POLSKI - Wielki sprawdzian z

romantyzmu
DZIADY CZ III
1.FUNKCJE SNU I WIDZENIA:
W prologu „Dziadów” sen jest ukazany jako zjawisko tajemnicze, niezbadane, a
zarazem nieracjonalne i nadzmysłowe.
-zdaniem Konrada podczas snu ukazuje się to, co jest w naszej duszy
-można ujrzeć niepoznawalne wnętrze świata, „zajrzeć” do ludzkiego umysłu

Mickiewicz pisząc „Dziady cz. III” chciał nadać snom i widzeniem nowe znaczenie.
Sny i widzenia swych bohaterów wyciągną na plan równoległy planowi
realistycznemu. Ukazał realne życie ludzi, którzy są zniewoleni, każde na swój sposób
oraz życie ich dusz. Obnażył swoich bohaterów przed nami przestawiając ich
prawdziwe wnętrza oraz to co ich czeka. Autor przekazuje nam również w ten sposób
swoje przemyślenia i komentarze, które w dramacie bardzo trudno jest przedstawić
ze względu na brak podmiotu lirycznego.

2. MOTYW WALKI DOBRA ZE ZŁEM O DUSZĘ LUDZKĄ

Podczas snu rozgrywa się psychomachia, czyli walka dobrych i złych duchów o dusze
więźnia( aniołowie strzegą myśli więźnia, a złe duchy chcą go zaatakować). Jedna
chwila tej bitwy wyrzeka, stanowi o całym życiu człowieka, ponieważ trafi on albo do
Boga albo do piekła.(NIEPEŁNA ODP)

3. LOSY MŁODZIEŻY POLSKIEJ JAKO TEMAT UTWORÓW LITERACKICH

Tematyką III części „Dziadów” Mickiewicza są represje, które w latach 20. XIX wieku
dotknęły w Wilnie przede wszystkim uczniów i studentów, a także nauczycieli
działających w stowarzyszeniach samokształceniowych, niestanowiących jednak
żadnego militarnego zagrożenia dla Rosji. Iwan Nowosilcow, zausznik cara, został
wysłany na Litwę w celu stłumienia ruchów wolnościowych wśród Polaków. Chcąc
przypodobać się Aleksandrowi I, sam wyszukiwał zbrodniarzy i często wymyślał im
winy. Przestępstwami często obarczał młodzież wileńską. To ona stała się głównym
celem rosyjskich represji. Nowosilcow próbował zdławić wolną myśl wśród polskiej
młodzieży. Czuł, że to ona jest przyszłością Polski, gorącym wnętrzem lawy, do której
naród porównał Wysocki w jednej ze scen III części „Dziadów”.

4. LUDZKIE DĄŻENIE DO WOLNOŚCI

W całym utworze Mickiewicza odnajdziemy ideę mesjanizmu, która oznacza
cierpienie narodu polskiego w imię przyszłej wolności. W Wielkiej Improwizacji
Konrad żąda od Boga władzy nad duszami ludzkimi, bo chce poprowadzić naród ku
wolności. Autor Dziadów porównuje Polskę do Chrystusa. Jest to koncepcja duchowa,
religijna.

5. KREACJA LUDZI NIEPRZECIĘTNYCH

Konrad uważa się za jednostkę wybitną, ponadprzeciętną, mogącą niemal równać się
z Bogiem. Jego wygórowana ambicja, skrajny indywidualizm, przekonanie o
nadludzkiej sile i możliwościach (tytanizm) decydują o tym, że on sam stawia się wyżej
od pozostałych ludzi. Jednocześnie inność Konrada wynika też z tego, że jest poetą, a
odbiorcy nie rozumieją jego twórczości.

6. PRZYPOWIEŚĆ I JEJ FUNKCJE W UTWORZE LITERACKIM

-Bajka Góreckiego o diable i ziarnie opowiedziana przez Żegotę-

ma znaczenie alegoryczne. Zawiera tzw. symbolikę agrarną (związaną z rolnictwem)
charakterystyczną dla mesjanizmu.

-Opowieść Kaprala- Historia podkreślająca rangę kultu maryjnego w kulturze

europejskiej.

-Przypowieść o ocalonym zbójcy. Opowiedział ją Ksiądz Piotr Senatorowi w scenie

VIII, po śmierci Doktora-Jest to jawne ostrzeżenie dla Senatora i Bajkowa – nie
zginęli teraz (jak Doktor), ale kara Boska ich nie ominie.

-Przypowieść o rzymskim wodzu. To kolejna historia opowiedziana przez Księdza

Piotra w scenie VIII- jawne ostrzeżenie, zwłaszcza dotyczące Nowosilcowa. Każdego,
choćby był najmożniejszym tego świata, może czekać zmiana losu, klęska i upadek.
 7. BOHATER LITERACKI WOBEC SAMOTNOŚCI
Konrad jest wybitną jednostką, a konsekwencją tego musi być samotność- brak
zrozumienia u bliźnich, których przerasta swym umysłem, a przede wszystkim
talentem poetyckim.

8. LITERACKA KREACJA MATKI-POLKI I JEJ SYMBOLICZNE ZNACZENIE

Pisarze liryczni w swojej twórczości upodobali sobie motyw matki Polki, do którego
przypisywali los Polski (matka) i jej obywateli (dzieci).

Pani Rollison stanowi uosobienie wszystkich kochających i cierpiących matek, których

synowie znaleźli się w carskich więzieniach. Dla pani Rollison - wdowy - jej syn był
jedyną nadzieją, dlatego usilnie błagała senatora Nowosilcowa o łaskę spotkania
z synem w celi. W tragicznej historii pani Rollison mieściło się wiele podobnych
historii matek, które straciły swoich synów w nierównej walce z caratem.

9. DRAMAT ROMANTYCZNY I NARODOWY

Utwór, ze względu na tematykę, często nazywany jest dramatem narodowym.
Nawiązuje on do tematyki narodowej i historycznej- zastał napisany po upadku
powstania listopadowego „ku pokrzepieniu serc”. Ze względu na formę i kompozycję
uznaje się go za arcydzieło dramatu romantycznego- utwór Adama Mickiewicza
powstał w okresie romantyzmu, który charakteryzuje się swobodną konstrukcją akcji,
łączy ze sobą fantastykę z historią oraz komizm z tragizmem.

