EVROPSKI PARLAMENT

EP je jedno od 3 glavna predstavnička tijela Unije, pored SM i Komisije, ali još uvijek nije zakonodavno
tijelo. Do izbora 2009, trebalo je da ima 786 poslanika, ali posle Lisabona, taj broj je 751. EP je
nasledio Zajedničku skupštinu EZUČ-a, koja je bila savjetodavno tijelo 1952, sa 78 poslanika, sastajala
se u Strazburu, činili su je odabrani poslanici i imala je uglavnom kontrolnu ulogu. Uticaj raste nakon
1979, i prvih direktnih izbora za EP

Poslanici se biraju direktno na period od 5 godina, izbori su u godinama koji se završavaju na 4 i 9.

(poslednji 2014). EP zasijeda u Strazburu, komiteti su u Briselu, a sekretarijat u Luksemburgu
(nomadski karakter). Postoje predlozi da se EP objedini u Briselu, ali to blokiraju FR i Lux. Na početku,
EP je više bio forum za slobodnu diskusiju, ali su se sad njegove nadležnosti povećale.

Ono što ga razlikuje od nacionalnih parlamenata je to što nema uobičajenu vladajuću većinu koja
podržava Vladu, tj ovde Komisiju ili SM, već se manjine i većine stvaraju u zavisnosti od pitanja o kom
se raspravlja, a mišljenje većine ne mora biti obavezujuće za Savjet i Komisiju.

Tijela su: predsednik (bira se na period od 2,5 godine uz mogućnost reizbora), 14 potpredsednika,
Biro (regulatorno tijelo), Konferencija predsednika (predsednik EP i šefovi političkih grupa),
Konferencija predsednika komiteta, Konferencija predsednika delegacije i 5 kvestora, plus političke
grupacije. Kvestori su obični članovi koji vode računa o dnevnom funkcionisanju i odnose
administrativne odluke. Ima trenutno i 24 stalna i nekoliko privremenih komitata, sektorski
organizovanih. Oni pripremaju rad plenarnih sjednica, sačinjavaju izvještaje, razmatraju predloge
propisa itd.

Ima 4 OSNOVNE NADLEŽNOSTI: 1. Potvrđuje izbor Komisije i njeno raspuštanje, ako za to glasaju 2/3
poslanika, može da imenuje i ombudsmana

2. budžetska kontrola od Mastrihta i istraživanje valjanosti trošenja sredstava;

3. učešće u zakonodavnom postupku

4. nadzor izvršne vlasti.

Ima i nadležnosti pri usvajanju budžeta (znatnije može da utiče na neobavezne izdatke) i pri
potrvrđivanju međun.sporazuma Unije, uključujući i ugovore o proširenju (prosta većina od ukupnog
broja poslanika). Ima određene političke f-je, npr stav o važnim pitanjima, izdavanje deklaracija.. Ali
najvažnija je učešće u zakonodavnoj aktivnosti, koje obavlja zajedno za Savjetom.

Rad EP je organizovan u komitetima, sastavljenih prema oblasti djelatnosti, postoje potkomiteti i

privremeni komiteti. U sastav komiteta ulazi 28-86 poslanika, sastaju se 1,2 x mjesečno. To su
komiteti za: inostrane poslove, razvoj, međunarodnu trgovinu, budžet, bidžetsku kontrolu, ekon.i
monetarna pitanja, industriju i energiju, transport i turizam itd.
STRUKTURA POSLANIKA – Ima ih 751, svi su profesionalni političari, sa punim radnim vremenom u
EP. Jedan od problema sa kojim se suočava svaki predlog za reviziju jeste struktura EP, jer način izbora
poslanika favorizuje male zemlje na štetu velikih, mada je to umanjeno posle Nice. Nesrazmjera je bila
toliko velika da je dovodila u pitanje načelo 1 čovjek – 1 glas. Tako je 1 poslanik u EU15 dolazio npr na
svakih 68 ooo u Luxemburgu, a na svakih 820 000 u Njemačkoj. Nesrazmjera je i dalje velika.

Na izborima za EP 1999. VB se konačno opredijelila za proprocionalni sistem, i danas se on

primijenjuje u gotovo svim članicama sa nacionalnim ili regionalnim listama, a Irska koristi metod
prenosivog glasa, kao oblik proporc.sistema. Ako se pogleda dosadašnja izlaznost na izbore za EP,
bilježi se stalan pad izlaznosti, što produbljuje demokratski deficit Unije. Visoka izlaznost se održala u
Belgiji, Lux, Malta trenutno bilježi visoku izlaznost, i Danska.

POSLANICI se u EP grupišu prema ideološkom ključu, a ne prema nacionalnoj pripadnosti. Ali je

saradnja unutar pojedinih grupa skromna. Posle izbora 1999, najjača grupa su bili konzervativci, zatim
socijalisti, liberali, demokrate i reformisti. Posle izbora 2004, hrišćanske demokrate su ostale najjača
grupa, socijalisti su pali, a liberali ojačali.

*PREDSEDNIK se bira iz redova poslanika na period od 2, 5 god, prethodni je bio Martin Šulc
(Njemačka), sada je Antonio Tajani (Italija), od 2012-2017. On predsjedava sjednicama, sastancima
Biroa

*POLOŽAJ EP U ODLUČIVANJU:

Posle usvajanja SEA, a pogotovo posle Mastrihta, uloga EP je znatno pojačana, u zakonodavnom
smislu. Amsterdam i Nica su povećali broj pitanja o kojima se odlučuje postupkom saodlučivanja, ali
nisu donijeli neke druge promjene. 4 osnovna oblika odlučivanja u zak.procesu su: saradnja,
konsultacija, saodlučivanje i davanje saglasnosti. Saodlučivanje je uvedeno ugovorom iz Mastrihta.
Saradnja se sastoji u dijalogu EK i Savjeta, s jedne, i EP s druge strane, gdje EP ima veliki značaj, ali ne
može da zaustavi donošenje odluka. U okviru saodlučivanja, EP može to da uradi. Kod davanja
saglasnosti, EP mora da odbori odluku da bi ona bila važeća. Najčešći predmet ovog postupka su
međ.trgov.sporazumi. Takođe, u ovom postupku DS, EP razmatra zakonski predlog na jednom čitanju i
nema pravo da daje amandmane, a u nekim slučajevima, potrebna je apsolutna većina EP. SM posle
toga donosi konačnu odluku.

GORDANA ĐUROVIĆ – dio o EP uglavnom posle Lisabona...

Lisabonskim ugovorom, EP je jedina institucija Unije koja se bira univerzalnim i direktnim pravom
glasa, uz radikalno povećanje nadležnosti i političkog značaja i trouglu Savjet, Komisija, Parlament. To
je jedini direktno biran multinacionalan parlament u svijetu.

Jačanje uloge EP u sledećim oblastima:

 U zakonodavnoj oblasti – proširenje procedure saodlučivanja na 50ak novih oblasti, ova

procedura daje EP zakon.nadležnosti slične onima koje ima SM, i odnosi se na sadašnje oblasti
 nadležnosti Unije (ugl unutrašnje tržište i ekonomsko upravljanje) ali i na neke nove, poput
kontrole lica na granici, borba protiv nelegalnih migravija itd.
 U oblasti budžeta: Jednaka prava u procesu donošenja odluka sa Savjetom, pogotovo u dijelu
donošenja godišnjeg budžeta
 U oblasti političke kontrole: EP bira predsjednika Komisije na predlog ES, pri čemu EP mora da
uzme u obzir rezultate evropskih izbora, kao i većinu koja je uzela najveći br glasova. Tako se
obezbeđuje veća legitimnost predsednika EK, povećava se interes glasača, jer građani
direktno mogu da utiču ma političku opredijeljenost predsednika EK. Može da otpusti člana
EK, ili da joj izglasa nepovjerenje. On kontroliše i rad Savjeta.
 U oblasti zaključivanja međunarodnih ugovora, jer je prema Lisabonu uključen u ovu oblast, kroz
davanje svoje saglasnosti ili uz obavezu da bude konsultovan
 Treba da bude konsultovan kad je riječ o organizaciji i funkcionisanju Evropske službe za vanjske
poslove
 U vezi sa prenosom ovlašćenja na EK da donosi nezakonodavne akte opšte primjene, EP može
kontrolisati prenos tih ovlašćenja
 U oblasti revizije Ugovora, može dozvoliti reviziju po uobičajenoj ili pojednostavljenoj proceduri
 U slučaju napuštanja EU od strane neke države, mora se dobiti saglasnost EP za takvu odluku

Svaki građanin Unije, svako fiz i pravno lice sa prebivalištem u nekoj članici, ima pravo da podnese,
sam ili sa drugima peticiju Parlamentu o pitanjima iz područja djelovanja Unije. EP bira i
ombudsmana, koji je ovlašćen da prima pritužbe građana Unije, u pogledu slučajeva nepravilnosti u
radu institucija ili agencija Unije.

EP zasijeda jednom godišnje, drugog utorka u martu. Ako ugovorima nije drugačije predviđeno,
odlučuje većinom poslanika koji su glasali. Broj članova: 750 plus predsednik. Međutim, došlo je do
nekih promjena, država može imati max 96 mjesta (Njemačka), a minimum 6 (Kipar, Malta, Estonija,
Hrvatska će imati 12 čl na sledećim izborima) na štetu velikih zemalja, a 18 dodatnih mjesta (2011) je
raspodijeljeno Bugarskoj, Španiji, Fr, Italiji, Letoniji, Austriji, Poljskoj itd. Što je zemlja veća, uticaj
poslanika je veći. 2011, najveći uticaj je imala FR, a najmanji Malta.

DELEGACIJE EP: trenutno 41, sarađuju sa parlamentima trećih država i imaju veliki značaj, postoje 4
vrste: interparlamentarne (sa zemljama koje nisu kandidati za članstvo); zajednički parlamentarni
komiteti ( sa potencijalnim kandidatima i kand.za članstvo, na Zap Balkanu aktuelan AFET, usvajaju se
zaj.deklaracije sa ovim zemljama); Evropska parlamentarna delegacija (razvoj odnosa sa zemljama
Afrike, Kariba i Pacifika) i Evropska parlamentarna delegacija u Evromediteranskoj parlam.skupštini.

MANDAT EP – članovi se biraju na period od 5 godina, na opštim izborima, EP bira predsednika i

predsedništvo iz redova svojih članova. Na izborima 2009, izlaznost bila na istorijski najmanjem nivou
(43%)

PARTICIPATIVNA DEMOKRATIJA – Ugovor uvodi pravo građanske inicijative, građani imaju pravo da
traže od Komisije da predloži nacrt zakona ukoliko prikupe najmanje milion potpisa u značajnom
broju država. Ugovor prepoznaje značaj dijaloga između građana, organizacija civilnog društva i
institucija Unije, što daje priliku civilnom društvu da učestvuje u procesu donošenja odluka. Takođe,
Savjet ministara zasjeda javno kad se radi o raspravama i glasanju o evr zakonodavstvu, to olakšava
učešće civilnog društva.

Ugovorom je osnaženo državljanstvo Unije, status građanina Unije se dodaje nacionalnom i ne

zamjenjuje ga. Svaki građanin EU, koji je rezident u nekoj državi članici čiji nije državljanin, imamo
pravo da bira i bude biran na opštinskim izborima u državi čl u kojoj ima prebivalište, pod istim
uslovima kao i državljani te države. Građani EU imaju pravo da na teritoriji treće državi, u kojoj njihova
država nije predstavljena, da koriste zaštitu dipl i konzularnih organa svake države članice, pod istim
uslovima kao i njeni državljani. Takođe, građani mogu peticijom da se obrate EP i ombudsmanu i
savjetodavnim organima Unije.

ULOGA NACIONALNIH PARLAMENATA: Lisabonskim ugovorom se definiše njihova uloga:

 EU institucije su dužne da ih informišu o svim aktima konsultativnog karaktera i prosleđuju im

predloge pravnih akata (koji se dostavljaju EP i Savjetu)
 Kontrolišu primjenu načela supsidijarnosti, odnosno nadležnosti koje se dijele između Unije i
članica, zahvaljujući uvođenju 'mehanizma ranog upozorenja' kojim se omogućava svakom
nac parlamentu da ukaže na ugrožavanje principa sups. Period za reakciju nac parl je jako
kratak, svega 8 nedelja. U slučaju trećine negativnih mišljenja u nac parl, Komisija mora
preispitati svoj predlog. Svaki dom u nac parl se može obratiti Sudu pravde zbog narušavanja
ovog principa.
 Nacionalni parlamenti učestvuju u okviru prostora pravde, slobode i bezbijednosti, u
mehanizmima za sprovođenje politika u toj oblasti, o tome Savjet obavještava nac parl.
 Učestvuju u postupcima revizije ugovora, dobijaju obavještenja o zahtjevima za pristupanje
Uniji i učestvuju u međuparlamentarnoj saradnji između parlamenata država članica i sa EP

POLITIČKE GRUPACIJE: Ukupno ih ima 8, minimum imaju po 25 članova iz barem ¼ država članica. Na
izborima 2014, najjače su bile: European people party (216); Progressive Alliance of Socialist and
Democrats (190); Europe of Nations and Freedom (37), to su euroskeptici, partije iz FR

*Nespojiva je funkcija poslanika EP i nacionalnog parlamenta!!

