İSİMLERİN CÜMLE İÇİNDEKİ KULLANIMLARI VE İ’RÂBI

ْ ْ‫الْ ْمفْْرد‬
Özne-Nesne İzâfet Tamlaması Özne Yalın Halde Özne-Nesne Yalın Halde
Nesne İzâfet Tamlaması
.ِْ‫ْالسيَّارة‬
َّ ‫بَْنفِذة‬ ِ ِ‫ف تحْْص ِديقْالطَّال‬ .ْ‫ْالرجلَْببْالغرف ِة‬
َّ ‫أغلق‬ ِ ْ ‫ف تح‬
.ْ‫الطفلْالباب‬
.ِ‫ْالسيَّارة‬
َّ ‫ف تحتْص ِديقةْالطَّالِب ِةَْنفِذة‬ .ْ‫أغلقتْالمرأةَْببْالغرف ِة‬ ِ ‫ف تحت‬
.ْ‫ْالطفلةْالباب‬
.ِْ‫ْالسيَّارة‬ ِ ِ‫ص ِديقْالطَّال‬
َّ ‫بْف تحَْنفِذة‬ .ْ‫الرجلْأغلقَْببْالغرف ِة‬
َّ ِ‫ا‬
.ْ‫لطفلْف تْحْالباب‬
.ِ‫ْالسيَّارة‬
َّ ‫ص ِديقةْالطَّالِب ِةْف تحتَْنفِذة‬ .ْ‫المرأةْأغلقتَْببْالغرف ِة‬ ِ
.ْ‫الطفلةْف تحتْالباب‬
Öğrencinin arkadaşı arabanın Adam / kadın, odanın kapısını Çocuk kapıyı açtı.
penceresini açtı. kapattı.
Not: Müfred/Tekil isimlerde isimle fiil yer değiştirdiği zaman fiilde bir değişiklik olmaz.
Sadece fiille başlayan cümleye Fiil Cümlesi (Fiil+Fâil+Mef’ûl) denir… İsimle başlayan cümle ise İsim cümlesi olup
baştaki isim Mübteda, geri kalan kısmın tamamı haber olur.

ْ ْ‫الْمث ََّن‬
Özne-Nesne İzâfet Tamlaması Özne Yalın Halde Özne-Nesne Yalın Halde
Nesne İzâfet Tamlaması
ِ ‫السيَّارت‬
ْ ْ.‫ْي‬ ِ ‫ف تحْ ص ِديقاْالطَّالِب‬
َّ ْْ‫ْيَْبب‬ ِ ‫ْالرجَل ِنَْببْالغرف ت‬
.ْ‫ْي‬ َّ ‫أغلق‬ ْ .ْ‫ْي‬ ِ ‫ف تح ْْا‬
ِْ ‫لط ْفَلْ ِنْالب ْاب‬
ْ.‫ْي‬ َّ ‫ْيَْنفِذَت‬
ِ ‫ْالسيَّارت‬ ِْ ‫ف تحتْص ِديقتاْالطَّالِب ت‬ ِ ‫أغلقتْالمرأَت ِنَْن ِفذَتْْالغرف ت‬
.ْ‫ْي‬ ِْ ْ‫انْالنَّْ ِافذت‬
.ْ‫ْي‬ ِ ‫لطفلت‬ ِ ‫ف تحتْا‬
ِ ‫السيَّارت‬
.‫ْي‬ َّ ْْ‫ْيْف تحاَْبب‬ ِ ‫ص ِديقاْالطَّالِب‬ ِ ‫الرجَل ِنْأغلقْْاَْببْالغرف ت‬
.ْ‫ْي‬ َّ ِْ ْ‫لطفَل ِنْف تحاْالباب‬
.ْ‫ْي‬ ِ‫ا‬
ِ ‫ْالسيَّارت‬
.ْ‫ْي‬ ِ ‫ص ِديقتاْالطَّالِب ت‬
َّ ‫ْيْف تحتاَْنفِذَت‬ ِ ‫المرأَت ِنْأغلقتاَْنفِذَتْْالغرف ت‬
.ْ‫ْي‬ ِْ ‫انْف تحْتاْالنَّافِذت‬
.ْ‫ْي‬ ِ‫ا‬
ِ ‫لطفلت‬
İki öğrencinin iki arkadaşı iki arabanın İki adam/kadın, iki odanın iki İki çocuk kapıyı açtı.
iki penceresini açtı. kapısını kapattı.
Dikkat! İkil ve Çoğul isimler fail olunca yani fiil isimden önce gelince fiil asla çekimlenmez, hep tekil olur. Ancak
isim başa gelip de cümle isim cümlesi (Mübteda+Haber) olunca isimden sonra gelen fiiller adamına göre çekimlenir.
Ayrıca ikil ve çoğul kelimeler muzaf olunca sonlarındaki nunlar düşer. Mef’ûl oldukları zaman da Nûndan önceki Elif
ve Vâv Ye harfine dönüşür.
İkillerin ve düzenli çoğulların mansûb halleriyle mecrûr halleri aynıdır.

