‫تورنیکت چیست؟ آموزش گام‌به‌گام طرز‬

‫استفاده از آن‬
‫مرضیه ناصری
به‌روزرسانی‪ :‬آبان ‪ ۷ 
1401‬دقیقه‬

‫سالمتی‬

‫یکی از اقداماتی که می‌تواند جان بیمار را هنگام خونریزی‌های شدید نجات دهد‪ ،‬بستن‬
‫تورنیکت (تورنیکه)‪ ،‬گارو یا شریان‌بند است‪ .‬هر کسی می‌تواند در مواقع اضطراری با وسایلی‬

‫ساده تورنیکت درست کند و از آن بهره ببرد‪ .‬هرچند این راه‌حل موقتی است‪ ،‬برای حفظ فرد تا‬

‫رسیدن کمک‌های پزشکی بسیار مفید خواهد بود‪ .‬به همین دلیل توصیه می‌کنیم به خواندن‬

‫این مقاله ادامه دهید تا با کاربردها و روش بستن تورنیکت آشنا شوید‪.‬‬

‫[
نمایش
]‬ ‫راهنمای مطالعه‬

‫تورنیکت چیست؟‬
‫تورنیکت نواری محکم است که برای قطع‌کردن خونریزی زخم‌های جدی‪ ،‬مثال زخم گلوله‪ ،‬دور‬

‫دست‌ یا پا بسته می‌شود‪ .‬این کار با اعمال فشار بر اندامی که دچار جراحت شده است‪،‬‬

‫جریان خون شریان را محدود می‌کند و سرعت خونریزی را کاهش می‌دهد تا آمبوالنس برسد و‬

‫کادر درمان اقدامات الزم را انجام دهند‪ .‬در مواقع اورژانسی‪ ،‬ممکن است تورنیکت اندام فرد یا‬

‫حتی جان او را نجات بدهد‪.‬‬

‫در حالت ایدئال‪ ،‬باید فردی تورنیکت را ببندد که کمک‌های اولیه بلد است‪ ،‬اما بهتر است همه‬

‫روش استفاده از تورنیکت را بلد باشند و تا در صورت لزوم‪ ،‬با این مهارت ساده اما مهم زندگی‬

‫افراد را نجات دهند‪ .‬البته این ابزار فقط هنگامی مؤثر است که به‌درستی استفاده شود‪ ،‬پس‬

‫برای یادگرفتن روش استفاده از آن با ما همراه باشید‪.‬‬

‫چه زمان باید از تورنیکت استفاده کنیم؟‬

‫هنگام خونریزی شدید و شرایط مرگ و زندگی‪ ،‬استفاده درست از تورنیکت می‌تواند خونریزی را‬

‫قطع کند و شرایط فرد آسیب‌دیده را تا رسیدن کادر پزشکی پایدار نگه دارد‪ .‬موقعیت‌های‬

‫اضطراری‌ای که در آنها فرد غیرمتخصص باید از تورنیکت استفاده کند عبارت‌اند از‪:‬‬

‫تصادف‌های رانندگی؛‬

‫زخم گلوله؛‬

‫بریدگی‌های عمیق؛‬

‫اندام‌های له‌شده (مثال بر اثر حادثه‌های محل کار)‪.‬‬

‫انواع تورنیکت‬
‫اگر در بخش فوریت‌های پزشکی مشغول به کار باشید یا جزو کادر درمان باشید‪ ،‬با تورنیکت یا‬

‫گارو آشنایی دارید‪ ،‬اما بیشتر شهروندان به تورنیکت پزشکی دسترسی ندارند و باید از ابزارهای‬

‫دیگری استفاده کنند‪ .‬در شرایط اورژانسی نیز ممکن است به تورنیکت دسترسی نداشته باشید‬

‫و مجبور شوید برای مهار خونریزی‪ ،‬خودتان تورنیکت درست کنید‪ .‬بر اساس تحقیقات‪،‬‬

‫تورنیکت‌های خانگی در ‪۶۰‬درصد موارد مؤثرند‪ .‬شاید این آمار خیلی امیدوارکننده نباشد‪ ،‬اما هر‬

‫تالشی برای قطع‌کردن خونریزی ارزشمند است‪.‬‬

‫برای ساختن تورنیکت ‪ ۲‬چیز نیاز دارید‪ :‬یک بانداژ و یک استوانه باریک که به‌جای اهرم‬

‫استفاده کنید (مانند یک خودکار یا یک تکه چوب)‪ .‬البته می‌توانید از حوله یا لباس نیز‬

‫استفاده کنید‪ .‬در ادامه‪ ،‬انواع تورنیکت را معرفی کرده‌ایم‪.‬‬

‫‪ .۱‬تورنیکت بالینی‬
‫این نوع تورنیکت یا گارو یک نوار کشی ساده است که در بیمارستان برای مداخله‌ و تشخیص‬

‫پزشکی استفاده می‌شود‪ .‬معموال برای دسترسی به وریدهای محیطی و خون‌گرفتن از این نوع‬

‫شریان‌بند استفاده می‌شود‪ .‬تورنیکت بالینی فشار کمی دارد و برای قطع‌کردن خونریزی شریانی‬

