روشنی نسبت به‬

‫مشتریان و انتظارات آنها داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .6‬مشتری مداری‬

‫در روندهای کسب و کار جدید‪ ،‬به دست آوردن رضایت مشتریان جایگاهی مهم و حیاتی در اهداف سازمانها‬

‫به خود اختصاص داده است و مدیران ارشد به خوبی میدانند موفقیت آنها در راه رسیدن به اهداف کالن‬

‫‪235‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫سازمان‪ ،‬در گرو جلب رضایت مشتریان است‪ .‬از سوی دیگر‪ ،‬نمیتوان گفت همه مشتریان به یک اندازه در‬

‫موفقیت سازمان نقش دارند‪ .‬بنابراین جلب رضایت مشتریان کلیدی‪ ،‬حساسیت بیشتری خواهد داشت‪ .‬بدین‬

‫ترتیب‪ ،‬الزم است در سازمان‪ ،‬سیستمی برای جذب و حفظ مشتریان طراحی و پیادهسازی شود؛ سیستمی که‬

‫بتواند روابط سازمان و مشتریان را به خوبی مدیریت کند‪ .‬امروزه این سیستمها به سیستمهای مدیریت ارتباط با‬

‫مشتریان مشهور شدهاند و نرمافزارهایی نیز با نام ‪ CRM‬به بازار آمده است که میتوانند سازمان را در راه جلب‬

‫رضایت مشتریان تواناتر سازند‪.‬‬

‫فلسفه ارتباط با مشتری از چند بعد قابل بررسي است‪:‬‬

‫بُعد تاكتیكي‪ :‬روابط به عنوان ابزاری برای ترفیع در فروش به کار گرفته می شوند‪ .‬در این خصوص میتوان به‬

‫توسعه فناوری اطالعات در جهت ایجاد جنبههای مختلف وفاداری اشاره کرد‪ .‬هرچند اجرای چنین پروژههایی‬

‫پرهزینه است ولی درعوض فرصت بسیار مناسبی را درجهت ایجاد وفاداری و سودآوری برای شرکت ایجاد‬

‫میکند‪.‬‬

‫بُعد استراتژیک‪ :‬هدف از روابط پیوندخوردن با مشتریان و ایجاد وفاداری در نزد مشتریان است‪ .‬امروزه اغلب‬

‫مدیران ارشد سازمانها از مشتریان خود درخواست میکنند تا با آنها تماس بگیرند و نیازهای خود را در میان‬

‫بگذارند‪ .‬برای مثال‪ ،‬رئیس بخش آمریکای شمالی شرکت پپسی کوال روزانه دست کم با چهار مشتری تماس‬

‫می گیرد و با آنها به گفتگو می پردازد‪.‬‬

‫بُعد فلسفي‪ :‬از بعد فلسفی‪ ،‬برقراری این روابط به سمت قلب مفهوم بازاریابی که همان مشتری محوری است و‬

‫درک نیازها و انتظارات او است‪ ،‬پیش میرود‪ .‬برای درک بهتر مفهوم بازاریابی رابطه مند با آنچه بیشتر در‬

‫بازاریابی سنتی مطرح میشد‪ ،‬به این مثال توجه کنید‪ :‬یک بازار رقابتی مثل صنعت خودرو را درنظر بگیرید که‬

‫‪236‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در آن تولیدکنندگان در نظر دارند اتومبیلهای خود را از نظر اصول طراحی‪ ،‬راحتی‪ ،‬ایمنی‪ ،‬سرعت و قدرت به‬

‫صورت سنتی تولید کرده و آن را در نظر مشتریان متفاوت جلوه دهند‪ .‬عدهای دیگر از تولیدکنندگان نیز قصد‬

‫دارند با ارائه خدمات پس از فروش و ارائه ضمانتنامه‪ ،‬محصول خود را متفاوت جلوه دهند اما در این بین‬

‫تولیدکنندگانی هم هستند که قصد دارند با شناختی که از مشتری‪ ،‬سوابق و عالیق وی دارند به او مشاورههایی‬

‫در زمینههای مختلف مثل چگونگی تامین مالی برای خرید خودرو‪ ،‬نگهداری‪ ،‬بیمه‪ ،‬تعویض و یا حتی فروش‬

‫داده و بدین وسیله اعتماد وی را جلب و روابط مستحکمتری با مشتری برقرار کنند‪.‬‬

‫بخشهای اصلي ‪:CRM‬‬

‫‪ CRM‬از سه بخش اصلی تشکیل شده است‪:‬‬

‫مشتری‪ :‬منظور از مشتری‪ ،‬مصرفکننده نهایی است که در روابط ارزشآفرین‪ ،‬نقش حمایتکننده را دارد‪.‬‬

‫روابط‪ :‬منظور از روابط‪ ،‬ایجاد مشتریان وفادارتر و سودمندتر از طریق ارتباطی یادگیرنده میباشد‪.‬‬

‫مدیریت‪ :‬مدیریت عبارت است از خالقیت و هدایت یک فرایند کسب و کار مشتریمدار و قرار دادن مشتری‬

‫در مرکز فرایندها و تجارب سازمان‪.‬‬

‫‪CRM‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪CRM‬‬

‫‪1 - Customer Relationship Management‬‬

‫‪237‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫هدف ‪:CRM‬‬

‫هدف مدیریت ارتباط با مشتری‪ ،‬توانمندسازی شرکت به منظور ارائه خدمات بهتر به مشتریان از طریق معرفی‬

‫فرایندهای خودکار قابل اطمینان خدمات‪ ،‬جمع آوری و پردازش اطالعات است و سعی دارد تا فرایندهای‬

‫متعدد خدمت رسانی به مشتری را در درون شرکت یکپارچه و خودکار سازد (ایجاد و حفظ ارتباطی بلندمدت‬

‫با مشتریان به طوری که هر دو طرف از آن سود ببرند)‪.‬‬

‫در واقع‪ ،‬این گونه مدیریت سه بخش از کسب و کار را درگیر میسازد‪ .‬این بخشها عبارتند از‪ :‬سیستم خدمات‬

‫به مشتری‪ ،‬سیستم اطالعات بازاریابی و سیستم مدیریت فروش‪ .‬بخش اطالعات بازاریابی‪ ،‬اطالعات درباره‬

‫محیط کسب و کار نظیر رقبا و متغیرهای فرامحیطی را فراهم میآورد‪.‬‬

‫بخش مدیریت فروش‪ ،‬برخی از فروشها و عملکردهای مدیریت فروش را خودکار میسازد‪ .‬این بخش‬

‫اولویتهای مشتری‪ ،‬عادات خرید‪ ،‬پراکندگی جمعیت و همچنین کارایی کارشناسان فروش را ردیابی میکند‪.‬‬

‫بخش خدمات به مشتری برخی از درخواستهای خدمت‪ ،‬شکایات‪ ،‬بازگشت محصول و درخواست اطالعات‬

‫را خودکار میسازد‪.‬‬

‫بسیاری از مراکز تماس از نرم افزار ‪ CRM‬برای ذخیره سازی اطالعات مشتری استفاده میکنند‪ .‬هنگامی که‬

‫مشتری تماس میگیرد‪ ،‬سیستم برای بازیابی و ذخیره اطالعات مربوط به مشتری‪ ،‬به کارگرفته میشود‪ .‬شرکت‬

‫با خدمت رسانی سریع تر و کارآمدتر به مشتری و همچنین نگهداری اطالعات وی در یک مکان‪ ،‬سعی میکند‬

‫تا در هزینهها صرفه جویی و مشتریان جدیدی را جذب کند‪.‬‬

‫‪238‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .6.3‬روندهای ارتباط با مشتریان‪:‬‬

‫کلید رشد کسب و کار‪ ،‬در ارتباط موفق آن با مشتری نهفته است؛ این کار شامل شناخت و ردیابی نیازها‪،‬‬

‫رفتارها و چرخه زندگی مشتری است و همچنین مستلزم استفاده از این اطالعات در جهت ایجاد ارزش برای‬

‫مشتری میباشد‪ .‬مهمترین روندهایی که موجب ارتباط ارزشآفرین با مشتری میشوند عبارتند از‪:‬‬

‫‪ ‬سرعت ارائه خدمات‬

‫‪ ‬خویشخدمتي‬

‫‪ ‬یكپارچهسازی‬

‫‪ ‬سهولت استفاده‬

‫‪ ‬رضایت مشتری‬

‫روندها مسائلی جهانی هستند که معموالً به آرامی آغاز میشوند و تقریباً پنج الی ده سال به طول میانجامند؛ اما‬

‫با افزایش نیازهای سازمان و مصرفکنندگان‪ ،‬به سرعت پراکنده و منتشر میشوند‪ .‬شبکه نمونهای از یک روند‬

‫است؛ این مفهوم در سال ‪ 1989‬به آرامی در سوئیس به کار گرفته شد‪.‬‬

‫الف) سرعت ارائه خدمات‪ :‬سرعت ارائه خدمات برای مشتریها بسیار اهمیت دارد‪ .‬مشتریها به تأخیر‬

‫عالقه ای ندارند و از منتظر ماندن بیزارند و هر چقدر زمان برایشان اهمیت بیشتری پیدا کند‪ ،‬به دنبال‬

‫سازمانهایی خواهند بود که خدمات خود را با سرعت بیشتری ارائه مینمایند‪ .‬با افزایش سرعت ارائه خدمات‪،‬‬

‫انتظارات مشتریها در جهت دریافت خدمات بیشتر‪ ،‬افزایش پیدا میکند‪ .‬بنابراین‪ ،‬ابزارهای کاربردی خدماتی‬

‫باید به سهولت قابل استفاده بوده و فضایی راحت و دوستانه داشته باشند‪.‬‬

‫‪239‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫مشتریها از معامالت آهسته و مشکل اجتناب میکنند‪ .‬آنها معموالً سیستمهای خویشخدمتی‪ 1‬را بهتر‬

‫میپسندند چون این سیستمها ‪ 24‬ساعته و ‪ 7‬روز هفته فعال هستند و میتوان بدون استفاده از کارکنان بخش‬

‫فروش‪ ،‬از طریق این خدمات به جستجوی اطالعات و محصوالت مورد نظر پرداخت‪.‬‬

‫ب) خویش خدمتي‪ :‬عالقه و تمایل مشتریها به خویشخدمتی در سازمانهای خدماتی فوقالعاده است اما‬

‫پیش از آن که خویشخدمتی بتواند به واقعیت تبدیل شود باید زیرساختهای جدیدی ایجاد گردد و‬

‫پروتکلهای جدیدی طراحی شوند‪ .‬در این صورت‪ ،‬یکپارچهسازی فرایندها امری ضروری خواهد بود‪.‬‬

‫خویشخدمتی باعث ایجاد تغییراتی در روندهای کسب و کاری شده است‪ .‬هنگامی که خریداران و فروشندگان‬

‫به طور آنالین و مستقیم با هم در ارتباط هستند‪ ،‬نقش واسطهها بسیار کمرنگ میشود‪ .‬حذف واسطهها یکی از‬

‫ویژگیهای کسب و کار الکترونیک به حساب میآید‪ .‬خویشخدمتی در صنایع هواپیمایی و مسافرتی آنالین‬

‫کامالً به چشم میخورد‪ .‬در این سیستمها مشتری قادر است از طریق شبکه به یک سیستم رزرو مرکزی متصل‬

‫شود و برای رزرو پرواز مورد نظر خود‪ ،‬به نحوی سریعتر و مناسبتر اقدام کند‪ .‬این کار سازمانها را قادر‬

‫میسازد تا فرایند رزرو کردن را خودکار نمایند‪ .‬خویشخدمتی باعث کاهش هزینهها و عدم نیاز به تجهیزات‬

‫فیزیکی گرانقیمت میشود‪.‬‬

‫ج) ارائه خدمات یكپارچه‪ :‬سازمانها نیازمند آن هستند که به جای تمرکز بر راهکارهای موضعی و سطحی که‬

‫فقط به بخشی از ارتباطات با مشتری میپردازند‪ ،‬از ابزارهای کاربردی یکپارچه و جامعی استفاده کنند که کل‬

‫ارتباطی را که با مشتری برقرار میشود تحت پوشش داشته باشند‪ .‬راهکارها و خدمات یکپارچه یکی از‬

‫بخشهای ضروری و حیاتی هر راهبرد کسب و کار به حساب میآیند‪ .‬مصرفکنندهها نیز از سمت راهکارهای‬

‫‪1 -Self service‬‬

‫‪241‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫نقطهای به سمت راهکارهای یکپارچه حرکت کردهاند‪ .‬این روند در خردهفروشیها بسیار به چشم میخورد‪ .‬در‬

‫این فروشگاهها مشتریها طالب هستند که تمام نیازهای خود را در یک محل و زیر یک سقف تهیه نمایند‪ .‬آنها‬

‫به کسب و کارهایی نیاز دارند که خدمات یکپارچهای ارائه دهد تا نیازهای خرید یک مرحلهای آنها را پوشش‬

‫داده و فرایند تصمیمگیری را برایشان سادهتر نماید‪.‬‬

‫د) سهولت استفاده از خدمات ارائه شده‪ :‬با بروز شدن روندهای جدید در رفتارهای خرید آنالین‪ ،‬شرکتها‬

‫باید زمان پردازش بین جستجو‪ ،‬انتخاب‪ ،‬دریافت سفارش و اجرای آن را کاهش دهند تا بتوانند به موفقیت‬

‫دست پیدا کنند‪ .‬تأخیر در هیچ کدام از مراحل فرایند قابل قبول نیست و در عین حال سهولت استفاده مشتری‬

‫نیز باید کامالً مد نظر قرار گیرد؛ چرا که سازمان با مشتریانی در سطوح مختلف ارتباط دارد‪ .‬سازمانها باید‬

‫مسائل مربوط به خدماترسانی به مشتری را با تمام کسانی که به نوعی با مشتری در تماس هستند به اشتراک‬

‫بگذارند؛ آن ها باید به جای آنکه مشتری را از یک بخش به بخش دیگری بفرستند‪ ،‬یک نقطۀ واحد برای ارتباط‬

‫با مشتریها به وجود آورند‪.‬‬

‫ه) رضایت مشتری‪ :‬مشتری کسی است که انجام معامله یا داد و ستدی را در یک محیط رقابتی به عهده دارد و‬

‫در حالت تعاملی چیزی را میدهد و چیزی را میگیرد و رضایت مشتری مقدار احساسی است که در اثر رفع‬

‫انتظاراتش یا افزودن به انتظارات به او دست میدهد‪ .‬بنابراین‪ ،‬مشتری محور تشکیالت و مصرفکننده‪ ،‬فلسفه‬

‫وجودی سازمانها است‪ .‬لذا‪ ،‬شناسایی‪ ،‬تفکیک‪ ،‬اولویتبندی‪ ،‬کشف انتظارات اصلی و نهایتاً حصول رضایت‬

‫مشتری از اهم فعالیتهای سازمان به شمار میرود‪ .‬سازمان باید مخاطبشناسی را که از مباحث اساسی در‬

‫‪241‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫فرهنگ مشتریمداری است‪ ،‬بدرستی درک و مد نظر قرار دهد و هر ساله کیفیت محصوالت و کمیت آنها را‬

‫متناسب با افزایش توقع مشتریان‪ ،‬روزآمد کرده و افزایش دهد‪.‬‬

‫رقابت‪ ،‬دلیل محوریت مشتری‪ ،‬افزایش درآمد و کسب سود است‪ .‬در حوزه خدمات دولتها‪ ،‬مشتریمداری و‬

‫تکریم اربابرجوع با الزام قانونی‪ ،‬بخشنامه یا صدور دستورالعمل مورد توجه قرار گرفته است‪ .‬در حالیکه در‬

‫عرصه فروش کاال و ارائه خدمات انحصاری که امروزه به فراوانی در تعامالت اجتماعی وجود دارد‪،‬‬

‫مشتریمداری‪ ،‬کرامت انسانی و انگیزههای معنوی ضرورت دارد؛ ضرورتی که غفلت از آن‪ ،‬کرامت انسانی‬

‫عرضهکنندگان را مخدوش میکند‪.‬‬

‫آنچه سازمانهای امروزی را به مشتریمداری وامیدارد‪ ،‬وجود رقابتی فشرده در کسب و کار است‪ .‬آنگونه که‬

‫غفلت از آن میتواند سازمانی را برای همیشه از عرصه رقابت محو کرده و خسارات سنگینی را به آن تحمیل‬

‫کند‪ .‬در خدمات انحصاری نیز اگرچه کسب درآمد‪ ،‬بسیار سهلالوصول و به نوعی تضمینشده است اما‬

‫ضرورتهای بسیاری برای مشتریمداری در آنها وجود دارد‪ ،‬همچنین در عرصه خدمات دولتها نیز الزاماتی‬

‫برای تأمین حقوق اربابرجوع وجود دارد که بر اساس آنها حقوق مشتریان و مراجعین تأمین میشود‪ .‬این‬

‫مقاله میکوشد تا ضمن ارائه تعریف مشتریمداری و بیان ویژگیهای سازمانهای مشتریگرا‪ ،‬به تبیین‬

‫ضرورتهای مشتریمداری در سازمانهای رقابتی‪ ،‬انحصاری و دولتی بپردازد‪.‬‬

‫مشتریمداری با پشتوانههای اعتقادی محدود به زمان نیست و در همه اعصار بویژه در تمدن اسالمی از سوی‬

‫تجار و کاسبان مسلمان مورد توجه بوده است‪ .‬تا آنجا که در فرهنگ ارزشی اسالم شاخهای از علوم به نام‬

‫«مکاسب» برای افرادی که به فعالیتهای اقتصادی میپرداختند شکل گرفته و مورد عنایت بوده است‪ .‬در‬

‫‪242‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تعریفی با نگرش اسالمی از مشتریمداری چنین آمده است‪ :‬مشتریمداری یعنی سعی در برآورده کردن‬

‫خواستههای مشتریان با تکیه بر قوانین الهی‪ ،‬حقمداری‪ ،‬رضایت طرفین معامله‪ ،‬عدم ضرر و انصاف‪.‬‬

‫در این شکل از تجارت‪ ،‬ضمن توجه به کسب درآمد و سود مناسب‪ ،‬توصیههای بسیاری برای تاجر و به نفع‬

‫مشتری صورت گرفته است که در هیچ تجارت آزادی در دنیا دیده نمیشود‪ .‬در تجارت اسالمی رضایتی فراتر‬

‫از رضایتمشتری مطرح است و آن رضایت الهی است که خوشبختانه از طریق ظاهرسازی و فریب امکان‬

‫حصول آن وجود ندارد‪ .‬اما مشتریمداری ناشی از رقابت‪ ،‬زمانی آغاز شد که میزان عرضه کاال و خدمات نسبت‬

‫به تقاضا به دلیل امکان تولید انبوه فزونی یافت‪.‬‬

‫جان وانامیکر‪ ،‬مالک یک فروشگاه بزرگ در ایالت فیالدلفیای آمریکا برای اولین بار در تبلیغات خود جمله «حق‬

‫با مشتری است» را به کار برد که در زمان کوتاهی نتیجه مطلوبی از آن گرفت‪ .‬تجار بریتانیایی جملههای‬

‫مشابهی چون «مشتری پادشاه است» را وارد فضای کسب و کار کردند‪ .‬با علمی شدن و توسعه فضای تجارت‪،‬‬

‫تعاریف گوناگونی از مشتریمداری ارائه شده که در یکی از تعاریف اینگونه آمده است‪ :‬مشتریمداری یعنی‬

‫تولید و عرضه کاال یا ارائه خدمات با محوریت مشتریان به منظور جلب رضایت آنها از طریق تأمین نیازهای‬

‫کاربردی‪ ،‬احساسی و منطقی متقاضیان‪ .‬با توجه به این تعریف به نظر میرسد که محوری بودن مشتریان‪ ،‬اصلی‬

‫مسلم و خدشهناپذیر است و سازمان برای رسیدن به اهداف خود باید تالش کنند از طریق تأمین نیازهای‬

‫کاربردی‪ ،‬احساسی و منطقی متقاضیان رضایت آنان را جلب نماید‪.‬‬

‫‪243‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .6.1‬لزوم مشتریمداری‬

‫هر سازمانی اعم از خصوصی‪ ،‬دولتی یا تعاونی که شکل میگیرد‪ ،‬برای تأمین نیازی از جامعه بوده و برای‬

‫رسیدن به اهدافی از پیش تعیینشده تشکیل میشود‪ .‬معموالً سازمانها برای تأمین یکی از اهداف زیر به وجود‬

‫میآیند‪:‬‬

‫کسب درآمد اصلیترین دلیل تشکیل بنگاههای اقتصادی اعم از خصوصی‪ ،‬تعاونی و حتی در بسیاری‬ ‫‪‬‬

‫از موارد دولتی‪ ،‬کسب درآمد و افزایش سود است که از طریق توزیع کاالهای تولیدی یا ارائه خدمات‬

‫تحقق مییابد‪.‬‬

‫اجرای قوانین برخی از سازمانها به منظور ارائه خدمات پیشبینی شده در قانون برای تأمین نیازهای‬ ‫‪‬‬

‫عموم مردم تشکیل می شوند مانند ثبت اسناد‪ ،‬ثبت احوال‪ ،‬گذرنامه‪ ،‬نیروی انتظامی‪ ،‬ارتش و بسیاری‬

‫سازمانهای دیگر که دولت به نوعی مسئولیت انجام آن را در سیستم اجتماعی به عهده گرفته است‪.‬‬

‫انگیزههای اجتماعی در هر جامعه سازمانهایی پدید میآورد که اغلب به گونهای خودجوش از سوی‬ ‫‪‬‬

‫مردم و برای تأمین منافع عمومی شکل میگیرند مانند سازمانهای مردم نهاد‪ 1‬که تشکیل آنها کامالً بر‬

‫اساس عالیق اجتماعی مردم است و هیچ نفع مادی از آن دنبال نمیشود‪.‬‬

‫در برخی موارد نیز در اهداف مذکور نسبت به یکدیگر همپوشانی دیده میشود که گاهی یک سازمان ضمن‬

‫برخورداری از حمایت قانونی برای شکلگیری‪ ،‬اهداف انتفاعی نیز در آن دیده میشود‪ .‬در مجموع سازمانها با‬

‫هریک از اهداف فوق که تشکیل شده باشند برای رسیدن به مقاصد خود نیازمند جلب رضایت مردم یا‬

‫مراجعین هستند که دالیل آن میتواند موارد زیر باشد‪:‬‬

‫‪1 - N.G.O‬‬
‫‪244‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ضرورتهای بینالمللي‬

‫نوع بشر با اعتقاد راسخ به کرامت انسان هرجا که قانونی ملی یا بینالمللی وضع کرده‪ ،‬بر این کرامت نیز تأکید‬

‫ورزیده است‪ .‬چنانکه در دیباچه اعالمیه جهانی حقوق بشر که دهم دسامبر به تصویب مجمع عمومی سازمان‬

‫ملل متحد رسیده و از منظر بسیاری پژوهشگران الزامآور بوده و اعتبار حقوق بینالملل را دارد‪ ،‬چنین آمده‬

‫است‪:‬‬

‫مشتریمداری سازمان را به اجرای دقیق مدیریت هزینهها ملزم میکند که بتواند قیمت نهایی محصول را برای‬

‫جلب رضایت مشتریان تا حد ممکن کاهش دهد‪ .‬شناسایی حیثیت و کرامت ذاتی تمام اعضای خانواده بشری و‬

‫حقوق برابر و سلبناپذیر آنان اساس آزادی‪ ،‬عدالت و صلح در جهان است‪ .‬این مطلب مهر تأیید بر اعتقاد‬

‫جهانی نسبت به کرامت ذاتی برای هر انسانی است که در نقشهای گوناگون اجتماعی بویژه در نقش مشتری‬

‫در ارتباطات اجتماعی ظاهر میشود‪.‬‬

‫ضرورتهای قانوني‬

‫از جمله اعتقادات عمومی و ارزشمند هر کشوری کرامت ملت است که در جای جای دنیا به اشکال گوناگون‬

‫دیده میشود‪ .‬طبیعی است که در همه کشورهای جهان بخشی ازخدمات‪ ،‬تنها از طریق دولتها و کامالً‬

‫انحصاری به مردم ارائه می شود‪ ،‬بنابراین توجه به جایگاه انسانی افراد جامعه و تامین کرامت مردم از جمله‬

‫مسائل بدیهی است که برای رعایت آن الزام عمومی و در بسیاری از موارد الزام قانونی وجود دارد‪ .‬در قوانین‬

‫اغلب کشورها نیز به این نکته توجه شده و به گونهای کرامت انسان مورد تأکید قرار گرفته است که قانون‬

‫برخی کشورها برای نمونه ذکر میشود‪.‬‬

‫‪245‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫قانون اساسی جمهوری اسالمی ایران‪ -‬جمهوری اسالمی‪ ،‬نظامی است بر پایه ایمان به خدای یکتا و‬ ‫‪‬‬

‫اختصاص حاکمیت و تشریع به او و لزوم تسلیم در برابر امر او‪ ،‬وحی الهی و نقش بنیادی آن در بیان‬

‫قوانین‪ ،‬معاد و نقش سازنده آن در سیر تکاملی انسان به سوی خدا‪ ،‬عدل خدا در خلقت و تشریع‪،‬‬

‫امامت و رهبری مستمر و نقش اساسی آن در تداوم انقالب اسالمی‪ ،‬کرامت و ارزش واالی انسان و‬

‫آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خدا‪.‬‬

‫قانون اساسی آلمان‪ -‬اصل یازدهم قانون اساسی آلمان بیان میکند‪ :‬حیثیت انسان مصون از تعرض است‬ ‫‪‬‬

‫و رعایت و حمایت از آن به عهده هیات حاکمه است‪.‬‬

‫قانون اساسی ژاپن‪ -‬در اصل سیزده از قانون اساسی ژاپن آمده است‪ :‬همه مردم به عنوان افراد جامعه‬ ‫‪‬‬

‫مورد احترام هستند‪.‬‬

‫قانون اساسی اسپانیا‪ -‬اصل یازده از قانون اساسی اسپانیا‪ :‬کرامت اشخاص حقوق غیرقابل نقض آنها‬ ‫‪‬‬

‫است‪ .‬آزادی‪ ،‬رشد افراد‪ ،‬احترام به قانون و حقوق دیگران‪ ،‬اساس نظم سیاسی و آرامش اجتماعی را‬

‫تشکیل میدهد‪.‬‬

‫قانون اساسی ایتالیا‪ -‬اصل نود و هشتم قانون اساسی ایتالیا میگوید‪ :‬کارمندان دولت منحصراً در خدمت‬ ‫‪‬‬

‫ملت هستند‪.‬‬

‫‪246‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ضرورتهای انتفاعي‬

‫همه سازمانهای تولیدی و عرضهکنندگان خدمات در یک هدف نهایی مشترک هستند و این هدف کسب و‬

‫افزایش درآمد و بقای سازمان است‪ .‬سازمانهای اقتصادی در هر رتبه و جایگاهی برای رسیدن به اهداف زیر‬

‫تالش میکنند‪:‬‬

‫بازگشت سرمایه با سود مناسب در یک نگرش اقتصادی‪ :‬هرگونه سرمایهگذاری‪ ،‬نیازمند بازگشت سرمایه‬ ‫‪‬‬

‫در یک دوره منطقی با سود مناسب است‪ .‬این هدف وقتی تحقق میباید که فروش محصول یا عرضه‬

‫خدمات در بازار پر پیچ و خم رقابت با موفقیت همراه باشد و چنین موفقیتی تنها از طریق جلب رضایت‬

‫مشتریان ممکن میشود‪.‬‬

‫کاهش هزینههای مشتریمداری سازمان را به اجرای دقیق مدیریت هزینهها ملزم میکند که بتواند قیمت‬ ‫‪‬‬

‫نهایی محصول را برای جلب رضایت مشتریان تا حد ممکن کاهش دهد‪ .‬پیشگیری از هزینههای خواب‬

‫سرمایه‪ ،‬کاهش ضایعات به دلیل توجه به کیفت مورد تقاضای مشتریان‪ ،‬بهبود فرایندهای تولید و خدمات‬

‫متناسب با انتظارات مشتریان‪ ،‬پیشگیری از هزینههای جذب مشتری جدید‪ ،‬کاهش شکاف اطالعاتی‬

‫سازمان با مشتریان و از همه مهمتر ایجاد خالقیت و نوآوری در کارکنان عواملی هستند که هزینهها را‬

‫بشدت کاهش میدهند و از این رهگذر منافع سازمان به شکل مطلوبتری تأمین میشود‪.‬‬

‫رشد قیمت سهام مشتریمداری در بازار عرضه و تقاضا‪ ،‬فروش محصوالت تولیدی یا خدماتی را افزایش‬ ‫‪‬‬

‫میدهد و سود حاصله سازمان را باال میبرد‪ .‬با افزایش سود‪ ،‬تقاضا برای خرید سهام سازمان مشتریمدار‬

‫فزونی مییابد‪ .‬در این چرخه آنچه باعث افزایش ارزش سهام سازمان میشود‪ ،‬مشتریمداری است‪.‬‬

‫‪247‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫رشد سهم بازار با توجه به تاکید اصول مشتریمداری به کیفیت‪ ،‬همچنین توجه به تأمین نیازها و‬ ‫‪‬‬

‫انتظارات مشتریان در سازمانهای مشتری محور‪ ،‬همواره تقاضای مشتریان به شرط تناسب منطقی با‬

‫قیمت کاال و خدمات بیشتر از کاالها و خدمات مشابه را در پی دارد و به همین دلیل میزان سهم بازار‬

‫سازمان مشتریمدار نسبت به رقیبان بیشتر بوده و در نتیجه سود آن نیز بیشتر خواهد بود‪.‬‬

‫سازمان ها با هر هدفی که تشکیل شده باشند‪ ،‬ملزم به جلب رضایت مشتریان خود هستند‪ .‬این الزام از دستورات‬

‫الهی در حفظ کرامت انسانها‪ ،‬از قانون و انگیزههای اجتماعی‪ ،‬همچنین از ضرورتهای تأمین منافع سازمانی‬

‫برای کسب سود مناسب ناشی میشود‪ .‬مشتریمداری در بازار رقابت الزامی برای حفظ بقاء و در بازار انحصار‬

‫یک الزام الهی‪ ،‬قانونی و اجتماعی است که در صورت عدم تحقق نتیجهای جز نیستی برای سازمان در بر ندارد‪.‬‬

‫د‪:‬‬

‫‪ -1‬حفظ مشتریان فعلی‬

‫‪ - 2‬تماس با مشتریان قدیمی که دیگر با ما کار نمیکنند‬

‫‪- 3‬جذب مشتریان جدید‬

‫حفظ مشتریان فعلي‪:‬‬

‫رضایت مشتریان فعلی شما تضمین کننده آینده شرکت شما میباشد‪ .‬تمام تالش خود را برای جلب رضایت‬

‫مشتریان سودآور خود انجام دهید‪ .‬این نکته را مد نظر داشته باشید‪ :‬رقبای شما هرگز بیکار ننشسته اند! آنها‬

‫تمام تالش خود را برای جذب مشتریان شما انجام میدهند‪ .‬پس مشتریان خود را حفظ کنید‪ .‬با مشتریان فعلی‬

‫خود در تماس باشید‪ .‬هزینه جذب یک مشتری جدید پنج برابر حفظ مشتری کنونی است‪ .‬پیشنهادهای کاری‬

‫‪248‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫جدید به آنها بدهید؛ با معرفی محصوالت جدید سعی کنید نیازهای آنها را بهتر از رقبا برآورده سازید؛‬

‫اعتراضات و شکایات آنها را (چه معقول و چه نامعقول) بشنوید؛ اعتراضات معقول آنها را بررسی کنید و‬

‫تمام تالش خود را برای جبران آن انجام دهید‪ .‬به یاد داشته باشید زمانی که مشتری اعتراض میکند یعنی‬

‫می خواهد با شما کار کند! اما یک مشکلی در این میان وجود دارد و گر نه او میتوانست بدون این که چیزی‬

‫به شما بگوید به سراغ رقیبان شما برود‪ .‬با یک مذاکره دوستانه اعتراضات نامعقول آنها را به آنها بفهمانید و‬

‫در هر صورت از آنها تشکر کنید که مشکالت کاری خود را با شما در میان گذاشتهاند‪.‬‬

‫تماس با مشتریان قدیمي كه دیگر با ما كار نميكنند‪:‬‬

‫دالیل زیادی وجود دارد که یک مشتری قدیمی دیگر به سراغ ما نیامده است‪ .‬مثالً شغل او عوض شده است‪،‬‬

‫فوت کرده‪ ،‬جابجا شده‪ ،‬از ما ناراضی بوده یا رقیب ما پیشنهاد بهتری به او داده است‪.‬‬

‫با مشتریان قدیمی تماس بگیرید‪ .‬دلیل همکاری یا عدم همکاری وی را جویا شوید‪ .‬جالب است بدانید بیش از‬

‫نود و پنج درصد مشتریان در صورت نارضایتی بدون اینکه از ما شکایت کنند به سراغ رقبای ما می روند‪ .‬در‬

‫صورتی که نارضایتی وجود دارد تمام سعی خود را بکنید تا آن را جبران کنید و دوباره آن مشتری را جذب‬

‫کنید‪ .‬گاهی اوقات نارضایتی خاصی وجود ندارد اما رقیب ما پیشنهاد جذابتری به وی داده است‪ .‬با مدیریت‬

‫سازمان مسأله را در میان بگذارید‪ .‬بررسی کنید برای جذب دوباره این مشتری چه پیشنهاداتی به وی میتوانید‬

‫بدهید‪.‬‬

‫‪249‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫جذب مشتریان جدید‪:‬‬

‫در بازار نیروهای فرسایندهای مثل فعالیت رقبا‪ ،‬تغییر سالیق و عالیق مشتریان‪ ،‬تکنولوژیهای جدید و ‪ ...‬وجود‬