10. MOTYWY BIBLIJNE I ICH ZNACZENIE W UTWORZE LITERACKIM

Już na samym początku dramatu autor jako motto wykorzystuje fragment Ewangelii
Św. Mateusza.

W prologu występuje Anioł Stróż, Duchy: z lewej strony, z lewej strony, Aniołowie. W
późniejszej części pojawia się także Ewa, a także symbol „czterdzieści i cztery”,
którego jedna z interpretacji oznacza imię Adam.
Jednym z najczęściej pojawiających się odwołań jest motyw męczeństwa Chrystusa,
którego nie zabrakło także w dramacie Mickiewicza. W scenie „Widzenie ks. Piotra”-
wizja jest romantyczną realizacją pojęcia mesjanizmu narodowego. Męczeństwo
narodu polskiego ma zbawić inne ludy walczące o wolność.

Wpływ Biblii na piśmiennictwo Adama Mickiewicza wynikał z jego ścisłych związków z

chrześcijańską kulturą, jak i ze stosunków społeczno-politycznych w owym czasie.
Stosunki te decydowały o wyborze pewnych wątków tematycznych czy też
korzystaniu ze stylu biblijnego. Polacy zawsze byli blisko Boga więc odwołanie się do
wątków religijnych powodowało lepszy odbiór dramatu, a co za tym idzie dostęp do
opinii autora większej liczby osób.

11. RÓŻNE RELACJE BOHATERÓW LITERACKICH Z BOGIEM

KONRAD podczas wielkiej improwizacji:

-walczy z bogiem o możliwość rządzenia światem i ludzkością
-uważa że jest równy Bogu a nawet jest ponad nim
-twierdzi, że Bóg jest jedynie mądrością, natomiast on może czuć, może kochać
swoim sercem cały naród
-denerwuje go milczenie Boga
-zaczyna grozić Bogu
-chce zostać przez Boga zauważony, nawet jeśli miałoby to skutkować bluźnierstwem

KSIĄDZ PIOTR
-docenia działania Boga:
•dzięki Bogowi bernardyn zobaczy przyszłość
-ma silne poczucie wewnętrznej wolności wynikającej z absolutnej ufności Bogu
-jest uległy wobec Boga
-akceptuje jego wolę
-ma świadomość potrzeby podporządkowania się Bogu

12. SYBIR JAKO SYMBOL CIERPIENIA NARODU

Mickiewicz już w przedmowie napisał, iż cierpienie jest nieodłącznie związane z
Polską i Polakami. Autor nakreślił w niej obraz prześladowań, jakim podawane były
litewskie dzieci i młodzież. Autorem działań wymierzonych w najmłodszych był
rosyjski senator Nowosilcow. To on decydował o zamykanych szkołach, zesłaniach
uczniów i nauczycieli na Syberię i wtrąceniach do więzień. Sybir więc jest symbolem
cierpienia narodu polskiego w utworze.

Widać to również w widzeniu księdza Piotra, w której najpierw powracają motywy

wprowadzone przez autora w Przedmowie- droga krzyżowa symbolizuje zsyłkę na
Syberię.
 13. BUNT WOBEC ZŁA
1.Tło polityczno-społeczne w czasie powstania „Dziadów” cz.III :
a)upadek powstania listopadowego
b)likwidacja polskich instytucji
c)emigracja na zachód Europy lub przesiedlenia do Rosji
2.Martyrologia młodzieży polskiej na przykładach:
a)historii 10-letniego chłopca (historia Sobolewskiego)
b)cierpienia Cichowskiego i Rollisona
3.„Ja i ojczyzna to jedno” - jako przykład hasła patriotycznego.
a)Konrad- „Wielka Improwizacja” jako przykład buntu wobec Boga
4.Widzenie Księdza Piotra-proroctwo.
a)wiara w nadejście wybawiciela
b)młodzież jako ziarno
5.Moskale - przyszli buntownicy.
6.Tyrteizm w literaturze romantycznej.
7.Przyczyny, dla których „Dziady” są dramatem o buncie przeciwko przemocy.
a)sytuacja polityczna kraju
b)cierpienie młodych ludzi
c)historiozoficzny sens sc.V.
-Polska predestynowana do roli „Chrystusa narodów”
c)Konrad jako „wulkan uczuć”

„KORDIAN”
1.WARTOŚCI, DLA KTÓRYCH CZŁOWIEK JEST GOTÓW POŚWIĘCIĆ ŻYCIE

2. POSTAWY DEKADENCJI, ZWĄTPIENIA I NUDY

3. MOTYW POŚWIĘCENIA ŻYCIA ZA OJCZYZNĘ

4. DROGA DO DOJRZAŁOŚCI ROMANTYCZNEGO INDYWIDUALISTY

Głównego bohatera poznaje się jako młodzieńca. Kordian nie zachowuje się jednak
jak typowy piętnastolatek, jest zbyt dojrzały, myśli nad kwestiami związanymi z
sensem życia, ma pragnienie czynu, ale sam nie wie, co tak naprawdę chce robić i
dlatego szuka ucieczki od życia. Podróż po Europie otwiera bohaterowi oczy, bo
zaczyna rozumieć, że dotąd żył w ułudzie, marzeniach, zupełnie nierealnym świecie. Z
trochę rozkapryszonego młodego człowieka przeistacza się w dorosłego mężczyznę,
który wie, czego chce. Nabiera pewnej samoświadomości i potrafi określić wartości,
którymi chce się kierować. Tak więc z kochanka kobiety staje się Kordian kochankiem
ojczyzny, patriotą, buntownikiem, bojownikiem o wolność swojego narodu.