ْ ْ‫جمْع‬
ْ ‫ال‬
ْ .ْ‫ات‬ ِ ‫لس ََّّي‬
َّ ‫بْأب وابْْا‬ ِ ‫ف تحْْأص ِدقاءْالطََُّّل‬ ْ .ْ‫ف‬ِ ‫أغلقْْالِْرجالْأب وابْالغر‬ .ْْ‫الطفالْالْب واب‬ ْ ْْ‫ف تح‬
َّ ‫اتْن وافِذْا‬
ِ ‫لس ََّّي‬
ْ .ْ‫ات‬ ِ ‫ف تحْتْص ِديقاتْالطَّالِب‬ .ْ‫ف‬ِ ‫أغلقْتْالنِساءْن وافِ ْذْالغر‬ ِ ْْ‫ف تحت‬
.ْْ‫الط ْفَلْتْالنَّْوافِذ‬
ِ ‫لس ََّّي‬
ْ .ْ‫ات‬ َّ ‫بْف تحْواْأب وابْْا‬ ِ ‫أص ِدقاءْالطََُّّل‬ ِ ‫اْل ِرجالْأغلقْواْأب وابْالغر‬
.ْ‫ف‬ .ْ‫اب‬
ْ ‫الْطفالْف تحْواْالب و‬
ِ ‫لس ََّّي‬
ْ .ْ‫ات‬ ِ ‫ص ِديقاتْالطَّالِب‬
َّ ‫اتْف تحْنْن وافِذْا‬ ْ .ْ‫ف‬ِ ‫النِساءْأغلقْنْن وافِذْْالغر‬ ِ ْ‫ا‬
.ْْ‫لطفَْلْتْف تحْنْالنَّوافِذ‬
Öğrencilerin arkadaşları arabaların Adamlar/kadınlar odaların Çocuklar kapıları /
kapılarını/pencerelerini açtı. kapılarını/ pencerelerini kapattı. pencereleri açtı.
Dikkat! Cem’i Müennes Salimler ve Cem’i Mükesserlerin i’râbı (sonundaki değişimler) aynen müfred isimler gibidir.
Harekeyle değişim gösterirler. Ancak Cem’i Müennes Salimler asla fetha almazlar, mef’ûl olsalar bile sonlarına kesra
alırlar.
 BİR BAŞKA ÇALIŞMA FORMATI
Mesela öğrenci öncelikle aşama aşama şu cümleleri kurabilmelidir:ْ
Sıra Türkçe Anlamları Müfred İsimlerle Cümleler
I. Öğrenci öğretmeni tanıdı. (Yalın İsim) ْ .ْْ‫ْعْرفْال ْطَّ ْالِبْالْمْ ْعْلِم‬/ْْ.ْ‫بْمْ ْعْلِمْا‬ ِ
ٌ ‫عْرفْطْ ْال‬- ١
II. Çalışkan öğrenci samimi öğretmeni tanıdı. (Sıfatlı) ْ .ْْ‫عْرفْالطالبْالْمْجْتْ ِْهدْالْمعلمْالْ ْمخْْلِص‬- ٢
III. Okulun öğrencisi köyün öğretmenini tanıdı. (İzafetli) ْ ‫ْمعْْلِم‬
.ْ‫ْالقْْريْ ِْة‬ ْ ‫ْطالِبْالْ ْمدْْرسْ ِة‬
ْ ‫عْرف‬- ٣
IV. Okulun çalışkan öğrencisi köyün samimi öğretmenini ْ .ْ‫مخلص‬
ْ ْ‫مدرسةْالْمجتهدْمعلمْالقر ِيةْال‬
ِ ْ‫عْرفْطالبْال‬- ٤
tanıdı. (Hem İzafetli hem Sıfatlı)
Öğrenci bu 4 CÜMLEYİ kurabiliyorsa devamı gelir, aksi takdirde hep problem yaşanır, hep sorun çıkar.ْ ..
Bu 4 CÜMLEYİ kurabiliyorsan bundan sonra bunların her birinin ikil ve çoğullarını; eril ve dişillerini de kurabilmen
gerekir.
I. CÜMLELERDE YALIN İSİMLERİN ÇEKİMLERİ
Sıra Cümlelerin Türkçe Anlamları Özne-Nesne Yalın Halde
1. Erkek Öğrenci erkek öğretmeni tanıdı. .ْْ‫ْعرفْال ْطَّ ْالِبْالْمْ ْعْلِم‬/ْ‫ْمعْْلِما‬ ْ‫ب‬ ِ
ٌ ‫عرفْطْ ْال‬- ١
2. İki Öğrenci iki öğretmeni tanıdı. ِْ ‫انْالْمْعْْلِم‬
.‫ْي‬ ِ ْ‫عرفْال ْطَّ ْالِب‬- ٢
3. Öğrenciler öğretmenleri tanıdı. .ْ‫طَلبْالْمعل ِمْي‬/
ٌ ‫عرفْطالبون‬- ٣

