Kiến thức cơ bản văn xuôi lớp 12

https://www.facebook.
com/groups/TruongHocChui
https://www.facebook.com/minhhuong.ngo.18
ÔN THI THPT QUỐC GIA
PHẦN KIẾN THỨC CƠ BẢN

VĂN XUÔI
NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ

Nguyễn Tuân
I. VỀ TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM.
Nguyễn Tuân là nhà văn có phong cách nghệ thuật tài hoa, uyên bác. Cả cuộc đời ông khát
khao đi tìm cái đẹp để ngợi ca và tôn vinh nó. Nếu trước cách mạng ông đi tìm cái đẹp ở tầng lớp trên
Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

của một thời còn vang bóng, thì sau cách mạng ông đi tìm cái đẹp ở tầng lớp dưới ngay trong đời sống
hiện thực. “Người lái đò sông Đà” in trong tập “Sông Đà” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của
Nguyễn Tuân sau cách mạng. (Đọc tác phẩm để lại ấn tượng nhất trong lòng người đọc là …)
II. TÌM HIỂU TÁC PHẨM.
1. Hình tượng ông lái đò.
a. Khái quát:
Ông đò sinh ra và lớn lên bên Sông Đà, ông làm nghề lái đò. Để làm nổi bật vẻ đẹp của ông lái
Z
XY
đò, nhà văn đã đặt ông trong một hoàn cảnh hết sức điển hình, đó là một con Sông Đà đẹp, trữ tình
nhưng cũng thật hung bạo, dữ tợn, luôn là mối đe dọa tới tính mạng con người. Trong thiên tuỳ bút
I.
này, hình ảnh ông đò hiện lên vừa như một người anh hùng, dũng trí trong cuộc đấu tranh với thiên để
U
dành giật sự sống, vừa như một người nghệ sĩ tài ba trong nghệ thuật chèo đò vượt thác.
H
C
b. Phân tích:
Mỗi lần vượt sông, ông lái đò phải vượt qua ba tuyến phòng thủ đầy khó khăn nguy hiểm và
C
vô cùng ngoạn mục của thạch trận Sông Đà. Trong lần vượt tuyến phòng thủ thứ nhất, nước phối hợp
O
H
với đá dàn thành một thạch trận, reo hò, khiêu khích, thách thức ông lái đò. Sóng nước tấn công ông
lái đò một cách dữ dội, có những lúc chúng “đội cả thuyền lên, nước bám lấy thuyền như đô vật túm
H
IC
thắt lưng ông đòđòi lật ngửa mình ra”. Chúng dùng cả những miếng đòn độc hiểm nhất “bóp chặt lấy
H
bộ hạ người lái đò”. Tác giả đã giúp ta hình dung ra một cuộc chiến đấu không cân sức và vô cùng
.T
cam go, dữ dội giữa sóng, nước, đá và ông lái đò. Một bên là các thế lực thiên nhiên đông đảo đang
W
phối hợp, cấu kết với nhau, dùng mọi thủ đoạn, mánh khoé để tiêu diệt ông lái. Một bên ông đò “đơn
thương, độc mã”. Trước tình hình ấy, ông lái đò không hề chùn bước, ông bắt tay ngay vào trận chiến:
W
“Ông đò hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng”. Mặc dù bị thương ông vẫn “Cố nén vết
W
thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái, mặt méo xệch đi…Nhưng trên cái thuyền sáu bơi chèo
vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy tỉnh táo của người cầm lái”. Chỉ bằng vài ba câu chữ, Nguyễn Tuân đã tái
hiện lại hình ảnh một ông lái đò vừa có cái gan góc, quả cảm của một người lính, vừa mang cái bình
tĩnh, tỉnh táo, tự tin của một người chỉ huy tài ba. Chính điều đó đã mang đến chiến thắng cho ông đò
trong trận chiến thứ nhất này.
Thất bại ở trận chiến thứ nhất, sang phòng tuyến thứ hai, sóng nước Sông Đà thay đổi chiến
thuật. Nếu như ở lần vượt tuyến thứ nhất, thạch trận mở ra 5 cửa trong đó có bốn cửa tử và một cửa
sinh, thì lần hai, chúng tăng nhiều cửa tử, cửa sinh bố trí lệch để đánh lừa con thuyền. Trong khi đó
lại có cả một đội quân thuỷ chiến chực sẵn để đánh lừa, níu thuyền vào tập đoàn cửa tử. Như vậy
trong trận tuyến thứ hai này còn dữ dội, ác liệt hơn so với trận chiến thứ nhất. Trước tình hình đó, ông
quyết không bỏ cuộc. Không một phút nghỉ tay, nghỉ mắt, ông phá luôn vòng vây thứ hai. Với kinh
nghiệm, sự từng trải, ông nắm chắc binh pháp của thần sông, thần đá, ông thuộc quy luật phục kích
của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này. Từ đó ông đò hạ quyết tâm rất cao, phải “Cưỡi lên thác Sông Đà,
phải cưỡi đến cùng như là cưỡi hổ”. Ông đã: “Nắm chặt lấy được cái bờm sóng đúng luồng rồi, ông
đò ghì cương lái, bám chắc lấy luồng nước đúng mà phóng nhanh vào cửa sinh, mà lái miết một
đường chéo về phía cửa đá ấy”. Như vậy, bằng tất cả sự thông minh, tài trí, lòng quả cảm và kinh
nghiệm của mình, ông lái đò đã bỏ lại sau lưng tất cả mọi cửa tử, đánh trúng vào cửa sinh, làm cho kẻ
Giáo viên chuyên luyện thi môn Văn Minh Hương - 0984772335 1
https://www.facebook.com/groups/TruongHocChui
thù sông nước mặt xanh lè thất vọng vì thua cái thuyền. Để diễn tả lần vượt thác thứ hai này, tác giả
dùng biện pháp nghệ thuật so sánh rất độc đáo “như cưỡi hổ”, và đưa ra hàng loạt các động từ chỉ
động tác, suy nghĩ “nắm chặt”, “ghì cương”, “phóng nhanh”…làm cho hình ảnh ông lái đò hiện lên
như một dũng tướng hiên ngang, kiên cường, bất khuất và anh dũng trên chiến trường sông nước.
Sang tuyến phòng thủ thứ ba, kẻ thù sông nước lại càng tăng cường lực lượng và chúng dùng
ít cửa hơn. Bên phải, bên trái đều là cửa tử, cửa sinh nằm ở giữa nhưng lại có cả một đội quân đá hậu
vệ chặn giữa: “Bên phải, bên trái đều là luồng chết cả. Cái luồng sống ở trạng ba này lại ở ngay
giữa bọn đá hậu vệ của con thác”. Như vậy, so với 2 lần trên, lần vượt thác thứ ba này nguy hiểm hơn
rất nhiều. Lần này chúng đặt ông đò trong tình thể “Ngàn cân treo sợi tóc”. Chỉ cần một chút khinh
suất thôi là ông đò có thể đã bỏ mạng. Khác với hai lần trước, hình ảnh ông lái đò trong lần vượt
tuyến thứ ba này được tác giả miêu tả một cách gián tiếp qua hình ảnh con thuyền: “Thuyền vút qua
cửa đá cánh mở, cánh khép. Vút, vút cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi
tên tre xuyên nhanh qua hơi nước. Vừa xuyên vừa tự động lái được, lượn được”. Đoạn văn với điệp

động từ nhanh, mạnh “vút, vút” lối so sánh độc đáo: “Như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi
nước”, nhịp điệu câu văn nhanh, mạnh thể hiện tốc độ vượt thác nhanh, dứt khoát của một tay lái cừ
khôi, điêu luyện. Trong lần vượt thác thứ ba này,ông lái đò hiện lên không chỉ là một con người dũng
cảm, kiên cường,thông minh, mưu trí, mà còn như một nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật chèo đò vượt
thác.
Sau những lần vượt thác, ông lái đò lại trở lại cuộc sống bình thường. Ông cùng mọi người
vào hang đá: “Nướng ống cơm lam, bàn về cá Dầm xanh và cá Anh vũ”, một đặc sản của miền núi
Z
XY
rừng Tây Bắc. Dường như tất cả mọi mệt mỏi đã tan biến hết, ông không hề nhắc đến những chiến
thắng mà mình vừa mới đạt được. Ông cũng không hề nghĩ đến những khó khăn đang chờ đợi phía
I.
trước. Bằng bút pháp lãng mạn, tác giả đã gợi lên hình ảnh một con người giản dị, mộc mạc, khiêm
U
nhường với niềm lạc quan, yêu đời, tự tin mang bản chất của người dân lao động.
H
c. Kết luận:
C
Với cảm hứng sử thi, lãng mạn, với vốn hiểu biết phong phú trên mọi lĩnh vực: quân sự, thể
C
thao, điện ảnh, ngôn ngữ miêu tả đầy cá tính, giàu chất tạo hình. Nguyễn Tuân đã xây dựng thành
O
H
công hình tượng ông lái đò, hình tượng tiêu biểu cho vẻ đẹp của người lao động miền núi cao Tây
Bắc nói riêng, con người lao động nói chung. Hình tượng ông lái đò đã góp phần mang đến cho Tuỳ
H
IC
bút “Người lái đò Sông Đà” xứng đáng là thiên tuỳ bút hay nhất của đời văn Nguyễn Tuân, tác
H
phẩm là sự kết tinh những đặc sắc phong cách nghệ thuật của nhà văn.
.T
W
2. Hình tượng sông Đà.

W
a. Khái quát:
Sông Đà được bắt nguồn từ tỉnh Vân Nam Trung Quốc, chảy vào miền Tây Bắc bộ Việt Nam.
W
Sông Đà là con sông có lai lịch, có số phận, có đặc điểm và tính cách khác thường. Nói đến đặc điểm
của Sông Đà, trong lời đề từ, nhà văn đã mượn lời thơ của Nguyễn Quang Bích “Chúng thuỷ giai
đông tẩu - Đà giang độc bắc lưu” - Mọi dòng sông đều chảy về hướng đông, chỉ có sông Đà chảy
theo hướng bắc. Nét độc đáo của Sông Đà còn ở chỗ, nó mang hai tính cách đối lập nhau, đó là một
con sông hung bạo, hùng vĩ, nhưng cũng là một con sông thơ mộng trữ tình.
b. Phân tích
* Khi ở vùng thượng lưu, do phải trải qua nhiều triền núi đá nên Sông Đà mang vẻ hung
bạo, hung vĩ. (đoạn từ: “Hùng vĩ của Sông Đà không chỉ có thác đá … một cuộc giáp lá cà có đá
dàn trận địa sẵn”.)
Nói về vẻ đẹp hung bạo, hùng vĩ, hung bạo của sông Đà, tác giả đã miêu tả qua nhiều sự vật
khác nhau.
- Trước hết, là cảnh đá ở đôi bờ sông. Đá ở đây dựng vách thành, mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ
mới có mặt trời. Có chỗ lại rất hẹp, hẹp tới mức đứng ở bờ bên này, nhẹ tay ném một hòn đá cũng có
thể sang tới bờ bên kia. Có chồ con nai, con hổ nhảy từ bờ bên này sang bờ bên kia một cách dễ dàng.
Lại có những chỗ “ vách đá thành chẹt lòng Sông Đà như một cái yết hầu”. Bằng cách miêu tả tỉ mỉ,
hình ảnh so sánh độc đáo, nhà văn đã gợi lên trước mắt người đọc vách thành, độ cao và dựng đứng
của đôi bờ sông. Đó chính là vẻ đẹp hùng vĩ, hiểm trở mà thiên nhiên ban tặng cho sông Đà. Đặc biệt
câu cuối của đoạn: “Ngồi trên khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy
mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà thứ mấy
nào vừa tắt phụt đèn điện” đã thể hiện một sự so sánh vừa chính xác, vừa tinh tế lại vừa bất ngờ, lạ
lùng làm hiện lên vẻ đẹp rất ma mị: vừa âm u vừa huyền bí, cuốn hút. Nếu như không có một óc tưởng
tượng phong phú, một sự cảm nhận tinh tế và cách sử dụng ngôn từ tài hoa thì tác giả không thể viết
lên được câu văn có sức kinh động hồn trí con người như thế.
- Quãng mặt ghềnh Hát Loóng thì sóng nước: “Dài hàng cây số, nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô
gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm”. Mặt ghềnh được gợi lên cả bằng chiều dài của thời gian
“gùn ghè suốt năm”, chiều rộng của không gian “dài hàng cây số”, các câu văn ngắn, vừa liên hoàn
vừa điệp cú pháp với các điệp từ liên tiếp, kế tiếp “nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió” vừa tạo nên
chất nhạc, chất hoạ cho lời văn, vừa hiện lên trước mắt chúng ta một cảnh tượng dữ dội của sóng nước
sông Đà. Nước ở đây chảy mạnh, sức xô đẩy lớn. Những con sóng tới tấp va đập vào nhau, cuồn cuộn
cùng với những luồng gió cứ gầm gào suốt một quãng sông dài.

- Vẻ hung bạo của sông Đà còn được thể hiện qua những cái hút nước. Những cái hút nước ở
đây “giống như giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu. Nước ở đây thở và kêu như
cửa cống cái bị sặc […] Những cái giếng sâu nước ằng ặc lên như vừa rót dầu sôi vào”. Bằng hàng
loạt các so sánh, cùng với biện pháp nghệ thuật nhân hoá, tác giả đã làm cho dòng sông trở thành loại
thuỷ quái khổng lồ, khôn ngoan và hiểm ác, luôn là mối đe doạ với con người. Có những thuyền đã bị
cái hút nó hút xuống, thuyền trồng ngay cây chuối ngược rồi vụt biến đi, bị dìm và đi ngầm dưới lòng
sông đến mươi phút sau mới thấy tan xác ở khuỷu sông dưới.
Z
XY
- Để lại ấn tượng nhất là thác nước Sông Đà. Nếu như các sự vật trên tác động chủ yếu vào
thị giác người đọc thì thác nước đã tác động mạnh vào thình giác. Tiếng thác nước ở đây mỗi ngày
I.
một réo gần mãi, réo to mãi. Có những lúc thì nghe như là oán trách, lại có những lúc nghe như là van
U
xin, rồi lại như khiêu khích, giọng gằn và chế nhạo…Có những lúc “Nó rống lên như tiếng một ngàn
H
con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu, rừng tre nứa nổ lửa”. Bằng biện pháp so sánh độc đáo
C
“như tiếng một ngàn con trâu mộng”, cùng với các biện pháp nghệ thuật nhân hoá, Nguyễn Tuân tả
C
tiếng thác nước sông Đà qua nhiều cung bậc, làm cho Sông Đà dưới ngòi bút của Nguyễn Tuân trở
O
H
thành những hung thần trong cuộc đấu trí, đấu lực với con người.
- Để khắc hoạ kĩ vẻ hung dữ, nham hiểm của sông Đà, NT còn miêu tả cảnh đá dưới lòng
H
IC
sông. Đá ở đây từ ngàn năm nay vẫn mai phục, đá nổi, đá chìm đủ cả. Mặt hòn đá nào trông cũng
H
ngỗ ngược, hòn nào như cũng có nhân hình, nhân tính, chúng bày binh bố trận gồm ba tuyến phòng
.T
thủ vững chắc, kiên cố, trong đó các thế lực thiên nhiên phối hợp, cấu kết với nhau nhằm tiêu diệt
W
những tàu thuyền qua lại nơi đây. Chính trên quãng sông này đã hiện lên những trận thuỷ chiến ác liệt
giữa ông lái đò với thần sông, thần đá.
W
=> Khắc hoạ những nét gân guốc, hung bạo của Sông Đà, nhà văn vừa thể hiện niềm tự hào về
W
một thiên nhiên hùng vĩ, mãnh liệt của núi rừng Tây Bắc. Chính nơi đây đã mang lại giá trị kinh tế rất
lớn cho đất nước. Miêu tả sông Đà hung vĩ hung bạo, tác giả còn nhấn mạnh những thử thách lớn lao
của thiên nhiên đối với con ngườ lao động. Từ đó nhà văn khẳng định sức mạnh và tài hoa của những
người lao động Tây Bắc nói riêng, của con người nói chung
* Nếu khi ở thương nguồn, sông Đà là một con sông hung bạo thì về đến miền hạ lưu
sông Đà lại mang vẻ đẹp thơ mộng trữ tình làm say đắm lòng người. (đoạn từ: “Tôi có bay tạt
ngang qua Sông Đà mấy lần … những con đò đuôi én thắt mình dây cổ điển trên dòng trên.”)
Nói về vẻ đẹp này của dòng sông, tâm hồn nghệ sĩ dạt dào chất thơ. Là một nghệ sĩ tài hoa
uyên bác Nguyễn Tuân đã nhìn ngắm sông Đà từ nhiều góc độ khác nhau.
- Vẻ đẹp trữ tình của Sông Đà được gợi lên trước hết qua dáng vẻ của dòng sông. Nguyễn
Tuân đã tả sông Đà qua cái nhìn từ trên cao, nhà văn như một nghệ sĩ quay phim cữ khôi, đã thu vào
ống kính của mình tất cả vẻ đẹp của SĐ, con sông Tây Bắc. Dưới ống kính của NT, dòng sông uốn
lượn quanh co dưới núi rừng Tây Bắc trập trùng “Sông Đà tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ
tình. Đầu tóc, chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng hai và cuồn
cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân”. Với câu văn dài mềm mại, uyển chuyển làm cho sông Đà
hiện lên như một thiếu nữ kiều diễm vừa hiện thực lại vừa huyền ảo. Nhìn từ trên cao xuống, ẩn hiện
dưới những đám mây trời xen lẫn những tầng hoa thấp thoáng trong làn khói núi của người Mèo đốt
nương mùa xuân, sông Đà thật thơ mộng trữ tình, gợi cho ta nhớ tời vẻ đẹp của sông Hương trong cái
nhìn của Nguyễn Bính “Cầu cong như chiếc lược ngà/ Sông dài mái tóc cung Nga buông hờ”. Vẻ đẹp
của sông Đà cũng chính là vẻ đẹp chung của mọi dòng sông chảy trong lòng đất Việt, để lại trong
lòng người đọc một niềm tự hào sâu sắc về vẻ đẹp của non sông đất nước.
- Sông Đà còn đẹp bởi sự thay đổi sắc màu của nước qua mỗi mùa. “Mùa xuân dòng xanh
ngọc bích chứ nước sông Đà không xanh màu xanh canh hến của sông Gâm, sông Lô. Mùa thu nước
Sông Đà lừ lừ chín đỏ như da mặt một người bầm đi vì rượu bữa”. Để có được những so sánh này,
nhà văn phải là người từng đi nhiều, hiểu biết rất nhiều. Với lối so sánh trên, nhà văn vừa gợi lên vẻ
đẹp rất riêng chỉ có ở sông Đà. Vừa gợi lên một dòng sông đang chở nặng phù sa tưới tắm cho cánh
đồngtây Bắc tốt tươi.
- Vẻ đẹp thơ mộng của sông Đà còn thể hiện qua cảnh vật hai bên bờ sông. Cảnh ven sông ở
đây lặng lờ, tuy không bóng người nhưng sự sống đang bắt đầu sinh sôi nảy nở. “Cỏ danh, đồi núi
đang ra những nõn búp”. Giữa khung cảnh ấy lại xuất hiện “Một đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ

gianh đẫm sương đêm” Cảnh đẹp ấy đã gợi lên niềm say đắm thiên nhiên của tác giả. Nguyễn Tuân
còn miêu tả cảnh hai bờ sông quãng này với một hình ảnh so sánh rất gợi cảm: “Bờ sông hoang dại
như một bờ tiền sử. Bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích xưa” Với lối so sánh lạ, một năng
lực tưởng tượng phong phú nhà văn mang đến cho người đọc một sự cảm nhận tinh tế về thiên nhiên
nơi đây, một thiên nhiên vừa giản dị, sinh động, vừa rực rỡ, hoang sơ và cổ kính.
=> Miêu tả sông Đà thơ mông trữ tình, nhà văn đã thể hiện sâu sắc vẻ đẹp và niềm tự hào về
thiên nhiên đất nước. Chính vì vậy mà trong lòng thi nhân, sông Đà dù có những lúc trái tính trái nết
Z
XY
nhưng nó đã trở thành người bạn gần gũi, thân thương, tri âm, tri kỉ của nhà văn “Đã có lần tôi nhìn
Sông Đà như một cố nhân”.
* Kết luận: I.
U
Với cảm hứng sử thi, lãng mạn, với vốn hiểu biết phong phú trên mọi lĩnh vực: quân sự, thể
H
thao, điện ảnh… ngôn ngữ miêu tả đầy cá tính, giàu chất tạo hình, cùng với lối so sánh linh hoạt,
C
Nguyễn Tuân đã làm sống lại trước mắt người đọc một con sông mang vẻ đẹp lạ thường, vừa hung
C
bạo, vừa trữ tình. Thông qua đó tác giả đã thể hiện niềm tự hào và tình yêu sâu sắc của mình về non
O
H
sông đất nước. Hình tượng Sông Đà góp phần mang đến cho Tuỳ bút “Người lái đò Sông Đà” xứng
đáng là thiên tuỳ bút hay nhất của đời văn Nguyễn Tuân.
H
IC
H
.T
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?

W
Hoàng Phủ Ngọc Tường

I. KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM.
W
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn chuyên viết bút kí. Nét đặc sắc trong sáng
W
tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuễn giữa chất trí tuệ và tính trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với tư
duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí …. “Ai đã
đặt tên cho dòng sông?” là bài bút kí xuất sắc của hoàng phủ Ngọc Tường viết tại Huế năm 1981, in
trong tập sách cùng tên. Đọc tác phẩm, để lại ấn tượng trong lòng người đọc là vẻ đẹp của sông
Hương.
II. TÌM HIỂU TÁC PHẨM.
Vẻ đẹp của dòng sông Hương
1. Khái quát về sông Hương
Sông Hương là con sông bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn chảy qua vùng đồng bằng Châu
hóa, chảy vào Thành phố Huế rồi chảy ra cửa biển Thuận An . Đọc bài kí của HPNT, người đọc đều
nhận thấy TY nồng nàn, tha thiết của ông dành cho Huế. Nhà văn luôn tự hào bởi đây là mảnh đắt đặc
biệt của miền Trung ruột thịt của đất nước, của Cố Đô xưa, là niềm tự hào của người Việt, là điểm du
lịch đầy tiềm năng cho nền kinh tế Việt Nam. Nếu xét về độ dài, chiều rộng và tiềm năng phù sa ảnh
hưởng đến đời sống con người thì SH không thể sánh với Sông Hồng - Bắc bộ, sông Cửu Long của
Nam bộ, hay có giá trị thủy điện như sông Đà. Nhưng xét về vẻ đẹp trữ tình thơ mộng có giá trị tinh
thần cho con người thì SH hơn hẳn.
2. Cảm nhận về vẻ đẹp của sông Hương
a. Sông Hương là một con sông mang một vẻ đẹp độc đáo. Nó như một người tình dịu dàng, thủy
chung của kinh thành Huế. Điều đó được thể hiện trước hết qua thủy trình của sông Hương.
* Trước khi về với kinh thành Huế, ở thượng nguồn, SH được sinh ra từ giữa lòng dãy trường sơn
hùng vĩ. (đoạn từ “Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến … những
hang đá dưới chân núi Kim Phụng.”)
- Ở thượng nguồn, sông Hương được mệnh danh là “một bản trường ca của cánh rừng già”
nên mặc sức tung hoành “Rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua các gềnh thác, cuộn xoáy
như cơn lốc” và cũng có lúc lại trở nên “Dịu dàng và say đắm”. Biện pháp điệp cấu trúc, cùng với các
động từ mạnh, các tính từ sử dụng một cách linh hoạt, vừa gợi cái dư vang của trường ca, vừa gợi lên
sức sống mạnh mẽ của con sông giữa đại ngàn, cái hung vĩ của thiên nhiên. Đây là vẻ đẹp mà thiên
nhiên ban tặng cho sông Hương.
- Rừng già còn hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do, phóng khoáng SH
trong trí tưởng tượng của HPNT giống như “một cô gái Di - gan phóng khoáng và man dại”, đây là

một sự liên tưởng độc đáo và thú vị. Những cô gái Di- gan thích sống lang thang, yêu ca hát, ham nhảy
múa có vẻ hoang dại đầy quyến rũ. Ví SH với cô gái Di- gan tự do, phóng khoáng, HPNT đã khắc sâu
vào tâm trí người đọc một ấn tượng mạnh về SH khi ở thượng nguồn đó là một con sông với vẻ đẹp tự
nhiên, trẻ trung, hoang sơ và hoang dại.
- Để giúp cho người đọc thêm một góc nhìn, một sự hiểu biết về vẻ đẹp hùng vĩ, đầy chất thơ
khi nó ở với đại ngàn, tác giả đã ví SH như một đấng sáng tạo “Là người mẹ phù sa của một vùng văn
hoá xứ sở”. Xưa nay người ta được biết đến SH với vẻ đẹp của tự nhiên, nó mang phù sa tưới tắm cho
Z
XY
một vùng đất quanh năm cây cối xanh tốt: “Vườn ai mướt quá xanh như ngọc” (thơ HMT) và hôm
nay, qua những trang văn của HPNT, người đọc còn biết đến SH với sự khởi nguồn của một không
I.
gian văn hoá. SH nuôi dưỡng, bồi đắp cho những giá trị thơ ca, nhạc hoạ. Đã có biết bao điệu hò, câu
U
hát, bài thơ, áng văn được cất lên từ dòng Hương giang thơ mộng này. Có thể nói SH đã góp phần tạo
H
nên nét văn hoá của một vùng thiên nhiên xứ sở. Và sẽ không quá nếu cho rằng, không có SH thì khó
C
có thể có văn hoá Huế ngày nay.

C
=> Như vậy, dưới cái nhìn tinh tế, trí tưởng tượng phong phú, bằng việc sử dùng nghệ thuật so sánh,
O
H
nhân hoá tài hoa, độc đáo của người nghệ sĩ, SH vùng thượng lưu toát lên vẻ đẹp của một sức sống
mãnh liệt, hoang dại đầy cá tính, gợi lên trong lòng người đọc những liên tưởng kì thú, đầy sức hấp
H
IC
dẫn.
H
* Chia tay đại ngàn, SH đến vùng đồng bằng Châu Hóa ngoại vi TP Huế (đoạn từ “phải đến nhiều
.T
thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp … giữa những xóm làng trung du
W
bát ngát tiếng gà.”)