‫دارد که باعث میشود تعداد مشتریان ما کاهش پیدا کند‪ .‬در این راستا‪ ،‬تالش برای جذب مشتریان جدید‬

‫ضرروتی غیر قابل انکار است‪.‬‬

‫‪ .7‬امنیت‪ ،‬اطالعات محرمانه و حفاظت از اطالعات مشتریان‬

‫در این بخش به حقوق افراد‪ ،‬تحت قانون پشتیبانی اطالعات مصوب سال ‪ ،1998‬ویژگیهای اطالعات محرمانه‪،‬‬

‫و نیاز به امنیت و الزاماتی برای محرمانه بودن اطالعات خواهیم پرداخت‪.‬‬

‫ویژگيهای اطالعات محرمانه‬

‫امروزه بسیاری از سازمانها برای نگهداری اطالعات محرمانه خود سیستمهای کامپیوتری دارند که می بایست‬

‫در مقابل سوءاستفاده پشتیبانی و حفاظت شوند‪ .‬اطالعاتی که شرکت در فایلهای کامپیوتری خود نگهداری‬

‫میکند‪ ،‬از با ارزشترین داراییها محسوب میشود‪ .‬بنابراین‪ ،‬ایمنی و امنیت آن اطالعات اهمیت فوق العادهای در‬

‫بقای شرکت دارد‪.‬‬

‫اطالعات به طور کلی در یکی از این سه طبقه جای میگیرد‪:‬‬

‫این اطالعات مانند یک مجموعه کتابخانه در دسترس افراد طالب آن قرار دارند‪.‬‬ ‫اطالعات عمومی‬
‫این اطالعات شامل جزئیات مربوط مشتریان‪ ،‬تامین کنندگان‪ ،‬محصوالت‪ ،‬دستمزد کارمندان و‬
‫اطالعات گروهی‬
‫اطالعات مالی خود شرکت هستند‪.‬‬
‫این اطالعات که مربوط به افراد (مشتریان یا کارمندان) می باشند‪ ،‬اطالعاتی است درباره افراد‬
‫زنده و قابل شناسایی‪ .‬بیان حقیقت و ابراز عقیده درباره افراد‪ ،‬اطالعات شخصی درنظر گرفته‬
‫می شود اما قصد و منظور کاربر نسبت به افراد در این حیطه نمی گنجد‪ .‬اطالعات شخصی ذخیره‬
‫اطالعات شخصی‬
‫شده شامل نام‪ ،‬آدرس‪ ،‬شغل‪ ،‬حقوق‪ ،‬سابقه بیمه‪ ،‬سابقه کیفری و جزئیات وابستگان میباشد‪.‬‬

‫‪251‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اطالعات محرمانه هر دو طبقه گروهی و شخصی را شامل می شوند که ممکن است به صورت شفاهی انتقال‬

‫داده شده و یا به صورت کتبی یا کامپیوتری نگهداری شوند‪ .‬اطالعات گروهی باید در مقابل دستکاری‪ ،‬اعمال‬

‫خرابکارانه عمدی و جاسوسی صنعتی محافظت و پشتیبانی شوند‪ .‬اطالعات محرمانه نباید به جهت حق‬

‫السکوت و افشای غیرقانونی و بدون مجوز مورد استفاده قرار گیرند‪.‬‬

‫اصول ذخیره سازی و پاكسازی اسناد‬

‫سازمانهای بیمه برای حفاظت و پشتیبانی از اطالعات موجود در کامپیوترها‪ ،‬می بایست از اصول پایه‬

‫ذخیره سازی پیروی کنند‪.‬‬

‫دسترسي محدود‬

‫دسترسی به اطالعات محرمانه می بایستی محدود شود و تنها کارکنان دارای اختیار‪ ،‬حق دسترسی‪ ،‬اصالح یا‬

‫پاک کردن آنها را داشته باشند‪ .‬کنترل دقیق دسترسی برای هر کاربر حائز اهمیت است‪.‬‬

‫ذخیره سازی فایل و ایجاد نسخه پشتیباني‬

‫هر یک از کارکنان میبایست نسبت به مسئولیت خود در قبال ذخیره سازی فایل آگاه باشد‪ .‬تهیه نسخههای‬

‫پشتیبانی و قرار دادن آنها در قفسههای نسوز از امور الزم می باشند‪ ،‬همچنین نسخهای میبایست بیرون از‬

‫ساختمان شرکت نگهداری شود‪.‬‬

‫‪251‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫نگهداری اسناد مرجع‬

‫به منظور ایجاد امنیت بیشتر برای اطالعات حساس‪ ،‬اطالعات مرجع اصلی میبایست در ساختمان امن دیگری‬

‫نگهداری شوند‪.‬‬

‫‪ .7.3‬قانون پشتیباني اطالعات مصوب سال ‪3991‬‬

‫در انگلیس قانون پشتیبانی اطالعات مصوب سال ‪ 1993‬مرجعی قانونی برای افراد است تا در صورت افشای‬

‫غیرقانونی و بدون مجوز‪ ،‬نقصان یا نگهداری اطالعات نادرست توسط کاربران اطالعات همچون سازمانها‪ ،‬به‬

‫قانون مراجعه نمایند‪ .‬قانون پشتیبانی اطالعات مصوب سال ‪( 1993‬جایگزین قانون مصوب سال ‪ )1984‬شروط‬

‫دستورالعمل پشتیبانی اطالعات کمیسیون اروپا‪ ،‬مصوب سال ‪ 1995‬را در قانون بریتانیا اعمال میکند‪ .‬قانون‬

‫مصوب سال ‪ 1998‬اساسا برنامه ریزی شده تا تمامی روشهای انتقال اطالعات را تنظیم و کنترل نماید و‬

‫برخالف قانون مصوب سال ‪ 1984‬به اطالعات کامپیوتری محدود نشده است‪ .‬از این رو‪ ،‬قانون مصوب سال‬

‫‪ 1998‬به استفاده از کامپیوتر و دیگر تجهیزات پردازش اطالعات خودکار می پردازد‪ .‬امروزه اطالعات ثبت شده‬

‫دستی و یادداشتهای کاغذی را نیز شامل میشود‪.‬‬

‫اطالعات به عبارتی «‪ ...‬اطالعات ثبت شدهای هستند به صورتی که در پاسخ به دستورالعملهای مشخص‬

‫توسط تجهیزاتی با عملکرد خودکار قابل پردازش باشند»‪.‬‬

‫اطالعات شخصي مربوط به افراد زنده ای می باشند که از طریق این اطالعات قابل شناسایی هستند‪.‬‬

‫اطالعات حساس به اصل قومی یا نژادی‪ ،‬باورهای مذهبی یا سیاسی‪ ،‬وضعیت سالمت و جسمانی میپردازد‪.‬‬

‫‪252‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تمامی شرکتهایی که چنین اطالعاتی را رسیدگی میکنند میبایست به اصول پشتیباني اطالعات زیر وفادار‬

‫باشند‪:‬‬

‫‪ ‬محتویات اطالعات شخصی می بایست درست و طبق قانون پردازش داده شوند‪.‬‬

‫‪ ‬اطالعات شخصی تنها در مورد اهدافی مشخص و قانونی مورد استفاده قرار می گیرند‪.‬‬

‫‪ ‬اطالعات شخصی برای هر هدفی که نگهداری می شوند میبایست دقیق‪ ،‬مرتبط و غیر افراطی نسبت به آن‬

‫اهداف باشند‪.‬‬

‫‪ ‬اطالعات شخصی میبایست صحیح باشند و به روز شوند‪.‬‬

‫‪ ‬اطالعات شخصی برای هر هدفی که نگهداری می شوند نباید بیشتر از زمان مورد نیاز برای آن اهداف باقی‬

‫بمانند‪.‬‬

‫‪ ‬اطالعات شخصی میبایست طبق حقوق موضوعات اطالعات تحت قانون مربوط پردازش داده شوند‪.‬‬

‫‪ ‬تمهیدات امنیتی مناسبی باید در مقابل دسترسی غیرقانونی و بدون مجوز‪ ،‬افشا یا از بین بردن اطالعات‬

‫شخصی و همچنین از دست رفتن یا از بین بردن تصادفی اطالعات شخصی صورت گیرند‪.‬‬

‫‪ ‬اطالعات شخصی نمیبایست به کشوری خارج از منطقه اقتصادی اروپا فرستاده شود مگر آنکه آن کشور‬

‫پشتیبانی کافی برای موضوعات اطالعات را داشته باشد‪.‬‬

‫قانون در قبال اطالعات شخصی فراد که توسط دیگران نگهداری می شوند‪ ،‬به آنها حقوقی از قبیل حقوق زیر‬

‫ارائه میدهد‪:‬‬

‫‪ ‬نسخه ای از اطالعات شخصی‬

‫‪253‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬اطالع از منطق فرایندهای تصمیم گیری خودکار مربوط به آنها‬

‫‪ ‬جلوگیری از فرایندی که احتمال ایجاد صدمه‪/‬خطر داشته باشد‬

‫‪ ‬جلوگیری از فرایندی به منظور اهداف بازاریابی مستقیم و بی واسطه‬

‫‪ ‬جبران خسارات‬

‫‪ ‬اصالح اطالعات نادرست‬

‫کاربران اطالعات که اطالعات شخصی را نگهداری میکنند می بایست توسط عضو کمیسیون پشتیبانی اطالعات‬

‫ثبت شوند‪ .‬پردازش اطالعات بدون اطالع عضو کمیسیون جرم تلقی میشود‪.‬‬

‫‪ .8‬آشنایي با پول شویي و ارتباط آن با صنعت بیمه‬

‫پول شویی‪ 1‬فرایندی است که توسط آن مجرمان و تروریستها پولی را که به صورت غیرقانونی به دست‬

‫آوردهاند‪ ،‬به اندوختهای مشروع تبدیل میکنند‪ .‬این مورد تنها توسط سندیکاهای بزرگ مجرمان صورت‬

‫نمیگیرد بلکه در میزان بسیار کوچک تر نیز دیده میشود‪ .‬این مساله به خصوص مربوط به شرکتهای خدماتی‬

‫مالی در موقعیتی است که پول نقد به ترتیباتی به ظاهر قانونی همچون سهم بازنشستگی‪ ،‬بیمه کل زندگی‪،‬‬

‫شرکت سرمایه گذاری‪ ،‬سپردههای تعاونی مسکن‪ ،‬چکهای مسافرتی درآمده یا حتی بیمهنامه ای را خریداری‬

‫کرده و کمی پس از آغاز آن را فسخ مینماید تا حق بیمه برگشتی دریافت کنند‪ .‬مجرمان حاضر هستند که حتی‬

‫از ارزش پول «کثیف» آنها کمتر شود‪ .‬برای مثال‪ ،‬روی هر نتیجه ممکن مسابقه ورزشی شرط بندی کنند‪ ،‬البته‬

‫به شرط آن که در پایان پول «پاک» حاصل آید‪.‬‬

‫‪1 - Money Laundering‬‬

‫‪254‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫فرایند پول شویی شامل سه مرحله میباشد‪ .‬اولین مرحله جایابي است‪ .‬این پروسه به جریان انداختن پول نقد‬

‫در سیستمی مالی و تبدیل آن به دارایی دیگر همچون چک یا حتی ملک میپردازد‪.‬‬

‫با انجام این کار هنوز هم احتمال ردیابی پول به منبع غیرقانونی اش وجود دارد‪ .‬این جاست که مجرمان به‬

‫مرحله الیه بندی می پردازند‪ .‬این پروسه شامل ایجاد یک سری معامالت پیچیده است که برای پنهان کردن‬

‫منابع اصلی پول طراحی شده اند‪ .‬این کار ممکن است از طریق انتقال برون مرزی اندوخته یا معامله سهام آتی‬

‫صورت گیرد‪.‬‬

‫آخرین مرحله‪ ،‬دسترسی به پول میباشد که با عنوان ادغام شناخته شده است‪ .‬روشهای زیادی برای قانونی‬

‫جلوه دادن امور وجود دارد‪ .‬تعویض موجودی و فروش آن در عموم نمونهای از این موارد است‪ .‬اغلب‬

‫روشهای بسیار پیچیده تری مورد استفاده قرار می گیرند‪ .‬خرید ملک و اجاره دادن آن یا ایجاد شرکت و تنظیم‬

‫حقوق دو مثال از این مورد میباشند‪.‬‬

‫چرا برخي از خدمات بیمه برای پول شویي كالهبرداران مناسب مي باشند؟‬

‫‪ ‬قطعیت بازپرداخت حتی احتماال با مقداری سود‪ ،‬به خاطر تاثیر بازگشت سرمایه‬

‫‪ ‬بخشهایی از شرکت بیمه که با پروفایلهای خسارت خفیف اما مکرر سر و کار دارند‪ ،‬اغلب بازگشت‬

‫چشمگیر حق بیمه را ضمانت میکنند‪ .‬توجه داشته باشید که کالهبرداران پرداخت خسارت را به صورت‬

‫نقدی و نه تعمیر‪ ،‬تعویض یا بازگشت به وضع قبلی ترجیح میدهند‪.‬‬

‫‪255‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫تعریف‬

‫پولشویی یعنی مشروع جلوهدادن پولهایی که از راههای غیرقانونی و نامشروع بهدست میآیند با استفاده از‬

‫روشهایی که باعث پنهان شدن منشاء غیر قانونی آن پولها میشوند‪ .‬پولشویی فعالیتی غیرقانونی است که در‬

‫طی انجام آن‪ ،‬عواید و درآمدهای ناشی از اعمال خالف قانون‪ ،‬مشروعیت مییابد‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬پولهای‬

‫کثیف ناشی از اعمال خالف به پولهای بهظاهر تمیز تبدیل میشوند و در بدنه اقتصاد جایگزین میشوند‪.‬‬

‫طبق ماده ‪ 2‬قانون مبارزه با پولشویی ایران‪ ،‬جرم پولشویی عبارت است از‪:‬‬

‫‪ .1‬تحصیل‪ ،‬تملک‪ ،‬نگهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیتهای غیرقانونی با علم به این که به طور‬

‫مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه ارتکاب جرم به دست آمده باشد؛‬

‫‪ .2‬تبدیل‪ ،‬مبادله‪ ،‬یا انتقا ل عوایدی به منظور پنهان کردن منشاء غیرقانونی آن با علم به این که به طور‬

‫مستقیم یا غیر مستقیم ناشی از ارتکاب جرم بوده یا کمک به مرتکب به نحوی که وی مشمول آثار و‬

‫تبعات قانونی ارتکاب آن جرم نگردد؛‬

‫‪ .3‬اخفاء یا پنهان یا کتمان کردن ماهیّت واقعی‪ ،‬منشاء‪ ،‬منبع‪ ،‬محل‪ ،‬نقل و انتقال‪ ،‬جابهجایی‪ ،‬یا مالکیّت‬

‫عوایدی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم در نتیجه جرم تحصیل شده باشد‪.‬‬

‫این عمل‪ ،‬یک روش معمول و منطقی برای بهدست آوردن سود از فعالیتهای غیرقانونی برای مجرمان است‪.‬‬

‫خالفکاران از طیف وسیع اعمال غیراخالقی و غیرقانونی مانند استفاده از رانت شرکتهای دولتی در ایران و‬

‫حذف منبع پول و همچنین قاچاق مواد مخدر‪ ،‬تقلبات‪ ،‬ثروتهای قابل مصادره‪ ،‬گروگانگیری‪ ،‬قمار و همچنین‬

‫‪256‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اهدای پول به سازمانهای تروریستی و حتی تقلبات مالی در اینترنت یا دیگر ابزار اطالعرسانی سودهای کالنی‬

‫را بهدست میآورند‪.‬‬

‫تاریخچه اصطالح‬

‫نخستین بار فردی به نام آل کاپون گروهی به نام آلکاپونها تشکیل داد‪ .‬این گروه به زور از مردم اخاذی‬

‫میکردند‪ .‬آنان برای پنهانسازی شیوه عمل خود‪ ،‬رختشوی خانهای تاسیس کردند و وانمود میکردند درآمد‬

‫خود را از این راه به دست میآورند؛ نه از راه نامشروع‪ .‬اصطالح پولشویی این چنین شکل گرفت‪.‬‬

‫هم اکنون در ایران بزرگترین افرادی که به این اعمال مجرمانه اقدام میکنند با استفاده از روشهای متفاوت‬

‫همچون جعل اسناد و استفاده از افراد خاص در بدنه اداره ثبت احوال کشور اقدام به ایجاد هویتهای متفاوت‬

‫مینمایند تا اعمال خالفکارانهی خود را از دید ماموران دور نگه دارند تا بتوانند آزادانه مقدار حجم انبوه مالی‬

‫که از راه غیر قانونی به دست آورند را موجه جلوه دهند‪.‬‬

‫‪ .8.3‬روشهای پولشویي‬

‫شیوههای پولشویی پیچیده و متنوع است‪ .‬این شیوهها به عواملی چون نوع خالف انجامشده‪ ،‬نوع نظام اقتصادی‬

‫و قوانین و مقررات کشوری بستگی دارد که خالف در آن جا صورت گرفته است و نوع مقررات کشوری که‬

‫پول تطهیر در آنجا میشود‪ .‬از معمولترین و مهمترین روشهای پولشویی این است که پولشویان برای نقل و‬

‫انتقال پولهای کثیف اقدام به تاسیس شرکتهای مختلف و همچنین هزینه کردن این گونه پولها در امور‬

‫اقتصادی متنوع همچون انجام کارهای عمرانی یا سرمایهگذاری در انواع مختلف بازارهای مالی مانند‬

‫بانک‪ ،‬بورس‪ ،‬خدمات مهندسی گوناگون و ‪ ...‬میکنند‪ .‬راحتترین روش برای کاهش جلب توجه مجریان‬

‫‪257‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫قانون به عملیات پولشویی این است که مقادیر هنگفت پول نقد به مقادیر کوچکی تبدیل میشود‪ .‬این مبالغ یا‬

‫به طور مستقیم در بانک سپردهگذاری میشود یا با آن ابزارهای مالی چون چک‪ ،‬سفته‪ ،‬سهام‪ ،‬اوراق مشارکت‪ ،‬و‬

‫غیره خریده میشود و آنها را در مکانهای دیگر سرمایه گذاری میکنند‪.‬‬

‫از شیوههای دیگر تطهیر پول میتوان به سرمایهگذاری موقت در بنگاههای تولیدی‪-‬تجاری قانونی‪،‬‬

‫سرمایهگذاری در بازار سهام و اوراق قرضه‪ ،‬ایجاد سازمانهای خیریه قالبی‪ ،‬سرمایهگذاری در‬

‫بازار طال و الماس و دیگر فلزات گرانبها یا جواهرآالت‪ ،‬شرکت در مزایدههای آثار هنری و اجناس عتیقه و‬

‫انتقال پول به کشورهای دارای مقررات بانکی آزاد ‪ -‬مثل سوئیس‪ -‬اشاره کرد‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬پول کثیف زمانی‬

‫که در فعالیتهای قانونی وارد و سرمایهگذاری میشود‪ ،‬در طول گردش و دستبهدست شدن با پولهای تمیز‬

‫آمیخته میشود تا جایی که شناسایی آن ناممکن میشود‪ .‬متاسفانه‪ ،‬تاکنون روش قابلقبولی برای اندازهگیری‬

‫حجم پولشویی ارائه نشده است‪.‬‬

‫تاثیر پولشویي بر اقتصاد‬

‫پولشویی به عنوان یک جرم مالی تاثیر منفی چشمگیری بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها به جای میگذارد‪.‬‬

‫در قطعنامهای که در ژوئن ‪ 1998‬در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد‪ ،‬برآورد شد ساالنه دستکم‬

‫‪ 2‬میلیارد دالر پول تطهیر میشود‪ .‬از جمله اثرات منفی پولشویی میتوان موارد زیر را نام برد‪:‬‬

‫تخریب بازارهای مالی‬ ‫‪‬‬

‫فرار غیرقانونی سرمایه از کشور‬ ‫‪‬‬

‫کاهش تقاضای پول و کاهش معینی در نرخ ساالنه تولید ناخالص ملی‬ ‫‪‬‬

‫‪258‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ورشکستگی بخش خصوصی‬ ‫‪‬‬

‫کاهش بهرهوری در بخش واقعی اقتصاد‬ ‫‪‬‬

‫افزایش ریسک خصوصی سازی‬ ‫‪‬‬

‫تخریب بخش خارجی اقتصاد‬ ‫‪‬‬

‫بیثباتی در روند نرخهای ارز و بهره‬ ‫‪‬‬

‫توزیع نابرابر درآمد‬ ‫‪‬‬

‫این تصور که بخش بیمه برای فعالیتهای پول شویی کمتر مستعد است در اکثر بخشهای جهان منجر به دادن‬

‫آزادی به کسب و کار بیمه شده است بدون اینکه به نتایج منفی آن توجه شود‪ .‬زمانی که پول شویی رخ دهد‪،‬‬

‫بیمه گران در معرض ریسکهای قانونی‪ ،‬عملیاتی و شهرت قرار میگیرند‪.‬‬

‫در ده سال اخیر همراه با آگاهی نسبت به پول شویی تعدیل چشمگیری در بخش بیمه ایجاد شده است‪ .‬انجمن‬

‫جهانی ناظران ‪ 4‬به عنوان یکی از نهادهای غیردولتی‪ ،‬بر نظارت و کنترل بیمه فعالیتهای پولشویی در بخش‬

‫بیمه توجه دارد‪ .‬بعد از آغاز سال ‪ IAIS1 ،2111‬مقابله با پول شویی در بیمه را در اولویتهای مهم ‪ 5‬مجموعه‬

‫قرار داد‪ .‬در ژوئن ‪ ،2113‬گروه کار فعالیتهای مالی مقابله با فعالیتهای مالی ‪ 41‬پیشنهاد مربوط به ضد‬

‫پول شویی تروریستی را پذیرفت که در بردارنده هشت پیشنهاد خاص در رابطه با فعالیتهای مالی تروریستی‬

‫به منظور مقابله با فعالیتهای تأمین مالی تروریسم‪ ،‬در ماه اکتبر ‪ 2111‬بود‪.‬‬

‫‪1 - International Association of Insurance Supervisors‬‬

‫‪259‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫به این ترتیب‪ ،‬در اکتبر ‪ IAIS ،2113‬اصول کلی و روشی را تصویب و منتشر کرد که برای نظارت بیمهگران‬

‫در تمام دنیا بازنگری شده بود‪ .‬در کشورهای درحال توسعه‪ ،‬بخش بیمه بیشتر در معرض آسیب پول شویی قرار‬

‫دارد؛ به این دلیل که در کشورهای درحال توسعه اغلب قوانین‪ ،‬بخش بیمه را از اقدامات و تدابیر احتیاطی‬

‫مستثنی میکنند‪ .‬هر چند اخیراً کشورهای درحال توسعه نظیر مالزی اقدامات پیشگیرانه را برای مقابله با‬

‫پول شویی در بخش بیمه شروع کردهاند‪.‬‬

‫در طول این مدت‪ ،‬این سیاستها به دنبال آشکار نمودن فعالیتهای پول شویی در بخش بیمه مالزی بودند تا‬

‫بتوانند تمام بخش مالی کشور را مورد حفاظت قرار دهند‪.‬‬

‫‪ .1‬مانند دیگر بخشهای مالی‪ ،‬بخش بیمه نیز به شدت در معرض پولهای منتج از فعالیتهای مجرمانه (به‬

‫خصوص پول شویی) است‪ .‬این بخش به سبب ماهیتش در ایجاد بازده مطمئن و تمیز وجوه سرمایه گذاری‬

‫شده‪ ،‬محل جذابی برای پولشویی است‪ .‬پول شو‪ ،‬کسی است که پولها را وارد سیستم بیمه کرده و مبالغی را از‬

‫شرکت بیمه دریافت می کند و از این طریق با موفقیت پولش را قانونی میکند‪.‬‬

‫بیمه نامههای عمر دائمی که ارزش بازخرید نقدی دارند ابزار جذابی برای پول شویی هستند‪ .‬چنین جریانات‬

‫نقدی می توانند توسط پول شو بازخرید شوند و یا به عنوان منبعی برای سرمایهگذاری آینده استفاده شوند؛‬

‫برای مثال‪ ،‬دریافت وام در ازاء ارزشهای نقدی‪ .‬این بیمه نامهها به طرق مشابهی مانند تراستهای واحد یا‬

‫صندوقهای متقابل فعالیت میکنند؛ به عبارت دیگر‪ ،‬پول شو میتواند وجوه را به بیمه نامهوارد یا از آن خارج‬

‫کرده و با پرداخت جریمه کم آنرا بازپس بگیرد‪.‬‬

‫‪261‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫قراردادهای مستمری نیز در معرض ریسک پول شویی قرار دارند زیرا آنها به پولشوها اجازه می دهند وجوه‬

‫نامشروع خودشان را به جریان درآمدی فوری یا مدت دار تبدیل کنند‪ .‬سود اوراق قرضه بیمه اغلب در ترکیبی‬

‫از سهام‪ ،‬اوراق بهادار با نرخ بهره ثابت و اموال سرمایه گذاری میشود و بدینگونه یکی از بهترین انواع‬

‫سرمایه گذاری یکجا در سالهای اخیر بوده است‪ .‬قراردادهای مستمری به عنوان سرمایهگذاریهای کم ریسک‬

‫رواج پیدا کرده اند زیرا بازده آنها از طریق پاداشها به دست بیمه گذاران می رسد‪ .‬یک قرارداد بسیار جذاب‬

‫برای این هدف قراردادهای مستمری است‪ .‬در سال ‪ 2114‬کمیته مبارزه با تقلب مثالهایی از قراردادهای بیمه‬

‫عمری را که در معرض فعالیتهای پولشویی قرار گرفته بودند‪ ،‬ذکر کرده است‪ .‬این مثالها شامل این موارد‬

‫بودند‪:‬‬

‫‪ ‬قراردادهای بیمه عمر سرمایه گذاری یا با حق بیمه یکجا‬

‫‪ ‬بیمه نامههای عمر با حق بیمه یکجا که ارزش نقدی را حفظ می کنند‪.‬‬

‫‪ ‬مقرری ساالنه ثابت و متغیر‬

‫‪ ‬بیمه نامههای عمر و پس انداز با مدت معین‬

‫پول شویی در بیمه اتکایی میتواند با تأسیس شرکتهای اتکایی جعلی یا واسطههای اتکایی‪ ،‬توافقات پذیرش‬

‫ریسک به نیت واگذاری کامل و کپتیو‪1‬ها یا با سوءاستفاده از معامالت معمول اتکایی رخ دهد‪ .‬کمیته فرعی‬

‫تقلب بیمه ای در سال ‪ 2114‬مثالهایی را در این رابطه بیان کرده است‪:‬‬

‫‪ ‬انعقاد قراردادهایی سوء با بیمه گر اتکایی از طریق بیمه گری که عواید حاصل از وجوه کیفری یا‬

‫تروریستی را به منظور پنهانسازی منشاء آنها پوشش میدهد‪.‬‬

‫‪1 - Captive‬‬
‫‪261‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬تأسیس شرکت بیمه اتکایی جعلی برای بهره برداری از منافع جرائم در پولشویی‬

‫‪ ‬تشکیل بیمه گران جعلی برای این منظور که عواید جرائم را به بیمهگران اتکایی قانونی بسپارند‪.‬‬

‫واسطهها در بخش بیمه بسیار اهمیت دارند‪ .‬آنها یکی از مهمترین کانالهای توزیع در این بخش هستند‪.‬‬

‫واسطهها‪ ،‬به هرحال‪ ،‬همیشه به عنوان بخش بالقوه برای سوءاستفاده مورد توجه پولشوها نیستند؛ بلکه‪ ،‬آنها‬

‫بیشتر بر فروش زیاد و پس از آن سود توجه دارند؛ بنابراین‪ ،‬واسطهها در مرزهای قانونی و مقرراتی پول شویی‬

‫محدود نمی شوند و این اطمینان ایجاد میشود که مشتریان بالقوه‪ ،‬قراردادهای بیمه را به قصد پول شویی منعقد‬

‫نمیکنند‪.‬‬

‫‪ .3‬شناسایي عالئم پول شویي در بخش بیمه‬

‫یکی از کارهای مشکل در بخش بیمه‪ ،‬شناسایی عالئم فعالیتهای پول شویی است‪ .‬درحالیکه ابزارهای‬

‫گوناگونی برای مجازات و تنبیه کردن پول شوها وجود دارد‪ ،‬پیشگیری سریع‪ ،‬همیشه بهترین راه برای‬

‫شرکتهای بیمه است‪ .‬در ادامه مثالهایی از عالئم پول شویی که در بخش بیمه انجام میشود میآید‪:‬‬

‫‪ ‬درخواست برای بیمهنامه که از جانب مشتریان بالقوهای در مکان دور تقاضا می شود؛ در حالی که‬

‫بیمه نامه مشابه را از مکان نزدیک تر میتوان تهیه کرد‪.‬‬

‫‪ ‬مشتریانی که درخواست پوشش بیمهای‪ ،‬خارج از کسب و کار معمولش را میدهد‪.‬‬

‫‪ ‬مشتریانی که شرایط نامطلوبی را که بی ارتباط با سطح سالمتی و سن آنها است‪ ،‬میپذیرند‪.‬‬

‫‪ ‬مشتریانی که بیمه نامه ای با حق بیمه باال می گیرند که خارج از توان مالی آنها است‪.‬‬

‫‪262‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ ‬مشتریانی که محصوالت بیمهای که هدف مشخصی نداشته‪ ،‬درخواست کرده و در بیان دلیل‬

‫سرمایهگذاری هم بیمیل هستند‪.‬‬

‫‪ ‬مشتریانی که درخواست فسخ خیلی سریع بیمه نامه را دارند اگر همراه با زیان باشد و همچنین‬

‫مشتریانی که مخصوصاً درخواست می کنند وجوه از طریق چک به شخص ثالثی پرداخت شود‪.‬‬

‫‪ ‬متقاضیان بیمه که قراردادهایی با سرمایه باال را درخواست می کنند‪ ،‬درحالی که بیمه گذار در گذشته‬

‫پرداختهای کم و معینی داشته است‪.‬‬

‫‪ ‬متقاضیانی که از چک شخص ثالث برای خرید بیمه نامه استفاده میکنند‪.‬‬

‫‪ ‬متقاضیان بیمه کسب و کار که هیچ نگرانی در رابطه با خود بیمه نامه ندارد؛ اما به فسخ سریع قرارداد‬

‫عالقهمندند‪.‬‬

‫‪ .9‬آشنایي با مباني حل اختالف در صنعت بیمه‬

‫حل اختالف‬

‫توافق بیمهگر و بیمهگزار بر سر داوری حتی در مواقعی که تعهد جبران خسارت تحت بیمهنامه مورد تردید‬

‫واقع شده‪ ،‬مانعی ندارند‪.‬‬

‫لرد وولف‪ 1‬بر این مورد به عنوان روشی مناسب در اصالحات پیشنهادی اش به منظور کاهش هزینههای باالی‬

‫قانونی مربوط به ارائه مسائل به دادگاهها بسیار تاکید نموده است‪ .‬قوانین آیین دادرسی مدنی (‪ )CPR‬که از‬

‫آوریل سال ‪ 1999‬اعمال شده است‪ ،‬فشار (و هزینهها) را در صورتی که ابتدا طرفین از طریق داوری اقدام به‬

‫حل اختالف نکرده باشند‪ ،‬اعمال مینماید‪.‬‬

‫‪1- Lord Woolf‬‬

‫‪263‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫دو روش عمده برای حل اختالف توسط راه حل اختالف جایگزین (‪ )ADR‬ارائه شده است‪ :‬وساطت و‬

‫جلب رضایت‪.‬‬

‫وساطت‬

‫طرفین اختالف توافق می نمایند تا واسطهای را انتخاب نمایند که نقش او شفافسازی موقعیت هر یک از‬

‫طرفین باشد تا از این طریق درکی صحیح و در نهایت توافقی مسالمت آمیز حاصل آید‪ .‬واسطه به عنوان‬

‫متخصص در زمینه مورد بحث عمل نمیکند و در صورتی که توافقی حاصل نشود‪ ،‬طرفین به دادگاه مراجعه‬

‫میکنند‪ .‬وساطت روشی بسیار معمول تر از جلب رضایت (در قسمت بعدی توضیح داده خواهد شد) است‪.‬‬

‫جلب رضایت‬

‫در روش جلب رضایت سعی میشود نتیجه مشخصی حاصل گردد‪ .‬فردی متخصص که زمینه مورد نظر را‬

‫میشناسد‪ ،‬سعی مینماید رضایت صلح کننده را جلب نماید‪ .‬طرفین ممکن است در ابتدا توافق کنند که رسیدن‬

‫به حکمی مشخص الزامی است‪ .‬در غیر این صورت میتوانند به دادگاه مراجعه نمایند‪.‬‬

‫قانونگرایي و قانونپذیری‬

‫یکی از مشکالت عمدۀ بیشتر کشورهای امروزی‪ ،‬به لحاظ حقوقی‪ ،‬میزان و درجۀ پذیرش واقعی قوانین از‬

‫سوی افراد جامعه میباشد‪ .‬اجرا نشدن قوانین در سطوح خرد و کالن جامعه نه تنها مشکالت و دشواریهایی‬

‫در ادارۀ بهتر جامعه و ایجاد نظم به وجود میآورد بلکه در بلند مدت‪ ،‬ممکن است مشروعیت قوانین موجود را‬

‫زیر سئوال ببرد‪ .‬این مسئله میتواند در ابعاد گوناگون سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اخالقی جامعه اثر گذاشته و احیاناً‪،‬‬

‫‪264‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫سبب گسیختگی و بیسازمانی اجتماعی شود‪ .‬در بسیاری از کشورهای جهان سوم مشکالت فرهنگی و‬

‫اجتماعی بیشماری در مقابل پذیرش عمومی قانون وجود دارد‪ .‬ساخت اجتماعی این کشورها به گونهای است‬