5. MOTYW PODRÓŻY W WYMIARZE RZECZYWISTYM I WEWNĘTRZNYM

Kordian w walce o wolność kraju odnalazł sens swego istnienia. Uwierzył, że jego czyn
będzie zbawienny dla ojczyzny. Dzięki owej przemianie znajduje to, czego szukał.
Budzi się w nim duch prawdziwego bohatera, patrioty. Po podsumowaniu
doświadczeń z tułaczki stwierdza, że się nie podda. Romantyczna podróż Kordiana po
Europie wiąże się z poszukiwaniem autentycznej wartości, która nadałaby życiu sens,
przyniosła jednak same rozczarowania. Romantyczna podróż stała się natomiast
wędrówką do wnętrza bohatera, jego duszy i sumienia.

6. POSZUKIWANIE SENSU ŻYCIA I OSĄD ŚWIATA PRZEZ BOHATERA

LITERACKIEGO:
Kordian to rozdarty wewnętrznie indywidualista próbujący określić ideały, dla których
mógłby się poświęcić. Widać w nim wielką wolę działania oraz pragnienie ofiary dla
jakichś wyższych celów, lecz nie jest w stanie ich zdefiniować. Jako młody romantyk
poszukuje natchnienia i usiłuje znaleźć odpowiedź na pytanie, co jest najważniejsze.
Wyrazem poszukiwania sensu życia jest podróż po Europie, w trakcie której zestawia
własne wyobrażenia na temat świata z jego rzeczywistym obrazem. Za jej sprawą traci
wszelkie złudzenia i uświadamia sobie, że cynizm, zło oraz chciwość to najważniejsze
żądze władające ludźmi. Ostatecznie swój życiowy cel Kordian odnajduje dopiero na
górze Mount Blanc, gdzie przechodzi wewnętrzną metamorfozę i przekonuje się, że
najistotniejszym ideałem, dla którego zamierza poświęcić energię, jest ojczyzna, co w
konsekwencji prowadzi do zawiązania spisku przeciwko carowi i nieudanej próby jego
zamordowania.

7. WINKELIEDYZM JAKO ROMANTYCZNA IDEA POŚWIĘCENIA

Arnold Winkelried w czasie bitwy pod Sempach w 1836 roku skierował na siebie kopie
Austriaków. Tym samym scentralizował na sobie uwagę wroga i umożliwił
Szwajcarom zwycięstwo. Stał się symbolem poświęcenia życia za ojczyznę. Kordian
pragnie być jak Winkelried – decyduje się na samotne działanie. Hasłem Spiskowców
obradujących nad zamachem na cara jest „Winkelried”. Postać tego bojownika
wpływa nie tylko na głoszoną przez Słowackiego koncepcję walki, ale również ideę –
tezę wysuniętą przeciw postulatom Mickiewicza o mesjanizmie narodowym. Jest to
swoista polemika wieszczy na łamach ich dzieł.

NIE-BOSKA KOMEDIA

1. POSTAWA CZŁOWIEKA W SYTUACJI WYBORU

Mąż nie czuje się spełniony w swoim małżeństwie, znudził się żoną i zwykłym życiem.
Przestał kochać Marię i pragnie wrażeń, a nie spokojnych dni z rodziną. Jego
niewytrwałą duszę łatwo opanowały złe duchy. Mąż stoi na rozdrożu, przed wyborem
między Żoną a Dziewicą. Decyduje się pozostać przy dziewicy.

2. DRAMAT RODZINNY- INNA WIZJA DROGI ROMANTYCZNEJ BOHATERA

W części pierwszej utworu mąż jest zwykłym mężczyzną, świeżo po małżeństwie,

posiadającym małe dziecko. Po spotkaniu z dziewicą uświadamia sobie, że pragnie
wrażeń. Jest to punkt kulminacyjny, który spowodował, że ze zwykłego mężczyzny
przemienia się on w bohatera romantycznego.
W utworze pokazane zostało życie poety, które niszczy życie zwykłych ludzi takich
jak np. Maria. Poeta, jest człowiekiem, który cały musi poświęcić się poezji. Kosztem
własnego szczęścia i swoich bliskich. Lepiej będzie, jeżeli będzie całkowicie samotny.
Jego przeznaczeniem jest cierpienie i ponoszenie ofiar.

3. KONFLIKT RACJI REWOLUCJONISTÓW I ARYSTOKRATÓW

Arystokraci:
-Arystokraci są przeciwni rewolucji, ponieważ narusza ona ustanowiony od lat
porządek, neguje normy moralne, religię i sprzeniewierza się tradycji.
-Wiedzą, że rewolucja niczego nie rozwiąże, a nierówność społeczna przybierze tylko
inną formę.
-W rewolucyjnym chaosie potrafią właściwie ocenić sytuację,
-wiedzą, że radykalny przewrót na ziemi nie zmieni układów społecznych, a dawną
arystokrację zastąpi nowa.
-Wszystkich gorzej urodzonych od siebie uważali za bestie lub swoich podwładnych.
-hołdowali teorię, iż Bóg stworzył ludzi nierównych sobie, aby jedni mogli władać
drugimi.

Rewolucjoniści:
-ateiści
-ludobójcy,
-hipokryci,
-skierowani przeciwko Bogom, królom i panom oraz klasom, które są nad nimi np
szlachta, hufcy, bankierzy, fabrykanci,
nastawieni przeciwko dotychczasowym wartościom jakimi są: religia, filozofia, sztuka,
-rzeźnicy mówią, że jest im obojętne czy będą zabijać szlachtę czy zwierzę, to
pokazuje ich niezwykłą żądzę krwi, ale również obojętność, będą służyć tym, którzy im
więcej zaproponują,
-Lokaje chwalą się zabiciem swojego dawnego pana,
dzieci proszą innych, aby zabili arystokrację,
-wśród tłumu zostają docenieni królobójcy, którzy są wręcz czczeni jako bohaterowie
ludzi walczących o równość,
krytycznie oceniają rządy arystokracji, która jest niezdolna do konstruktywnych
działań,
-darzą Pankracego niezwykłym szacunkiem, co wynika ze sposobu w jaki traktuje i
mówi do ludzi, jego zdaniem, należy powierzyć świat nowemu, młodemu pokoleniu,
które naprawi go i przyczyni się do jego ulepszenia

4. NISZCZĄCA SIŁA REWOLUCJI

-Wizja końca starego świata, świata rewolucjonistów,
-Pankracy zostaje pokonany za kierowanie się siłą, gardzenie innymi, nie wierzeniem
w Boga, sam dla siebie był wiarą,
-cytat o Jezusie - to widomy znak zwycięstwa i sacrum - Bóg pokonał grzeszny świat,
unicestwił Pankracego,
-triumf Boga nad motłochem,

KONRAD WALLENROD
1. TRAGIZM LOSU BOHATERA

Wybory, których dokonuje Konrad są tragiczne, gdyż musi wybierać między

równorzędnymi wartościami. Między ojczyzną a nim samym, miłością do kobiety
a patriotyzmem, honorem a wyzwoleniem. Dlatego jest nieszczęśliwy. Z tego powodu
popełnia samobójstwo po wypełnieniu swojej podstępnej misji. Chce bowiem
zachować resztki honoru i uniknąć haniebnego sądu.