MEĐUINSTITUCIONALNA SARADNJA NA NIVOU EU PREMA UGOVORU IZ

LISABONA

-Odlučivanje i međuinstitucionalna dinamika

Brisel predstavlja košnicu političke aktivnosti i aktivnosti kreiranja javnih politika. Brisel,
Luksemburg i Strazbur nisu jedina mjesta gdje se obavljaju poslovi EU. U zemlji koja
presjedava Savjetom održavaju se i neformalni sastanci Savjeta ministara, kao i stotine drugih
sastanaka, konferencija i seminara. Nacionalni interesi su zapravo interesi vlada koje su
trenutno na vlasti u nekom određenom vremenu. Te interese nacionalni političari i službenici
brane i zastupaju u sistemu EU, posebno u Evropskom savjetu i Savjetu ministara i u svom
odnosu sa Komisijom, Parlamentom i drugim tijelima. Ustavno Komisija je čuvar ugovora.
Politički ona je čuvar „komunitarnog metoda“. Parlament je postao radikalna institucija koja
je više nego spremna da se zalaže za parlamentarne promjene. Koristeći činjenicu da jedini od
institucija EU ima članove koji su izabrani isključivo kako bi igrali ulogu u sistemu EU. On
nepogriješivo koristi svaku priliku da uveća svoju moć. Institucionalno stanovište Parlamenta
je jednostavno: kao neposredno izabrana skupština u protofederalnom sistemu, želi da
stekne vlast koju smatra da zaslužuje. Glad za moć je opšta karakteristikakulture i etosa ove
institucije. Ponašanje članova Parlamenta karakterišu ideološki afiniteti i politička ubjeđenja,
ali nikada ne gube svoje nacionalno porijeklo. Veliki dio institucionalne interakcije odvija se
na stotinu formalnih i neformalnih sastanaka šefova i službenika Komisije, Savjeta ministara i
Parlamenta, uglavnom u toku odlučivanja u zakonodavnom postupku. Sastanci se kreću od
radih grupa Savjeta preko parlamentarnih odbora do komiteta za usaglašavanje Savjeta i
Parlamenta, a održavaju se kako bi proizveli konačan test zakonodavnih akata. Pojedini
donose odluke i oblikuju javnu politiku u sistemu EU na osnovu svojih institucionalnih uloga,
većina uloga je zakonodavne prirode.

Odlučivanje u zakonodavnom postupku

Komisija, Savjet i Parlament su angažovani tokom odlučivanja zakonodavnog postupka.

Komisija i Savjet imaju poseban odnos koji je simbolizovan prisustvom Komisije za drugim
krajem pravugaonog stola presjedavajućeg Savjeta, nastavljajući kroz Komitet stalnih
predstavnika, do odlučujućeg sastanka samog Savjeta ministara. Komisija saznaje kakvi su
stavovi država članica i kakve su mogućnosti za manervisanje i kompromis. Tokom 6 mj
samog presjedanja, zvaničnici iz Komisije i zemlje koja presjedava redovno se sastaje kako bi
izgladili probleme u formulisanju javnih politika, a ministar spoljnih poslova zemlje
presjedavajućeg obično se sastaje sa preds. Komisije/ili relevantnih članom komisije.
Uspješno presjedavanje, podrazumijeva kontinuirane kontakte sa zvaničnicima na svim
nivoima unutar Komisije i Generalnog sekretarijata. Savjet zapravo predstavlja skup
nacionalnih vlada koje teže da ostvare nadmoć jedna nad drugom, kao i nad Komisijom kada
se ne slažu sa njenim predlogom. Nacionalne vlade instiktivno krive komisiju za nepopularne
zakonodavne mjere. Kako bi naudile Komisiji, neke države članice koriste supsidijarnost,
načelo koje nalaže da bi odluke trebalo da se donose na evropskom nivou samo ukoliko ciljevi
predložene aktivnosti ne mogu da budu postignuti u dovoljnoj mjeri na nacionalnom nivou.
Ispod nivoa ministara i članova Komisije, nacionalni zvaničnici i zvaničnici Komisije često
sarađuju prilikom odlučivanja u zakonodavnom postupku.

Savjetodavni postupak

Savjetodavni postupak je Parlamentu davao ulogu savjetodavnog tijela u zakonodavnom

postupku, kakvu ima Ekonomski i socijalni komitet. Parlament je uspio da ubijedi Komisiju da
izmijeni predloge u skladu sa njegovim mišljenjem. Ugovor nije predviđao vremensko
ograničenje na pravo Parlamenta da dostavi svoje mišljenje. 1980. Sud pravde je poništio
zakonodavni akt zato što Parlament još uvijek nije dao svoje mišljenje u oblasti u kojoj je
predviđen savjetodavni postupak. Savjet je tvrdio da je čekao da mišljenje bude dato ali ga je
Parlament odugovlačio, on se usprotivio kontraargumentom da je Savjet postupio
prenagljeno. Presuda suda je de facto dala Parlamentu moć da odloži usvajanje
zakonodavnog akta koji je predmet savjetodavnog postupka. Snaga uticaja Parlamenta na
Savjet zavisila je od toga koliko je snažno Savjet želio da određeni zakonodavni akt bude
usvojen.

Postupak saradnje

Države članice su se na međuvladinoj konferenciji 1985.dogovorile da uvećaju zakonodavna

ovlašćenja Parlamenta i da poboljšaju efikasnost odlučivanja Zajednice. Jedinstveni evropski
akt je dao Parlamentu pravo na drugo čitanje prilikom usvajanje određenih zakonodavnih
akata i proširio upotrebu glasanja kvalifikovanom većinom u Savjetu.U novi postupak
saradnje uključene su obje mjere i formirano je „Institucionalno jezgro jedinstvenog
evropskog akta“. Ugovor iz Amsterdama je imao veliki uticaj na razvok Parlamenta i na
odnose među institucijama. U decembru 1986. Parlament je radikalno izmijenio svoj
poslovnik. Sve veći značaj glasanja o zakonodavnim pitanjima u Parlamentu unio je u političke
grupe snažniji osjećaj zajedničkog identiteta i kohezije i pospiješio izgradnju konsenzusa i
koalicija među njima. Sporovi između Savjeta i Parlamenta oko postupaka saradnje u najvećoj
mjeri su bili uzrokovani izborom „pravnog osnova“ tj.relevantnog člana Ugovora koji bi
trebao da bude osnov za zakonodavnu aktivnost EU. Ukoliko je pravni osnov bio dvosmislen,
Parlament bi sigurno optirao za čl.Ugovora koji je predviđao postupak saradnje, dok bi Savjet
odabrao savjetodavni postupak, kako bi izbjegao drugo čitanje.

Postupak saodlučivanja

Na postupak saradnje, uveden Jedinstvenim evropskim aktom, EP je gledao kao na „dio

pripremne faze u uvođenju istinskog saodlučivanja“ putem kojeg bi Parlament stekao
zakonodavnu moć jednaku onoj koju je imao Savjet. Uvođenjem saodlučivanja za veliki broj
oblasti iz javne politike Ugovor iz Masrihta je učinio veliki napredak u ispunjavanju zahtjeva
Parlamenta. Najvažnije u novom postupku bila je odredba o Komitetu za usaglašavanje koji se
sastoji od predsjednika Parlamenta i Savjet, čiji je zadatak da na kraju drugog čitanja izradi
zajednički tekst ukoliko je neophodno, koji se prosleđuje na odobrenje Savjetu i Parlamentu u
trećem čitanju. Ovo treće čitanje u novom postupku dalo je Savjetu veću moć nego
Parlamentu i nije predstavljalo „istinsko saodlučivanje“. Šansa za Parlament da ostavi svoj cilji
pojavila se na međuvladinoj konferenciji o reformi ugovora 1996-1997.koja se završila
ugovorom iz Amsterdama. Jedna od značajnih izmjena koja je uvedena ovim ugovorom bila je
mogućnost da se odluka usvoji već na kraju prvog čitanja. Ovo je Savjetu i Parlamentu dalo
podsticaj da blisko sarađuju kako bi ubrzali postupak odlučivanja. Još jedna važna odluka bila
je revizija trećeg čitanja kojom se Savjet obavezivao da odobri ili odbaci zajednički tekst kakav
je prethodno usvojen u komitetu za usaglašavanje, umjesto njegove ranije mogućnosti da
usvoji zajedničku poziciju do koje je došao u drugom čitanju. Time što je jednostrano treće
čitanje izmjenjeno, Parlament je izjednačen u zakonodavnom procesu sa Savjetom.
Interakcija između Savjeta i Parlamenta postala je češća i intezivnija. Ugovorom iz Nice nisu
uvedene nikakve proceduralne izmjene u odlučivanju u zakonodavnom postupku, ali je
saodlučivanje prošireno na više oblasti. Ugovor o Ustavu je dao novo ime ovom postupku
„uobičajeni zakonodavni metod“ .

Kako funkcioniše? Komisija podnosi predlog zajedno Savjetu i EP.

PRVO ČITANJE U PARLAMENTU – relevantni odbor razmatra prijedlog, izvjestilac odbora

izrađuje nacrt izvještaja u ime odbora. Drugi odbori mogu da daju mišljenje. Zvaničnici iz
Komisije prisustvuju sastancima odbroa, gdje odg na pitanje parlamentaraca i brane predlog
Komisije. Vodeći odbor podnosi nacrt zakoodavne rezolucije koji možda sadrži predložene
amandmane na orginalni prijedlog. Tokom planearne sjednice mogu biti sastavljeni i dodatni
amandmani.

PRVO ČITANJE U SAVJETU – Ukoliko Parlament u svom prvom čitanju ne odobri predlog bez
stavljanja amandmana, Savjet usvaja mjeru čime se postupak završava. U drugom
sl.relevantna radna grupa Savjeta razmatra predložene amandmane Parlamenta. Savjet često
prihvata amandmane Parlamenta. Komisija ima pravo da izmijeni ili povuče svoj prijedlog
nakon što Parlament usvoji mišljenje. Parlament ne zavisi više od Komisije. Gotovo 50%
predloga usvoji se u prvom čitanju. Ukoliko se Savjet ne slaže sa amandmanima Parlamenta,
zaršiće prvo čitanje usvajanjem zajedničke pozicije.

DRUGO ČITANJE U PARLAMENTU – Ova faza započinje kada Parlament primi zajedničku
poziciju Savjeta. Postoji vremensko ograničenje od 3 neđelje, sa mogućnošću produženja za
neđelju dana za završetak drugog čitanja u Parlamentu. Relevantni odbor razmratra
zajedničku poziciju i daje preporuke Parlamentu kao cjelini, koji o tome glasa na planearnoj
sjednici. Parlament može da:

1. Odobri zajedničku poziciju u kom slučaju se smatra da je akt usvojen

2. Odbaci zajedničku poziciju apsolutnom većinom svih članova Parlamenta, što bi
trenutno podrazumijevalo 367 glasova, ukoliko tako učini smatra se da akt nije
usvojen
3. Odobri amandmane na zajedničku poziciju apsolutnom većinom članova
Parlamenta, obavještava Savjet i Komisiju koji pripremaju mišljenje.

DRUGO ČITANJE U SAVJETU – ova faza počinje kada Savjet primi amandmane koje je stavio u
Parlament u drugom čitanju. Postoji rok od 3 neđelje, sa mogućnošću produženja neđelju
dana . Savjet može da :

1. Prihvati amandmane Parlamenta (kvalifikovanom većinom ili jednoglasno, zavisno

od toga šta predviđa ugovor), u tom sl. smatra se da je akt usvojen
2. Odbaci neke ili sve amandmane, obje strane sazivaju komitet za usaglašavanje

KOMITET ZA USAGLAŠAVANJE – ima na raspolaganju 6 neđelja, sa mogućnošću roka za 2

neđelje da završi posao. Vrijeme se mjeri od momenta kada otpočne prvi sastanak. Ovo
podrazumijeva formalni „trijalog“ između 2 presjedavajuća komiteta – potpredsjednika
Parlamenta i minista zemlje koja presjedava i relevantnog komesara. Dog se može postići na
prvom sastanku. Komitet se sastoji d 25 članova Parlamenta i 25 predstavnika Savjeta, a
presjedavaju mu zajednički presjedavajući Savjeta i potpredsj.Komisije. Nacionalne vlade
šalju svoje stalne predstavnike na sastanke Komiteta za usaglašavanje. Komitet za
usaglašavanje radi na osnovu predloga Komisije, zajedničke pozicije Savjeta i amandmana
Parlamenta, zajedno sa zajedničkim radnim dokumentom Savjeta i Parlamenta u kojem su
navedene oblasti slaganja ili neslaganja između 2 str. Sastanci se održavaju u sjedištu Savjeta
ili Parlamenta, svi službeni jezici su u upotrebi. Ukoliko komitet ne može da dođe do
dogovora do isteka vr.roka smatra se da akt nije usvojen. Ukoliko komitet usvoji zajednički
test, prelazi se u poslednju fazu koja ne smije trajati više od 6 neđelja sa mogućnošću
produženja 2 neđelje.

TREĆE ČITANJE U PARLAMENTU – Parlament može da odobri zajednički tekst apsolutnom

većinom datih glasova, ako ne uspije, akt nije usvojen.

TREĆE ČITANJE U SAVJETU – Savjet može da odobri zajednički tekst kvalifikovano većinom
glasova ili jednoglasno, zavisi šta predviđa ugovor, ako ne uspije akt nije usvojen.
Ukoliko ga odobre i Savjet i Parlament akt je usvojen. Jednom kad se usvoji tekst
zakonodavnog akta se rediguje u pravnoj/jezičkoj službi Savjeta, prije nego što dođe do
potpisivanja predsjednicima i generalnim sekretarima Savjeta i Parlamenta. Nakon toga se
objavljuje u „Službenom glasniku EU“ .