- Ở ngoại vi thành phố, SH được ví như “Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng
W
Châu Hoá đầy hoa dại” được người tình đến đánh thức. Với cách cảm nhận độc đáo này nhà văn đã
W
mang đến cho SH một vẻ đẹp hết sức lãng mạn và làm cho câu chuyện về SH và Huế giống như một
câu chuyện tình yêu nhuốm màu cổ tích, làm cho SH bỗng bừng lên sức trẻ của tuổi thanh xuân đầy
khao khát.
- Tả SH vùng ngoại ô này, tác giả còn tỏ ra am tường địa lí, lịch sử đặc biệt là dòng sông văn
hóa, cây bút bộc lộ rõ nét tài hoa, lịch lãm trong lối hành văn. Người đọc khó cưỡng một sức hấp dẫn
toát lên từ hàng loạt các động từ diễn tả cái dòng chảy sống động qua các địa danh của xứ Huế “SH
đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong
thật mềm. Từ ngã ba tuần, SH chuyển hướng theo hướng Nam Bắc qua điện Hòn Chén, vấp Ngọc
Trản, nó chuyển hướng Tây Bắc … rồi đột ngột vẽ một vòng cung thật tròn về phía đông bắc “Ôm lấy
chân đồi Thiên Mụ, xuôi về huế”, và “Vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc trản để sắc
nước trở nên xanh thẳm”.
- SH còn như con người biết tự làm mới mình, tự trang điểm cho mình: khi vượt qua một lòng
vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản SH để cho sắc nước xanh thẳm. Nhưng khi trôi giữa hai dòng đồi
sừng sững thì ở mỗi thời điểm nó lại mang sắc nước khác nhau “Sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”. Đây
là sự cảm nhận riêng rất độc đáo, đầy thú vị khiến cho SH thật duyên dáng, tình tứ và gợi cảm.
- Ngoài ra SH còn mang vẻ đẹp trầm mặc, nó như giấc ngủ nghìn năm của những vua chúa
được phong kín trong những rừng thông u tịch , một vẻ đẹp sâu lắng đầy bí ẩn, nó như đang mang
nặng một nỗi niềm hoài cổ, “như triết lí, như cổ thi, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó
gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngat
tiếng gà”
=> Đoạn văn nói về SH khi ở ngoại vi thành phố được kết hợp nhuần nhuyễn và tài hoa với hai bút
pháp vừa hiện thực, vừa lãng mạn đã làm nổi bật vẻ đẹp hình tượng sông Hương với sự phối cảnh kì
thú của sơn thủy hữu tình: Sông Hương - núi Ngự. Người đọc nhận thấy một giọng văn mượt mà, tha
thiết, đắm say, tâm hồn nghệ sĩ như trải ra hòa vào dòng sông để rồi nói lên tiếng nói của chính nó
bằng thứ ngôn ngữ trong sáng, giàu hình ảnh, giàu chất thơ, chất nhạc.
* Dường như tiếng ngân nga của chuông chùa Thiên mụ và bát ngát tiếng gà trưa vùng trung du đã
làm SH bừng tỉnh, thoát ra khỏi tâm trạng trầm mặc. Nó nhận ra mình đã gặp thành phố. (Đoạn từ
“Từ đây, như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên …… chỉ vào trang sách của Nguyễn
Du mà thốt lên: “Đó là Tứ đại cảnh!”)
- Vào đến Kinh thành Huế, SH “Vui tươi hẳn lên giữa những biển bãi xanh biếc của vùng

ngoại ô Kim Long”. Với nghệ thuật nhân hóa, tác giả đã gợi lên sự gắn bó mật thiết giữa sông Hương
với Huế. Về với Huế, SH như tìm lại được chính mình, bởi vậy mà nó vui tươi, tràn đầy sức xuân.
- Trong niềm vui hân hoan đó, SH đã “kéo thẳng một nét thực yên tâm theo hướng tây nam -
đông bắc, phía đó nơi cuối đường nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền
trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non”. Nói đến SH không thể không nói đến cầu Tràng Tiền, cây
cầu đã điểm tô cho dòng sông, làm cho SH trở nên thơ mộng, trữ tình hơn. Lại một lần nữa gợi ta
nhớ tới những câu thơ đầy cảm xúc của Nguyễn Bính “Cầu cong như ...buông hờ”.
Z
XY
- Trong con mắt của người nghệ sĩ tài hoa, SH còn đẹp như một bức họa bởi nhiều chi lưu, tạo
ra những đường nét thật tinh tế. Giáp thành phố, SH “uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến”
I.
đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói của tình yêu. Và
U
những nhánh sông đào đã mang nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị. Tất cả đã làm nên vẻ đẹp mềm
H
mại, uyển chuyển nhưng cũng thật cổ kính của cố Đô.
C
- Thật tuyệt vời khi nằm trọn trong lòng thành phố, lưu tốc của dòng chảy giảm hẳn, nó “trôi đi
C
chậm, thực chậm cơ hồ chỉ còn là mặt hồ yên tĩnh”. đó chính là vẻ đẹp rất riêng của SH. Chính vẻ đẹp
O
H
điệu đà, lừng lờ này của nó mà tác giả gọi đó là một “quý điệu lặng lờ”, là “điệu Slow tình cảm dành
riêng cho Huế”, SH như một bản nhạc êm đềm, trữ tình, chất chứa trong nó là bao nỗi vấn vương.
H
IC
Dòng sông cứ chùng chình như chờ đợi, như mơ màng, như suy ngẫm. Đây là vẻ đẹp rất riêng của
H
sông Hương.
.T
- Từ một “cô gái Di gan tự do phóng khoáng và man dại”, khi ở giữa đại ngàn trường sơn, SH
W
trở thành người đẹp “ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa” ra ngoại vi thành phố, nay gặp người
tình Huế mộng mơ, SH đã “Trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”. Với cách cảm nhận
W
này, SH toát lên vẻ đẹp của dòng sông văn hóa. Chính trên mặt nước của dòng sông này đã sản sinh
W
nền âm nhạc cổ điển Huế. Ai đã có dịp đến Huế sẽ được thưởng thức nhã nhạc cung đình Huế, được
xem các nghệ sĩ biểu diễn nhạc trên sông vào những đêm khuya mới thấy hết vẻ đẹp của âm nhạc và
màu sắc văn hoá đặc trưng nơi đây. Nguyễn Du đại thi hào dân tộc đã bao năm lênh đênh trên dòng
SH, để rồi những bản đàn ấy đã đi vào trong thơ ông, đi suốt cuộc đời Kiều, đi vào lòng người đọc
“Trong như tiếng hạc bay qua/ Đục như tiếng suối mới sa nửa vời”. Để rồi có một người nghệ nhân
già khi nghe con gái đọc hai câu thơ ấy đã nhổm dậy vỗ đùi chỉ vào trang sách của ND mà thốt lên
“Đó chính là Tứ đại cảnh” (một điệu nhạc Huế). Được nghe ca Huế trên SH - khoảnh khắc trầm tư của
dòng sông này mới thú vị, thơ mộng và lãng mạn làm sao! Đây chính là văn hoá Huế nói chung và vẻ
đẹp của SH nói riêng, vẻ đẹp hiếm thấy ở bất kì một dòng sông nào trong nước cũng như trên thế giới.
=> Như vậy, cũng với cách cảm nhận tinh tế, với niềm say đắm và tình yêu sông nước, SH về
với Huế trong cái nhìn của HPNT đã đổi thay. Nó thanh thoát, dịu dàng như chính giọng nói ngọt
ngào, e ấp của người con gái nơi đây. Và nhanh chóng mang linh hồn của mảnh đât, con người xứ sở
này. Thật đúng là “Vẻ đẹp Huế chẳng nơi nào có được, nét dịu dàng pha lẫn trầm tư”.
* Yêu Huế là thế nhưng rồi cũng đã đến lúc SH phải rời xa người tình của nó.
- Chùng chình mãi, lưu luyến mãi giữa lòng thành phố, nhưng rồi vẫn phải nói lời chia tay:
“SH chếch về hướng chính Bắc, ôm lấy đảo Cồn Hến quanh năm mơ màng trong sương khói”. Và như
sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đã “đột ngột đổi dòng rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp
lại thành phố lần cuối”. Đây chính là khúc chia tay với Huế để hòa vào cửa biển Thuận An. Nhưng
với sự tưởng tượng phong phú, tinh tế, nhà văn đã gọi nó là một nỗi “vương vấn”, thậm chí là “một
chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu” của một người tình thuỷ chung và chí tình. Nhà văn còn ví SH như
nàng Kiều trong đêm tình tự, đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng để nói lời thề nguyền trước khi đi xa.
Đây là một phát hiện, một liên tưởng đậm màu sắc văn chương của tác giả về dòng sông yêu thương
của mình. Dựa vào đặc điểm địa lí ở nước ta, hầu hết các con sông đều chảy về hướng đông để đổ ra
biển, dựa vào thuỷ trình của SH, nhà văn đã mang đến cho SH một diện mạo, một linh hồn và một sức
sống: tài hoa, dịu dàng, sâu sắc, kín đáo, có chút lẳng lơ nhưng rất mực chung tình. SH quả thật đã
mang vẻ đẹp riêng không thể lẫn với bất kì dòng sông nào trên đất nước. Một vẻ đẹp hài hoà giữa
hình dáng bên ngoài với phần tâm hồn sâu thẳm bên trong.
b. Trong cái nhìn đa diện của HPNT, SH không chỉ là một thục nữ, SH còn là một anh hùng ghi
dấu ấn những chiến công lịch sử chói lọi của những thế kỉ vinh quang.
- Từ thuở các vua Hùng dựng nước cho đến Dư địa chí của Nguyễn Trãi, với cái tên Linh

giang, dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ phía nam của Tổ quốc Đại Việt qua những
thế kỉ trung đại. Đến thế kỉ XVIII, “Nó vẻ vang soi bóng xuống kinh thành Phú Xuân của người anh
hùng Nguyễn Huệ”. Từ TK XIX nó sống hết với lịch sử bi tráng, nó nhuốm máu của những cuộc khởi
nghĩa. Và từ đấy, SH đã đi vào thời đại cách mạng tháng tám bằng những chiến công rung chuyển. Sau
đó nó lại đau đớn oằn mình chịu những trận bom của không quân Hoa kì dội lên mình nó và cả những
di sản văn hóa của cố đô bao đời. Nói về vẻ đẹp của SH của Huế dưới góc độ lịch sử, HPNT đã trích
dẫn lời của đại tướng: “Lịch sử đảng đã ghi bằng nét son tên của thành phố Huế, thành phố tuy nhỏ
Z
XY
nhưng đã cống hiến rất xứng đàng cho Tổ quốc”.
- Nói về SH với lịch sử và giữa cuộc đời, nhà văn đã khái quát: SH là vậy, dòng sông của thời
I.
gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc, tự hiến đời mình là một chiến công để rồi lại
U
trở về làm một người con gái dịu dàng của đất nước, khoác lên mình tấm áo mơ màng của sương khói,
H
giống như tấm voam huyền ảo làm mê hoặc lòng người. Như vậy SH không chỉ mang dấu ấn lịch sử
C
của Kinh thành Huế và còn là ghi dấu lịch sử đất nước.
C
c. Vẻ đẹp của SH không được tô đậm, không hoàn hảo nếu như nhà văn quên đi một dòng sông thi
O
H
ca.
Đã bao du khách, đã bao nghệ sĩ (nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ) tời nơI đây chiêm ngưỡng
H
IC
và ca hát về nó, nhưng “dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ”.
H
Nó là nguồn thi hứng bất tận, nó vẫn mãI là “Nỗi hoài vọng về một cái đẹp nào đó chưa đạt tới” để
.T
bao thế hệ lãng tử đến đây thả hồn ngụp lặn. Trong mắt của Tản Đà từ dòng sông xanh biếc bỗng trở
W
thành “dòng sông trắng, lá cây xanh”. Từ một Linh Giang đang mơ màng với bóng hoàng hôn bảng
lảng trong nỗi quan hoài vạn cổ của bà Huyện Thanh Quan, bỗng thoắt thành “thanh kiếm dựng trời
W
xanh” đầy khí phách trong thơ Cao Bá Quát. Rồi nó đột khởi thành sức mạnh phục sinh tâm hồn cho
W
kĩ nữ trong thơ Tố Hữu “Răng không, cô gái trên sông/ Ngày mai cô sẽ từ trong ra ngoài/ Thơm như
hương nhụy hoa lài/ Sạch như nước suối ban mai giữa rừng”. Suy cho cùng chính vẻ đẹp muôn màu
của SH trong thực tế đã làm nên những điều kì diệu trong mỗi trang thơ. SH sẽ còn mãi tuôn chảy ngọt
ngào, dạt dào trong mạch nguồn thi ca của dân tộc.
III. KẾT LUẬN
Ngôn ngữ giản dị mà trong sáng, tao nhã dạt dào chất thơ, HPNT đã làm hiện lên trước mắt
người đọc một dòng sông thiên phú đẹp ở nhiều phương diện: văn hóa, lịch sử, địa lí, văn chương.
Nhưng trên hết, nét đặc sắc làm nên sức hấp dẫn đặc biệt của đoạn văn là tình yêu say đắm với dòng
sông của người nghệ sĩ. Nếu không có tình yêu tha thiết với thiên nhiên, với con người xứ sở mình,
nhà văn sẽ không có được những trang văn tài hoa, trí tuệ như thế. Đến với bút kí “Ai đã đặt tên cho
dòng sông” của HPNT, người đọc đều tìm thấy những tuyệt tác này một phong cách độc đáo, tài hoa,
uyên bác và tâm tình sâu đậm của các nhà văn đối với thiên nhiên, đất nước, con người.
VỢ CHỒNG A PHỦ
Tô Hoài
Tô Hoài là nhà văn lớn, có số lượng tác phẩm đạt kỉ lục trong văn học Việt Nam hiện đại. Sáng
tác của ông thiên về diễn tả sự thật đời thường. Trước cách mạng ông chủ yếu viết về mảng đề tài loài
vật và cuộc sống của người dân nghèo vùng ngoại ô. Sau cách mạng ông viết nhiều về cuộc sống của
người dân lao động miềm núi. Truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” in trong tập “Truyện Tây Bắc” là một
trong những tác phẩm tiêu biểu nhất của Tô Hoài sau cách mạng. (Đọc tác phẩm để lại ấn tượng nhất
trong lòng người đọc là …)
II. CẢM NHẬN TÁC PHẨM.
1. Diễn biến tâm trạng nhân vật Mị trong đêm mùa xuân ở Hồng Ngài (đoạn từ “Trên đầu núi, các
nương ngô, nương lúa gặt xong …Cho tới khi trời tang tảng rồi không biết sang từ bao giờ”)

* Khái quát vài nét về Mị.
Mị là người con gái miền núi xinh đẹp, nết na thùy mị, có tài thổi sáo,và đã có người yêu. Gia
đình Mị rất nghèo, bố mẹ Mị khi cưới nhau không có tiền phải vay nhà Thống lí. Không có tiền trả,
Thống lí đã cho người đến bắt Mị về làm dâu (làm vợ A sử) để gạt nợ. Mị kiên quyết phản đối nhưng
không được. Trong những ngày tháng đầu của cuộc đời làm dâu “có đến hàng mấy tháng đêm nào Mị
cũng khóc”. Mị đã nghĩ đến việc ăn lá ngón để giải thoát. Nhưng vì thương cha, Mị đã chấp nhận quay
Z
trở về nhà thống lí Pá Tra sống cuộc đời làm dâu gạt nợ. Đời con dâu gạt nợ của Mị ở nhà thống lí là
XY
một quãng đời thê thảm, tủi cực nhất. Đối với Mị chỉ toàn là công việc. Mị trở thành công cụ lao động
của nhà thống lí. Cái gia đình ấy đã bóc lột đến tận xương tận tủy sức lao động của Mị. Không những
I.
thế chúng còn bóc lột Mị cả về tinh thần. Sống trong nhà thống lí, Mị như một tù nhân ở chốn địa ngục
U
H
trần gian. Những tưởng phải sống trong cảnh đời cơ cực như vậy sẽ làm cho Mị chai lì. Nhưng không,
C
với Mị khát vọng sống, khát vọng tự do vẫn cứ như ngọn lửa âm ỉ. Ngọn gió thổi bùng lên ngọn lửa
C
của lòng ham sống, của khát vọng tự do, hạnh phúc trong Mị chính là cái đêm mùa xuân ở Hồng Ngài
O
năm ấy.
H
* Cảm nhận
H
- Cảnh xuân vui tươi, tràn đầy sức sống và màu sắc, tình xuân phơi phới đã làm cho bất kể ai
IC
cũng phải nao lòng và nó đã tác động không nhỏ tới Mị. Tác động mạnh vào Mị phải kể đến tiếng sáo
H
gọi bạn đầu xuân. Sở dĩ tiếng sáo tác động mạnh tới Mị là bởi vì mị thổi sáo rất giỏi, bao nhiêu người
.T
từng mê tiếng sáo của Mị, ngày đêm đã thổi sáo theo Mị. Bởi vì tiếng sáo gọi bạn tình chính là tiếng
W
ca hạnh phúc, là biểu tượng của lứa đôi, biểu tượng của tự do. Tiếng sáo ấy đã xuyên qua cái gió và rét
W
của miền núi cao, len lỏi vào sâu thẳm tâm hồn Mị, như những lời mời gọi lớn lao làm cho Mị rạo rực,
xốn xang: “Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bổi hổi”, rồi “Mị ngồi nhẩm thầm bài hát của ngời
W
đang thổi”. Điều đó đã đánh dấu bước đầu trở lại của người con gái yêu đời, yêu sống ngày nào. Trong
không khí nồng nàn của một đêm tình mùa xuân lại chứng kiến cảnh cả nhà thống lí vừa ăn xong bữa
cơm tết cúng ma, lại tiếp ngay bữa rượu bên bếp lửa trong tiếng chiêng ầm ĩ. Như càng tiếp thêm sức
mạnh cho Mị, Mị cũng lấy rượu ra uống “Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ực từng bát”. Mị uống rượu là
để nuốt đi cái uất hận trong lòng là quên đi phần đời cay đắng vừa qua và để sống mạnh mẽ cái phần
đời tươi trẻ sẵn có của mình. Mị uống rượu còn để chứng tỏ mình là một con người, mình cũng có
quyền bình đẳng như một con người. Men rượu đã trở thành chất xúc tác, khơi dậy chất men cuộc
sống trong Mị. đưa Mị trở về với những kỉ niệm ngày trước, những ngày tươi đẹp, hạnh phúc đầy kiêu
hãnh của Mị. Mị vừa uống rượu vừa thổi sáo. Mị thấy “Phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui s-
ướng như những đêm tết ngày trước” và mị thấy “Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi”. Mị ý
thức được quyền sống quyền tự do, quyền đi chơi của mình. Mị cảm thấy hơn bao giờ hết cái vô lí
hiện tại.
- Giữa lúc ấy tiếng sáo gọi bạn yêu vẫn cứ lơ lửng ngoài đường. Tiếng sáo như thúc giục Mị,
và Mị không nói “Mị đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng”. Nếu
như trước kia phải sống trong một căn buồng tối tăm, hôi hám, ẩm thấp, bẩn thỉu, Mị không bận lòng,
nhưng giờ thì Mị đã khác. Sức sống tiềm tàng đã trỗi dậy mạnh mẽ, Mị muốn đời mình sáng sủa hơn.
Như vậy, việc Mị thắp sáng căn buồng của mình cũng đồng nghĩa với việc thắp sáng lên ngọn lửa cuộc
sống trong tâm hồn Mị, ngọn lửa của khát vọng, của tình yêu. Tiếng sáo cứ mỗi lúc một gần hơn và
giờ đây nó không còn là âm thanh bên ngoài nữa, nó đã trở thành “nốt nhạc” trong tâm hồn Mị.
“Trong đầu Mị rập rờn tiếng sáo”. Tiếng sáo thôi thúc Mị thực hiện khát vọng tự do một cách nhanh
hơn. Lúc này Mị không còn biết sợ là gì. Mị hành động nh một ngời tự do “Mị quấn lại tóc, Mị với tay
lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách”. Mị không quan tâm tới sự có mặt của A Sử, không cần biết A
Sử hỏi gì “Mị không nói”. Có thể nói, đây chính là lúc sức sống trong Mị trỗi dậy mạnh mẽ nhất.
- Nhưng khát vọng của Mị vừa mới trỗi dậy cha kịp thực hiện thì đã bị dập tắt một cách tàn
nhẫn, phũ phàng. Người dập tắt khát vọng của Mị không ai khác chính là A Sử. “A Sử bước lại, nắm
Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị. Nó xách cả một thùng sợ đay ra trói đứng Mị vào cột nhà. Tóc Mị
xõa xuống, A Sử quấn luôn tóc vào cột, làm Mị không cúi, không nghiêng đợc đầu nữa”. Trói xong
Mị, A Sử tắt đèn, đi ra khép cửa buồng lại. Hành động của A Sử thể hiện rất rõ bản chất tàn nhẫn chà
đạp lên khát chính đáng của con người. Nhưng sợi dây trói nghiệt ngã của ASử chỉ có thể trói buộc
được thể xác của Mị chứ không thể trói được tâm hồn Mị. Dù ASử có thổi tắt ngọn lửa ở đĩa đèn thì

cũng không thể thổi tắt được ngọn lửa khát vọng đang bừng sáng trong tâm hồn Mị. Mị vẫn cứ đang
dạt dào với khát vọng tự do. Mị như không biết mình đang bị trói, Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi
theo những cuộc chơi, những đám chơi và “Mị vùng bớc đi”. Nhưng rồi sợi dây trói kia càng thít chặt
hơn, nó cắt cứa vào da thịt Mị làm Mị đau đớn, kéo Mị về với thực tế cuộc sống mà Mị đang phải chịu
đựng. “Mị thổn thức nghĩ mình không bằng con ngựa”. Cho dù Mị chưa thực hiện được khát vọng của
mình vào cái đêm mùa xuân ấy, nhưng đoạn văn đã cho ta thấy niềm tin của tác giả gửi vào nhân vật
vào con người. Dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt đến mức nào, con người cũng không mất đi khát vọng
Z
XY
sống, khát vọng tự do và hạnh phúc.
* Kết luận
I.
Bằng lối dẫn truyện tự nhiên, nghệ thuật miêu tả tâm lí và phát triển tính cách nhân vật đặc sắc,
U
Tô Hoài đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Mị. Với diễn biến tâm trạng và hành động của
H
Mị trong đêm mùa xuân ở Hồng Ngài, là một hình tượng đẹp về người phụ nữ lao động miền núi Tây
C
Bắc, điển hình cho một lớp người phụ nữ từ trong cảnh ngộ nô lệ tối tăm vươn ra ánh sáng tự do.
C
Thông qua nhân vật Mị, nhà văn đã gửi tới người đọc bức thông điệp: không một thế lực đen tối nào
O
H
có thể vùi lấp được khát vọng của con người.

H
IC
2. Diễn biến tâm trạng và hành động của nhân vật Mị trong đêm cởi trói cho A phủ. (đoạn từ:
H
“Những đêm mùa đông trên núi cao dài và buồn …. Hai người thành vợ chồng rồi trốn sang Phiềng
.T
Sa” )
W
* Khái quát vài nét về Mị và A phủ.

