CHƯƠNG 6

BÀI 1. Sản phẩm X có hàm cung và hàm cầu là:

QS = P – 20 và QD = 120 – P
(P tính bằng nghìn đồng/tấn, Q tính bằng triệu tấn)
a. Xác định giá và sản lượng cân bằng trên thị trường.
b. Chính phủ áp đặt mức giá trần PC= 50 nghìn đồng/tấn thì điều gì xảy ra trên thị
trường? Tại sao? Tính CS, PS tại mức giá trần này.
c. Nếu chính phủ áp đặt giá sàn Pf = 80 nghìn đồng/tấn thì điều gì xảy ra trên thị trường?
Tại sao? Tính CS, PS tại mức giá sàn này.
Để cho mức giá sàn có hiệu lực thì nhà nước phải làm gì? Số tiền chính phủ phải chi ra
là bao nhiêu?
HƯỚNG DẪN:
a. tại TTCB có QS = QD ↔ P – 20 = 120 – P ➔ PE = 70
➔ QE = 50
b. Khi PC = 50 thì QS = 50 – 20 = 30 và QD = 120 – 50 = 70
Vì QD > QS nên thị trường xảy ra hiện tượng thiếu hụt hàng hóa
Vẽ hình:
QD 0 120 QS 0 -20
P 120 0 P 20 0

P
120 A
S
90 G
E
70
PC=50 C
F
20
B D
-20 0 30 120
50 Q

PS = diện tích tam giác BFC = ½ x BF x FC = ½ x (50 – 20) x 30 = 450 ( tỷ đồng)

CS = diện tích hình thang AFCG = ½ x (AF + CG) x FC
Điểm G: thay Q = 30 vào phương trình đường cầu ta được: 30 = 120 – P ➔ P =
90
CS = diện tích hình thang AFCG = ½ x (AF + CG) x FC
= ½ x [(120 – 50) + (90 – 50)]x30 = 1650 (tỷ đồng)
 c. Pf = 80
Khi Pf = 80 thì QS = 80 – 20 = 60 và QD = 120 – 80 = 40
Vì QS > QD nên thị trường xảy ra hiện tượng dư thừa hàng hóa (hay dư cung)
Để cho mức giá sàn này có hiệu lực thì nhà nước phải hứa mua hết phần dư thừa
trên thị trường.
Số tiền chính phủ phải chi ra là: Pf xΔQ = 80 x (60 – 40) = 1600 (tỷ đồng)

P
120 A
S
H K
Pf =80
E
70
60 M
20
B D
-20 0 40 50 120 Q

CS = diện tích tam giác AHK = ½ x (120 – 80)x40 = 800 (tỷ đồng)
PS = diện tích hình thang HBMK = ½ x (HB + KM)xHK
Điểm M: thay Q = 40 vào phương trình đường cung ta được: 40 = P – 20 ➔ P = 60
➔ PS = diện tích hình thang HBMK = ½ x (HB + KM)xHK
= ½ x [(80 – 20)+(80 – 60)]x40 = 1600 (tỷ đồng)