„UOBIČAJNI ZAKONODAVNI POSTUPAK“ – kako ga je preimenovao Ugovor o ustavu,

komplikovan je ali dobro funkcioniše.

KOMITOLOGIJA –žargonski izraz u EU za kompleksne komitetske procedure kroz koje se

dogovara o pravilima i propisima neophodnim za sprovođenje zakonodavstva EU. Pored
primarnog zakonodavstva (odredbe ugovora) i sekundarnog (koje jeusvojio Savjet i
Parlament) treća grupa zakonodavstva EU podrazumijeva detaljnije tehničke mjere koje
moraju biti uslovljenje kako bi se u državama članicama sprovelo sekundarno zakonodavstvo.
Države članice su osmislile sistem komitologije kako bi nadgledale (ograničile) izvršne moći
Komisije. Postoje 3 tipa komiteta: savjetodavni, upravljački i regulatorni, sveukupno oko 250
komiteta, koji pokrivaju gotovosvaki aspekt aktivnosti EU. Savjetodavni komitet jedva da
savjetuje Komisiju prilikom izrade pravila . Upravljački i regulatorni mogu da obavežu
Komisiju da pošalje Savjetu na procjenu predložene izršne mjere.

Upravljački komiteti su prvi put bili osnovani 1962.sa ciljem da doprinesu sprovođenju
Zajedničke poloporivredne politike, dok su regulatorni komiteti nastali kako bi pomogli u
sprovođenju zajedničke spoljne carine. Regulatori komiteti su kasnije bili korišćeni za širok
spektar pitanja harmonizacije. Postojanje 3 komiteta oduvjek je bilo trn u oku za Komisiju. U
martu 1986. Komisija je predložila Savjetu da 3 „dobro odbrane procedure“
(savjetodavni,regulatorni i upravljački komitet) ostanu u upotrebi, ali je zatražila od Savjeta
da savjetodavnom komitetu da prednost u pitanjima koja se tiču jedinstvenog tržišta.
Komisija je uvažila značajan stepen samostalnosti, za nju je u svakom slučaju bilo važnije
pravozakonodavne inicijative nego sprovođenja, a efikasnost različitih procedura nije bila
problem. Davanjem EP stvarnu zakonodavnu moć putem postupka saodlučivanja, ugovor iz
Mastrihta je unio novi zaokret u već komplikovanu priču. Zagovarao je veće izvršne moći
Komisije i želio da kontroliše izvršnu vlast, Parlament se oduvijek interesovao za pitanje
komitologije.

Savjet i Parlament su 2 budžetske vlasti EU. Komisija, ima svoju ulogu: njeni predlozi
započinju proces.

KOMISIJA, SPOLJNA POLITIKA I SPOLJNO PREDSTAVLJANJE UNIJE

Komisija je dugo vremena predstavljala Uniju u inostranstvu, iako ugovorima nikada nije bila
određena institucija u čijoj je nadležnosti ovo pitanje. Delegacije EK bili su ekvivalentni
ambasadama koje države klasično otvaraju u drugim državama. Ona je bila i inicijator
prijedloga aktau okviru spoljne i bezbjednosne politike, a glavna institucija za usvajanje tih
odluka bio je Savjet. Nakon dobijanja mandata od Savjeta, Komisija je vodila pregovore za
zaključenje međunarodnog sporazuma. Stvaranjem nove institucije Visokog predstavnika za
vanjsku politiku i bezbjednost, Komisija je formalno gurnuta sa strane. Visoki predstavnik kao
potpredsjednik Komsijije upravlju u okviru te institucije nadležnošću vanjske politike, te su
stoga nekadašnje delegacije EK od 1.Decembra 2009.samo delegacija EU pod
njegovim/njenim autoritetom. Komisija će biti zadužena za politiku proširenja u smislu da
ovaj portfolio ostaje u rukama komesara za proširenje i susjedsku politiku. U okviru politike
proširenja, Komsija donosi redovne izvještaje o napretku koji država potencijalni kandidat
postiže na putu ka EU, zatim daje smjernice uobličene u strateškim dokumentima, mišljenje
na podnijete zahtjeve za članstvo u EU. Komisija je zadužena u za proces detaljne provjere
svakog poglavlja sa državom kandidatom prije otpočinjanja pregovorai preporučuje Savjetu
da li da se otvori određeno poglavlje ili je potrebno da se ispune prvo uslovi ili da preporuči
otvaranje pregovora, a da se definišu uslovi za zatvaranje pregovora o određenom poglavlju.
EP, Savjet i Komisija, uzajamno se savjetuju i sporazumno utvrđuju načine svoje saradnje. U
smislu navedenog, EP, Savjet i Komisija, mogu u skladu sa ugovorima zaključivati samo
međuinstitucionalne sporazume koji mogu biti obavezujući.

Uloga EK u zakonodavnoj proceduri

Komisija ima značajnu ulogu u zakonodavnoj proceduri, gdje je imala pravo inicijative politika
Unije. Može se govoriti o velikim i malim inicijativama:

male inicijative se odnose na prijedloge akata EU obaveznog karaktera za koje se po pravilu

kao inicijator javlja Komisija. 5/10 prijedloga inicijator je sama Komisija, jer ona prihvata
prijedloge i zahtjeve neinstitucionalnih aktera EU, tu su i zakonodavne potrebe koje
proizilaze iz unutrašnjih obaveza (sankcije) ili amandmani na postojeće akte. Pokreće ideje i
prijedloge, ali nije uvijek njihov originalni autor, njena strategija je da služi kao sagovornik i da
ujednači mnoštvo evropskih interesa i pogleda. Uloga inicijatora na neki način je ograničena
kod pojedinih inicijatora gdje se kao inicijator može javiti i Evropska centralna banka (EMU) ili
je Komisija dijeli sa državama članicama (CFSP).

Velike inicijative podrazumijevaju prijedloge daljeg razvoja politike Unije i na širenje polja
aktivnosti Unije. Misli se na memorandume, izvještaje, saopštenja, a poznate su i bijele knjige
Komisije. Komisija je pokretač integracija i predlaže dalje aktivnosti koje imaju za cilj dalje
integrisanje Unije na svim nivoima. Prvi dio zakonodavnog postupka počinje kada Komisija,
poslije sprovedenih konsultacija sa nacionalnim institucijama, ekspertima, interesnim
grupama, oblikuje prijedlog za dalju raspravu.
U redovnom zakonodavnom postupku, EP i Savjet zajednički donose regulative (ima opštu
primjenu, obavezujuća je u cjelini i neposredno se primjenjuje u svakoj državi članici),
direktive (obavezuje svaku državu članicu kojoj je upućena u pogledu rezultata koje treba
postići) ili odluke (obavezujuća u cjelini, odluka u kojoj su navedeni oni kojima je upućena
obavezujuća je samo za njih). Pravna akta usvojena na osnovu zakonodavnog postupka su
zakonodavni akti, mogu se donositi na inicijativu države članica ili EP, na preporuku Evropske
centralne banke ili na zahtjev Suda pravde ili Evropske investicione banke.

Zakonodavnim aktom na Komisiju se može prenijeti ovlašćenje da donosi nezakodavna akta

opšte primjene, kojima se vrši dopuna ili izmjena određenih manje bitnih elemenata
zakonodavnog akta.

REDOVNI ZAKONODAVNI POSTUPAK – uobičajna zakonodavna procedura kojom se reguliše

najveći br.politika Unije, ukidajući poljoprivrednu politiku i treći stub Unije.

EK KAO INICIJATOR, PODNOSI PRIJEDLOG EK I SAVJETU

Kod prvog čitajna usvaja poziciju i informiše Savjet. Ukoliko Savjet prihvati poziciju
Parlamenta, akt se usvaja u onom obliku kji odgovara Parlamentu. Ako Savjet donese svoj
stav, proslijeđuje ga Parlamentu zajedno sa razlozima koji su doveli do usvajanja posebne
pozicije. U ovakvoj situaiji dolazi do drugog čitanja. Ako u roku od 3 mj, poslije dobijanja
obavještenja EP:

*prihvati poziciju Savjeta kod prvog čitanja ili ne donose nikakvu odluku, smatra se da je akt
usvojen u obliku koji je u skladu sa pozicijom Savjeta

*odbije većinom glasova poslanika poziciju Savjeta, smatra se da akt nije usvojen

*predloži većinom glasova poslanika, amandmane na poziciju Savjeta, tekst se sa

amandmanima upućuje Savjetu i Komisiji

*odobri sve amandmane akt se smatra usvojenim

*ne prihvati sve amandmane preds Savjeta, u dogovoru sa preds EP, sazvaće u roku od 6
neđelja odbor za pomirenje

ODBOR ZA USAGLAŠAVANJE sastoji se od jednakog br članova Savjeta i poslanika

Parlamenta, imaju zadatak da u roku od 6 neđelja dogovore zajednički tekst akta,
kvalifikovanom većinom članova Savjeta i onih koji predstavljaju Parlament. Komisija
učestvuje u radu odbora i preuzima inicijative potrebne za postizanje dogovora predstavnika
2 organa. Ako Odbor odobri zajednički tekst pristupa se trećem čitanju, kada se Parlament i
Savjet izjašnjavaju o zajedničkom tekstu u roku od 6 neđelja.
POSEBNA ZAKONODAVNA PROCEDURA podrazumijeva d jedan od organa donese akt uz
učešće nekog drugog organa. Kod procedura davanja saglasnosti, Savjet usvaja prijedlog
Komisije tek što dobije odobrenje od Parlamenta. EP može da prihvati ili odbije prijedlog, ne
može da dava amandmane. Specijalna zakonodavna procedura se primjenjuje kod usvajanja
budžeta, a Parlament mora da da odobrenje kada je u pitanju procedura za evropske izbore,
borba protiv diskriminacije građana...

Proces donošenja odluka u Komisiji prolazi kroz 6 faza, koje se prepliću – inicijalna, faza
„draftovanja“ (pripreme nacrta akta/prijedloga mjera), koordinacija između službi, dogovor
između specijalizovanih članova kabineta, dogovor između šefofa kabineta i dogovor samog
Kolegijuma (zasjeda 1 neđeljno).

SUD PRAVDE EU
Sud pravde EU je glavni sudski organ Unije sa sjedistem u Luksemburgu, osnovan jos Pariskim
ugovorom 1952. Godine. Pravosuđe EU obuhvata: Sud pravde, Opsti sud , specijalizovane
sudove i generalne advocate, Kancelariju Evropskog javnog tužioca, Generalni direktorat za
pravdu, osnovna prava i pitanje EU građanstva. Nacionalni pravosudni sistemi I Evropska
komisija se takođe mogu posmatrati kao dio pravosuđa EU.

Sud pravde EU obuhvata: Sud pravde, Opšti sud i specijalizovane sudove. Sud pravde Eu
obezbjeđuje poštovanje prava prilikom tumacenja i primjene ugovora.

Evropski parlament i Savjet , odlucujuci u skladu sa redovnom zakonskom procedurom, mogu

osnivati specijalizovane sudove. Sud za službenike EU nadležan je u prvom stepenu da
odlucuje u sporovima između Unije i njenih službenika, ukljucujuci i sporove između svakog
organa i tijela i njega lično za koje je nadležnost dodijeljena Sudu pravde EU.

Najviše je rasprostranjeno tumačenje o suis generis karakteru i položaju Suda pravde, prema
kome se radi o specifičnom sudu koji se ne može izjednačiti ni sa nacionalnim ni sa
međunarodnim sudovima. Sud je jedinstveni sudski organ istovremeno međunarodnog i
unutrašnjeg karaktera, sa značajnim nadnacionalnim karakteristikama. Nadnacionalni
karakter suda ogleda se u ovlašćenjima da svojim odlukama ustanovljava prava i obaveza,
kako za države članice tako I za fizička i pravna lica država članica. Takođe, njegova
nadnacionalna suština se ogleda i u nezavisnosti sudija i generalnih advokata u njihovom
radu, i to je osnovni uslov vršenja njihove funkcije.

Sud pravde ne treba miješati sa Evropskim sudom za ljudska prava iz Strazbura, koji je
sveevropska ustanova u okviru sistema Savjeta Evrope. Stalni sudski organ osnovan
Konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda poznatijom pod imenom Evropska
konvencija o ljudskim pravima. Sud je zadužen za sudsku kontrolu primjene Evropske
konvencije o ljudskim pravima. Evropski sud za ljudska prava je vezan isključivo za Konvenciju
I ne odnosi se na druge akte koje Savjet Evrope usvaja.

Sud pravde EU ne treba miješati sa Međunarodnim sudom pravde u Hagu i koji je tijelo UN.
Za razliku od Suda pravde EU i njegove nadležnosti, koja obuhvata tumačenje i nadzor nad
primjenom osnivačkih ugovora i akata koji predstavljaju njegovu emanaciju, Međunarodni
sud pravde nije ovlašćen da autentično tumači odredbe Povelje UN niti postoji pravni sistem
međunarodnog prava nad čijom implementacijom bi mogao da vrši nadzor.

Kako sud pravde Eu donosi odluke o sukobu nadležnosti između organa Unije i između Unije i
njenih država članica, odnosno kada sprovodi kontrolu zakonitosti akata koje donose
institucije EU, ta njegova nadležnost odgovora ulozi neke vrste ustavnog suda Unije.

