‫ساختار و خواص مکانیکی آلیاژهای آلومینیم‪-‬منیزیم تولید شده به روش ریخته گری در قالب مسی‬

‫در بین مواد مهندسی پیشرفته‪ ،‬آلیاژهای ‪ Al-Mg‬دارای ساختار ن انو کریس تالی و ی ا ف وق ری ز دان ه (‬
‫‪ )UFG‬بخاطر دارا بودن خواص مکانیکی قابل مالحظه شان ک ه ش امل تلفیقی از اس تحکام ب اال‪ ،‬داکتیلیت ه‬
‫خ وب‪ ،‬و چگ الی کم اس ت‪ ،‬از اهمیت وی ژه ای برخ وردار اس ت [‪ ]4-1‬و بعن وان کاندی دای ب القوه ب رای‬
‫کاربردهای هوا‪-‬فض ا و خ ودرو س ازی مط رح هس تند‪ .‬بعن وان مث ال اس تحکامی بیش تر از ‪ MPa 700‬و‬
‫داکتیلیته حدود ‪ %8‬در دمای محیط برای آلیاژ ‪ Al-5%Mg‬با اندازه دانه ‪ nm 26‬گزارش شده است [‪.]4‬‬
‫بطور مشابه‪ ،‬آلیاژ ‪ Al-7.5%Mg‬ف وق ری ز دان ه ( ‪ )UFG‬اس تحکامی ح دود ‪ MPa 700‬و تغی یر ف رم‬
‫پالستیک بیش ‪ %20‬نشان می دهد [‪.]3‬‬

‫فرایندهای غیر تعادلی نظیر فرایندهای حالت جامد و انجم اد س ریع بط ور وس یع ب رای تولی د این ن وع‬
‫مواد بکار می روند‪ .‬بعنوان مثال آلیاژ سازی مکانیکی و همچنین آسیاب کاری مکانیکی ‪ Al-Mg‬منجر ب ه‬
‫تشکیل محلول جامد فوق اشباع نانو کریستالی شده است[‪ .]5،6‬با استفاده از چنین روش هایی‪ ،‬ح د حاللیت‬
‫‪ Mg‬در ‪ Al‬در دمای محیط به خیلی بیشتر از میزان حاللیت تع ادلی اف زایش می یاب د‪ ،‬یع نی از ‪at.%8‬‬
‫به ‪ at.% 40-45‬افزایش می یابد[‪ .]5،6‬عالوه بر فرایندهای حالت جامد و انجماد سریع برای تولید مواد‬
‫نیمه پایدار‪ ،‬روش ریخته گری در ق الب مس ی بعن وان یکی از روش ه ای غ یر تع ادلی ب رای تولی د ان واع‬
‫گسترده ای از مواد شامل آلیاژهای آمورف‪ ،‬مواد ش به کریس تالی و ن انو کریس تالی وک امپوزیت ه ای آنه ا‬
‫مورد استفاده قرار گرفته اند [‪.]11-7‬‬

‫اسکودینو و همکاران [همین مقاله]‪ ،‬بر روی تولید آلیاژهای ‪ Al-Mg‬با درصد ه ای مختل ف من یزیم از ‪5‬‬
‫الی ‪ 80‬درصد به روش ریخته گ ری در ق الب مس ی تحقی ق کردن د و س اختار و خ واص مک انیکی آنه ا را‬
‫بررسی کردند‪ .‬شمش هایی از این نوع آلیاژها را به روش ذوب القایی تحت اتمسفر گاز خنثی آرگ ون تهی ه‬
‫کردند و سپس برای حصول آلیاژی همگن‪ ،‬شمش ها چندین بار ذوب مجدد ش دند‪ .‬از این ش مش ه ا‪ ،‬نمون ه‬
‫های حجمی استوانه ای به قطر ‪ mm 3‬و طول ‪ mm 50‬به روش ریخته گری در قالب مسی تهیه کردند‪.‬‬

‫خواص مکانیکی مفتول های ریختگی از طریق آزمایش استحکام فشاری تک محوره در دمای محیط مورد‬
‫بررسی قرار گرفت و خواص مکانیکی آنها بر حسب مقدار منیزیم در شکل ‪ 3‬ارائه شده است‪ .‬نمونه ه ای‬
‫‪ Al100-x Mg‬با مقدار منیزیم در محدوده ‪ ≤ x ≤ 20 5‬از استحکام باال همراه ب ا م یزان تغی یر ف رم‬ ‫‪x‬‬

‫پالستیک قابل مالحظه برخوردار است‪ .‬استحکام فشاری ان بطور ش دید از ‪ MPa 375‬ب رای ‪ x = 5‬تا‬
‫‪ MPa 650‬برای مفتول با ‪ at.% Mg 20‬افزایش می یابد [شکل ‪ .])a( 3‬در همان حال‪ ،‬کرنش شکست‬
‫[شکل ‪ ])b( 3‬از ‪ %90‬به ‪ %10‬کاهش می یابد‪ .‬با افزایش مقدار ‪ Mg‬به ‪ ، at.% 30‬استحکام فشاری و‬
‫کرنش شکست به مقدار قابل مالحظه ای به ترتیب به ‪ MPa 525‬و ‪ %1.5‬کاهش یافت‪[ .‬همین مقاله]‬