2. WZNIOSŁOŚĆ NARODOWEJ TRADYCJI A DRAMAT JEDNOSTKI

Mickiewicz zaopatrzył utwór w motto: “Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby
walczenia - trzeba być lisem i lwem”. Słowa te sugerują główne przesłanie utworu:
konflikt moralno-etyczny między dumą i honorem rycerskim nakazującym głównemu
bohaterowi ujawnienie się, a koniecznością działania podstępnego, sięgania po nie
zawsze czyste moralnie oraz etycznie fortele i sposoby działania. Mickiewicz w dziele
kreuje postać szlachetnego zbrodniarza, który z wyższych, patriotycznych powodów
dopuszcza się niemoralnych postaw.

3. JAKIE PROBLEMY EGZYSTENCJALNE I POLITYCZNE PRZEDSTAWIA LITERATURA

Konrad dla wolności ojczyzny zrzeka się osobistego szczęścia- małżeństwa z Aldoną,
godzi się na nużące ukrywanie własnej tożsamości i życie w obłudzie, a przede
wszystkim ucisza głos chrześcijańskiego i rycerskiego sumienia, rujnując własną
moralność i chwałę wśród potomnych.

4. PODSTĘPNE METODY WALKI Z WROGIEM JAKO ZAPRZECZENIE ETOSU

RYCERSKIEGO

Konrad był człowiekiem o niezwykłym patriotyzmie, który za wszelką cenę chciał

ocalić naród litewski od klęski. Metoda, jaką obiera Konrad jest jedynym sposobem
walki z wrogiem, lecz to metoda niegodna prawego rycerza. Wallenrod musiał kłamać
i dokonać zdrady -a takie czyny nie mieszczą się w kodeksie rycerskim. Gdyby jednak
postępował etycznie, stanąłby do walki twarzą w twarz z krzyżakami –poniósłby
klęskę i zaprzepaścił przyszłość ojczyzny.

5. W JAKI SPOSÓB LITERATURA PRZEDSTAWIA PROBLEM WYBORU POMIĘDZY

ŻYCIEM PRYWATNYM A OBOWIĄZKIEM WOBEC OJCZYZNY ?

ŻYCIORYSY
a) Juliusz Słowacki
1. Urodzony w 1809 roku w Krzemieńcu
2. Ojciec był profesorem literatury.
3. W 1829 ukończył studia prawnicze, pracował jako urzędnik w ministerstwie
finansów i powstańczym rządzie narodowy. Wtedy zaczęły powstawać pierwsze jego
dzieła.
4. W 1832 r przybył do Francji i tam wydał pierwsze debiut "Hugo". Rok później
wyjechał do Szwajcarii gdzie wydał "Kordiana", "Balladyne" i dramat "Horsztyński"
5. Dużo podróżował (Anglia, Paryż, Szwajcaria, Grecja, Egipt, ziemia święta)
6. W 1838 r wrócił do Paryża i wydał "Lille Wenede" i "Beniowski"
7. Na krótko pod koniec życia związał się z grupą Andrzeja Towiańskiego, z którą
kontakt znalazł odbicie w tematyce dzieła "Sen srebrny Salomei"
8. W 1848 roku schorowany gruźlicę, wyjechał za granicę z zamiarem przyłączenia się
do powstania wielkopolskiego.
9. We Wrocławiu spotkał się z matką i zdecydował na powrót do Francji.
10. Zmarł na gruźlicę w Paryżu 3 kwietnia 1849 roku.