Sa druge strane nalazi se funkcija suda kao organa pravne zaštite prava EU od njenog kršenja.
Kada postupa po osnovu tužbi fizičkih i pravnih lica u odnosu na mjere EU i rješava sporove sa
službenicima, ima ulogu upravnog suda.

Osnovni principi kojima se rukovodi Unija i njene institucije utvrđeni su UEU i UFEU, a neke je
ustanovio Sud pravde ( samo cu ih nabrojati, jer ih ima bas dosta, a u knjizi imaju I definicije i
opsirno je,al mislim da to ne treba): princip legaliteta, princip autonomije, princip
supremacije, princip supsidijarnosti, princip proporcionalnosti, princip solidarnosti, princip
neposredne primjene/neposrednog dejstva, princip podjele nadležnosti, princip indirektne
administracije,princip jednakosti država članica pred Ugovorima.

Izvori prava EU

Sud pravde EU obezbjeđuje uniformnost, jednoobraznost primjene prava u Uniji i igra

značajnu ulogu u razvoju evropskog prava. U svom radu Sud pravde se oslanja na nekoliko
izvora prava.

Primarni izvori prava EU- Osnivački ugovori i ugovori o pristupanju čine primarno
zakonodavstvo kojim se utvrđuju područja politike nad kojim Evropska unija ima isključivu ili
zajedničku nadležnost ovlašćenja koja se daju institucijama, postupci odlučivanja, kao i načela
pravnog poretka Evropske Unije. Opšta pravna načela koriste se prilikom primjene prava EU u
popunjavanju pravnih praznina i prilikom utvrđivanja pravog značenja nejasnih odredaba
pozitivnog prava EU.

Sekundarni izvori prava – Pravni akti koje donose institucije EU na osnovu ovlašćenja iz
osnivačkih ugovora čine sekundarno zakonodavstvo. Tri osnovne vrste pravnih akata koji čine
dio sekundardnog zakonodavstva pravnog poretka EU su regulative, direktive i odluke, koje
u Uniji imaju obavezujući karakter. Regulativa ima opštu primjenu, obavezujuća je u cjelini i
neposredno se primjenjuje u svim državama članicama. Direktiva je obavezujuću za svaku
državu članicu na koju se odnosi u pogledu cilja koji se mora postići, a nadležnim organima
države članice ostavlja da se opredijele za formu i način postizanja tog cilja. Odluka je
obavezujuća u cjelini za one na koje se odnosi. Odnosi se na konkretne subjekte. Preporuke i
mišljenja nemaju obavezujuću pravnu snagu, ali mogu se koristiti kao smjernice za bolje
razumijevanje određene pravne oblasti.

Presude suda pravde EU- presude detaljnije razrađuju ideje zakonodavca i pomažu u
određivanju djelokruga i načina primjene propisa. Sud pravde ima ima zadatak da nadgleda
sprovođenje komunitarnog prava, ima mogućnost da objasnja i dopunjava osnivacke ugovore
i komunitarno pravo, odnosno da preciznije definise pojedine aspekte komunitarnog prava.
Praksa Suda pravde definisala je primat komunitarnog prava nad domacim pravom. Navodi se
da su presude Suda pravde, kao I pravna nacela koja je Sud ustanovio kroz svoje presude
vazan izvor pravnog poretka Unije.

Organizacija i rad Suda pravde EU

Sud pravde cini po jedan sudija iz svake države članice. Sud zasjeda u 4 formata:

Malo vijeće od 3, Malo vijeće od 5 sudija, Veliko vijeće od 13 sudija kojim predsjedava
Predsjednik Suda, i puni sastav Suda.

Pomoć Sudu pravde pruzaju generalni advokati. Trenutno ih ima 8, a na zahtjev Suda, Savjet
jednoglasnom odlukom, moze povecati njihov broj.

Opšti sud ima najmanje po jednog sudiju iz svake države članice.Ovaj sud takođe zasjeda u
vijeću od 3 I 5 sudija, a u posebnim slucajevima u punom sastavu.

Na zahtjev Suda pravde, Evropski parlament I Savjet mogu predvidjeti imenovanje pomoćnih
izvjestilaca koji mogu da ucestvuju u pripremnim istraznim radnjama u predmetima koji su u
toku pred Sudom i da sarađuju sa sudijom izvjestiocem.

Sudije i generalni advokati Suda pravde i sudije Opsteg suda biraju se iz reda lica cija je
nezavisnost nesumnjiva i koja ispunjavaju definisane uslove. Imenuju ih sporazumno vlade
drzava clanica naperiod od 6 god. Sva tri suda zajedno cine Sud pravde EU I imenuju Šefa
registra.

Postupak pred Sudom pravde ima dva dijela: pismeni i usmeni. Pismeni postupak sastoji se
od dostavljanja tuzbi, podnesaka, odgovora na tuzbu.. Usmeni postupak se sastoji od citanja
izvjestaja koji podnosi sudija izvjestilac, saslusanja zastupnika, savjetnika i advokata pred
Sudom i zakljucnog prijedloga generalnog advokata.

Odluke Evropskog suda se objavljuju , gradjani drzava clanica mogu se upoznati sa

tumacenjem pojedinih pravila prava EU od strane Evropskog suda pravde. Na taj nacin, rad i
praksa suda jacaju legitimitet pravnog poretka Unije u cjelini.

Nadleznosti Suda

Sud pravde EU odlucuje u skladu sa odredbama iz ugovora u sledecim slucajevima:

- Odlucuje o tuzbama koje podnese drzava clanica, institucije, ili fizicko ili pravno lice
- U toku prethodnog postupka, na zahtjev sudova drzava clanica,
- Odlucuje u drugim slucajevima predvidjenim ugovorom
Shodno navedenom clanu ugovora, najsire prihvacena podjela nadleznosti suda pravde EU je
na:

- Savjetodavna nadleznost Suda pravde podrazumijeva da drzave clanice, EK, EP i

Savjet mogu zatraziti misljenje Suda pravde o kompatibilnosti međunarodnog
sporazuma, za cije zakljucenje su pregovori u toku. Misljenje Suda je obavezno za
clanice I institucije EU
- Nadleznost u sporovima, koja dalje moze biti nadleznost po osnovu direktne tuzbe
(kada se spor okoncava na sudu) i nadleznost u postupku donosenja odluke o
prethodnom pitanju (kada se spor okoncava pred nacionalnim sudovima).
Tuzbe protiv drzave clanice- Evropski sud ovlascen je na zahtjev Komisije ili drzave clanice
utvrditi da neka drzava clanica krsi neku od obaveza utemeljenih u pravu EU.

Tuzbe za ponistenje akta EU- Evropski sud ovlascen je ponistiti akt koji donese institucija
EU,ako je akt protivpravan iz nekog od razloga predvidjenih Ugovorom (izuzev preporuka I
misljenja).

Tuzbe zbog propusta- isti tuzioci kao u postupcima povodom tuzbe za ponistenje ovlasceni su
pokrenuti i postupak zbog propusta neke od institucija EU da donese akt koji je putem neke
postojece pravne norme bila obavezna donijeti.

Prethodni postupak- postupak koji pred Sudom pokrece nacionalni sud pred kojim se neko
pitanje evropskog prava pojavi kao relevantno za odlucivanje u predmetu.

Opšti sud je osnovan da bi se ojacala sudska zastita fizickih i pravnih lica u odnosu na
primjenu prava EU i omogucavanje Sudu pravde da svoju paznju usmjeri na sustinski zadatak
kontrole jednake primjene i tumacenja prava EU na cijeloj njenoj teritoriji.
Evropska centralna banka

ECB kao institucija Unije- sjediste u Frankfurtu.

ECB i nacionalne centralne banke cine Evropski sistem centralnih banaka(ESCB). Evropska
centralna banka i nacionalne centralne banke drzava clanica cija je valuta euro, koje obrazuju
Eurosistem, vode monetarnu politiku Unije.

Evropskim sistemom centralnih banaka upravljaju organi odlucivanja ECB. Glavni cilj ESCB
jeste odrzavanje stabilnosti cijena.

ECB ima svojstvo pravnog lica i jedina je ovlascena za odobravanje izdavanja eura. Nezavisna
je u vrsenju svojih nadleznosti i upravljanju svojih finansijera. Institucije, organi, sluzbe i
agencije Unije , kao I vlade drzava clanica postuju njenu nezavisnost.

ECB usvaja mjere potrebne za izvrsenje povjerenih zadataka.

FINANSIJSKE INSTITUCIJE EU

Evropska centralna banka (ECB)

ECB kao institucija Unije, čije je sjedište u Frankfurtu, definisana je članom 282 UFEU.

Ima svojstvo pravnog lica i nezavisna je u radu.

ECB i nacionalne centralne banke (centralne banke država članica) čine Evropski sistem
centralnih banaka (ESCB). ECB i nacionalne centralne banke država članica čija je valuta euro ,
obrazuju Eurosistem, i vode monetarnu politiku Unije.

Shodno Ugovoru iz Mastrihta ECB je naslijedila Evropski monetarni institut 1. juna 1998. u
susret uvođenju eura od 1. januara 1999. i ulaska u III fazu EMU. ECB je upravljala
operacijama uvođenja zajedničke valute i kontrolisala cijeli proces.

Ciljevi i zadaci ESCB

Glavni cilj ESCB je očuvanje stabilnosti cijena. ESCB daje podršku ekonomskim politikama
Unije, s ciljem da doprinese ostvarivanju ciljeva Unije, ESCB djeluje u skladu sa principom
otvorene tržišne ekonomije na kome je konkurencija slobodna, favorizujući efikasnu alokaciju
resursa i poštujući sledeće principe: stabilnost cijena, zdrave javne finansije i monetarne
uslove, kao i stabilan platni bilans.

Osnovni zadaci:

 Utvrđivanje i sprovođenje monetarne politike EU

  Utvrđivanje deviznog kursa eura
 Upravljanje deviznim rezervama država članica
 Podsticanje nesmetanog funkcionisanja platnih sistema

ECB, iz oblasti svoje nadležnosti, daje mišljenja odgovarajućim institucijama, organima ili
tijelima EU, ili nacionalnim organima, u vezi sa kontrolom kvaliteta poslovanja kreditnih
institucija i stabilnošću finansijskog sistema poslovanja.

U oblasti međunarodne saradnje koji se odnosi na zadatke ESCB, ECB odlučuje o načinu
predstavljanja ESCB.

ESCB doprinosi nesmetanom vođenju politika nadležnih organa koje se odnose na bonitetni
nadzor kreditnih institucija i na stablnost finansijskog sistema.

ECB ima isključivo pravo da dobri izdavanje novčanica eura u Uniji. Savjet guvernera jedini je
ovlašćen da izdaje dozvolu za emitovanje novčanica eura u Uniji.

ECB i nacionalne centralne banke mogu izdavati takve novčanice. Jedino novčanice koje
izdaju ECB i nacionalne centralne banke imaju status zakonitog sredstva plaćanja u Uniji. ECB
poštuje, koliko je to moguće, postojeću praksu koja se odnosi na emitovanje i utvrđivanje
izgleda novčanica. Države članice mogu izdavati kovanice eura, pod uslovom da im ECB
odobri obim emisije. Savjet može, na prijedlog Komisije i nakon savjetovanja sa EP i ECB
utvrditi mjere za usaglašavanje apoena i tehničkih specifikacija cjelokupnog kovanog novca
namijenjenog opticaju, u mjeri u kojoj to omogućava njihov nesmetan opticaj u Uniji.

Organi odlučivanja ECB

Savjet guvernera ECB čine članovi Izvršnog odbora ECB i guverneri nacionalnih centralnih
banaka država članica čija je valuta euro. Svaki član Savjeta guvernera raspolaže sa jednim
glasom. Savjet guvernera donosi odluke prostom većinom članova koji imaju pravo glasa. U
slučaju jednakog broja glasova, glas predsjednika je odlučujući. Da bi Savjet guvernera mogao
glasati, kvorum je fiksiran na 2/3 članova koji imaju pravo glasa.

Savjet guvernera sastaje se najmanje dva puta godišnje. Utvrđuje smjernice, donosi odluke
vezane za monetarnu politiku (u vezi sa srednjoročnim monetarnim ciljevima, kamatnim
stopama, određivanje rezervi u ESCB).

Izvršni odbor čine predsjednik, potpredsjednik i još 4 člana koji svoj posao obavljaju
profesionalno, imenuje ih ES, odlučujući kvalifikovanom većinom, iz reda lica čiji su autoritet i
profesionalno iskustvo priznati u monetarnoj oblasti ili u oblasti bankarstva, na preporuku
Savjeta i nakon savjetovanja sa EP i Savjetom guvernera ECB. Imenuje ih na period od 8
godina i ne mogu biti ponovo imenovani.

Ako nije drugačije predviđeno, Izvršni odbor donosi odluke prostom većinom glasova onih
koji su učestvovali u glasanju. U slučaju jednakog broja glasa, glas predsjednika je odlučujući.

Sprovodi monetarnu politiku u skladu sa smjernicama i odlukama Savjeta guvernera, i

priprema sastanke tog tijela.

Nacionalne CB obavezne su da usklade svoje nacionalno zakonodavstvo, uključujući i status,

sa ugovorima i Statutom ESCB i ECB. Posebno odrednice u vezi sa trajanjem mandata
guvernera CB (najmanje 5 godina) i uslovima njegovog razrješavanja koji treba da garantuju
nezavisnost ove institucije u državama članicama.

