SVTH: Đinh Thị Cẩm Vân

GVHD: Th.S Lê Phan Quốc

I. Công nghệ gen

1. Khái niệm công nghệ gen

Công nghệ gen là quy trình tạo ra những tế bào hoặc
sinh vật có gen bị biến đổi hoặc có thêm gen mới.

Kĩ thuật ADN tái tổ hợp để chuyển gen từ tế bào này

sang tế bào khác đóng vai trò trung tâm của công
nghệ gen.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 2

2. Các bước cần tiến hành trong kĩ thuật cấy gen
a. Tạo ADN tái tổ hợp

ADN tái tổ hợp là một phân tử ADN nhỏ được lắp ráp từ
các đoạn ADN lấy từ các tế bào khác nhau.
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 3
 Để tạo ADN tái tổ
hợp cần những
TB Vi khuẩn nguyên liệu nào?

E.Restrictaza

Gắn đoạn bị cắt vào plasmit nhờ enzim nối Ligaza

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 4

- Gen cần chuyển

- Thể truyền: là một phân tử ADN nhỏ có khả năng nhân đôi
độc lập với hệ gen của tế bào và có thể gắn vào hệ gen của tế
bào (plasmit, virut, NST nhân tạo…).

- Enzim giới hạn.

- Emzim gắn.

Thể truyền
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 5
 Nêu các bước tạo ADN
TB Vi khuẩn tái tổ hợp.

E.Restrictaza

Gắn đoạn bị cắt vào plasmit nhờ enzim nối Ligaza

ADN i tô p

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 6

Các bước tạo ADN tái tổ hợp
- Tách chiết gen cần chuyển và thể truyền ra khỏi tế bào.

- Cắt cả 2 loại ADN bằng cùng 1 enzim giới hạn để tạo ra

cùng 1 loại “đầu dính” có thể khớp nối các đoạn ADN với
nhau.

- Dùng enzim gắn ligaza để gắn chúng lại thành ADN tái tổ
hợp.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 7

 b. Đưa ADN tái tổ hợp vào trong tế bào nhận

Dùng muối CaCl2 hoặc dùng xung điện để

làm dãn màng sinh chất tế bào, giúp phân tử
ADN tái tổ hợp dễ dàng đi qua màng.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 8

c. Phân lập dòng tế bào chứa ADN tái tổ hợp

- Chọn thể truyền có gen đánh dấu.

- Dùng kĩ thuật nhất định để nhận biết gen đánh dấu,

giúp xác định tế bào nhận ADN tái tổ hợp.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 9

II. Ứng dụng công nghệ gen trong tạo giống biến
đổi gen
Vậy chuột
biết “hót”
thì thế nào?

Bạn đã nghe
có dê sản
xuất tơ nhên
chưa?

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 10

II. Ứng dụng công nghệ gen trong tạo giống biến
đổi gen

1. Khái niệm sinh vật biến đổi gen

Sinh vật biến đổi gen là sinh vật mà hệ
gen của nó đã được con người làm biến
đổi cho phù hợp với lợi ích của mình

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 11

 Các cách làm biến đổi gen sinh vật

Đưa thêm một gen lạ vào hệ gen.

Làm biến đổi một gen đã có sẵn trong

hệ gen.

Loại bỏ hoặc làm bất hoạt một gen nào

đó trong hệ gen.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 12

2. Một số thành tựu tạo giống biến đổi gen
a. Tạo động vật chuyển gen
Mục đích
- Tạo nên giống mới có năng suất và chất lượng cao hơn.
- Tạo sinh vật biến đổi gen ra dùng trong ngành công
nghiệp dược phẩm.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 13

Phương pháp tạo động vật chuyển gen

Sơ đồ minh họa
quá trình tạo
cừu biến đổi gen
sản sinh protein
người trong sữa
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 14
 Phương pháp tạo động vật chuyển gen
- Tạo vectơ chứa gen người rồi chuyển vào tế bào xôma của
cừu.
- Nuôi cấy tế bào xôma của cừu trong môi trường nhân tạo.
- Chọn lọc và nhân dòng tế bào chuyển gen.
- Lấy nhân tế bào chuyển gen cho vào tế bào trứng đã bị lấy
mất nhân.
- Cấy phôi đã chuyển gen vào tử cung vào một con cừu khác
cho nó mang thai và đẻ như bình thường. Tạo được cừu
chuyển gen.
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 15
Cừu Tracy (1990- 1997 ) tai Scotland, sữa có chứa gen
quy định protein người là α – antitrypsin. Protein này có
tiềm năng điều trị bệnh xơ nang.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 16