‫که هنوز روابط دوستانۀ غیررسمی حاکمیت خود را بر رفتارهای افراد از دست ندادهاند‪ .‬این هنجارها و روابط‬

‫سنتی در کنار قوانین و مقررات رسمی به حیات خود ادامه داده و کارکرد خود را دارند؛ به طوری که در‬

‫تصمیمگیریها‪ ،‬برنامهریزیها‪ ،‬انتخاب افراد برای مناصب گوناگون‪ ،‬اعطای پاداش و یا اعمال مجازات برای‬

‫افراد نقش بازی میکنند‪.‬‬

‫این شرایط سبب شده است که آگاهی عمومی مردم از اهمیت قانون و لزوم اجرای دقیق آن کم باشد‪ .‬پایین‬

‫بودن سطح آگاهیهای عمومی سبب بیاعتنایی آنها به قانون است‪ .‬از این رو‪ ،‬در بیشتر کشورهای جهان سوم‪،‬‬

‫مشکالت مربوط به قانونپذیری ریشه در ساختارهای جامعه دارد و در رابطه با فرهنگ عمومی جامعه درخور‬

‫بررسی است‪ .‬در کشور ما نیز به نظر میرسد که در قبال عمومی نسبت به قانون و مقررات کاستیهایی وجود‬

‫دارد‪ .‬مشخص شدن میزان گرایش افراد به قانون و شناسایی علل ضعف آن به مطالعات علمی نیاز دارد‪ .‬از‬

‫طریق پژوهشهای علمی میتوان درجۀ قانونپذیری افراد را مشخص کرده‪ ،‬نکات ضعف و علل آن را تشریح‬

‫کرده و راه را برای برنامهریزیهای بهتر و جامع تر و اتخاذ تدابیر مناسب هموار کرد‪.‬‬

‫انسان موجودی اجتماعی‪ ،‬سیاسی و مخلوقی مدنیالطبع است و خدا او را برای زندگی اجتماعی خلق کرده‬

‫است‪ .‬یکی از احتیاجات و الزمههای زندگی اجتماعی نظم و امنیت جامعه است که افراد در جریان اجتماعی‬

‫شدن‪ ،‬هنجارها‪ ،‬ارزشها‪ ،‬آداب و قوانین جامعه خود را به تدریج فرا میگیرند و آن را جزئی از شخصیت خود‬

‫قلمداد میکنند (قانونپذیری)‪ .‬واضح است که زندگی بدون مقررات و قوانین‪ ،‬نظم و امنیت هر جامعهای تهدید‬

‫‪265‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تلقی شده و باعث سلب آرامش و آسایش افراد جامعه میشود‪ .‬زندگی در جوامع امروزی بدون قوانین که‬

‫روابط افراد و نهادها و موسسات را تنظیم میکند تقریباً غیرممکن به نظر میرسد‪.‬‬

‫به سخن دیگر‪ ،‬قانون حیثیت و شرف و ناموس اجتماعی یک جامعه است؛ قانون به زندگی اجتماعی انسان معنا‬

‫میدهد و زندگی را با آسایش امنیت و عدالت توام میسازد و نظم و ثبات اجتماعی را در جامعه تحقق‬

‫میبخشد‪ .‬تدوام زندگی اجتماعی انسان بدون قانون و مقررات امکان ندارد‪ .‬پیدایش قانون همزاد با پیدایش‬

‫جوامع بشری بوده است‪ .‬در جوامع ابتدایی هم بیشتر به صورت ضمنی افراد مابین خود به قراردادهایی جهت‬

‫امرار معاش تن می دادند بنابراین‪ ،‬قانون الزمۀ اجتماعی انسانی است و به عنوان یک اصل در ذات جوامع‬

‫مختلف نهفته شده است به طوری که هیچ اجتماعی بدون تکیه به قانون امیدی به تداوم زندگی خود نخواهد‬

‫داشت‪ .‬قانون باید به صورتی وضع و اجرا گردد تا ضمن تأمین امنیت و نظم و مصالح مادی افراد جامعه باشد و‬

‫از ارزشهای معنوی انسانها نیز حمایت کند‪ .‬زیرا حیات شایسته انسانی بدون تحقق این ارزشها امکانپذیر‬

‫نخواهد بود‪ .‬قانون در پی عوامل و ارزشهای اجتماعی است و نفس انسان را به خاطر همین هدف مورد‬

‫بازرسی قرار میدهد‪ .‬وجود فرد و اجتماع هر دو حقیقت دارد و هدف قانون باید حفظ شخصیت انسان و تأمین‬

‫منافع عمومی باشد‪ .‬قانونپذیری اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته است‪ .‬به طور کلی‪ ،‬قانونپذیری جامعه نیاز به‬

‫توسعه فرهنگی دارد و آن از طریق چهار فرایند زیر قابل دستیابی است‪:‬‬

‫‪ -3‬نگرش علمی بر فرهنگ جامعه حاکم شود‪ :‬منظور این است که الگوهای جدید علمی و منطقی طی‬

‫چنین جریاناتی در جامعه جایگاه خود را پیدا میکنند و عمدتاً بدان وسیله است که قانونپذیری در‬

‫جامعه قابل دستیابی است‪ .‬برای رشد نگرش علمی کشورها و جوامع مختلف در حد امکانات خود‬

‫‪266‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫سرمایهگذاریهای فراوانی در زمینههای آموزش و پرورش‪ ،‬آموزش عالی‪ ،‬تأسیس موسسات تحقیقاتی‬

‫و نظیر آن اعمال کردهاند‪.‬‬

‫‪ -2‬فرهنگ مناسب توسعۀ اقتصادی در جامعه باید جایگاه خود را پیدا کند‪ :‬از این طریق و به دنبال‬

‫دستیابی به عناصر مناسب فرهنگی یک جامعه مورد نظر قادر میشود زمینههای توسعه اقتصادی و‬

‫اجتماعی خود را فراهم کند و بدین وسیله نظم اجتماعی در جامعه حکمفرما شود‪.‬‬

‫‪ -3‬اعتقاد به لزوم رعایت حقوق دیگران توسعه یابد‪ :‬این خود جریانی است که از آن طریق توسعۀ‬

‫اجتماعی و اقتصادی تا حد زیادی تضمین میشود‪ .‬یعنی از طریق توسعۀ انضباط عمومی‪ ،‬انضباط‬

‫اجتماعی و حفظ حقوق دیگران در جامعه که خود حرکتی فرهنگی است‪ ،‬جامعه میتواند به توسعه‬

‫اجتماعی دسترسی پیدا کند‪.‬‬

‫‪ -4‬نظمپذیری جمعی به صورت یک باور فرهنگی پذیرفته شود‪ :‬یعنی اعتقاد و ایمان پیدا کردن به‬

‫قوانین و هنجارهای اجتماعی‪ ،‬پایبندی به قوانین و زمینههای مختلف انضباط اجتماعی‪ ،‬مجموعۀ چنین‬

‫عناصری خود پیشنیاز هرگونه تحول اجتماعی و اقتصادی در جوامع است‪ .‬به طور کلی‪ ،‬جوامع به‬

‫طور عام و جوامع جهان سوم به طور خاص در صورتی میتوانند به توسعه فرهنگی به عنوان اهرمی‬

‫تکیه کنند که در نهایت قانونپذیری و سالمت اجتماعی را به دنبال آورد‪.‬‬

‫مفهوم قانونپذیری‬

‫قانون پذیری به معنای پذیرش آگاهانه‪ ،‬داوطلبانه و ارادی قانون از طرف اکثریت نزدیک به اتفاق مردم و عمل‬

‫به آنها میباشند‪ .‬اگر تودۀ مردم با بینش و آگاهی خود به این نتیجه رسیده باشند که رعایت قوانین و مقررات‬

‫‪267‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫هم به نفع خود آنها و هم به نفع جامعه است‪ ،‬میتوان گفت که قانونپذیری در جامعه فراگیر شده است‪ .‬آنچه‬

‫که به خصوص به لحاظ روانشناسی اجتماعی اهمیت دارد پذیرش ارادی و داوطلبانۀ قوانین از سوی افراد‬

‫جامعه میباشد‪ .‬در این حالت میتوان گفت که قانونپذیری به عنوان جزئی از فرایند اجتماعی شدن افراد جامعه‬

‫است‪ .‬اجتماعی شدن فرایندی است که از زمان تولد تا زمان مرگ با افراد همراه است‪.‬‬

‫در جریان اجتماعی شدن‪ ،‬افراد جامعه هنجارها‪ ،‬ارزشها و آداب و قوانین جامعه را به تدریج فرا میگیرند و آن‬

‫را جزئی از شخصیت خود تصور میکنند‪ .‬اگر اجتماعی شدن افراد درست انجام گرفته باشد‪ ،‬افراد جامعه‬

‫دلبستگی و عالقه فراوانی به رعایت قوانین داشته و سعی میکنند از آنها تخطی نکنند‪.‬‬

‫اهمیت و ضرورت‬

‫یکی از احتیاجات و الزمههای زندگی اجتماعی نظم و امنیت جامعه است که افراد جامعه در جریان اجتماعی‬

‫شدن هنجارها‪ ،‬ارزشها‪ ،‬آداب و قوانین جامعه خود را به تدریج فرا میگیرند و آن را جزیی از شخصیت خود‬

‫قلمداد میکنند‪ .‬پرواضح است که زندگی بدون مقررات و قوانین‪ ،‬نظم و امنیت هر جامعهای را تهدید و باعث‬

‫سلب آرامش و آسایش افراد جامعه میشود‪ .‬زندگی در جوامع امروز بدون وجود قوانینی که روابط افراد و‬

‫نهادها و موسسات را تنظیم میکند‪ ،‬تقریباً غیرممکن به نظر میآید‪.‬‬

‫یکی از مشکالت عمده اکثر کشورهای امروزی به لحاظ حقوقی میزان و درجه پذیرش واقعی قوانین از سوی‬

‫افراد جامعه است‪ .‬هر اندازه میزان پذیرش قانون از سوی اکثریت افراد جامعه کمتر باشد‪ ،‬امکان اجرای درست‬

‫آنها فراهم نخواهد شد؛ اجرا نشدن قوانین در سطوح خرد و کالن جامعه در بلند مدت مشروعیت قوانین‬

‫موجود را زیر سئوال میبرد‪ .‬این مسئله میتواند در ابعاد گوناگون سیاسی‪ ،‬فرهنگی و اخالقی جامعه اثر گذاشته‬

‫‪268‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫و احیاناً گسیختگی و بیسازمانی اجتماعی را به دنبال داشته باشد‪ .‬هرچند که مفاد قانونی در کتب و جزوات‬

‫بسیار زیبا و با صالبت و آرمانیاند‪ ،‬اما در مرحله عمل و اجرا اکثر کشورها مشکل دارند‪ .‬بدیهی است که اجرا‬

‫نشدن قانون با عدم وجود آن تفاوت چندانی ندارد‪ .‬لذا‪ ،‬برای بیشتر جوامع عدم اجرای قوانین و عوارض و‬

‫تبعات بیقانونی یک مشکل جدی و قابل توجه است‪.‬‬

‫معرفهای قانونپذیری در جامعه‬

‫برای پی بردن به میزان قانونپذیری افراد جامعه و درجۀ سازگاری آنها با قوانین و مقررات موجود معرفها در‬

‫ابعاد گوناگون فرهنگی‪ ،‬شخصیتی و روانی‪ ،‬اجتماعی و حقوقی قابل مطالعه اند‪ .‬در اینجا‪ ،‬با توجه به اهداف‬

‫تحقیق و متغیرهای مورد مطالعه‪ ،‬به چند مورد از مهمترین آنها اشاره میشود‪:‬‬

‫‪ -3‬نگرش مثبت به قانون‪ :‬یکی از اهداف اجتماعی شده ایجاد آرزو و امید و یا به عبارت دیگر‪ ،‬ایجاد‬

‫نگرش در فرد است‪ .‬از آنجا که ابتدای هر عمل و رفتاری از ذهن شروع میشود‪ ،‬برای اجرای قانون و‬

‫پایبندی عملی به آن افراد جامعه باید نگرش مثبتی به آن داشته باشند‪ .‬نگرش مثبت به قانون‪ ،‬افکار و‬

‫شخصیت افراد را متأثر ساخته و نمود عینی خود را در رفتارهای آنها پیدا میکند‪.‬‬

‫‪ -1‬كاهش ارتكاب جرائم‪ :‬یکی از شاخصهای مهم قانونپذیری در هر جامعه میزان ارتکاب جرائم‬

‫است‪ .‬قانونپذیری یک دفاع اجتماعی را در مقابل جرائم و بزهکاری به وجود میآورد‪.‬‬

‫‪269‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ -1‬افزایش مشاركت اجتماعي‪ :‬میتوان گفت که بین قانونپذیری و میزان مشارکت اجتماعی رابطه‬

‫مستقیمی وجود دارد‪ .‬افرادی که درجۀ قانونپذیری آنها بیشتر است‪ ،‬معموالً در بسیاری از امور‬

‫اجتماعی عامالمنفعه مشارکت میکنند‪.‬‬

‫‪ -4‬باال بودن انسجام اجتماعي‪ :‬در جامعهای که افراد آن احترام به قانون و رعایت آن را برای خود‬

‫یک فریضه به شمار میآورند‪ ،‬میتوان درجۀ باالیی از انسجام را در آن جامعه مشاهده کرد‪ .‬روح‬

‫همکاری با ساخت نیرومند جامعه و رقابت و فردگرایی با ساخت ضعیف جامعه همراه است‪.‬‬

‫‪ -5‬تثبیت نظام حقوق نظام حقوقي‪ :‬نظم حقوقی عبارت از مجموعه مقررات آییننامهها‪ ،‬قواعد و‬

‫ضوابطی است که اجرای آنها موجب بقا و استمرار نظم اجتماعی میشود‪ .‬اهداف نظام حقوقی در همه‬

‫جوامع عبارت از برقراری ثبات‪ ،‬تأمین امنیت و استقرار عدالت است‪ .‬به نظر میرسد که بین نظام‬

‫حقوقی و میزان قانونپذیری در هر جامعه ارتباط متقابل وجود دارد‪.‬‬

‫كاركردهای قانونپذیری در جامعه‬

‫پذیرش قانون و مقررات از سوی مردم سبب ایجاد نظم در عناصر مختلف اجتماع میشود‪ .‬جوامعی که مراحل‬

‫توسعه و تکامل را پیمودهاند‪ ،‬معموالً افرادی منضبط و مقید به قانون داشتهاند‪ .‬نظر به اینکه قانونپذیری در هر‬

‫جامعه در رابطه با نظامهای شخصیتی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی میباشد‪ ،‬در هر کدام از این سیستمها‬

‫کارکردهای مختلفی را میتواند ایفا نماید که به اختصار‪ ،‬به هرکدام از آنها اشاره میشود‪:‬‬

‫الف) كاركرد سیاسي‪ :‬قوانین موجود در هر جامعه در رابطۀ نزدیک با نظام سیاسی آن جامعهاند‪ .‬از‬

‫آنجا که حکومت و دولت عهدهدار اجرای صحیح قوانین در جامعه هستند‪ ،‬درجۀ قانون پذیری افراد‪،‬‬

‫‪271‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫نقش و وظایف دولت را تحت تأثیر قرار میدهد‪ .‬به نظر دورکیم در یک جامعه مدرن‪ ،‬قانون خصلت‬

‫سرکوبگری ندارد‪ .‬به همان نسبت که فرد بیشتر از قید جامعه آزاد میگردد‪ ،‬بهتر میتواند رابطۀ جامعه‬

‫را با خود تشخیص دهد و آگاهانه تعهدات خویش را نسبت به جامعه بپذیرد (سی‪،‬اچ‪،‬داد‪.)67:1369 ،‬‬

‫ب) كاركرد شخصیتي و رواني‪ :‬قانونپذیری افراد جامعه در یکپارچگی شخصیت آنان و رسیدن به‬

‫تعادل روانی نقش مهمی ایفا میکند‪ .‬رفتار غیرنرمال شاخصی از عدم انسجام شخصیتی است‪ .‬امروزه‬

‫روانشناسان یکپارچه بودن افراد را ناشی از ایجاد توازن میان عناصر سازمان افکار و شخصیت افراد‬

‫میدانند‪ .‬یکپارچگی و انسجام شخصیت‪ ،‬اساس و بنیان شخصیت سالم است‪.‬‬

‫ج) كاركرد اجتماعي‪ :‬جوهر وجودی جامعه و بقا و استمرار نهادهای اجتماعی در درجۀ اول‪ ،‬به‬

‫جایگاه قوانین وابسته است‪ .‬عمل به قانون از سوی افراد‪ ،‬گروهها و نهادهای جامعه نظم‪ ،‬اجتماعی را‬

‫مستقر ساخته و در رسیدن به تعادل اجتماعی و ایجاد هماهنگی میان عناصر مختلف جامعه نقش‬

‫موثری ایفا میکند‪ .‬به همین سبب‪ ،‬هیچ جامعهای را نمیتوان پیدا کرد (حتی جوامع ابتدایی و قبیلهای)‬

‫که در آن قانون وجود نداشته باشد‪.‬‬

‫د) كاركرد جمعیتي‪ :‬بسیاری از کشورهای جهان سوم از رشد زیاد جمعیت و عدم تناسب آن با‬

‫امکانات موجود جامعه رنج میبرند‪ .‬باال بودن میزان قانونپذیری افراد جامعه میتواند آنها را در راه‬

‫رسیدن به جمع متعادل کمک کند‪ .‬در بسیاری از این کشورها برخی سیاستهای جمعیتی‪ ،‬برنامه تنظیم‬

‫خانواده و کاهش باروری اتخاذ شده که رعایت مقررات آنها از سوی عموم مردم میتواند مفید و مثر‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪271‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫به این ترتیب‪ ،‬مالحظه میشود که اهمیت و نقش قانونپذیری از بعد فردی فراتر رفته و ابعاد گوناگون زندگی‬

‫اجتماعی انسانها را در بر میگیرد‪ .‬در نتیجه‪ ،‬این پدیده نه تنها در تکوین و پرورش شخصیت افراد جامعه نقش‬

‫دارد‪ ،‬بلکه در تعامل زندگی اجتماعی و رسیدن به توسعۀ اقتصادی‪-‬اجتماعی عامل مهمی به شمار میرود‪.‬‬

‫دیدگاههای نظری‬

‫مفهوم قانونپذیری و میزان رعایت قانون در جامعه و عوامل مهم آن از دیدگاههای مختلفی قابل بررسی است‪.‬‬

‫به هرکدام از آنها‪ ،‬به اختصار اشاره میشود‪:‬‬

‫‪ -3‬رهیافت تربیتي‪ :‬در این دیدگاه بر تربیت‪ ،‬به عنوان ابزار مهمی که در قانونپذیر کردن افراد جامعه‬

‫نقش دارد‪ ،‬تأکید میشود‪ .‬دورکیم تربیت را علمی میداند که سالهای قدیمی برای آمادهسازی نسل‬

‫جدید اعمال میکنند‪ ،‬و هدف از آن پیدا کردن و پرورش آن دسته از حاالت جسمی‪ ،‬فکری و اخالقی‬

‫در کودک است که هم جامعه و هم محیط خاصی که وی در آن زندگی میکند‪ ،‬از او توقع دارند‪.‬‬

‫دورکیم این عمل را جامعهپذیر کردن نسلهای جدید توصیف میکند‪ .‬اگر تربیت افراد جامعه از همان‬

‫دوران کودکی و نوجوانی به شیوهای صحیح و هماهنگ با هنجارهای جامعه صورت گیرد‪ ،‬میزان‬

‫پذیرش قانون در مراحل بعدی زندکی افراد بیشتر خواهد بود‪ .‬تربیت قادر است انسانهایی هنجارمند و‬

‫قانونپذیر به جامعه تحویل دهد‪ .‬هرگونه دوگانگی و تضاد بین نظام تربیتی و اخالقی خانه و مدرسه و‬

‫سایر نهادهای اجتماعی موجب تعارضات شخصیتی میگردد‪ .‬وجود تعارضات شخصیتی در افراد‬

‫جامعه یکی از عوامل قانونگریزی محسوب میشود‪.‬‬

‫‪272‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ )1‬رهیافت اجتماعي‪ :‬این نوع نگرش درجۀ قانونپذیری افراد و میزان رعایت قانون در جامعه را در‬

‫ارتباط با ساخت اجتماعی‪ ،‬نهادهای اجتماعی و هنجارهای موجود در جامعه بررسی میکند‪ .‬ساخت‬

‫اجتماعی شبکهای از موقعیتها یا منزلتهایی است که مردم را در ارتباط با یکدیگر قرار میدهد‪.‬‬

‫فرهنگ‪ ،‬زبان و ارتباط به عنوان عناصر اساسی ساخت اجتماعی هستند که برای فهم کنشهای‬

‫اجتماعی‪ ،‬شناخت آنها و روابط میانشان ضروری است‪ .‬رابرت مرتن قانونشکنی را یک مسئله‬

‫اجتماعی و برخواسته از ساخت اجتماعی میداند‪ .‬از نظر وی‪ ،‬رفتارهای نابهنجار و ضد ارزش محصول‬

‫ناهماهنگی بین اهداف و روشهایی است که جامعه برای رسیدن به آنها در نظر میگیرد‪ .‬از نظر مرتن‪،‬‬

‫زمانی که همنوایی و سازگاری مطلوب بین اهداف فرهنگی و وسایل نهادی شده برای رسیدن بدان‬

‫اهداف وجود داشته باشد‪ ،‬جامعه از شرایط آنومیک مبرا بوده و رفتارهای افراد صورت طبیعی و نرمال‬

‫خواهد داشت‪.‬‬

‫‪ )1‬رهیافت فرهنگي‪ :‬فرهنگ مجموعۀ پیچیدهای از آداب‪ ،‬رسوم‪ ،‬ارزشها‪ ،‬تکنیکها و کلیۀ‬

‫دستاوردهای مادی و غیرمادی افراد جامعه میباشد‪.‬‬

‫در این دیدگاه فرهنگ به معنای اعم نگریسته شده و بر اولویت آن در فرایند قانونپذیری افراد جامعه‬

‫تأکید شده است‪ .‬اگر جریان فرهنگی شدن افراد جامعه درست سازماندهی شده باشد‪ ،‬به گونهای که‬

‫آنها احساس تعهد در مقابل جامعه و ارزشهای آن داشته باشند‪ ،‬اجازۀ تخطی و عدول از قوانین جامعه‬

‫را به خود نمیدهند‪ .‬صاحبنظران این رهیافت معتقدند که علل ضعف رعایت قانون در جامعه و سایر‬

‫ناهنجاریها را باید در گسیختگی فرهنگ جامعه جستجو نمود‪ .‬اگر میان اجزا و عناصر فرهنگی‪ ،‬چه‬

‫مادی و غیرمادی‪ ،‬انسجام مطلوبی وجود داشته باشد و فرایند فرهنگی شدن افراد به گونهای باشد که‬

‫‪273‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تعهد الزم را نسبت به ارزشهای اجتماعی و هنجارهای فرهنگی در آنها به وجود آورده باشد و به‬

‫اصطالح‪ ،‬این ارزشها و هنجارها در وجود افراد درونی شده باشد‪ ،‬میزان گرایش به قانون بیشتر‬

‫میشود؛ زیرا قانون نیز بخشی از هنجارهای یک جامعه است که به صورت مدون در آمده است‪.‬‬

‫‪ )4‬رهیافت شخصیتي و رواني‪ :‬بسیاری از روانشناسان درجۀ قانونپذیری افراد جامعه را در ارتباط با‬

‫ویژگیهای شخصیتی آنان مطالعه میکنند‪ .‬هر چقدر میزان آگاهی و شعود افراد جامعه بیشتر باشد‪ ،‬به‬

‫همان اندازه در قانونپذیری و رفتارهای هنجارمند آنان تأثیر خواهد داشت‪ .‬صاحبنظران این دیدگاه‬

‫معتق دند که برای افزایش رعایت قانون در جامعه و بروز رفتارهای عادی باید در سازمان افکار و‬

‫نگرش افراد جامعه تغییرات مثبتی به وجود آورد‪ .‬افرادی که از نظر تیپ شخصیتی از اندازۀ باالیی از‬

‫صفت با وجدان بودن برخوردارند‪ ،‬افراد هدفمند‪ ،‬با اراده و مصمم‪ ،‬دقیق و خوشخلق هستند‪ .‬بدیهی‬

‫است که چنین شخصیتهایی گرایش بیشتری به رعایت قانون خواهند داشت‪.‬‬

‫‪ )5‬رهیافت حقوقي و اداری‪ :‬برخی متفکران معقتدند که علل ضعف رعایت قانون در جامعه را باید‬

‫در نظام حقوقی و اداری جامعه جستجو کرد‪ .‬اگر سیستم قضائی و حقوقی جامعه نتواند عدالت‬

‫اجتماعی را در جامعه به وجود آورد و یا سبب تبعیض میان افراد جامعه گردد‪ ،‬خود عامل اساسی‬

‫قانونشکنی خواهد بود‪ .‬ملوین سیمون در تبیین زمینههای قانونشکنی مینویسد که ساختار بروکراسی‬

‫جامعۀ مدرن شرایطی را ایجاد کرده است که انسانها قادر به فراگیری نحوۀ کنترل عواقب و نتایج‬

‫اعمال و روشهای خود نیستند‪ .‬نحوۀ کنترل و مدیریت جامعه بر سیستم پاداش اجتماعی به گونهای‬

‫است که فرد ارتباطی را بین رفتار خود و پاداش مأخوذه از جامعه نمیتواند ایجاد کند‪ .‬در چنین‬

‫‪274‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫وضعیتی است که احساس بیگانگی از جامعه بر فرد مستولی شده و او را به کنش منفعالنه و‬

‫ناسازگارانه در قبال جامعه و ارزشهای آن سوق میدهد‪.‬‬

‫‪275‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل ‪9‬‬

‫اخالق حرفه ای‬

‫‪276‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .3‬آیین رفتار حرفه ای‬

‫در هر جامعه‪ ،‬گروههای مختلف حرفهای عالوه بر اصول و ضوابط اخالق عمومی‪ ،‬از نظام ارزشی خاصی پیروی‬

‫می کنند که مورد پذیرش جمعی آن حرفه است و’اخالق حرفهای‘ نامیده می شود‪ .‬به مجموعهی مدونی از‬

‫احکام اخالقی که چگونگی رفتار‪ ،‬مسئولیت اعضای حرفه در مقابل جامعه‪ ،‬در مقابل یکدیگر و در مقابل‬

‫اشخاص ثالث را معین و تبیین می کنند’آیین رفتار حرفهای‘ گفته میشود و معموالً رعایت نکردن و تخطی از‬

‫این احکام می تواند موجب تنبیههای انضباطی و گاه مسئولیت مدنی و در مواردی تعقیب کیفری شود‪.‬‬

‫آیین رفتار حرفههای تخصصی‪،‬معموال به وسیلهی تشکل یا تشکلهای حرفهای مربوط‪ ،‬بر مبنای اخالق پذیرفته‬

‫شدهی آن حرفه‪ ،‬تدوین می شود‪ .‬اما‪ ،‬در برخی موارد‪ ،‬به تصویب مرجعی دولتی یا عمومی می رسد که مسئولیت‬

‫صدور پروانهی اشتغال به آن حرفه را دارد و اعضای تشکل حرفهای مکلف به رعایت آن در انجام خدمات‬

‫حرفهای خود هستند‪.‬‬

‫بیمهگران مانند سایر گروههای حرفهای‪ ،‬از یک سو‪ ،‬ملزم به رعایت اخالق عمومی و قوانین موضوعهی کشور‬

‫هستند و از سوی دیگر‪ ،‬مکلف به رعایت آیین رفتار حرفهای مصوب تشکل حرفهای مربوط به خود می باشند‪.‬‬

‫آیین رفتار حرفهای که در یک تشکل حر فهای تدوین می شود قاعدتاً نمی تواند و نباید حاوی احکامی خالف‬

‫قوانین و مقررات موضوعهی کشور مربوطه باشد و چنانچه بین قوانین موضوعهی کشور و آیین و رفتار حرفهای‬

‫یک تشکل حرفهای‪ ،‬مورد یا مواردی تعارضی وجود داشته باشد‪ ،‬حکم قانونی حاکمیت دارد‪.‬‬

‫آیین رفتار حرفهای که درون یک حرفه زاده می شود هر از چند گاه باید متناسب با اوضاع و احوال اقتصادی و‬

‫اجتماعی مورد بازنگری قرار گیرد‪ .‬تقویت همکاری اعضا در ادارهی امور تشکلهای حرفهای‪ ،‬مناسبترین راه‬

‫‪277‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫برای اصالح آیین رفتار حرفهای است‪ .‬هر چقدر مشارکت و روابط اعضای یک حر فه گستردهتر و فراگیرتر‬

‫باشد از یک سو‪ ،‬اخالق اجتماعی و اعتماد متقابل در آن حرفه بهتر شکل میگیرد و میزان تعهد به رعایت اخالق‬

‫حرفهای افزایش می یابد و از سوی دیگر‪ ،‬با آفرینش اخالق اجتماعی‪ ،‬میل به سلطه بر یک جامعهی حرفهای‬

‫مهار می شود‪ .‬در نتیجه‪ ،‬وجه مادی و معنوی یک حرفه رشد هماهنگ و متوازنی پیدا میکند‪.‬‬

‫نظارت براجرای آیین رفتار حرفهای به وسیلهی اعضای حرفه از طریق تدوین آیین نامهی انضباط حرفهای و‬

‫تشکیل مراجع انتظامی صورت میگیرد و اعضا به تناسب خطاهایی که مرتکب شدهاند‪ ،‬تنبیه انضباطی میشوند‪.‬‬

‫آیین رفتار حرفه ای بیمهگران ایران‪ ،‬مهمترین خط مشیهای آن را تشکیل می دهد و ضامن بقای آن است‪ .‬این‬

‫خط مشیها مواردی چون ویژگیهای اصلی جامعه‪ ،‬روابط اعضای جامعه با نظام اقتصادی کشور‪ ،‬روابط اعضای‬

‫جامعه با یکدیگر و باالخره روابط هر عضو با جامعه را در بر میگیرد‪.‬‬

‫‪ .1‬اصول بنیادین‬

‫الزمه دستیابی به اهداف حرفه بیمه توسط بیمهگران‪ ،‬پایبندی به اصول بنیادی زیر است‪:‬‬

‫‪ .1‬صداقت‪ ،‬درستي و قابل اعتماد بودن‪ .‬این صفات همواره در صدر لیست خصوصیات اخالقی مورد‬

‫نظر سازمانهای مختلف قرار دارند‪ .‬بدون صداقت و درستی هیچ پایهای برای اعتماد وجود ندارد‪.‬‬

‫خدمات مالی نظیر بیمه‪ ،‬هرگز موفق نخواهند بود مگر کارکنانشان اشخاصی با قابلیت اعتماد باال باشند‪.‬‬

‫در واقع‪ ،‬صداقت و قابلیت اعتماد است که موجب جذب بیمهگذاران میشود‪ .‬اعضاء حرفهای صنعت‬

‫بیمه نباید درگیر سوءرفتارهایی شوند که سبب سلب اعتماد بیمهگذاران از آنها شود‪ .‬تقلب و فریب به‬

‫‪278‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫هیچ وجه قابل تحمل نیستند‪ ،‬حتی بسیاری اوقات اینگونه سوءرفتارها منجر به پیگیریهای قضایی نیز‬

‫میشود‪.‬‬

‫‪ .2‬انصاف و احترام‪ .‬در هر موقعیتی‪ ،‬مردم عالقهمند هستند که با آنها با احترام و انصاف برخورد شود‪.‬‬

‫این موضوع در تعامالتی که در صنعت بیمه صورت میگیرد‪ ،‬حتی پررنگتر هم میشود‪ .‬اعضاء‬

‫حرفهای بیمه از بازاریابی‪ ،‬عملیات اداری و مفاد قانونی به عنوان مبنایی بر تعامالت مربوط به‬

‫کسبوکارشان بهره میگیرند‪ .‬بنابراین آنها در یک موقعیت بسیار حساس در مواجه با بیمهگذاران‬

‫هستند‪ .‬در چنین شرایطی احتمال وقوع سوءرفتار بسیار زیاد است‪ .‬به طور مشابه‪ ،‬زمانی که بدرفتاری‬

‫اتفاق میافتد‪ ،‬بیمهگذاران هم میبایست با احترام و انصاف با مسئله مواجه شوند‪ .‬مردم در هنگام‬

‫مواجه با چنین رفتارهایی خودشان را بسیار آسیبپذیر به حساب میآورند‪ .‬برای بیمهگذران مواجهه با‬

‫بی احترامی و بی انصافی‪ ،‬بسیار ناخوشایند میباشد‪.‬‬

‫‪ .3‬دقت‪ ،‬مراقبت‪ ،‬سعي و تالش‪ .‬این صفات حاوی مفاهیم بسیاری هستند‪ .‬بویژه‪ ،‬در صنعت بیمه‬

‫میبایست توجه بسیار زیادی صرف ارائه خدمات به مشتریان شود‪ .‬اعضاء حرفهای این صنعت‬

‫میبایست در مورد آنچه میگویند و آنچه انجام میدهند توجه و دقت بسیار زیادی داشته باشند‪ .‬آنها‬

‫میبایست بیمهگذاران را از اطالعاتی که مورد احتیاجشان است به نحو مقتضی آگاه سازند‪ .‬اشتباهات‬

‫باید به حداقل کاهش یابد‪ .‬آنها میبایست به شدت در پی شناسایی نیازهای مشتریانشان باشند‪ .‬آنها‬

‫میبایست اطالعات کافی و قابل فهم را در اختیار مشترانشان قرار دهند تا بتوانند بدرستی تصمیمگیری‬

‫نمایند‪ .‬آنها همچنین باید اطالعات درستی در مورد حقایق و تعهداتشان در هنگام بروز مشکالت در‬