ECB podnosi godišnji izvještaj EP, SM i ES o aktivnostima ESCB i o monetarnoj politici u

prethodnoj i tekućoj godini.

Generalni savjet čine predsjednik i potpredsjednik ECB, kao i guverneri nacionalnih CB. Drugi
članovi Izvršnog odbora mogu učestvovati, bez prava glasa, na sastancima Generalnog
savjeta.

Učestvuje u vršenju konsultativnih funkcija, prikuplja statističke informacije, izrađuje

izvještaje o aktivnostima ECB... Generalni savjet se bavi vezama između ECB i nacionalnih CB
koje nisu u Eurozoni.

Ako ECB utvrdi da neka od nacionalnih CB ne ispunjava obaveze, ona iznosi svoje obrazloženo
mišljenje u vezi sa tim pitanjem pošto je omogućila odnosnoj nacionalnoj CB da iznese svoje
primjedbe. Ako se odnosna nacionalna CB ne saglasi sa navedenim mišljenjem u roku koji
utvrdi ECB, ECB može podnijeti tužbu Sudu pravde EU.

Monetarne funkcije i operacije koje obezbjeđuje ESCB

Sprovođenje monetarne politike u biti se svodi na upravljanje likvidnošću pomoću određenog

instrumentarija. Bitno je uočiti razliku između procesa donošenja odluka o smjeru monetarne
politike, a koju određuje Savjet guvernera donoseći odluku o visini kamatne stope ECB, i
same operativne implementacije te politike, za koju je odgovoran Izvršni odbor. ECB ima
ulogu kreatora likvidnosti u bankarskom sistemu, te na taj način utiče na kratkoročnu
kamatnu stopu na tržištu novca, a preko nje i na kretanje cijena (monetarni transmisioni
mehanizam). ECB utiče na likvidnost oslanjajući se prvenstveno na tri instrumenta: minimalnu
obaveznu rezervu, operacije na otvorenom tržištu i stalno raspoložive mogućnosti. Cilj je
pritom izbalansirati likvidnost bankarskog sistema Eurozone na način da se kratkoročne
kamatne stope na tržištu novca što više približe ključnoj kamatnoj stopi ECB koju određuje
Izvršni odbor.

Četiri su osnovna kanala kojima se djeluje na cijene: kanal kamatne stope, kanal deviznog
kursa, kreditni kanal i kanal očekivanja.

Početak transmisionog procesa kreće od uticaja na promjenu kamatnih stopa na tržištu

novca, usled promjene službene ključne kamatne stope centralne banke. Promjene kamatnih
stopa na tržištu novca potom djeluju, različitim intenzitetima, na promjenu kamatnih stopa
banaka (na kredite i depozite), odnosno na finansijske uslove u ekonomiji, ali isto tako mogu
djelovati na cijene imovine, banke i devizni kurs. Nadalje, te promjene utiču na odluke
domaćinstava i preduzeća o štednji, potrošnji i investicijama. Kao posledica promjene u
potrošnji i investicijama mijenja se relativna potražnja za robama i uslugama u odnosu na
ponudu. U slučaju da potražnja nadmašuje ponudu, doći će do pritiska na rast opšteg novoa
cijena.

Ako centralna banka vodi monetarnu politiku pod snažnim uticajem izvršne vlasti (u ovom
slučaju ECB pod uticajem Savjeta i Komisije), onda se njena aktivnost svodi na kupovinu
dužničkih hartija od vrijednosti pojedinih zemalja, davanje pozajmica bankama, puštanje u
opticaj veće količine novca nego što je potrebno, uglavnom radi monetizacije ili pokrivanja
budžetskog deficita, radi pada ekonomske aktivnosti ili naglog i velikog pada berzi.

Fiskalna politika je u rukama država članica i one mogu visinom državne potrošnje odlučujuće
da utiču na stabilnost cijena. Usled toga su u zoni eura ograničavani visina budžetskog deficita
i javnog duga.

Kapital ECB iznosi 5 mlrd eura i može se povećati odlukom Savjeta guvernera. Nacionalne CB
su jedine ovlašćene da upisuju i drže kapital kod ECB. Upisivanje kapitala vrši se u skladu sa
ključem raspodjele za upisivanje kapitala ECB. Ovaj ključ utvrđen je prvi put 1998. kada je
osnovan ESCB i to tako što je za svaku nacionalnu CB utvrđena ponderacija u tom ključu, koja
je jednaka sumi od:

 50% udjela države članice u populaciji Unije u godini koja je prethodila godini
osnivanja ESCB
 50% udjela države članice u BDP Unije, izraženom po tržišnim cijenama, u toku 5
godina koje su prethodile godini prije osnivanja ESCB

Lisabonski ugovor i afirmacija Eurogrupe

ECB postaje zvanična institucija EU sa Lisabonskim ugovorom, tako da se na nju sada odnose
sve opšte odredbe koje regulišu rad EZ instutucija. To uključuje, npr. poštovanje principa
supsidijarnosti i proporcionalnosti, davanje iste pažnje svim građanima Unije, mogućnost da
građani i predstavničke asocijacije učine javnim razmjenu mišljenja u svim oblastima politika
EU, da se nacionalni parlamenti informišu o aktivnostima EU institucija, uvođenje međusobne
bliske i korektne saradnje EU institucija, kao i transparentno vođenje institucija što je više
moguće. Za samu ECB, međutim, postajući zvanična institucija EU, njen pravni i politički
status se nije promijenio i njena nezavisnost je i dalje garantovana. Što se tiče nadležnosti
Suda pravde da provjerava zakonitost usvojenosti akata od strane ECB, to je bilo
obezbijeđeno i prije Lisabonskog ugovora.

Važno je istaći da, iako je ECB nadležna za cjenovnu stabilnost, ona nema mnogo uticaja ni na
fiskalnu politiku država članica, ni na kažnjavanje zemalja koje naruše uslove članstvau
Eurozoni. S druge strane, Savjet ima u rukama makroekonomske politike, a i mogućnost
kažnjavanja, iako se nominalno ne smatra prvom adresom pri odgovornosti za cjenovnu
stabilnost. Savjet ministara u tzv. EkoFin sastav, tj. u sastavu ministara finansija i ekonomije
nije tijelo ECB i ESCB, ali ima izvjestan uticaj na rad ova dva tijela. EkoFin je nadležan za opšti
okvir makroekonomskih politika, a jedan dio tih politika čine uslovi ulaska u Eurozonu – stopa
inflacije, budžetski bilans, javni dug i dugoročne kamatne stope. EkoFin je nadležan i za
razmatranje i eventualno izricanje kazni za slučaj prekoračenja budžetskog deficita.

Lisabonski ugovor dalje je afirmisao rad Ekonomskog i finansijskog odbora. Radi unapređenja
usklađivanja politika država članica u punoj mjeri potrebnoj za funkcionsanje unutrašnjeg
tržišta, osniva se Ekonomski i finansijski odbor, čiji je zadatak da priprema mišljenja, da prati
ekonomsku i finansijsku situaciju država članica i Unije i da o tome redovno izvještava Savjet i
Komisiju, naročito o finansijskim odnosima sa trećim zemljama i MO. Ovaj odbor najmanje
jednom godišnje ispituje stanje u oblasti kretanja kapitala i slobode plaćanja, na načn koji
proizilazi iz primjene ugovora i mjera koje donosi Savjet. Države članice, Komisija i ECB
imenuje najviše po dva člana ovog odbora, a Savjet reguliše modalitet kojim se utvrđuje
sastav Ekonomsko-finansijskog odbora.

Evropska investiciona banka (EIB)

EIB je osnovana Rimskim ugovorom kao nezavisna kreditna institucija sa sjedištem u

Luksemburgu.

Osnovni zadatak je da unaprijedi dalji razvoj članica Unije, dajući im dugoročne zajmove za
investicije, sa povoljnim uslovima i rokovima vraćanja. Njena uloga je da osigura sredstva za
kapitalne investicije vezane za razvoj i integraciju Unije.

Da bi projekti imali podršku EIB moraju biti iz četiri osnovne oblasti: ekonomija, tehnika,
okolina i finansije. Banka daje zajmove za razvoj nedovoljno razvijenih regija, razvoj
infrastrukture, poboljšanje konkurentnosti evropske industrije i razvoj malih i srednjih
preduzeća, zaštitu okoline i slično.

Bankom upravljaju i rukovode Savjet guvernera, Upravni odbor i Odbor direktora. Odobrava
zajmove samo na bazi izbora dobrih projekata. Zajam se isplaćuje u ratama, dok je kamatna
stopa fiksna, prema uslovima po kojima Banka može da nabavi finansijska sredstva na tržištu
kapitala.

Posebna karakteristika ove Banke u odnosu na druge, veće regionalne banke je brzina kojom
se izvršavaju projekti. Vrijeme između angažovanja i stvarne isplate je kratko.

Da bi projekat odgovarao kriterijumima finansiranja, on mora zadovoljavati kriterijume

regionalnog razvoja i biti od zajedničkog interesa.

Uloženo je 630 miliona eura investicija u CG tokom proteklih 10 godina.

Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD)

Osnovana 1990. sa sjedištem u Londonu, sa ciljem da se pomogne prelazak na tržišno

orijentisani način privređivanja, unaprijedi privatna i preduzetnička inicijativa u zemljama
Centralne i Istočne Evrope, kao i da se ovim zemljama uspješno sprovedu principi
višestranačke demokratije, pluralizma i tržišne privrede.

Ne finansira privredu na makronivou, već projekte privatnog sektora preko za to ovlašćenih

banaka. Pravo na sredstva ove institucije imaju sva privatna lica (preduzeća privatnog
sektora, ali i javnog-kao podrška u procesu privatizacije).

EBRD pomaže transformaciju i privatizaciju u tranzicionim ekonomijama.

Glavni cilj je da ohrabri strane investitore da dođu u region, a Banka radi u partnerstvu sa
investitorima kao i sa zajmodavcima da bi obezbijedila zajmove, akcijski kapital i garancije.

Evropski revizorski sud

Revizorski sud osnovan je 1975. godine sa sjedištem u Luksemburgu, a status institucije dobio
je stupanjem na snagu UEU.

Predstavlja petu instituciju EU. Funkcija - računska kontrola svih prihoda i rashoda Unije
(„nezavisni čuvar finansijskih interesa njenih građana“). Ima 28 članova koje delegiraju
nacionalne vlade, a bira ih Savjet ministara jednoglasno.

Revizorski sud vrši reviziju u Uniji. Čini ga po jedan državljanin svake države članice. Njegovi
članovi vrše svoje funkcije potpuno nezavisno i u opštem interesu Unije. Članovi Revizorskog
suda imenuju se na period od šest godina. Savjet, nakon savjetovanja sa EP, donosi listu
članovautvrđenu na osnovu prijedloga svake države članice. Članovi revizorskog suda se
mogu ponovo birati. Članovi Revizorskog suda između sebe biraju predsjednika, na period od
tri godine. Predsjednik može biti ponovo biran.

U odnosu na aktivnost EIB u upravljanju prihodima i izdacima Unije, pravo Revizorskog suda
na pristup informacijama koje su u posjedu EIB uređuje se sporazumom između Revizorskog
suda, EIB i Komisije. Ukoliko se takav sporazum ne zaključi, Revizorski sud ipak ima pravo
pristupa informacijama potrebnim za reviziju rashoda i prihoda Unije kojima upravlja EIB.

Revizorski sud usvaja svoje godišnje izvještaje, posebne izvještaje ili mišljenja većinom svojih
članova. Revizorski sud, međutim, može obrazovati i interna vijeća radi usvajanja određenih
kategorija izvještaja ili mišljenja, u skladu sa uslovima utvrđenim svojim poslovnikom. Pruža
pomoć EP i Savjetu u nadzoru izvještaja budžeta. Revizorski sud priprema svoj poslovnik koji
mora odobriti Savjet.

Svaki dokument ili svaku informaciju neophodnu za obavljanje zadataka Revizorskog suda
dostavljaju mu, na njegov zahtjev, druge institucije Unije, organi ili tijela koja upravljaju
prihodima i rashodima u ime Unije, fizička ili pravna lica koja koriste plaćanja iz budžeta i
institucije nacionalne kontrole ili, ako one ne raspolažu neophodnim ovlašćenjima, nadležne
naconalne službe.

Rezultate Suda koriste EK, EP, Savjet i države članice, u svrhu unapređenja finansijskog
upravljanja budžetom Unije. Rad Suda predstavlja važan osnov za godišnji postupak
razduženja Komisije u vezi sa izvršenjem budžeta. Naime, shodno članu 319 UFEU, EP, na
osnovu preporuke Savjeta, izvještaja EK o izvršenju budžetskih operacija, izvještaja
Revizorskog suda (koji prate odgovori na pitanja kontrolisanih institucija u vezi sa
napomenama Revizorskog suda, deklaracija o potvrdi tačnosti računa i pripadajući specijalni
izvještaji Revizorskog suda), razdužuje Komisiju u vezi sa izvršenjem budžeta. EP odlučuje da li
je Komisija ispunila svoje nadležnosti u sprovođenju budžeta EU za prethodnu godinu.

U Crnoj Gori imamo sličnu instituciju – Državna revizorska institucija.