4. Bayan Öğrenci bayan öğretmeni tanıdı. .ْ‫الِبْ ْةْالْمْعْْلِ ْمة‬ ِْ ‫ْعرف‬/ْ‫عرفتْطالب ْةٌْ ْمعْْلِمْ ْة‬-
ْ َّ‫تْال ْط‬ ١
5. İki bayan Öğrenci iki bayan öğretmeni tanıdı. .‫ْي‬ ِ ْ‫عرفْتْْالطالبْت‬- ٢
ِْ ْ‫انْالْمعلمْت‬
6. Bayan Öğrenciler bayan öğretmenleri tanıdı. ِْ ْ‫ْطالباتْالْمعلم‬
.ْ‫ات‬ ٌ ‫عرفت‬- ٣
Not: Müfred/Tekil isimlerde isimle fiil yer değiştirdiği zaman fiilde bir değişiklik olmaz.
Sadece fiille başlayan cümleye Fiil Cümlesi (Fiil+Fâil+Mef’ûl) denir… İsimle başlayan cümle ise İsim Cümlesi olup
baştaki isim Mübteda, geri kalan kısmın tamamı haber olur.
Dikkat! İkil ve Çoğul isimler fail olunca yani fiil isimden önce gelince fiil asla çekimlenmez, hep tekil olur. Ancak
isim başa gelip de cümle isim cümlesi (Mübteda+Haber) olunca isimden sonra gelen fiiller adamına göre çekimlenir.
Ayrıca ikil ve çoğul kelimeler Mef’ûl oldukları zaman Nûndan önceki “Elif” ve “Vâv” “Ye” harfine dönüşür.
İkillerin ve düzenli çoğulların mansûb halleriyle mecrûr halleri aynıdır.