‫اختیار مشتریانشان قرار دهند‪.‬‬

‫‪279‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .4‬ایمان و عینیت‪ .‬مفهوم ایمان در اینجا بدان معنا است که تمامی کارهایی که در یک شرکت بیمهگر‬

‫اتفاق میافتد و همه اموری که در پی آن میآید‪ ،‬میبایست تمام و کمال در جهت منافع بیمهگذاران‬

‫باشد‪ .‬در واقع‪ ،‬بیمهگذاران‪ ،‬اعضاء حرفهای صنعت بیمه یا سایر ذینفعان نباید هرگز این سوال را مطرح‬

‫کنند که آیا آنچه که این شرکت بیمهگر انجام میدهد مناسب است یا خیر‪ .‬عینیت بدان معناست که‬

‫اعضاء حرفهای صنعت بیمه در انجام کارها و تصمیمگیریهایشان نباید تحت تاثیر سایر عقاید قرار‬

‫بگیرند و هرآنچه را که در راستای منافع بیمهگذاران میباشد‪ ،‬باید به انجام برسانند‪ .‬بویژه بیمهگذاران‬

‫همواره باید احساس کنند که تصمیماتی که در سازمان اتخاذ شده است بیطرفانه بوده و در راستای‬

‫منافع آنها و در جهت ارائه بهترین و با ارزشترین پوشش بیمهای به آنها میباشد‪ .‬پسزمینه قومی و‬

‫فرهنگی فرد‪ ،‬زبانش‪ ،‬وابستگی مذهبیاش‪ ،‬رنگ پوستش‪ ،‬سنش‪ ،‬وضعیت تاهل و جنسیتش‪ ،‬نباید بر‬

‫تعامالت شرکت بیمهگر با بیمهگذاران تاثیر بگذارد‪ ،‬مگر اینکه به لحاظ آماری ثابت شود که هر کدام از‬

‫عوامل فوق باعث ریسک مشخصی میشوند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬در بسیاری از کشورها مردان جوان نسبت‬

‫به زنان مسن در زمینه تصادفات اتومبیل باعث ریسک بیشتری برای شرکتهای بیمهگر میشوند‪.‬‬

‫‪ .5‬احترام به حفظ اسرار و اطالعات جمعآوری شده‪ .‬در ارتباط با بیمهگذاران و یا سایر ذینفعان‪،‬‬

‫شرکتهای بیمهگر و کارکنانشان به اطالعاتی دسترسی پیدا میکنند که ممکن است بسیار حساس‬

‫باشند‪ .‬اینگونه اطالعات میبایست از جمیع جهات مورد حفاظت قرار گیرند‪ .‬این موارد باید بسیار‬

‫محرمانه قلمداد شود و نباید بدون یک دلیل ویژه در اختیار سایر ذینفعان و گروهها قرار بگیرند‪.‬‬

‫‪ .6‬شفافیت و بازگو كردن مناسب حقایق و جزئیات‪ .‬بیمهگذاران و سایر ذینفعان میبایست به صورت‬

‫شفاف و کامل در جریان اطالعات قرار بگیرند‪ .‬حقایق کلیدی در ارتباط با سیاستهای شرکت را باید‬

‫‪281‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫با آنها در میان گذاشت‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬از بین بردن (مدفون کردن) اطالعات مهم در متن قرارداد‪ ،‬در‬

‫ارتباط با محدودیتها و یا کاستیهایی که در پرداختها ممکن است وجود داشته باشد‪ ،‬شایسته‬

‫نیست‪.‬‬

‫‪ .7‬رفتار منطبق با محتوا و روح قانون بیمه و آییننامههای اجرایي و همچنین استانداردهای حرفهای‬

‫مربوط‪ .‬تمامی اعضاء حرفهای صنعت بیمه میبایست به شکل کامالً روشن حقوق و تعهداتشان را بر‬

‫اساس قوانیین و استانداردهای بیمه و سایر قوانین مرتبط‪ ،‬بدانند‪ .‬آنها میبایست در انطباق کامل با این‬

‫الزامات رفتار کنند‪.‬‬

‫‪ .8‬توسعه و كاراتر كردن هرچه بیشتر خدمات در ارتباط با بیمهگذاران و سایر ذینفعان‪ .‬بیمهها از جمله‬

‫کسب و کارهای خدماتی هستند‪ .‬خدمت شایسته در همه زمانها به منظور موفقیت کسب و کار الزم و‬

‫ضروری است‪ .‬بخشهایی از صنعت بیمه که در ارتباط مستقیم با جامعه هستند در خط مقدم ارائه‬

‫خدمات مناسب قرار دارند‪ .‬آنها به شکل مستقیم توسط بیمهگذاران مورد ارزیابی قرار میگیرند‪.‬‬

‫‪ .9‬بهبود رسیدگي به اعتراضات مشتریان‪ .‬این موضوع کامالً اجتنابناپذیر است که اعضاء حرفهای بیمه‬

‫نیز در مواردی اشتباه کنند و یا بدون مقدمه تصمیماتی را اتخاذ کنند که احتماالً نادرست باشد‪ .‬چنین‬

‫موقعیتهایی سبب بروز اعتراض از جانب مشتریان میگردد‪ .‬نکتهای را که در مواجهه با اینگونه‬

‫اعتراضات باید درنظر داشت این است که باید با سرعت و دقت به موضوع رسیدگی شود و در عین‬

‫حال تمامی گزینههایی که در اختیار مشتری میتواند قرار بگیرد باید برای او روشن شود‪.‬‬

‫‪ .11‬از موقعیت تضاد منافع باید پرهیز شود‪ .‬اعضاء حرفهای بیمه نباید هرگز پول‪ ،‬هدیه‪ ،‬سرگرمی‪ ،‬و یا‬

‫هرنوع منفعت دیگری را در ارتباط با کسانی که در کسب و کارشان با آنها در ارتباط هستند‪ ،‬بپذیرند‬

‫‪281‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫و همچنین هرگز چنین مواردی را به طرف مقابل نیز پیشنهاد ندهند‪ .‬البته ممکن است موارد استثناء هم‬

‫که جزئی از فعالیت مربوط به کسب و کار است وجود داشته باشد که باید به شکلی واضح و شفاف‬

‫توضیح داده شود و اینگونه موارد نباید منجر به موقعیتهای پیچیدهای شود که بین منافع شخصی و‬

‫حقوق بیمهگذاران و ذینفعان تقابلی صورت بگیرد‪.‬‬

‫‪ .11‬رفتار حرفهای مناسب در هنگام بروز تضاد منافع‪ .‬هنگامی که تضاد منافع بروز میکند‪ ،‬بیمهگر یا‬

‫اعضاء آن مکلفند که طی تشریفات مناسب و گامهای درست‪ ،‬بیمهگذاران را در جریان امور قرار دهند‪.‬‬

‫آنها همچنین باید بیمهگذاران و یا سایر ذینفعان را به نحو مقتضی در جریان بگذارند که اگر بیمهگر و‬

‫یا اعضای آن در چارچوب تضاد منافع ادامه به رفتارش میداد چه اتفاقی میافتاد و همچنین‬

‫پیشنهادهای مناسبی را در اختیار آنها بگذارند تا اگر فکر میکنند حقوقشان ضایع شده است از مسیر‬

‫درست حقشان را استیفاء نمایند‪.‬‬

‫‪ .12‬رقابت حرفهای‪ .‬این نکته شاید کمی عجیب به نظر برسد چرا که به شکل مستقیم به رفتار فعلی افراد‬

‫مربوط نمیشود‪ .‬در واقع ذکر این نکته ضروری است که این موضوع صرفاً ناشی از عقایدی نمیشود‬

‫که افراد در طول زمان گذشته کسب کردهاند‪ ،‬بلکه شاید به زمان حال و پیشبینیای که از آینده نیز‬

‫دارند مربوط شود‪ .‬تمامی اعضاء حرفهای صنعت بیمه باید قادر باشند که با اتخاذ گامهای آیندهنگر و‬

‫تهاجمی‪ ،‬دانششان را در سطحی ارتقاء دهند که توانایی پیشبینی بهترین گام برای آینده را داشته باشند‪.‬‬

‫اینجا نقطهای است که جنبه رفتاری هم بروز میکند‪.‬‬

‫‪282‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1‬احكام‬

‫‪ .1.3‬تمامیت‬

‫بیمهها و واسطهها میبایست در همه زمانها به شکلی صادقانه و رو به تکامل رفتار نمایند‪ .‬آنها متعهد‬

‫هستند که از رفتار یا نمایش گمراهکننده و فریبنده پرهیز کنند‪ .‬آنها نمیبایست که مشتری را از دریافت‬

‫خدماتی که برابر قانون‪ ،‬مقررات و عرف پذیرفته شده و مستحق دریافت آن است‪ ،‬محروم کرده و یا او‬

‫را محدود نمایند‪.‬‬

‫‪ .1.1‬بازاریابي و ترویج محصوالت‬

‫ارائه دهندگان خدمات باید اطمینان حاصل نمایند که تمامی تبلیغات آنها کامالً شفاف‪ ،‬منصفانه و‬

‫بدور از فریب است‪ .‬بروشور تبلیغاتی هر محصول میبایست به روشنی بازگو کننده مزایا و میزان‬

‫پوشش بیمهای باشد و همچنین به شکلی ساده و قابل فهم ضمانتها‪ ،‬استثنائات‪ ،‬محدودیتها و‬

‫شرایط پوشش بیمهای را بیان کند‪ .‬در زمینه محصوالت مربوط به بیمه زندگی‪ ،‬باید کامالً روشن شود‬

‫که آیا این محصول دارای سود است و یا بدون سود و همچنین باید تعداد نفراتی که تحت پوشش این‬

‫بیمه قرار میگیرند و از آن منتفع میشوند نیز روشن شود‪ .‬باید میزان حق بیمه و مزایای آن برای‬

‫مشتری توضیح داده شود‪.‬‬

‫‪ .1.1‬چگونگي ارائه اطالعات‬

‫‪ .1‬اطالعاتی که توسط ارائه دهنده خدمات به مشتریان ارائه میشود میبایست‪:‬‬

‫‪283‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬از همه جهات دقیق و قابل فهم بوده و گمراه کننده نباشد‪.‬‬

‫‪ ‬میبایست به شکل مکتوب بوده و یا از طریق تجهیزات الکترونیکی مناسب در اختیار مشتری‬

‫قرار بگیرد‪.‬‬

‫‪ .2‬اگر اطالعات ابتدا به صورت شفاهی یا از طریق تلفن ارائه شود‪ ،‬میبایست به صورت مکتوب هم‬

‫در اختیار مشتری قرار بگیرد (طبق قسمت دوم بند باال)‪.‬‬

‫‪ .3‬به عنوان یک استثنا برای بند ‪ ،1‬گاهی ممکن است اطالعات به صورت شفاهی و غیر مکتوب هم‬

‫ارائه شود‪ ،‬البته زمانی که درخواست خود مشتری باشد و یا ارائه فوری اطالعات ضرورت داشته‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ .1.4‬اطالعات اولیه مشتری در مورد خدمات‬

‫در گام اول از عقد قرارداد‪ ،‬ارائه دهنده سرویس بیمهای میبایست مشتری را در ارتباط با نوع خدمتی که‬

‫میتواند ارائه دهد و ارتباطش با نیاز مشتری آگاه کند‪ .‬این اطالعات شامل انواع بیمهنامه و انتخابهایی باشد که‬

‫مشتری میتواند داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .1.5‬اطالعات در مورد نیازهای مشتری‬

‫بیمهگرها و واسطهها میبایست نیازهای مشتریان بیمه را از طریق پرسیدن از آنها شناسایی کنند‪ .‬این اطالعات‬

‫میتواند شامل وضعیت آنها و اهدافشان از انتخاب بیمهها باشد‪ .‬البته کسب این اطالعات تا جایی که در ارتباط‬

‫با عقد قرارداد بیمه باشد‪ ،‬منطقی و مجاز است‪ .‬مشتریان میبایست در مورد اطالعاتی که موظف به فاش کردن‬

‫آن هستند و همین طور اطالعاتی که موظف به حفظ آنها به عنوان اسرار هستند‪ ،‬مطلع شوند‪.‬‬
‫‪284‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.6‬مشاوره و توصیه‬

‫مشاوره و توصیههایی که توسط ارائه دهنده خدمات به مشتریان عرضه میشود‪ ،‬میبایست بر مبنای انصاف و‬

‫ارزیابی درست از موقعیت و نیازهای مشتریان بوده و باید گزینههای مناسبی در جهت رفع آنها به مشتریان‬

‫عرضه شود‪ .‬همچنین این مشاورهها میبایست شامل توضیحاتی در مورد اینکه چگونه آن گزینهها جوابگوی‬

‫نیازها خواهد بود نیز باشد‪.‬‬

‫قبل از آنکه مشتری تصمیم نهایی را جهت خرید بیمهنامه بگیرد‪ ،‬ارائه دهنده خدمات موظف است اطالعات‬

‫الزم در مورد نقاط برجسته آن بیمهنامه را ارائه دهد تا مشتری قادر به تصمیمگیری درست در مورد انتخاب آن‬

‫بیمهنامه باشد‪.‬‬

‫محصوالت بیمه عمر‬

‫شرکتهای بیمهگر‪ ،‬نمایندگیها و واسطهها باید با اتخاذ یک سازوکار مناسب مطمئن شوند که مشتریان در‬

‫مورد موارد زیر اطالعات الزم را کسب کردهاند‪:‬‬

‫‪ .1‬جزئیات مهم از منافع و انتخابهای مشتریان به طوری که اطالعات کافی در مورد اهداف‪ ،‬مدت‪ ،‬مزایا‬

‫و کلیت بیمهنامههای عمر در اختیارشان قرار گیرد و به این ترتیب مشتری دیدگاه درستی در مورد آن‬

‫بیمهنامه داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬شرایط قرارداد و آنچه که ممکن است باعث فسخ قرارداد شود‪.‬‬

‫‪ .3‬حق بیمه‪ ،‬نحوه پرداخت‪ ،‬مدت پرداخت آن و میزان پوشش بیمهنامه‪ ،‬همچنین هزینههای دیگری که‬

‫ممکن است بر حق بیمه اضافه شود‪.‬‬

‫‪285‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .4‬روش محاسبه و توزیع پاداش که یک بیمهگر بر اساس ارزش سهام برآورد میکند‪.‬‬

‫‪ .5‬تعیین ارزش بازخریدی یا واگذاری بیمهنامه و مشخص کردن محدودهای که این ارزش تضمین شده‬

‫است‪.‬‬

‫‪ .6‬تعیین میزان حق بیمه برای هر مزیت که ممکن است اصلی یا جانبی باشد و در صورت امکان تعیین‬

‫میزان و هدف حق بیمه اضافی که برای این مزایا پرداخته میشود‪.‬‬

‫‪ .7‬هر محدودیت‪ ،‬محرومیت‪ ،‬شرایط و تعهد معنادار و غیر معمولی که بر مشتری وارد میشود‪.‬‬

‫‪ .8‬اطالعات مربوط به عملکرد گذشته باید به روشنی بازگو کننده مبنایی باشد که این عملکردها بر اساس‬

‫آن اندازهگیری شدهاند‪ .‬همچنین‪ ،‬باید با این تذکر همراه باشند که عملکرد گذشته لزوماً تضمین کننده و‬

‫هدایتگر عملکرد آینده نیست‪.‬‬

‫‪ .9‬بیمهگر باید سازوکاری جهت رسیدگی به شکایات بیمهشدگان تعبیه کند‪.‬‬

‫‪ .11‬بیمهنامهها باید شامل توضیحاتی در مورد چگونگی تنظیم شکایات از جانب مشتریان باشند‪.‬‬

‫‪ .11‬وظایف مشتری در مورد افشای اطالعاتی که مورد احتیاج بیمهگر است باید روشن باشد‪.‬‬

‫محصوالت بیمهای عمومي‬

‫‪ .1‬همه جزئیات مهم بیمهنامهها و مزایای آن باید شامل موارد ذیل باشد‪:‬‬

‫‪ ‬جزئیات تعهدات‪ ،‬استثنائات‪ ،‬محدودیتها‪ ،‬محرومیتها‪ ،‬فرانشیز و الزاماتی که برای مشتری با‬

‫زبانی قابل فهم و ساده تعیین میشود‪.‬‬

‫‪ ‬طول مدت قرارداد بیمه‪.‬‬

‫‪ ‬حق بیمه و سایر هزینههای اضافی‪.‬‬

‫‪286‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ ‬حق فسخ و شرایط آن‪.‬‬

‫‪ ‬وظایف مشتری در مورد اطالعاتی که مورد احتیاج بیمهگر است‪.‬‬

‫‪ ‬واسطهها موظفند هویت شرکت بیمهگر و تنظیمکننده بیمهنامهها را برای مشتری افشا سازند‪.‬‬

‫‪ .2‬بیان میزان کمیسیون و یا هر پاداش دیگری که توسط نمایندگیها جهت تنظیم قرارداد بیمهنامه دریافت‬

‫میشود‪ ،‬در صورت خواست مشتری‪.‬‬

‫‪ .3‬بیمهگران موظفند سازوکار الزم را جهت پیگیری شکایات بیمهشدهها در نظر بگیرند‪.‬‬

‫‪ .4‬بیمهنامهها باید شامل توضیحات در مورد چگونگی تنظیم شکایت از جانب مشتریان باشند‪.‬‬

‫‪ .5‬وظایف مشتری در مورد افشای اطالعاتی که مورد احتیاج بیمهگر است باید روشن باشد‪.‬‬

‫‪ .1.7‬تاییدیه میزان پوشش و محتویات بیمهنامه‬

‫ارائه دهندگان خدمات بیمهای موظفند هنگام عقد قرارداد بیمه‪ ،‬تاییدیهای هم را به صورت مکتوب تحویل‬

‫مشتری دهند که شامل جزئیاتی به قرار زیر میباشد‪:‬‬

‫‪ ‬تاریخ شروع پوشش بیمهای و طول مدت زمان آن‪.‬‬

‫‪ ‬هرگونه اطالعات و تاییدیهای که مشتری باید برابر قانون داشته باشد‪.‬‬

‫‪ ‬رسید دریافت حق بیمه در صورت امکان‪.‬‬

‫‪ ‬مستندات کامل بیمهنامه‪.‬‬

‫‪ ‬دریافت شماره تلفن و آدرس برای تماس در مواقعی که بیمهشده احتیاج به کمک دارد‪.‬‬

‫‪ ‬تعریف مکانیسمی جهت پیگیری شکایت بیمهشدگان‪.‬‬

‫‪287‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.8‬خدماتي كه پس از فروش ارائه ميشود‪.‬‬

‫ارائه دهنده خدمات همواره باید پاسخگوی مشتریان در ارتباط با بهبود و اصالح بیمهنامهها و همچنین دادن‬

‫اطالعات در زمینه مورد بیمه در مواقع مورد نیاز باشد‪ .‬به ویژه شرکتهای بیمهگر باید‪:‬‬

‫‪ .1‬موارد زیر را به شکل مکتوب ثبت و تایید کند‪:‬‬

‫‪ ‬تغییر آدرس؛‬

‫‪ ‬نامنویسی افراد جدید در بیمهنامه و یا تغییر اسامی قبلی؛‬

‫‪ ‬توجه به موارد اختصاصی در بیمهنامه؛‬

‫‪ ‬شرایط بیمهنامه زندگی از قبیل پاداش اختصاص یافته به مشتری‪ ،‬ارزش بازخریدی‪ ،‬و حق‬

‫برخورداری از وام؛‬

‫‪ .2‬جزئیات کامل در مورد پرداخت هرگونه هزینه یا حق بیمه اضافی از جانب مشتری که ممکن است در‬

‫اثر میزان مالیات و عوارض تعیین شده از جانب دولت افزایش یابد را فراهم کند‪.‬‬

‫‪ .3‬حداقل سالی یک بار مشتریان را در ارتباط با بیمه عمرشان‪ ،‬میزان پاداش و یا ارزش نهایی مزایایی که‬

‫طبق قرارداد به بیمهگذارتعلق میگیرد و هرگونه سود یا پرداختی که طبق بندهای قرارداد موظف به‬

‫انجام آن هستند‪ ،‬مطلع نمایند‪.‬‬

‫‪ .4‬هرگونه حق بیمه یا هزینهای که باید به مشتری بازگردانده شود را بدون تاخیر استرداد نماید‪.‬‬

‫‪288‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.9‬تجدید قرارداد‪ ،‬انقضاء و لغو‬

‫‪ ‬ارائه دهنده خدمات باید تذکرات مرتبط با تجدید قرارداد بیمه را قبل از منقضی شدن قرارداد فعلی به‬

‫مشتریان بدهد‪ .‬در ضمن‪ ،‬میبایست جزئیات و حق بیمه مربوط به قرارداد جدید را هم به مشتریان‬

‫اعالم کند‪ .‬اگر هرگونه تغییری در قرارداد یا خدمات پیشنهاد میشود‪ ،‬باید دالیل آن تشریح و موافقت‬

‫مشتری مبنی بر تجدید قرارداد گرفته شود‪ .‬در مورد فسخ یک قرارداد بیمهای‪ ،‬بنابر تقاضای مشتری‪،‬‬

‫بیمهگر متعهد است که هرگونه مستندات و اطالعات مورد نیاز مشتری را در زمان مناسب فراهم و در‬

‫اختیارش قرار دهد‪.‬‬

‫‪ .1.31‬ادعاها (مطالبات)‬

‫شرکت بیمهگر باید‪:‬‬

‫‪ .1‬خیلی سریع در مقابل ادعایی که توسط مشتری و یا از طرف مشتری مطرح میشود‪ ،‬پاسخگو باشد‪ .‬در‬

‫عین حال موظف است مستنداتی که مورد نیاز مشتری هست در اختیار ایشان قرار دهد‪.‬‬

‫‪ .2‬نحوه رسیدگی به آن مطالبات (ادعا) باید منصفانه باشد و مشتری را هم در جریان پیشرفت کار قرار‬

‫دهد‪.‬‬

‫‪ .3‬ادعا را بدون تاخیر در دریافت اطالعات و اسناد حل و فصل کند‪.‬‬

‫‪ .4‬به مشتری در ارتباط با اینکه چگونه مطالبه موردنظرش‪ ،‬مورد موافقت قرار گرفته‪ ،‬یا اینکه از میزان آن‬

‫کاسته شده و یا اینکه اصوالً با آن ادعا از طرف شرکت مخالفت شده است‪ ،‬به شکل مکتوب اطالع‬

‫دهد‪.‬‬

‫‪289‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .1.33‬شكایات مشتریان‬

‫ارائه دهندگان خدمات موظف هستند که یک فرایند مناسب و سازوکار موثر جهت بررسی و پیگیری شکایات‬

‫مشتریان به صورت مناسب و سریع ایجاد نمایند و باید مطمئن باشند که موارد زیر به درستی انجام می شوند‪:‬‬

‫‪ .1‬تعیین مسئولی مناسب به منظور دریافت شکایات از مشتریان به صورت شفاهی یا کتبی‪ ،‬گزارشدهی به‬

‫مشتریان‪ ،‬پیگیری در جهت پاسخگویی به شکایات و مطلع ساختن مشتریان با سرعت و دقت کافی‪.‬‬

‫‪ .2‬ارائه دهنده خدمات موظف است که نام و شماره تلفن مسئول رسیدگی به شکایات را داشته و با‬

‫طراحی فرایندی مناسب اعتراضات و شکایات را به سرعت به او انتقال دهد‪.‬‬

‫‪ .3‬مسئول رسیدگی به شکایات موظف است آنها را به بخشهای مرتبط هدایت کرده و از طریق پیگیری‬

‫آن شکایات‪ ،‬گزارشات مناسب به مشتریان عرضه نماید‪.‬‬

‫‪ .4‬شکایات واصله همچنین باید توسط مقامات باالتر هم رسیدگی شوند و همینطور باید با مقامی که‬

‫ارتباط مستقیم با آن شکایت داد هم مطرح شود‪ .‬حتی ممکن است در مورادی مدیران ارشد اجرایی یا‬

‫حتی مدیرعامل در جریان پرونده قرار بگیرند‪.‬‬

‫‪ .5‬همه شکایات میبایست به شکلی منصفانه‪ ،‬بدون تبعیض یا تاخیر رسیدگی شوند‪ .‬در عین حال‪ ،‬اگر‬

‫تاخیر موجه در ارتباط با پیگیری مسئله وجود داشته باشد‪ ،‬دلیل آن باید به عرض مشتری برسد‪.‬‬

‫‪ .6‬در پاسخ نهایی که ارائه دهنده خدمات به شکایت مشتری میدهد‪:‬‬

‫‪ ‬باید تمام و یا بخشی از آن شکایت پذیرفته شود و سعی در جبران آن شود‪.‬‬

‫‪ ‬تمام یا بخشی از شکایت با ادله کافی و ارائه آن ادله به مشتری به صورت مکتوب رد شود‪.‬‬

‫‪291‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .7‬مدیریت ارشد موظف است که به صورت ماهانه گزارشات مربوط به شکایات واصله و نحوه‬

‫پاسخگویی به آنها را مطالعه نماید‪.‬‬

‫‪ .8‬در هر یک از جلسات هیئت مدیره شرکت بیمهگر‪ ،‬یکی از مواردی که حتماً باید به بحث گذاشته شود‬

‫بررسی گزارشات مربوط به شکایات و نحوه پاسخگویی به آنهاست‪.‬‬

‫‪ .1.31‬تضاد منافع‬

‫شرکتهای بیمهگر‪ ،‬نمایندگیها و ارائه دهنگان خدمات باید از تضاد منافع و تعارض بین خودشان پرهیز کنند‪.‬‬

‫البته‪ ،‬اگر تضاد اجتناب ناپذیر بود باید با تشریح درست موقعیت در صدد مدیریت آن برآمد‪ .‬بهویژه‪،‬‬

‫ارائهدهندگان خدمات که از جانب مشتریان به فعالیت مشغول هستند‪ ،‬نباید عالئق شخصی خودشان را به‬

‫خواستههای مشتریان اولویت دهند‪.‬‬

‫‪ .1.31‬محرمانه بودن و امنیت دارایي مشتریان‬

‫ارائه دهندگان خدمات باید مطمئن شوند که اطالعاتی که از مشتریان به دست میآید‪ ،‬نباید مورد سوءاستفاده یا‬

‫افشاسازی قرار گیرد‪ .‬افشای اطالعات در موارد خاصی امکان پذیر است‪:‬‬

‫‪ .1‬شرکت رضایت مشتری در این مورد را جلب کرده باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬افشاسازی آن اطالعات برابر تعهدات الزامی باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬افشاسازی به عنوان بخشی از روند اجرای قانون الزم باشد‪.‬‬

‫‪291‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ارائهدهندگان خدمات موظفند گامهای مناسب را جهت اطمینان از امنیت پول‪ ،‬اسناد‪ ،‬یا سایر داراییهایی که از‬

‫طرف مشتریان نزد آنهاست بردارند‪.‬‬

‫‪ .4‬نقض آییننامه اخالق حرفهای‬

‫وجود آییننامه رفتار حرفهای ارزشی ندارد اگر مکانیسمی جهت اجرای احکام آن وجود نداشته باشد‪ .‬به منظور‬

‫اجرای مفاد این آییننامه میبایست سیستمی وجود داشته باشد که روند اجرایی آن را رصد کرده و انحرافات از‬

‫آن را گزارش نماید‪ .‬افرادی که مسئولیت پیگیری اجرای احکام و گزارش تخلفات را بر عهده دارند باید به‬

‫شکلی محرمانه باقی بمانند تا آنکه از جانب سایرین مورد تعرض واقع نشوند‪.‬‬

‫هر یک از گروههای حرفهای که در اینجا شناسایی و معرفی شدهاند میبایست مکانیسمی را تعبیه نمایند تا‬

‫بررسی نماید که آیا شخصی که مضنون به تخطی از آییننامه است واقعاً متخلف است یا خیر‪ .‬در عین حال‪،‬‬

‫فردی هم که متهم به نقض آییننامه میباشد‪ ،‬دارای این حق است که در یک دادگاه مستقل و بیطرف از‬

‫خودش دفاع کند‪.‬‬

‫تعامالتی که معموالً اسباب تخطی از آییننامه را فراهم میکنند عبارتند از احساس دین یا تعهد نسبت به‬

‫مدیران‪ ،‬کارکنان و یا خانواده و افراد نزدیک به آنها‪.‬‬

‫احکام مخصوص هر یک از گروههای حرفهای شناسایی شده در صنعت بیمه به قرار زیر میباشد‪:‬‬

‫‪292‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .5‬احكام ویژه برای اعضاء هیئت مدیره و مدیران ارشد در صنعت بیمه‬

‫‪ .1‬فراهم آوردن خدمات مناسب اجرایی و مدیریتی به نحوی که مطابق با خط مشیها‪ ،‬استانداردها و‬

‫اصول وضع شده توسط نهادهای بینالمللی ناظر بر صنعت بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬امضاء توافقنامه با سایر اعضاء حرفهای صنعت بیمه (حسابگران مالی‪ ،‬کارشناسان مشاور صنعت بیمه و‬

‫ارزیابان خسارت) در صورت نیاز‪.‬‬

‫‪ .3‬احترام به قرارداها و توافقنامههایی که توسط هیئتهای اجرایی و مدیران با سایر اعضاء صنعت بیمه‪،‬‬

‫تنظیم میشود‪.‬‬

‫‪ .4‬پیشنهاد محصوالت و خدمات بیمهای مناسب که برطرف کننده احتیاجات مشتریان با قیمتهایی‬

‫مناسب و رقابتی باشد‪.‬‬

‫‪ .5‬تبلیغ محصوالت و خدمات به طریقی ساده و واقعی به نحوی که باعث فریب دادن و گمراه کردن‬

‫افکار عمومی نشود‪.‬‬

‫‪ .6‬اطمینان از اینکه تبلیغاتی که در ارتباط با مزایا و منافع حاصل از بیمه صورت میگیرد‪ ،‬واقعی‪ ،‬منصفانه‬

‫و قال قبول است‪.‬‬

‫‪ .7‬ارائه تمامی قراردادهای بیمهای عقد شده‪ ،‬به صورت کامالً شفاف‪ ،‬با زبانی شیوا و بدور از‬

‫محدودیتهای غیر منطقی‪.‬‬

‫‪ .8‬استفاده از تکنیکهای پذیره نویسی بدون عیب‪.‬‬

‫‪ .9‬به کار گیری محتاطانه بیمههای اتکایی برای کاهش ریسک از بین رفتن سرمایه بیمهگذاران‪.‬‬

‫‪ .11‬ارائه خدمات و فروش محصوالت به بیمهگذاران با رفتاری مودبانه و شایسته‪.‬‬

‫‪293‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .11‬سرمایهگذاری منابع حاصل از طرف بیمهگذاران به شکل مناسب‪.‬‬

‫‪ .12‬پاسخگویی سریع‪ ،‬دقیق و کامل به همه سواالتی که از طرف فدراسیون بینالمللی بیمه و یا سایر‬

‫نهادهای داخلی و خارجی‪ ،‬در جهت اخذ اطالعات‪ ،‬پرسیده میشود‪.‬‬

‫‪ .13‬اطمینان از اینکه کلیه مدیران و مقامات اجرایی در چارچوب احکام و قوانین حاکم بر صنعت بیمه که‬

‫در عین حال همسو با قوانین حاکم بر جامعه میباشد رفتار میکنند‪.‬‬

‫‪ .6‬احكام ویژه برای نمایندگيهای بیمه و كارگزاران (واسطهها)‬

‫‪ .1‬پاسخگویی به مشتریان با کیفیت مناسبی که شایسته فعالیت نمایندگی و کارگزاری بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬فراهم آوردن خدمات مناسب نمایندگی و کارگزاری بیمه به نحوی که مطابق با خط مشیها‪،‬‬

‫استانداردها و اصول وضع شده توسط نهادهای بینالمللی ناظر بر صنعت بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬تبلیغ محصوالت و خدمات به طریقی ساده و واقعی به نحوی که باعث فریب دادن و گمراه کردن‬

‫افکار عمومی نشود‪.‬‬

‫‪ .4‬امضاء تفاهمنامه با یک شرکت بیمهگر و مشخص نمودن شرایط کارگزاری و نمایندگی بیمه مربوطه و‬

‫رعایت مفاد قرارداد‪.‬‬

‫‪ .5‬احترام به قراردادها و سایر تفاهمنامههایی که از طرف نمایندگیها و کارگزاران با شرکتهای بیمهگر‬

‫تنظیم شده است‪.‬‬

‫‪ .6‬ارائه مشاوره بیطرفانه در مواردی که سیاستها و قوانین بیمهای در ارتباط با بیمهگذاران شرایط‬

‫مناسبی داشته باشد‪.‬‬

‫‪294‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .7‬شناسایی و تعیین شرکت بیمهگری که از طرف آن شرکت فعالیت نمایندگی و کارگزاری را انجام‬

‫میدهد‪.‬‬

‫‪ .8‬توجه داشته باشند که‪ )1 :‬بیمهگذاران عالقهمندند که تمامی جزئیاتی را که بر روی شرکتهای بیمهگر‬

‫در ارتباط با پذیرش ریسک تاثیر گذار است‪ ،‬بدانند‪ )2 .‬دادن اطالعات خالف واقع ممکن است باعث‬

‫بروز مشکالتی شود‪.‬‬

‫‪ .9‬پرهیز از اعمال فشار به مشتری در جهت تنظیم و عقد قرارداد و ارائه خدمات یا فروش محصوالت‪.‬‬

‫‪ .11‬فراهم آوردن خدمات با ارزش و قیمتی رقابتی برای بیمهگذاران‪.‬‬

‫‪ .11‬کمک کردن به بیمهگذاران به منظور تسریع در روند پیگیری مطالبات قانونی‪.‬‬

‫‪ .12‬کمک به بیمهگذار در جهت ارائه مناسب اعتراض به شرکت بیمهگر و همچنین پیگیری الزم جهت حل‬