‫شکل ‪ :3‬استحکام فشاری ( ‪ ) a‬و کرنش شکست ( ‪ ) b‬برای مفتول های ریختگی ‪ Al100-x Mg x‬ارزیابی شده در آزمایش فشاری در‬
‫دمای محیط‬

‫اثر سرعت سرد شدن باال ( ]‪ ) K/s 10-100 [14‬در تشکیل ساختار نیمه پایدار بر خواص مکانیکی مواد‬
‫ریختگی در شکل ‪ 4‬ارائه شده است‪ .‬در این شکل‪ ،‬استحکام فشاری مفتول های ریختگی و هم راه ب ا همین‬
‫نمونه های عملیات حرارتی شده در ‪ K673‬و به مدت ی ک س اعت ب رای رس یدن ب ه س اختار تع ادلی ب ر‬
‫حسب میزان منیزیم ‪ x = 5, 10, 15‬رسم شده است‪ .‬اختالف استحکام فشاری بین ساختار نیم ه پای دار و‬
‫حالت تعادلی مفتولی که دارای ‪ x = 5‬منیزیم است از‪ MPa 20‬به ‪ MPa 100‬برای نمونه ای که دارای‬
‫‪ x = 15‬منیزیم است افزایش یافته است‪ .‬این نتیجه نشان دهنده میزان اثر بخشی روش ریخته گری در قالب‬
‫مسی در جهت بهبود خواص مکانیکی این مواد با افزایش مقدار منیزیم است‪[ .‬همین مقاله]‬
 ‫شکل ‪ :4‬استحکام فشاری نمونه های ریختگی و عملیات حرارتی شده مفتول های ‪ Al 100-x Mg x‬با ‪x= 5, 10, 15‬‬

‫سرعت های سرد شدن نسبتا باالی روش ریخته گری در قالب مسی اثر قابل مالحظه ای بر ساختار مفت ول‬
‫های تولیدی دارد‪ .‬بررسی های ساختاری نشان داد که فازهایی ب ا ابع اد ن انو ی ا ف وق ری ز دان ه ( ‪)UFG‬‬
‫تشکیل شده است‪ .‬این روش میزان حاللیت ‪ Mg‬در ‪ Al‬را از ‪ at.% Mg 1‬به مقادیر بیش از ‪at.% 10‬‬
‫‪ Mg‬افزایش می دهد‪ .‬مفتول های با ترکیب شیمیایی ‪ ≤ x ≤ 20 5‬استحکام باالیی از ‪ MPa 375‬تا‪MPa‬‬
‫‪ 650‬همراه با کرنش شکست در مح دوده ‪ %90-10‬نش ان دادن د‪ .‬اس تحکام فش اری مفت ول ه ای ب ا م یزان‬
‫منیزیم بیش از ‪ ≤ %30‬از ‪ MPa 550‬تا ‪ MPa 400‬با مقدار تغییر ف رم پالس تیک قاب ل ص رف نظ ر‬
‫تغییر می کند‪.‬‬

‫‪Refrences‬‬

‫‪* S. Scudinoa, M. Sakaliyskaa, K.B. Surreddia, F. Ali a, J. Eckerta, 2010. Structure and mechanical properties of‬‬
‫‪Al–Mg alloys produced by copper mold casting‬‬

‫‪[1] F. Zhou, X.Z. Liao, Y.T. Zhu, S. Dallek, E.J. Lavernia, 2003. Acta Mater. 51 (2003) 2777.‬‬

‫‪[2] Y.S. Park, K.H. Chung, N.J. Kim, E.J. Lavernia, 2004. Mater. Sci. Eng. A 374 (2004) 211.‬‬

‫‪[3] G.J. Fan, G.Y. Wang, H. Choo, P.K. Liaw, Y.S. Park, B.Q. Han, E.J. Lavernia, 2005. Scripta Mater. 52. pp929.‬‬

‫‪[4] K.M. Youssef, R.O. Scattergood, K.L. Murty, C.C. Koch, 2006. Scripta Mater. 54 .pp 251.‬‬

‫‪[5] A. Calka, W. Kaczmarek, J.S. Williams, J. Mater. Sci. 28 (1993) 15.‬‬

[6] S. Scudino, S. Sperling, M. Sakaliyska, C. Thomas, M. Feuerbacher, K.B. Kim, H. Ehrenberg, J. Eckert, 2008.
Acta Mater. 56 (2008) 1136.

[7] A. Inoue, Acta Mater. 48 (2000) 279.

[8] A. Peker, W.L. Johnson, Appl. Phys. Lett. 63 (1993) 2342.

[9] U. Kühn, J. Eckert, L. Schultz, Appl. Phys. Lett. 77 (2000) 3176.

[10] S. Scudino, J. Das, M. Stoica, K.B. Kim, M. Kusy, J. Eckert, Appl. Phys. Lett. 88 (2006) 201920.

[11] J. Eckert, U. Kühn, J. Das, S. Scudino, N. Radtke, Adv. Eng. Mater. 7 (2005) 587.