II. CÜMLELERDE SIFAT TAMLAMALI İSİMLERİN ÇEKİMLERİ

Sıra Cümlelerin Türkçe Anlamları Özne-Nesne Sıfat Tamlamalı
1. Çalışkan öğrenci samimi öğretmeni tanıdı. (Sıfatlı) .ْْ‫خْلِص‬
ْ ْ‫ْعْرفْالطالبْالْمْجْتْ ِْهدْالْمعلمْالْم‬- ١
2. Çalışkan iki öğrenci samimi iki öğretmeni tanıdı. ِْ ‫ْيْالْمْخلص‬
.‫ْي‬ ِ
ِ ‫جتهدانْالْمْعلم‬ ِ
ْ‫ْالطالبانْالْم‬‫ْعرف‬- ٢
3. Çalışkan öğrenciler samimi öğretmenleri tanıdı. ِ
.ْْ‫ْاملخلصْي‬ ِ ‫ْالمْجتهدْونْامل‬
‫علمْي‬ َّ
ْ ‫ْالطبَلب‬/ ‫عرفْالطالبون‬- ٣

4. Çalışkan Bayan Öğrenci samimi bayan öğretmeni .ْ‫علِمةْالْ ْمخْْلِص ْة‬ ْ ‫تْال ْطَّ ْالِْبةْالْمْجْتْ ِْهدة‬
ْ ْ‫ْالم‬ ِْ ‫ْعرف‬- ١
tanıdı.
5. Çalışkan İki bayan Öğrenci samimi iki bayan ِْ ‫ْيْالْمخلصت‬
.ْ‫ْي‬ ِ
ِ ‫مجتهدَتنْالْمعلمت‬ ِ
ْ‫ْالطالبتانْال‬ ‫ْعْرفت‬- ٢
öğretmeni tanıdı.
6. Çalışkan Bayan Öğrenciler samimi bayan ِْ ‫خ‬
.ْ‫لصات‬ ِ ِ‫عل‬
ْ ْ‫ماتْالْم‬ ْ ‫ْعْرفتْالطالباتْالْ ْمجتهداتْالْ ْم‬- ٣
öğretmenleri tanıdı.
Uyarı! Her cümle bir öncekinden farklıdır. Yapılan ilavelere ve değişimlere dikkat ediniz!
Tesniye ve Cem’i Müzekker Sâlim isimlerin değişimi (İ’râbı) Harf ile; Müfred, Cem’i Mükesser ve Cem’i Müennes
Sâlim isimlerin değişimi (İ’râbı) Hareke ile olur.
CEM’İ MÜENNES SÂLİM İSİMLER MEF’ÛL OLSALAR DA ASLA FETHA ALAMAZLAR, KESRA İLE
MANSÛB OLURLAR.
 III. CÜMLELERDE İSİM TAMLAMALI İSİMLERİN ÇEKİMLERİ
Sıra Cümlelerin Türkçe Anlamları Özne-Nesne İsim Tamlamalı
1. Okulun öğrencisi köyün öğretmenini tanıdı. (İzafetli) ِْ ‫مدرسةْمعلم‬
.‫ْالقرية‬ ِ ْ‫ْعرفْطالبْال‬- ١
2. Okulun iki öğrencisi köyün iki öğretmenini tanıdı. ِْ ‫مدرسةْمعلمي‬
.‫ْالقرية‬ ِ ْ‫ْعرفْطالبْاْال‬- ٢
3. Okulun öğrencileri köyün öğretmenlerini tanıdı. ِْ
.ْ‫يْالقرية‬‫ْمعلم‬ ِ
ِ ‫مدرسة‬ْ‫عرفْطالبْواْال‬- ٣

4. Okulun bayan öğrencisi köyün bayan öğretmenini .ْ‫علِمةْالْقر ِْية‬

ْ ‫ْم‬ ِ
ْ ‫مدرسة‬ ْ‫ْعرفتْطالبةْال‬- ١
tanıdı.
5. Okulun iki bayan öğrencisi köyün iki bayan ْ ‫علِمَت‬
.‫ْالقْْرْي ِْة‬ ْ ‫ْطالِبْتْاْالْ ْمدْْرسْ ِة‬
ْ ‫ْم‬ ْ ‫ْعرفت‬- ٢
öğretmenini tanıdı.
6. Okulun bayan öğrencileri köyün bayan öğretmenlerini ِْ ‫ماتْالْ ْق‬
.‫رية‬ ِ ِ‫عل‬ْ ‫ْم‬ ِ ‫ْطالِباتْالْمْ ْد‬
ْ ‫رسة‬ ْ ‫ْعرفت‬-٣
tanıdı.
Tesniye ve Cem’i Müzekker Sâlim isimler Muzâf olunca Nûnları düşer… Ancak sıfat veya mevsuf olmakla
Nûnlarının düşmesi gerekmez.