Mị là người con gái miền núi xinh đẹp, nết na thùy mị, có tài thổi sáo,và đã có người yêu. Gia
W
đình Mị rất nghèo, bố mẹ Mị khi cưới nhau không có tiền phải vay nhà Thống lí, không có tiền trả,
W
Thống lí đã cho người đến bắt Mị về làm dâu (làm vợ A sử) để gạt nợ. Mị kiên quyết phản đối nhưng
không được. Trong những ngày tháng đầu của cuộc đời làm dâu “có đến hàng mấy tháng đêm nào Mị
cũng khóc”. Mị đã nghĩ đến việc ăn lá ngón để giải thoát. Nhưng vì thương cha, Mị đã chấp nhận quay
trở về nhà thống lí sống cuộc đời làm dâu gạt nợ. Đời con dâu gạt nợ của Mị ở nhà thống lí là một
quãng đời thê thảm, tủi cực nhất. Đối với Mị chỉ toàn là công việc. Mị trở thành công cụ lao động của
nhà thống lí. Cái gia đình ấy đã bóc lột đến tận xương tận tủy sức lao động của Mị. Không những thế
chúng còn bóc lột Mị cả về tinh thần. Sống trong nhà thống lí, Mị như một tù nhân ở chốn địa ngục
trần gian. Nhưng rồi đến cái đêm mùa đông, đêm Mị chứng kiến cảnh A phủ bị trói thì khát vọng sống,
khát vọng tự do trong Mị đã trỗi dậy mạnh mẽ, tạo thành một sức phản kháng mãnh liệt. Mị đã giải
thoát cho A phủ và cho chính bản thân mình. A Phủ là người thanh niên khỏe mạnh, chăm chỉ làm ăn,
tính tình cương trực. Trong một lần bất bình trước cảnh A sử bắt nạt đám trai làng, A phủ đã đánh A
Sử để bảo vệ cho họ, thế là A phủ bị đưa về xử vạ làng. Không có tiền nộp vạ làng, A phủ phải vay
tiền nhà thống lí. Từ đó trở đi, A phủ phải làm nô lệ cho nhà thống lí để trả món nợ trên. Trong một
lần đi chăn bò, chẳng may để hổ vồ mất một con bò, thống lí đã sai người lấy dây mây trói đứng A phủ
vào cột, bỏ đói, bỏ rét và tuyên bố chỉ khi nào bắt được hổ mới cởi trói cho A phủ.
* Cảm nhận:
- Mấy đêm đầu Mị thức thổi lửa hơ tay, nhìn APhủ bị trói mà lòng thản nhiên, dửng dưng. Mị
nghĩ “Nếu AP có là cái xác chết đứng đấy cũng thế thôi”. Mị thản nhiên là vì sống trong nhà thống lí,
Mị đã chứng kiến quá nhiều cảnh người ta bị trói. Vả lại chính Mị cũng đã từng bị trói như thế, có
người bị trói cho đến chết mới thôi mà có ai làm gì nổi đâu.
- Nhưng rồi đến một đêm Mị không thể thản nhiên được nữa, đó là cái đêm “Mị lé mắt trông
sang, thấy hai mắt APhủ cũng vừa mở, một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen
lại”. Nước mắt APhủ đã làm cho Mị liên tưởng đến cái đêm năm trước Asử trói Mị, Mị đã nhiều lần
khóc, nước mắt chảy xuống má, xuống cổ không biết lau đi được. Hơn lúc nào hết, Mị càng hiểu rõ
bản chất tàn bạo của bố con nhà thông lí “Chúng nó thật độc ác”. Mị đã nhìn nước mắt của AP bằng
sự đồng cảm, bằng tình thương, bằng ngọn lửa của tình yêu cuộc sống. Mị thương xót cho A phủ, Mị
đã nghĩ “Cơ chừng này chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét, phải chết”.
- Từ đó Mị suy tưởng về sự sống và cái chết. Mị nghĩ, mình chết đã đành, còn người kia việc gì
mà phải chết. Dòng suy tưởng lại được ngọn lửa của tình thương thắp sáng đã đưa Mị tới một quyết
định vô cùng quyết liệt: cứu Aphủ, chịu trói thay vào đó cho đến chết. Như vậy người con gái đã từng

trốn khỏi nhà thống lí với nắm lá ngón trong tay quyết chọn cái chết chứ không chịu sống nhục đang
sống lại trong tâm hồn Mị. Chỉ có điều bây giờ Mị không phải sẵn sàng chết để giải thoát cho thân
phận của mình mà sẵn sàng chết với một ý nghĩa lớn lao đó là chết để cứu sống một con người, cứu
AP. Từ ý nghĩ dẫn tới hành động hết sức nhanh chóng. Mị đã đứng dậy lấy con dao và bước lại cắt dây
trói cho AP. Khi sợi dây trói cuối cùng trên người AP được gỡ ra thì Mị chỉ thì thào được một tiếng
“Đi ngay” rồi nghẹn lại. Hành động của Mị là hành động của lòng nhân ái cao cả, là hành động hi sinh
thân mình để cứu người.
Z
XY
- Lúc đầu khi thấy A phủ chạy, Mị chỉ đứng lặng trong bóng tối. Nhưng rồi càng ngày càng
thấy APhủ tránh xa được cái chốn địa ngục trần gian này, càng ngày càng gần tới chân trời tự do, thì
I.
khát vọng sống, khát vọng tự do trong Mị đã trỗi dậy mãnh liệt. Ngọn lửa khát vọng ấy giúp cho Mị đi
U
đến một quyết định rất nhanh, nhanh như khi quyết định giải thoát cho APhủ, Mị vụt chạy theo APhủ.
H
Đó chính là hành động Mị tự giải thoát, tự cứu mình, một hành động vô cùng dũng cảm, táo bạo. Với
C
hành động ấy, Mị đã lật nhào được cả một trái núi bạo quyền để giải phóng cho mình, cho người là
C
một hình ảnh đẹp. Mị và Aphủ đã cùng trốn sang Phiềng Sa, nên vợ nên chồng, được cán bộ cách
O
H
mạng giác ngộ trở thành du kích.

3. Giá trị nhân đạo.
H
IC
a. Vài nét khái quát về giá trị nhân đạo

H
Nhân đạo là đạo đức, thể hiện ở lòng thương yêu, trân trọng và bênh vực con người. Giá trị
.T
nhân đạo trong tác phẩm văn học thể hiện ở sự lên án các thế lực hắc ám đã chà đạp lên cuộc sống của
W
con người, phản ánh nỗi khổ của con người với thái độ cảm thông sâu sắc. Phát hiện và khẳng định
những phẩm chất tốt đẹp của con người với thái độ ngợi ca, tin tưởng. Nhân đạo trong Vợ chồng A
W
phủ được thể hiện ở chỗ tố cáo sự tàn bạo của giai cấp thống trị miền núi mà tiêu biểu là gia đình
W
thống lí Pá Tra. Bênh vực, cảm thông với nỗi bất hạnh của người lao động như Mị và A Phủ. Là ngợi
ca, trân trọng, những phẩm chất, những khát vọng tốt đẹp của họ, vạch ra cho họ con đường đấu
tranh tự giải phóng mình.
b. Phân tích
* Trước hết, “Vợ chồng A phủ” là lời tố cáo mãnh liệt sự tàn bạo của giai cấp thống trị
miền núi mà tiêu biểu là gia đình thống lí.
Ngay từ đầu tác phẩm nhà văn đã trực tiếp tố cáo tội ác bóc lột nhân dân của gia đình thống lí,
một gia đình “ăn của dân nhiều” “Nhiều nương, nhiều rượu, nhiều thuốc phiện nhất làng”. Đó làm
giàu trên mồ hôi xương máu của người lao động. Chúng bóc lột người dân lao động bằng mọi thủ
đoạn như cho vay nặng lãi đẩy người dân vào món nợ truyền kiếp, chịu cái nghèo truyền kiếp như gia
đình nhà Mị và Aphủ. Không những thế, chúng còn bóc lột sức lao động của con người đến tận xương
tận tủy. Cuộc sống của Mị và A phủ ở nhà thống lí là cuộc sống của một kẻ nô lệ, cuộc sống không
bằng con trâu, con ngựa nhà nó. Chúng còn đánh đập, đàn áp con người hết sức vô nhân đạo. Chúng
trói người vào cột để đói, rét cho đến chết. Chứng kiến cảnh đó, Mị đã phải thốt lên “Chúng nó thật
độc ác”. Vợ chồng A phủ như một bản cáo trạng đanh thép bản chất phi nhân tính của bọn chúa đất
miền núi, gợi lên trong lòng người đọc niềm xót thương vô hạn với người dân lao động lúc bấy giờ.
Tất cả điều đó đã mang đến giá trị nhân đạo cho tác phẩm.
* Vợ chồng A phủ là câu chuyện về hai vợ chồng Mị và A Phủ. Thông qua hai nhân vật này
nhà văn bày tỏ nỗi niềm cảm thông với họ, ngợi ca, trân trọng những phẩm chất tốt đẹp, những
khát vọng chính đáng của người lao động, điều đó đã mang đến giá trị nhân đạo sâu sắc cho tác
phẩm.
- Mị là người con gái miền núi xinh đẹp, nết na thùy mị, có tài thổi sáo,và đã có người yêu. Gia
đình Mị rất nghèo, bố mẹ Mị khi cưới nhau không có tiền phải vay nhà Thống lí, không có tiền trả,
Thống lí đã cho người đến bắt Mị về làm dâu để gạt nợ. Đặt Mị trong hoàn cảnh đó nhà văn đã làm nổi
bật những phẩm chất của nhân vật này. ở Mị, trước hết đó là một người con hiếu thảo. Khi bị bắt về
làm dâu nhà thống lí, Mị đã quyết định tìm đến cái chết để giải thoát, nhưng vì thương cha, Mị không
đành lòng chết, không đành lòng để cha khổ.Mị đã chấp nhận quay trở về nhà thống lí Pá Tra sống
cuộc đời làm thân trâu ngựa để trả món nợ cho cha mẹ. Mị còn là một con người có sức sống tiềm
tàng, có khát vọng sống, khát vọng tự do. Trong cái đêm mùa xuân ở Hồng Ngài, khi nghe thấy tiếng
sáo gọi bạn đi chơi, khát vọng tự do trỗi dậy, Mị đã quên hết cái hiện tại, quên cả nỗi sợ hãi, không

cần để ý tới sự có mặt của A sử, Mị đã quyết định sửa soạn để đi chơi và Mị đã hành động như một
người tự do. Dẫu cho khát vọng ấy không thể thực hiện được vì A sử ngăn lại rồi hành hạ trói đứng Mị
vào cột, nhưng đó cũng chính là biểu hiện của sức sống tiềm tàng đang trỗi dậy, là khát vọng đang
bùng lên mạnh mẽ. Những tưởng như thế là khát vọng trong Mị đã nguội tắt, nhưng không một lần
nữa nó lại bùng lên và lần này nó quyết liệt hơn mạnh mẽ hơn lần trước, đó là lần Mị chứng kiến cảnh
A phủ bị trói. Vừa căm thù lũ chúa đất tàn bạo, vừa thương cho những con người có cùng cảnh ngộ,
Mị đã có một hành động vô cùng táo bạo và quyết liệt, đó là cởi trói cứu AP. Không chỉ dừng lại ở
Z
XY
việc cứu A phủ, khi khát vọng sống, khát vọng tự do trỗi dậy mãnh liệt, Mị còn tự giải thoát cho chính
mình. Mị vụt chạy theo APhủ.
I.
- Cũng như Mị, xây dựng nhân vật A phủ tô Hoài cũng gửi vào đó một giá trị nhân đạo sâu sắc.
U
A Phủ là người thanh niên khỏe mạnh, chăm chỉ làm ăn, là niềm mơ ước của rất nhiều người con gái
H
trong làng. A phủ có tính tình cương trực. Trong một lần bất bình trước cảnh A sử bắt nạt đám trai
C
làng, A phủ đã đánh A Sử để bảo vệ cho họ, thế là A phủ bị đưa về xử vạ làng. Không có tiền nộp vạ
C
làng, A phủ phải vay tiền nhà thống lí. Từ đó trở đI, A phủ phảI làm nô lệ cho nhà thống lí để trả món
O
H
nợ trên. Trong một lần đi chăn bò, chẳng may để hổ vồ mất một con bò, thống lí đã sai người lấy dây
mây trói đứng A phủ vào cột và tuyên bố chỉ khi nào bắt được hổ mới cởi trói cho A phủ. Rất may cho
H
IC
A phủ đã gặp được Mị, Mị đã ra tay cứu giúp, cởi trói cho A phủ. Vì bị trói đã lâu nên khi Mị cởi trói
H
xong, A phủ ngã khụy tưởng như không thể đứng nổi, nhưng khi nghe thấy Mị nói “đi ngay”, khát
.T
vọng sống, khát vọng tự do trỗi dậy mạnh mẽ làm cho A phủ quên hết đau đớn đã vùng chạy đi rất
W
nhanh. Và sau đó cả hai người đã chạy sang Phiềng Sa, họ nên vợ, nên chồng. Được giác ngộ, vợ
chồng A phủ đã đI theo cách mạng. Đây là một cáI kết có hậu, nó thể hiện phần nào tư tưởng nhân đạo
W
của nhà văn.

W
III. KHÁI QUÁT

Bằng lối dẫn truyện tự nhiên, nghệ thuật miêu tả tâm lí và phát triển tính cách nhân vật đặc sắc,
Tô Hoài đã xây dựng thành công hình tượng nhân vật Mị. Với diễn biến tâm trạng và hành động của
Mị trong đêm mùa đông, đêm cởi trói cho A phủ, là một hình tượng đẹp về người phụ nữ lao động
miền núi Tây Bắc, điển hình cho một lớp người phụ nữ từ trong cảnh ngộ nô lệ tối tăm vươn ra ánh
sáng tự do. Thông qua nhân vật Mị, nhà văn đã gửi tới người đọc bức thông điệp: không một thế lực
đen tối nào có thể vùi lấp được khát vọng của con người.
VỢ NHẶT
Kim Lân

Kim Lân là cây bút chuyên viết truyện ngắn. Ông thường viết nhiều về nông thôn và người
nông dân. Đọc những trang viết của ông người ta thấy thấp thoáng những con người của làng quê Việt
Nam nghèo khổ, thiếu thốn mà vẫn sống có tình người, có khát vọng và có niềm tin. “Vợ nhặt” in
trong tập “Con chó xấu xí” là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của Kim Lân viết về đề tài
người nông dân xưa. (Đọc tác phẩm để lại ấn tượng nhất trong lòng người đọc là …)

1. Nhân vật Tràng
a. Khái quát về nhân vật Tràng
Tràng là một người dân ngụ cư nghèo, sống bằng nghề đẩy xe bò thuê. Anh có một người mẹ
già gần như mù loà, nhìn thương tâm đến tội nghiệp. Tràng sống trong thời kì nạn đói đã đi vào lịch
sử như một vành khăn tang, cướp đi mạng sống của hơn hai triệu đồng bào- thời kì mà ở cái xóm ngụ
cư ấy: “Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp
Z
ba bốn cái thây nằm cong queo trên đường. Không khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây
XY
của xác người”. Sống trong cảnh đó, bản thân Tràng khó có thể nuôi nổi mình, vậy mà giữa lúc ấy
Tràng lại đi làm một việc hết sức éo le, đó là Tràng “lấy vợ” hay nói đúng hơn là“nhặt vợ”. Việc
I.
U
Tràng lấy vợ giữa lúc này làm cho mọi người hết sức ngạc nhiên, dân xóm ngụ cư ngạc nhiên, mẹ
H
Tràng ngạc nhiên và cả Tràng cũng ngạc nhiên.Đặt Tràng trong một tình huống đặc biệt éo le đó, nhà
C
văn đã làm nổi bật những phẩm chất của nhân vật: một con người nghèo khổ nhưng vẫn ấm áp tình
C
người, khát khao hạnh phúc, có trách nhiệm và có niềm tin.

O
b. Cảm nhận về tràng.

H
* Sự kiện Tràng lấy vợ.

H
Lấy vợ là một điều hết sức thiêng liêng, hệ trọng trong cuộc đời của người đàn ông. Vậy mà
IC
Tràng đã lấy vợ một cách hết sức giản dị và dễ dàng, dễ dàng như người ta nhặt được một vật gì đó
H
của ai đánh rơi hoặc bỏ đi: “Hắn cũng chỉ tầm phơ tầm phào đâu có hai bận ấy thế mà thành vợ thành
.T
chồng”. Lần thứ hai khi đẩy xe bũ lờn tỉnh, gặp lại người đàn bà hôm trước, Tràng không nhận ra thị,
W
bởi cái đói đã tàn phá thị một cách nhanh chóng quá: “Thị rách quá, quần áo tả tơi như tổ đỉa, hai má
W
hóp lại, trên khuôn mặt lưỡi cày xám xịt chỉ còn thấy hai con mắt”. Tràng đã động lòng thương đãi thị
bánh đúc “Thị ăn liền một chặp hết bốn bát bánh đúc”. Đây là tình thương của những con người có
W
cùng cảnh ngộ, bởi vì bản thân Tràng có hơn gì thị. Sau khi đãi thị bốn bát bánh đúc, Tr cũng lại nói
đùa một câu “Này nói đùa chứ, có về với tớ thì khuân hàng lên xe cùng về”. Tưởng là nói đùa ai ngờ
người đàn bàấy theo Tràng về thật. Lúc đầu khi nói ra câu ấy Tràng cũng thấy lo sợ “Thóc gạo này
đến cái thân mình cũng chẳng biết có nuôi nổi không, lại còn đèo bòng”. Nhưng rồi khát vọng có một
mái ấm gia đình đã làm Tràng đánh liều “Chặc kệ!”. Khát vọng hp đã vượt lên trên cái đói nghèo. Thế
là hai câu nói đùa với 4 bát bánh đúc đã xe duyên cho một mối tình. Mối tình của những con người
nghèo khổ đến với nhau, cưu mang nhau một cách tự nhiên bằng cái đạo lí tốt đẹp ngàn đời của dân
tộc. ở đây không phải là lá lành đùm lá rách mà là lá rách ít đùm lá rách nhiều. Việc Tràng có vợ đã
đem đến sự đổi thay trong tâm hồn anh. Trên đường dẫn người vợ nhặt về nhà, giữa cảnh tối sầm lại
vì đói khát, vậy mà Tr tươi tỉnh khác hẳn cái vẻ mệt mỏi đăm chiêu, lo lắng hàng ngày. “Mặt hắn có
một vẻ gì phớn phở khác thường. Hắn tủm tỉm cười nụ một mình, hai mắt sáng lên lấp lánh”. Hắn
thấy hãnh diện đi bên cô vợ đó: “Cái mặt cứ vênh lên tự đắc với mình”. Niềm hạnh phúc lớn lao ấy
làm cho Tràng quên hết những cảnh sống ê chề tăm tối hàng ngày, quên cả cái đói khát ghê gớm đang
đe doạ, quên cả những tháng ngày khó khăn trước mặt. Khi về đến nhà, hắn đon đả mời thị ngồi, lại
còn biết nói cả những lời có cánh mà bình thường ra một người như Tràng không thể đủ thông minh
để nói được điều ấy. Như vậy, KL không những là một nhà văn mà ông còn là một nhà tâm lí tài hoa,
đằng sau sự hiểu biết ấy là cả tấm lòng cảm thông, trân trọng của nhà văn với đời sống tâm tư tình
cảm của con người.Niềm vui, niềm hp của Tr còn được thể hiện rất rõ qua tâm trạng của Tr khi đón
mẹ về. Tr sốt sắng khi chưa thấy mẹ về: “Quái sao hôm nay bà lão về muộn thế không biết”. Tr mong
mẹ vềđểđược khoe với mẹ, để được mẹ chấp thuận cho mối duyên của mình. Vì thế khi vừa nhìn thấy
mẹ về đến đầu ngõ “Tr reo lên như một đứa trẻ… Hắn lật đật chạy ra đón…Tr tươi cười”. Đúng là
niềm khát khao hạnh phúc đã làm cho con người ta trẻ lại. Tấm lòng chân thành của Tr thật đáng
được người mẹ trân trọng và chúng ta trân trọng.
* Tâm trạng của Tràng ki có người vợ nhặt.
- Mặc dù nạn đói và cái chết vẫn đang rình rập xung quanh, đêm tân hôn của họ diễn ra trong
cảnh: “Tiếng hờ khóc vẳng đến từ phía những nhà có người chết đói” Nhưng sáng hôm sau tỉnh dậy,
Tràng thấy “trong người êm ái, lơ lửng như người ở trong giấc mơ đi ra”. Hắn chợt nhận thấy xung
quanh đều thay đổi mới mẻ, khác lạ: “Nhà cửa, sân vườn hôm nay đều được quét tước, thu dọn sạch
sẽ gọn gàng”. Tràng nhìn người mẹ đang lúi húi giẫy cỏ, nhìn vợ đang quét sân, cảnh tượng đơn giản,
bình thường nhưng đối với hắn lại rất thấm thía và cảm động. “…”. Đây là sự cảm động chân thành,

rất con người, rất tình người! Từ niềm hạnh phúc đơn sơ mà lớn lao ấy đã làm Tràng thay đổi cả nhận
thức và suy nghĩ. “Bỗng nhiên hắn thấy hắn thương yêu, gắn bó với cái nhà của hắn lạ lùng” hắn
nghĩ“hắn thấy hắn phải có bổn phận phải lo lắng cho vợ con sau này”. tất cả những ý nghĩđó thật mới
mẻ có lẽ chưa xuất hiện trong Tràng bao giờ. Và Tràng nhận thấy “Bây giờ hắn mới thấy hắn nên
người”. Và“Hắn cũng muốn làm một cái gì đó để dự phần tu sửa lại căn nhà”. Có thể nói hạnh phúc
đã phục sinh nhân cách cho Tràng. Hạnh phúc đã đưa Tràng từ cái vẻ ngây ngây dại dại, từ cái vẻ
hoang dã, trở thành một con người rất yêu đời, yêu cuộc sống, muốn sống tốt đẹp hơn. Kim Lân và
Z
XY
NC đúng là những nhà nhân đạo lớn, họ đã tìm, ngợi ca và tin vào cái phần người tốt đẹp trong mỗi
con người để mà nâng niu, mà trân trọng nó.
I.
- Bữa cơm gia đình đầu tiên thật thảm hại: Chỉ có một nồi cháo loãng - cháo cám đắng chát, ít
U
muối và nồi chè khoán, lại có cả âm thanh thúc thuế, làm cho Tràng cảm thấy một nỗi xót xa tủi hờn
H
len vào trong tâm trí. Nhưng khi nghe người vợ kể chuyện những người đói Bắc giang, Thái nguyên
C
đi phá kho thóc của Nhật, thì “Trong ý nghĩ của hắn vụt hiện lên cảnh những người nghèo đói ầm ầm
C
kéo nhau đi trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ to lắm”. Phải chăng màu đỏ của lá cờ chính là ánh
O
H
sáng của khát vọng tự do, khát vọng đổi đời đã cháy lên trong tâm hồn người thanh niên nghèo khổ
ấy.
H
IC
2. Nhân vật bà cụ Tứ
H
a. Khái quát vài nét về cụ Tứ

.T
Cụ Tứ là một bà mẹ nghèo, sống trong xóm ngụ cư, cụ có 1 người con trai tên là Tràng. Hai
W
mẹ con cụ Tứ sống trong thời kì nạn đói năm 1945 đang hoành hành dữ dội. Sống trong cảnh ấy, hai
mẹ con cụ khó có thể nuôi nổi nhau, vậy mà con trai cụ lại tự dưng làm một việc không ai ngờ tới, cụ
W
cũng không thể ngờ tới đó là lấy vợ. Việc đặt nhân vật bà cụ Tứ vào một tình huống éo le như vậy,
W
nhà văn đã khắc hoạ thành công và đầy cảm động về thân phận và phẩm chất của nhân vật này. Đó là
một người mẹ nghèo khổ, nhưng nhân hậu, giàu lòng vị tha, sống có trách nhiệm, và có lòng khát
khao hạnh phúc và có niềm tin vào cuộc sống. Thông qua việc diễn tả thân phận, tâm trạng người mẹ
lao động nghèo khổ này, KL đã mang đến cho tác phẩm giá trị nhân đạo sâu sắc.
b. Cảm nhận về cụ Tứ
- Cụ Tứ xuất hiện vào khoảng nửa cuối của thiên truyện, trong dáng vẻ: “Ngoài đầu ngõ có
tiếng người húng hắng ho, một bà lão từ ngoài rặng tre lọng khọng đi vào,…”. Hình ảnh bà cụ Tứ là
hiện thân của một cuộc đời lam lũ, vất vả triền miên.
- Khác với mọi ngày, hôm nay về đến ngõ, cụ Tứ rất ngạc nhiên, phấp phỏng trước thái độ con
trai mình. Không hiểu sao hôm nay con trai bà lại ra tận ngõ để đón bà, lại còn trách bà về muộn. Bà
cụ càng sững sờ, ngạc nhiên hơn khi bước vào giữa sân, cụ thấy người đàn bà lạ xuất hiện trong nhà
mình. Thế là “Bà lão quay lại nhìn con tỏ ý không hiểu”. Hiểu được nỗi băn khoăn của mẹ, Tràng giải
thích: “Nhà tôi nó mới về làm bạn với tôi đấy u ạ. Chúng tôi phải duyên phải kiếp với nhau, chẳng
qua nó cũng là cái số cả”. Nghe rõ những lời từ chính miệng con trai cụ nói ra, không còn nghi ngờ gì
nữa: “Bà lão cúi đầu nín lặng”. Bà thấy “vừa ai oán, vừa xót thương cho số kiếp đứa con trai mình”.
Bà xót thương cho con trai là bởi con bà lấy vợ trong cảnh túng đói, không cưới cheo, thậm chí không
có cả dăm ba mâm cơm để cúng gia tiên và không họ hàng thân thích, không nội, không ngoại.
Những thủ tục tối thiểu của một đám cưới cũng không hề có. Từ nỗi thương con, cụ Tứ tủi cho phận
mình, cụ tự trách mình: “Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc nhà ăn nên làm nổi,
những mong sinh con đẻ cái để mở mặt mày sau này. Còn mình thì…” Trách mình vì là mẹ mà không
làm tròn bổn phận của người mẹ đối vời con. Cái nỗi buồn đó quá lớn khiến cho đôi mắt kèm nhèm
ấy đã không cầm nổi hai hàng nước mắt. “trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hai hàng nước
mắt”. Đó là những giọt nước mắt được chắt ra từ cay đắng trong nỗi lòng người mẹ nhất mực thương
con, biết được những điều hay lẽ phải nhưng bất lực vì nghèo.
- Sau nỗi xót thương cho con trai, tự trách mình, cụ Tứ thấy lo lắng cho cuộc sống của con. Cụ
nghĩ “Biết rằng chúng nó có qua nổi cơn đói khát này không”. Hai từ“chúng nó” thật cảm động. Bà
nói “chúng nó” nghĩa là bà đã chấp nhận nàng dâu kia, đó là sự chấp nhận đầy lòng nhân ái của người
mẹ nghèo với người đàn bà khốn khổ phải theo không con mình vê làm vợ. Bà chấp nhận trong hoàn
cảnh đói nghèo này, mẹ con bà lại phải cáng đáng thêm một miêng ăn nữa, bà chấp nhận người vợ
nhặt của Tràng giữa lúc này cũng có nghĩa là bà chấp nhận chia một phần khẩu phần ăn của mình cho

người đàn bà xa lạ kia. Đây còn là sự cưu mang đầy lòng nhân ái.
- Từ nỗi lo cho con trai, tấm lòng nhân hậu của người mẹ lại càng hiểu và thương con dâu
nhiều hơn. Bà tỏ ra sâu sắc với người vợ nhặt của Tràng. Bà coi chuyện Tràng nhặt được vợ là niềm
hạnh phúc, may mắn cho gia đình bà : “Người ta có gặp bước khó khắn đói khổ này, người ta mới lấy
đến con mình. Mà con mình mới có vợ được”. Những suy nghĩ ấy của bà mẹ rất cảm động vừa chất
chứa niềm xót thương, cảm thông sâu sắc, vừa xao xuyến niềm vui. Tất cả hể hiện một tấm lòng bao
dung độ lượng, nhân hậu và giàu lòng vị tha. Cụ còn an ủi các con, đ ộng viên các con bằng triết lí lạc
Z
XY
quan của người lao động “Vợ chồng chúng mày liệu mà bảo nhau làm ăn. Biết thế nào hở con, ai giàu
ba họ, ai khó ba đời?”. Cụ đã thổi vào lòng các con cụ một niềm tin vào tương lai. Dẫu nói như vậy
I.
nhưng khi cái mùi đốt đống rấm ở những nhà có người chết đói cứ theo gió thoảng đưa vào khét lẹt đã
U
kéo bà lão trở về với thực tại. Bà lão nghĩ đến những người thân yêu của bà cứ lần lượt ra đi vì cái
H
đói: nghĩ đến ông lão, nghĩ đến đứa con gái, và bà nghĩ đến cuộc đời cực khổ dài dằng dặc của mình,
C
bà lại thương, lại lo cho vợ chồng Tràng “Vợ chồng chúng nó lấy nhau, cuộc đời chúng nó liệu có hơn
C
bố mẹ trước kia không?”. Rồi bà lại trải lòng với dâu con bằng những lời lẽ chan chứa tình yêu
O
H
thương: “Chúng mày lấy nhau lúc này u thương quá”. Nói đến đây thì bà lão nghẹn lời không nói
được nữa: “nước mắt cứ chảy xuống ròng ròng”. Một lần nữa những giọt nước mắt của cụ Tứ đã làm
H
IC
rung động biết bao con tim Người đọc.