‫و فصل آن اعتراض‪.‬‬

‫‪ .13‬پرهیز از پذیرش کاهش یا افزایش در میزان پاداش بدون مشخص شدن موضوع در صنعت بیمه‪.‬‬

‫‪ .14‬فراهم آوردن صورت دقیقی از تعامالت مالی که در ارتباط با بیمهگذاران‪ ،‬سایر کارگزاران و شرکتهای‬

‫بیمهگر صورت داده است‪.‬‬

‫‪ .15‬اجتناب از وابستگی به یک شرکت بیمهگر‪.‬‬

‫‪ .16‬پاسخگویی سریع‪ ،‬دقیق و کامل به همه سواالتی که از طرف فدراسیون بینالمللی بیمه و یا سایر‬

‫نهادهای داخلی و خارجی در جهت اخذ اطالعات پرسیده میشود‪.‬‬

‫‪ .17‬اطمینان از اینکه کلیه نمایندگیها و کارگزاران در چارچوب احکام و قوانین حاکم بر صنعت بیمه که‬

‫در عین حال همسو با قوانین حاکم بر جامعه میباشد‪ ،‬رفتار میکنند‪.‬‬

‫‪295‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ .7‬احكام ویژه برای حسابگران مالي (‪)actuaries‬‬

‫‪ .1‬پاسخگویی به مشتریان با کیفیت مناسبی که شایسته فعالیت حسابگران مالی بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .1‬فراهم آوردن خدمات مناسب حسابگری مالی بیمه به نحوی که مطابق با خط مشیها‪ ،‬استانداردها و‬

‫اصول وضع شده توسط نهادهای بینالمللی ناظر بر صنعت بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .1‬تبلیغ محصوالت و خدمات به طریقی ساده و واقعی به نحوی که باعث فریب دادن و گمراه کردن‬

‫افکار عمومی نشود‪.‬‬

‫‪ .4‬امضاء تفاهمنامه با یک شرکت بیمهگر و مشخص نمودن شرایط حسابگری مالی بیمه مربوطه و رعایت‬

‫مفاد قرارداد‪.‬‬

‫‪ .1‬احترام به قراردادها و سایر تفاهمنامههایی که از طرف حسابگران مالی با شرکتهای بیمهگر تنظیم شده‬

‫است‪.‬‬

‫‪ .6‬فراهم کردن خدمات شایسته و مودبانه برای مشتریان‪.‬‬

‫‪ .7‬نظارت بر خدمات حرفهای انجام شده توسط دستیاران آماری برای آنکه اطمینان حاصل شود که‬

‫استانداردهای صنعت به درستی توسط آنها مشاهده شده است‪.‬‬

‫‪ .5‬آمادگی کامل و به موقع جهت افشای میزان غرامت که از طریق حسابگران مالی و در راستای قراداد‬

‫امضاء شده با مشتری‪ ،‬حاصل شده است‪.‬‬

‫‪ .2‬پاسخگویی سریع‪ ،‬دقیق و کامل به همه سواالتی که از طرف فدراسیون بینالمللی بیمه و یا سایر‬

‫نهادهای داخلی و خارجی در جهت اخذ اطالعات پرسیده میشود‪.‬‬

‫‪296‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .10‬اطمینان از اینکه کلیه حسابگران مالی در چارچوب احکام و قوانین حاکم بر صنعت بیمه که در عین‬

‫حال همسو با قوانین حاکم بر جامعه میباشد‪ ،‬رفتار میکنند‪.‬‬

‫‪ .8‬احكام ویژه برای كارشناسان مشاور در صنعت بیمه‬

‫‪ .1‬پاسخگویی به مشتریان با کیفیت مناسبی که شایسته فعالیت کارشناسان مشاور بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬فراهم آوردن خدمات مناسب جهت مشاوره بیمه به نحوی که مطابق با خط مشیها‪ ،‬استانداردها و‬

‫اصول وضع شده توسط نهادهای بینالمللی ناظر بر صنعت بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬تبلیغ محصوالت و خدمات به طریقی ساده و واقعی به نحوی که باعث فریب دادن و گمراه کردن‬

‫افکار عمومی نشود‪.‬‬

‫‪ .4‬آمادگی کامل و به موقع جهت افشای میزان غرامت که از طریق کارشناسان مشاور و در راستای قراداد‬

‫امضاء شده با مشتری‪ ،‬حاصل شده است‪.‬‬

‫‪ .5‬امضاء تفاهمنامه با یک شرکت بیمهگر و مشخص نمودن شرایط بیمه مربوطه و رعایت مفاد قرارداد‪.‬‬

‫‪ .6‬احترام به قراردادها و سایر تفاهمنامههایی که از طرف حسابگران مالی با شرکتهای بیمهگر تنظیم شده‬

‫است‪.‬‬

‫‪ .7‬پیگیری خدمات حرفهای که توسط دستیاران مشاوره به انجام میرسد به منظور آنکه اطمینان حاصل‬

‫شود که کارشان از کیفیت الزم برخوردار بوده است‪.‬‬

‫‪ .8‬شناسایی نیازهای مشتریان قبل از ارائه مشاوره جهت آمادگی در رفع آن نیازها‪.‬‬

‫‪ .9‬فراهم کردن خدمات شایسته و مودبانه برای مشتریان‪.‬‬

‫‪297‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .11‬پاسخگویی سریع‪ ،‬دقیق و کامل به همه سواالتی که از طرف فدراسیون بینالمللی بیمه و یا سایر‬

‫نهادهای داخلی و خارجی در جهت اخذ اطالعات پرسیده میشود‪.‬‬

‫‪ .11‬اطمینان از اینکه کلیه مشاوران در چارچوب احکام و قوانین حاکم بر صنعت بیمه که در عین حال‬

‫همسو با قوانین حاکم بر جامعه میباشد‪ ،‬رفتار میکنند‪.‬‬

‫‪ .9‬احكام ویژه برای ارزیابان خسارت‬

‫‪ .1‬پاسخگویی به مشتریان با کیفیت مناسبی که شایسته فعالیت ارزیابان خسارت بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬فراهم آوردن خدمات مناسب جهت ارزیابی خسارت در صنعت بیمه به نحوی که مطابق با خط‬

‫مشیها‪ ،‬استانداردها و اصول وضع شده توسط نهادهای بینالمللی ناظر بر صنعت بیمه باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬تبلیغ محصوالت و خدمات به طریقی ساده و واقعی به نحوی که باعث فریب دادن و گمراه کردن‬

‫افکار عمومی نشود‪.‬‬

‫‪ .4‬امضاء تفاهمنامه با یک شرکت بیمهگر و مشخص نمودن شرایط بیمه مربوطه و رعایت مفاد قرارداد‪.‬‬

‫‪ .5‬احترام به قراردادها و سایر تفاهمنامههایی که از طرف ارزیابان خسارت با شرکتهای بیمهگر تنظیم‬

‫شده است‪.‬‬

‫‪ .6‬پیگیری خدمات حرفهای که توسط دستیاران ارزیابان خسارت به انجام میرسد به منظور آنکه اطمینان‬

‫حاصل شود که کارشان از کیفیت الزم برخوردار بوده است‪.‬‬

‫‪ .7‬شناسایی نیازهای مشتریان قبل از ارائه مشاوره جهت آمادگی در رفع آن نیازها‪.‬‬

‫‪298‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ .8‬ارائه پیشنهادات بیطرفانه به مشتریان‪ ،‬بدون توجه به احتماالتی که در مورد درآمدشان در آینده میتواند‬

‫وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .9‬آمادگی کامل و به موقع جهت افشای میزان غرامت که از طریق ارزیابان خسارت و در راستای قراداد‬

‫امضاء شده با مشتری‪ ،‬حاصل شده است‪.‬‬

‫‪ .11‬پاسخگویی سریع‪ ،‬دقیق و کامل به همه سواالتی که از طرف فدراسیون بینالمللی بیمه و یا سایر‬

‫نهادهای داخلی و خارجی در جهت اخذ اطالعات پرسیده میشود‪.‬‬

‫‪ .11‬اطمینان از اینکه کلیه ارزیابان خسارت در چارچوب احکام و قوانین حاکم بر صنعت بیمه که در عین‬

‫حال همسو با قوانین حاکم بر جامعه میباشد‪ ،‬رفتار میکنند‪.‬‬

‫‪299‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫پیوست ‪1‬‬

‫متن کامل قانون بیمه‪ ،‬مصوب سال ‪1116‬‬

‫‪311‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫متن كامل قانون بیمه‪ ،‬مصوب سال ‪3136‬‬

‫معامالت بیمه‬

‫ماده ‪ -1‬بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد میکند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف‬

‫دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی را بپردازد‪.‬‬

‫متعهد را بیمهگر‪ ،‬طرف تعهد را بیمه گذار‪ ،‬وجهی را که بیمهگذاربه بیمهگر میپردازد حق بیمه و آنچه را که‬

‫بیمه میشود موضوع بیمه مینامند‪.‬‬

‫ماده‪ -2‬عقد بیمه و شرایط آن باید به موجب سند کتبی باشد و سند مزبور به بیمهنامه موسوم خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ -3‬در بیمهنامه باید امور ذیل به طور صریح قید شود‪:‬‬

‫‪ -1‬تاریخ انعقاد قرارداد‬

‫‪ -2‬اسم بیمهگر و بیمهگذار‬

‫‪ -3‬موضوع بیمه‬

‫‪ -4‬حادثه یا خطری که عقد بیمه به مناسبت آن به عمل آمده است‪.‬‬

‫‪ -5‬ابتدا و انتهای بیمه‬

‫‪ -6‬حق بیمه‬

‫‪311‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -7‬میزان تعهد بیمهگر در صورت وقوع حادثه‬

‫ماده ‪ -4‬موضوع بیمه ممکن است مال باشد اعم از عین یا منفعت یا هر حق مالی یا هر نوع مسئولیت حقوقی‬

‫مشروط بر اینکه بیمهگذارنسبت به بقا آنچه بیمه میدهد ذی نفع باشد و همچنین ممکن است بیمه برای حادثه‬

‫یا خطری باشد که از وقوع آن بیمهگذارمتضرر میگردد‪.‬‬

‫ماده ‪-5‬بیمهگذارممکن است اصیل باشد یا به یکی از عناوین قانونی نمایندگی صاحب مال یا شخص ذی نفع‬

‫را داشته یا مسئولیت حفظ آن را از طرف صاحب مال داشته باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -6‬هرکس بیمه میدهد بیمه متعلق به خود اوست مگر آنکه در بیمهنامه تصریح شده باشد که مربوط به‬

‫دیگری است لیکن در بیمه حمل و نقل ممکن است بیمهنامه بدون ذکر اسم (به نام حامل) تنظیم شود‪.‬‬

‫ماده ‪ -7‬طلبکار میتواند مالی را که در نزد او وثیقه یا رهن است بیمه دهد در اینصورت هرگاه حادثه ای نسبت‬

‫به مال مزبور رخ دهد‪ ،‬خساراتی که بیمهگر باید بپردازد تا میزان آنچه را که بیمهگذاردر تاریخ وقوع حادثه‬

‫طلبکار است به او بدهد‪ ،‬به شخص او و بقیه به صاحب مال تعلق خواهد گرفت ‪.‬‬

‫ماده ‪ -8‬در صورتی که مالی بیمه شده باشد در مدتی که بیمه باقی است نمیتوان همان کمال را به نفع همان‬

‫شخص و از همان خطر مجددا بیمه نمود‪.‬‬

‫ماده ‪ -9‬در صورتی که مالی به کمتر از قیمت بیمه شده باشد نسبت به بقیه قیمت میتوان آن را بیمه نمود‪ .‬در‬

‫اینصورت‪ ،‬هریک از بیمهگران به نسبت مبلغی از مال که بیمه کرده است مسئول خواهد بود‪.‬‬

‫‪312‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -11‬در صورتی که مال به کمتر از قیمت واقعی بیمه شده باشد‪ ،‬بیمهگر فقط به تناسب مبلغی که بیمه کرده‬

‫است با قیمت واقعی مال مسئول خسارت خواهد بود‪.‬‬

‫فسخ و بطالن‬

‫ماده ‪ -11‬چنانچه بیمهگذاریا نماینده او با قصد تقلب مالی را اضافه بر قیمت عادله در موقع عقد قرارداد بیمه‬

‫کرده باشد عقد بیمه باطل و حق بیمه دریافتی قابل استرداد نیست‪.‬‬

‫ماده ‪ -12‬هرگاه بیمهگذارعمدا از اظهار مطالبی خودداری کند یا عمدا اظهارات کاذبه بنماید و مطالب اظهار‬

‫نشده یا اظهارات کاذبه طوری باشد که موضوع خطر را تغییر داده یا از اهمیت آن در نظر بیمهگر بکاهد‪ ،‬عقد‬

‫بیمه باطل خواهد بود حتی اگر مراتب مذکوره تاثیری در وقوع حادثه نداشته باشد‪ .‬در این صورت‪ ،‬نه فقط‬

‫وجوهی که بیمهگذارپرداخته است قابل استرداد نیست بلکه بیمهگر حق دارد اقساط بیمه را که تا آن تاریخ‬

‫عقب افتاده است نیز از بیمهگذارمطالبه کند‪.‬‬

‫ماده ‪ -13‬اگر خودداری از اظهار مطالبی یا اظهارات خالف واقع از روی عمد نباشد‪ ،‬عقد بیمه باطل نمیشود‪.‬‬

‫در این صورت‪ ،‬هرگاه مطالب اظهار نشده یا اظهار خالف واقع قبل از وقوع حادثه معلوم شود بیمهگر حق دارد‬

‫یا اضافه حق بیمه را از بیمه گذار‪ ،‬درصورت رضایت او‪ ،‬دریافت داشته و قرارداد را ابقاء کند و یا قرارداد بیمه‬

‫را فسخ کند– درصورت فسخ‪ ،‬بیمهگر باید مراتب را به موجب اظهار نامه یا نامه سفارشی دو قبضه به‬

‫بیمهگذاراطالع دهد‪ .‬اثر فسخ ده روز پس از ابالغ مراتب به بیمهگذارشروع میشود‪ ،‬بیمهگر باید اضافه حق بیمه‬

‫دریافتی تا تاریخ فسخ را به بیمهگذارمسترد دارد‪.‬‬

‫‪313‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫درصورتی که مطالب اظهار نشده یا اظهار خالف واقع بعد از وقوع حادثه معلوم شود خسارت به نسبت وجه‬

‫بیمه پرداختی و وجهی که بایستی درصورت اظهار خطر بطور کامل و واقع پرداخته شده باشد‪ ،‬تقلیل خواهد‬

‫یافت‪.‬‬

‫ماده ‪ -14‬بیمهگر مسئول خسارات ناشیه از تقصیر بیمهگذاریا نمایندگان او نخواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ -15‬بیمهگذارباید برای جلوگیری از خسارت مراقبتی را که عادتا هرکس از مال خود مینماید نسبت به‬

‫موضوع بیمه نیز بنماید و در صورت نزدیک شدن حادثه یا وقوع آن اقداماتی را که برای جلوگیری از سرایت و‬

‫توسعه خسارت الزم است بعمل آورد‪ .‬اولین زمان امکان و منتهی در ظرف پنج روز از تاریخ اطالع خود از‬

‫وقوع حادثه بیمهگر را مطلع سازد واال بیمهگر مسئول نخواهد بود مگر آنکه بیمهگذارثابت کند که بواسطه‬

‫حوادثی که خارج از اختیار او بوده است‪ ،‬اطالع به بیمهگر در مدت مقرر برای او مقدور نبوده است‪.‬‬

‫مخارجی که بیمهگذاربرای جلوگیری از توسعه خسارت مینماید بر فرض که منتج به نتیجه نشود‪ ،‬بعهده‬

‫بیمهگر خواهد بود ولی هر گاه بین طرفین در موضوع لزوم مخارج مزبوره یا تناسب آن با موضوع بیمه اختالفی‬

‫ایجاد شود‪ ،‬حل اختالف به حکم یا محکمه رجوع میشود‪.‬‬

‫ماده ‪ -16‬هرگاه بیمهگذاردر نتیجه عمل خود خطری را که به مناسبت آن بیمه منعقد شده است تشدید کند یا‬

‫یکی از کیفیات آن بیمه منعقد شده را تشدید کند و یا یکی از کیفیات یا وضعیت موضوع بیمه را طوری تغییر‬

‫دهد که اگر وضعیت مزبور قبل از قرارداد موجود بود بیمهگر حاضر برای انعقاد قرارداد با شرایط مذکوره در‬

‫قرارداد نمی گشت‪ ،‬باید بیمهگر را بالفاصله از آن مستحضر کند– اگر تشدید خطر یا تغییر وضعیت موضوع‬

‫‪314‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫بیمه در نتیجه عمل بیمهگذارنباشد‪ ،‬مشارالیه باید مراتب را در ظرف ده روز از تاریخ اطالع خود رسما به بیمهگر‬

‫اعالم کند‪.‬‬

‫در هر دو مورد مذکور در فوق‪ ،‬بیمهگر حق دارد اضافه حق بیمه را معین نموده‪ ،‬به بیمهگذارپیشنهاد کند و در‬

‫صورتی که بیمهگذارحاضر به قبولی و پرداخت آن نشود‪ ،‬قرارداد را فسخ کند و اگر تشدید خطر در نتیجه عمل‬

‫خود بیمهگذارباشد‪ ،‬خسارات وارده را نیز از مجرای محاکم عمومی از او مطالبه کند و درصورتی که بیمهگر‬

‫پس از اطالع تشدید خطر به نحوی از انحاء به بقاء عقد قراداد رضایت داده باشد‪ ،‬مثل آنکه اقساطی از وجه‬

‫بیمه را پس از اطالع از مراتب از بیمهگذارقبول کرده یا خسارت بعد از وقوع حادثه به او پرداخته باشد‪ ،‬دیگر‬

‫نمیتواند به مراتب مذکوره استناد کند– وصول اقساط حق بیمه بعد از اطالع از تشدید خطر یا پرداخت‬

‫خسارت پس از وقوع حادثه و نحوه آن دلیل رضایت بیمهگر به بقاء قرارداد میباشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -17‬درصورت فوت بیمهگذاریا انتقال موضوع بیمه به دیگری اگر ورثه یا منتقل الیه کلیه تعهداتی را که‬

‫موجب قرارداد بعهده بیمهگذاربوده است‪ ،‬در مقابل بیمهگر اجرا کند‪ ،‬عقد بیمه به نفع ورثه یا منتقل الیه به اعتبار‬

‫خود باقی میماند معهذا هر یک از بیمهگر یا ورثه یا منتقل الیه حق فسخ آن را نیز خواهند داشت‪.‬‬

‫بیمهگر حق دارد ظرف سه ماه از تاریخی که منتقل الیه قطعی موضوع بیمه تقاضای تبدیل بیمهنامه را به نام‬

‫خود مینماید‪ ،‬عقد بیمه را فسخ کند‪.‬‬

‫درصورت انتقال موضوع بیمه به دیگری‪ ،‬ناقل مسئول کلیه اقساط عقب افتاده وجه بیمه در مقابل بیمهگر‬

‫خواهد بود لیکن از تاریخی که انتقال را به بیمهگر بموجب نامه سفارشی یا اظهار نامه اطالع میدهد نسبت به‬

‫اقساطی که از تاریخ اطالع به بعد باید پرداخته شود‪ ،‬مسئول نخواهد بود‪.‬‬

‫‪315‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اگر ورثه یا منتقل الیه متعدد باشند‪ ،‬هر یک از آنها نسبت به تمام وجه بیمه در مقابل بیمهگر مسئول خواهد‬

‫بود‪.‬‬

‫ماده ‪ -18‬هرگاه معلوم شود خطری که برای آن بیمه به عمل آمده قبل از عقد قرارداد واقع شده بوده است‪،‬‬

‫قرارداد بیمه باطل و بی اثر خواهد بود‪ .‬در این صورت‪ ،‬اگر بیمهگر وجهی از بیمهگذارگرفته باشد‪ ،‬عشر از مبلغ‬

‫مزبور را بعنوان مخارج کسر و بقیه را باید به بیمهگذارمسترد دارد‪.‬‬

‫مسئولیت بیمهگر‬

‫ماده ‪ -19‬مسئولیت بیمهگر عبارت است از تفاوت قیمت مال بیمه شده بالفاصله قبل از وقوع حادثه با قیمت‬

‫باقی مانده آن بالفاصله بعد از حادثه‪ .‬خسارت حاصله به پول نقد پرداخته خواهد شد مگر اینکه حق تعمیر و یا‬

‫عوض برای بیمهگر در سند بیمه پیش بینی شده باشد‪ .‬در این صورت‪ ،‬بیمهگر ملزم است موضوع بیمه را در‬

‫مدتی که عرفا کمتر از آن نمیشود تعمیر کرده یا عوض را تهیه و تحویل نماید‪.‬‬

‫در هر صورت‪ ،‬حداکثر مسئولیت بیمهگر از مبلغ بیمه شده تجاوز نخواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪ -21‬بیمهگر مسئول خساراتی که عیب ذاتی مال است‪ ،‬نیست مگر آنکه در بیمهنامه شرط خالفی ذکر شده‬

‫باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -21‬خسارات وارده از حریق که بیمهگر مسوول آن است عبارت است از‪:‬‬

‫‪ -1‬خسارت وارده به موضوع بیمه از حریق اگر چه حریق در نزدیکی آن واقع شده باشد‪.‬‬

‫‪316‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ -2‬هر خسارت یا تنزل قیمت وارده به اموال از آب یا هر وسیله دیگری که برای خاموش کردن آتش بکار برده‬

‫شده است‪.‬‬

‫‪ -3‬تلف شدن یا معیوب شدن مال در موقع نجات دادن آن از حریق‪.‬‬

‫‪ -4‬خسارت وارده به اموال بیمه شده در نتیجه خراب کردن کلی یا جزئی بنا برای جلوگیری از سرایت یا‬

‫توسعه حریق‪.‬‬

‫ماده ‪ -22‬در بیمههای ذیل خسارت به این طریق حساب میشود‪:‬‬

‫‪ -1‬در بیمه حمل و نقل قیمت مال در مقصد‪.‬‬

‫‪ -2‬در بیمه منافعی که متوقف بر امری است منافعی که در صورت پیشرفت امر عاید بیمهگذارمیشود‪.‬‬

‫‪ -3‬در بیمه محصول زراعتی قیمت آن در سر خرمن و موقع برداشت محصول‪ .‬برای تعیین میزان واقعی‬

‫خسارت‪ ،‬مخارج و حق الزحمه ای که درصورت عدم وقوع حادثه به مال تعلق میگرفت از اصل قیمت کسر‬

‫خواهد شد و در هر صورت میزان خسارت از قیمت معینه در بیمهنامه تجاوز نخواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪ -23‬در بیمه عمر یا نقص یا شکستن عضوی از اعضاء بدن مبلغ پرداختی بعد از مرگ یا نقصان عضو باید‬

‫بطور قطع در موقع عقد بیمه بین طرفین معین شود‪.‬‬

‫بیمه عمر یا بیمه نقصان یا شکستن عضو شخص دیگری در صورتی که آن شخص قبال رضایت خود را کتباً‬

‫نداده باشد‪ ،‬باطل است‪.‬‬

‫هرگاه بیمهگذاراهلیت قانونی نداشته باشد‪ ،‬رضایت ولی یا قیم او شرط است‪.‬‬

‫‪317‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫اگر بیمه راجع به عمر یا نقص یا شکستن عضو بدن جماعتی بطور کلی باشد‪ ،‬میزان خسارت عبارت از مبلغی‬

‫خواهد بود که مطابق تعرفه قبال بین طرفین معین میشود‪.‬‬

‫ماده ‪ -24‬وجه بیمه عمر که باید بعد از فوت پرداخته شود به ورثه قانونی متوفی پرداخته میشود مگر اینکه در‬

‫موقع عقد بیمه یا بعد از آن در سند بیمه قید دیگری شده باشد که در این صورت وجه بیمه متعلق به کسی‬

‫خواهد بود که در سند بیمه از او اسم برده شده است‪.‬‬

‫ماده ‪ -25‬بیمهگذارحق دارد ذی نفع در سند بیمه عمر خود را تغییر دهد مگر آنکه آن را به دیگری انتقال داده‬

‫و بیمهنامه را هم به منتقل الیه تسلیم کرده باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -26‬در تمام مدت اعتبار قرارداد بیمه عمر‪ ،‬بیمهگذارحق دارد وجه معینه در بیمهنامه را به دیگری منتقل‬

‫نماید‪ ،‬انتقال مزبور باید به امضاء انتقال دهنده و بیمهگر برسد‪.‬‬

‫ماده ‪ -27‬اثرات قانونی انتقال وجه بیمه عمر از تاریخ فوت بیمه شده شروع میشود ولی اگر بیمهگذاراز بابت‬

‫آن وجهی دریافت کرده یا نسبت به آن با بیمهگر معامله نموده باشد در کمال اعتبار خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ -28‬بیمهگر مسئول خسارات ناشیه از جنگ و شورش نخواهد بود مگر آنکه خالف آن در بیمهنامه شرط‬

‫شده باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -29‬در مورد بیمه مال منقول درصورت وقوع حادثه و پرداخت خسارت به بیمه گذار‪ ،‬بیمهگر از هرگونه‬

‫مسئولیت در مقابل ثالث بری میشود‪.‬‬

‫‪318‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -31‬بیمهگر در حدودی که خسارات وارده را قبول یا پرداخت می کند در مقابل اشخاصی که مسئول‬

‫وقوع حادثه یا خسارت هستند‪ ،‬قائم مقام بیمهگذارخواهد بود و اگر بیمهگذاراقدامی کند که منافی با عقد مزبور‬

‫باشد در مقابل بیمهگر مسئول شناخته میشود‪.‬‬

‫ماده ‪ -31‬درصورت توقف یا افالس بیمهگر‪ ،‬بیمهگذارحق فسخ قرارداد را خواهد داشت‪.‬‬

‫ماده ‪ -32‬درصورت ورشکستگی بیمهگر‪ ،‬بیمه گذاران نسبت به سایر طلبکاران حق تقدم دارند و بین معامالت‬

‫مختلف بیمه در درجه اول حق تقدم با معامالت بیمه عمر است‪.‬‬

‫ماده ‪ -33‬بیمهگر نسبت به حق بیمه در مقابل هرگونه طلبکاری بر مال بیمه شده حق تقدم دارد حتی اگر طلب‬

‫سایرین به موجب سند رسمی باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -34‬اگر در یک قرارداد بیمه موضوعات مختلفه بیمه شده باشد‪ ،‬درصورت اثبات تقلب از طرف‬

‫بیمهگذارنسبت به یکی از آن موضوعات بطالن نسبت به سایر موضوعات نیز سرایت کرده تمام قرارداد باطل‬

‫خواهد بود‪.‬‬

‫موضوعات مختلفه که در یک بیمهنامه ذکر میشود در حکم یک قرارداد محسوب میشود‪.‬‬

‫ماده ‪ -35‬طرفین میتوانند در قراردادهای بیمه هر شرط دیگری بنمایند لیکن‪ ،‬موعد مذکوره در ماده ‪ 16‬را‬

‫نمیتوانند تقلیل دهند ولی ممکن است موعد را به رضایت یکدیگر تمدید کنند‪.‬‬

‫این قانون شامل قراردادهای گذشته بیمه نیز خواهد بود‪.‬‬

‫‪319‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -36‬مرور زمان دعاوی ناشی از بیمه دو سال است و ابتدای آن از تاریخ وقوع حادثه منشاء دعوی خواهد‬

‫بود لیکن‪ ،‬دعاوی که قبل از اجرای این قانون در محاکم طرح شده باشد‪ ،‬مشمول این ماده نخواهد بود‪.‬‬

‫‪311‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫پیوست ‪1‬‬

‫قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمهگری‬

‫‪311‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫قانون تاسیس بیمه مركزی ایران و بیمهگری‬

‫قسمت اول ‪ -‬تشكیل و موضوع‬

‫ماده ‪ -1‬به منظور تنظیم و تعمیم و هدایت امر بیمه در ایران و حمایت بیمه گذاران و بیمه شدگان و صاحبان‬

‫حقوق آنها‪ ،‬همچنین به منظور اعمال نظارت دولت بر این فعالیت موسسه ای به نام ’بیمه مرکزی ایران‘ طبق‬

‫مقررات این قانون به صورت شرکت سهامی تاسیس میگردد‪.‬‬

‫ماده ‪ -2‬سرمایه بیمه مرکزی ایران پانصد میلیون ریال است که به پنجاه سهم ده میلیون ریالی با نام تقسیم‬

‫میشود و تمامی آن متعلق به دولت و غیر قابل انتقال است و افزایش آن با تصویب مجمع عمومی امکانپذیر‬

‫است‪ .‬مبلغ مزبور از محل اندوختههای شرکت سهامی بیمه ایران تامین خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ -3‬مرکز اصلی بیمه مرکزی ایران تهران است و بیمه مرکزی ایران میتواند در هر جا که الزم بداند به‬

‫شرکت سهامی بیمه ایران نمایندگی بدهد‪.‬‬

‫ماده ‪ -4‬بیمه مرکزی ایران تابع قوانین و مقررات عمومی مربوط به دولت و دستگاههایی نیست که با سرمایه‬

‫دولت تشکیل شده اند مگر آن که در قانون مربوط صراحتاً از بیمه مرکزی ایران نام برده شده باشد ولی نسبت‬

‫به مواردی که در این قانون پیش بینی نشده باشد‪ ،‬بیمه مرکزی ایران تابع قانون تجارت است‪.‬‬

‫‪312‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫قسمت دوم ‪ -‬وظایف و اختیارات‬

‫ماده ‪ - 5‬بیمه مرکزی ایران دارای وظایف و اختیارات زیر است‪:‬‬

‫‪ ‬تهیه آیین نامه و مقرراتی که برای حسن اجرای امر بیمه در ایران الزم باشد با توجه به مفاد این قانون‬

‫‪ ‬تهیه اطالعات الزم از فعالیتهای کلیه موسسات بیمه که در ایران کار میکنند‬

‫‪ ‬انجام بیمههای اتکایی اجباری‬

‫‪ ‬قبول بیمههای اتکایی اختیاری از موسسات داخلی یا خارجی‬

‫‪ ‬واگذاری بیمههای اتکایی به موسسات داخلی یا خارجی در هر مورد که مقتضی باشد‬

‫‪ ‬اداره صندوق تامین خسارتهای بدنی و تنظیم آیین نامه آن؛ موضوع ماده ‪ 11‬قانون بیمه اجباری‬

‫مسئولیت مدنی دارندگان وسائل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب دی ماه ‪1347‬‬

‫‪ ‬ارشاد و هدایت و نظارت بر موسسات بیمه و حمایت از آنها در جهت حفظ سالمت بازار بیمه و‬

‫تنظیم بر امور بیمه اتکایی و جلوگیری از رقابتهای مکارانه و ناسالم‬

‫تبصره‪ :‬بیمه مرکزی ایران ملزم به حفظ اسرار موسساتی است که به موجب این قانون حق نظارت بر آنها را‬

‫دارا میباشد و به هیچ وجه نباید از اطالعاتی که در جهت اجرای این قانون بهدست می آورد جز در مواردی که‬

‫قانون معین مینماید‪ ،‬استفاده کند‪.‬‬

‫قسمت سوم ‪ -‬اركان بیمه مركزی ایران‬

‫ماده ‪ -6‬بیمه مرکزی ایران دارای ارکان زیر است‪:‬‬

‫‪313‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫مجمع عمومی‬

‫ماده ‪-7‬مجمع عمومی بیمه مرکزی ایران مرکب از وزیر امور اقتصادی و دارایی‪ ،‬وزیر کار و امور اجتماعی‪،‬‬

‫هیات عامل و بازرسان بدون داشتن حق رای در جلسه شرکت خواهند کرد (به موجب تصویب نامه شماره‬

‫‪ 49718‬مورخ ‪ 1353/8/26‬هیات وزیران مستند به ماده ‪ 4‬قانون تشکیل وزارت امور اقتصادی و دارایی به شرح‬

‫متن اصالح شده است)‪.‬‬

‫ماده ‪-8‬مجمع عمومی عادی به دعوت رئیس کل بیمه مرکزی ایران سالی یک مرتبه حداکثرتا پایان شهریور ماه‬

‫تشکیل میشود‪.‬‬

‫مجمع عمومی فوق العاده به دعوت رئیس کل بیمه مرکزی ایران و یا به پیشنهاد هر یک از اعضا مجمع عمومی‬

‫تشکیل خواهد شد‪.‬‬

‫رئیس کل بیمه مرکزی ایران موظف است ظرف ده روز پس از دریافت پیشنهاد‪ ،‬تشکیل جلسه مجمع عمومی را‬

‫کتباً دعوت کند‪ .‬در دعوتنامه دستور جلسه‪ ،‬روز و محل انعقاد جلسه ذکر خواهد شد‪.‬‬

‫هیچ موضوعی را نمیتوان در مجمع عمومی عادی یا فوق العاده مطرح کرد مگر آن که قبالً جزء دستور قرار‬

‫داده شده باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -9‬وظایف مجمع عمومی به شرح زیر است‪:‬‬

‫الف ‪ -‬تعیین خط مشی کلی‬

‫ب ‪ -‬رسیدگی و اظهار نظر نسبت به گزارش ساالنه رئیس کل بیمه مرکزی ایران‬

‫‪314‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ج ‪ -‬رسیدگی و تصویب بودجه و ترازنامه و حساب سود و زیان و ترتیب تقسیم سود‬

‫د ‪ -‬تصویب سازمان و آیین نامههای مالی و اداری بیمه مرکزی ایران‬

‫هـ ‪ -‬تصویب مقررات استخدامی با رعایت بند پ ماده ‪ 2‬قانون استخدام کشوری‬

‫و ‪ -‬انتخاب بازرسان‬

‫ز ‪ -‬تعیین حقوق رئیس کل و اعضا هیات عامل و حق الزحمه بازرسان‬

‫ح ‪ -‬تصمیم نسبت به هر موضوعی که از طرف رئیس کل بیمه مرکزی ایران جزء دستور قرار داده شده باشد‪.‬‬