SAVJETODAVNI ORGANI UNIJE

EP, SM i Komisiji pomažu Ekonomsko-socijalni komitet i Komitet regiona koji obavljaju

savjetodavne funkcije. Ovi komiteti osnivaju se u cilju unapređenja i demokratizacije procesa
donošenja odluka u Uniji, jer se uključenjem različitih interesnih grupa u proces donošenja
odluka unosi novi kvalitet u sam proces odlučivanja.

Ekonomski i socijalni komitet (ESK)

Osnovan Ugovorima iz Rima 1958. kao konsultativno tijelo, zaduženo za stručnu pomoć kod
donošenja odluka na nivou EU oko socijalnih i ekonomskih pitanja.

Ima tri ključne misije:

 pomoć da se EU politike i propisi povezuju sa boljim ekonomskim i socijalnim uslovima

u Uniji, pomažući EP, EK i Savjetu
 promocija razvoja „više uključene Unije“ (bliže građanima)
 promocija vrijednosti na kojima se zasniva evropska integracija i unapređenje istih u
Evropi i širom svijeta (jačanje uloge organizacije civilnog društva).

ESK ima 350 članova + predsjednik i 2 potpredsjednika. Bira ih Savjet ministara na prijedlog
nacionalnih vlada, na period od 5 godina koji može biti obnovljen. Nezavisni u svom radu,
sastaju se 9 puta godišnje i odluke donose prostom većinom.

Članovi ESK organizovani su u 3 grupe:

 Poslodavci – preduzetnici i predstavnici preduzetničkih organizacija koji rade u oblasti

industrije, poljoprivrede, trgovine i ostalih usluga. Cilj im je da promovišu evropsku
integraciju kroz promociju i razvoj njihovog biznisa u Uniji.
 Radnici – predstavnici sindikalnih organizacija država članica, njihovih konferencija i
sektorskih federacija. Ključni prioritet ove grupe je rast zaposlenosti, unapređenje
uslova života i rada radnika u Evropi i blagostanja građana Unije, kao i radnika i
njihovih familija širom svijeta.
 Različite interesne grupe – organizacije farmera, zanatlija, zadruga, organizacije
zaštite potrošača, mladi, manjine, volonteri... Ova grupa danas broji 106 članova iz
EU-27.

Rezultat rada Komiteta su mišljenja. Prosječno usvoji 170 mišljenja, nisu pravno obavezujuća,
mogu da utiču u preliminarnoj fazi, prije nego EK formira mišljenje o zakonskom prijedlogu.

Evropski komitet regiona

Osnovan Mastrihtskim ugovorom, radi od 1994. i predstavlja političku organizaciju i

predstavničko tijelo lokalnih i regionalnih vlasti država članica EU. Funkcije Komiteta
proistekle su iz procjene da se ¾ EU legislative primjenjuje na lokalnom i regionalnom nivou,
tako da je postalo sasvim opravdano da predstavnici lokalnih i regionalnih vlasti učestvuju u
stvaranju novih EU propisa.
Održava 6 plenearnih sjednica godišnje, identična struktura i način biranja kao i ESK.

Tri osnovna principa u radu KR:

 Supsidijarnost – odluke u Uniji moraju biti donešene što je bliže moguće u saradnji sa
građanima, EU nivo ne smije preduzeti nijednu akciju ako bi ona mogla biti efikasnije
vođena na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou, KR ima pravo da se obrati
Sudu pravde EU ako je ovaj princip narušen (nadležnost data Lisabonskim ugovorom)
 Neposredna blizina – svi nivoi upravljanja moraju biti „blizu građanima“,
transparentnost rada nacionalnih, regionalnih i lokalnih vlasti je ključna da bi se
osiguralo učešće građana u demokratskom procesu u EU
 Partnerstvo – četiri nivoa upravljanja (EU, nacionalni, regionalni i lokalni nivo) tijesno
sarađuju da bi se osiguralo dobro upravljanje u Uniji, ova 4 nivoa upravljanja su
neophodna i moraju biti uključena u proces donošenja odluka.(inače, Vuković je na
predavanju spominjao 3 nivoa upravljanja: nadnacionalni, nacionalni i lokalni).

Najvažnija uloga Komiteta regiona je učestvovanje u legislativnom procesu, da kroz sumiranje

regionalnih i lokalnih interesa utiče na njihovu ugradnju u zakonodavni proces EU, stoga se i
kaže da je KR „glas regiona i lokalnih zajednica EU“. KR treba da bude konsultovan još u fazi
pripreme nekog propisa od strane EK (pre-legislative phase), u fazi pripreme nacrta od strane
EK, u diskusiji između EU institucija koje donose odluku o usvajanju propisa. Konačno, KR vrši
monotoring sprovođenja određenog propisa na regionalnom i lokalnom nivou i daje povratnu
informaciju građana prema EU institucijama.

Komisije pripremaju savjetodavna mišljenja (50-ak godišnje) i održavaju konferencije i

seminare iz oblasti svojih nadležnosti. KR priprema mišljenja o prijedlogu propisa u ranoj fazi,
može dati mišljenje i o nekoj budućoj EU politici, mišljenje o analizi teritorijalnog uticaja
nekog prijedloga EK.

U organizacionoj strukturi važnu ulogu ima Biro Komiteta regiona. Biro predstavlja vodeću
političku snagu Komiteta, koji je zadužen za koncipiranje i sprovođenje političkog programa i
generalno koordinira rad plenearnih sjednica i komisija.

Lisabonskim ugovorom proširene su nadležnosti KR, Shodno članu 8 Protokola broja 2 o

supsidijarnosti i proporcionalnosti, Sud pravde EU je nadležan da se izjašnjava o žalbama za
kršenje principa supsidijarnosti u nekom pravnom aktu Unije. Takvu žalbu protiv usvajanja
zakonskog akta može, takođe podnijeti Komitet regiona, kada UFEU predviđa njegovo
konsultovanje.Komitet regiona takođe zadržava pravo da podnese žalbu u cilju zaštite svojih
sopstvenih nadležnosti.
XIV I XV nedelja

DEMOKRATIJA, POLITICKE PARTIJE I IZBORI

Demokratija: izbor politickih partija, lidera i javnih politika

Izbori su centralni mehanizam predstavnicke demokratije koji deluju na dva medjusobno

povezana nacina:
Oni omogucavaju glasacima da biraju izmedju razlicitih politickih opcija i programa koje
predstavljaju politicke partije i njihovi prvaci, a pobednicka opcija ima priliku da primeni
program za koji se zalagala preuzimanjem kontrole nad kreiranjem i sprovodjenjem javnih
politika.
Drugo, izbori omogucavaju glasacima da biraju izmedju kandidata za razlicite funkcije; to cine
kako na osnovu licnih karakteristika kandidata tako i na osnovu njihove politicke platforme ili
stranacke pripadnosti.
Demokratija postoji jedino ako ima mogucnost izbora izmedju konkurentskih politika i
politicara i ukoliko postoji sansa za smenu vlade.
U vecini demokratskih sistema, trka za funkcijama i kontrolom izvrsne vlasti sjedinjuje se u
jedinstvenom modelu pluralisticke demokratije.Ovim modelom pobednicka partija prilikom
primene politickog programa predstavljenog u sklopu predizbornih obecanja daje
predsednika vlade, a sama partija deluje jedinstveno u zakonodavnoj areni; takodje biraci
ostvaruju posredan uticaj na politicke rezultate i konkretne mere izvrsne grane vlasti
opredeljujuci se za odrdjenog kandidata odnosno njegov program.
Kada je u pitanju predsednicki model, biraci neposredno biraju sefa izvrsne grne vlasti.U
predsednickim izborima mnogo veci znacaj imaju osobine samog kandidata i njegov politicki
program, nego konkretna partija iz koje on potice (iako partija igra znacajnu ulogu u izboru
predsednickog kandidata i u vodjenju njihovih kampanja).Jednom nepodredno izabran
predsednik direktno snosi odgovornost svojim biracima, a ne politickoj partiji koja ga je
predlozila.Takodje referendumima se pruza prilika za neposredni izbor samih javnih politika
ciji su rezultati obavezujuci i njima gradjani ostvaruju neposredan uticaj na javnu politiku bez
mogucnosti partija da zakonodavnim merama menjaju tu politiku.Suprutno modelu
pluralisticke demokratije, model neposredne demokratije ne zahteva koheziju partija i
prevodjenje birackih preferencija u konkretne politike buduci da su one referendumski
potvrdjene.

1979. Prvi put su odrzani neposredni izbori za Evropski parlament i od tada se oni odrzavaju
na svakih 5 godina.
  Politicke partije bi trebalo da se takmica na izborima za EP oko pitanja koja su
na politickoj agendi EU i/ili za politicke funkcije u EU
 Biraci bi trebalo da se opredeljuju na osnovu suprotstavljenih politickih
platformi i kandidata
 Pobednicka opcija bi trebalo da prevede biracke preferencije u konkretne
zakonodavne i izvrsne mere na evropskom nivou pre svega jedinstvenim
delovanjem vladajucih politickih partija

RASPRAVA O “DEMOKRATSKOM DEFICITU”

STandardna verzija demokratskog deficita sadrzi pet osnovnih tvrdnji:

1. UVECANA MOC IZVRSNE VLASTI/UMANJENA KONTROLA NACIONALNIH

PARLAMENATA.
Odluke EU donose prevashodno predstavnici izvrsne grane vlasti, dakle Evropska komisija i
ministri vlada drzava clanica.Na taj nacin je oslabljena uloga nacionalnih parlamenata, buduci
da vlade mogu ignorisati svoje parlamente prilikom odlucivanja u Briselu, a takodje mogu biti
preglasane u Savetu.

2. EVROPSKI PARLAMENT JE SUVISE SLAB.Jacanje znacaja Evropskog parlamenta nije u

dovoljnoj meri nadoknadilo pomenuti gubitak nacionalne parlamentarne kontrole,
posto Savet nastalja da nadjacava EP u zakonodavnom postupku kao i prilikom
usvajanja budzeta.Isto tako, gradjani nisu u dovoljnoj meri povezani sa clanovima EP,
kao u slucaju njihovih nacionalnih parlamenata.

3. NEMA ”EVROPSKIH” IZBORA.Gradjani EU nisu u prilici da se izjasnjavaju o politikama

EU, izuzev na periodicnim referendumima o clanstvu u EU ili reviziji osnivackih
akata.Nacionalni izbori se dobijaju na unutrasnjim, a ne evropskim pitanjima, pri cemu
politicke partije saradjuju u potiskivanju u stranu evropskih pitanja.Ni izbori za EP nisu
evropski, s obzirom na to da ih politicke partije i mediji smatraju proverom
raspolozenja biraca na pola puta do nacionalnih izbora.

4. EU JE PREDALEKO.Gradjani nisu u prilici da razumeju EU.Evropska komisija nije ni

vlada, ni administracija, a pri tom se bira na veoma komplikovan i nerazumljiv nacin
umesto da je bira narod ili parlament.Savet je jedini zakonodavac u celom
demokratskom svetu koji odluke donosi tajno.EP je nedokuciv i nerazumljiv usled
visejezicnog karaktera svojih rasprava.
 5. NEPRINCIPIJELNA RAZNOLIKOST U KREIRANJU JAVNIH POLITIKA.EU usvaja javne
poltike koje ne podrzava vecina gradjana ili drzava clanica.

Djadomeniko Maione I Endrju Moravcik su dva najveca kriticara “demokratskog defcita” (na
178 i 179 imate detaljno njihove kritike ko zeli da procita)

SPOLJNA BEZBEDNOST: SPOLJNA I ODBRAMBENA POLITIKA

Na sastanku u Hagu 1969. Lideri EU su zatrazil od drzava clanica da saradjuju u spoljnoj

politici kroz postupak poznat kao Evropska politicka saradnja.To su uradili u vreme
predstojeceg prosirenja, kako veca EU ne bi postala politicki slabija. Dogadjaji koji su doprineli
ovom procesu bili su pokretanje Ostopolitike, rat na Bliskom istoku 1983. I evro-arapski
dijalog koji je usledio, Venecijanska deklaracija 1980. Kao i pokretanje Konferencije o
bezbednosti i saradnji u Evropi koja je kulmiinirala 1975. u tzv. Hesinskom zavrsnom aktu.
Procedure Evropske politicke saradnje bile su zasnovane na Luksemburskom izvestaju iz
1970. I Kopenhaskom izvestaju iz 1973. Koji su identifikovali 4 nivoa za vodjenje procesa:
1. Sastanci sefova drzava i vlada za pruzanje opstih usmerenja
2. Sastanci ministara spoljnih poslova u “Evropskoj politickoj saradnji” za
pripremu i dalje korake posle samita i rad na pitanjima spoljne politike na
redovnoj osnovi
3. Sastanci Politickog komiteta za pripremu i dalje korake posle sastanaka
ministara spoljnih poslova
4. Sastanci radnih grupa za razmenu misljenja i pripremu izvestaja o raznim
geografskim i funkcionalnim pitanjima kao i grupe evropskih korespodenata za
povezivanje izmedju ministarstava spoljnih poslova i pripremu sastanaka
Politickog komiteta.
Ministarstva spoljnih poslova drzava clanica osnovala su Coreu, bezbedni komunikacioni
sistem iskljucivo za vodjenje poslova Evropske politicke saradnje.Predsednistvo Saveta vodilo
je sastanke Evropske politicke saradnje na svim nivoima.Na pocetku nije bilo glasanje vec su
se vodili dugacki pregovori koji su stvarali neformalni pritisak da se dodje do sporazuma na
kraju konsenzus je postao jedno od fundamentalnih pravila ove procedure.Pocetak “drugog
hladnog rata” stavio je na proveru sposobnost EC da deluje na medjunarodnom
planu.Pogorsanje klime izmedju Istoka i Zapada i sporo reagovanje drzava vlanica na
medjunarodne krize(sovjetska invazija na Avganistan 1979.,uvodjenje vandrednog stanja u
Poljskoj) doveli su pocetkom osamdesetih do brojnih inicijativa za poboljsanje Evropske
politicke saradnje i prosirenje njene agende tako da obuhvati bezbednosna cak i odbrambena
pitanja.Medju prvima je bio Londonski izvestaj iz 1981. Koji je zaveo neznatne proceduralne
reforme ali je ogranicio diskusiju unutar Evropske politicke saradnje a “politicke aspekte
bezbednosti”.Nakon toga sledi predlog nemackih i italijanskih ministara spoljnih poslova(tzv.
Genser-Kolombov predlog) koji je nastojao da omoguci drzavama clanicama da deluju
jedinstveno u svetskim poslovima tako da Evropa bude sve sposobnija da preuzme
medjunarodnu ulogu koja joj je neophodna.Ministri spoljnih poslova nisu mogli da se sloze u
pogledu relativno blagih predloga spoljne i bezbednosne politike i zbog toga je rezultat ovih
predloga bio samo “Svecana deklaracija o EU”, neodredjena proklamacija medjunarodnog
identiteta Evropske zajednice.