H
- Đêm tân hôn của đôi vợ chồng trẻ diễn ra trong cảnh tượng có tiếng hờ khóc vẳng đến từ
.T
những nhà có người chết đói, nhưng sáng hôm sau cụ Tứ dậy rất sớm. Khi Tràng thức dậy đã thấy
W
mọi thứ thay đổi hẳn. Nhà cửa, sân vườn được quét tước, thu dọn sạch sẽ, ngoài vườn cụ Tứ đang lúi
húi giẫy những búi cỏ mọc nham nhở. Dù không giúp gì được cho con lúc này nhưng cụ Tứ đã cố
W
gắng làm một việc gì đó có ích cho gia đình mới của con. Hành động dọn dẹp của cụ còn mang ý
W
nghĩa biểu trưng hướng tới khát khao đổi đời. Bà không muốn số phận các con bà lại lặp lại như mình
trước kia.
- Bữa cơm gia đình mới diễn ra thật thảm hại: “Giữa cái mẹt rách có độc một lùm rau chuối
thái rối, và một đĩa muối ăn với cháo” lại kèm theo cả tiếng thúc thuế, vậy mà cụ Tứ và cả nhà vẫn ăn
uống vui vẻ. Trong bữa ăn cụ đã nén nỗi đau lại, nói toàn những chuyện vui, chuyện sung sướng sau
này. Như vậy dù không giúp gìđược cho con nhưng ít nhất cụ Tứ cũng đã tạo dựng được một không
khí gia đình vui vẻ. Cụ đã gieo vào lòng con niềm tin vào tương lai.
3. giá trị nhân đạo
a. Khái quát vài nét về giá trị nhận đạo.
Nhân đạo là đạo đức, thể hiện ở lòng thương yêu, trân trọng và bênh vực con người. Giá trị
nhân đạo là một giá trị cơ bản của những tác phẩm văn học chân chính. Giá trị nhân đạo trong tác
phẩm văn học thể hiện ở sự lên án các thế lực hắc ám đã chà đạp lên cuộc sống của con người. Phản
ánh nỗi khổ của con người với thái độ cảm thông sâu sắc. Giá trị nhân đạo trong Vợ nhặt là ở chỗ nhà
văn đã tố cáo xã hội thực dân, phong kiến Việt Nam trước cách mạng đã chà đạp lên cuộc sống của
con người. Là sự cảm thông, ngợi ca với những người nông dân nghèo khổ nhưng sống có tình người,
có khát vọng và có niềm tin.
b. Phân tích.
* Giá trị nhân đạo của VN trước hết được thể hiện qua bức tranh hiện thực của xã hội VN
trước CM.
“Vợ nhặt” lấy bối cảnh từ nạn đói năm 1945 đã đi vào lịch sử như một vành khăn tang cướp
đi mạng sống của hơn hai triệu đồng bào ta. Với cái nhìn hiện thực sắc sảo, Kim Lân đã vẽ lên bức
tranh thê thảm về xã hội VN trước CM, mà tiêu biểu là xóm ngụ cư. ở cái xóm Ngụ cư ấy “Người
chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái
thây nằm cong queo trên đường. Không khí vẩn mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người”.
Có thể nói, cái đói, cái khát, cái chết đã len lỏi vào từng đường thôn, ngõ xóm, gõ cửa từng gia đình.
Kim Lân đã đưa cuộc sống của người nông dân lao động trong thời kì đô hộ của thực dân và phát xít
vào trang viết của mình như tất cả những gì tăm tối nhất. Người chết thì như ngả rạ, còn những người
còn sống thì sống một cuộc sống lay lắt, vật vờ, thoi thóp, một cuộc sống không ra sống. Ở cái xóm
ngụ cư ấy, người ta thấy những gia đình từ Nam Định, Thái Bình đội chiếu lũ lượt bồng bế, dắt díu
nhau nằm ngổn ngang khắp các lều chợ. “Dưới những gốc đa, gốc gạo xù xì bóng những người đói

dật dờ đi lại lặng lẽ như những bóng ma”. Không cần một lời kết tội hùng biện, nhưng đọc những
dòng văn của Kim lân ta thấy như một bản cáo trạng đanh thép tố cáo, vạch trần bản chất phi nhân
tính của bè lũ cướp nước. Bao con người đã phải ra đi trong cái đói, cái khát. Nói đến nạn đói 1945,
HCM trong Tuyên ngôn độc lập cũng đã từng nói “Kết quả là cuối năm ngoái sang đầu năm nay, từ
Quảng Trị đến Bắc kì, hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói”. Chỉ với vài dòng văn ngắn ngủi Kim
Lân đã để lại trong lòng người đọc bao nỗi ngậm gùi, xót xa thương cảm với số phận của người dân
lao động VN trước cách mạng tháng tám. Chỉ nói đến đây thôi cũng đủ cho thấy Vợ nhặt xứng đáng
Z
XY
là một tác phẩm chân chính, tác phẩm chứa đựng nội dung nhân đạo sâu sắc.
* Xây dựng tác phẩm, Kim Lân tập trung khắc hoạ ba mảnh đời trong một mái nhà: Tràng,
I.
người vợ nhặt, bà cụ Tứ. Việc đặt ba nhân vật này trong tình huống “nhặt vợ” của Tràng, nhà văn đã
U
thể hiện rõ nét tính cách, phẩm chất của từng nhân vật. Và cũng từ đó toát lên tinh thần nhân đạo sâu
H
sắc của tác phẩm.
C
- Nhân vật trung tâm trong tác phẩm là Tràng, Tràng là một chàng thanh niên xấu xí, thô
C
kệch, nghèo khổ nhưng lại giàu lòng nhân ái và khát khao hạnh phúc, có niềm tin vào tương lai. Sống
O
H
trong cảnh đói khát, đứng giữa ranh giới của sự sống và cái chết vậy mà khi gặp người đàn bà trên
tỉnh (sau này là vợ tràng), thấy chị ta gầy gò, tiều tuỵ vì đói, “Thị ta rách quá….chỉ còn thấy hai con
H
IC
mắt”. Chị ta lại cứ bám theo Tràng để nài nỉ xin ăn. Dù chẳng hơn gì chị, Tràng vẫn vui vẻ đãi chị ta
H
ăn bánh đúc, để rồi chị ta ăn một chập bốn bát liền. Bốn bát bánh đúc không đáng là bao nhưng trong
.T
lúc đói khát này nó đã cứu sống được một con người. Tràng đã dành cho người đàn bà nghèo khổ ấy
W
tình thương của một con người có cùng cảnh ngộ. Tình thương ấy mang đạo lí của con người Việt
Nam “Bầu ơi …”, ở đây không phải là “Lá lành…” mà là “lá rách ít đùm lá rách nhiều”. Thật đúng là
W
“Một miếng khi đói…”. Tình thương của Tràng, lòng tốt của Tràng thật đáng để nhà văn và chúng ta
W
trân trọng. Xây dựng nhân vật Tràng, Kim Lân còn rất trân trọng những khát khao cháy bỏng của anh.
Sau khi đợi người đàn bà ấy ăn xong, Tràng lại liều lĩnh bày tỏ ý muốn của mình “Này nói đùa
chứ…”. Câu nói của Tràng gợi cho ta nhớ tới câu nói của CP nói với thị Nở “Hay là mình sang
đây…”. Đằng sau những câu nói tưởng như thô ráp ấy lại chứa đựng cả một nồi niềm khát khao cháy
bỏng. Niềm khát khao HP, khát khao có một mái ấm gia đình đã làm Tràng quên đi cái đói cái chết
đang rình rập, quên cả những cái khó khăn đang chờ đợi trước mắt. Và thế là hai câu nói đùa với bốn
bát bánh đúc đã xe duyên cho hp của Tràng. Hạnh phúc của những người nghèo đến với nhau thật
giản dị, nhưng cũng thật lớn lao. Niềm vui, niềm hạnh phúc khi có vợ đã làm cho Tràng thay đổi.
Trên đường dẫn người vợ nhặt về nhà, giữa cái cảnh tối sầm lại vì đói, vậy mà Tràng rất vui “Mặt hắn
có vẻ gì phớn phở khác thường. Hắn tủm tỉm cười nụ một mình và hai mắt thì sáng lên lấp lánh”.
Niềm vui có người vợ nhặt và niềm hạnh phúc đang trào dâng trong Tràng. Niềm vui ấy lớn lao tới
mức, sáng hôm sau tỉnh dậy, Tràng vẫn ngỡ như không phải. Từ sự thay đổi trong tâm hồn, đã làm
Tràng thay đổi trong nhận thức và trong suy nghĩ. Khi nhìn người mẹ đang lúi húi giẫy cỏ, nhìn vợ
đang quét sân, cảnh tượng đơn giản, bình thường nhưng đã làm cho Tràng rất thấm thía và cảm động.
Đây là sự cảm động chân thành, rất con người, rất tình người! Và cũng từ đó Tràng thấy “thương yêu,
gắn bó với cái nhà của hắn lạ lùng […] hắn thấy hắn phải có bổn phận phải lo lắng cho vợ con sau
này […] Hắn cũng muốn làm một cái gì đó để dự phần tu sửa lại căn nhà”. Có thể nói cái hạnh phúc
với người đàn bà lạ kia và chính cái tình người của người mẹ, của người vợ nhặt đã phục sinh nhân
cách cho Tràng, đã đưa Tràng từ cái vẻ ngây ngây dại dại, từ cái vẻ hoang dã, trở thành một con
người rất yêu đời, yêu cuộc sống, muốn sống tốt đẹp hơn. Bữa cơm gia đình đầu tiên thật thảm hại:
Chỉ có một nồi cháo loãng - cháo cám đắng chát, ít muối và nồi chè khoán, lại có cả âm thanh thúc
thuế, làm cho Tràng cảm thấy một nỗi xót xa tủi hờn len vào trong tâm trí. Nhưng khi nghe người vợ
kể chuyện những người đói Bắc giang, Thái nguyên đi phá kho thóc của Nhật, thì “Trong ý nghĩ của
hắn vụt hiện lên cảnh những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau đi trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ
to lắm”. Phải chăng màu đỏ của lá cờ mà nhà văn lại một lần nữa nhắc lại ở cuối tác phẩm, chính là
ánh sáng của khát vọng tự do, khát vọng đổi đời đã cháy lên trong tâm hồn người thanh niên nghèo
khổ ấy. Hình ảnh lá cờ vừa gieo vào lòng người đọc một niềm tin vào tương lai tươi sáng, vừa thể
hiện bản chất của con người- dù trong lao khổ, con người vẫn luôn lạc quan yêu đời, yêu cuộc sống
và khát vọng vươn lên một cuộc sống tốt đẹp hơn. Khác với một số tác phẩm văn học hiện thực phê
phán trước kia … chiều sâu nhân đạo trong tác phẩm của Kim Lân cũng chính là ở chỗ đó.

- Nói đến gía trị nhân đạo của Vợ nhặt, không thể không nói đến người vợ nhặt của
Tràng. Đối với người con gái, sự nhẹ nhàng, tế nhị và thể diện con người là rất quan trọng. Gạt qua
một bên lòng tự trọng và thể diện của người con gái, người đàn bà mà Tràng gặp trên tỉnh cứ bám riết
lấy câu nói đùa của Tràng để nài nỉ xin ăn. Và khi được Tràng đãi ăn bánh đúc thì chị ta đã cúi đầu ăn
một chặp 4 bát mà không một chút ngượng ngùng gì. Ăn xong chị ta lại bám theo câu nói của Tràng,
theo Tràng về nhà làm người vợ nhặt. Thực ra không phải là chị ta không có thể diện, không có lòng
tự trọng mà vì cái đói, vì được sống, được tồn tại mà chị ta đã bất chấp tất cả. Chính vì vậy, khi chỉ
Z
XY
cần có một chút hơi thở của cuộc sống thì chi ta lại thay đổi hoàn toàn, lại trở về với những bản chất
tốt đẹp vốn có của người con gái. Từ một người phụ nữ cong cớn, trơ trẽn, ăn nói chì chỏng lỏn đến
I.
với Tràng để kiếm chốn nương thân, để bấu víu khỏi chết đói, đến chỗ chị ta cư xử rất tế nhị, đúng
U
mực với chồng và với mẹ chồng. Trên đường theo Tràng về nhà “Thị có vẻ rón rén, e thẹn”. Khi về
H
đến nha Tràng, chị ta chỉ dám ngồi mớm vào mép giường và khi được mẹ chồng múc cho bát “chè
C
khoán” thì chị ta đã “đón lấy cái bát”. Từ điệu bộ, cử chỉ của chị ta không còn có vẻ gì trơ trẽn,
C
chỏng lỏn nữa. Hạnh phúc đã làm cho chị ta thay đổi. Sự thay đổi của chị ta làm cho Tràng cũng phải
O
H
ngạc nhiên “Tràng nom thị hôm nay khác lắm, rõ ràng là người đàn bà hiền hậu đúng mực không còn
vẻ gì chao chát chỏng lỏn như mấy lần Tràng gặp ở ngoài tỉnh”. Không những thế, chị ta còn ý thức
H
IC
rất rõ trách nhiệm của mình với gia đình. Đêm tân hôn của chị với Tràng diễn ra trong cảnh… vậy mà
H
sáng hôm sau chị ta đã dậy rất sớm, cũng mẹ chồng … để rồi làm cho Tràng khi tỉnh dậy thấy vô
.T
cũng cảm động. Xây dựng nhân vật người vợ nhặt, Kim Lân muốn gửi gắm đến người đọc một cái
W
nhìn mới mẻ: ẩn sau vẻ bề ngoài xấu xí chị ta là một người phụ nữ có khát vọng, biết vượt lên hoàn
cảnh để được sống, được hạnh phúc và được hi vọng.
W
- Giá trị nhân đạo của tác phẩm được thể hiện rõ nhất thông qua nhân vật Bà cụ Tứ.
W
Qua cụ Tứ, tình người được hiện lên cảm động hơn, chân thực hơn và thể hiện sức tố cáo tuy gián tiếp
nhưng cũng sâu sắc hơn. Trước hết, đây là một người mẹ nhất mực thương con. Khi biết Tràng con
trai cụ đưa người vợ nhặt về nhà trong lúc đói khát cụ vô cùng ai oán, xót thương cho con trai. Cụ sót
thương là bởi vì con trai cụ lấy vợ giữa lúc đói nên chẳng có gì: không lễ hỏi …Từ nỗi thương con, cụ
Tứ tủi cho phận mình, cụ tự trách mình: “Chao ôi, người ta dựng vợ gả chồng cho con là lúc nhà ăn
nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái để mở mặt mày sau này. Còn mình thì…” Trách mình vì là
mẹ mà không làm tròn bổn phận của người mẹ đối vời con. Cái nỗi buồn đó quá lớn khiến cho đôi
mắt kèm nhèm ấy đã không cầm nổi hai hàng nước mắt. “trong kẽ mắt kèm nhèm của bà rỉ xuống hai
hàng nước mắt” Đó là những giọt nước mắt được chắt ra từ cay đắng trong nỗi lòng người mẹ nhất
mực thương con. biết được những điều hay lẽ phải nhưng bất lực vì nghèo. Nếu không hiểu và có một
niềm cảm thương sâu sắc với con người thì Kim Lân không thể có những trang viết cảm động đến
như vậy. Tình thương con của cụ còn thể hiện ở ý thức trách nhiệm với cuộc sống của con. Mặc dù
đêm tân hôn của đôi vợ chồng trẻ diễn ra trong cảnh tượng thê thảm, nhưng sáng hôm sau cụ Tứ dậy
rất sớm. Cụ cùng người con dâu dọn dẹp nhà cửa, sân vườn tươm tất, sạch sẽ. Khi Tràng tỉnh dậy đã
thấy cụ đang lúi húi giẫy những búi cỏ mọc nham nhở. Hành động lúi húi dẫy những búi cỏ còn nham
nhở đã mang ý nghĩa biểu tượng, hướng tới khát khao đổi đời. Bà không muốn số phận các con bà lại
lặp lại như mình trước kia, bà muốn cuộc sống của con bà sáng sủa hơn, tốt đẹp hơn. Đáng trân trọng
ở người mẹ nghèo này còn là cái tình người sâu nặng mà cụ dành cho người vợ nhặt của Tràng. Mặc
dù cái đói đang hoành hành, cái chết đang rình rập vậy mà bà cụ vẫn chấp người đàn bà theo không
con mình về làm vợ. Đây là sự chấp nhận đầy lòng nhân ái. Bà chấp nhận người vợ nhặt của Tràng
giữa lúc này cũng có nghĩa là bà chấp nhận chia một phần khẩu phần ăn của mình cho người đàn bà
xa lạ kia. Nghĩa là chấp nhận cái đói càng đói hơn, cái nghèo càng nghèo hơn. Đây là hành động sự
cưu mang đầy lòng nhân ái trong đạo lí của con người VN. Không chỉ có vậy, tấm lòng nhân hậu của
người mẹ nghèo còn tỏ ra hiểu và sâu sắc với nàng dâu. Bà coi chuyện Tràng nhặt được vợ là niềm
hạnh phúc, là may mắn cho gia đình bà : “Người ta có gặp bước khó khắn đói khổ này, người ta mới
lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được”. Những suy nghĩ ấy của bà mẹ rất cảm động vừa
chất chứa niềm xót thương, vừa xao xuyến niềm vui. Tất cả điều đó đều có được từ một người mẹ bao
dung độ lượng và nhân hậu, giàu lòng vị tha. Mặc dù trong lòng rất lo nhưng cụ đã nén nỗi lo của
mình lại động viên các con Bữa cơm gia đình mới diễn ra thật thảm hại nhưng cụ Tứ và cả nhà vẫn ăn
uống vui vẻ. Bà còn toàn nói những chuyện vui, toàn chuyện sung sướng sau này. Cụ đã gieo vào

lòng con niềm tin ở tương lai. “Biết thế nào hở con, ai giàu ba họ, ai khó ba đời?Có ra rồi thì con cái
chúng mày về sau”.
=> Như vậy, thông qua ba nhân vật: Tràng, người vợ nhặt, bà cụ Tứ, người đọc thấy được tài
năng độc đáo của KL trong việc xây dựng nhân vật. KL đã đặt họ trong mối quan hệ với nhau, giữa
họ vừa là ân nhân lại vừa là gánh nặng cho nhau. Tràng lấy vợ là cưu mang cuộc sống của người phụ
nữ cơ hàn. Người vợ nhặt lấy Tràng cũng là sự cưu mang cuộc sống tinh thần của Tr, bởi vì nếu
không có nạn đói này chắc gì Tr đã có vợ. Bà cụ Tứ người được cả Tr và người vợ nhặt của Tr lo sợ,
Z
XY
trông mong đã dễ dàng chấp nhận và thầm cảm ơn người đàn bà lạ lẫm đã tự nguyện làm dâu nhà
mình. Mỗi nhân vật đều tự ý thức được bổn phận, trách nhiệm của mình. Kim Lân tỏ ra là người rất
I.
hiểu con người, hiểu cái niềm khao khát yêu thương và cái phần người tốt đẹp trong mỗi con người để
U
mà tìm tòi, ngợi ca và trân trọng họ.
H
C
III. KHÁI QUÁT

Với nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo kết hợp cùng khả năng phân tích tâm lí
C
nhận vật tinh tế, ngôn ngữ văn xuôi nhuần nhuyễn, giản dị Kim Lân đã thể hiện thành công …. Với
O
H
“Vợ nhặt” nhà văn đã mang tới người đọc một bức thông điệp: dù cho cuộc sống có bi thảm đến đâu
thì những con người nghèo khổ vẫn khao khát vượt lên hoàn cảnh để sống, để làm người và cả để nên
H
IC
người. Vợ nhặt mang đến cho người đọc một dư vị riêng của cuộc đời: đắng chát, khổ đau, nhưng vẫn
H
chứa chan tình người và luôn tìm thấy ánh sáng ở phía cuối con đường. Chứng tỏ mạch nguồn cảm
.T
hứng nhân đạo mãi bất tận.

W
4. Tình huống truyện

W
a. Khái quát về Tình huống truyện

W
Tình huống truyện được hiểu là sự kiện đặc biệt của đời sống mà nhà văn mô tả trong tác
phẩm. Tại sự kiện đó nhà văn làm sống dậy một tình thế bất thường có tính chất éo le và gây bất ngờ
trong quan hệ giữa các nhân vật. Tại sự kiện đó tính cách của các nhân vật, ý tưởng mà nhà văn muốn
gửi gắm được bộc lộ sắc nét và khá trọn vẹn. Đối với truyện ngắn, việc xây dựng một tình huống mới
lạ, hấp dẫn là điều có ý nghĩa then chốt tạo nên giá trị cho tác phẩm. Nhờ có tình huống truyện mà
thân phận, tính cách, phẩm chất của nhân vật được thể hiện một cách đầy đủ. Cũng từ tình huống mà
chủ đề tư tưởng của tác phẩm cũng được thể hiện một cách nghệ thuật. Viết về đề tài người nd, trước
KL đã có rất nhiều tác giả thành danh, tuy vậy Vợ nhặt ra đời vẫn có sức hấp dẫn lạ lùng với người
đọc. Mang lại sức hấp dẫn đó chính là nhờ nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, một tình huống
độc đáo, éo le và đầy cảm động. Đó là tình hống Tràng lấy vợ hay nói đúng hơn là nhặt vợ giữa ngày
đói kém.
b. Phân tích tình huống truyện
* Tình huống độc đáo, éo le đầy cảm động của truyện được thể hiện trước hết ngay trong
nhan đề của truyện ngắn “Vợ nhặt”.
- Lấy vợ là một việc hệ trọng trong cuộc đời của người con trai. Các cụ xưa có nói: “Trăm
năm tính truyện vuông tròn/ Phải dò cho đến ngọn nguồn lạch sông”. Giữa hai người cần có sự hiểu
biết lẫn nhau, cao hơn nữa là có sự đồng cảm sẻ chia với nhau …, lễ hỏi, lễ cưới dù linh đình hay sơ
sài đều phải có. Vậy mà ở đây Tràng lấy vợ không có gì: không quen biết, không lễ giảm ngõ, không
lễ hỏi, lễ cưới, vài ba mâm cơm cúng gia tiên, thết đãi họ hàng, bạn bè cũng không. Tràng chỉ mất có
2 câu nói đùa tầm phơ tầm phào với 4 bát bánh đúc mà Tràng có vợ, có một cách đàng hoàng, hãnh
diện. Nói như Kim Lân: “Hắn cũng chỉ tầm phơ tầm phào đâu có hai bận ấy thế mà thành vợ thành
chồng”. Lần thứ nhất Tràng đẩy xe bò liên đoàn lên tỉnh, thấy mấy chị “ngồi vêu ra đấy”, hắn vừa đẩy
vừa hò một câu cho đỡ mệt.
Muốn ăn cơm trắng với giò này
Ra đây mà đẩy xe bò với anh nì
Câu hò vu vơ vang lên giữa những ngày đói kém ấy chỉ là một câu bông đùa không có ý ám
chỉ một ai cả. Thế mà một người con gái đã lon ton ra đẩy xe cùng hắn, Thị còn ngước mắt cười tít
với hắn. Điều đó làm cho Tràng thích lắm và Tràng vô cùng xúc động. Tr xúc động bởi vì từ thủơ cha
sinh mẹ đẻ tới giờ chưa có người con gái nào cười với hắn như thế -> Đây là sự xúc động rất con
người và rất nhân bản. Nếu nạn đói không sảy ra thì có lẽ câu chuyện sẽ diễn biến theo một chiều