‫شورای عالي بیمه‬

‫ماده ‪ - 11‬شورای عالی بیمه از اشخاص زیر تشکیل میشود‪:‬‬

‫‪ -‬رئیس کل بیمه مرکزی ایران‬

‫‪ -‬معاون وزارت امور اقتصادی و دارایی‬

‫‪ -‬معاون وزارت بازرگانی‬

‫‪ -‬معاون وزارت کار و امور اجتماعی‬

‫‪ -‬معاون وزارت تعاون و امور روستاها‬

‫‪ -‬رئیس شرکت سهامی بیمه ایران‬

‫‪ -‬مدیر عامل یکی از موسسات بیمه به انتخاب سندیکای بیمهگران ایران‬

‫‪ -‬یک نفر کارشناس امور حقوقی به انتخاب مجمع عمومی‬

‫‪315‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -‬یک نفر کارشناس در امور بیمه به انتخاب مجمع عمومی‬

‫‪ -‬یک نفر مطلع در امور بیمه به انتخاب رئیس اطاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران‬

‫تبصره ‪ :‬اعضا شورای عالی بیمه موضوع بندهای ‪ 9 ،8 ،7‬و ‪ 11‬برای مدت سه سال انتخاب میشوند و انتخاب‬

‫مجدد آنان بالمانع است‪.‬‬

‫ماده ‪ -11‬ریاست شورای عالی بیمه بدون شرکت در اخذ رای با رئیس کل بیمه مرکزی ایران و در غیاب او با‬

‫قائم مقام خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ -12‬اعضای شورای عالی بیمه قبل از شروع به کار باید در مجمع عمومی سوگند یاد کنند که در انجام‬

‫وظایف شورای عالی بیمه نهایت دقت و مراقبت را مبذول دارند و کلیه تصمیمات خود را به صالح کشور‬

‫اتخاذ نمایند و اسرار عالی بیمه را حفظ کنند‪.‬‬

‫ماده ‪ -13‬جلسات شورای عالی بیمه حداقل ماهی یکبار به دعوت رئیس شورای عالی بیمه تشکیل خواهد شد‬

‫و در صورتی که حداقل چهار نفر از اعضا شورای عالی بیمه کتبا تقاضای تشکیل جلسه را بنمایند‪ ،‬رئیس‬

‫شورای عالی بیمه موظف است ظرف یک هفته اعضای شورای عالی را برای تشکیل جلسه دعوت کند‪.‬‬

‫ماده ‪ -14‬جلسه شورای عالی بیمه با حضور حداقل شش نفر از اعضا رسمیت می یابد و تصمیمات با اکثریت‬

‫پنج رای حاضر در جلسه رسمی معتبر و قابل اجرا است‪ .‬هنگام رسیدگی و اخذ رای نسبت به موسسه بیمهای‬

‫که یکی از اعضای شورای عالی به نحوی در آن سهیم است‪ ،‬آن عضو در رای شرکت نخواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪ -15‬صورت جلسات مذاکرات شورای عالی بیمه در دفتری ثبت و به امضای رئیس شورای عالی بیمه‬

‫رسیده و در بیمه مرکزی ایران نگهداری میشود‪.‬‬

‫‪316‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -16‬شورای عالی بیمه دارای دبیرخانه ای خواهد بود که سازمان آن را شورای عالی بیمه تصویب خواهد‬

‫کرد‪ .‬رئیس و کارکنان دبیرخانه از بین کارکنان بیمه مرکزی ایران انتخاب میشوند‪.‬‬

‫ماده ‪ -17‬وظایف شورای عالی بیمه به شرح زیر است‪:‬‬

‫‪ -‬رسیدگی و اظهار نظر نسبت به صدور پروانه تاسیس یا لغو پروانه موسسات بیمه طبق مقررات این‬

‫قانون و پیشنهاد آن به مجمع عمومی‬

‫‪ -‬تصویب نمونه ترازنامه که باید مورد استفاده موسسات بیمه قرار گیرد‪.‬‬

‫‪ -‬تعیین انواع معامالت بیمه و شرائط عمومی بیمهنامهها و نظارت بر امور بیمههای اتکایی‬

‫‪ -‬تعیین میزان کارمزد و حق بیمه مربوط به رشتههای مختلف بیمه مستقیم‬

‫‪ -‬تصویب آیین نامههای الزم برای هدایت امر بیمه و فعالیت موسسات بیمه‬

‫‪ -‬رسیدگی و اظهار نظر نسبت به گزارش بیمه مرکزی ایران در باره عملیات و فعالیتهای موسسات بیمه‬

‫در ایران که حداقل هر ششماه یکبار باید تسلیم شود‪.‬‬

‫‪ -‬اظهار نظر در باره هرگونه پیشنهاد که از طرف رئیس شورای عالی بیمه به آن ارجاع میشود‪.‬‬

‫‪ -‬انجام سایر وظایفی که این قانون برای آن تعیین نموده است‪.‬‬

‫‪ -‬هیات عامل‬

‫ماده ‪ -18‬هیات عامل بیمه مرکزی ایران مرکب از رئیس کل و قائم مقام رئیس کل و معاونان بیمه مرکزی ایران‬

‫خواهد بود‪.‬‬

‫‪317‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -19‬رئیس کل بیمه مرکزی ایران و قائم مقام او به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیات‬

‫وزیران و معاونان بیمه مرکزی ایران به پیشنهاد رئیس کل بیمه مرکزی ایران و موافقت وزیر امور اقتصادی و‬

‫دارایی به موجب تصویبنامه هیات وزیران منصوب میشوند‪.‬‬

‫ماده ‪ -21‬رئیس کل و قائم مقام رئیس کل بیمه مرکزی ایران برای مدت چهار سال منصوب میشوند و انتصاب‬

‫مجدد آنان بالمانع است‪.‬‬

‫ماده ‪ -21‬رئیس کل بیمه مرکزی ایران باالترین مقام اجرایی و اداری بیمه مرکزی ایران میباشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -22‬وظایف و اختیارات رئیس کل بیمه مرکزی ایران به شرح زیر است‪:‬‬

‫الف ‪ -‬نظارت در اجرای این قانون و آیین نامههای مربوط به آن‬

‫ب ‪ -‬نمایندگی بیمه مرکزی ایران در مقابل اشخاص و موسسات دولتی یا خصوصی و دادگاهها و سایر مراجع‬

‫قضایی و غیر قضایی با حق توکیل و سازش و سایر اختیارات مندرج در ماده ‪ 62‬قانون آئین دادرسی مدنی‬

‫ج ‪ -‬تفویض قسمتی از اختیارات خود و حق امضا به قائم مقام و یا معاونان و یا روسا یا کارمندان و تعیین‬

‫وظایف آنان‬

‫د ‪ -‬تقدیم گزارش وضع حسابها و امور بیمه مرکزی ایران به مجمع عمومی‬

‫هـ ‪ -‬تقدیم گزارش عملیات و فعالیتهای موسسات بیمه در ایران و شورای عالی بیمه‬

‫ماده ‪ -23‬در غیاب رئیس کل بیمه مرکزی ایران‪ ،‬قائم مقام رئیس کل دارای کلیه اختیارات و وظایف قانونی او‬

‫خواهد بود‪.‬‬

‫‪318‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫بازرسان‬

‫ماده ‪ -24‬بیمه مرکزی ایران دارای دو نفر بازرس (به موجب اساسنامه سازمان حسابرسی مصوب ‪1366/6/17‬‬

‫وظیفه بازرسان به سازمان حسابرسی محول گردیده است) که اطالعات و تجارب کافی در امور بیمه و‬

‫حسابداری داشته باشند‪ ،‬خواهد بود که یک نفر از آنان از طرف وزیر امور اقتصادی و دارایی و دیگری از طرف‬

‫وزیر بازرگانی پیشنهاد و با تصویب مجمع عمومی برای یک سال تعیین خواهند شد‪، .‬انتخاب مجدد بازرسان‬

‫بالمانع است‪.‬‬

‫ماده ‪ -25‬بازرسان حق دارند هرگونه اطالعی را از بیمه مرکزی ایران بخواهند ولی حق دخالت مستقیم در امور‬

‫بیمه مرکزی ایران را ندارند‪.‬‬

‫رسیدگی به ترازنامه ساالنه وظیفه اصلی بازرسان میباشد‪ .‬ترازنامه بیمه مرکزی ایران یکماه قبل از تشکیل‬

‫مجمع عمومی تسلیم بازرسان خواهد شد تا گزارش در باره آن تهیه گردد‪.‬‬

‫قسمت چهارم ‪ -‬مقررات مختلف‬

‫ماده ‪ -26‬رئیس کل و سایر اعضا هیات عامل در مدت تصدی خود نمیتوانند عضویت شرکتها و موسسات‬

‫بازرگانی را قبول نمایند و یا در سایر دستگاههای دولتی یا ملی سمتی داشته باشند‪.‬‬

‫تبصره‪ :‬تدریس در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و قبول سمتهای غیر موظف در موسسات خیریه و‬

‫اجتماعی و آموزشی بالمانع است‪.‬‬

‫ماده ‪ -27‬اسناد مالی و اوراق بهادار و چکهای بیمه مرکزی ایران با دو امضا معتبر خواهد بود‪.‬‬

‫‪319‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -28‬بیمه مرکزی ایران مجاز خواهد بود که موجودیهای نقدی خود را به صورتحساب جاری و یا سپرده‬

‫نزد بانک ملی ایران (این بانک در بانک ملت ادغام شده است) نگهداری نماید یا براساس بودجه مصوب از‬

‫محل سرمایه و ذخایر و اندوختههای خود و صندوق تامین خسارتهای بدنی تا مبلغ یکصد میلیون ریال در هر‬

‫سال با تصویب هیات عامل و مازاد بر آن با تصویب مجمع عمومی به هر نوع عملیات دیگر از جمله خرید‬

‫سهام و مشارکت در بانکها و شرکتهای دیگر با حق فروش و انتقال آنها که برای توسعه و پیشرفت وظایف‬

‫بیمه مرکزی ضروری یا مفید باشد‪ ،‬مبادرت نماید (به موجب قانون اصالح قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و‬

‫بیمهگری مصوب ‪ 1353/3/6‬به شرح متن اصالح شده است‪.).‬‬

‫ماده ‪ -29‬اعضا شورای عالی بیمه و مشاورین و اعضا اداری شورای عالی بیمه و افرادی که شورای عالی بیمه‬

‫در اجرای وظایف خود به آنها مراجعه میکند و رئیس کل و سایر اعضا هیات عامل و بازرسان و کلیه کارکنان‬

‫بیمه مرکزی ایران باید از افشای اطالعات محرمانه ای که در اجرای وظایف محوله بهدست می آورند خودداری‬

‫نمایند واال مشمول مقررات ماده ‪ 138‬قانون مجازات عمومی خواهند شد‪.‬‬

‫ماده ‪ -31‬شرکت سهامی بیمه ایران عملیات خود را جز آنچه به موجب بندهای ‪1‬و ‪2‬و ‪3‬و ‪6‬و ‪ 7‬ماده ‪ 5‬این‬

‫قانون جز وظایف و اختیارات بیمه مرکزی ایران قرار داده شده است بر طبق اساسنامه خود ادامه خواهد داد‪.‬‬

‫وزارتخانهها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداریها و هر موسسه دیگری که اکثریت سرمایه آن متعلق به‬

‫دولت یا سازمآنهای مزبور میباشد و یا تحت نظر دولت و یا سازمآنهای مزبور اداره میشوند موظفند‬

‫بیمههای خود را منحصرا“ در شرکت سهامی بیمه ایران انجام دهند‪ .‬این حکم شامل شرکت ملی نفت ایران ‪-‬‬

‫شرکت ملی ذوب آهن ایران ‪ -‬شرکت هواپیمایی ملی ایران ‪ -‬بانک مرکزی ایران ‪ -‬بانک ملی ایران ‪ -‬سازمان‬

‫‪321‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫گسترش و نوسازی صنایع ایران و صندوق توسعه کشاورزی خواهد بود مگر آن که مجمع عمومی هر یک از‬

‫این موسسات نسبت به بیمه آنها تصمیم دیکری اتخاذ نماید‪.‬‬

‫تبصره‪ :‬دولت مکلف است ظرف چهار ماه از تاریخ تصویب این قانون اساسنامه جدید شرکت مزبور را برای‬

‫تصویب کمیسیونهای دارایی و استخدام مجلسین تقدیم کند‪.‬‬

‫بخش دوم ‪ -‬بیمه گرى‬

‫قسمت اول ‪ -‬مؤسسات بیمه‬

‫فصل اول ‪ -‬كلیات‬

‫ماده ‪ .13‬عملیات بیمه در ایران به وسیله شرکتهاى سهامى عام ایرانى که کلیه سهام آنها با نام بوده و با‬

‫رعایت این قانون و طبق قانون تجارت به ثبت رسیده باشند‪ ،‬انجام خواهد گرفت‪.‬‬

‫تبصره ‪ -1‬فعالیت مؤسسات بیمه خارجى مشمول مقررات فصل چهارم این قانون خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره ‪ -2‬تشخیص فعالیتهایى که به آن عملیات بیمه اطالق مىشود با شوراى عالى بیمه خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ .11‬تعداد سهامداران یک مؤسسه بیمه ایرانى نباید کمتر از ده شخص حقیقى یا حقوقى باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ .11‬هر شخص حقیقى یا حقوقى نمى تواند بیش از ‪ 21‬درصد سهام یک مؤسسه بیمه ایرانى را دارا باشد‪،‬‬

‫نصاب ‪ 21‬درصد شامل اقارب نسبى و سببى درجه یک از طبقه اول صاحب سهم نیز خواهد بود‪.‬‬

‫‪321‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ .14‬احکام مواد ‪ 31‬و ‪ 32‬و ‪ 33‬شامل مؤسسات بیمهاى که صاحب سهم آن دولت یا بنیاد پهلوى [‪]1‬‬

‫است‪ ،‬نمىشود‪.‬‬

‫ماده ‪ .15‬واگذارى سهام مؤسسات بیمه ایرانى غیردولتى به اشخاص حقیقى یا حقوقى تبعه خارج تا بیست‬

‫درصد با موافقت بیمه مرکزى ایران مجاز است و بیش از آن موکول به پیشنهاد بیمه مرکزى ایران و تأیید‬

‫شوراى عالى بیمه و تصویب هیئت وزیران خواهد بود‪ .‬در مورد اخیر‪ ،‬انتقال سود سهام سهامداران خارجى در‬

‫هر سال نباید از دوازده درصد مجموع سرمایه پرداخت شده و سود انتقال نیافته سالهاى قبل تجاوز کند [‪.[2‬‬

‫تبصره‪ :‬انتقال سهام مؤسسات بیمه ایرانى به دولتهاى خارجى یا انتقال بیش از ‪ 49‬درصد سهام آنها به‬

‫اشخاص حقیقى یا حقوقى خارجى مطلقاً ممنوع است‪ .‬انتقال سهام بین سهامداران اتباع خارجى باید با موافقت‬

‫قبلى بیمه مرکزى ایران صورت گیرد‪.‬‬

‫ماده ‪ .16‬مؤسسات بیمه ایرانى با سرمایه حداقل یکصد میلیون ریال تشکیل مىشود که باید ‪ 51‬درصد آن نقداً‬

‫پرداخت شده باشد‪ .‬میزان ودیعهاى که عنداالقتضا براى هر یک از رشتههاى بیمه در نظر گرفته خواهد شد‪ ،‬در‬

‫آییننامهاى که از طرف بیمه مرکزى ایران تهیه و به تصویب شوراى عالى بیمه مىرسد‪ ،‬تعیین خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ .17‬ثبت هر مؤسسه بیمه در ایران موکول به ارائه پروانه تأسیس که از طرف بیمه مرکزى ایران صادر‬

‫مىشود‪ ،‬خواهد بود‪ .‬همچنین‪ ،‬ثبت هر گونه تغییرات بعدى در اساسنامه و میزان سرمایه و سهام مؤسسات‬

‫بیمهاى که به ثبت رسیده باشند موکول به ارائه موافقت بیمه مرکزى ایران مىباشد‪.‬‬

‫‪322‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل دوم ‪ -‬صدور پروانه‬

‫ماده ‪ .18‬براى انجام عملیات بیمه در تمام رشتهها یا رشتهاى معین باید قبالً طبق مقررات این فصل از بیمه‬

‫مرکزى ایران پروانه تحصیل گردد‪ .‬براى تحصیل پروانه مذکور متقاضى باید مدارک و اطالعات زیر را به بیمه‬

‫مرکزى ایران تسلیم کند‪:‬‬

‫‪ .1‬اساسنامه مؤسسه‪.‬‬

‫‪ .2‬میزان سرمایه مؤسسه‪.‬‬

‫‪ .3‬صورت کامل اسامى شرکا و مدیران و تابعیت و تعداد سهام هر یک از آنها‪.‬‬

‫‪ .4‬میزان سهام نقدى و غیرنقدى و نحوه پرداخت آنها‪.‬‬

‫‪ .5‬اسناد و مدارک و اطالعات دیگرى که بیمه مرکزى ایران براى احراز صالحیت مالى و فنى مؤسسه و حسن‬

‫شهرت مدیران الزم بداند‪.‬‬

‫ماده ‪ .19‬تقاضاى صدور پروانه به بیمه مرکزى ایران تسلیم مىشود‪ .‬بیمه مرکزى ایران مکلف است حداکثر‬

‫ظرف مدت شصت روز از تاریخ تسلیم آخرین مدارک و اطالعات خواسته شده با رعایت مفاد بند یک ماده ‪17‬‬

‫نظر مجمع عمومى را اعم از قبول یا رد تقاضا کتباً به متقاضى اعالم نماید‪ .‬هرگاه متقاضى نسبت به نظر اعالم‬

‫شده اعتراض داشته باشد‪ ،‬میتواند ظرف سى روز اعتراض خود را به هیئت وزیران تسلیم نماید‪ .‬نظرى که‬

‫هیئت وزیران اتخاذ نماید قطعى خواهد بود‪.‬‬

‫‪323‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل سوم ‪ -‬ابطال پروانه‬

‫ماده ‪ .41‬پروانه بیمه براى تمام رشتهها و یا رشتههاى معینى در موارد زیر پس از موافقت شوراىعالى بیمه با‬

‫تصویب مجمع عمومى بیمه مرکزى ایران ابطال خواهد شد‪:‬‬

‫‪ .1‬در صورت تقاضاى دارنده پروانه‪.‬‬

‫‪ .2‬در صورتى که مؤسسه بیمه تا یکسال پس از صدور پروانه عملیات خود را شروع نکرده باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬در مواردى که به تشخیص بیمه مرکزى ایران وضع مالى مؤسسه بیمه طورى باشد که نتواند به تعهدات خود‬

‫عمل نماید یا بر بیمه مرکزى ایران ثابت گردد که ادامه فعالیت مؤسسه به زیان بیمهشدگان و بیمهگذاران و یا‬

‫صاحبان حقوق آنها است‪.‬‬

‫ماده ‪ .43‬در مواردى که مؤسسه بر خالف اساسنامه خود یا قوانین و مقررات بیمه رفتار کند‪ ،‬به پیشنهاد بیمه‬

‫مرکزى ایران و تصویب شوراى عالى بیمه بهطور موقت از قبول بیمه در رشتههاى معین ممانعت خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ .41‬در صورتى که پروانه مؤسسه بیمهاى طبق ماده ‪ 41‬باطل گردد‪ ،‬مؤسسه مزبور مىتواند ظرف سى روز‬

‫به هیئت وزیران مراجعه و لغو تصمیم متخذه را درخواست کند‪ .‬نظر هیئت وزیران قطعى است‪.‬‬

‫ماده ‪ .41‬صدور یا لغو پروانه مؤسسه بیمه و اطالعاتى که از لحاظ حفظ منافع بیمهگذاران و بیمهشدگان و‬

‫صاحبان حقوق آنها الزم باشد‪ ،‬به هزینه خود مؤسسه بیمه توسط بیمه مرکزى ایران در روزنامه رسمى کشور و‬

‫یکى از روزنامههاى کثیراالنتشار تهران و در صورتى که مؤسسه بیمه در شهر یا شهرهاى دیگر شعبه یا‬

‫نمایندگى داشته باشد در یکىاز روزنامههاى آن شهرها نیز در دو نوبت به فاصله یک ماه آگهى خواهد شد‪.‬‬

‫‪324‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ .44‬در صورتى که پروانه مؤسسه بیمهاى براى یک یا چند رشته بهطور دایم لغو شود‪ ،‬بیمه مرکزى ایران‬

‫با تصویب شوراى عالى بیمه کلیه سوابق و اسناد مربوط به حقوق و تعهدات پرتفوى )‪(Portefeuille‬‬

‫مؤسسه مزبور را به شرکت سهامى بیمه ایران انتقال خواهد داد و یا عمل خاص دیگرى را که متضمن منافع‬

‫بیمهگذاران و بیمهشدگان و صاحبان حقوق آنها باشد ترتیب خواهد داد‪.‬‬

‫فصل چهارم – مقررات مربوط به موسسات بیمه خارجي‬

‫ماده ‪ .45‬از تاریخ تصویب این قانون‪ ،‬شروع فعالیت مؤسسات بیمه خارجى در ایران موکول به پیشنهاد بیمه‬

‫مرکزى ایران و تأیید شوراى عالى بیمه و تصویب هیئت وزیران خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ .46‬مؤسسات بیمه خارجى باید طبق آییننامهاى که به پیشنهاد بیمه مرکزى ایران به تصویب شوراى عالى‬

‫بیمه مىرسد‪ ،‬مبلغى براى هر یک از دو رشته بیمههاى زندگى و سایر انواع بیمه نزد بیمه مرکزى ایران‬

‫تودیعنمایند‪ .‬مبلغ این ودیعه در هریک از دو مورد مذکور از پانصد هزار دالر یا معادل آن از ارزهاى مورد قبول‬

‫بانک مرکزی ایران کمتر نخواهد بود‪.‬‬

‫هر یک از مؤسسات بیمه خارجى باید درآمدهاى خود را سالبهسال به ودیعه مزبور اضافه کند تا در هر مورد‬

‫مبلغ ودیعه حداقل به دو برابر مبلغ مصوب شوراى عالى بیمه برسد‪ .‬افزایش ودیعه مازاد بر مبالغ فوق اختیارى‬

‫است‪.‬‬

‫ماده ‪ .47‬انتقال درآمد مؤسسات بیمه خارجى پس از تکمیل ودیعه مذکور در ماده ‪ 46‬به خارج بالمانع خواهد‬

‫بود مشروط بر این که رقم انتقالى در هر سال از ‪ 11‬درصد مبلغى که بهعنوان ودیعه در نزد بیمه مرکزى ایران‬

‫است‪ ،‬تجاوز ننماید‪.‬‬

‫‪325‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تبصره‪ :‬ترتیب انتقال درآمد مازاد بر ودیعه به مأخذ ده درصد در سال مذکور در این ماده موکول به پیشنهاد بیمه‬

‫مرکزى ایران و تأیید شوراى عالى بیمه و تصویب هیئت وزیران خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ .48‬مؤسسات بیمه خارجى که در ایران کار مىکنند باید نمایندهاى معرفى نمایند که در ایران مقیم و داراى‬

‫اختیارات الزم براى اداره کردن تمام کارهاى مؤسسه در ایران و انجام تعهدات از طرف مؤسسه بیمه اصلى‬

‫باشد‪ .‬نماینده مذکور مسئول کلیه عملیات مؤسسه بیمه اصلى در ایران خواهد بود و باید داراى اختیارنامهاى‬

‫باشد که ضمن آن حدود اختیارات او مشخص گردیده و حق انتخاب نماینده مجاز یا قائممقام به جاى خود به‬

‫او داده شده باشد‪.‬‬

‫نماینده مزبور موظف است کلیه بیمههاى منعقد شده در ایران را شخصاً یا بهوسیله قائم مقام یا نماینده مجاز‬

‫خود‪ ،‬بدون اینکه تصویب مؤسسه بیمه اصلى الزم باشد‪ ،‬امضا نماید و بتواند در دعاوى خوانده یا خواهان قرار‬

‫گیرد و حق توکیل و سازش داشتهباشد‪.‬‬

‫ماده ‪ .49‬نماینده مؤسسات بیمه خارجى فقط تا حدودى که از مؤسسه بیمه اصلى اختیار دارد در ایران اقدام به‬

‫بیمه خواهد نمود و در صورتى که در هر یک از رشتههاى بیمه از مؤسسه بیمه اصلى سلب اجازه بیمه کردن‬

‫بهطور موقت یا دایم بشود و یا مؤسسه بیمه اصلى از نماینده خود جزئاً یا کالً سلب اختیار کند‪ ،‬باید مراتب را‬

‫کتباً به بیمه مرکزى ایران اطالع دهد‪.‬‬

‫ماده ‪ .51‬مؤسسات بیمه خارجى عالوه بر مقررات این قانون و آییننامههاى اجرایى مربوط مشمول مقررات‬

‫عمومى مربوط به شرکتها و مؤسسات خارجى نیز خواهند بود‪.‬‬

‫‪326‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫قسمت دوم ‪ -‬انحالل و ورشكستگى‬

‫ماده ‪ .53‬درصورتى که ورشکستگى یک مؤسسه بیمه اعالم بشود‪ ،‬دادگاه مکلف است قبل از اتخاذ هر گونه‬

‫تصمیم نظر بیمه مرکزى ایران را جلب نماید‪ .‬بیمه مرکزى ایران از تاریخ وصول استعالم دادگاه باید ظرف ‪15‬‬

‫روز نظریه خود را کتباً به دادگاه اعالم دارد‪ .‬دادگاه با توجه به نظریه بیمه مرکزى ایران تصمیم مقتضى اتخاذ‬

‫خواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪ .51‬ابطال پروانه یک مؤسسه بیمه براى کلیه عملیات بیمهاى از موارد انحالل مؤسسه است و در این‬

‫صورت مفاد ماده ‪ 44‬این قانون اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ .51‬تصفیه مؤسسه بیمه ورشکسته طبق قانون تجارت بهعمل مىآید‪ .‬در نقاطى که اداره تصفیه امور‬

‫ورشکستگى وجود ندارد‪ ،‬دادگاه بیمه مرکزى ایران را بهعنوان قائم مقام اداره تصفیه تعیین مىنماید و در حوزه‬

‫دادگاههاى شهرستانى که اداره تصفیه در آنجا تأسیس گردیدهاست‪ ،‬اداره تصفیه با معاونت بیمه مرکزى ایران‬

‫امر تصفیه را انجام خواهد داد‪.‬‬

‫قسمت سوم ‪ -‬انتقال عملیات و ادغام‬

‫ماده ‪ .54‬مؤسسات بیمه مىتوانند با موافقت بیمه مرکزى ایران و تصویب شوراى عالى بیمه تمام یا قسمتى از‬

‫پرتفوى )‪ (Portefeuille‬خود را با کلیه حقوق و تعهدات ناشى از آن به یک یا چند مؤسسه بیمه مجاز دیگر‬

‫واگذار کنند‪.‬‬

‫‪327‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ .55‬تقاضاى انتقال پرتفوى )‪ (Portefeuille‬یک مؤسسه بیمه به مؤسسات دیگر بیمه دوبار به فاصله ده‬

‫روز در روزنامه رسمى کشور و در یکى از روزنامههاى کثیراالنتشار تهران و عنداللزوم در یکى از روزنامههاى‬

‫محلى به هزینه متقاضى از طرف بیمه مرکزى ایران آگهى خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ .56‬پس از انقضاى سه ماه از تاریخ آخرین آگهى بیمه مرکزى ایران در صورت حصول اطمینان از اینکه‬

‫در این انتقال هیچیک از حقوق بیمهشدگان و بیمهگذاران و صاحبان حقوق آنها تضییع نخواهد شد‪ ،‬موافقت‬

‫خود را با انتقال پرتفوى کتباً به مؤسسه بیمه متقاضى اعالم خواهد داشت‪.‬‬

‫ماده ‪ .57‬در صورت موافقت بیمه مرکزى ایران با انتقال پرتفوى‪ ،‬این انتقال براى کلیه بیمهشدگان و بیمهگذاران‬

‫و صاحبان حقوق آنها از تاریخ انتقال معتبر خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪ .58‬یک یا چند مؤسسه بیمه مىتوانند با رعایت مواد ‪ 56-55‬و ‪ 57‬با موافقت بیمه مرکزى ایران و تصویب‬

‫شوراى عالى بیمه در یک مؤسسه بیمه دیگر ادغام شوند‪.‬‬

‫ماده ‪ .59‬بیمه مرکزى ایران به منظور حفظ حقوق بیمهگذاران و بیمهشدگان و صاحبان حقوق آنها یا به‬

‫مالحظات اقتصادى و حمایت امر بیمه مىتواند با تأیید شوراى عالى بیمه و تصویب مجمع عمومى بیمه مرکزى‬

‫ایران مؤسسات بیمهاى را که وضع مالى یا ادارى آنها رضایتبخش نیست مکلف نماید که در یکى از‬

‫مؤسسات بیمه دیگرى که موافق باشند ادغام شوند و در صورتى که ادغام صورت نگیرد پروانه مؤسسهاى که‬

‫وضع مالى یا ادارى آن رضایتبخش نیست طبق مقررات این قانون لغو خواهد شد‪.‬‬

‫‪328‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تصمیم بیمه مرکزى ایران عالوه بر ابالغ کتبى به مؤسسات مورد نظر‪ ،‬در روزنامه رسمى کشور و در یکى از‬

‫روزنامههاى کثیراالنتشار تهران و عنداللزوم در یکى از روزنامههاى محلى به اطالع عموم خواهد رسید‪.‬‬

‫قسمت چهارم ‪ -‬مقررات مختلف‬

‫ماده ‪ .61‬اموال مؤسسات بیمه همچنین ودایع مذکور در مواد ‪ 36‬و ‪ 46‬تضمین حقوق و مطالبات بیمهگذاران‪،‬‬

‫بیمه شدگان و صاحبان حقوق آنان است و در صورت انحالل یا ورشکستگى مؤسسه بیمه بیمهگذاران و‬

‫بیمهشدگان و صاحبان حقوق آنان نسبت به سایر بستانکاران حق تقدم دارند‪.‬‬

‫در میان رشتههاى مختلف بیمه حق تقدم با بیمه عمر است‪.‬‬

‫مؤسسات بیمه نمىتوانند بدون موافقت قبلى بیمه مرکزى ایران اموال خود را صلح حقوق نمایند و یا به رهن‬

‫واگذار کنند و یا موضوع هر نوع معامله با حق استرداد قرار دهند‪ .‬دفاتر اسناد رسمى موظفند هنگام انجام این‬

‫قبیل معامالت موافقتنامه بیمه مرکزى ایران را مطالبه و مفاد آن را در سند منعکس کنند‪.‬‬

‫ماده ‪ .63‬مؤسسات بیمه موظفند اندوختههاى فنى و قانونى نگهدارند و در حسابهاى خود نحوه به کار افتادن‬

‫آنها را بهطور مشخص منعکس نمایند‪ .‬انواع اندوختههاى فنى و قانونى براى هر یک از رشتههاى بیمه و میزان‬

‫و طرز محاسبه‪ ،‬همچنین ترتیب به کار انداختن این اندوختهها و نحوه ارزیابى اموال منقول و غیرمنقولى که‬

‫نماینده اندوختههاى مؤسسات بیمه است‪ ،‬از طرف شوراى عالى بیمه تعیین خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ .61‬کلیه مؤسسات بیمه موظفند ترازنامه و حسابهاى سود و زیان خود را طبق نمونهاى که از طرف بیمه‬

‫مرکزى ایران تهیه و به تصویب شوراى عالى بیمه مىرسد‪ ،‬تنظیم نمایند و پس از تصویب نسخهاى از آن را‬

‫براى بیمه مرکزى ایران ارسال دارند‪.‬‬

‫‪329‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ .61‬مؤسسات بیمه موظفند ترازنامه خود را در روزنامه رسمى کشور و یکى از روزنامههاى کثیراالنتشار‬

‫تهران درج نمایند‪.‬‬

‫ماده ‪ .64‬اشخاصى که در ایران یا در خارجه به علت ارتکاب جنایت یا دزدى‪ ،‬خیانت در امانت‪ ،‬کالهبردارى یا‬

‫صدور چک بىمحل‪ ،‬اختالس یا معاونت در یکى از جرایم فوق محکوم شده باشند و ورشکستگان به تقصیر‬

‫نمىتوانند جزء مؤسسین یا مدیران مؤسسات بیمه باشند‪ .‬همچنین واگذارى نمایندگى به این اشخاص و اشتغال‬

‫به داللى از طرف آنان ممنوع است‪.‬‬

‫ماده ‪ .65‬در صورتى که به حکم دادگاه مسلم شود که ورشکستگى مؤسسه بیمه به علت تقصیر و تقلب مدیر یا‬

‫مدیران بوده است در صورت عدم تکافوى دارایى مؤسسه‪ ،‬مدیران متضامناً مسئول پرداخت طلب بیمهگذاران و‬

‫بیمهشدگان و صاحبان حقوق آنان خواهند بود‪.‬‬

‫ماده ‪ .66‬عرضه بیمه جز بهوسیله اشخاص زیر ممنوع است‪:‬‬

‫‪ .1‬مؤسسات بیمه‬

‫‪ .2‬نمایندگان بیمه‬

‫‪ .3‬دالالن رسمى بیمه‬

‫تبصره ‪ :‬هر کارمند یا نماینده بیمه که اقدام به عرضه بیمه نماید باید داراى کارت شناسایى از طرف مؤسسه بیمه‬

‫مربوط باشد‪ .‬نام دالل رسمى یا نماینده بیمه که بیمهنامه به وسیله او عرضه شدهاست باید در بیمهنامه ذکر شود‪.‬‬