b) Adam Mickiewicz

Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 r. jako drugi syn Barbary z
Majewskich i Mikołaja Mickiewiczów w Zaosiu koło Nowogródka. Adam urodził się
w niezamożnej rodzinie szlacheckiej: ojciec pracował w Nowogródku jako
adwokat, matka zajmowała się domem. Mickiewicz miał wyłącznie braci: starszego
Franciszka oraz młodszych – Aleksandra, Jerzego i Antoniego, który zmarł jako
dziecko. Dość szybko – w 1812 r., zmarł również Mikołaj Mickiewicz, co
zdecydowanie pogorszyło sytuację finansową rodziny.
Swoją edukację Adam Mickiewicz rozpoczął w 1807r. w Nowogródku, w szkole
powiatowej prowadzonej przez dominikanów. Po jej ukończeniu we
wrześniu 1815r. opuścił rodzinne strony, udając się do Wilna (na Uniwersytet
Wileński), które było wówczas częścią cesarstwa rosyjskiego. Kwitło tam nie tylko
życie naukowe, ale i kulturalne: działał teatr, wydawano gazety, książki,
czasopisma naukowe.Niestety, nie mogąc liczyć na wsparcie finansowe rodziny
znajdującej się w trudnej sytuacji po śmieci ojca, wstąpił do seminarium
nauczycielskiego, które dawało stypendia, jednocześnie jednak zmuszając
studentów do wyrażenia zgody na przyszłe podjęcie pracy pedagogicznej.
Na trzecim roku studiów, jesienią 1817r., założył wraz z przyjaciółmi
stowarzyszenie, które nazwane zostało Towarzystwem Filomatów, czyli
„miłośników wiedzy”. Filomaci opracowali system ustaw, w których wyznaczali
swoje cele. Przede wszystkim był to cel samokształceniowy, chęć zdobycia
szerokiej i nowoczesnej wiedzy oraz doskonalenie moralne (etyka obowiązku,
powinności społecznych, walka z egoizmem). Z czasem dołączyli do swego
programu także hasła polityczne i wolnościowe.
Latem 1820r. przeżył wielką młodzieńczą miłość do Marii Wereszczakówny, ta
jednak w lutym 1821r. wyszła za mąż za arystokratę i bogacza, z którym trudno
było konkurować biednemu nauczycielowi kowieńskiemu.
Wkrótce potem nastąpiły dramatyczne wypadki – poeta stał się ofiarą politycznych
prześladowań. Został aresztowany za przynależność do tajnego związku filomatów
i 4 listopada 1823r. wraz z innymi członkami stowarzyszenia znalazł się w
zamienionym na więzienie klasztorze ojców bazylianów w Wilnie, a w późniejszym
czasie został zesłany w głąb Rosji. Podróż do Rosji zapadła mu głęboko w pamięć,
jak i trzy miesiące spędzone w Petersburgu, gdzie nawiązał kontakt z rewolucyjnie
nastawioną inteligencją rosyjską. W lipcu i sierpniu Mickiewicz odbył podróż po
Krymie, która była wtajemniczeniem poety w świat Południa i zaowocowała
cyklem Sonetów krymskich.
Mickiewicz, dzięki pomocy przyjaciół opuścił Rosję w 1829r. i odbył romantyczną
podróż po Europie. W ciągu dwóch lat udało mu się zwiedzić m.in. Berlin, Drezno,
Pragę, Karlsbad, Weimar, Rzym, Wenecję, Genewę. Przebywając w Rzymie
zakochał się w H.E. Ankwiczównie. W grudniu 1830r. do przebywającego w Rzymie
poety dotarła wiadomość o wybuchu powstania listopadowego. Mickiewicz
próbował przedostać się do kraju, ale, z niejasnych powodów, to mu się nie udało.
Po upadku zrywu niepodległościowego, napisał w Dreźnie III część Dziadów (1832),
do dziś uważaną za najwybitniejsze dzieło polskiego romantyzmu. Powstanie tego
utworu było efektem wielu gorzkich refleksji oraz wyrzutów sumienia związanych z
sytuacją w kraju. Już na zawsze zaciążyły one nad życiem poety.
W stolicy Francji została wydana wielka epopeja narodowa Pan Tadeusz (1834).
Szczęścia nie przyniosło mu również małżeństwo z Celiną Szymanowską. Problemy
osobiste oraz finansowe sprawiły, że Mickiewicz był w coraz gorszym stanie
psychicznym. W 1839 r. wyjechał do Lozanny w Szwajcarii i objął na tamtejszym
uniwersytecie katedrę profesora literatury łacińskiej. Tam też powstał cykl Liryki
lozańskie, ostatnie wiersze poety.
W 1840r. Mickiewicz wrócił do Paryża i rozpoczął cykl wykładów w Collège de
France. Oprócz tego skoncentrował się na twórczości prozatorskiej i
publicystycznej oraz działalności politycznej. Lata 40. to również najtrudniejszy
okres w życiu poety. To wtedy znalazł się pod przemożnym wpływem Andrzeja
Towiańskiego, mistyka i filozofa, podającego się za proroka nowej wiary.
Mickiewicz z zaangażowaniem uczestniczył w działalności Koła Towiańczyków, za
co został usunięty z Collège de France.
W 1848r., podczas Wiosny Ludów, mocno już zaangażowany w działalność
polityczną Mickiewicz, usiłował utworzyć Legion Polski, który mógłby walczyć z
zaborcami. Na wieść o wybuchu wojny krymskiej wyjechał z Paryża do
Konstantynopola, gdzie zmarł (chyba na cholerę) w 26 listopada 1855r.
Wydarzenia z życia Adama Mickiewicza miały ogromny wpływ na wydawane
przez niego dzieła

WYDARZENIE/ŻYCIE
Matka – Barbara (z gr. obca)
Gdy był mały, wypadł z okna, a jego matka
poszła modlić się za niego do Matki Bożej
1812r. Wojska Napoleońskie przeszły przez
Nowogródek
Towarzystwo Filomatów
Młodzieńczą miłość do Marii
Wereszczakówny (1820r.)
Aresztowany w 1823r., a później zesłany w
głąb Rosji
Pobyt w Odessie romans z Karoliną
Pobyt na Krymie
Miłość do Ewy Ankwiczówny
Początek romantyzmu w Polsce
Rzym i wieści o powstaniu listopadowym
Pobyt w Dreźnie 1832r.
Od 1832r. przebywa w Paryżu
Ślub z Celiną, która po urodzeniu córki
popadła w depresję, a później wyjazd do
Lozanny
1841r. poznanie Andrzeja Towiańskiego
Wyjazd do Konstantynopola - śmierć
DZIEŁA
„Dziady część 3”
„Pan Tadeusz”
„Pan Tadeusz”
„Pieśń Filaretów” i „Oda do młodości”
„Do M***”, „Do ***”, „Na Alpach
w Splugen”, „II i IV część Dziadów” i „Upiór”
„Dziady część III” – przedstawiają
aresztowanych w 1823r. członków
Towarzystwa Filomatów (scena I)
Ustęp w III części dziadów – Mickiewicz w
Rosji
„Sonety odeskie” 1826
„Sonety krymskie” 1826
„Do mego cziczerona”, również później
odbicie w dziadach, „Pan Tadeusz” – stolnik
Horeszko, bohaterka Ewa
1822r. wydanie „Ballad i romansów”
„Śmierć pułkownika”, „Reduta Ordona”
„III część dziadów”
„Pan Tadeusz” 1831-1832
„Liryki Lozańskie” – podsumowanie życia
Mickiewicza
Zastój twórczy

W ŚWIECIE ROMANTYCZNYCH BALLAD

„Powrót Taty” – Adam Mickiewicz
Utwór rozpoczyna bezpośredni zwrot do dzieci. Są one nawoływane do pójścia na
wzgórze i zmawiania modlitwy za tatę. Podkreślone są zagrożenia, które mogą
spotkać ojca w drodze. Dzieci posłusznie słuchają nawoływań do modlitwy.W
trakcie modlitwy słyszą one nadjeżdżające wozy. Tata powraca i rozpoczyna
rozmowę z dziećmi. Ofiaruje im rodzynki i odsyła swoich sługów. Postanawia
razem z dziećmi pójść do miasta. W tym momencie pojawiają się zbójnicy.Ojciec
zaczyna błagać ich o litość, oferując dobra materialne i prosząc o nie krzywdzenie
jego oraz dzieci. Ci jednak nie chcą go słuchać. Wtem jeden ze starszych zbójców
rozkazuje wypuścić ojca. Mówi mu, że uratowały go modlitwy dzieci. Widok
modlących się o zdrowie ojca dziatek przyczynił się do decyzji o wypuszczeniu ich
wolno. Zbójca prosi o modlitwę także za niego.