BÀI 2. Thị trường thịt gà có phương trình hàm cung và cầu như sau:
QS = 2,5P – 12,5 và QD = 100 – 2P.
a. Xác định giá và sản lượng cân bằng trên thị trường.
b. Nếu chính phủ đánh thuế 1,8 nghìn đồng/kg vào người bán thì giá mới sẽ là bao nhiêu?
Giá người bán, người mua phải chịu là bao nhiêu? Thuế mà người mua và người bán phải
nộp là bao nhiêu?
c. Vẽ đồ thị minh họa tác động của thuế ở câu b? Tính CS, PS, TS và phần mất không
(DWL) của việc đánh thuế này?
d. Nếu chính phủ trợ cấp 1,8 nghìn đồng/kg thịt gà bán ra, giá mới sẽ là bao nhiêu? Mỗi
bên được hưởng bao nhiêu trợ cấp? Số tiền trợ cấp mà chính phủ phải chi ra là bao
nhiêu?
Hướng dẫn:
a. Các em tự tìm TTCB nhé ➔ PE = 25, QE = 50 (đây chính là bước 1 bài thuế)
b. Bước 2. Viết PT đường cung mới hoặc đường cầu mới.
Chú ý: Bài thuế phải làm với pt đường cung/câu dạng P theo Q vì thuế sẽ tác động tới P.
Do đó chúng ta phải viết lại PT đường cung/cầu ban đầu:
PT đường cung ban đầu: QS = 2,5P – 12,5 ➔ PS = (Q +12,5)/2,5
PT đường cầu ban đầu: QD = 100 – 2P ➔ PD = 50 – 1/2Q
- Khi chính phủ đánh thuế 1,8 nghìn đồng/kg vào người bán làm cung về hàng hóa giảm
một lượng đúng bằng thuế, do đó đường cung dịch chuyển sang trái hay lên trên một
đoạn đúng bằng thuế. Khi đó phương trình đường cung mới là:
PSt = PS + t = (Q+12,5)/2,5 + 1,8
➔ PSt = (Q+17)/2,5
Bước 3. Tìm TTCB mới
TTCB mới: PD = PSt
↔ 50 – 1/2Q = (Q + 17)/2,5 ➔ QEt = 48
➔ PEt = 26
Chú ý: Cách 2: Có thể chỉ cần suy PT đường cung ban đầu dạng P theo Q để viết
PT đường cung mới, còn PT đường cầu ban đầu vẫn để dạng Q theo P. ➔ Để tránh
phải viết lại PT đường cầu Q theo P Nên PT đường cung mới có thể viết lại bằng cách
rút Q theo P.
PT đường cung mới là: PSt = PS + t = (Q+12,5)/2,5 + 1,8
➔ PSt = (Q+17)/2,5 hay QSt = 2,5P – 17
Tại TTCB mới có QD = QSt ↔ 100 – 2P = 2,5P – 17 ➔ PEt = 26 ➔ QEt = 48

Bước 4 : Xác định gánh nặng thuế:

Vì PEt = 26 > PE =25 nên Giá người mua thực sự phải trả PM = PEt = 26
Giá người bán thực sự nhận được : PB = PM – t = 26 – 1,8 = 24,2
- thuế người mua phải chịu : tM = PM - PE = 26 – 25 = 1 nghìn đồng/kg
Tổng thuế người mua chịu = tM x QtE = 1 x 48 = 48 nghìn đồng
- thuế người bán phải chịu : tB = PE - PB = 25 – 24,2 = 0,8 nghìn đồng/kg
Hoặc có thể tính thuế người bán chịu như sau : tB = t – tM = 1,8 – 1 = 0,8 nghìn đồng/kg
Tổng thuế người bán chịu = tB x QtE = 0,8 x 48 = 38,4 nghìn đồng
c. Vẽ đồ thị :
Chú ý : để tính toán CS, PS khi có thuế chính xác thì chỉ nên vẽ đặc điểm chung của
thuế.
- Vẽ đường cầu : P 0 50 Vẽ đường cung : P 0 5
QD 100 0 QS -12,5 0
P

50 A (S)

PM =26 B C
t = 1,8 E
PE=25
PB=24,2 G F
5 (D)
H
Q
-12,5 O 48 50 100
QEt QE

CSt = S∆ABC = ½ x AB x BC = ½ x (50-26) x 48 = 576

PSt = S∆GHF = ½ x HG x GF = ½ x (24,2-5) x 48 = 460,8
TSt = CSt + PSt + TRt
Mà TRt = t x QEt = 1,8 x 48=86,4 ➔ TSt = CSt + PSt + TRt = 576 + 460,8 + 86,4=1123,2

DWL = S∆CEF = ½ x (QE – QEt) x t = ½ x (50 - 48)x1,8 = 1,8

d. Trợ cấp làm giống thuế nhưng ngược với thuế
Khi chính phủ trợ cấp trên mỗi đơn vị hàng hoá bán ra nên cung về hàng hóa đó tăng một
lượng đúng bằng trợ cấp, đường cung dịch chuyển sang phải (hay xuống dưới) một đoạn
đúng bằng mức trợ cấp. Khi đó PT đường cung mới là:
PStc = PS – tc = (Q + 12,5)/2,5 – 1,8 = (Q + 8)/2,5
Hay QStc = 2,5P – 8
TTCB mới: QD = QStc ➔ 100 – 2p = 2,5P – 8 ➔ PEtc = 24 ➔ QEtc = 52
Vì PEtc = 24 < PE=25 nên giá người mua thực sự phải trả: PM = PEtc = 24
Giá người bán thực sự nhận được: PB = PM + tc = 24 + 1,8 = 25,8
Trợ cấp người mua nhận được: tcngười mua = PE – PM = 25 – 24 = 1 nghìn đồng/kg
Tổng mức trợ cấp người mua nhận được = tcngười mua x QEtc = 1 x 52 = 52 nghìn đồng
Trợ cấp người bán nhận được: tcngười bán = PB - PE = 25,8 – 25 = 0,8 nghìn đồng/kg
Hoặc trợ cấp người bán nhận được = tc - tcngười mua = 1,8 – 1 =0,8 nghìn đồng/kg
Tổng mức trợ cấp người bán nhận được = tcngười bán x QEtc = 0,8 x 52 = 41,6 nghìn đồng
Số tiền trợ cấp chính phủ chi = tc x QEtc = 1,8 x 52 = 93,6 nghìn đồng