ْ IV. CÜMLELERDE İSİM VE SIFAT TAMLAMALI İSİMLERİN ÇEKİMLERİ

Sıra Cümlelerin Türkçe Anlamları Özne-Nesne İzafetli ve Sıfatlı

1. Okulun çalışkan öğrencisi köyün samimi .‫مخلص‬
ْ ْ‫مدرسةْالْمجتهدْمعلمْالقر ِيةْال‬
ِ ْ‫ْعرفْطالبْال‬- ١
öğretmenini tanıdı. (Hem İzafetli hem Sıfatlı)
2. Okulun iki çalışkan öğrencisi köyün iki samimi .‫ْي‬ ِ ‫مجتهدانْمعلمي‬
ِْ ‫ْالقريةْالْمخلص‬ ِ ِ
ْ‫مدرسةْال‬ْ‫ْعرفْطالبْاْال‬- ٢
öğretmenini tanıdı.
3. Okulun çalışkan öğrencileri köyün samimi .ْ‫ْي‬ ِ
ْ ‫مخلص‬ ِ
ْ‫يْالقريةْال‬ ِ
‫مدرسةْالْمجتهدونْمعل ِم‬ْ‫عرفْطالبْواْال‬- ٣
öğretmenlerini tanıdı.

4. Okulun çalışkan bayan öğrencisi köyün samimi .‫مدرسةْالْمجتهدةْمعلمةْالْقر ِيةْالْمخلص ْة‬

ِ ْ‫ْعرفتْطالبةْال‬- ١
bayan öğretmenini tanıdı.
5. ِْ ‫ْالقريةْالْمخلصت‬
Okulun çalışkan iki bayan öğrencisi köyün samimi ْ .ْ ْ‫ْي‬ ِْ
ِ ‫ْاجملتهدَتْ ِنْمعلمَت‬ ِ
‫مدرسة‬ ْ‫ْعرفتْطالبْتْاْال‬- ٢
iki bayan öğretmenini tanıdı.
6. ِْ
Okulun çalışkan bayan öğrencileri köyün samimi .‫ْاملخلصات‬ ‫اتْالقر ِية‬ ِ
ِ ‫ْاملدرسةْاجملتهداتْمعلم‬ ‫ْعرفتْطالبات‬- ٣
bayan öğretmenlerini tanıdı.

Dikkat! Cem’i Müennes Salimler ve Cem’i Mükesserlerin i’râbı (sonundaki değişimler) aynen müfred isimler gibidir.
Harekeyle değişim gösterirler. Ancak Cem’i Müennes Salimler asla fetha almazlar, mef’ûl olsalar bile sonlarına kesra
alılar.
MUZAFLAR EL TAKISI ALMADAN MA’RİFE OLURLAR. O YÜZDEN MUZAFLARIN SIFATLARI DA
MARİFE OLUR.

NOOOTTT!
1. Öğrenci bütün bu aşamaları geçtikten sonra artık Harf-İ Cerli ve İlletli Fiilleri de kullanıp cümle kurabilir.
2. Bu aşamalardan sonra artık Zamirli cümleler kurulabilir.
3. İlletli veya Gayr-I Munsarıf İsimler de bu aşamalardan sonra cümlelerde kullanılmalıdır.
4. İsimlerin ve fiillerin başlarına gelen çeşitli edatlarla kelimelerin lafız ve manasının nasıl değiştiği gösterilir.
a) İsimlerin başına İNNE vb. Edatlar ile KÂNE vb. Edatlar gelir, Mübteda / Haberin sonunu değiştirirler.
b) Muzarinin başına NASB Edatları ve CEZM Edatları gelir, kendi usulünce fiillerin sonlarını değiştirirler.
5. Bu vb. cümlelerle soru cevap tarzları da öğretilebilir.
Böylece Cümlenin Temel Öğeleri ve Aşamaları öğrenilmiş olur.