hướng khác. Nhưng ở đây, cái đói đã khiến cho bản lĩnh và và lòng ham sống của con người bộc lộ
một cách mạnh mẽ nhất. Tưởng rằng câu chuyện với người đàn bà ấy đã đi vào dĩ vẵng, nào ngờ,
người đàn bà ấy lại đã tìm đến Tràng. Lần thứ hai gặp lại, thị đứng trước mặt hắn sưng sỉa nói: “Điêu,
người thế mà điêu”. Tràng không nhận ra thị, bởi cái đói đã tàn phá thị một cách nhanh chóng quá:
“Hôm nay thị rách quá, quần áo tả tơi như tổ đỉa, hai má hóp lại, trên khuôn mặt lưỡi cày xám xịt chỉ
còn thấy hai con mắt”. Cái đói khiến người đàn bà ấy cũng như tất cả mọi người tìm mọi cách để
sống. Thị đã nhắc lại câu nói hứa hẹn của Tr hôm trước, dù cả hai đều biết là đùa, nhưng bây giờ thị
Z
XY
coi như đó là một lần lỗi hẹn! Còn Tràng, anh đã động lòng thương, Tràng đãi thị bánh đúc “Thị ăn
liền một chặp hết bốn bát bánh đúc” …. Sau khi đãi thị bốn bát bánh đúc, Tr cũng lại nói đùa một câu
I.
“Này nói đùa chứ, có về với tớ thì khuân hàng lên xe cùng về”. Tưởng là nói đùa ai ngờ người đàn bà
U
ấy theo Tràng về thật. Thế là hai câu nói dùa với bốn bát bánh đúc Tràng đã có vợ, có một cách hiển
H
vinh, có một cách dễ dàng như người ta nhặt đực một cái gì đó. Sự kiện này đã gợi thân phận rẻ rúng
C
của con người trước cách mạng, để lại trong lòng người một nỗi niềm xót xa, thương cảm. Chính điều
C
này đã mang đến cho người đọc một nỗi niềm cảm thương sâu sắc.
O
H
* Tình huống truyện độc đáo, éo le, đầy cảm động trong truyện ngắn Vợ nhặt của Kim Lân
còn được thể hiện ở chỗ, Tràng “nhặt” vợ trong một hoàn cảnh hết sức đặc biệt.
H
IC
Thông thường người ta lấy vợ là lúc ăn lên làm nổi, ở đây Tr lấy vợ trong cái cảnh tối sầm lại
H
vì đói. Tình huống Tràng lấy vợ được xây dựng trong bối cảnh hiện thực xã hội VN trước CM, đó là
.T
nạn đói khủng khiếp năm1945, nạn đói đã đi vào lịch sử như một vành khăn tang cướp đi mạng sống
W
của hơn hai triệu đồng bào ta. Với cái nhìn hiện thực sắc sảo, Kim Lân đã vẽ lên bức tranh thê thảm về
xã hội VN trước CM, mà tiêu biểu là xóm ngụ cư. Ở cái xóm Ngụ cư ấy “Người chết như ngả rạ.
W
Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây nằm cong queo
W
bên đường. Không khí vẩn mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người”. Có thể nói, cái đói,
cái khát, cái chết đã len lỏi vào từng đường thôn, ngõ xóm, gõ cửa từng gia đình, đặt con người bên bờ
vực của cái chết. Kim Lân đã đưa cuộc sống của người nông dân lao động trong thời kì đô hộ của thực
dân và phát xít vào trang viết của mình như tất cả những gì tăm tối nhất. Người chết thì như ngả rạ,
còn những người còn sống thì sống một cuộc sống lay lắt, vật vờ, thoi thóp, một cuộc sống không ra
sống. Ở cái xóm ngụ cư ấy, người ta thấy những gia đình từ Nam Định, Thái Bình đội chiếu lũ lượt
bồng bế, dắt díu nhau nằm ngổn ngang khắp các lều chợ. “Dưới những gốc đa, gốc gạo xù xì bóng
những người đói dật dờ đi lại lặng lẽ như những bóng ma”. Không cần một lời kết tội hùng biện,
nhưng đọc những dòng văn của Kim lân ta thấy như một bản cáo trạng đanh thép tố cáo, vạch trần bản
chất phi nhân tính của bè lũ cướp nước. Bao con người đã phải ra đi trong cái đói, cái khát, nạn đói đã
khiến phẩm giá con người bị hạ thấp tới mức người ta có thể “nhặt” được vợ, có thể theo không về làm
vợ. Nói đến nạn đói 1945, HCM trong Tuyên ngôn độc lập cũng đã từng nói “Kết quả là cuối năm
ngoái sang đầu năm nay, từ Quảng Trị đến Bắc kì, hơn hai triệu đồng bào ta bị chết đói”. Biê lin Xki
có nói “Một tác phẩm chân chính là tác phẩm giúp người đọc biết đau nỗi đau không phải của riêng
mình, biết khóc không phải vì bị đánh đau, mà khóc vì nỗi khổ của người khác”. Chỉ với vài dòng văn
ngắn ngủi Kim Lân đã để lại trong lòng người đọc bao nỗi ngậm gùi, xót xa thương cảm với số phận
của người dân lao động VN trước cách mạng tháng tám. Sống giữa nạn đói ấy, bản thân Tr cũng khó
có thể bảo toàn tính mạng được cho mình, cho người mẹ đã già nua ốm yếu của mình. Vậy mà Tràng
dám “đèo bòng”, dám cho người đàn bà lạ về nhà nương thân. Đây quả là một hành động phiêu lưu,
mạo hiểm. Hành động đó đã làm cho tất cả mọi người thấy lạ lùng và ngạc nhiên. Người dân xóm ngụ
cư ngạc nhiên, mẹ Tràng rất đỗi ngạc nhiên và bản thân Tràng cũng không khỏi ngạc nhiên trước sự
liều lĩnh của mình.
* Việc đặt Vợ nhặt trong tình huống truyện độc đáo này, nhà văn đã làm nổi bật giá trị tư
tưởng của tấc phẩm, giá trị nhân đạo sâu sắc.
Xây dựng tác phẩm, Kim Lân tập trung khắc hoạ ba mảnh đời trong một mái nhà: Tràng,
người vợ nhặt, bà cụ Tứ. Việc đặt ba nhân vật này trong tình huống “nhặt vợ” của Tràng, nhà văn đã
thể hiện rõ nét tính cách, phẩm chất của từng nhân vật. Họ là những con người nghèo khổ nhưng
nương tựa vào nhau, yêu thương nhau, luôn tin vào cuộc sống, vào tương lai. Và cũng từ đó thể hiện
giá trị tư tưởng của nhà văn.
- Nhân vật Tràng:

Nhân vật trung tâm trong tác phẩm là Tràng, Tràng là một chàng thanh niên xấu xí, thô kệch,
nghèo khổ làm nghề đẩy xe bò thuê nhưng lại giàu lòng nhân ái và khát khao hạnh phúc, có niềm tin
vào tương lai. Sống trong cảnh đói khát, đứng giữa ranh giới của sự sống và cái chết vậy mà khi gặp
người đàn bà trên tỉnh (sau này là vợ tràng), thấy chị ta gầy gò, tiều tuỵ vì đói, dù chẳng hơn gì chị,
Tràng vẫn vui vẻ đãi chị ta ăn bánh đúc. Bốn bát bánh đúc không đáng là bao nhưng trong lúc đói
khát này biết đâu nó đã cứu sống được một con người, biết đâu nếu không có bốn bát bánh đúc của
Tràng chị ta đã phải chết vì đói. Đó là tình thương của những con nười có cùng cảnh ngộ dành cho
Z
XY
nhau. Tình thương của Tràng mang đạo lí của con người Việt Nam “Bầu ơi …”, ở đây không phải là
“Lá lành…” mà là “lá rách ít đùm lá rách nhiều”. Thật đúng là “Một miếng khi đói…”. Tình thương
I.
của Tràng, lòng tốt của Tràng thật đáng để nhà văn và chúng ta trân trọng. Đặt Tràng trong tình huống
U
trên, Kim Lân còn cho thấy những khát khao cháy bỏng của anh. Sau khi đợi người đàn bà ấy ăn
H
xong, Tràng lại liều lĩnh bày tỏ ý muốn của mình “Này nói đùa chứ…”. Câu nói của Tràng gợi cho ta
C
nhớ tới câu nói của CP nói với thị Nở “Hay là mình sang đây…”. Đằng sau câu nói tưởng như thô ráp
C
ấy lại chứa đựng cả một khát vọng lớn lao, khát vọng HP, khát vọng có một mái ấm gia đình đã làm
O
H
Tràng quên đi cái đói cái chết đang rình rập, quên cả những cái khó khăn đang chờ đợi trước mắt.
Niềm vui, niềm hạnh phúc khi có vợ đã làm cho Tràng thấy “thương yêu, gắn bó với cái nhà của hắn
H
IC
lạ lùng […] hắn thấy hắn phải có bổn phận phải lo lắng cho vợ con sau này […] Hắn cũng muốn
H
làm một cái gì đó để dự phần tu sửa lại căn nhà”. Có thể nói cái hạnh phúc với người đàn bà lạ kia và
.T
chính cái tình người của người mẹ, của người vợ nhặt đã phục sinh nhân cách cho Tràng, đã đưa
W
Tràng từ cái vẻ ngây ngây dại dại, từ cái vẻ hoang dã, trở thành một con người rất yêu đời, yêu cuộc
sống, muốn sống tốt đẹp hơn. Cũng giống như CP, sau khi nhận được sự quan tâm chăm sóc của Thị
W
nở, từ một con quỷ giữ, CP đã khao khát hoàn lương, khao khát trở thành người lương thiện. Từ hạnh
W
phúc nhỏ nhoi bình đị đó đã cất cánh cho Tràng đưa Tràng đến những khát vọng lớn lao hơn. Bữa
cơm gia đình đầu tiên thật thảm hại: Chỉ có một nồi cháo loãng - cháo cám đắng chát, ít muối và nồi
chè khoán, lại có cả âm thanh thúc thuế, làm cho Tràng cảm thấy một nỗi xót xa tủi hờn len vào trong
tâm trí. Nhưng khi nghe người vợ kể chuyện những người đói Bắc giang, Thái nguyên đi phá kho
thóc của Nhật, thì “Trong ý nghĩ của hắn vụt hiện lên cảnh những người nghèo đói ầm ầm kéo nhau
đi trên đê Sộp. Đằng trước có lá cờ đỏ to lắm”. Phải chăng màu đỏ của lá cờ mà nhà văn lại một lần
nữa nhắc lại ở cuối tác phẩm, chính là ánh sáng của khát vọng tự do, khát vọng đổi đời đã cháy lên
trong tâm hồn người thanh niên nghèo khổ ấy. Hình ảnh lá cờ vừa gieo vào lòng người đọc một niềm
tin vào tương lai tươi sáng, vừa thể hiện bản chất của con người- dù trong lao khổ, con người vẫn
luôn lạc quan yêu đời, yêu cuộc sống và khát vọng vươn lên một cuộc sống tốt đẹp hơn. Như vậy,
việc đặt Tràng trong tình huống độc đáo, éo le nhà văn đã khắc sâu trong tâm trí người đọc hình ảnh
một người nông dân tuy nghèo khổ nhưng sống có tình người, có khát vọng và có niềm tin.
- Nhân vật người vợ nhặt của Tràng:
Tình huống truyện còn làm nổi bật hình ảnh người con gái tội nghiệp, đáng thương nhưng
cũng rất đáng trân trọng, đó là người vơn nhặt của Tràng. Đối với người con gái, sự nhẹ nhàng, tế nhị
và thể diện con người là rất quan trọng. Gạt qua một bên lòng tự trọng và thể diện của người con gái,
người đàn bà mà Tràng gặp trên tỉnh cứ bám riết lấy câu nói đùa của Tràng để nài nỉ xin ăn. Và khi
được Tràng đãi ăn bánh đúc thì chị ta đã cúi đầu ăn một chặp 4 bát mà không một chút ngượng ngùng
gì. Ăn xong chị ta lại bám theo câu nói của Tràng, theo Tràng về nhà làm người vợ nhặt. Thực ra
không phải là chị ta không có thể diện, không có lòng tự trọng mà vì cái đói, vì được sống, được tồn
tại mà chị ta đã bất chấp tất cả. Chính vì vậy, khi chỉ cần có một chút hơi thở của cuộc sống thì chi ta
lại thay đổi hoàn toàn, lại trở về với những bản chất tốt đẹp vốn có của người con gái. Từ một người
phụ nữ cong cớn, trơ trẽn, ăn nói chì chỏng lỏn đến với Tràng để kiếm chốn nương thân, để bấu víu
khỏi chết đói, đến chỗ chị ta cư xử rất tế nhị, đúng mực với chồng và với mẹ chồng. Trên đường theo
Tràng về nhà “Thị có vẻ rón rén, e thẹn”. Khi về đến nha Tràng, chị ta chỉ dám ngồi mớm vào mép
giường và khi được mẹ chồng múc cho bát “chè khoán” thì chị ta đã “đón lấy cái bát”. Từ điệu bộ, cử
chỉ của chị ta không còn có vẻ gì trơ trẽn, chỏng lỏn nữa. Hạnh phúc đã làm cho chị ta thay đổi. Sự
thay đổi của chị ta làm cho Tràng cũng phải ngạc nhiên “Tràng nom thị hôm nay khác lắm, rõ ràng là
người đàn bà hiền hậu đúng mực không còn vẻ gì chao chát chỏng lỏn như mấy lần Tràng gặp ở
ngoài tỉnh”. Không những thế, chị ta còn ý thức rất rõ trách nhiệm của mình với gia đình. Đêm tân

hôn của chị với Tràng diễn ra trong cảnh… vậy mà sáng hôm sau chị ta đã dậy rất sớm, cũng mẹ
chồng … để rồi làm cho Tràng khi tỉnh dậy thấy vô cũng cảm động. Đặt nhân vật người vợ nhặt trong
tình huống éo le ấy, Kim Lân đã gửi đến người đọc một cái nhìn mới mẻ: ẩn sau vẻ bề ngoài xấu xí
chị ta là một người phụ nữ có khát vọng, biết vượt lên hoàn cảnh để được sống, được hạnh phúc và
được hi vọng. Chỉ cần một chút hơi thở của cuộc sống thôi thì bản chất tốt đẹp với những lo toan,
trách nhiệm, nghĩa tình được bộc lộ. Đúng như Kim Lân nói “Trong cái đói, người ta vẫn nghĩ đến
điều sung sướng cho nên người ta mới lấy nhau. Những người đói người ta không nghĩ đến cái chết
Z
XY
mà nghĩ đến cái sống”.
- Nhân vật Bà cụ Tứ:
I.
Cũng giống như Tràng, người vợ nhặt của Tràng, việc đặt cụ Tứ trong tình huống truyện độc
U
đáo, éo le, hình tượng nhân vật cụ Tứ, được hiện lên cảm động hơn, chân thực hơn, và sâu sắc hơn.
H
Khi biết Tràng con trai cụ đưa người vợ nhặt về nhà trong lúc đói khát cụ vô cùng ai oán, xót thương
C
cho con trai. Cụ sót thương là bởi vì con trai cụ lấy vợ giữa lúc đói nên chẳng có gì: không lễ hỏi
C
…Từ nỗi thương con, cụ Tứ tủi cho phận mình, cụ tự trách mình: “Chao ôi, người ta dựng vợ gả
O
H
chồng cho con là lúc nhà ăn nên làm nổi, những mong sinh con đẻ cái để mở mặt mày sau này. Còn
mình thì…” Trách mình vì là mẹ mà không làm tròn bổn phận của người mẹ đối vời con. Cái nỗi
H
IC
buồn đó quá lớn khiến cho đôi mắt kèm nhèm ấy đã không cầm nổi hai hàng nước mắt. “trong kẽ mắt
H
kèm nhèm của bà rỉ xuống hai hàng nước mắt” Đó là những giọt nước mắt được chắt ra từ cay đắng
.T
trong nỗi lòng người mẹ nhất mực thương con. biết được những điều hay lẽ phải nhưng bất lực vì
W
nghèo. Nếu không hiểu và có một niềm cảm thương sâu sắc với con người thì Kim Lân không thể có
những trang viết cảm động đến như vậy. Tình thương con của cụ còn thể hiện ở ý thức trách nhiệm
W
với cuộc sống của con. Mặc dù đêm tân hôn của đôi vợ chồng trẻ diễn ra trong cảnh tượng thê thảm,
W
nhưng sáng hôm sau cụ Tứ dậy rất sớm. Cụ cùng người con dâu dọn dẹp nhà cửa, sân vườn tươm tất,
sạch sẽ. Khi Tràng tỉnh dậy đã thấy cụ đang lúi húi giẫy những búi cỏ mọc nham nhở. Hành động lúi
húi dẫy những búi cỏ còn nham nhở đã mang ý nghĩa biểu tượng, hướng tới khát khao đổi đời. Bà
không muốn số phận các con bà lại lặp lại như mình trước kia, bà muốn cuộc sống của con bà sáng
sủa hơn, tốt đẹp hơn. Đáng trân trọng ở người mẹ nghèo này còn là cái tình người sâu nặng mà cụ
dành cho người vợ nhặt của Tràng. Mặc dù cái đói đang hoành hành, cái chết đang rình rập vậy mà bà
cụ vẫn chấp người đàn bà theo không con mình về làm vợ. Đây là sự chấp nhận đầy lòng nhân ái. Bà
chấp nhận người vợ nhặt của Tràng giữa lúc này cũng có nghĩa là bà chấp nhận chia một phần khẩu
phần ăn của mình cho người đàn bà xa lạ kia. Nghĩa là chấp nhận cái đói càng đói hơn, cái nghèo
càng nghèo hơn. Đây là hành động sự cưu mang đạo lí của con người VN. Không chỉ có vậy, tấm
lòng nhân hậu của người mẹ nghèo còn tỏ ra hiểu và sâu sắc với nàng dâu. Bà coi chuyện Tràng nhặt
được vợ là niềm hạnh phúc, là may mắn cho gia đình bà : “Người ta có gặp bước khó khắn đói khổ
này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được”. Những suy nghĩ ấy của bà mẹ rất
cảm động vừa chất chứa niềm xót thương, vừa xao xuyến niềm vui. Tất cả điều đó đều có được từ
một người mẹ bao dung độ lượng và nhân hậu, giàu lòng vị tha. Mặc dù trong lòng rất lo nhưng cụ đã
nén nỗi lo của mình lại động viên các con Bữa cơm gia đình mới diễn ra thật thảm hại nhưng cụ Tứ
và cả nhà vẫn ăn uống vui vẻ. Bà còn toàn nói những chuyện vui, toàn chuyện sung sướng sau này.
Cụ đã gieo vào lòng con niềm tin ở tương lai. “Biết thế nào hở con, ai giàu ba họ, ai khó ba đời?Có
ra rồi thì con cái chúng mày về sau”. Cụ Tứ là điển hình nhất cho những gì là cơ hàn, cùng cực
nhưng cũng vô cùng tốt đẹp của người nông dân trong xã hội xưa mà khiến cho không ít người đọc
phải suy ngẫm. Bên cạnh đó Kim Lân còn cho ta thấy vẻ đẹp của những người dân xóm ngụ cư. Dù
đang đứng trước cái chết vẫn vui mừng cho hp của Tr, họ vẫn cảm thấy có cái gì lạ lùng, tươi mát
đang thổi vào cuộc sống đói khát, tối tăm của họ. Cái tình người cũng chính là ở chỗ đó.
=> Như vậy, thông qua ba nhân vật: Tràng, người vợ nhặt, bà cụ Tứ, người đọc thấy được tài
năng độc đáo của KL trong việc xây dựng tình huống truyện. Đặt tất cả biểu hiện này vào tình huống
truyện, KL đã làm sáng lên tư tưởng: “Sự sống chẳng bao giờ chán nản, sự sống luôn mạnh hơn cái
chết […] Những người đói người ta không nghĩ đến cái chết mà nghĩ đến cái sống”.
III. KHÁI QUÁT
Với nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo kết hợp cùng khả năng phân tích tâm lí
nhận vật tinh tế, ngôn ngữ văn xuôi nhuần nhuyễn, giản dị Kim Lân đã làm mới một đề tài đã cũ. Tác

phẩm đã thể hiện một cái nhìn xót thương, trân trọng, cảm thông của nhà văn với con người. Với “Vợ
nhặt” nhà văn muốn gửi thông điệp tới muôn đời: dù cho cuộc sống có bi thảm đến đâu thì những con
người nghèo khổ vẫn khao khát vượt lên hoàn cảnh để sống, để làm người và cả để nên người. Với
tình huống truyện độc đáo, éo le, Vợ nhặt mang đến cho người đọc một dư vị riêng của cuộc đời:
đắng chát, khổ đau, nhưng vẫn chứa chan tình người và luôn tìm thấy ánh sáng ở phía cuối con
đường. Chứng tỏ mạch nguồn cảm hứng nhân đạo mãi bất tận.
Z
XY
RỪNG XÀ NU
I.
U
Nguyễn Trung Thành
H
C
C
I. KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

O
H
Nguyễn Trung Thành là nhà văn đã từng đi qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ
H
của dân tộc. Trong hai cuộc kháng chiến đó, ông đặc biệt gần gũi, gắn bó với mảnh đất và con người
IC
Tây Nguyên. Tất cả những điều đó đã đi vào trang viết của ông một cách tự nhiên, sinh động. Truyện
H
ngắn “Rừng xà nu” in trong tập “Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc” là một trong những tác
.T
phẩm tiêu biểu nhất của Nguyễn Trung Thành viết về mảnh đất và con người Tây Nguyên trong những
W
năm kháng chiến chống đế quốc Mĩ. (Đọc tác phẩm để lại ấn tượng nhất trong lòng người đọc là …)
W
II. CẢM NHẬN TÁC PHẨM

1. Hình tượng cây xà nu
W
a. Khái quát về cây xà nu.

Xà nu là loại cây thuộc họ thông, gỗ và nhựa đều rất quý, mọc thành rừng ở Tây Nguyên. Đi
vào trong tác phẩm của Nguyễn Trung Thành, xà nu được đặt trong sự tàn phá dữ dội của bom đạn
Mĩ Ngụy. Nó trở thành một hình tượng nghệ thuật đặc sắc bao trùm toàn bộ thiên truyện, tạo nên
không khí sử thi, lãng mạn. Bằng ngôn ngữ giàu chất tạo hình và chất thơ, Nguyễn Trung Thành đã
xây dựng lên một hình tượng nghệ thuật vừa mang vẻ đẹp tự nhiên, sinh động, vừa mang ý nghĩa
tượng trưmg khái quát.
b. Cảm nhận về cây xà nu.
* Xà nu mang vẻ đẹp tự nhiên.
- Đọc Rừng xà nu ấn tượng đầu tiên đó là một thiên nhiên hùng vĩ. Vẻ đẹp hùng vĩ của xà
nu được thể hiện trước hết ở nhan đề tác phẩm: “Rừng xà nu”. “Rừng xà nu” nghe vừa rắn rỏi, cứng
cáp, khoẻ khoắn, vừa bao hàm cái nồng nàn, tha thiết của núi rừng TN. Cái hùng vĩ của rừng xà nu
còn được thể hiện ở kết cấu tác phẩm. Tác phẩm được mở ra bằng một cánh rừng xà nu nằm trong
tầm đại bác của đồn giặc, đang ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng Xô man. Khép lại
truyện ngắn lại là những rừng xà nu nối tiếp nhau chạy đến tận chân trời, trong tầm mắt của cụ Mết,
Dít và Tnú. Đó là kiểu kết cấu vòng tròn hay còn gọi là kết cấu đầu cuối tương ứng. Với kiểu kết cấu
này càng tô thêm cái nền vững chãi, cái bát ngát vô tận, vô cùng của thiên nhiên.
- Không chỉ tạo nên một thiên nhiên hùng vĩ, xà nu còn gần gũi, gắn bó với con người Tây
nguyên. Xà nu tham dự vào mọi đời sống sinh hoạt của con người, chia sẻ những tâm tình, chứng
kiến mọi đau thương và trưởng thành trong cuộc chiến đấu và chiến thắng của con người Xô Man. Xà
nu là người bạn sưởi ấm mỗi căn nhà Ưng, và cũng bên ngọn lửa xà nu ấy câu chuyện về cuộc đời
Tnú đã được cụ Mết kể cho dân làng nghe. Xà nu hiện lên trong tác phẩm còn gắn liền với nhân vật
chính, nhân vật Tnú- người con anh hùng của làng Xô Man. Con người gan góc của núi rừng Tây
Nguyên ấy đến với cách mạng, học cái chữ của cách mạng để trở thành cán bộ cách mạng, trở thành
người Đảng viên ưu tú cũng từ những chữ được viết trên cái bảng hun bằng khói xà nu. Khi bọn giặc
bắt trên đường đi liên lạc, những vết dao mà giặc chém trên lưng Tnú máu trào ra rồi đặc lại cũng
được ví như nhựa cây xà nu. Khi Tnú bị bắt, kẻ thù lại dùng chính nhựa xà nu tẩm giẻ đốt 10 đầu
ngón tay anh, để rồi đốt lên ngọn lửa căm hờn trong anh,trong dân làng Xô Man…ngọn lửa đồng khởi
đã thiêu cháy kẻ thù. Cây xà nu đã trở thành người bạn đồng hành không thể thiếu với cuộc sống của
dân làng Xô Man. Người và cây hoà quyện, gắn kết bên nhau hài hoà, nồng thắm. Cây xà nu được