„Świtezianka” – Adam Mickiewicz

Brzeg jeziora Świteź jest miejscem spotkań dwojga kochanków: tajemniczej
dziewczyny oraz młodzieńca, będącego myśliwym „w tutejszym borze”. Zakochany
w dziewczynie chłopak wyznaje w pięknych słowach swe uczucia, deklaruje swą
wierność i przywiązanie. Pragnie jak najszybszego ślubu, gdyż wtedy będzie z nią
połączony na wieki. Dziewczyna jednak ze sceptycyzmem słucha wyznań
kochanka, nie wierzy składanym obietnicom. Zarzuca chłopcu o słowiczym głosie
„wilcze zamiary”. Urażony młodzieniec chce rozwiać jej wątpliwości i na świadków
swej przysięgi wierności wzywa wszystko, co najświętsze oraz moce piekielne.
Dziewczyna przypomina swemu adoratorowi, co jej przed chwilą przysiągł i
zostawia go samego. Myśliwy błądzi po lesie, szukając wszędzie swej ukochanej.
Nagle z wód jeziora wyłania się nimfa wodna. Jest bardzo
piękna, wzalotnych pląsach kusi chłopca, by uległ jej wdziękom. Myśliwy waha się,
jednak urok nimfy jest tak wielki, że nie może mu się oprzeć. Zapomina o
przysiędze złożonej swojej dziewczynie. Gdy zbliża się do nimfy, rozpoznaje w niej
swoją ukochaną. Znieważona zdradą kochanka mówi mu o strasznej karze za jego
występek: będzie cierpieć bez końca okrutne męki. Jego ciało pochłonęło jezioro a
dusza została zaklęta w modrzew, stojący na brzegu Świtezi, w miejscu dawnych
spotkań z ukochaną.

Ballada kończy się morałem:

„(...) kto przysięgę naruszy,
Ach biada jemu, za życia biada!
I biada jego złej duszy!”

„Lilije” – Adam Mickiewicz

Kobieta zabija swojego męża, po czym zakopuje go w gaju przy łące. Grób ten
zasiewa liliami. Przyczyną zabójstwa była zdrada, której dopuściła się żona i, aby
się o tym nie dowiedział mąż zabija go. Sądzi, że wraz z tajemnicą pochowała
męża. Odwiedza pustelnika, któremu zwierza się ze swojego czynu. Prosi starca o
pomoc, ponieważ gnębią kobietę wyrzuty sumienia. Ten z kolei czuje, że ta nie
żałuje tego co zrobiła. Karze jej żyć dalej, ponieważ prawda i tak nie wyjdzie na
jaw. Kobieta nie może spać spokojnie, ponieważ nawiedza ją duch.
Tymczasem z wojny powrócili bracia mężczyzny, który został zabity. Kobieta w
rozmowie z nimi nie przyznaje się do zbrodni, tylko mówi, że jej mąż jeszcze nie
wrócił z wojny. Bracia postanawiają zaczekać. Po upływie czasu zakochują się w
żonie swojego zamordowanego brata. Ona jednak nie wie, którego z nich ma
wybrać. Udaje się do starca by ten pomógł jej w wyborze. Ten mówi jej by wyszła
za mąż, ale ostrzega przy tym, że nie ma takiej zbrodni, w której nie ponosi się
kary.
W wyborze decydował wianek, który miał być uwity przez mężczyzn, którzy starali
się o rękę swojej bratowej, Ten który uwinie ładniejszy zostanie jej mężem. Bracia
uwili wianek z kwiatów lilii, które zerwali na grobie swojego brata. Między braćmi
doszło do kłótni. W tym czasie pojawia się duch męża i twierdzi, że kobieta jest
jego. Mąż wymierza karę grzesznikom mianowicie wszyscy zapadają się pod
ziemię.

BALLADA – gatunek pieśni synkretycznej, łączący w sobie

cechy liryki (nastrojowość, emocjonalność), epiki(fabuła, narrator)
i dramatu (dialogi, akcja), którego tematem są niezwykłe wydarzenia. Jej nazwa
pochodzi od włoskiego ballare (tańczyć), co wskazuje na włosko-prowansalskie
początki. Romantyczna ballada nawiązuje do ludowych pieśni, które między XII a
XIV w. pojawiły się w Danii i Szkocji.Powstała w średniowieczu.
 Cechy ballady:
➢ ludowość (obecność ludu – mieszkańców wsi, symbolika ludowa),

➢ obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów),

➢ przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi,

➢ przyroda jako żywy bohater, natura jest tłem wydarzeń,

➢ język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary, dialektu),

➢ cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści,

➢ autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem (mieszkańcy wsi),

➢ synkretyzm rodzajowy – utwór łączy w sobie elementy epiki, liryki i dramatu.