‫‪331‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ .67‬مؤسسات بیمه و نمایندگان و دالالن رسمى بیمه مسئول جبران خساراتى مىباشند که در اجراى‬

‫وظایفشان به سبب تقصیر و یا مسامحه آنها یا کارکنانشان به دیگران وارد آید‪.‬‬

‫ماده ‪ .68‬پروانه داللى رسمى بیمه بهوسیله بیمه مرکزى ایران صادر خواهد شد و آییننامه دالالن رسمى بیمه به‬

‫پیشنهاد بیمه مرکزى ایران به تصویب شوراى عالى بیمه خواهد رسید‪.‬‬

‫ماده ‪ .69‬هر مؤسسه بیمه که رأساً و یا بهوسیله نمایندگان خود در رشته یا رشتههاى معینى که پروانه بیمه ندارد‬

‫قبول بیمه نماید‪ ،‬مکلف به جبران خسارت زیان دیده خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره‪ :‬هر شخص حقیقى یا حقوقى که بدون داشتن پروانه از مؤسسه بیمه تحت عنوان نمایندگى بیمه براى هر‬

‫یک از رشتهها قبول بیمه نماید به مجازات مقرر در ماده ‪ 238‬قانون مجازات عمومى محکوم خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ .71‬بیمههاى زیر باید منحصراً بهوسیله مؤسسات بیمهاى که بر اساس این قانون اجازه فعالیت دارند انجام‬

‫گیرد‪:‬‬

‫الف) بیمه اموال منقول یا غیرمنقول موجود در ایران‪.‬‬

‫ب) بیمه حمل و نقل کاالى وارداتى که قرارداد خرید آن در ایران منعقد مىشود یا اعتبار اسنادى آن در ایران‬

‫باز شده است‪.‬‬

‫تبصره‪ :‬تجهیزات نظامى مورد نیاز وزارت دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلح که فاقد امکان ساخت در داخل‬

‫کشور بوده و فروشندگان آن تجهیزات حمل و نقل کاالهاى مورد معامله را انحصاراً توسط بیمههاى کشور‬

‫‪331‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫فروشنده بیمه مىنمایند‪ ،‬با پیشنهاد وزیر دفاع و پشتیبانى نیروهاى مسلح و تأیید بیمه مرکزى ایران و موافقت‬

‫وزیر امور اقتصادى و دارایى از شمول بند (ب) این ماده مستثنى مىباشد [‪.[3‬‬

‫ج) بیمه مربوط به کارگران و مستخدمین خارجى به استثناى بیمه عمر و حوادث شخصى در مدت اقامت در‬

‫ایران‪.‬‬

‫د) بیمه مربوط به ایرانیان مقیم ایران‪.‬‬

‫ماده ‪ .73‬کلیه مؤسسات بیمه که در ایران فعالیت مىنمایند باید ‪ 51‬درصد در رشته بیمههاى زندگى و ‪25‬‬

‫درصد در سایر رشتهها از معامالت بیمهاى مستقیم خود را نزد بیمه مرکزى ایران بیمه اتکایى نمایند‪ .‬بیمه‬

‫مرکزى ایران مکلف است باتوجه به ظرفیت قبولى هر یک از مؤسسات بیمهاى که در ایران کار مىکنند تمام یا‬

‫قسمتى از بیمه اتکایى مجدد سهمیه اتکایى اجبارى دریافتى را درصورت تساوى شرایط به آنها واگذار نماید‪.‬‬

‫تبصره‪ :‬آنچه مؤسسات بیمه بهعنوان اتکایى قبول مىکنند از شمول این ماده خارج است‪.‬‬

‫ماده ‪ .71‬نحوه واگذارى بیمه اتکایى اجبارى و میزان کارمزد و مشارکت در سود آن براى هر رشته بیمه بهوسیله‬

‫شوراى عالى بیمه تعیین خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ .71‬مؤسسات بیمه که در ایران فعالیت مىکنند موظف خواهند بود معادل ‪ 31‬درصد از مازاد سهمیه بیمه‬

‫اتکایى اجبارى از معامالت مستقیم خود را با همان شرایطى که در خارج بیمه اتکایى مىنمایند به بیمه مرکزى‬

‫ایران واگذار کنند‪.‬‬

‫‪332‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫در صورتى که بیمه مرکزى ایران به هر علت از قبول آن استنکاف بنماید‪ ،‬مؤسسات مزبور مجاز خواهند بود در‬

‫خارج از ایران بیمه اتکایى نمایند‪ .‬انتقال ارز بابت این ‪ 31‬درصد موکول به ارائه اجازه بیمه مرکزى ایران خواهد‬

‫بود‪.‬‬

‫ماده ‪ .74‬مؤسسات بیمه اعم از ایرانى یا خارجى که تا تاریخ تصویب این قانون به موجب مقررات قبلى به ثبت‬

‫رسیدهاند و مشغول فعالیتهاى بیمهاى مىباشند‪ ،‬براى رشتههایى که در آن فعالیت مىکنند احتیاج به کسب‬

‫پروانه جدید نخواهند داشت ولى در هر حال موظفند ظرف هیجده ماه از تاریخ تصویب این قانون وضع خود‬

‫را با مقررات این قانون تطبیق دهند؛ در غیر این صورت‪ ،‬پروانه آنها لغو خواهد شد‪.‬‬

‫شوراى عالى بیمه مىتواند با توجه به دالیل و مقتضیات این مدت را یکبار تمدید نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ .75‬مؤسسات بیمه که در ایران کار مىکنند عضو سندیکاى بیمهگران ایران شناخته مىشوند‪ .‬اساسنامه این‬

‫سندیکا بهوسیله بیمه مرکزى ایران با جلب نظر اعضاى سندیکا تدوین مىشود و حداکثر ظرف شش ماه پس از‬

‫تشکیل بیمه مرکزى ایران به تصویب شوراى عالى بیمه خواهد رسید‪.‬‬

‫ماده ‪ .76‬مؤسسات بیمه که در ایران فعالیت مىنمایند ملزم به رعایت دستورات بیمه مرکزى ایران که در حدود‬

‫این قانون و آییننامههاى اجرایى آن صادر مىشود‪ ،‬خواهند بود‪.‬‬

‫ماده ‪ .77‬کلیه قوانین و مقررات مغایر با این قانون از تاریخ تصویب این قانون ملغى است‪.‬‬

‫قانون فوق مشتمل بر هفتاد و هفت ماده و ده تبصره پس از تصویب مجلس سنا در تاریخ روز شنبه ‪29/3/1351‬‬

‫در جلسه فوقالعاده عصر روز یکشنبه سىام خرداد ماه یکهزار و سیصد و پنجاه شمسى به تصویب مجلس‬

‫شوراى ملى رسید‪.‬‬

‫‪333‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫پیوست ‪1‬‬

‫قانون اصالح قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری‬

‫زمینی در مقابل شخص ثالث‬

‫‪334‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫قانون اصالح قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدني دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمیني در مقابل شخص ثالث‬

‫ماده‪ 1‬ـ کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی و ریلی اعم از این که اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند‬

‫مکلفند وسائل نقلیه مذکور را در قبال خسارت بدنی و مالی که در اثر حـوادث وسـایل نقـلیه مزبور و یا یـدک‬

‫و تریلر مـتصل به آنها و یا مـحموالت آنها به اشخاص ثالث وارد میشود‪ ،‬حداقل به مقدار مندرج در ماده‬

‫(‪ )4‬این قانون نزد یکی از شـرکتهای بیـمه که مجـوز فعالیت در این رشته را از بیمه مرکزی ایران داشته‬

‫باشد‪ ،‬بیمه نمایند‪.‬‬

‫تبصره‪1‬ـ دارنده از نظر این قانون اعم از مالک و یا متصرف وسیله نقلیه است و هر کدام که بیمه نامه موضوع‬

‫این ماده را تحصیل نماید‪ ،‬تکلیف از دیگری ساقط میشود‪.‬‬

‫تبصره‪2‬ـ مسؤولیت دارنده وسیله نقلیه مانع از مسؤولیت شخصی که حادثه منسوب به فعل یا ترک فعل او است‬

‫نمیباشد‪ .‬در هر حال‪ ،‬خسارت وارده از محل بیمهنامه وسیله نقلیه مسبب حادثه پرداخت میگردد‪.‬‬

‫تبصره‪ 3‬ـ منظور از خسارت بدنی‪ ،‬هر نوع دیه یا ارش ناشی از صدمه‪ ،‬شکستگی‪ ،‬نقص عضو‪ ،‬ازکارافتادگی‬

‫(جزئی یا کلی ـ موقت یا دائم) یا دیه فوت شخص ثالث به سبب حوادث مشمول بیمه موضوع این قانون‬

‫است‪ .‬هزینه معالجه نیز چنانچه مشمول قانون دیگری نباشد‪ ،‬جزء تعهدات بیمه موضوع این قانون خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره‪4‬ـ منظور از خسارت مالی‪ ،‬زیانهایی میباشد که به سبب حوادث مشمول بیمه موضوع این قانون به‬

‫اموال شخص ثالث وارد شود‪.‬‬

‫تبصره ‪5‬ـ منظور از حوادث مذکور در این قانون‪ ،‬هرگونه سانحهای از قبیل تصادم‪ ،‬تصادف‪ ،‬سقوط‪ ،‬واژگونی‪،‬‬

‫آتشسوزی و یا انفجار وسایل نقلیه موضوع این ماده و نیز خسارتی است که از محموالت وسایل مزبور به‬

‫‪335‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫اشخاص ثالث وارد شود‪.‬‬

‫تبصره ‪6‬ـ منظور از شخص ثالث‪ ،‬هر شخصی است که به سبب حوادث وسایل نقلیه موضوع این قانون دچار‬

‫زیانهای بدنی و یا مالی شود به استثناء راننده مسبب حادثه‪.‬‬

‫ماده‪2‬ـ شرکتهای بیمه مکلفند طبق مقررات این قانون آئیننامههای مربوط به آن‪ ،‬با دارندگان وسایل نقلیه‬

‫موضوع ماده (‪ )1‬این قانون قرارداد بیمه منعقد نمایند‪.‬‬

‫ماده‪3‬ـ از تاریخ انتقال وسیله نقلیه کلیه تعهدات ناشی از قرارداد بیمه موضوع این قانون به منتقلالیه وسیله نقلیه‬

‫منتقل میشود و انتقال گیرنده تا پایان مدت قرارداد بیمه‪ ،‬بیمهگذار محسوب خواهد شد‪.‬‬

‫ماده‪4‬ـ حداقل مبلغ بیمه موضوع این قانون در بخش خسارتبدنی معادل حداقل ریالی دیه یک مرد مسلمان در‬

‫ماههای حرام و در بخش خسارت مالی معادل حداقل دو و نیم درصد (‪ )5/2%‬تعهدات بدنی خواهد بود‪.‬‬

‫بیمهگذار میتواند برای جبران خسارتهای بدنی و مالی بیش از حداقل مزبور‪ ،‬بیمه اختیاری تحصیل نماید‪.‬‬

‫تبصره‪1‬ـ در صورتی که در یک حادثه‪ ،‬مسئول آن به پرداخت بیش از یک دیه به هر یک از زیاندیدگان محکوم‬

‫شود‪ ،‬بیمهگر موظف به پرداخت تمامی دیههای متعلقه خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره‪2‬ـ بیمهگر موظف است در ایفاء تعهدات مندرج در این قانون خسارت وارده به زیاندیدگان را بدون‬

‫لحاظ جنسیت و مذهب تا سقف تعهدات بیمهنامه پرداخت نماید‪ .‬مبلغ مازاد بر دیه تعیینشده از سوی محاکم‬

‫قضائی‪ ،‬بهعنوان بیمه حوادث محسوب میگردد‪.‬‬

‫ماده‪ 5‬ـ بیمهگر ملزم به جبران خسارتهای وارد شده به اشخاص ثالث تا حد مذکور در بیمهنامه خواهد بود‪.‬‬

‫در حوادث رانندگی منجر به جرح یا فوت که به استناد گزارش کارشناس تصادفات راهنمایی و رانندگی یا‬
‫‪336‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫پلیس راه علت اصلی وقوع تصادف یکی از تخلفات رانندگی حادثهساز باشد‪ ،‬بیمهگر موظف است خسارت‬

‫زیاندیده را بدون هیچ شرطی پرداخت نماید و پس از آن میتواند جهت بازیافت یک درصد (‪ )1%‬از‬

‫خسارتهای بدنی و دو درصد (‪ )2%‬از خسارتهای مالی پرداخت شده به مسبب حادثه مراجعه نماید‪ .‬در‬

‫صورتی که به موجب گزارش کارشناس تصادفات راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه علت اصلی وقوع تصادف‬

‫یکی از تخلفات رانندگی حادثهساز باشد‪ ،‬گواهینامه راننده مسبب حادثه از یک تا سه ماه توقیف میشود و‬

‫رانندگی در این مدت ممنوع و در حکم رانندگی بدون گواهینامه است‪.‬‬

‫تبصره ـ مصادیق و عناوین تخلفات رانندگی حادثهساز به پیشنهاد وزیر کشور و تصویب هیأت وزیران مشخص‬

‫میشود‪.‬‬

‫ماده ‪ 6‬ـ در صورت اثبات عمد راننده در ایجاد حادثه توسط مراجع قضائی و یا رانندگی در حالت مستی یا‬

‫استعمال مواد مخدر یا روانگردان مؤثر در وقوع حادثه‪ ،‬یا در صورتی که راننده مسبب فاقد گواهینامه رانندگی‬

‫باشد یا گواهینامه او متناسب با نوع وسیله نقلیه نباشد‪ ،‬شرکت بیمه موظف است بدون اخذ تضمین‪ ،‬خسارت‬

‫زیاندیده را پرداخت نموده و پس از آن میتواند به قائممقامی زیاندیده از طریق مراجع قانونی برای استرداد‬

‫تمام یا بخشی از وجوه پرداخت شده به شخصی که موجب خسارت شده است‪ ،‬مراجعه نماید‪.‬‬

‫ماده‪7‬ـ موارد زیر از شمول بیمه موضوع این قانون خارج است‪:‬‬

‫‪1‬ـ خسارت وارده به وسیله نقلیه مسبب حادثه‪.‬‬

‫‪2‬ـ خسارت وارده به محموالت وسیله نقلیه مسبب حادثه‪.‬‬

‫‪3‬ـ خسارت مستقیم و یا غیرمستقیم ناشی از تشعشعات اتمی و رادیواکتیو‪.‬‬

‫‪337‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪4‬ـ خسارت ناشی از محکومیت جزائی و یا پرداخت جرائم‪.‬‬

‫ماده‪ 8‬ـ تعرفه حق بیمه و نحوه تقسیط و تخفیف در حق بیمۀ بیمه موضوع این قانون با رعایت نوع و‬

‫خصوصیات وسیله نقلیه و فهرست تخلفات حادثهساز و ضریب خسارت این رشته توسط بیمه مرکزی ایران‬

‫تهیه و پس از تأیید شورای عالی بیمه به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید‪.‬‬

‫ماده‪9‬ـ پوششهای بیمه موضوع این قانون محدود به قلمرو جمهوری اسالمی ایران میباشد مگر آن که در‬

‫بیمهنامه به نحو دیگری توافق شده باشد‪.‬‬

‫ماده‪11‬ـ به منظور حمایت از زیاندیدهگان حوادث رانندگی‪ ،‬خسارتهای بدنی وارد به اشخاص ثالث که به علت‬

‫فقدان یا انقضاء بیمهنامه‪ ،‬بطالن قرارداد بیمه‪ ،‬تعلیق تأمین بیمهگر‪ ،‬فرار کردن و یا شناخته نشدن مسئول حادثه و‬

‫یا ورشکستگی بیمهگر قابل پرداخت نباشد یا به طورکلی خسارتهای بدنی خارج از شرایط بیمهنامه (به استثناء‬

‫موارد مصرح در ماده (‪ )7‬توسط صندوق مستقلی به نام ’صندوق تأمین خسارتهای بدنی‘ پرداخت خواهد شد‪.‬‬

‫مدیر صندوق به پیشنهاد رئیس کل بیمه مرکزی ایران و تصویب مجمع عمومی و با حکم رئیس مجمع عمومی‬

‫منصوب میگردد‪ .‬مجمع عمومی صندوق با عضویت وزراء امور اقتصادی و دارایی‪ ،‬بازرگانی‪ ،‬کار و امور‬

‫اجتماعی و دادگستری و رئیس کل بیمه مرکزی ایران حداقل یک بار در سال تشکیل میشود‪ .‬بودجه‪ ،‬ترازنامه و‬

‫خط مشی صندوق به تصویب مجمع خواهد رسید‪.‬‬

‫متن کامل ترازنامه صندوق از طریق روزنامه رسمی و یکی از جراید کثیراالنتشار منتشر خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره‪1‬ـ میزان تعهدات صندوق برای جبران خسارتهای بدنی معادل مبلغ مقرر در ماده (‪ )4‬این قانون و‬

‫تبصره ذیل آن خواهد بود‪.‬‬

‫‪338‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تبصره‪2‬ـ مرکز صندوق‪ ،‬تهران است و در صورت لزوم میتواند با تصویب مجمع عمومی صندوق در مراکز‬

‫استانها شعبه ایجاد یا نمایندگی اعطاء نماید‪.‬‬

‫تبصره‪3‬ـ هزینههایی که بیمه مرکزی ایران برای اداره صندوق متحمل میگردد‪ ،‬حداکثر تا سه درصد (‪ )%3‬از‬

‫درآمدهای ساالنه صندوق از محل منابع درآمد آن پرداخت خواهد شد‪.‬‬

‫ماده‪11‬ـ منابع مالی صندوق تأمین خسارتهای بدنی به شرح زیر است‪:‬‬

‫الف ـ پنج درصد (‪ )5%‬از حق بیمه بیمه اجباری موضوع این قانون‪.‬‬

‫ب ـ مبلغی معادل حداکثر یک سال حق بیمه بیمه اجباری که از دارندگان وسایل نقلیهای که از انجام بیمه‬

‫موضوع این قانون خودداری نمایند‪ ،‬وصول خواهد شد‪ .‬نحوه وصول و تقسیط مبلغ مذکور و سایر ضوابط الزم‬

‫این بند به پیشنهاد بیمه مرکزی ایران به تصویب مجمع عمومی صندوق خواهد رسید‪.‬‬

‫ج ـ مبالغی که صندوق پس از جبران خسارت زیاندیدگان بتواند از مسئوالن حادثه وصول نماید‪.‬‬

‫د ـ درآمد حاصل از سرمایهگذاری وجوه صندوق‪.‬‬

‫هـ ـ بیست درصد (‪ )21%‬از جرائم وصولی راهنمایی و رانندگی در کل کشور‪.‬‬

‫و ـ بیست درصد (‪ )21%‬از کل هزینههای دادرسی و جزای نقدی وصولی توسط قوه قضائیه‪.‬‬

‫ز ـ جرائم موضوع ماده (‪ )28‬این قانون‪.‬‬

‫ح ـ کمکهای اعطائی از سوی اشخاص مختلف‪.‬‬

‫‪339‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫تبصره‪1‬ـ در صورت کمبود منابع مالی صندوق‪ ،‬دولت موظف است در بودجه سنواتی سال بعد کسری منابع‬

‫صندوق را تأمین نماید‪.‬‬

‫تبصره‪2‬ـ درآمدهای صندوق از مالیات و هرگونه عوارض معاف میباشد‪.‬‬

‫تبصره‪3‬ـ صندوق از پرداخت هزینههای دادرسی و اوراق و حقاالجراء معاف میباشد‪.‬‬

‫تبصره‪4‬ـ اسناد مربوط به مطالبات و پرداختهای خسارت صندوق تأمین خسارتهای بدنی در حکم اسناد‬

‫الزماالجراء است‪.‬‬

‫تبصره‪5‬ـ عدم پرداخت حقوق قانونی صندوق تأمین خسارتهای بدنی از سوی شرکتهای بیمه در حکم دخل‬

‫و تصرف غیرقانونی در وجوه عمومی میباشد‪.‬‬

‫تبصره ‪ 6‬ـ مصرف درآمدهای صندوق در مواردی به جز موارد مصرح در این قانون ممنوع بوده و در حکم‬

‫تصرف غیرقانونی در وجوه عمومی میباشد‪.‬‬

‫تبصره‪7‬ـ به منظور ترویج فرهنگ بیمه و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی آن دسته از دارندگان وسایل نقلیه‬

‫مشمول بیمه اجباری موضوع این قانون که ظرف مدت چهار ماه از تاریخ الزماالجراء شدن این قانون نسبت به‬

‫خرید بیمهنامه اقدام نمایند‪ ،‬از پرداخت جریمه موضوع بند «ب» این ماده معاف خواهند بود‪.‬‬

‫ماده‪12‬ـ صندوق مجاز است موجودیهای نقدی مازاد خود را نزد بانکها سپردهگذاری و یا اوراق مشارکت‬

‫خریداری نماید مشروط بر آنکه سرمایهگذاریهای مذکور به نحوی برنامهریزی و انجام شود که همواره امکان‬

‫پرداخت خسارت کامل به زیاندیدگان مشمول تعهدات صندوق وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪341‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده‪ 13‬ـ چگونگی اداره صندوق به پیشنهاد بیمه مرکزی ایران و با تأیید وزیر امور اقتصادی و دارایی به تصویب‬

‫هیأت وزیران خواهد رسید‪.‬‬

‫ماده ‪14‬ـ اشخاص ثالث زیاندیده حق دارند با ارائه مدارک الزم برای دریافت خسارت به طور مستقیم حسب‬

‫مورد به شرکت بیمه مربوط و یا صندوق تأمین خسارتهای بدنی مراجعه نمایند‪ .‬دستورالعمل اجرائی این ماده‬

‫توسط بیمه مرکزی ایران تهیه و به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید‪.‬‬

‫ماده ‪15‬ـ بیمهگر موظف است حداکثر پانزده روز پس از دریافت مدارک الزم‪ ،‬خسارت متعلقه را پرداخت‬

‫نماید‪.‬‬

‫ماده ‪16‬ـ در حوادث رانندگی منجر به صدمات بدنی غیر از فوت‪ ،‬بیمهگر وسیله نقلیه مسبب حادثه و یا‬

‫صندوق تأمین خسارتهای بدنی حسب مورد موظفند پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی و‬

‫یا پلیس راه و در صورت لزوم گزارش سایر مقامات انتظامی و پزشکی قانونی بالفاصله حداقل پنجاه درصد‬

‫(‪ )51%‬از دیه تقریبی را به اشخاص ثالث زیاندیده پرداخت نموده و باقیمانده آن را پس از معین شدن میزان‬

‫قطعی دیه بپردازند‪.‬‬

‫تبصره ـ در حوادث رانندگی منجر به فوت‪ ،‬شرکتهای بیمه میتوانند در صورت توافق با راننده مسبب حادثه‬

‫و ورثه متوفی‪ ،‬بدون نیاز به رأی مراجع قضائی‪ ،‬دیه و دیگر خسارتهای بدنی وارده را پرداخت نمایند‪.‬‬

‫ماده‪ 17‬ـ در حوادث رانندگی منجر به خسارت مالی‪ ،‬پرداخت خسارت به صورت نقدی و با توافق زیاندیده و‬

‫شرکت بیمه مربوط صورت میگیرد‪ .‬در صورت عدم توافق طرفین در خصوص میزان خسارت قابل پرداخت‪،‬‬

‫شرکت بیمه موظف است وسیله نقلیه خسارتدیده را در تعمیرگاه مجاز و یا تعمیرگاهی که مورد قبول‬

‫‪341‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫زیاندیده باشد‪ ،‬تعمیر نموده و هزینههای تعمیر را تا سقف تعهدات مالی مندرج در بیمهنامه مذکور پرداخت‬

‫نماید‪.‬‬

‫تبصره ـ در صورتی که اختالف از طرق مذکور حل و فصل نشو‪،‬د موضوع بدون رعایت تشریفات آئین‬

‫دادرسی در کمیسیون حل اختالف تخصصی مرکب از یک نفر قاضی با معرفی رئیس دادگستری محل‪ ،‬یک نفر‬

‫کارشناس بیمه با معرفی اتحادیه (سندیکای) بیمهگران ایران و تأیید بیمه مرکزی ایران و یک نفر کارشناس‬

‫ر سیدگی به تصادفات با معرفی پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی مورد رسیدگی قرار میگیرد و رأی‬

‫این کمیسیون قطعی و ظرف بیست (‪ )21‬روز قابل اعتراض در دادگاههای عمومی است‪ .‬ضوابط مربوط به نحوه‬

‫تشکیل این کمیسیونها توسط وزارت دادگستری و با همکاری بیمه مرکزی ایران و نیروی انتظامی تهیه و به‬

‫تصویب رئیس قوه قضائیه خواهد رسید‪.‬‬

‫ماده‪18‬ـ شرکتهای بیمه مکلفند خسارت مالی ناشی از حوادث رانندگی موضوع این قانون را در مواردی که‬

‫وسایل نقلیه مسبب و زیاندیده در زمان حادثه دارای بیمهنامه معتبر بوده و بین طرفین حادثه اختالفی وجود‬

‫نداشته باشد‪ ،‬حداکثر تا سقف تعهدات مالی مندرج در ماده (‪ )4‬این قانون بدون أخذ گزارش مقامات انتظامی‬

‫پرداخت نمایند‪.‬‬

‫ماده ‪19‬ـ حرکت وسایل نقلیه موتوری زمینی بدون داشتن بیمهنامه موضوع این قانون ممنوع است‪ .‬کلیه‬

‫دارندگان وسایل مزبور مکلفند سند حاکی از انعقاد قرارداد بیمه را هنگام رانندگی همراه داشته باشند و در‬

‫صورت درخواست مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه ارائه نمایند‪ .‬مأموران راهنمایی و رانندگی و‬

‫پلیس راه موظفند وسایل نقلیه فاقد بیمهنامه موضوع این قانون را تا هنگام ارائه بیمهنامه مربوط در محل مطمئنی‬

‫‪342‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫متوقف نموده و راننده متخلف را به پرداخت جریمه تعیین شده ملزم نمایند‪ .‬آئیننامه مربوط به نحوه توقیف‬

‫وسایل نقلیه فاقد بیمهنامه شخص ثالث ظرف سه ماه پس از تصویب این قانون توسط وزارت کشور با همکاری‬

‫وزارتخانههای راه و ترابری و دادگستری و بیمه مرکزی ایران تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید‪.‬‬

‫تبصره‪1‬ـ بیمه مرکزی ایران و شرکتهای بیمه موظفند ترتیبی اتخاذ نمایند که با الصاق برچسب یا استفاده از‬

‫ابزارهای مناسب دیگر‪ ،‬امکان شناسایی وسایل نقلیه موتوری زمینی فاقد بیمهنامه موضوع این قانون‪ ،‬برای‬

‫مأموران راهنمایی و رانندگی و یا پلیس راه تسهیل گردد‪ .‬دارندگان وسایل نقلیه مذکور ملزم به بهکارگیری‬

‫ابزارهای فوق میباشند‪.‬‬

‫تبصره‪ 2‬ـ دادن بار یا مسافر و یا ارائه هرگونه خدمات به دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی فاقد بیمهنامه‬

‫شخص ثالث معتبر‪ ،‬از سوی شرکتها و مؤسسات حمل و نقل بار و مسافر درونشهری و برونشهری ممنوع‬

‫است‪ .‬نظارت بر حسن اجراء این تبصره بر عهده وزارتخانههای کشور و راه و ترابری میباشد تا حسب مورد‬

‫شرکتها و مؤسسات متخلف را به مراجع ذیصالح معرفی و تا زمان صدور رأی از ادامه فعالیت آنها‬

‫جلوگیری به عمل آورند‪.‬‬

‫تبصره‪3‬ـ ارائه هرگونه خدمات به دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی فاقد بیمهنامه شخص ثالث معتبر‪ ،‬توسط‬

‫راهنمایی و رانندگی‪ ،‬دفاتر اسناد رسمی و سازمانها و نهادهای مرتبط با امر حمل و نقل ممنوع میباشد‪ .‬دفاتر‬

‫اسناد رسمی مکلفند هنگام تنظیم هرگونه سند در مورد وسایل نقلیه موتوری زمینی موضوع این قانون‪،‬‬

‫مشخصات بیمهنامه شخص ثالث آنها را در اسناد تنظیمی درج نمایند‪.‬‬

‫‪343‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده‪21‬ـ دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی که از خارج وارد ایران میشوند‪ ،‬در صورتی که خارج از کشور‬

‫مسؤولیت خود را نسبت به حوادث ناشی از وسایل نقلیه موضوع این قانون به موجب بیمهنامهای که از طرف‬

‫بیمه مرکزی ایران معتبر شناخته میشود بیمه نکرده باشند‪ ،‬مکلفند هنگام ورود به مرز ایران مسئولیت خود را‬

‫بیمه نمایند‪ .‬همچنین دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی ایرانی که از کشور خارج میشوند موظفند هنگام‬

‫خروج‪ ،‬مسؤولیت خود را در مقابل خساراتی که بر اثر حوادث وسیله نقلیه مذکور به سرنشینان آن وارد شود تا‬

‫حد دیه یک مرد مسلمان در ماههای حرام بیمه نمایند‪ .‬در غیر اینصورت‪ ،‬از تردد وسایل مزبور توسط مراجع‬

‫ذیربط جلوگیری به عمل خواهد آمد‪.‬‬

‫ماده ‪21‬ـ محاکم قضائی موظفند در حوادث رانندگی منجر به خسارت بدنی‪ ،‬بیمهنامه شخص ثالثی را که اصالت‬

‫آن از سوی شرکت بیمه ذیربط کتباً مورد تأیید قرار گرفته است تا میزان مندرج در بیمهنامه به عنوان وثیقه‬

‫قبول نمایند‪.‬‬

‫ماده ‪ 22‬ـ محاکم قضائی مکلفند در جلسات رسیدگی به دعاوی مربوط به حوادث رانندگی‪ ،‬حسب مورد شرکت‬

‫بیمه ذیربط و یا صندوق تأمین خسارتهای بدنی را جهت ارائه نظرات و مستندات خود دعوت نمایند و پس‬

‫از ختم دادرسی یک نسخه از رأی صادره را به آنها ابالغ کنند‪.‬‬

‫ماده‪23‬ـ ادارات راهنمایی و رانندگی و پلیس راه موظفند نسخهای از گزارش مربوط به حوادث رانندگی منجر‬

‫به خسارات بدنی ناشی از وسایل نقلیه موضوع این قانون را عالوه بر ذینفع‪ ،‬حسب مورد به بیمهگر مربوط و‬

‫یا صندوق تأمین خسارتهای بدنی ارسال نمایند‪.‬‬

‫‪344‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ 24‬ـ نیروی انتظامی جمهوری اسالمی ایران موظف است ترتیبی اتخاذ نماید که امکان دسترسی به بانکهای‬

‫اطالعاتی آن نیرو در ارتباط با مواردی از قبیل مشخصات وسایل نقلیه موتوری زمینی‪ ،‬گواهینامههای صادر شده‬

‫و همچنین سوابق تخلفات و تصادفات رانندگان‪ ،‬از طریق سیستم رایانهای برای بیمه مرکزی ایران و شرکتهای‬

‫بیمهگر فراهم گردد‪.‬‬

‫ماده ‪25‬ـ شرکتهای بیمه مجاز به فعالیت در رشته بیمه موضوع این قانون موظفند با استفاده از تجهیزات و‬

‫سیستمهای رایانهای مناسب‪ ،‬کلیه اطالعات مورد نیاز بیمه مرکزی ایران در رابطه با بیمهنامههای صادرشده و‬

‫خسارتهای مربوط به آنها را به صورت مستمر به بیمه مرکزی ایران منتقل نمایند‪.‬‬

‫ماده ‪ 26‬ـ بیمه مرکزی ایران موظف است ترتیبی اتخاذ نماید که امکان دسترسی به اطالعات مذکور در مواد‬

‫(‪ )24‬و (‪ )25‬این قانون برای کلیه شرکتهای بیمه ذیربط و نیروی انتظامی جمهوری اسالمی ایران فراهم‬

‫گردد‪.‬‬

‫ماده ‪27‬ـ شرکتهای بیمه موظفند بیست درصد (‪ )21%‬از سود عملیات بیمهای خود در بخش بیمه شخص‬

‫ثالث وسایل نقلیه موضوع این قانون را به حسابی که از طرف بیمه مرکزی ایران تعیین میشود واریز نمایند‪.‬‬

‫بیمه مرکزی ایران موظف است با همکاری وزارت راه و ترابری و راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری‬

‫اسالمی ایران‪ ،‬مبالغ مذکور را در اموری که موجب کاهش حوادث رانندگی و خسارتهای ناشی از آن میشود‬

‫هزینه نماید‪ .‬نحوه تعیین سود عملیات بیمهای رشتههای مذکور به پیشنهاد بیمه مرکزی ایران پس از تأیید‬

‫شورای عالی بیمه به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید‪ .‬وضع هرگونه عوارض دیگر بر بیمه موضوع این‬

‫قانون ممنوع میباشد‪.‬‬

‫‪345‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫ماده ‪28‬ـ بیمه مرکزی ایران موظف است بر حُسن اجرا این قانون نظارت نماید و در صورت عدم اجراء مفاد آن‬

‫از سوی هر یک از شرکتهای بیمه‪ ،‬حسب مورد متخلف را به پرداخت جریمه نقدی حداکثر تا مبلغ ده برابر‬

‫حداقل تعهدات بدنی موضوع ماده (‪ )4‬این قانون ملزم نموده و یا با تأیید شورای عالی بیمه پروانه فعالیت‬

‫شرکت مذکور را در یک یا چند رشته بیمه برای مدت حداکثر یک سال تعلیق نماید و یا با تأیید شورای عالی‬

‫بیمه و تصویب مجمع عمومی بیمه مرکزی ایران پروانه فعالیت آن شرکت را در یک یا چند رشته بیمه به طور‬