miêu tả với những đặc tính của con người trở nên sống động có linh hồn.
* Xà nu mang vẻ đẹp tượng trưng khái quát.
“Rừng xà nu” sở dĩ sống mãi trong lòng người đọc còn bởi nhà văn đã xây dựng được hình
tượng cây xà nu là biểu tượng cho số phận, phẩm chất và sức sống của con người Tây nguyên.
- Trước hết, xà nu tượng trưng cho sự đau thương của làng Xô Man trong cuộc kháng
chiến chống ĐQM xâm lược. Đọc “Rừng xà nu”, ngay từ trang đầu của tác phẩm, ta thấy cây xà nu
phải hứng chịu biết bao thương tích trên mình bởi sự tàn phá huỷ diệt của bom đạn đế quốc: “Hầu hết
Z
XY
đạn đại bác đều rơi vào ngọn đồi xà nu cạnh con nước lớn. Cả rừng xà nu hàng vạn cây không cây
nào không bị thương. Có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình đổào ào như một trận bão”.
I.
Gợi cho ta liên tưởng tới hình ảnh biết bao người con của dân làng Xô man đã phải ra đi trong sự đau
U
đớn như bà Nhan bị chặt đầu, anh Xút bị treo cổ trên cây bả đầu làng, mẹ con Mai phải hứng chịu
H
những cây gậy sắt quật tới tấp vào cho đến khi chết…
C
- Đọc Rựng xà nu, người đọc không thể không cảm động trước sức sống mãnh liệt của xà
C
nu, gợi cho ta liên tưởng tới sức sống mãnh liệt, kiên cường bất khuất của dân làng Xô Man. Dù
O
H
kẻ thù độc ác có tàn phá đến đâu thì cây xà nu vẫn sống bền bỉ, dẻo dai, vẫn có sức sinh trưởng đầy
ngỡ ngàng và đam mê: “Trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khoẻ như vậy.Cạnh một cây xà nu
H
IC
mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên”. Cũng như dân làng Xô Man, dù cho kẻ thù có khủng
H
bố dã man đến đâu, có gây nên những tổn thất lớn lao thế nào thì càng đau thương con người Tây
.T
nguyên càng nuôi chí căm thù. Chí căm thù ấy đã tạo nên sức mạnh kiên cường, bất khuất. Cụ Mết –
W
già làng, lời của cụ giản dị nhưng lại như một chân lí thời đại “Chúng nó cầm súng, mình phải cầm
giáo”. Câu nói của cụ đã trở thành động lực thúc đẩy dân làng Xô man chiến đấu. Chúng ta thật khó
W
có thể quên được hình ảnh Tnú, đây là nhân vật độc đáo,giầu chất sử thi, tập trung những phẩm chất
W
cao đẹp của dân làng Xô man, của một dân tộc anh hùng. Anh như cây Xà Nu “hình nhọn mũi tên lao
thẳng lên bầu trời” trưởng thành vững vàng trước sóng gió, kiên cường, bất khuất và bất diệt.
- Ấn tượng về xà nu còn được làm nên bởi đặc tính khác thường, xà nu là một loại cây ham
ánh sáng và khí trời chính là hình ảnh tượng trưng cho khát vọng tự do và niềm tin vào Đảng.
Những cây xà nu “chúng phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng” cây xà nu khát khao ánh nắng
mặt trời cũng chính là người Xô Man, là đồng bào TN, khao khát tự do, tha thiết với cách mạng và
một lòng hướng về ánh sáng chân lí cách mạng. Làng Xô man đã coi câu nói của cụ Mết như kim chỉ
nan cho mọi hành động của mình. “Cán bộ là Đảng, Đảng còn núi nước này còn”.
- Xà nu còn là một loại cây có sức sống mãnh liệt qua từng thế hệ chính là ẩn dụ cho sức
sống trường tồn bất tử của đồng bào Tây Nguyên, của dân tộc ta. Cụ mết nói: “Không có cây gì
mạnh bằng cây xà nu đất ta, cây mẹ ngã, cây con mọc lên. Đố nó giết hết rừng xà nu này”, chính là ẩn
dụ cho sự trường tồn, bất tử, bất diệt của dân làng Xô Man. Làng Xô Man cũng chính là một rừng xà
nu dồi dào sức sống. Trong cánh rừng xà nu đại ngàn của Tây Nguyên hùng vĩ, cũng chính là tập thể
anh hùng của làng Xô Man tiếp bước nhau đứng lên, thế hệ sau mạnh hơn thế hệ trước. Cụ mết già
làng, người chỉ huy của thế hệ kháng chiến chống Pháp, nay đã có Tnú thay già lãnh đạo dân làng làm
cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ xâm lược, Mai hi sinh đã có Dít thay chị, bé Heng mới ngày nào
còn theo mẹ lên rẫy, nay đã biết cầm súng, hứa hẹn chủ nhân ương lai của đất nước.
2. nhân vật Tnú

a. Khái quát về T nú.
Trong Rừng xà nu, Nguyễn Trung Thành đã xây dựng được bức tranh sinh động về tập thể
anh hùng với những sự nối tiếp của các thế hệ dân làng Xô man trong khói lửa của cuộc chiến tranh
chống Mĩ xâm lược: từ cụ Mết – Tnú- Mai- Dít- bé Heng…Trong những khuôn mặt rắn rỏi và hiên
ngang ấy, nổi bật lên là nhân vật Tnú, nhân vật tiêu biểu cho cuộc đời và số phận, phẩm chất, cốt cách
của con người Tây Nguyên đau thương nhưng kiên cường bất khuất và một lòng đi theo cách mạng.
b. Cảm nhận về nhân vật.
- Phẩm chất kiên cường của người chiến sĩ cách mạng đã chảy trong dòng máu của Tnú, nó
bộc lộ ngay khi Tnú còn nhỏ. Mặc cho giặc khủng bố ác liệt, vượt qua những ám ảnh về cái chết thảm
thương của anh Xút bị treo cổ, bà Nhan bị chặt đầu…Tnú vẫn hăng hái vào rừng nuôi dấu và làm liên
lạc cho cán bộ cách mạng. Tuy nhỏ tuổi, nhưng Tnú ý thức rất rõ về trách nhiệm của mình vào sự
nghiệp chung. Anh luôn tâm niệm lời cụ Mết: “Cán bộ là Đảng. Đảng còn núi nước này còn”. Khi

học chữ, Tnú không sáng dạ như Mai, anh đã trừng phạt cái tội hay quên của mình bằng việc lấy đá
đập vào đầu khiến máu chảy ròng ròng mà không thấy đau đớn. Hành động này tuy có hơi nóng nảy,
bồng bột và có tính cực đoan nhưng nó thể hiện được quyết tâm sắt đá và bản lĩnh gan dạ trong con
người Tnú. Khác với học chữ, làm cách mạng, Tnú lại thông minh đến lạ lùng: “Giặc vây các ngả
đường, nó trèo lên một cây cao nhìn quanh một lượt rồi xé rừng mà đi, lọt tất cả các vòng vây…”.
Khi bị bắt, địch chĩa mũi súng uy hiếp, nhưng T nú không sợ, điều đầu tiên Tnú làm là nuốt ngay lá
thư mà cán bộ Quyết gửi về Huyện.Sự nhanh trí của Tnú đã đảm bảo an toàn tuyệt đối cho CM. Rơi
Z
XY
vào tay giặc, bị giặc tra tấn giã man, nhưng tấm lòng kiên trung với Đảng, là niềm tin, là sức mạnh, ý
chí để anh chịu đựng mọi cực hình của kẻ thù. Gặc hỏi “Cộng sản ở đâu” Tnú chỉ vào bụng mình nói
I.
“Cộng sản đây này”. Sự gan dạ, dũng cảm, hết lòng cống hiến cho sự nghiệp cách mạng là phẩm chất
U
cao đẹp của người chiến sĩ. Người chiến sĩ nhỏ tuổi Tnú là hiện thân cho vẻ đẹp của thiếu niên Tây
H
Nguyên trong thời kì kháng chiến chống Mĩ xâm lược. Những con người tuổi nhỏ mà chí lớn.
C
- Ba năm sauTnú đã vượt ngục trở về làng. Lúc này Tnú đã trưởng thành. Mặc dù đã biết con
C
đường cách mạng là gian khổ, mặc dù đã nếm mùi vị của con đường cách mạng, nhưng bằng sự ngan
O
H
dạ và trái tim luôn hướng về cách mạng, T nú vẫn lại tham gia cách mạng. Lúc này, anh Quyết đã hy
sinh, Tnú lãnh đạo dân làng đứng lên làm kháng chiến. Anh là một trong số những thanh niên hăng
H
IC
hái lên núi Ngọc Linh lấy đá mài rựa, mài giáo, chuẩn bị chiến đấu. Kẻ thù đã tìm mọi cách để bắt
H
anh mà không được, chúng phải dùng cả những đòn bỉ ổi nhất là bắt vợ con anh hành hạ, đánh đập
.T
với mục đích: “Bắt được con Cọp cái và con cọp con tất sẽ dụ được con Cọp đực trở về”. Khi chứng
W
kiến cảnh bọn nguỵ tra tấn đánh đập vợ con, cho đến lúc không thể kìm lòng được, anh đã lao ra ôm
chặt lấy vợ con và anh đã rơi vào tay giặc. Kẻ thù chưa hành hình anh ngay, chúng đã trói anh lại,
W
ném anh vào góc nhà ưng, rồi kéo nhau đi ăn. Giữa thời khắc ngắn ngủi của sự sống và cái chết, Tnú
W
vẫn bình thản đến lạ lùng, cái bình thản của một người quên mình vì cách mạng. Mọi tâm trí của anh
đều hướng về cách mạng. Anh trăn trở: “Ai sẽ làm cán bộ? Đến khi có lệnh Đảng cho đánh, ai sẽ làm
cán bộ lãnh đạo dân làng Xô Man đánh giặc?”. Trách nhiệm với Đảng, với cách mạng còn lớn hơn
cả mạng sống của bản thân. Thế rồi kẻ thù thâm độc đã tẩm dầu xà nu vào giẻ rồi quấn vào mười đầu
ngón tay anh đốt “Một ngón tay Tnú bốc cháy, hai ngón, ba ngón. Không có gì đượm bằng lửa xà nu,
lửa bắt rất nhanh, 10 ngón tay đã thành 10 ngọn đuốc”. Không có nỗi đau thể xác nào đau bằng nỗi
đau mà T nú phải chịu lúc này. Ngay trong giờ phút đau đớn ấy anh vẫn nhớ lời cán bộ Quyết “Người
cộng sản không thèm kêu van”, và anh đã “Không thèm, không thèm kêu van”. Vừa như một sự thách
thức đầy kiêu hãnh của người cộng sản, vừa thể hiện lòng kiên trung với Đảng với cách mạng, vừa
thể hiện ý chí kiên cường bất khuất trước kẻ thù. Cho đến khi lòng căm thù lên đến cao độ, T nú đã
bật lên thành tiếng thét dữ dội “Giết!” Tiếng thét của anh đã trở thành một hiệu lệnh tấn công, cả làng
Xô Man nổi dậy biến đau thương thành hành động, họ đã dùng những cây rựa sáng loáng, những cây
rựa mài bằng đá Tnú mang từ đỉnh núi Ngọc Linh về để chiến đấu với kẻ thù. Lửa tắt trên 10 đầu
ngón tay anh, cũng là lúc xác 10 tên lính ngổn ngang quanh đống lửa giữa nhà. Cho dù hai bàn tay,
mỗi ngón chỉ còn lại hai đốt nhưng T nú vẫn dùng đôi bàn tay “tàn mà không phế” của mình tiếp tục
cầm súng chiến đấu bảo vệ quê hương đất nước.
- Bên cạnh một Tnú hiên ngang, gan góc, trung thực, biết căm thù, còn là một Tnú sống có
nghĩa có tình. Anh là người con ưu tú của dân làng XM, là linh hồn của dân làng. Làng Xô Man luôn
tự hào về anh. Mỗi lần nhắc đến anh, dân làng lại tự hào mà nói “Đời nó khổ nhưng bụng nó saachj
như nước suối làng ta. Tnú còn là con người giàu tình cảm, biết yêu thương trân trọng tình cảm riêng
tư rất đỗi bình dị của mình. Anh là một người chồng, một người cha thương yêu và đầy trách nhiệm
đối với vợ con. Cái chết của mẹ con Mai cũng như của những người thân yêu như một vết dao cắt cứa
vào lòng anh, đã tiếp sức cho anh trên con đường đấu tranh cách mạng.
3. Vẻ đẹp con người Tây Nguyên trong thời kì chống Mĩ
a. Khái quat về con người Tây Nguyên.
Tây Nguyên là mảnh đất nằm ở phía nam của Đất nước. Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ,
làng Xô Man Tây Nguyên là tuyến đầu chống Mĩ, nơi “mũi tên, hòn đạn” của kẻ thù. Ngay trong
phần đầu tác phẩm, tác giả cũng đã nói “Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc”. Trong hoàn cảnh
điển hình đó nhà văn đã làm nổi bật vẻđẹp của những con người nơi đây. Đó là những con người
tuyệt đối trung thành với cách mạng, kiên cường bất khuất trước kẻ thù.

b. Cảm nhận
* Đọc “Rừng Xà Nu”, ấn tượng đầu tiên là hình tượng cây Xà Nu- rừng Xà Nu. Bằng cảm
hứng sử thi và lãng mạn, Nguyễn Trung Thanh đã xây dựng lên hình tượng cây xà nu mang
vẻđẹp tâm hồn cốt cách của con người Tây Nguyên. Trong sự tàn phá dữ dội của bom đạn kẻ thù
làm cho “cả rừng xà nu không cây nào là không bị thương” thế nhưng “cạnh một cây xà nu mới ngã
ngục đã có bốn, năm cây con mọc lên ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời”. Sự
chịu đựng, sức sống bền bỉ, dẻo dai của xà nu phải chăng chính là sức chịu đựng kiên cường, sức sống
Z
XY
mãnh liệt của con người Việt Nam trong những năm kháng chiến chống Mĩ cứu nước. ấn tượng về xà
nu còn được làm nên bởi đặc tính khác thường, xà nu là một loại cây ham ánh sáng. Phải chăng đó là
I.
vẻ đẹp của con người Tây Nguyên, những con người khao khát tự do, vươn lên theo lí tưởng cách
U
mạng. Mở đầu thiên truyện là “Đồi xà nu” vậy mà trong tầm đại bác của kẻ thù những cây xà nu ấy
H
không những vững vàng mà còn vươn lên tạo thành một “Rừng xà nu”. Phải chăng đó làđiệp khúc của
C
bài ca về sự trường tồn, bất tử và bất diệt của con người Tây Nguyên, của dân tộc ta.
C
* Vẻ đẹp con người Tây Nguyên còn được nhà văn thể hiện trực tiếp thông qua tập thể anh
O
H
hùng của dân làng Xô Man, những con người kiên cường bất khuất, yêu tự do, quý cách mạng.
- Nói đến vẻ đẹp của dân làng Xô Man không thể không nhắc đến Cụ Mết, người đã từng
H
IC
đi qua cuộc kháng chiến chống Pháp, nay lại có mặt trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ xâm
H
lược. Cụ là linh hồn của dân làng Xô Man, cụ như một câyxà nu cổ thụ toả bóng mát che chở cho dân
.T
làng. Cụ là một chiếc cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, cụ như một pho tượng sống, sừng sững giữa
W
buôn làng Tây Nguyên. ở cụ là lòng tin yêu tuyệt đối vào đảng và cách mạng, cụ nói: “Cán bộ là
đảng, đảng còn thì núi nước này còn”. Câu nói của Cụ dản dị nhưng lại như là một chân lí: Phải nuôi
W
dấu cán bộ cách mạng vì cán bộ cách mạng là người của đảng, cán bộ cách mạng còn thì Đảng còn,
W
Đảng còn thì quê hương còn, cuộc sống cũng còn. Cụ Mết là tiêu biểu cho lớp cha ông đi trước, là
nhân vật tượng trưng cho lịch sử truyền thống chống ngoại xâm của con người Tây Nguyên.-> ý chí
quyết tâm đánh giặc …“Chúng nóầm súng thì mình phải cầm giáo”
- Tiếp bước Cụ Mết, thế hệ con cháu đứng lên làm cách mạng. Hình ảnh Mai và Dít,
những cô gái Tây Nguyên giàu nghị lực và lòng dũng cảm đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng
người đọc. Từ nhỏ Mai đã cùng Tnú vào rừng tiếp tế nuôi dấu cán bộ cách mạng.Khi trưởng thành chị
là người phụ nữ thuỷ chung yêu chồng thương con và tuyệt đối trung thành với cách mạng. Dù bị giặc
tra tấn cho đến chết vẫn quyết không khai. Dít, một cô bé nhỏ lanh lẹn, nhưng ấn tượng hơn cả là đôi
mắt. Đôi mắt “bình thản lạ lùng” khi đối mặt với kẻ thù, đôi mắt “ráo hoảnh” trước cái chết của chị
gái vàđôi mắt “to, bình thản, trong suốt” của một chính trị viên xãđội. Đó làđôi mắt của sự gan góc,
dũng cảm, tự tin, đôi mắt của người lảm chủ, của tư thế đứng trên đầu thù mà chiến thắng. Mai và Dít
tiêu biểu cho vẻ đẹp người phụ nữ Tây Nguyên trong cuộc đấu tranh chống Mĩ cứu nước.
- Nổi bật nhất trong những người dân làng Xô Man là Tnú. Tnú là người con ưu tú của
dân làng, cha mẹ mất sớm, anh sống trong tình thương yêu đùm bọc của dân làng Xô Man. Nói về
anh, mọi người từng nói “Đời nó khổ nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta”. Từ nhỏ Tnúđã vào
rừng tiếp tế nuôi dấu và làm liên lạc cho anh Quyết, một cán bộ cách mạng quan trọng. Trong hoàn
cảnh giặc khủng bố điên cuồng, dã man, Tnú vẫn “xé rừng mà đi, lọt tất cả các vòng vây”. Khi bị bắt,
Tnú đã nuốt ngay lá thư vào trong bụng. Giặc tra tấn, đánh đập Tnú quyết không khai. Giặc hỏi
“Cộng sản ở đâu?” Tnúđã chỉ vào bụng mình đầy vẻ thách thức mà nói rằng “Cộng sản đây này”.
Như vậy ngay từ nhỏ, Tnúđã là một thiếu niên gan góc quả cảm, rất mực trung thành với cách mạng.
Tnú thời niên thiếu là hiện thân cho vẻđẹp thiếu niên Tây Nguyên anh hùng thời kì chống Mĩ. Khi
trưởng thành Tnú đã thay già Mết lãnh đạo dân làng xô man làm kháng chiến. Biết được điều đó, kẻ
thù đã tìm mọi cách để bắt anh. Rơi vào tay giặc, chúng hành hạ tra tấn anh một cách dã man, tàn bạo.
Chúng quấn dẻ vào mười đầu ngón tay tẩm nhựa xà nu rồi đốt, mười đầu ngón tay anh thành mười
ngọn đuốc nhưng Tnú vẫn nhớ tới lời của cán bộ Quyết “Người cộng sản không thèm, không thèm
kêu van” và“Tnú không thèm, không thèm kêu van”. Thái độ “Không thèm, không thèm kêu van” như
một sự thách thức đầy kiêu hãnh của người cộng sản Tnú trước kẻ thù. Đọc truyện, người đọc không
khỏi cảm phục và tự hào về Tnú. Viết về Tnú với những phẩm chất tốt đẹp, cao cả, thấm đẫm chất sử
thi như trên, Nguyễn Trung Thành ca ngợi nhân dân Tây Nguyên nói riêng và con người Việt Nam
thời kì kháng chiến chống Mĩ nói chung. Trong đó Tnú là người đại diện cho tầng lớp thanh niên thời

kì này, một lòng, một dạ đi theo cách mạng, kiên cường bất khuất, yêu gia đình, yêu quê hương đất
nước.Bên cạnh đó là hình ảnh Bé Heng nhanh nhẹn, gan dạ, có lòng căm thù giặc sâu sắc hứa hẹn một
người chiến sĩ anh dũng, chủ nhân tương lai của núi rừng Tây Nguyên. Bé heng là sự tiếp nối của thế
hệ cha anh đi trước.
=> Cụ Mết, Tnú, Mai, Dít và bé Heng tuy có hoàn cảnh, tuổi tác, giới tính, tính cách khác
nhau song họ đều có chung một vẻ đẹp đó là giầu lòng yêu nước, căm thù giặc sâu sắc, kiên cường,
dũng cảm. Những nhân vật anh hùng trong tác phẩm thực chất là những con người kết tinh cao độ
Z
XY
phẩm chất tiêu biểu của con người Tây Nguyên, của cộng đồng, của dân tộc VN
III. KHÁI QUÁT
I.
Với lời văn chau chuốt giàu hình ảnh, bằng ngòi bút xây dựng nhân vật độc đáo đậm đà màu
U
sắc sử thi và khuynh hướng ngợi ca, Nguyễn Trung Thành đã khắc hoạ thành công vẻ đẹp (…), hình
H
tượng tiêu biểu cho vẻ đẹp của con người Tây Nguyên, con người Việt Nam trong cuộc kháng chiến
C
chống Mĩ cứu nước. Hình tượng (…) góp phần mang đến thành công cho tác phẩm “Rừng xà nu”
C
thực sự xứng đáng là một trong những tác phẩm tiêu biểu viết về cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu
O
H
nước.
H
IC
H
NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

.T
Nguyễn Thi
W

W
Nguyễn Thi là một trong số những cây bút văn xuôi hàng đầu của văn nghệ giải phóng miền
Nam thời kì kháng chiến chống đế quốc Mĩ. Ông quê ở miền Bắc nhưng lại gắn bó sâu nặng với nhân
W
dân miền Nam và thực sự xứng đáng với danh hiệu Nhà văn của người nông dân Nam Bộ trong cuộc
kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Những đứa con trong gia đình là một trong những truyện ngắn xuất
sắc nhất của Nguyễn Thi, được viết ngay trong những ngày chiến đấu ác liệt. Truyện viết về một gia
đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm. (Đọc tác phẩm để lại ấn
tượng nhất trong lòng người đọc là …)
II. TÌM HIỂU TÁC PHẨM
1. Nhân vật Việt.
a. Khái quát về nhân vật Việt.
Những đứa con trong gia đình được trần thuật qua dòng hồi tưởng của của Việt khi anh đang bị
thương nặng phải nằm lại ở chiến trường. Xây dựng hình tượng nhân vật Việt, nhà văn đã đặt nhân vật
này trong một hoàn cảnh hết sức điển hình. Việt được sinh ra và lớn lên trong một gia đình nông dân
có truyền thống yêu nước, căm thù giặc sâu sắc và phải chịu nhiều đau thương mất mát do Mĩ- Nguỵ
gây ra. Vì yêu nước, căm thù giặc sâu sắc nên ông nội và bố của Việt đã chống lại thói hống hách và
hành động khủng bố giã man của Mĩ - Nguỵ nên đều bị chúng giết hại. Mẹ Việt vừa phải vất vả nuôi
con, vừa phải đương đầu với những sự đe doạ, hạch sách của giặc, cuối cùng cũng chết vì bom đạn.
Đây là những đau thương, mất mát lớn lao không gì bù đắp được, không chỉ đối với gia đình nhà
Chiến, Việt mà còn đối với cả dân tộc ta trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Nỗi
đau đó còn đọng lại cho đến ngày hôm nay! Gia đình Việt còn có một cuốn sổ truyền thống gia đình.
Cuốn sổ này do chú Năm cất giữ, chú ghi lại tất cả những tội ác của Mĩ Nguỵ gieo xuống dân làng và
gia đình Việt. Chú còn ghi tất cả những chiến công của mọi thành viên trong gia đình. Đây cũng chính
là động lực thúc đẩy Việt lập công! Việc đặt Việt trong một hoàn cảnh điển hình nh trên, nhà văn càng
có cơ hội làm nổi bật, khắc sâu hơn vẻ đẹp hình t]ợng nhân vật của mình.
b. Cảm nhận.
- Sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, có mối thù nhà, nợ nước sâu sắc, Việt
sớm tiếp thu những tinh hoa của cha ông để lại. Từ lòng yêu nước, chí căm thù đã nung nấu ước muốn
trả thù, trả thù cho dân tộc, cho ba và cho má.Việt một lòng, một dạ đi theo cách mạng, sẵn sàng xả
thân vì sự nghiệp cách mạng, dẫu biết rằng phía trước là sự đổ máu, là có thể phải hi sinh cả tính mạng
nhưng Việt đều không màng tới sự hi sinh, gian khổ đó. Nếu như chị Chiến chỉ là một “nữ nhi”, thì
Việt chưa đến tuổi, vậy mà cả hai chị em đều tranh nhau ra chiến trường cầm súng giết giặc, không ai
nhường ai và cuối cùng thì cả hai đều được ra trận. Đây cũng là lí tưởng chung của lớp lớp thanh niên