➢ współistnienie dwóch światów (racjonalnego i irracjonalnego)

➢ obecność fantastyki, baśniowość

➢ moralna tematyka ludowa („Nie ma zbrodni bez kary”)

➢ nastrój grozy i tajemniczości

➢ ukazanie wyższości uczuć nad rozumem

Synkretyzm Ballady:
a) LIRYKA - budowa stroficzna, rymy, paralelizmy
składniowe, epitety, refreny, powtórzenia,melodyjność, rytmiczność
b) EPIKA - elementy świata przedstawionego: czas, miejsce, akcja, bohaterowie oraz
narrator, który nie jest wszechwiedzący (wpływa na tajemniczość)
c) DRAMAT - dialogi i monologi

Obecność przyrody:
1. jest tłem dla wszystkich wydarzeń,
2. tajemnicza, groźna i niesamowita, tworzy groźny nastrój,
3. jest siłą sprawczą wydarzeń,
4. jest surowym trybunałem osądzającym człowieka,
5. stoi na straży wierności i lojalności, honoru i cnoty itp.,
6. jest związana ze światem ludzkim.
 „Romantyczność” – Adam Mickiewicz
Ballada „Romantyczność” jako ballada programowa epoki romantyzmu.
Synkretyzm rodzajowy:
a. LIRYKA - budowa stroficzna, rymy, paralelizm składniowy, na końcu puenta –
aforyzm; „MIEJ SERCE I PATRZAJ W SERCE”
b. EPIKA

➢ czas: dzień (dla narratora), noc (dla Karusi, bo Jasieńsko jej nie kocha)

➢ miejsce: miasteczko zamieszkane przez chłopów

➢ bohaterowie:
• Karusia

✓ kobieta, która straciła swojego ukochanego Jasia dwa lata temu,

✓ nieszczęśliwa kochanka,

✓ zachowuje się jak obłąkana,

✓ ma widzenia,

✓ rozmawia z duchem, którego inni nie widzą, chce aby ukochany zabrał ją z tego
świata, biegnie za nim, krzyczy i upada

✓ jest jej źle wśród ludzi, nie lubi świata

• Lud

✓ wierzy, że dziewczyna obcuje z duchem i miłość po śmierci (wieczną)

✓ „Mówcie pacierze! — krzyczy prostota —

Tu jego dusza być musi.
Jasio być musi przy swej Karusi,
On ją kochał za żywota!”
• Starzec

✓ przedstawcie klasyków (oświecenia),

✓ nakazuje kierować się rozumem i doświadczeniem(ufajcie memu oku i szkiełu),

✓ to co pozarozumowe nie istnieje,

✓ lud opowiada brednie, wierzy w głupstwa, występuje przeciw rozumowi.

✓ martwe zna prawdy…

• Narrator

✓ słyszy co mówi dziewczyna, wierzy w to co mówi lud i dziewczyna,

✓ płacze i mówi pacierze,

✓ solidaryzuje się z ludem i dziewczyną.

➢ akcja: „Spotkanie” Karusi z Jasieńkiem, którego tylko ona widzi. Ludzie patrzą na
nią źle, szydzą z niej. Czuje się niezrozumiana. Lud nawołuje do modlitwy,
wierzy Karusi, że widzi ducha. Starzec neguje Karusie, jest racjonalistą.

➢ narrator: wierzy dziewczynie i ludowi, nie jest wszechwiedzący (nie wie, a wierzy)

c. DRAMAT - ballada dialogowa

POZOSTAŁE ELEMENTY BALLADY:
➢ Groza i tajemniczość – obcowanie Karusi z duchem Jasieńka, jej obłąkanie

➢ Przyroda – kogut i zorza

➢ Dualizm światów – racjonalizm i irracjonalizm

➢ Zderzenie oświecenia i romantyczności wygrana romantyzmu – „MIEJ SERCE I

PATRZAJ W SERCE”

Nawiązanie : „Ballady i romanse” – Władysław Broniewski

Władysław Broniewski napisał wiersz „Ballady i romanse” w reakcji na największą
zagładę ludzkości, jaką była II wojna światowa. Poeta nie mógł zrozumieć, jakie
procesy doprowadziły do takiego upadku cywilizacji i człowieka, który zezwolił i
przeprowadził zagładę milionów niewinnych ludzi. Tym wierszem ogłaszał, że
zaczęła się epoka powojenna tak samo, jak ponad sto lat wcześniej, dokładnie w
1822 roku Adam Mickiewicz, opublikowawszy tom Ballady i romanse rozpoczął w
Polsce epokę romantyzmu. Poprzez literackie nawiązanie chciał zasugerować
narodziny całkowicie nowej epoki w dziejach polskiej kultury.
 Teza interpretacyjna: Władysław Broniewski w swoim wierszu pod tytułem
„Ballady i romanse” nawiązał do utworu Adama Mickiewicza – „Romantyczność”,
czyli ballady programowej epoki romantyzmu. Wiersz Broniewskiego został
napisany w reakcji na największą zagładę ludzkości, jaką była II wojna światowa, a
jego zestawienie z utworem Mickiewicza sugerowało narodziny całkowicie nowej
epoki w dziejach polskiej kultury. Tym wierszem ogłaszał, że zaczęła się epoka
powojenna tak samo, jak ponad sto lat wcześniej, dokładnie w 1822 roku Adam
Mickiewicz, opublikowawszy tom Ballady i romanse rozpoczął w Polsce epokę
romantyzmu.

Porównanie:
„Romantyczność” A. Mickiewicz „Ballady i Romanse” W. Broniewski

Podobieństwa

➢ ballada

➢ „Słuchaj dzieweczko! ona nie słucha…

To dzień biały to miasteczko… (początek)

➢ główna bohaterka to oderwana od rzeczywistości, młoda dziewczyna

➢ podobne pod względem budowy i gatunku, podobieństwo można dostrzec w postaciach

➢ obydwie dziewczyny straciły bliskie osoby (Karusia- Jasia, Ryfka – rodzinę)

➢ obecność prostego ludu

➢ obłąkana dziewczyna czująca obecność umarłych

Różnice

➢ „Romantyczność” ➢ „Ballady i romase”

➢ Spokojne i piękne miasteczko ➢ Miasteczko wyniszczone po wojnie

➢ Główna bohaterka – Karusia ➢ Główna bohaterka - Ryfka (ruda, trzynastoletnia

dziewczynka)

➢ Karusia źle czuję się w tłumie, wśród ludzi

➢ Ryfka jest obojętna wobec świata

➢ Narrator jest naiwny – wierzy, że dobro ➢ Narrator wierzy zarówno w mc dobra, jak i zła
zawsze zwycięża

➢ romantyzm ➢ czasy powojenne

„TESTAMENT MÓJ”
Juliusz Słowacki
Interpretacja i analiza

I. Wstęp
1. Teza interpretacyjna: Podmiot liryczny formułuje swój testament, układając go w wiersz.
Opowiada zarówno o ówczesnej sytuacji kraju, jak i jego przeszłości. Kieruje prośby do tych,
którzy zostaną oraz definiuje istotę i funkcję poezji.