Chuột nhắt chuyển gen chứa gen Dê biến đổi gen có chứa gen quy
hoocmon sinh trưởng của chuột cống đinh protein tơ nhện. Người ta kéo
(chuột to bên trái nặng 44g so với tơ nhện từ sữa này để sản xuất áo
chuột cùng lứa bên phải nặng 26g). chống đạn.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 17

"Con bò vô tính đầu tiên trên thế giới được đặt tên là
Rosita ISA. Nó có thể tạo ra loại sữa chứa protein có trong
sữa người“.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 18

b. Tạo giống cây trồng biến đổi gen

Cây bông được chuyển gen trừ sâu từ vi khuẩn giúp kháng
sâu hại (bên phải) và cây gen đối chứng (bên trái).
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 19
Công ty công nghệ sinh học Thí Nghiệm Lúa Quốc Tế
Syngenta (IRRI) ở Philippines
Giống lúa “ gạo vàng” có khả năng tổng hợp β- caroten (tiền
chất tạo ra vittamin A) trong hạt gạo.
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 20
 Các nhà khoa học thuộc Viện
nghiên cứu hệ gen thực vật quốc gia
Ấn Độ vừa nuôi cấy thành công một
chủng khoai tây biến đổi gen.
Hàm lượng protein và amino axit
trong chủng khoai tây này cao hơn
so với khoai tây thông thường.
Gen dùng để nuôi cấy khoai tây
được lấy từ cây mồng gà - một loại
thực vật ăn được.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 21

Các nhà khoa học thuộc ĐH Cambridge (Anh) đã giải mã được loại “gen
đóng” trong lúa gạo, lúa mì, lúa mạch tạo ra loại lúa biến đổi gene có thể
trồng trên đất nhiễm mặn. Qua thí nghiệm có thể phát triển cây trồng trên
đất nhiễm mặn trên toàn thế giới, những vũng đất có thể cung cấp tới 1/3
lương thực cho toàn cầu.
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 22
Công ty SemBioSys Genetics (Canada) đã thành công trong việc
chế tạo insulin từ những hạt cây rum (carthamus) biến đổi gen.
Cho phép chế tạo insulin với giá thấp hơn so với phương pháp
hiện nay sử dụng vi khuẩn lên men.
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 23
 c. Tạo giống vi sinh vật biến đổi gen
Tạo chủng vi khuẩn E.coli sản xuất insulin của người
- Insulin là hormone chức năng điều hòa glucose trong máu.
Khi insulin do cơ thể sản xuất không đủ hoặc mất chức năng sẽ
gây bệnh tiểu đường.
- Gen tổng hợp insulin được tách từ cơ thể người và chuyển vào
vi khuẩn E.coli bằng plasmid. Sau đó, nuôi cấy vi khuẩn để sản
xuất insulin với lượng lớn.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 24

 c. Tạo giống vi sinh vật biến đổi gen
Tạo chủng vi khuẩn E.coli sản xuất somatostatin
- Somatostatin là hormone có chức năng điều hòa
hormone sinh trưởng và insulin đi vào máu.
- Bằng công nghệ gen hiện nay đã tạo được chủng
E.coli sản xuất somatostatin.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 25

Biến đổi gen của một loài vi sinh
vật thuộc họ vi khuẩn
cyanobacteria để chúng có khả
năng tiêu thụ CO2 và tạo ra nhiên
liệu lỏng isobutanol- nhiên liệu
thay thế cho xăng dầu hiện hành.
Phản ứng được thực hiện thông
qua quá trình quang hóa từ nguồn
năng lượng mặt trời.

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 26

c. Tạo giống vi sinh vật biến đổi gen
sản xuất
insulin

12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 27

Bài có sử dụng hình ảnh và tư liệu của một số trang web:
1. http://lamquangthoai.blogspot.com/2009/06/bai-20_30.html
2. http://www.sciencemuseum.org.uk/images/I070/10415305.aspx
3. http://vietsciences.free.fr/timhieu/khoahoc/biologie/chuotquychuo
thai.htm
4. http://vietsciences.free.fr/thuctap_khoahoc/thanhtuukhoahoc/thuc
phamchuyengen.htm
5. http://www.isponre.gov.vn/home/dien-dan/418-tinh-hinh-san-
xuat-sinh-vat-bien-doi-gen-tren-the-gioi-va-quan-diem-cua-cac-
nuoc-thuoc-lien-minh-chau-au
12/05/2012 Đinh Thị Cẩm Vân 28