VN trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Lê Mã Lương đã nói: “Cuộc đời đẹp nhất là trên trận
tuyến đánh quân thù”. “đẹp” ở đây là lí tởng cao đẹp- lí tưởng cm, lí tưởng cứu nước cao độ trong
hoàn cảnh đất nước có giặc ngoại xâm. Tinh thần đó của Việt cũng nh chị Chiến, của thế hệ cha anh
luôn là niềm tự hào của thế hệ con cháu hôm nay và mãi mãi mai sau.
Giống như chị Chiến, một cô gái mới ở độ tuổi 19, 20 mà lòng quyết tâm giết giặc cao độ và vĩ
đại vô cùng: “Nếu giặc còn thì tao mất”. Đó phải chăng là tinh thần “Quyết tử cho TQ quyết sinh” của
lớp lớp thanh niên VN trong cuộc kháng chiến chống kẻ thù xâm lược. Thì với Việt, khi vào quân giải
Z
XY
phóng, Việt chiến đấu gan dạ, dũng cảm. Trong trận chiến đấu ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt đã
một mình hạ được một chiếc xe bọc thép của địch. Bị thương nặng, lạc đơn vị, Việt ngất đi, tỉnh lại
I.
nhiều lần, người chiến sĩ trẻ tuổi ấy vẫn một mình chiến đấu với thương đau, cố duy trì sự sống tìm về
U
đơn vị và tuy bàn tay chỉ còn có một ngón cử động được nhưng Việt lúc nào cũng lăm lăm khẩu súng
H
trong tay chờ giặc đến là sẵn sàng xả đạn.
C
- Xuất thân trong một gia đình mà tất cả mọi ngời đều có sự yêu thương đùm bọc với nhau Việt
C
đã thừa hưởng những truyền thống đó của gia đình. Tình thương của Việt là tình yêu thương, gắn bó,
O
H
thuỷ chung với bà con cô bác, với xóm làng, với những ngời thân yêu, ruột thịt của mình. Trước khi
vào quân ngũ hai chị em đã cho xã mợn lại ngôi nhà của mình để làm trờng học, giườngván cũng cho
H
IC
xã mượn làm ghế học, mấy công ruộng thì chia cho bà con cô bác làm…Tình làng, nghĩa xóm của hai
H
chị em Việt thật là sâu nặng. Nếu nh chị Chiến là một người lo toan cho các em rất chu đáo, luôn luôn
.T
nhường nhịn các em. Thì Việt tuy là một người con trai nhưng lại có đời sống tâm hồn phong phú,
W
nhạy cảm. Khi bị thương, cứ mỗi lần tỉnh lại, dòng hồi ức lại đưa anh trở về với những kỉ niệm thân
thiết đã qua: về quê hương, gia đình và đồng đội. Việt dành tình cảm đặc biệt cho mẹ, anh nhớ rất rành
W
rọt về người mẹ thân yêu của mình. Anh nhớ lời chú Năm kể về mẹ, lời mẹ tự kể chuyện mình, nhớ
W
công việc mẹ làm, nhớ tấm áo mẹ mặc, nhớ cả mùi mồ hôi của mẹ và nhớ nhất là lúc mẹ ngã xuống.
Khi mẹ mất rồi, trong đêm cuối ở quê, nhớ mẹ, Việt tưởng như mẹ hiện về qua ánh đom đóm chấp
chới…Nếu không có tình cảm sâu nặng với người đã sinh thành và nuôi nấng, dạy bảo và hi sinh
cảưđời cho mình thì làm sao chàng trai Nam Bộ hồn nhiên sôi nổi ấy lại nhớ tới mẹ bằng nhiều kỉ
niệm đẹp và trong trẻo như thế! Phải chăng chính tình yêu xóm làng, yêu quê hương đất nước, yêu
những người thân yêu của mình và đặc biệt là lòng hiếu thảo và nhớ ơn mẹ đã trở thành sức mạnh tinh
thần kì diệu thôi thúc Việt xung phong vào chiến trường chống kẻ thù xâm lược, kiên cường bất khuất
không sự hi sinh để mang lại độc lập tự do cho quê hương, cho đất nước và trả thù cho những người
thân đã ngã xuống. Khi khiêng bàn thờ sang gửi chú Năm, chính Việt đã thầm nhủ: “Chúng con đi
đánh giặc trả thù cho ba má, đến chừng nước nhà độc lập con lại đa má về”.
- Tuy mang trong mình lí tưởng lớn, những hành động mạnh mẽ nhưng ở Việt vẫn còn rất trẻ
con, tinh nghịch và hay tị nạnh, bồng bột và nóng nảy. Cũng là cách xung phong đi lính, nhưng cái
cách tranh dành “xuất” ra chiến trường của với chị Chiến của Việt khác với chị Chiến. Chị Chiến
thìưđiềm đạm phân giải: tao lớn tao mới đi, mầy còn nhỏở nhà qua năm hãy đi, thì Việt đã đá trái dừa
rụng dưới chân đánh đùng, rồi nói “Bộ mình chị biết đi trả thù à?”. Cái nóng nảy, bồng bột của Việt
là cái nóng nảy, bồng bột của người con trai chưa đến tuổi vị thành niên, có cái hồn nhiên, vô tư của
tuổi trẻ. Về điểm này, Nguyễn Thi tỏ ra là còn là một nhà tâm lí. Nhà văn đã bắt đúng cái đặc điểm và
tâm lí của người con trai mới lớn, nhất là lại là con thứ trong gia đình.
2. Những điểm giống nhau, khác nhau của nhân vật Chiến và Việt
a. Khái quát nhân vật.
Những đứa con trong gia đình được trần thuật qua dòng hồi tưởng của của Việt khi anh đang bị
thương nặng phải nằm lại ở chiến trường. Xây dựng hình tượng nhân vật Chiến và Việt, nhà văn đã đặt
hai nhân vật này trong một hoàn cảnh hết sức điển hình. Chiến và Việt được sinh ra và lớn lên trong
một gia đình nông dân có truyền thống yêu nước, căm thù giặc sâu sắc và phải chịu nhiều đau thương
mất mát do Mĩ- Nguỵ gây ra. Vì yêu nước, căm thù giặc sâu sắc nên ông nội và bố của Chiến, Việt đã
chống lại thói hống hách và hành động khủng bố giã man của Mĩ - Nguỵ nên đều bị chúng giết hại. Mẹ
Của Chiến và Việt vừa phải vất vả nuôi con, vừa phải đương đầu với những sự đe doạ, hạch sách của
giặc, cuối cùng cũng chết vì bom đạn. Đây là những đau thương, mất mát lớn lao không gì bù đắp
được, không chỉ đối với gia đình nhà Chiến, Việt mà còn đối với cả dân tộc ta trong những năm tháng
kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Nỗi đau đó còn đọng lại cho đến ngày hôm nay! Gia đình Chiến và

Việt còn có một cuốn sổ truyền thống gia đình. Cuốn sổ này do chú Năm cất giữ, chú ghi lại tất cả
những tội ác của Mĩ Nguỵ gieo xuống dân làng và gia đình Việt. Chú còn ghi tất cả những chiến công
của mọi thành viên trong gia đình. Việc đặt Chiến và Việt trong một hoàn cảnh điển hình như trên, nhà
văn càng có cơ hội làm nổi bật, khắc sâu hơn vẻ đẹp hình tượng nhân vật của mình. Đó là những con
người có lí tưởng cách mạng cao cả, có tinh thần chiến đấu dũng cảm và tình yêu thương sâu nặng.
b. Cảm nhận.
* Giống nhau.
Z
XY
- Sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, có mối thù nhà, nợ nước sâu sắc,
Chiến và Việt sớm tiếp thu những tinh hoa của cha ông để lại. Từ lòng yêu nước, chí căm thù đã nung
I.
nấu ước muốn trả thù, trả thù cho dân tộc, cho ba và cho má. Hai chị em đều một lòng, một dạ đi theo
U
cm, sẵn sàng xả thân vì sự nghiệp cách mạng. Chiến chỉ là một “nữ nhi”, Việt thì chưa đến tuổi, vậy
H
mà cả hai chị em đều tranh nhau ra chiến trường cầm súng giết giặc, không ai nhường ai và cuối cùng
C
thì cả hai đều được ra trận. Đây cũng là lí tưởng chung của lớp lớp thanh niên VN trong cuộc kháng
C
chiến chống Mĩ cứu nước. Tinh thần đó của Chiến và Việt, của thế hệ cha anh luôn là niềm tự hào của
O
H
thế hệ con cháu hôm nay và mãi mãi mai sau. Ra sa trường Chiến và Việt đều có chung một lòng
quyết tâm cao độ và tinh thần chiến đấu dũng cảm vô song. Chúng ta không thể quên câu nói của
H
IC
Chiến, một cô gái mới ở độ tuổi 19, 20 mà lòng quyết tâm giết giặc cao độ, vĩ đại vô cùng: “Nếu giặc
H
còn thì tao mất”. Đó phải chăng là tinh thần “Quyết tử cho TQ quyết sinh” của lớp lớp thanh niên VN
.T
trong cuộc kháng chiến chống kẻ thù xâm lược. Đó là tinh thần không đội trời chung với kẻ thù. Câu
W
nói của Chiến gợi cho tôi nhớ tới câu nói của chị út Tịch trong tác phấm “Người mẹ cầm súng” của
Nguyễn Thi: “Còn cái lai quần cũng đánh”. Khi vào quân giải phóng, Việt chiến đấu gan dạ, dũng
W
cảm. Trong trận chiến đấu ác liệt tại một khu rừng cao su, Việt đã một mình hạđược một chiếc xe bọc
W
thép của địch. Bị thương nặng, lạc đơn vị, Việt ngất đi, tỉnh lại nhiều lần, người chiến sĩ trẻ tuổi ấy vẫn
một mình chiến đấu với thương đau, cố duy trì sự sống tìm về đơn vị và lúc nào trong tay cũng lăm
lăm khẩu súng, chờ giặc đến là sẵn sàng xả đạn.
- Xuất thân trong một gia đình mà tất cả mọi người đều có sự yêu thương đùm bọc với nhau vì
vậy Chiến và Việt là những người có tình thương yêu rất sâu nặng. Đó là tình yêu thương, gắn bó, thuỷ
chung với bà con cô bác, với xóm làng, với những người thân yêu, ruột thịt của mình. Trước khi vào
quân ngũ hai chị em đã cho xã mượn lại ngôi nhà của mình để làm trường học, giường ván cũng cho
xã mượn làm ghế học, mấy công ruộng thì chia cho bà con cô bác làm…Tình làng, nghĩa xóm của hai
chị em thật là sâu nặng. Là người chị cả, cha mẹ mất sớm, Chiến yêu thương, lo toan cho các em rất
chu đáo, luôn luôn nhường nhịn các em. Chiến không chỉ là người chị mẫu mực mà còn như là người
mẹ, người bạn của các em. Cũng như chị, Việt là một người con trai nhưng lại có đời sống tâm hồn
phong phú, nhạy cảm. Khi bị thương, cứ mỗi lần tỉnh dậy, V lại hồi tưởng những kỉ niệm về quê
hương, gia đình và đồng đội. Việt dành tình cảm đặc biệt cho mẹ, anh nhớ rành rọt về người mẹ thân
yêu của mình. Anh nhớ lời chú Năm kể về mẹ, lời mẹ tự kể chuyện mình, nhớ công việc mẹ làm, nhớ
tấm áo mẹ mặc, nhớ cả mùi mồ hôi của mẹ và nhớ nhất là lúc mẹ ngã xuống. Khi mẹ mất rồi, trong
đêm cuối ở quê, nhớ mẹ, Việt tưởng như mẹ hiện về qua ánh đom đóm chấp chới…Nếu không có tình
cảm sâu nặng với người đã sinh thành và nuôi nấng, dạy bảo và hi sinh cả đời cho mình thì làm sao
chàng trai Nam Bộ hồn nhiên sôi nổi ấy lại nhớ tới mẹ bằng nhiều kỉ niệm đẹp và trong trẻo như thế!
Phải chăng chính tình yêu xóm làng, yêu quê hương đất nước, yêu những người thân yêu của mình và
đặc biệt là lòng hiếu thảo và nhớ ơn mẹ đã trở thành sức mạnh tinh thần kì diệu thôi thúc Việt xung
phong vào chiến trường chống kẻ thù xâm lược, kiên cường bất khuất không sợ hi sinh để mang lại
độc lập tự do cho quê hương, cho đất nước và trả thù cho những người thân đã ngã xuống. Những
phẩm chất của Chiến và Việt: căm thù giặc, kiên cường bất khuất trước kẻ thù và có tình yêu thương
sâu nặng với quê hương đất nước, với con người, chính là sự thừa hưởng và phát huy truyền thống của
cha ông. Nếu như gia đình Chiến, Việt là một dòng sông truyền thống, thì Chiến và Việt được xem
như một khúc sông trong trẻo nhất trong dòng sông truyền thống ấy. Nhưng tầm vóc của hai nhân vật
này đã vượt xa hơn nữa, họ giống nhau không chỉ trong khuôn khổ của một gia đình, khuôn khổ của
những người con Nam Bộ mà sự giống nhau giữa hai con người này còn mang trong mình dòng máu
của toàn dân tộc, dân tộc VN kiên cường, anh dũng, yêu nước, thương nòi sâu sắc.
* Tuy có rất nhiều điểm giống nhau nhưng do đặc điểm về giới tính, tuổi tác và vị thế của

mỗi người trong gia đình khác nhau nên ở Việt và Chiến cũng có những điểm không giống nhau.
Chiến là người chị cả trong nhà, mặc dù chỉ hơn Việt có một tuổi nhưng Chiến là một người con gái
rất đảm đang, tháo vát, tính toán thu xếp công việc gia đình gọn gàng, hợp tình, hợp lí. Ta thấy ở
Chiến có nhiều điểm giống mẹ, chính vì vậy mỗi việc Chiến làm, mỗi lời Chiến nói làm cho Việt ngỡ
như là má vậy. Có lúc Việt phải thốt lên “giống hệt như má vậy”. Tuy mang trong mình lí tưởng lớn,
những hành động mạnh mẽ nhưng từ trong sâu thẳm tâm hồn mình, Chiến vẫn có những nét yểu điệu
của một người con gái. Hình ảnh Chiến ngoài chiến trường với chiếc gương soi là cả một chi tiết nghệ
Z
XY
thuật độc đáo. Nhân vật Chiến mang vẻ đẹp riêng của người con gái Nam Bộ: kiên cường anh dũng
nhưng vẫn ngọt ngào và đầy nữ tính. Việt là nhân vật trung tâm của tác phẩm, không phải ngẫu nhiên
I.
mà nhà văn chọn nhân vật này làm điểm nhìn cho toàn tác phẩm. Để làm rõ hơn tính cách, phẩm chất
U
của Việt, nhà văn đã xây dựng Việt với những nét riêng đầy cá tính. Cũng là cách xung phong đi lính,
H
nhưng cái cách tranh dành “xuất” ra chiến trường của Việt khác với chị Chiến. Khi chị Chiến nói tao
C
lớn tao mới đi, mầy còn nhỏở nhà qua năm hãy đi thì Việt đãđá trái dừa rụng dưới chân đánh đùng, rồi
C
nói “Bộ mình chị biết đi trả thù à?”. Xây dựng nhân vật Chiến và Việt có những nét tâm lí, cá tính
O
H
khác nhau, nhà văn càng nhấn mạnh và tô điểm thêm vẻ đẹp cho mỗi nhân vật.
H
III. KHÁI QUÁT

IC
Với nghệ thuật trần thuật, khắc họa tính cách và miêu tả tâm lí nhân vật sắc sảo, ngôn ngữ
H
phong phú, góc cạnh và đậm chất Nam Bộ, Nguyễn Thi đã xây dựng thành công nhân vật... Những
.T
phẩm chất của nhân vật …: căm thù giặc, kiên cường bất khuất trước kẻ thù và có tình yêu thương sâu
W
nặng với quê hương đất nước, với con người, chính là sự thừa hưởng và phát huy truyền thống của gia
đình người nông dân Nam Bộ. Nếu như gia đình Chiến và Việt là một dòng sông truyền thống, thì
W
Chiến và Việt được xem như một khúc sông trong trẻo nhất trong dòng sông truyền thống ấy.
W
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA

Nguyễn Minh Châu
Nguyễn Minh Châu là nhà văn trưởng thành trong quân đội. Ông sáng tác ở cả hai giai đoạn
trước và sau năm 1975. Trước năm 1975, ông đi theo “Dấu chân người lính”. Sau năm 1975 Nguyễn
Minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của ông sau năm
1975. (Đọc tác phẩm để lại ấn tượng nhất trong lòng người đọc là …)
1. Người đàn bà hàng chài
a. Khái quát về người đàn bà hàng chài.
Đây là người đàn bà xấu, làm nghề chài lưới, gia đình đông con, nghèo lại lấy phải một người
chồng vũ phu. Việc đặt nhân vật người đàn bà trong một hoàn cảnh đặc biệt, éo le ấy, nhà văn có cơ
hội để làm ngời lên những phẩm chất tốt đẹp của chị ta. Đó là một người vợ nhân hậu, bao dung, độ
lượng, giàu lòng vị tha và đức hi sinh, một người mẹ nhất mực thương yêu con, một người phụ nữ ít
học nhưng am hiểu lẽ đời. Trong tác phẩm tác giả gọi chị ta với cái tên chung chung là “người đàn
bà”, cũng có khi gọi là“mụ” hay là“chị ta”. Cách đặt tên như thế phần nào đã thể hiện được tính điển
hình của nhân vật. Chị ta trạc ngoài 40, một thân hình quen thuộc của đàn bà vùng biển, cao lớn với
những đường nét thô kệch. Khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt và dường
như đang buồn ngủ. Với dáng vẻ của người đàn bà này, ta thấy toát lên một cuộc đời nhọc nhằn, lam
lũ, đói nghèo. Để làm nổi bật vẻ đẹp của người đàn bà này, nhà văn đã đặt chị ta trong các mối quan
hệ, trong cách cư xử của chị ta với chồng, với con, với xã hội.
b. Cảm nhận.
* Trước hết đó là một người đàn bà xấu nhưng có tấm lòng bao dung, độ lượng, vị tha.
Chị ta lấy phải anh chồng vũ phu, hễ cứ khổ là lôi vợ ra đánh. Lão đánh chị ta rất giã man, tàn
bạo. Trân đòn mà nghệ sĩ Phùng chứng kiến diễn ra thật là khủng khiếp: “Lão rút trong người ra một
chiếc thắt lưng của lính nguỵ ngày xưa…chẳng nói chẳng rằng lão trút cơn giận như lửa cháy bằng
cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà”. Kèm theo những đòn roi, lão còn trút
lên đầu chị ta những lời nguyền rủa hết sức độc địa, tàn nhẫn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày

chết hết đi cho ông nhờ”. Lão đánh chị ta không phải một hai trận màđánh thành “cơm bữa” cứ“ba
ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”. Có lẽ ở trên đời này không còn một ông chồng nào lại
vũ phu hơn lão chồng của người đàn bà này! Đó chính là biểu hiện của hành động bạo lực gia đình. Đó
là những kẻ đàn ông ích kỉ, độc ác, rất đáng bị lên án! Trước những đòn roi của người chồng vũ phu
ấy, người đàn bà này không hề kêu ca một nửa lời, chị ta “cam chịu đầy nhẫn nhục, không hề kêu ca
một tiếng, không chống trả, cũng không tìm cách chạy trốn”. Khi toà xử cho chị ta li hôn thì chị ta cứ
khăng khăng một mực “Quý tòa bắt tội con cũng được, bỏ tù con cũng được nhưng đừng bắt con bỏ
Z
XY
nó”. Đọc đến đây, người đọc thấy xót thương cho người đàn bà này, nhưng cũng thật đáng trách chị ta
và cũng làm cho người đọc hết sức ngạc nhiên. Không những thế, chị ta còn tìm mọi cách để nói đỡ
I.
cho chồng. Chị ta còn tỏ ra rất hiểu và cảm thông cho người chồng độc ác của mình. Chị ta cho rằng
U
anh chồng như là một ân nhân, là người mà chị ta phải chịu ơn, rằng chị ta lấy được anh như là một sự
H
may mắn. Chị ta còn nói “lão chồng tôi khi ấy là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm,
C
không bao giờ đánh tôi”. Trong cách nói của chị ta thì anh chồng của chị xưa kia không phải là kẻ sở
C
khanh, độc ác mà lão ta vừa tốt bụng lại vừa hiền lành, sống có trách nhiệm, một cái nhìn đầy lòng vị
O
H
tha. Chị ta cho rằng bây giờ lão ta đánh chị chỉ vì quá khổ. Người đàn bà tâm sự: “Bất kể lúc nào thấy
khổ quá là lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu”. Với cách nghĩ như vậy
H
IC
nên chị ta chịu để cho chồng đánh. Chị ta thông cảm cho chồng và như để chia sẻ nỗi khổ với chồng
H
nên chị ta âm thầm chịu đựng, nhẫn nhục hi sinh. Chị ta còn cho rằng lão chính là chỗ dựa không thể
.T
thiếu của chị: “Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống
W
khi phong ba…”. Như vậy, vì cuộc sống mưu sinh đầy cam go của những kiếp người nơi “Đầu sóng
ngọn gió” mà người đàn bà ấy cần một chỗ dựa, chỗ dựa ấy chính là người đàn ông. Một sự cam chịu
W
nhẫn nhục, một sự can đảm như thế thật đáng để cho chúng ta cảm thông, chia sẻ. Như vậy, người đàn
W
bà này tuy có ngoại hình xấu xí, thô kệch nhưng lại là một tấm lòng vô cùng lớn lao, đó là tấm lòng
thuỷ chung, nhân hậu, bao dung, độ lượng, vị tha và giàu đức hi sinh.
* Chứng kiến câu chuyện của người đàn bà với P và Đ, người đọc còn vỡ lẽ ra rất nhiều
điều. Bề ngoài đó là người đàn bà quá nhẫn nhục, cam chịu trước chồng, nhưng ẩn chứa bên
trong đó là một tình thương vô bờ với những đứa con.
Bị chồng đánh, khi các con lớn chị ta xin với chồng cho mình lên bờ rồi hãy đánh. Sợ thằng
Phác làm điều gì dại dột đối với bố nó, chị đã phải gửi nó lên ở với bố mình. Bởi vì, chị ta hiểu được
trong một gia đình bố mẹ có sự lục đục, cãi vã, đánh đập thì đáng thương nhất là những đứa trẻ. Khi bị
chồng đánh chị ta không khóc, không đau đớn, không van xin nhưng khi thấy thằng Phác bị bố nó tát
cho hai cái thì chị ta đã ôm chầm lấy nó, rồi chắp tay vái lấy vái để. Khi toà xử cho chị ta li hôn, chị ta
kiên quyết không chịu, một phần vì trong nhà không thể thiếu người đàn ông ấy trong cuộc sống nơi
“đầu sóng ngọn gió”, nhưng một phần có lẽ hơn ai hết chị ta thấu hiểu được nỗi khổ, nỗi bất hạnh của
những đứa con có cha và mẹ li hôn. Chị ta muốn giữ cho trọn vẹn cái gia đình này để cho các con của
chị ta có cả cha lẫn mẹ. Cho dù đây đó có những sứt mẻ chưa hoàn thiện. Thật là một cách ứng xử đầy
tính nhân văn! Người đàn bà này còn hiểu được thiên chức, bổn phận, trách nhiệm của người đàn bà là
đẻ con và nuôi con. Chính vì vậy mà trong nỗi khổ triền miên ấy, chị vẫn chắt lọc được những niềm
vui, niềm hạnh phúc nhỏ nhoi từ những đứa con “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được
ăn no”. Như vậy, niềm vui, niềm hp cũng như nỗi buồn của người đàn bà này đã đặt hết vào những
đứa con. Tấm lòng nhất mực thương con của người đàn bà này là biểu tượng của tình mẫu tử của biết
bao người mẹ VN.
* Ấn tượng mà người đàn bà này gieo vào lòng người đọc không chỉ là con người khá đặc
biệt: một con người quê mùa, thất học nhưng có một cách sống làm thức tỉnh lòng người. Đối diện
với người đàn bà làng biển, nghe những lời giãi bày, nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu hiểu ra những
điều thật lớn lao, sâu sắc của cuộc sống, của con người. Những điều mà nếu như những người nếu chỉ
sống hời hợt, nhìn thoáng qua thì không thể nào hiểu nổi. Đã có lúc cả hai đều thốt lên: “Không thể
nào hiểu được! Không thể nào hiểu được!” Nhưng khi nghe những lời tâm sự của chị ta về cuộc đời,
về số phận, về những suy nghĩ của chị ta, những cái chị ta cần…thì cả hai đều vỡ lẽ. Chị ta không hề
cam chịu một cách vô lí mà đằng sau hàng loạt những cái vô lí ấy lại là những cái có lí riêng của chị
ta. Câu chuyện và những lí lẽ của người đàn bà đã thức tỉnh chánh án Đẩu. Anh nhận ra những nghịch
lí của đời sống mà con người buộc phải chấp nhận. Và thấy rằng lòng tốt là đáng quý nhưng chưa đủ.

Pháp luật là cần thiết nhưng phải có giải pháp thiết thực mới có thể giúp cho con người thoát khỏi khổ
đau, tăm tối. Nghệ sĩ Phùng cũng như Đẩu, anh bị bất ngờ trước thái độ lạ lùng của người đàn bà. Anh
đã bừng tỉnh hiểu ra mối quan hệ giữa con người và cái đẹp. Cái đẹp không dễ gì nắm bắt, cái đẹp
không chỉ thể hiện ở bề ngoài mà cái đẹp thường tiềm ẩn bên trong. Như vậy đằng sau một người phụ
nữ ít học, quê mùa nhưng lại am hiểu lẽ đời và có cách sống làm thức tỉnh lòng người.
c. Kết luận.
Đến với “Chiếc thuyền ngoài xa” ta thấy Nguyễn Minh Châu không chỉ thành công trong việc
Z
XY
xây dựng tình huống truyện độc đáo mà ông còn rất thành công trong việc xây dựng hình tượng nhân
vật. Người đàn bà mà Nguyễn Minh Châu khắc hoạ không chỉ nổi bật ở những đặc điểm về số phận,
I.
tính cách, phẩm chất mà điều quan trọng nhất là thông qua người đàn bà này nhà văn đã mang đến một
U
bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: Một cách nhìn đa diện, nhiều chiều và
H
cần phát hiện ra bản chất thật sau cái vẻ bề ngoài của hiện tượng.
C
2. Nhân vật nghệ sĩ Phùng

C
a. Khái quát về nghệ sĩ Phùng.

O
H
Phùng là người lính trở về trong cuộc chiến tranh chống Mĩ, anh trở thành người nghệ sĩ nhiếp
ảnh. Trong chuyến đi thực tế để chụp tấm ảnh phong cảnh biển mờ sương để đưa vào bộ lịch năm sau,
H
IC
anh tình cờ phát hiện ra chân lí nghệ thuật và cũng từ bức ảnh nghệ thuật mà anh chụp được, anh lại
H
bất ngờ phát hiện ra chân lí về đời sống con người. Đặt Phùng trong hoàn cảnh đó nhà văn đã làm nổi
.T
bật vẻ đẹp của nhân vật này. Đó là một con người yêu nghề, say mê cáI đẹp, trung thực, yêu thương
W
con người và sống có trách nhiệm trước cuộc đời.

b. Phân tích/ Cảm nhận.
W
* Nghệ sĩ Phùng – một người nghệ sĩ yêu nghề, say mê cái đẹp, có trách nhiệm với cuộc đời, với
W
nghề nghiệp của mình.

-> Điều này được thể hiện trong lần phát hiện thứ nhất.
- Theo yêu cầu của trưởng phòng, Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển
buổi sáng có sương mù. Phùng đã tới vùng biển miền Trung cách xa Hà Nội khoảng 600km. Đây là
nơi chiến trường cũ của anh thời kháng chiến chống Mĩ. Thực ra nếu chỉ để chụp một tấm ảnh cảnh
biển buổi sáng có sương mù thì anh có thể chọn bất kể nới nào gần hơn….nhưng anh đã chọn cái nơi
mà mình đã từng đi qua trong những năm gian khổ của cuộc kháng chiến, phải chăng anh muốn tìm lại
chính mình, tìm lại mảnh đất đã từng gắn bó với anh một thời máu lửa để chứng kiến những đổi thay
của nó, để tìm lại những người bạn một thời vào sinh ra tử với mình. Như vậy có thể nói Phùng đi tới
đây không phải chỉ vì công việc mà còn vì trách nhiệm với cuộc đời, vì khát khao khám phá.
- Chỉ để chụp một tấm ảnh thôi mà anh đã mất gần một tuần lễ tìm kiếm. Qua 4 lần lựa chọn
và cho đến lần thứ 5 anh mới phát hiện ra:“Một chiếc thuyền vó lưới mà tôi đoán là trong nhóm đánh
cá ban nãy đang chèo thẳng vào trước mặt tôi”. Đây là cảnh thuyền đánh cá thu lưới vào lúc bình
minh. Thực ra để chụp một bức ảnh có cảnh thuyền vào buổi sáng sương mù thì bao giờ chẳng có. Thế
nhưng với Phùng nghệ thuật đích thực không phải chỉ để có, mà quan trọng là nó nói lên điều gì. Bởi
vì anh hiểu được rằng “Bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó chính là một người nghệ sĩ say mê với
công việc, rất có trách nhiệm với nghề nghiệp của mình, một con người khát khao sáng tạo, không tự
bằng lòng với chính mình.

