Literatura średniowiecza, renesansu i baroku

24. Sonety Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego jako wykładnia poglądów filozofii moralnej poety.
Oddziaływanie wzoru poezji czarnoleskiej wobec przejawów poetyki barokowej.

Moralność - wszelkie zachowania oraz postawy, jakie przybierają ludzie żyjący w danej
społeczności, a które to są oceniane podług skali wartości przyjmowanej przez tą właśnie
społeczność

Szarzyński napisał sześć sonetów w których zawarł swój cały światopogląd. Musimy pamiętać, że nasz
poeta przeszedł z luteranizmu na katolicyzm – mamy odbicie tego zdarzenia w jego tekstach.
Szarzyński toczy bój, mówi o kondycji człowieka, relacji człowiek – Bóg. Czego dowiadujemy się z
treści sonetów, jaka wyłania się filozofia:

S1 „O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego”:

- śmierć jest nieodzownym elementem świata, czas szybko mija, a ta „spore czyni kroki”.
- nie można grzeszyć za młodu – będziemy tego żałować na starość
- dobra materialne odwodzą od Boga, chciwość nie popłaca, Bóg to „szczęśliwość”
- szczęśliwy jest ten, który nie zna rozkoszy płynących z materii, który w czas spostrzeże czym tak
naprawdę są ziemskie rozkosze w pryzmacie życia wiecznego oferowanego przez Stwórcę – są tylko
„cieniami”.

S2 „ „Na one słowa Jopowe: człowiek urodzony z niewiasty, żyjąc przez czas krótki, napełniony
bywa wielu nędzami”
- człowiek jest marnym stworzeniem, zagubionym, skazanym na niepowodzenia.
- Bóg żąda by człowiek go miłował, oddawał mu cześć.
- Szarzyński nie może pojąć stosunku Stwórcy do stworzenia.

S3 „Do najświętszej Panny”

- Matka Boska to ideał – wyraźne stanowisko wyznaniowe, katolickie.
- obrończyni stworzenia, miłosierna, walcząca ze złem świata.

S4 „O wojnie naszej, która wiedziemy z szatanem, światem i ciałem”

- Pokój jest szczęściem, jednak człowiek jest w ciągłym bojowaniu, czyli jednocześnie wyklucza pokój
jako szczęście, bo i tak jednostka musi walczy o wartości nadrzędne.
- szatan – Hetman ciemności robi wszystko by człowiek zszedł z właściwej ścieżki, szatan to ziemskie
rozkosze
- Ciało człowieka to dom dla zła, szatan chce by człowiek upadł.
- Człowiek walczy, jest rozdwojony, chce być wierny Bogu, jednak marności świata go ciągną, chce
rozkoszy, przyjemności, nie radzi sobie, musi walczyć.
- jedyna nadzieja człowieka jest w Bogu, tylko przy nim jest w stanie zwyciężyć. Bóg – to droga do
zbawienia, sam człowiek niczego nie wskóra, nie wygra.

S5 „O nietrwałej miłości rzeczy świata tego”

- „I nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha…”, i tak źle i tak nie dobrze, natura ludzka jest
rozdarta.
- człowiek szuka wytłumaczeń swoich wykroczeń, myśli „cukrują” zachwalają marności świata, a tak
naprawdę dobra, przyjemności są znikome.
- dobra naturalne nie dadzą prawdziwego szczęścia, wiecznie będzie człowiekowi mało
- „Miłość” – to właściwa droga, wzdłuż niej powinien kroczyć człowiek,
- ciało wiecznie żąda, „zawodzi duszę”
- dusza ludzka, jeżeli zawczasu nie dostrzeganie Boga – „celu swej miłości”, wiecznie będzie jej mało,
będzie nieszczęśliwa.
S6 „Do pana Mikołaja Tomickiego”
- Tomicki przeszedł tak samo jak autor na katolicyzm
- chwali Tomickiego, mówi o jego cnocie, rozumie, obyczajach.
- sam jest świadom swojej niedoskonałości, swojego niepełnego wykształcenia, jest skromny, uważa
że choć ubogi utwór, to wystarczy, ten sonet to wyraz szacunku, i chęć zapewnienia szacunku u
potomnych dla Tomickiego.

Oddziaływanie wzoru poezji czarnoleskiej wobec przejawów poetyki barokowej. ???? (nie mam
pojęcia w czym rzecz, dopytam się jeszcze dr R. o co chodzi, i jak coś to dopiszę)

Twórczość Szarzyńskiego znalazła się w cieniu poezji czarnoleskiej. Stoickie potoczne poglądy, które
niepokoiły Kochanowskiego u schyłku życia (treny), stały się przedmiotem polemiki Sępowej. Nie
udowadnia on potrzeby odnowienia dyskusji o celach życia, lecz po prostu odnawia ją, tworząc inny
niż w renesansie pogląd na człowieka. Perswazja Sępa nie jest retoryczna (jak w późniejszym baroku),
lecz poetycka, operująca skrótem, zdaniem eliptycznym. Atakuje stereotyp głoszący, że „pokój to
szczęśliwość”, poeta przeciwstawia całemu systemowi poglądów, jaki mieści się w tym zdaniu, nowe
przekonanie, że sens życia kryje się nie w używaniu dobra pokoju, lecz w bojowaniu o wartości
nadrzędne. W zdaniu: „Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie/ Byt nasz podniebny” kryje się istota
kolizji dwu teorii humanizmu.