BÀI 3. Thị trường mỳ tôm có phương trình đường cung QS = 30 + 2P và phương

trình đường cầu QD = 180 – 3P (P tính theo nghìn đồng/kg, Q tính theo triệu kg).
a. Tìm giá và lượng cân bằng trên thị trường?
b. Giả sử chính phủ đánh thuế 10 nghìn đồng trên mỗi kg sản phẩm mà người tiêu dùng
mua. Xác định giá và lượng cân bằng sau thuế? Tính gánh nặng thuế đối với người tiêu
dùng và người sản xuất, số tiền thuế mà chính phủ thu được là bao nhiêu?
c. Với mức thuế ở câu b, tính CS, PS, phần mất không do thuế gây ra là bao nhiêu?
d. Nếu chính phủ trợ cấp 10 nghìn đồng/kg mỳ tôm mà người tiêu dùng mua. Giá và sản
lượng sẽ thay đổi như thế nào? Mỗi bên được hưởng bao nhiêu trợ cấp?
HƯỚNG DẪN:
a. TTCB có QD = QS ➔ PE =30, QE = 90
b. thuế t = 10 nghìn đồng/kg
PT đường cung ban đầu: QS = 30 + 2P ➔ PS = 1/2Q - 15
PT đường cầu ban đầu: QD = 180 – 3P ➔ PD = 60 – 1/3Q
- Khi chính phủ đánh thuế 10 nghìn đồng/kg vào người mua làm cầu về hàng hóa giảm
một lượng đúng bằng thuế, do đó đường cầu dịch chuyển sang trái hay xuống dưới một
đoạn đúng bằng thuế. Khi đó phương trình đường cầu mới là:
PDt = PD - t = 60 – 1/3Q – 10 = 50 – 1/3Q
- TTCB mới: PDt = PS ↔ 50 – 1/3Q = 1/2Q - 15 ➔ QEt = 78
➔ PEt = 24
Vì PEt = 24 < PE = 30 nên Giá người bán thực sự nhận được là PB = PEt = 24
Giá người mua thực sự phải trả : PM = PB + t = 24 + 10 = 34
- thuế người bán phải chịu : tB = PE - PB = 30 – 24 = 6 nghìn đồng/kg
Tổng thuế người bán chịu = tB x QtE = 6 x 78 = 468 tỷ đồng
- thuế người mua phải chịu : tM = PM - PE = 34– 30 = 4 nghìn đồng/kg
Hoặc có thể tính thuế người mua chịu như sau : tM = t – tB = 10 – 6 = 4 nghìn đồng/kg
Tổng thuế người mua chịu = tM x QtE = 4 x 78 = 312 tỷ đồng
Số tiền thuế chính phủ thu được = t x QtE = 10 x 78 = 780 tỷ đồng
c. Vẽ đồ thị :
- Vẽ đường cầu : P 0 60 Vẽ đường cung : P 0 -15
QD 180 0 QS 30 0
P