- Khoảnh khắc phát hiện ra cái đẹp của thiên nhiên tạo vật, của con người: “Mũi thuyền in một
nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời
chiếu vào. Vài bòng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mũi khum khum
đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới …” tâm trạng người nghệ
vô cùng sung sướng, xúc động. Anh đã gọi đó là “một vẻ đẹp toàn bích” để rồi “đứng trước nó tôi trở
nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào” và “trong giây phút bối rối, tôi tưởng chính
mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của
tâm hồn … Cái khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình, do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh
vừa mang lại.”. Nếu không có một tình yêu say đắm với cái đẹp, với nghệ thuật, con người ta không
thể có những giây phút thăng hoa tâm hồn như thế. Tâm trạng của người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đã
cho chúng ta thấy thế nào là sự xúc động chân thành. Đồng thời nó cũng diễn tả sinh động sức truyền
cảm, giao cảm, giao hoà kì diệu của cái đẹp. Cái đẹp làm cho tâm hồn con người thăng hoa, đem đến

cho con người niềm vui chính đáng. Nhưng để có được trạng thái xúc cảm đó thì con người cần phải
có tâm hồn mẫn cảm (nhạy bén, nhạy cảm), tha thiết với cái đẹp.
=> Nhân vật Phùng quả là một người nghệ sĩ say mê, tâm huyết với nghề, tha thiết với cáI đẹp
và nghiêm túc trong công việc…..
* Nghệ sĩ Phùng không chỉ là người có tâm hồn nghệ sĩ, nhân vật Phùng còn là một người tốt
bụng, có lòng đồng cảm với mọi người, mang những đức tính của một người chiến sĩ.
-> Điều này được thể hiện qua phát hiện thứ hai của anh.
Z
XY
- Khi chiếc thuyền đẹp như mơ kia đâm thẳng vào bờ, anh đã ngạc nhiên đến sững sờ khi
chứng kiến cảnh: hai vợ chồng người thuyền chài bước lên, họ đưa nhau vào cạnh chiếc xe rà phá mìn,
I.
người chồng đã rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính ngụy ngày xưa quật tới tấp vào lưng
U
người vợ. Không chỉ có đánh, lão chồng vũ phu ấy còn nguyền rủa chị ta rất độc địa "mày chết đi cho
H
ông nhờ, chúng mày chết hết đi cho ông nhờ". Người vợ thì cam chịu, nhẫn nhục, không chống trả,
C
không bỏ chạy cũng không van xin. Cảnh tượng ấy đã khiến cho Phùng vô cùng “kinh ngạc”, tới mức
C
“trong mấy phút tôi cứ đứng há mồn ra mà nhìn”. Và ngay sau đó anh đã “vứt chiếc máy ảnh xuống
O
H
đất chạy nhào tới”. Dù chưa giúp gì cho người đàn bà kia, nhưng hành động đó của Phùng chính là
hành động xuất phát từ tình thương yêu con người và trách nhiệm của anh trước cuộc đời. Đó là hành
H
IC
động ngăn chặn cái xấu xa, tàn ác, bênh vực, bảo vệ cho kẻ yếu.
H
- Ba hôm sau Phùng lại chứng kiến cảnh tượng ấy, không thể chịu đựng hơn được, anh đã xông
.T
ra buộc lão đàn ông kia phải chấm hành động độc ác của mình. Lào đàn ông đánh trả, anh bị thương và
W
phải đưa vào trạm y tế của tòa án huyện. Một lần nữa cho thấy ở Phùng là một con người luôn đứng về
lẽ phải, muốn bảo vệ lẽ phải và phê phán, ngăn chặn những điều xấu, điều ác. Đó cũng chính là đức
W
tính của một người chiến sĩ.

W
* Ngoài ra, nhân vật Phùng còn là người luôn hoàn thiện bản thân, không bảo thủ, chấp nhận thay đổi
để hướng tới những điều tốt đẹp hơn cho nghệ thuật, cho cuộc đời.
Ngay từ ban đầu, khi chụp được "cảnh đắt trời cho", anh đã cho rằng cái đẹp là đạo đức, có tác
dụng thanh lọc tâm hồn con người. Nhưng khi chứng kiến cảnh bạo hành bên chiếc xe tăng hỏng cùng
với những tâm sự của người đàn bà hàng chài, anh đã nhận ra những điều mới. Anh nhận thức được,
phải nhìn nhận mọi việc một cách toàn diện hơn. Nghệ thuật không chỉ bắt nguồn từ cuộc sống mà
phải gắn liền với cuộc sống. Triết lý mà Phùng nhận ra cũng chính là thông điệp mà nhà văn muốn gửi
gắm trong tác phẩm.
c. Tiểu kết
Với tình huống truyện độc đáo mang ý nghĩa khám phá, cách khắc họa nhân vật , xây dựng cốt
truyện, sử dụng ngôn ngữ linh hoạt, sáng tạo .. tác giả đã xây dựng thành công nhân vật Phùng. Nhân
vật Phùng là nhân vật không thể thiếu trong tác phẩm này của Nguyễn Minh Châu. Anh vừa là nhân
vật tạo tình huống, vừa là nhân vật gắn kết các sự việc với nhau, và cũng là nhân vật thể hiện thông
điệp mà nhà văn muốn gửi gắm. Nhân vật Phùng đã để lại nhiều ấn tượng tốt trong lòng người đọc.
2. Tình huống truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của NMC
a. Khái quát tình huống truyện
Tình huống truyện được hiểu là sự kiện đặc biệt của đời sống mà nhà văn mô tả trong tác
phẩm. Tại sự kiện đó nhà văn làm sống dậy một tình thế bất thường có tính chất éo le và gây bất ngờ
trong quan hệ giữa các nhân vật. Tại sự kiện đó tính cách của các nhân vật, ý tưởng mà nhà văn muốn
gửi gắm được bộc lộ sắc nét và khá trọn vẹn. Đối với truyện ngắn, việc xây dựng một tình huống mới
lạ, hấp dẫn là điều có ý nghĩa then chốt tạo nên giá trị cho tác phẩm. Nhờ có tình huống truyện mà
thân phận, tính cách, phẩm chất của nhân vật được thể hiện một cách đầy đủ. Cũng từ tình huống mà
chủ đề của tác phẩm cũng được thể hiện một cách có nghệ thuật.Tình huống truyện trong truyện ngắn
Chiếc thuyền ngoài xa là tình huống nhận thức. Đó là tình huống được tạo bởi nghịch cảnh giữa vẻ
đẹp toàn bích của thiên nhiên với cảnh đời hết sức đen tối. Người có thiện chí giúp đỡ nạn nhân lại bị
nạn nhân từ chối quyết liệt. Người vợ tốt lại bị chồng ngược đãi, vợ bị bạo hành nhưng vẫn cam chịu,
quyết không bỏ chồng, lại còn bênh vực kẻ vũ phu đó; người chồng vẫn gắn bó nhưng vẫn cứ hành hạ
vợ và con đánh bố... Nhưng chính từ những ngịch lí đó đã khiến cho nghệ sĩ Phùng, chánh án Đẩu và
cả người đọc chúng ta nhận thức được nhiều điều mà trước đó tất ca mọi người đều khó có thể nhận
ra.

a. Phân tích tình huống truyện.
* Nhận thức của nhân vật Phùng.
- Phùng (nhân vật “tôi”) là người lính trở về sau chiến tranh, anh làm nghệ sĩ nhiếp ảnh. Theo
yêu cầu của trưởng phòng, P đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh phong cảnh biển buổi sáng có
sương mù (bức ảnh tĩnh vật hoàn toàn) để đưa vào bộ lịch nghệ thuật. Nhân chuyến đi thăm Đẩu,
người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là chánh án huyện. P đã đi tới một vùng biển từng là chiến
trường cũ của anh trong kháng chiến chống đế quốc Mĩ. Phùng đã phục kích gần một tuần lễ mà anh
Z
XY
vẫn chưa tìm được một bức ảnh nào ưng ý. Đến một buổi sáng anh bất ngờ phát hiện và chụp được
một cảnh mà anh cho là: “Suốt một đời cầm máy chưa bao giờ tôi thấy được một cảnh đắt trời cho
I.
như vậy”. Đó là cảnh một chiếc thuyền nhìn từ xa, mờ nhoè trong bầu sương mù trắng như sữa có pha
U
đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Trên cái mui khum khum của con thuyền có vài
H
bóng người lớn lẫn trẻ nhỏ ngồi im phăng phắc đang hướng mặt vào bờ. Tất cả cảnh ấy được nhìn qua
C
những cái mắt lưới và toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và đẹp, một vẻ đẹp
C
thực đơn giản và toàn bích, khiến cho P thực sự thoả mãn và anh cứ ngỡ mình “vừa khám phá thấy
O
H
cái chân lí của sự toàn thiện”. Cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh ấy đã mang đến cho anh cái “khoảnh
khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình”. Bằng những chi tiết rất cụ thể, đoạn văn mở đầu tác phẩm
H
IC
đã thể hiện niềm đam mê cái đẹp của nghệ sĩ, của một con người rất có ý thức, trách nhiệm về nghề
H
nghiệp mà mình đã chọn.

.T
- Điều đáng nói hơn cả là, khi chiếc thuyền đâm thẳng vào trước chỗ Phùng đứng, anh bắt đầu
W
nhận ra một sự thực trần trụi, khắc nghiệt, đó là nạn bạo lực gia đình diễn ra ngay trên con thuyền kia:
Một người đàn ông và một người đàn bà rời chiếc thuyền lội qua một quãng bờ phá họ đi đến chiếc xe
W
tăng hỏng. Người chồng “rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính nguỵ ngày xưa…chẳng nói
W
chẳng rằng lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng
người đàn bà”. Kèm theo những đòn roi, lão còn trút lên đầu chị vợ những lời nguyền rủa hết sức độc
địa, tàn nhẫn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ”. Lão đánh chị ta không
chỉ một trận, hai trận mà đánh như cơm bữa, thành quy luật quy luật “Cứ ba ngày một trận nhẹ, năm
ngày một trận nặng”. Vậy mà người đàn bà vẫn một vẻ cam chịu đầy nhẫn nhục, không kêu ca, không
chống trả cũng không bỏ chạy. Giữa lúc đó anh lại chứng kiến cảnh đứa con của hai vợ chồng này lao
tới ngăn bố với một thái độ căm thù, thậm chí nó còn vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực
trần vạm vỡ cháy nắng của bố nó. Cảnh tượng đó làm cho anh hết sức kinh ngạc, đến mức trong mấy
phút đầu anh cứ há mồm ra mà nhìn. Những ngày sau cảnh đó lại tiếp diễn. Có lúc quá bất bình,
Phùng đã lao vào đánh nhau với lão chồng vũ phu độc ác để bảo vệ cho chị ta.
=> Chứng kiến tất cả cảnh tượng ấy, trong anh trào lên một cảm xúc ngỡ ngàng. Phùng không
ngờ sau cảnh đẹp như mơ ấy là biết bao ngang trái, nghịch lí của đời thường. Và anh chợt nhận ra sự
vênh lệch giữa cái đẹp ngoại cảnh và số phận cực nhọc của con người sống giữa cái ngoại cảnh thơ
mộng ấy. Từ đó Phùng nhận thức ra, cái đẹp của ngoại cảnh có khi che lấp cái xấu của đời sống hiện
thực.
- Chính những nghịch lí ấy đã làm cho nghệ sĩ Phùng tò mò và anh muốn ở lâu thêm chút nữa
để tìm hiểu sâu hơn về cái gia đình này, về con người và cuộc sống của họ. Thế là lại một nghịch lí
nữa được phát hiện, đó là: chính những cái xấu, cái nhức nhối của gia đình này đã làm khuất lấp nhiều
nét đẹp của không ít thành viên trong gia đình thuyền chài này.
+ Người chồng: Nếu nhìn bề ngoài thì chồng của người đàn bà hàng chài thật đáng trách và
đáng lên án. Anh ta tự cho mình cái quyền được hành hạ vợ, vì anh ta nghĩ rằng người vợ chính là
nguyên nhân dẫn đến cái khổ cho anh ta. Thực ra anh ta cũng có thể giải thoát nỗi khổ ấy của mình
bằng việc bỏ vợ bỏ con sống một mình hoặc đi tìm cuộc sống khác tốt đẹp hơn cho anh ta, trot bỏ
gánh nặng gia đình. Nhưng anh ta không làm vậy, dù khổ anh ta vẫn gắn bó với gia đình, với vợ con,
vẫn chịu khổ để làm lụng nuôi vợ, nuôi con. Đó chình là ý thức trách nhiệm của người chồng, người
cha, cái mà trong xã hội hiện nay vẫn còn một số không ít người đã không ý thức được điều đó. Hoặc
ngay như khi ăn nằm trước hôn nhân với người đàn bà hàng chài để chị ta mang thai, anh ta cũng có
thể “bỏ của chạy lấy người”, nhưng anh ta vẫn chấp nhận lấy người đàn bà “nhẹ dạ cả tin” và rất xấu
ấy làm vợ. Đó là một con người có trách nhiệm trước việc làm, dù sai trái của mình.
+ Người vợ: Với người vợ, trước những đòn roi của người chồng vũ phu ấy, người đàn bà này

không hề kêu ca một nửa lời, chị ta “cam chịu đầy nhẫn nhục, không hề kêu ca một tiếng, không chống
trả, cũng không tìm cách chạy trốn”. Khi toà xử cho chị ta li hôn thì chị ta kiên quyết không li hôn.
Người đọc thấy chị ta thật đáng thương nhưng cũng thật đáng trách. Chị ta sao lại có thể cam chịu,
nhẫn nhục và nhu nhược đến như vậy. Nhưng đi sâu tìm hiểu tác phẩm, nhất là đoạn đối thoại giữa
người đàn bà với nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu tại toà án, chúng ta lại thấy đằng sau cái vẻ bề ngoài
cam chịu, nhẫn nhục kia lại là cả một con người bản lĩnh, cứng cỏi, có khát vọng hạnh phúc mãnh liệt,
có tấm lòng bao dung, độ lượng, vị tha và hi sinh sâu sắc. Nghe những lời tâm sự của chị ta trước tòa,
Z
XY
người đọc không khỏi xúc động, cảm phục. Chị ta kể, từ nhỏ chị ta xấu, mặt lại rỗ sau một bận lên đậu
mùa vì vậy trong phố không ai lấy, một anh con trai hàng chài hay đến nhà chị mua bả về đan lưới, rồi
I.
họ có mang với nhau và lấy nhau, người đó chính là chồng chị ta bây giờ. Chị ta nói “lão chồng tôi khi
U
ấy là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh tôi”. Trong cách nói của chị
H
ta thì anh chồng của chị xưa kia không phải là kẻ sở khanh, độc ác mà lão ta vừa tốt bụng lại vừa hiền
C
lành, sống có trách nhiệm. Chị ta coi anh chồng như là một ân nhân, là người mà chị ta phải chịu ơn,
C
rằng chị ta lấy được anh như là một sự may mắn, thật là một cái nhìn đầy lòng vị tha. Người đàn bà
O
H
còn tâm sự: “Bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống
rượu”. Như vậy, nghĩa là theo chị ta do cuộc sống đói nghèo, vất vả, quẩn quanh với bao nhiêu lo toan
H
IC
cực nhọc đã biến anh con trai “cục nhưng hiền lành” thành một người chồng vũ phu, một lão đàn ông
H
độc ác, cứ khi nào thấy khổ là đánh vợ, đánh như để giải toả uất ức, để trút nỗi buồn phiền. Với cách
.T
nghĩ như vậy nên chị ta chịu để cho chồng đánh. Chị ta thông cảm cho chồng và như để chia sẻ nỗi
W
khổ với chồng nên chị ta âm thầm chịu đựng, nhẫn nhục hi sinh -> Một sự can đảm đến cứng cỏi. Chị
ta còn cho rằng lão chính là chỗ dựa không thể thiếu của chị: “Chưa bao giờ các chú biết ntn là nỗi vất
W
vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông” “Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng
W
tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống lúc phong ba…”. Như vậy, vì cuộc sống mưu sinh đầy
cam go của những kiếp người nơi “Đầu sóng ngọn gió” mà người đàn bà ấy cần một chỗ dựa, chỗ dựa
ấy chính là người đàn ông, là chồng của chị ta. Và phải chăng đây cũng chính là nguyên nhân khiến
chị ta cam chịu, nhẫn nhục. Một sự đánh đổi, một sự hi sinh thật đáng để cho chúng ta trân trọng, cảm
thông, chia sẻ. Với suy nghĩ đó của người đàn bà, nhà văn đã đưa ra một triết lí: cuộc sống đầy cay
đắng và nhọc nhằn, để được một điều gì đó con người phải chấp nhận sự đánh đổi, phải biết hi sinh.
Nếu như với chồng, chị ta là một người vợ có tấm lòng thuỷ chung, nhân hậu, bao dung, độ lượng, vị
tha và giàu đức hi sinh. Thì với con, chị ta là một người mẹ nhất mực yêu thương và hi sinh. Bị chồng
đánh, khi các con lớn chị ta xin với chồng cho mình lên bờ rồi hãy đánh. Sợ thằng Phác làm điều gì dại
dột đối với bố nó, chị đã phải gửi nó lên ở với bố mình. Bởi vì, chị ta hiểu được trong một gia đình bố
mẹ có sự lục đục, cãi vã, đánh đập thì tội nhất là những đứa trẻ. Bị chồng đánh chị ta không khóc,
không đau đớn, không van xin nhưng khi thấy thằng Phác xông vào giằng chiếc thắt lưng từ tay bố nó,
vung chiếc khoá sắt vào khuôn ngực trần vãm vỡ của bố nó, bị bố nó tát cho hai cái khiến thằng nhỏ
lảo đảo ngã dúi xuống cát thì chị ta đã ôm chầm lấy nó, rồi thả nó ra, chắp tay vái lấy vái để. Khi nhìn
thấy ánh mắt của thắng Phác như một viên đạn bắn vào người đàn ông – vào bố nó thì chị cảm thấy
như nó đang xuyên qua tâm hồn mình, làm tan nát cõi lòng và “Làm rỏ những dòng nước mắt”. Đó là
nước mắt thương con hay cũng là nước mắt đau khổ vì hối hận khi nhận ra sự vô tình của bố mẹ đã
đẩy con vào nông nỗi này…giọt nước mắt đã nâng cao vẻ đẹp tâm hồn và nhân cách của người đàn bà
này. Khi toà xử cho chị ta li hôn, chị ta kiên quyết không chịu, một phần vì trong nhà không thể thiếu
người đàn ông ấy trong cuộc sống nơi “đầu sóng ngọn gió”, nhưng một phần có lẽ hơn ai hết chị ta
thấu hiểu được nỗi khổ, nỗi bất hạnh của những đứa con có cha và mẹ li hôn. Theo chị ta, một gia đình
hạnh phúc phải là một gia đình có đầy đủ các thành viên, cho dù đây đó có những sứt mẻ chưa hoàn
thiện. Thật là một cách ứng xử đầy tính nhân văn! và ẩn sau đó là cả một khát vọng hạnh phúc bình dị
mà lớn lao. Trong nỗi khổ triền miên ấy, chị vẫn chắt lọc được những niềm vui, niềm hạnh phúc nhỏ
nhoi từ những đứa con “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no. Tấm lòng nhất
mực thương con của người đàn bà này là biểu tượng của tình mẫu tử của biết bao người mẹ VN.
=> Phát hiện ra những vẻ đẹp bị hoàn cảnh che lấp ấy đã làm cho Phùng thức tỉnh. Anh nhận
ra rằng, để hiểu được sự thật đời sống không thể nhìn một cách đơn giản. Cái đẹp luôn tiềm ẩn đòi
hỏi người nghệ sĩ phải có sự tìm tòi, sáng tạo, phải có sự nhìn nhận đa chiều và sâu sắc hơn.
* Nhận thức về con người và xã hội của người cán bộ thông qua nhân vật Đẩu

Việc xây dựng được một tình huống truyện độc đáo đã giúp cho nghệ sĩ Phùng nhận thức được
nhiều điều về nghệ thuật, thì đối với chánh án Đẩu – vị bao công của cái phố huyện vùng biển này khi
chứng kiến cảnh tượng của gia đình thuyền chài, Đẩu cũng nhận thức được nhiều điều trong cuộc
sống, trong công việc.
- Cũng như Phùng, Đẩu rất ngạc nhiên và thương xót cho người đàn bà hàng chài. Với người
nắm cán cân công lí, Đẩu tin vào sự công bằng của Pháp luật và lòng tốt cũng như thiện chí của cá
nhân anh, sẽ làm thay đổi số phận người đàn bà làng chài đau khổ kia. Anh đã mời người chồng của
Z
XY
chị ta tới giáo dục răn đe nhiều lần nhưng không có kết quả. Với tư cách là thẩm phán huyện, anh đã
cho mời người đàn bà tới và khuyên chị ta li hôn để thoát khỏi cảnh bị đánh đập, hành hạ, ngược đãi.
I.
Anh nói “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng… Chị không sống nổi với cái lão đàn ông vũ
U
phu ấy đâu!”. Từ trong sâu thẳm của lòng nhân ái, Đẩu muốn giải thoát cho người phụ nữ này khỏi
H
đau khổ và anh tin rằng giải pháp mình chọn cho chị ta là đúng đắn. Nhưng mọi lí lẽ của anh, lòng tốt
C
của anh đều bị người đàn bà bác bỏ. Chị ta nói “Quý toà bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được,
C
đừng bắt con bỏ nó”. Chị ta cho rằng: “Lòng các chú tốt nhưng các chú đâu có phải là người làm ăn…
O
H
cho nên các chú đâu có hiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc”. Tất cả điều đó đã
làm cho Đẩu thấy hết sức vô lí, và anh đã phải thốt lên “Không thể nào hiểu nổi, không…”. Thế rồi
H
IC
nghe chị ta kể về cuộc đời của mình, nói về những cái mà chị ta cần có: “Đám đàn bà hàng chài ở
H
thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba để cùng làm ăn nuôi nấng
.T
đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới chục đứa…”. Tất cả những lời chị ta tâm sự đã làm cho Đẩu
W
“trút một tiếng thở dài đầy chua chát” và anh hiểu ra cái có lí riêng của người đàn bà này. Sống trong
hoàn cảnh đông con mà cuộc sống trên mặt nước đầy nhọc nhằn, bất trắc, nỗi lo cơm áo, gạo tiền lại
W
không lúc nào buông tha, chị ta không còn có cách lựa chọn nào tốt hơn. Thế là “Một cái gì vừa mới
W
vỡ ra trong đầu vị bao công của cái phố huyện vùng biển”. Đẩu đã hiểu ra, đằng sau cái vô lí kia lại là
cái có lí, đằng sau cái tưởng chừng như đơn giản lại chứa chất nhiều cái phức tạp và cuộc sống thật đa
dạng, không phải bao giờ cũng tuân theo sự sắp đặt và ý muốn chủ quan của con người. Muốn con
người thoát khỏi sự đau khổ tối tăm, độc ác cần có giải pháp thiết thực chứ không phải chỉ là thiện chí
và cái lí thuyết đẹp đẽ nhưng xa rời thực tiễn. Nghĩa là muốn giải quyết những vấn đề của cuộc
sống, không chỉ dựa vào ý kiến chủ quan, vào pháp luật hoặc kiến thức sách vở mà phải thấu hiểu
cuộc sống và cần có giải pháp thiết thực hơn, “Thấu tình đạt lí” hơn.
c. Kết luận.
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã xây dựng được tình huống truyện độc đáo: tình huống
mang ý nghĩa khám phá, phát hiện đời sống, vừa bất ngờ, vừa hấp dẫn, vừa có ý nghĩa xã hội thật sâu
sắc, mới mẻ, thể hiện rõ tài năng sáng tạo của NMC. Với tình huống truyện, nhà văn đã thể hiện một
cái nhìn nhân đạo với cuộc sống và con người. Thông qua tình huống truyện trong tác phẩm, nhà văn
còn mang tới chúng ta một bức thông điệp: muốn giải phóng con người khỏi đau khổ, phụ nữ khỏi nạn
bạo hành gia đình, phải tìm cách nâng cao đời sống chung. Phải nâng cao dân trí, đem lại cho con
người một cuộc sống ấm no về vật chất, quan hệ dân chủ, bình đẳng về tinh thần. Việc xây dựng được
một tình huống truyện độc đáo, tác phẩm đã mang đến sức hấp dẫn đặc biệt cho người đọc.

Kiến thức cơ bản văn xuôi lớp 12

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kiến thức cơ bản văn xuôi lớp 12

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

https://www.facebook.

ÔN THI THPT QUỐC GIA

PHẦN KIẾN THỨC CƠ BẢN

NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

2. Hình tượng sông Đà.

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?

Hoàng Phủ Ngọc Tường

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

có thể có văn hoá Huế ngày nay.

bát ngát tiếng gà.”)

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

có thể vùi lấp được khát vọng của con người.

* Khái quát vài nét về Mị và A phủ.

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

mạng giác ngộ trở thành du kích.

a. Vài nét khái quát về giá trị nhân đạo

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

của nhà văn.

III. KHÁI QUÁT

I. KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM.

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

người, khát khao hạnh phúc, có trách nhiệm và có niềm tin.

b. Cảm nhận về tràng.

* Sự kiện Tràng lấy vợ.

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

a. Khái quát vài nét về cụ Tứ

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

rung động biết bao con tim Người đọc.

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

III. KHÁI QUÁT

hứng nhân đạo mãi bất tận.

4. Tình huống truyện

a. Khái quát về Tình huống truyện

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

I. KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

II. CẢM NHẬN TÁC PHẨM

a. Khái quát về cây xà nu.

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

2. nhân vật Tnú

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH

I. KHÁI QUÁT VỀ TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

III. KHÁI QUÁT

CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

Đăng kí http://thichhocchui.xyz/ tại Zalo 0383572270 THICH HOC CHUI GROUP

2. Nhân vật nghệ sĩ Phùng