‫دائم لغو کند‪ .‬جریمه موضوع این ماده به حساب صندوق تأمین خسارتهای بدنی واریز خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره ـ در کلیه موارد‪ ،‬بیمه مرکزی ایران نظر مشورتی و تخصصی اتحادیه (سندیکای) بیمهگران ایران را قبل‬

‫از صدور حکم اخذ خواهد نمود‪ .‬چنانچه اتحادیه (سندیکا) ظرف مدت پانزده روز از تاریخ دریافت نامه بیمه‬

‫مرکزی ایران کتباً نظر خود را اعالم نکند‪ ،‬بیمه مرکزی ایران رأساً اقدام خواهد نمود‪.‬‬

‫ماده ‪29‬ـ آئیننامههای اجرائی این قانون ظرف سه ماه توسط بیمه مرکزی ایران تهیه و به پیشنهاد وزیر امور‬

‫اقتصادی و دارایی به تصویب هیأت وزیران خواهدرسید‪ .‬تا زمانی که آئیننامههای جدید به تصویب نرسیده‬

‫باشد‪ ،‬آئیننامههای قبلی که مغایر با مفاد این قانون نباشد الزماالجراء است‪.‬‬

‫ماده‪31‬ـ قانون بیمه مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث (مصوب‪)1347‬‬

‫و کلیه قوانین و مقررات مغایر با این قانون لغو میگردد‪ .‬هرگونه نسخ یا اصالح مواد این قانون باید صریحاً در‬

‫قوانین بعدی قید شود‪.‬‬

‫قانون فوق مشتمل بر سی ماده و بیست و پنج تبصره در جلسه مورخ شانزدهم تیرماه یکهزار و سیصد و هشتاد و‬

‫هفت کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسالمی طبق اصل هشتاد و پنجم(‪ )85‬قانوناساسی جمهوریاسالمیایران‬

‫‪346‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫تصویب گردید و پس از موافقت مجلس با اجراء آزمایشی آن به مدت پنج سال‪ ،‬در تاریخ ‪ 16/5/1387‬به تأیید‬

‫شورای نگهبان رسید‪.‬‬

‫‪347‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫پیوست ‪4‬‬

‫آیین نامه شماره ‪ - 71‬آیین نامه حمایت از حقوق بیمه گذاران‪ ،‬بیمه شدگان و‬

‫صاحبان حقوق آنها‬

‫‪348‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫آیین نامه شماره ‪:71‬‬

‫شورایعالی بیمه با استناد به ماده ‪ 1‬و بند ‪ 5‬ماده ‪ 11‬قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری و به منظور‪:‬‬

‫‪ ‬تقویت اعتماد عمومی به صنعت بیمه و افزایش آگاهی عمومی از خدمات بیمه ای و شیوه عرضه آن‪.‬‬

‫‪ ‬الزام بیمه گران به ارایه اطالعات کامل‪ ،‬درست و به موقع قبل و بعد از صدور بیمه نامه به بیمه گذاران‪.‬‬

‫‪ ‬الزام بیمه گران به تسهیل فرایند بررسی و پرداخت خسارت و رسیدگی به شکایات بیمه ای‪.‬‬

‫در جلسه مورخ ‪" 91/13/23‬آیین نامه حمایت از حقوق بیمه گذاران‪ ،‬بیمه شدگان و صاحبان حقوق آنها" را در‬

‫هفت فصل‪ ،‬سی و سه ماده و چهار تبصره به شرح ذیل تصویب نمود ‪:‬‬

‫فصل اول‪ :‬تعاریف‬

‫ماده ‪ -1‬واژگان و اصطالحات مذکور در این آیین نامه صرف نظر از هر مفهوم دیگری که داشته باشند با این‬

‫تعاریف استفاده شده اند‪:‬‬

‫‪ -1‬بیمه مرکزی‪ :‬بیمه مرکزی جمهوری اسالمی ایران‬

‫‪ -2‬عرضه کننده بیمه‪ :‬شامل مؤسسه بیمه‪ ،‬نماینده بیمه و دالل رسمی(کارگزار) بیمه است‪.‬‬

‫‪ -3‬مؤسسه بیمه‪ :‬شرکت بیمه ای است که دارای پروانه فعالیت از بیمه مرکزی بوده و مجاز به انجام‬

‫عملیات بیمه است‪.‬‬

‫‪349‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ -4‬دالل رسمی(کارگزار) بیمه‪ :‬شخصی حقیقی یا حقوقی است که در مقابل دریافت کارمزد‪ ،‬واسطه انجام‬

‫معامالت بیمه بین بیمه گذار و بیمه گر بوده و شغل او منحصراً ارایه خدمات بیمه ای می باشد‪ .‬دالل‬

‫رسمی بیمه باید دارای پروانه داللی رسمی بیمه از بیمه مرکزی باشد‪.‬‬

‫‪ -5‬نماینده بیمه‪ :‬شخصی حقیقی یا حقوقی است که پس از اخذ مجوز فعالیت از یک شرکت بیمه در‬

‫مقابل دریافت کارمزد یا هزینه صدور به عرضه خدمات بیمه در یک یا چند رشته و به نمایندگی از‬

‫جانب یک شرکت بیمه طرف قرارداد همان شرکت می پردازد‪.‬‬

‫‪ -6‬متقاضی خدمات بیمه ای‪ :‬شخص حقیقی یا حقوقی است که به منظور دریافت خدمات بیمه ای به‬

‫عرضه کننده بیمه مراجعه می نماید‪.‬‬

‫‪ -7‬بیمه گذار‪ :‬شخص حقیقی یا حقوقی است که مشخصات وی در بیمه نامه یا قرارداد بیمه ذکرگردیده و‬

‫متعهد به پرداخت حق بیمه است ‪.‬‬

‫‪ -8‬فرم پیشنهاد بیمه‪ :‬مجموعه پرسشهایی است که بیمه گر به منظور شناسایی نیازهای بیمه ای‪ ،‬کسب‬

‫اطالعات در مورد موضوع بیمه‪ ،‬ارزیابی خطر و تعیین نرخ حقبیمه از متقاضی خدمات بیمه یا نماینده‬

‫وی می پرسد و پس از پاسخ متقاضی و تکمیل فرم و امضاء آن توسط بیمه گذار یا نماینده وی‪ ،‬جزء‬

‫الینفک بیمه نامه محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ -9‬بیمه نامه یا قرارداد بیمه‪ :‬سندی کتبی مشتمل بر مشخصات و تعهدات بیمه گر و بیمه گذار و شرایط‬

‫عقد بیمه است‪.‬‬

‫‪ -11‬حق بیمه‪ :‬وجهی که بیمه گذار در برابر اخذ پوشش و تعهد بیمه گر برای جبران خسارت وارده به‬

‫موضوع بیمه در صورت وقوع یا بروز حادثه تحت پوشش بیمه نامه می پردازد ‪.‬‬

‫‪351‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ -11‬شرایط عمومی‪ :‬قسمتی از مندرجات بیمه نامه به صورت چاپی است که برای هر رشته بیمه ای‪ ،‬به‬

‫صورت یکسان برای کلیه بیمه گذاران‪ ،‬توسط بیمه گر بر اساس مصوبه شورایعالی بیمه یا مجوز بیمه‬

‫مرکزی نوشته می شود‪ .‬شرایط عمومی شامل مواردی از قبیل تعاریف و اصطالحات‪ ،‬مقررات حاکم بر‬

‫طرفین قرارداد‪ ،‬وظایف و تعهدات بیمه گر و بیمه گذار‪ ،‬خطرات اصلی تحت پوشش‪ ،‬خطرات استثناء‬

‫شده‪ ،‬شرایط فسخ‪ ،‬انفساخ و ابطال بیمه نامه و نحوه حل اختالفات احتمالی آتی است ‪.‬‬

‫‪ -12‬شرایط خصوصی‪ :‬قسمتی از مندرجات بیمه نامه‪ ،‬شامل شرایط و اطالعات خاص و ویژه و یا‬

‫پوششهای اضافی یا حذفی است که بین بیمه گر و بیمه گذار معین‪ ،‬توافق می گردد‪ .‬در صورت‬

‫تعارض بین شرایط عمومی و شرایط خصوصی‪ ،‬شرایط خصوصی بیمه نامه بر شرایط عمومی مقدم‬

‫است ‪.‬‬

‫‪ -13‬شرایط پیوست بیمه نامه‪ :‬متون استانداردی که معموالً توسط نهادهای بین المللی بیمه برای هر یک از‬

‫رشته های بیمه به صورت شرایط استاندارد یا کلوز بیمه ای تدوین و در عرف بین الملل حاکم بوده و‬

‫به بیمه نامه پیوست میشود و جزء الینفک آن محسوب میگردد‪ .‬شرایط پیوست بیمه نامه بر شرایط‬

‫عمومی مقدم است‪.‬‬

‫‪ -14‬الحاقیه‪ :‬اوراقی که به بیمه نامه ضمیمه شده و جزء الینفک آن محسوب می شود و هر گونه تغییر در‬

‫بیمه نامه از طریق آن صورت می گیرد‪.‬‬

‫‪ -15‬جدول بازخرید‪ :‬جدولی است که به بیمه نامه های عمر دارای ذخیره ریاضی پیوست میشود و ارزش‬

‫بازخرید بیمه نامه در طول مدت اعتبار در آن مشخص می شود‪.‬‬

‫‪351‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪ -16‬جدول سرمایه مخفف‪ :‬جدولی است که به بیمه نامه های عمر دارای ذخایر ریاضی پیوست میشود که‬

‫سرمایه بیمه نامه در پایان دوره را در صورت توقف یا خودداری از پرداخت حق بیمه توسط بیمه گذار‬

‫در طول مدت اعتبار بیمه نامه مشخص می نماید ‪.‬‬

‫‪ -17‬فروش اجباری بیمه‪ :‬هر گونه فروش بیمه بدون تقاضا و تمایل بیمه گذار یا ملزم کردن وی به هر‬

‫طریقی به خرید بیمه یا خرید از یک بیمه گر خاص‪.‬‬

‫‪ -18‬اطالعات شخصی‪ :‬به اطالعاتی از قبیل نام و نام خانوادگی‪ ،‬تحصیالت‪ ،‬نشانی محل سکونت و محل‬

‫کار‪ ،‬کد پستی‪ ،‬شغل‪ ،‬شماره تلفن شخصی‪ ،‬کد ملی‪ ،‬شماره حساب بانکی‪ ،‬شماره کارت اعتباری‪ ،‬میزان‬

‫درآمد و ثروت‪ ،‬عادت های فردی‪ ،‬بیماریهای جسمی و روانی فردی و خانوادگی‪ ،‬قومیت‪ ،‬جنسیت و‬

‫مذهب گفته می شود‪ -79.‬بیمه زندگی)عمر(‪ :‬نوعی از بیمه های بازرگانی که در آن انجام تعهد بیمه گر‬

‫منوط به فوت و یا حیات بیمه شده طی مدت بیمه است ‪.‬‬

‫‪ -19‬بیمه های غیر زندگی‪ :‬عبارتست از کلیه رشته های بیمه بازرگانی به استثناء بیمه های زندگی‬

‫‪ -21‬بیمه شخص ثالث‪ :‬بیمه موضوع قانون اصالح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل‬

‫نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب مجلس شورای اسالمی‬

‫فصل دوم‪ :‬اطالع رساني و تبلیغ خدمات بیمه ای‬

‫ماده ‪ -2‬منظور از تبلیغ بیمه ای هرگونه معرفی انواع خدمات بیمه ای است که به منظور ایجاد تقاضا و تأثیر در‬

‫فروش بیمه به صورت متن‪ ،‬تصویر و صوت از طریق مطبوعات‪ ،‬رسانه های همگانی و یا سایت های اینترنتی یا‬

‫هر ابزار ارتباطی دیگر انجام می شود‪.‬‬

‫‪352‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -3‬عرضه کنندگان بیمه باید از تبلیغات گمراه کننده خودداری نمایند‪ .‬منظور از تبلیغ گمراه کننده تبلیغی‬

‫است که‪:‬‬

‫‪ -1‬موجب ابهام در تشخیص محصوالت بیمه ای شود‪.‬‬

‫‪ -2‬وعده هایی خارج از پوشش های مقرر در بیمه نامه یا فراتر از عملکرد بیمه گر ارایه دهد‪.‬‬

‫‪ -3‬با شرایط بیمه نامه منطبق نباشد‪.‬‬

‫‪ -4‬با قوانین و مقررات بیمه ای و عرف بیمه منطبق نباشد‪.‬‬

‫ماده ‪ -4‬مؤسسات بیمه موظفند از انطباق تبلیغات بیمه ای شرکت‪ ،‬نمایندگان خود و کارکنان آن با مقررات‬

‫مربوط اطمینان حاصل نمایند و ضمن ایجاد سیستمی برای کنترل محتوی‪ ،‬فرم و روش انتشار تبلیغات بیمه ای‬

‫موارد زیر را ثبت و در دفاتر مؤسسه نگهداری نماید‪:‬‬

‫‪ -1‬اختصاص کد برای هر تبلیغ بیمه ای و نگهداری یک نمونه از هر تبلیغ منتشر شده به مدت حداقل سه‬

‫سال‬

‫‪ -2‬تهیه گزارش برای هر تبلیغ بیمهای به گونه ای که این گزارش شامل مشخصات تبلیغ‪ ،‬روش‪ ،‬گستردگی‬

‫و پوشش بیمه ای مورد تبلیغ باشد‪.‬‬

‫تبصره‪ -‬مؤسسات بیمه موظفند قبل از انجام تبلیغات بیمه ای در صدا و سیمای جمهوری اسالمی ایران تایید‬

‫بیمه مرکزی را اخذ نمایند‪ .‬عدم اظهار نظر بیمه مرکزی ظرف مدت یک هفته از تاریخ دریافت تقاضا به منزله‬

‫تایید است‪.‬‬

‫‪353‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -5‬هرگونه تبلیغ بیمه ای که توسط نمایندگان بیمه انجام می شود باید با هماهنگی و تائید مؤسسه بیمه‬

‫ذیربط باشد‪ .‬مؤسسه‪.‬‬

‫ماده ‪ -6‬عرضه کننده بیمه موظف است در وب سایت یا پرتال خود‪ ،‬نام ثبت شده‪ ،‬شماره مجوز‪ ،‬لوگو و شناسه‬

‫ملی(اشخاص حقوقی) خود را درج نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ -7‬در مواردی که بیمه مرکزی تبلیغ بیمه را مغایر با قوانین و مقررات تشخیص دهد‪ ،‬اقدامات زیر را انجام‬

‫میدهد‪:‬‬

‫‪ -1‬دستور تغییر یا اصالح تبلیغ مطابق نظر بیمه مرکزی و انتشار مجدد آن از طریق همان رسانهای که تبلیغ‬

‫اولیه از آن طریق منتشر شده است ‪.‬‬

‫‪ -2‬جلوگیری از ادامه انتشار تبلیغ‪.‬‬

‫‪ -3‬هرگونه اقدام دیگری که توسط بیمه مرکزی در جهت حفظ منافع عمومی مناسب تشخیص داده شود‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬فروش‪ ،‬پیشنهاد و صدور بیمه نامه‬

‫ماده ‪ - 8‬عرضه کننده بیمه موظف است کلیه اطالعات ضروری در مورد پوشش های بیمه‪ ،‬وظایف و تعهدات‬

‫بیمه گر و بیمه گذار‪ ،‬میزان حق بیمه و نحوه پرداخت آن‪ ،‬استثنائات و محدودیت های بیمه نامه‪ ،‬تاریخ شروع و‬

‫انقضای بیمه نامه و نحوه ارایه خدمات بیمه ای و سایر توضیحات الزم را به متقاضی خدمات بیمه به صورتی‬

‫مناسب (نظیر مکتوب‪ ،‬الکترونیکی و غیره) اعالم نماید‪ .‬این اطالعات باید به گونه ای ارایه شود که مقایسه‬

‫خدمات بیمه ای را از نظر قیمت‪ ،‬مدت و شرایط برای متقاضی خدمات بیمه امکان پذیر سازد‪.‬‬

‫‪354‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -9‬فروش اجباری بیمه به هر طریقی ممنوع است‪ .‬در صورت اثبات فروش اجباری بیمه نامه‪ ،‬شرکت بیمه‬

‫مکلف است در صورت درخواست بیمه گذار بیمه نامه های صادره را باطل‪ ،‬حقبیمه های دریافتی را عیناً مسترد‬

‫نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ -11‬عرضه کننده بیمه مکلف است قبل از صدور بیمه نامه‪ ،‬فرم پیشنهاد بیمه را که توسط متقاضی خدمات‬

‫بیمه تکمیل و امضاء شده دریافت و یک نسخه را درسوابق خود نگهداری نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ -11‬عرضه کننده بیمه باید به نحو مقتضی پیامدهای ناشی از اظهارات خالف واقع یا کتمان حقیقت از‬

‫روی عمد را به اطالع متقاضی خدمات بیمه برساند‪.‬‬

‫ماده ‪ -12‬عرضه کننده بیمه نباید هیچ گونه اطالعاتی مازاد بر اطالعاتی که طبق قوانین و مقررات مربوط برای‬

‫انجام عملیات بیمه گری ضرورت دارد از متقاضی خدمات بیمه درخواست نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ -13‬عرضه کننده بیمه موظف است از اطالعات شخصی متقاضی بیمه و بیمه گذاران محافظت نموده و‬

‫جزبه حکم قانون از افشاء و ارایه آن به اشخاص ثالث خودداری نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ -14‬مؤسسه بیمه موظف است بیمه نامه و شرایط آن را با حروف خوانا‪ ،‬و عبارات قابل درک برای عموم‬

‫بیمه گذاران تهیه نماید‪ .‬مسئولیت درج صحیح اطالعات در بیمه نامه بر عهده بیمه گر است و موارد اجمال‪ ،‬ابهام‬

‫یا اختالف در مندرجات بیمه نامه یا سایر مستندات به نفع بیمه گذار یا ذینفع تفسیر میشود‪.‬‬

‫ماده ‪ -15‬عرضه کننده بیمه موظف است بیمه گذار را متوجه اهمیت مطالعه مفاد قرارداد بیمه یا بیمه نامه جهت‬

‫حصول اطمینان از تناسب پوشش بیمه با نیاز خود نماید‪.‬‬

‫‪355‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -16‬عرضه کننده بیمه موظف است بیمه نامه صادره را مشتمل بر شرایط عمومی و سایر شرایط به بیمه‬

‫گذار تسلیم نماید ‪.‬‬

‫ماده ‪ -17‬مؤسسه بیمه موظف است عالوه بر رعایت ماده سه قانون بیمه‪ ،‬حداقل اطالعات و موارد زیر را در‬

‫بیمه نامه های زندگی درج نماید‪:‬‬

‫‪ -1‬نام محصول بیمه ای بر اساس مصوبه شورایعالی بیمه یا مجوز بیمه مرکزی‬

‫‪ -2‬تعریف عبارات و واژه های به کار رفته در بیمه نامه‬

‫‪ -3‬شرایط‪ ،‬پوشش ها و استثنائات بیمه نامه‬

‫‪ -4‬مشخصات و اقامتگاه بیمه گر‪ ،‬بیمه گذار‪ ،‬بیمه شده‪ ،‬ذینفع یا ذینفعان و سهم هر یک و پیامد عدم تعیین‬

‫ذینفع‬

‫‪ -5‬در صورت وجود شرط مشارکت در منافع‪ ،‬درج آن در بیمه نامه و مشخص کردن شیوه پرداخت آن‬

‫‪ -6‬زمان صدور بیمه نامه و شروع پوشش‪ ،‬سررسید بیمه نامه و موعدی که در آن سرمایه بیمه و سایر مزایا‬

‫قابل پرداخت میشود‪.‬‬

‫‪ -7‬مشخص کردن مبلغ سرمایه بیمه خطر فوت یا به شرط حیات و سایر مزایای قابل پرداخت و شرایط‬

‫پرداخت آنها‬

‫‪ -8‬مدارک الزم برای ایفای تعهدات بیمه گر‬

‫‪ -9‬حداکثر مهلت زمانی انجام تعهدات بیمه گر‬

‫‪ -11‬مبلغ اقساط حق بیمه‪ ،‬دوره های پرداخت‪ ،‬موعد و مهلت پرداخت‪ ،‬زمان پرداخت آخرین قسط حق‬

‫بیمه‪ ،‬شرایط معافیت از پرداخت حق بیمه و تصریح پیامدهای عدم پرداخت به موقع اقساط حق بیمه‬

‫‪356‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫‪ -11‬وجود یا عدم وجود شرط مشارکت در منافع و شیوه پرداخت آن‬

‫‪ -12‬ضوابط اعطای وام و نرخ سود آن‬

‫‪ -13‬هرگونه شرایط خاص مانند محدودیت سنی برای بیمه شده یا شرط خودکشی‬

‫‪ -14‬شرایط تبدیل بیمه نامه به بیمه نامه با سرمایه مخفف‪ ،‬بازخرید‪ ،‬تبدیل و تمدید بیمه نامه‬

‫ماده ‪ -18‬مؤسسه بیمه موظف است عالوه بر رعایت ماده سه قانون بیمه‪ ،‬حداقل اطالعات و موارد زیر را در‬

‫بیمه نامه های غیرزندگی درج نماید‪:‬‬

‫‪ -1‬نام محصول بیمه ای بر اساس مصوبه شورایعالی بیمه یا مجوز بیمه مرکزی‬

‫‪ -2‬تعریف عبارات و واژه های بکار رفته در بیمه نامه‬

‫‪ -3‬شرایط‪ ،‬تعهدات‪ ،‬خطرات تحت پوشش و استثنائات بیمه نامه‬

‫‪ -4‬مشخصات و اقامتگاه بیمه گر‪ ،‬بیمه گذار و هر ذینفع دیگر‬

‫‪ -5‬تاریخ صدور بیمه نامه و ابتدا و انتهای بیمه‬

‫‪ -6‬حداکثر تعهد بیمه گر در هر حادثه و در مدت بیمه‬

‫‪ -7‬مدارک الزم برای ایفای تعهدات بیمه گر‬

‫‪ -8‬سهم بیمه گذار از هر خسارت (فرانشیز یا کاستنی(‬

‫‪ -9‬میزان حق بیمه و نحوه پرداخت آن‬

‫‪ -11‬فهرست و مشخصات اموال‪ ،‬اشخاص‪ ،‬منافع و یا مسئولیت های تحت پوشش‬

‫‪357‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫‪- 11‬موقعیت مکانی اموال منقول و غیرمنقول یا منافع تحت پوشش بیمه نامه با ذکر ارزش هر یک یا محدوده‬

‫جغرافیایی پوشش بیمه نامه‬

‫فصل چهارم‪ :‬رسیدگي به خسارت‬

‫ماده ‪ -19‬مؤسسه بیمه موظف است تمهیدات الزم برای اعالم خسارت توسط بیمه گذار‪ ،‬ارزیابی و پرداخت‬

‫خسارت در تمامی نقاط جغرافیایی که تحت پوشش بیمه نامه قرار دارد را فراهم و در این خصوص به بیمه‬

‫گذاران اطالع رسانی نماید‪ .‬همچنین در تمام مراکز صدور و پرداخت خسارت و پایگاه اطالع رسانی یا پورتال‬

‫خود در خصوص نحوه رسیدگی به خسارات و فرآیند رسیدگی به خسارت‪ ،‬اطالع رسانی مناسب را انجام‬

‫دهد‪ .‬همچنین در خصوص اعالم نحوه و فرآیند رسیدگی به خسارت در تمام مراکز صدور‪ ،‬پرداخت خسارت‬

‫و پایگاه اطالع رسانی یا پورتال خود‪ ،‬اقدامات الزم را به عمل آورد‪.‬‬

‫ماده ‪ -21‬مؤسسه بیمه موظف است ترتیبی اتخاذ نماید که کلیه مراکز پرداخت خسارت آن با یکدیگر در ارتباط‬

‫باشند به نحوی که دریافت خسارت از کلیه مراکز پرداخت خسارت آن شرکت امکان پذیر باشد‪.‬‬

‫ماده‪ -21‬عرضه کننده بیمه موظف است در اولین مراجعه (حضوری یا غیرحضوری) زیان دیده یا بیمه گذار‬

‫برای دریافت خسارت‪ ،‬فهرست کامل مدارک الزم جهت بررسی و رسیدگی به خسارت‪ ،‬فرایند و مدت زمان‬

‫رسیدگی‪ ،‬روش های جبران خسارت و رویه های داخلی حل و فصل شکایات را به زیان دیده یا بیمه گذار را‬

‫اعالم یا ارایه نماید ‪.‬‬

‫ماده ‪ -22‬مؤسسه بیمه باید بعد از دریافت کلیه مدارک مربوط به خسارت حداکثر ظرف مدت ‪ /1‬روز‪ ،‬مدارک‬

‫را بررسی و نتیجه را اعالم نماید و در صورت احراز عدم استحقاق دریافت خسارت مراتب را همراه با ذکر‬

‫‪358‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫دالیل به طور مکتوب به بیمه گذار یا زیان دیده اعالم نماید و در صورت قبول خسارت‪ ،‬مؤسسه بیمه موظف‬

‫است حداکثر ظرف مدت ‪ 15‬روز پس از قبول خسارت آن را پرداخت نماید‪ .‬در مواردی که پرداخت خسارت‬

‫پس از تکمیل مدارک مثبته از سوی بیمه گر‪ ،‬به تأخیر میافتد‪،‬طبق حکم ماده‪ 522‬آئین دادرسی مدنی عمل‬

‫میشود‬

‫تبصره‪ -‬مواردی که طبق قانون مدتی کمتر از مدت فوق برای پرداخت خسارت تعیین شده از حکم این ماده‬

‫مستثنا است ‪.‬‬

‫ماده ‪ -23‬اخذ رضایت نامه توسط شرکت های بیمه برای پرداخت خسارت صرفاً بر اساس متن نمونه رضایت‬

‫نامه ای خواهد بود که توسط بیمه مرکزی تهیه و ابالغ میشود ‪.‬‬

‫ماده ‪ - 24‬پس از احراز تعهد بیمه گر و مشخص شدن میزان آن در مواردی که به هر دلیل‪ ،‬شناسایی ذینفع بیمه‬

‫زندگی ظرف مدت‪ 31‬روز پس از احراز فوت بیمه شده یا سررسید بیمه نامه امکان پذیر نباشد‪ ،‬مؤسسه بیمه‬

‫موظف است ضمن اطالع رسانی به روش های کارا و مؤثر‪ ،‬مزایای قابل پرداخت را در یکی از بانک ها با‬

‫هدف پرداخت سود به ذینفع‪ ،‬سرمایه گذاری نماید‪.‬‬

‫فصل پنجم‪ :‬فرایند رسیدگي به شكایات بیمه ای‬

‫ماده ‪ -25‬مؤسسه بیمه موظف است با درج اطالعیه در تمام مراکز صدور و پرداخت خسارت‪ ،‬در خصوص‬

‫نحوه رسیدگی به شکایات بیمهای و فرآیند رسیدگی به شکایات اطالع رسانی نماید‪.‬‬

‫‪359‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ماده ‪ -26‬مؤسسه بیمه موظف است واحد رسیدگی و پاسخگویی به شکایات تحت نظارت و مسئولیت مستقیم‬

‫مدیرعامل ایجاد و امکان دسترسی آسان برای عموم بیمه گذاران را در سطح کشور جهت طرح شکایات مربوطه‬

‫فراهم نماید به گونه ای که حداکثر ظرف مدت ‪ 21‬روز شکایات رسیدگی شوند‪.‬‬

‫ماده‪ -27‬در صورت عدم رسیدگی به شکایات بیمه ای در شرکت بیمه‪ ،‬بیمه گذاران‪ ،‬بیمه شدگان یا صاحبان‬

‫حقوق آنها میتوانند موضوع مورد اختالف را به صورت کتبی و همراه مدارک و دالیل الزم به بیمه مرکزی اعالم‬

‫و تقاضای رسیدگی نمایند‪ .‬بیمه مرکزی در صورت لزوم موضوع را همراه با مستندات آن برای ارایه توضیحات‬

‫الزم به شرکت بیمه ذیربط اعالم خواهد نمود‪ .‬شرکت بیمه موظف است حداکثر ظرف مدت دو هفته پس از‬

‫دریافت مدارک فوق‪ ،‬پاسخ خود را به صورت مستدل و مستند به بیمه مرکزی اعالم نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ -28‬بیمه مرکزی پس از بررسی شکایات واصله نظر خود را در مدت زمان متعارف به صورت مکتوب به‬

‫طرفین اعالم خواهد نمود‪ .‬نظر بیمه مرکزی برای شرکت بیمه ذیربط الزم االجرا است‪.‬‬

‫ماده ‪ -29‬شرکت های بیمه موظفند اطالعات مربوط به شکایات بیمه گذاران از نمایندگان و کارگزاران (دالل‬

‫رسمی) بیمه را به طور کامل با مدارک و مستندات بشرح زیر‪ ،‬هر شش ماه یکبار برای بیمه مرکزی ارسال‬

‫نمایند‪:‬‬

‫الف‪ -‬تعداد شکایتهای دریافتی از هر نماینده یا کارگزار‬

‫ب‪ -‬تعداد شکایتهای رسیدگی شده‬

‫ج‪ -‬میزان خسارت یا غرامت پرداختی به شاکیان‬

‫‪361‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فصل ششم‪ :‬نظارت بر اجرا‬

‫ماده‪ -31‬بیمه مرکزی بر حسن اجرای مفاد این آیین نامه نظارت مینماید و در صورت قصور یا تخلف در‬

‫اجرای آن حسب مورد و متناسب با قصور یا تخلف مربوطه اقدامات ذیل رابه عمل آورد‪:‬‬

‫‪ -1‬تذکرکتبی به مسئول فنی یا مدیر یا معاون فنی یا مدیرعامل یا هیئت مدیره شرکت بیمه‬

‫‪ -2‬پیشنهاد تعلیق فعالیت شرکت بیمه در یک یا چند رشته بیمه ای معین به شورایعالی بیمه‬

‫‪ -3‬پیشنهاد لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه برای تمام رشته ها یا رشته های معین به شورایعالی بیمه‬

‫‪ -4‬تذکرکتبی به دالل رسمی بیمه یا دستور تذکر به نماینده بیمه توسط شرکت بیمه ذیربط و در صورت‬

‫تکرار‪ ،‬محدود یا معلق نمودن فعالیت وی‬

‫‪ -5‬لغو پروانه دالل رسمی بیمه یا دستور لغو پروانه نمایندگی بیمه توسط شرکت بیمه‬

‫تبصره ‪ -1‬بیمه مرکزی مراتب لغو پروانه شرکت بیمه و اطالعاتی که از لحاظ منافع بیمه گذاران و بیمه شدگان‬

‫و صاحبان حقوق آنها الزم باشد را به هزینه شرکت بیمه در روزنامه رسمی کشور و یکی ازروزنامه های کثیر‬

‫النتشارآگهی مینماید‪.‬‬

‫تبصره ‪ -2‬در رشته بیمه شخص ثالث اتومبیل با شرکت بیمه متخلف حسب مورد برابر مقررات مندرج در ماده‬

‫‪ 18‬قانون اصالح قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص‬

‫ثالث رفتار خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ -31‬شرکت های بیمه موظفند یک نسخه از بخش نامه ها یا دستورالعمل های مرتبط با نحوۀ صدور بیمه‬

‫نامه یا پرداخت خسارت در رشته های مختلف را همزمان با ابالغ به واحدهای ذیربط خود‪ ،‬به بیمه مرکزی نیز‬

‫‪361‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
‫ارسال نمایند‪ .‬در صورت مغایرت بخش نامه های مذکور با قوانین و مقررات‪ ،‬بیمه مرکزی مراتب را جهت‬

‫اصالح به شرکت بیمه منعکس مینماید‪.‬‬

‫فصل هفتم‪ :‬سایر مقررات‬

‫ماده ‪ -32‬کلیه عرضه کنندگان بیمه موظفند‪:‬‬

‫‪ -1‬هر گونه تغییر آدرس خود را در اسرع وقت و حداکثر طی یک هفته به اطالع بیمه گذاران خود‬

‫برسانند‪.‬‬

‫‪ -2‬در صورت درخواست بیمه گذار یا الزام قانونی‪ ،‬هر گونه تغییر در پوشش بیمه ای یا تغییر در شرایط‬

‫بیمه نامه را پس از طی مراحل قانونی با صدور الحاقیه در اسرع وقت و حداکثر طی یک هفته به انجام‬

‫رسانند‬

‫‪ -3‬در صورت درخواست بیمه گذار برای صدور بیمه نامه المثنی‪ ،‬در اسرع وقت و حداکثر طی یک هفته‬

‫نسبت به صدور بیمه نامه المثنی با لحاظ سوابق بیمه گذار اقدام نمایند‪.‬‬

‫ماده ‪ -33‬شرکت های بیمه مکلفند دراجرای مفاد این آیین نامه اصالحات الزم را در فرمهای پیشنهاد بیمه نامه‪،‬‬

‫قراردادهای بیمه‪ ،‬بیمه نامه ها و شرایط و ضمایم پیوست آن به عمل آورده و نسخه ای ازآن را حداکثر ظرف‬

‫مدت سه ماه به بیمه مرکزی ارسال نمایند‪.‬‬

‫‪362‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬
 ‫فهرست منابع‪:‬‬

‫‪1- Michael S. Pice BA (31 2), Foundation Insurance TEST (FIT), CII.UK‬‬
‫‪ -2‬مجموعه جزوات آموزشی بیمه مرکزی جمهوری اسالمی ایران‬

‫‪ -3‬مجموعه جزوات آموزشی بیمه ملت‬

‫‪363‬‬
‫شماره ثبت ‪ – 3587‬وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی؛ اداره کل امور کتاب ‪ -‬بخش ثبت حقوقی آثار‬