60 A (S)

PM =34 B C
t = 10 E
PE=30

PB=24 G
F (D)
H Q
O 78 90 180
30
QEt QE
-15
CSt = S∆ABC = ½ x AB x BC = ½ x (60 - 34) x 78 = 1014
PSt = SGFHO = ½ x (OH + GF) x OG = ½ x ( 30 + 78) x 24 = 1296
DWL = S∆CEF = ½ x (QE – QEt) x t = ½ x (90 - 78)x10 = 60
d. Trợ cấp tc = 10 nghìn đ/kg
Khi chính phủ trợ cấp trên mỗi đơn vị hàng hoá vào người mua thì cầu về hàng hóa đó
tăng một lượng đúng bằng trợ cấp, đường cầu dịch chuyển sang phải (hay lên trên) một
đoạn đúng bằng mức trợ cấp. Khi đó PT đường cầu mới là:
PDtc = PD + tc =60 – 1/3Q + 10 = 70 – 1/3Q
TTCB mới: PS = PDtc ➔ 1/2Q - 15 = 70 – 1/3Q ➔ QEtc = 102 ➔ PEtc = 36
Vì PEtc = 36 > PE=30 nên giá người bán thực sự nhận được: PB = PEtc = 36
Giá người mua thực sự phải trả: PM = PB – tc = 36 – 10 = 26
Trợ cấp người bán nhận được: tcngười bán = PB - PE = 36 – 30 = 6 nghìn đồng/kg
Tổng mức trợ cấp người bán nhận được = tcngười bán x QEtc = 6 x 102 = 612 tỷ đồng
Trợ cấp người mua nhận được: tcngười mua = PE – PM = 30 – 26 = 4 nghìn đồng/kg
Hoặc trợ cấp người mua nhận được = tc - tcngười bán = 10 – 6 = 4 nghìn đồng/kg
Tổng mức trợ cấp người mua nhận được = tcngười mua x QEtc = 4 x 102 = 408 tỷ đồng
BÀI 4. Hàm số cầu của táo hàng năm có dạng: QD = 100 – 1/2P.
(P –1000 đồng/kg; Q-tấn). Mùa thu hoạch táo năm trước là 80 tấn tại mọi mức giá. Năm
nay, thời tiết không thuận lợi nên lượng thu hoạch táo năm nay chỉ đạt 70 tấn tại mọi mức
giá (táo không thể tồn trữ)
a. Xác định giá táo năm nay trên thị trường. Tính CS, PS tại mức giá này ?
b. Tính hệ số co giãn của cầu tại mức giá này. Bạn có nhận xét gì về thu nhập của
người trồng táo năm nay so với năm trước.
c. Để đảm bảo thu nhập cho người trồng táo chính phủ ấn định mức giá sàn năm nay
là 70 nghìnđ/kg và cam kết hứa mua hết phần táo dư thừa thì số tiền chính phủ
phải chi ra là bao nhiêu?
d. Nếu chính phủ đánh thuế mỗi kg táo mà người tiêu dùng mua là 5 nghìn đồng, thì
giá cả cân bằng và sản lượng cân bằng thay đổi thế nào? Ai là người chịu thuế?
Giải thích ?
HƯỚNG DẪN:

PT đường cầu QD= 100 – 1/2P

Năm trước: QS1 = 80

Năm nay: QS2 = 70

a. TTCB năm nay có QD = QS2 ↔ 100 – 1/2P = 70 ➔ P = 60

Vẽ hình:
QD 0 100
P 200 0

P
200 A S CS = SABE = ½ x (200 – 60)x70 = 4900

PS = SOBEC = 60 x 70 = 4200
B E
60

D
C
O 70 100 Q

b. EDP = Q’D (P) x P/Q = -1/2 x 60/70 = -3/7

Năm trước: TTCB có QD = QS1 ↔ 100 – 1/2P = 80 ➔ P = 40

│EDP│= 3/7 <1 tức │%ΔQ│<│%ΔP│

Khi P năm nay tăng thì QD năm nay giảm nhưng QD giảm với tốc độ ít hơn sự gia tăng
của P nên TR năm nay vẫn tăng.

Cách 2: TRnăm trước = PxQ = 40 x 80 = 3200

TRnăm nay = PxQ = 60 x 70 = 4200

Vậy TR năm nay tăng so với năm trước

c. Pf = 70 thì QD = 100 – 1/2x70 = 65

QS = 70 ➔ Lượng dư thừa ΔQ = 70 – 65 = 5

Số tiền chính phủ phải chi ra là PxΔQ = 70 x 5 = 350 triệu đồng

d. t = 5 nghìn đ/kg
PT đường cầu ban đầu: QD = 100 – 1/2P ➔ PD = 200 – 2Q
- Khi chính phủ đánh thuế 5 nghìn đồng/kg vào người mua làm cầu về hàng hóa giảm
một lượng đúng bằng thuế, do đó đường cầu dịch chuyển sang trái hay xuống dưới một
đoạn đúng bằng thuế. Khi đó phương trình đường cầu mới là:
PDt = PD - t = 200 – 2Q – 5 = 195 – 2Q
- TTCB mới: Vì QS = 70 nên thay QS vào PT đường cầu mới được PEt = 195 – 2x70 = 55
Vì lượng cung luôn cố định tại mọi mức giá tức cung hoàn toàn không co giãn theo giá
ESP = 0 nên người bán chịu toàn bộ thuế.