II. Rozwinięcie
1. Podmiot liryczny
• Można utożsamić z autorem, ponieważ:
→ Słowacki nie miał potomka – nie będzie nikogo, kto rozwijałby wrodzone uzdolnienia
artystyczne dla przyszłych pokoleń („Nie zostawiłem tutaj żadnego dziedzica ani dla mojej
lutni, ani dla imienia; - imię moje tak przeszło jako błyskawica i będzie jak dźwięk pusty trwać
przez pokolenia”)
→ Poświęcił swoją młodość dla ojczyzny i był patriotą („Żem dla ojczyzny sterał lata młode; a
póki okręt walczył – siedziałem na maszcie, a gdy tonął – z okrętem poszedłem pod wodę”)
→ Tworzył dzieła, choć był niedocenianym artystą („Kto drugi tak bez świata oklasków się
zgodzi iść… taką obojętność, jak ja, mieć dla świata?”)
• Sytuacja liryczna: podmiot podsumowuje swoje życie – zarówno jako poety, jak i
Polaka. Przekazuje prośby do tych, którzy zostaną.
• Podmiot o sobie:
→ Czuje się niedoceniony. Zdaje sobie sprawę, że po śmierci może zostać zapomniany –
motyw odrzucenia przez Polaków („imię moje tak przeszło jako błyskawica i będzie jak dźwięk
pusty trwać przez pokolenia”)
→ Siła jego poezji jest jak fatum – ciąży niezależnie od tego, czy ludzie tego chcą; ma moc
ubogacania i uwrażliwiania ludzi („Jednak zostanie po mnie ta siła fatalna, co mi żywemu na
nic, tylko czoło zdobi; lecz po śmierci was będzie gniotła niewidzialna, aż was zjadacze chleba
w aniołów przerobi.”)
→ Czuje się wybrany, bo jako jeden z nielicznych Polaków zachował w sobie cnoty i ideały
przeszłych pokoleń, które pielęgnuje i przekazuje innym w postaci swojej poezji („Ale kiedyś –
o smętnych losach zadumany mojej biednej ojczyzny – przyzna, kto szlachetny, że płaszcz na
moim duchu był nie wyżebrany, lecz świetnościami dawnych moich przodków świetny”) –
można interpretować jako wątek biograficzny (matka Słowackiego prowadziła salonik
literacki, a ojciec był profesorem literatury)
→ Choć jest mu przykro, pogodził się z tym, że ludzie go nie doceniali, bo wie, że dobrze
spełnił swoją ziemską, artystyczną misję („Znać, że srogą spełniłem, twardą bożą służbę i
zgodziłem się tu mieć – niepłakaną trumnę”) – miał „kompleks Mickiewicza” – całe życie
trwał w jego cieniu
• Prośby podmiotu:
→ Chce, aby przyjaciele zgromadzili się i opili jego pogrzeb oraz własną biedę („Niech
przyjaciele moi siądą przy pucharze i zapiją mój pogrzeb oraz własną biedę”)
→ Ze względu na wyjątkowo bliską relację z matką pragnie, by przekazano jej jego serce –
cecha charakterystyczna dla romantyzmu (np. serce Chopina wiozła jego siostra) – serce
symbolizowało duszę („Niech przyjaciele moi w nocy się zgromadzą i biedne serce moje spalą
w aloesie, i tej, która mi dała to serce, oddadzą – tak się matkom wypłaca świat, gdy proch
odniesie”)
→Pragnie, by Polacy wnieśli nowy nurt, a gdy będzie trzeba walczyli za ojczyznę, w gotowości
do poświęcenia za nią życia – Ojczyzna powinna stanowić dla nich nadrzędną wartość; wola
boża jest najważniejsza – Bóg ciałami poległych buduje przyszłość dla kolejnych pokoleń
(„Lecz zaklinam – niech żywi nie tracą nadziei i przed narodem niosą oświaty kaganiec; a
kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec”) – ten sam
motyw pojawił się w „Odzie do Młodości” Adama Mickiewicza
(„I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, jeżeli poległym ciałem dał innym szczebel do sławy
grodu”)

2. Adresaci liryczni
• wąskie grono najbliższych przyjaciół,
• Polacy,
• do ludzi jako ogółu („Zjadacze chleba”) – osób pojmujących świat „przez szkiełko i
oko”
(!!! „szkiełko i oko” pojawiło się w utworze „Romantyczność”).

3. Rodzaje liryki
• liryka bezpośrednia,
• stroficzna,
• osobista, refleksyjna.

4. System wersyfikacyjny

Wiersz sylabotoniczny sześciostopowy trocheiczny amfibrachiczny

• jednakowa liczba sylab - 13 sylab w każdym wersie → rozkład 7+6
• średniówka
• regularnie rozłożony akcent
• poszczególne akcenty układają się w stopy akcentowe

BALLADY

1.ŚWIAT DUCHA A ŚWIAT ROZUMU na podst. Romantyczności Adama Mickiewicza

W utworze „Romantyczność” autor ukazuje dwa światy- duchów i świat rozumu.

Bohaterka ballady- Karusia ma widzenie, w którym widzi swojego straconego dwa lata
temu kochanka. Rozmawia z nim i chce, aby ukochany zabrał ją z tego świata. Lud
wierzy, że dziewczyna obcuje z duchem, ponieważ miłość kochanków jest wieczna.
Starzec natomiast ma co do tego inne zdanie. Nakazuje kierować się rozumem i
doświadczeniem. Jego zdaniem to, co pozarozumowe nie istnieje, ponieważ jest
racjonalistą.