JEDINSTVENI EVROPSKI AKT

Evolucija Evropske politicke saradnje od pocetka sedamdesetih godina dvadesetog veka,

zajedno sa brojnim predlozima drzava clanica formirali su osnovu za njene diskusije.Sve
drzave clanice slozile su se da je potrebno medjunarodnu ekonomsku politiku EC i spoljne
politike drzava clanica uciniti medjusobno bolje usaglasenim.Ove diskusije su dovele do
ukljucivanja posebnog odeljka o Evropskoj politickoj saradnji u Jedinstveni evropski
akt.Proceduralna poboljsanja su obuhvatala jace povezivanje komisije sa Evropskom
politickom saradnjom, obezbedjivanje da je Evropski parlament snazno ukljucen u nju,
stvaranje mehanizama za sazivanje Politickog komiteta ili Saveta za opste poslove u kratkom
roku na zahtev najmanje 3 drzave clanice, i uspostavljanje posebnog sekretarijata u
Briselu.Ovaj akt je takodje propisao da spoljne politike EC i politike dogovorene u Politickoj
saradnji moraju biti usaglasene i zaduzio je predsednistvo i Komisiju da obezbede tu
usaglasenost.Medjutim Evropska politicka saradnja ostala je uglavnom medjuvladina i nije
bila podlozna kontroli Suda pravde.

UGOVOR IZ MASTRIHTA

Sa priblizavanjem nemackog ujedinjenja 1990. Drzave clanice su bile jednoglasne da je

potrebno reformisati Evropsku politicku saradnju.Ugovorom iz Mastrihta doslo je do
pretvaranja Evropske politicke saradnje u Zajednicku spoljnu i bezbednosnu politiku  koja je
postala medjuvladin stub EU, ovim ugovorom drzave su zatrazile konzistentnost izmedju
stubova EC i CFSP u EU i zaduzile Komisiju i Savet za postizanje tog cilja.Ciljevi ovog ugovora
glasili su:
 Da zastiti zajednicke, fundamentalne interese i nezavisnost EU
 Da ojaca bezbednost EU I njenih drzava clanica u svakom pogledu
  Da ocuva mir I pojaca medjunarodnu bezbednost u skladu sa principima
Povelje UN i KEBS-om.
 Da unapredi medjunarodnu saradnju
 Da razvije i konsoliduje demokratiju i vladavinu prava i postovanje ljudskih
prava i osnovnih sloboda
Ugovor iz Mastrihta uveo je dva nova instrumenta za sprovodjenje CFSP-a
 Zajednicke stavove za uspostavljanje sistematicne saradnje na svakodnevnoj
osnovi
 Zajednicke akcije kako bi se drzavama clanicama omogucilo da zajedno deluju
na konkretne nacine na osnovu odluka Saveta o odredjenom delokrugu tih
akcija, ciljevima EU i njihovom izvrsavanju
Ugovorom je postignut kompromis tako sto je omoguceno glasanje kvalifikovanom vecinom
za sprovodjenje zajednickih akcija, koje je Savet prvo morao da usvoji jednoglasno.Ugovor je
u rad CFSP-a ukljucio Komisiju i EP, ali nije postojao nacin da se drzave clanice primoraju da
postuju odredbe CFSP-a.

ZAPADNOEVROPSKA UNIJA(WEU)

Invazija Iraka na Kuvajt 1990. Razotkrila je  vise nego prosto ogranicenje Evropske politicke
saradnje zbog upecatljive razlike u misljenjima drzava clanica koje su pokazale koliko bi bilo
tesko da one ikada razviju zajednicku bezbednosnu politiku sa odbrambenm
komponentom.Nasuprot tome Zapadnoevropska unija je drzavama pruzila gotov mehanizam
za vojnu saradnju, ona je takodje imala potencijal za dugorocnu odmbrambenu saradnju u
EC, narocito zato sto SAD nisu bile clan.WEU se vratila u prvi red debate za vreme vrhunca
americko-sovjetskih tenzija, kada su tadasnjih 7 clanica (Britanija, Francuska, Nemacka, Italija,
Belgija, Holandija i Luksemburg) ozivele ovu umirucu organizaciju kako bi afirmisale svoj
bezbednosni i odbrambeni identitet.Izbijanje rata u Jugoslaviji 1991. Istaklo je tezinu
pomirivanja neuskladjenih stavova drzava clanica EU, ali je zato postajala jednoglasnost o
uspostavljanju odmbrambenog identiteta EU i koriscenja WEU da se to postigne.Ovaj predlog
je doveo do teskih pregovora o tacnom odnosu izmedju EU, WEU i NATO-a da bi na kraju
drzave clanice u Ugovoru iz Mastrihta postigle kompromis izmedju evropeista i atlantista
omogucivsi da se razvije zajednicka odbrambena politika koja bi vremenom mogla da dovede
do zajednicke odbrane.Ugovor je takodje prepoznao WEU kao sastavni deo razvoja EU i
ovlastio Savet da delujuci jednoglasno zatrazi od WEU da razradi i sprovede odluke i akcije EU
koje imaju odbramebene implikacije .Deklaracija prilozena uz Ugovor jasno je predstavila
odnos WEU sa NATO-om citirajuci buduci razvoj WEU kao sredstvo da se ojaca evropski stub
Atlantskog saveza.
OD MASTRIHTA DO AMSTERDAMA

Po;etak CFSP je bio klimav. Ugovor iy Matrihta je obuhvatio poslednje promjene koje su
lideri EU do tada definisali. Ostavio je mogu’nost revizije CFSP na međunarodnoj konferenciji,
koja bi se održala 1996. Neki su se nadali d će revizija CFSP-u dati nadnacionalni karakter.
Ikao je implementacija CFSP-a odložena zbog krize ratifikacije Mastrihta , države i institucije
Eu nijesu gubile mnogo vremena o pripremi stupanja ugovora na snagu. Na sastanku u
Lisbonu 1992. – Evrpski Savjet je skicirao politiku EU prema određenim zemljama i domen
unutar „ bezbednosne dimanzije “ koji bi mogli biti predmet zajedničke akcije. Oni su
obuhvatili : Procese organizacije za bezbjednost i saradnju u EV.; razoružanje i kontrolu oružja
; ekonomske aspekte bezbjednosti; kontrolu transfera vojen tehnologije trećim zemljama ;
kontrolu izvoza oružja.

EVROPSKI PAKT ZA STABILNOST koji je predložio francuski premijer kao sredstvo rešavanja
dugogodišnjih sporova među državama Centralne i Istočne Evroope potao je jedan od prvih
zajedničkih akcija EU 1994. Još jedna zajednička akcija ( 1995 ) ticala se evropskih pokušaja i
rkonstrukcije u Mostrau, grdau koji je bio podijeljen između Hrvata i Muslimana.To je bio
jedini put da je EU pozvao WEU da joj pomogne da sprovede odluku CFSP iako je operacija
bila civilna a ne vojna. Mešanje EU je bilo uspješno samo u proceduralnom smislu ali
generalno se smatra tuužnim neuspjehom.

Problem 1: Uprkos mogućem prinipu glasanja kvalifikovanom većinom za sprovođenje

zajedničkih akcija države su se držale principa jednoglasnost, zako je princip konsenzualnosti
prodoro u CFSP ssprijčivši tako djelotvorno odlučivanje. Problem2: Varira od teškoća u
uspostavljanju jedinica za CFSP u sekrtarijtu Savjeta preko prirode predseništva do tendencija
država da nastupaju same u pitanjima od nacionalnog interesa.

Gr;ko predsedavanje 1994, bilo je istaknuto po tome što je nastojalo d da ostavri interese
spoljne politike koji su bili u suprotnosti sa interesima interesima same EU ( naročito
odbijanjem da prizna bišu YUGU, Rep. Makedoniju i uvođenjem sankcija protiv nje . Komisija
reagovala tako što je Grčki tužila Sudu pravde ) Nedostatak kontinuiteta u sprovođenju
rotirajućeg predsedništva je uticao na sprovođenje CFSP i oslabio EU u inostranstvu.

JUGOSLOVENSKI DEBAKL –jun 1991, izbio prvi posthladnoratovski konflikt. U poetku je

jugoslovenska armija vodila rat protiv secesionističke Slovenije a kasnije je Srbija pokrenula
rat protiv Hrvatske koja se takođe otcepila od Yug. Nova runda u borbi je najavila nasilje.
1992 borba se širi na Bosnu i ističu se pretenzije Srbije i Hrvatske za proširenjem ali je
zajednička mržnja ka Srbiji pretvorila muslimanske i hrvatske nacionaliste u privremene
saveznike. Nemilosrdna srpska opsada Sarajeva se činila posebno okrutnom. „Srpsko etničko
čišćenje „ podsjetilo na drugi sv.rat.

U vrijeme prvih Yug. Borbi otvoren je sastana k EV. Saveta u Luksemburgu. Rojka ministara
spoljnih poslova je otišla na mirovnu misiju u Bg vrativši se da podnese izvještaj o zateknutom
stanju. Instrumenti koji su u om momentu stajali na raspolaganju EU bili su: arbitraža,
inspekcije, diplomatski priznavanje ili nepriznavanje zaraćenih strana i ekonomske sankcije
i podsticaji. Grčka se saosećala sa Srbijom sa kojom je imala kulturne i vjerske veze. I blokirala
je priznavanje Makedonije od strane EC ukoliko bivša jjugoslovenska republika koja je ukrala
„ istorijsko grčko ime „ - ne promijeni ime. Međutim, spor koji je najviše podijelio EC bio je
usredsređen na Hrvatsku , pošto je Njemačka počela da vrši pritisak na E da prizna
separatističku republiku 1991. Stvari su došle do kritične tačke na sastanku Saveta ministara u
decembru . Nakon deset sastanaka osmislili su kriterijume za priznavanje novih država u
Jugoslaviji i bivšem SS – složili se o priznavanju nezavisnosti Hrvatskoj.

Sastanci UN I EC u Londonu u avgustu 1992. Godine i produžetak pregovora u Ženevi

proizveli su sveobuhvatan mirvni plan za Bosnu 1993.godine. Ovo je bio vrhunac
posredovanja EC u konfliktu.

Neuspjeh CFSP-a u pogledu jugolsovenskih ratova je postao očigledniji u aprilu 1994, sa

osnivanjem kontakt grupe ( VB, FR, Njem, RUSIJA, SAD, kasnije i Italija) za upravljanje
jugoslovenskom situacijom.

Bosanski rat došao je do raspleta 1995, kada su srpska zverstva u Sarajevu i Srebrenici
konačno primorala SAD da reaguju vojno. Teško NATO bombardovanje u srpskih pozicija u
avgustu 1995, prizvalo je Srbe pameti. SAD su akciju završile mirovnom konferencijom u
Dejtonu u Ohaju, na kojoj je izdejstvovan sporazum. Dejtonski sporazum je formalno
potpisan u Parizu 1995. Ovdje imamo američki pečat na mirovni proces i neuspjeh EU.

Njemačka podrška Hrvatskoj nezavisnosti 1991, priznala je sjećanje na ncističku podršku

fašističkoj Hrvatskoj i izazvala oštre osude medija u Francuskoj. Britanski „severnoirski“
sindrom učinio je da vlada u Londonu bude izuzetno obazriva u pogledu intervenisanja u Yug,
osim prućanja humanitarne pomoći kroz UN. Od tri velike sile samo je Francuska željela neki
vid vojne intervencije, naravno, ne sama. Dešavanja u Jugoslaviji su razotkrila i pokzala
ograničenost međunarodnog djelovanja EU. Njeni neuspjesi su narušili reputaciju i
djelotvornost spoljne politike. Problem nije ležao u neodstatku mehanizama ili strukture već
u dubokim istorijskim razlikama dodatno pogoršanim kontekstualnom promjenom izazvanom
krajem HR.

REFORMA SPOLJNE I BEZBEDNOSNE POLITIKE : UGOVOR IZ AMSTERDAMA

Svjesne slabosti CFSP članice su imale mogućnost proceduralnih i investicionih promjena.
Lekcije iz YUG kao podsticaj. Reforme su bile daleko od idealnog ali su ojačale CFSP.
Pregovori o CFSP su pokrivali : instrumente donošenja odluka, planiranje i analizu , budžet i
pitanje odnosa EU I WEU.

Ugovor iz Amsterdama identifikovao 4 instrumenta politike:

1. Principi i smernice 2. Zajedničke strategije 3. Zajedničke akcije 4. Zajedničke pozicije

Ustvari zajednike akcije i zaj, stavovi postali su oružje za sprovođenje zajedničke strategije
koje su arhitekte iz Amsterdama istakle kao ključne izume u CFSP.

Odlučivanje: Malo država je bilo spremno da odustane od jednoglasnosti u svim oblastima

CFSPa. Ali su se složili da je pak neophodno proširiti djelokrug u kom se može primjenjivati
princip kvalifikovane većine i omogućiti manjinama da ne učestvuju u akcijama ukoliko to ne
žele. Donesene su dvije formule donošenja odluka :

Konstruktivno uzdržavanje: Sve dok ne čine više od 1/3 ponderisanih glasova u Savjetu ,
države članice mogu da se uzdrže od odluke koju ostale države izglasaju jednoglasno.

Kočnica za slučaj nužde: Tamo gdje odluke mogu da se donesu kvalifikovanom većinom,
države mogu objaviti svoje protivljenje da se o takvoj odluci glasa. Savjet odluuje u tom
slučaju kvalifikovanom većinom da uputi to pitanje Evrospkom S. Koji se o toj odluci izjašnjava
jednoglasno ( teško).

Predstavljanje: Kao rešenje za spoljno predstavljanje slžili sus e oko formiranja funkcije
Visokog predstavnika za CFSP koji bi takođe bio šef sekretarijata Savjeta. Činio je dio nove
trojke , zajedno sa predsjedavajućim Savjetom i Komisijom za predstavljanje EU u odnosima
sa državama nečlanicama.

Planiranje i analiza: Nedostatak ove funkcije je generalno smatrano ogromnim

nedostatkom.Deklaracijom koja je priložena na Ug. Iz AM. Osnovana je Jedinica za planiranje
i politike i rano upozoravanje u sekretarijatu Saveta pod nadležnošću Visokog predstavnika.
Djelotvornost jedinice će zavisiti djelimično od interesa i orjentacije predsedništva

Budžet: Prema Ugovoru iz Matrihta , države članice su mogle da naplate operacije u okviru
CFSP, ili preko njihovih sopstvenih budžeta ili preko budžeta EU. Države su se ugovorom iz
Amsterdama složile da će najveći dio operativnih troškova naplaćivati iz budžeta EU čime su i
priznale ulogu PARLAMENTA.

ŠTA DA SE RDAI SA WEU ? Saradnja između EU I WEU kako je zamišljena ugovorom iz

Mastrihta odvijala se veoma sporo. WEU je svoje sjedište iz Londona u Brisel kako bi bila blizu
sjedišta NATOa i EU. Uspostavila je bolju i bliskiju saradnju sa NATO savezomnego sa EU. Ona
je 1992 usvojila tzv Peterzburšku deklaraciju ( nazvana po gradu u blizini Bona ) koja je
obuhvatila misije održavanja mira , humanitarne akcije i akcije spašavanja u mandatu te
organizacije i osnovala je jedinicu za planiranje ( štab u kriznim slučajevima) Asimetrija
između članstva EU I WEU postala je izraženija u 1995. Kada su tri neutralne države ( Austrija,
Finska, Švedska) pristupile EU – WEU je reagovala tako što je sve okupila od isti krov – kroz
razliit pristup afilijacije ( pridruženo članstvo ili status posmatrača )

U januaru 1994 . – NATO je podržao osnivanje Kombinovanih zajedničkih namenskih snaga sa

kapacitetima NATO-a koje bi bile na raspolaganju evropskim članicama organizacije za
operacije izvan područja NATO u kojima bi SAD izabrale da ne učestvuju. Pregovori u vezi s
odbranom na međuvladinoj konferenciji 1996-7 još jednom su istakli pitnje da li da se EU I
WEU spoje. Prisustvo nove tri neutrralne države je dodalo novi faktor jednačini - većina
država članica je žželjela spajanje EU I WEU. ( VB i DANSKA se protivile ) – složili su se samo u
procesu integracija WEU U EU. , ukolikko bi Evropski S. Tako odlučio.

Ugovor iz Amsterdama je uključio značajan korak ka vojnim imlikcijama : uključivanje u

ugovor tzv Peterzburškog zadatka s EU čime je povećana mogućnost budućih mirovnih
operacija EU. Na Samitu NATO u Madridu jula 1997, samo mjesec dna nakon samita EU u
Amsterdamu gdje je završena međuvladina konferencija , ne samo da je donio ključnu
odluku o proširenju NATOa ( prijem Češke, MAĐARSKE i Poljske ) već je i blagoslovio
napore EU da rrazvije bezbedonsni i odbambreni identitet.

SPOLjNA I BEZBJEDNOSNA POLITIKA POSLE AMSTERDAMU

U junu 1999, nakon što je ugovor iz Amsterdama stupio na snagu lideri EU izabrali su
Havijera Soluna za prvog VP za CFSP. Kao gensek NATOa, Solana je poznavao američke
vojne i spoljnopolitičke lidere i uživao njihovo poverenje, kao bivši ministar spoljnih
poslova Španije imao je diplomatsko iskustvo. Postao je „gospodin CFSP“.

Svoje prve dvije zajedničke strategije EU je usvojila 1999. ( o Rusiji i Ukrajini ) Usvojila je 12
zajedničkih akcija ( 9 za Blakan ) i 22 zajednička stava ( 5 za Balkan ). Primjeri aktivnosti
CFSP-a obuhvataju slanje izbornih posmatrača širom svijeta , posjete trojke međunarodnim
problematičnim mjestima i sporovima naročito u Makedoniji 2003 i Ukrajini 2004.

EVROPSKA BEZBJEDNOST I ODBRAMBENA POLITIKA

1998, na anglo-francuskom samitu u sv. Malou premijer Toni Bler je predložio razvoj vojne
sposobnosti EU. To je odgovaralo Širakovu. Neophodnost suočavanjasa budućim Bosnama
postala je vrlo vidljiva početkom 1999. Kada se srpski predsednik S. Milošević zaokupio svojim
starim trikovima ( na Kosovu ) EU tda nije imala vojna sredstva da djeluje protiv njega ali je
konačno djelovalo da ima političku volju da to učini. U ime NATOa , SAD su vodile rat iz
vazduha protiv srpskih snaga na Kosovu i vojnih i vladinih meta u Srbiji. I ovog puta EU je
sklonjena u stranu. Kosovska kriza i pohod NATOa su pojačali težnje Blera i Širaka da razviju
vojnu sposobnost EU.

Samo je Evropski Savet imao političku naležnost neophodne za osnivanje onoga što je
nazvano Zajedničkom evropswkom bezbjednosnom i odmbrambenom politikom ( ESDP ) Na
sastanku u Kelnu 1999, ES je izjavio da EU da bi bila sposobna da izvršava tzv Peterzburške
zadatke ( prevencija konflikata i upravljanje krizama ) – mora da ima sposobnost da
samostalne akcije , podržane vojnim snagama . Na sastanku u Helsinkiju šest mjeseci
kasnije ES je postavio „naslovni cilj“ za ESDP do 2003 godine, države članice da razvrstaju u
potpunosti ( 60 000 ljudi ) u roku od 60 dana.

ES je tražio od SM da 2000. Osnuje privremeni komitet i tijela za pokretanje ESDP –a. Oni su
obuhvatali:

Politički i bjezbjednosni komitet; Vojni komitet; Vojno osoblje

Kao deo paketa reformi Ugovora koje su dogovorene u Nici, lideri EU su odlučili da
privremene komitete CFSP/ESDP koji su ve bili operativni učine stalnim i da ugrade WEU u
EU. Države članice su 2001. God, nastojale da razviju civilnu komponentu međunarodnog
upravljanja krizama. Lideri EU su obrazovali komitet za civilno upravljanje krizama da nadzire
razvoj i moguće razmeštanje ovih resursa.

Uticaj 11. Septembra : Teroristički napad u SAD – 11.11.2001.god. dali su ogroman podsticaj
CFSP-u i ESDP-u. EV. Vlade su shvatile da su napadi u septembru 2001 predsatvljali novu vrstu
globalnog bezbjednosnog izazova.

Dešavanja koja su uslijedila direktno iz događaja 11. Septembra bili su kako od pomoći tako i
potencijalno štetna za pojavu ESDP-a. Dešavanje koje je bilo od pomoći bila je spremnost
Njemačke da konačno djeluje vojno kao vodeća evropska sila. Potencijalno štetno dešavanje
u vezi sa ESDP-om bilo je otkrivanje modela unutar EU između velikih i malih država članica ili
između „tri velike“ ( VB, FR, NJMEAČKA ) i ostalih koja je vrebalaispd površine bezbednosne i
odbrambene saradnje. Pored razmirica između tri velike sile i ostalih država članica krajem
2001. ESDP je nastavio da napreduje. Sastanak ES u Lekenu u Belgiji predstavljao je još
jednu prekretnicu u organizaciji ESDP-a. EU je preuzela većinu funkcija i tela WEU 2002
godine. Ministri odbrane EU su počelli redovno da se sastaju 2002 godien na marginama
Savjeta za opšte poslove. Do trenutka kada je u februaru 2002 godine na marginama
otvorena Konvencija o budućnosti Evrope , CFSP, ESDP bili su visko na agendi EU. Francuska i
Njemačka su predlžile da se funkcija Visokog predstavnika i komesara za odnose sa
inostranstvom spoje u novu funkciju ministra spoljnih poslova EU. Ideja je prihvaćena i
unijeta u ugovor o ustavu. Min. S. Poslova EU predsejdavao bi predloženim Savjetom za
spoljne poslove i istovremeno kao potpredsednik Komisije nadležan za odnose sa
inostranstvom . To bi bilo značajno institucionalno poboljšanje CFSP.

UTICAJ IRAKA Između konvencije o budućnosti Evrope početkom 2002 i krajem međuvladine
konferencije 2004, situacija u Iraku je dominirala međ. Poslovima i uzdrmala EU. Ubrzo
nakon terorističkih napada iz septembra 2001 godine, uticajni element unutar američke
administracije su odlučili da uklone Sedama Huseina. Njihove namjere ostale su jasne krajem
2002. OD tada je američka invazija na Irak bila pitanje vremena.

Stepen nesloge unutar EU bio je lako uočljiv za sve kada su unutar EU je bio lako uočljiv za sve
kada su lideri pet država članica ( VB, DANSKE, ITALIJE, POTRUGLA I ŠPANIJE ) i tri države
kandidate ( Česška, Mađarska, Poljska ) krajem januara 2003 god potpisali su otvoreno pismo
u kojem je izražena snažna podrška SAD-u. Iako je većina vlada možda podržavala SAD u
predratnom periodu , činilo se da se većin Evropljana protivi tom poduhvatu. Podjele oko
Iraka bili su duboko lične pri čemu su lideri EU držala snažno utvrđenih stavova za ili protiv
predstojeće invazije.

Predsjedavanja od jedna male zemlje kao što je Grčka početkom 2003 – kada se rat konačno
desio bio je savršen primjer jednog od predstavničkih i organizacionih problema CFSP. Grčka
se protivila ali je napravila dobar pokušaj da održi jdinstvo EU u tom pitanju , sazvala je
sastanak ES 2003, budući da se rat činio vrlo blizu.

EU je dostigla dno u aprilu 2003 oko mjesec dana nakon američke invazije na Irak, kada su
Blegija , Francuska, Njemačka i Luksemburg održale samit kako bi ubrzali realizaciju
sopstvenih planova za odbrambenu saradnju i nakon toga objavili da namjeravaju osnovati
vojni štab u briselskom predgrađu Tevuren. Prva misija van Evrope i bez pribegavanja NATOu
je misija u gradu Buniju u Republici Konngo.

Jedan od najupečatljivijih primjera razvoja ESDPa nakon rata u Iraku bila je prezentacija
Evropske bezbjednosne strategije koju je Hvijer Solana održao 2003 godine. Identifikvao je tri
ključne prijetnje po evropsku bezbjednost : terorizam, proliferaciju oružja za masovna
oružja i neuspjele države.

Nakon rata Bler je ostao sve izolovaniji unutar EU ,unutar Britanije kao i unutar vladajuće
Laburističke partije zbog svoje bezuslovne podrške SAD-u. Iako je Britanija nastavila da
podržava ESDP, SAD su počele da je smatraju francuskimizumom ili makar politikom
inspirisanom francuskim antiamekarizmom i anti-NATO osjećanjem. Nepovjerenje između
SADa i Francuske nije blokiralo put ka postizanju sporazuma o osnivanju kapacitetta za
planiranje unutar vojnog štaba NATOa u decembru 2003.

SNAŽNIJI CFSP I ESDP

Za kratko CFSP I ESDP prešli su veliki put . S obzirom na tradicionalni otpor država članica
saradnji u bezbjednosnoj i odbrambenooj politiciu okviru evropskih integracija. Vojna
sposobnost EU je skromna ali sve djelotvornija. Eu pozdravlja vojne intervencije van
granica pod okriljem UN za borbu protiv slučajeva agresije. EU NIJE DRŽAVA stoga ona
nema državolike vojne snage . EU nije čak ni uzajamna odbrambena organizacija.