‫مناسب نیست‪.‬‬

‫‪ .۲‬تورنیکت جراحی‬
‫این نوع تورنیکت هنگام جراحی اندام‌های محیطی استفاده می‌شود و معمول‌ترین نوع آن‬

‫بازوبندی بادکردنی است که می‌تواند فشار کافی برای کاهش جریان خون ایجاد کند‪ .‬در صورت‬

‫نیاز نیز فشار آن به‌راحتی کم می‌شود‪ .‬به‌جز جراحان‪ ،‬تیم فوریت‌های پزشکی هم در موارد‬

‫اورژانسی از تورنیکت جراحی استفاده می‌کند‪ .‬البته این وسیله تخصصی است و بیشتر افراد‬

‫به آن دسترسی ندارند‪.‬‬

‫‪ .۳‬تورنیکت اورژانسی‬

‫این تورنیکت‌ها به تیم‌های فوریت پزشکی‪ ،‬بهدار ارتش و تیم‌های نجات داده می‌شوند‪ ،‬اما‬

‫بعضی افراد که دوست دارند برای هر شرایطی آماده باشند نیز آن را دارند‪ .‬این شریان‌بندها‬

‫نوارهایی سبک‌‪ ،‬محکم و مقاوم‌اند که می‌توانند خونریزی شریانی را قطع کنند‪.‬‬

‫آموزش مرحله‌به‌مرحله استفاده از تورنیکت‬

‫برای استفاده از تورنیکت در شرایط اضطراری الزم نیست مدرکی داشته باشید‪ ،‬اما باید روش‬

‫درست این کار را بدانید‪ .‬البته اولین اقدام ضروری در هر شرایط اضطراری‪ ،‬زنگ‌زدن به اورژانس‬

‫است‪ .‬پس از این کار‪ ،‬می‌توانید به فرد آسیب‌دیده رسیدگی کنید‪ .‬به خاطر داشته باشید که‬

‫نمی‌توانید از تورنیکت برای جراحت‌های سر یا تنه استفاده کنید‪ .‬در این شرایط‪ ،‬باید با پارچه‌ای‬

‫که خون را جذب می‌کند به زخم فشار وارد کنید و خونریزی را آهسته یا قطع کنید‪.‬‬

‫استفاده از تورنیکت فقط روشی برای خریدن زمان تا رسیدن آمبوالنس است‪ .‬اگر خونریزی فرد‬

‫آسیب‌دیده مهار نشود و آمبوالنس نزدیک نباشد‪ ،‬ممکن است پیش از رسیدن آمبوالنس‪ ،‬فرد‬

‫بر اثر خونریزی جان خود را از دست بدهد‪ .‬بنابراین بستن اندام برای قطع جریان خون عملی‬

‫موقتی است‪ ،‬اما اگر درست انجام شود خونریزی را کند یا قطع می‌کند‪.‬‬

‫‪ .۱‬پیداکردن محل خونریزی‬

‫پیش از بستن تورنیکت‪ ،‬باید اول محل خونریزی را پیدا کنید‪ .‬در بعضی موارد‪ ،‬مثال قطع کامل‬

‫یا تقریبا کامل اندام‪ ،‬محل خونریزی کامال مشخص است‪ .‬بعضی جراحت‌ها هم ممکن است‬

‫ابتدا مشخص نباشند‪ ،‬مخصوصا اگر گردوخاک‪ ،‬لباس پاره یا اشیای دیگری آن را از دید پنهان‬

‫کرده باشند‪.‬‬
‫در صورت امکان‪ ،‬بهتر است فرد مجروح دراز بکشد‪ .‬این‌طوری آسان‌تر می‌توانید او را از سر تا پا‬

‫معاینه کنید‪ .‬باید آرامش خود را حفظ کنید و تمرکز داشته باشید‪ .‬هرچه سریع‌تر منبع‬

‫خونریزی را پیدا کنید‪ ،‬بهتر است‪.‬‬

‫‪ .۲‬محل زخم را فشار دهید‬

‫هنگامی که منبع خونریزی را پیدا کردید‪ ،‬به زخم فشار مستقیم وارد کنید‪ .‬بیشتر خونریزی‌ها‬

‫با فشار مهار می‌شوند‪ .‬یک پارچه تمیز و جاذب (مانند گاز یا پارچه پنبه‌ای) بردارید و آن را روی‬

‫زخم بگذارید و محکم فشار دهید‪ .‬هدف این است که زخم را بسته نگه دارید و باعث‬

‫لخته‌شدن خون شوید‪ ،‬زیرا خونی که آزادانه جریان دارد لخته نمی‌شود‪ .‬اگر پارچه یا گاز شما‬

‫کامال خیس شد‪ ،‬یک الیه دیگر اضافه کنید و الیه قبلی را بر ندارید‪ .‬برداشتن بانداژ خونی‌ از‬

‫روی زخم‪ ،‬همه فاکتورهای انعقادی را از بین می‌برد و باعث شروع دوباره خونریزی می‌شود‪.‬‬

‫اگر خونریزی با اعمال فشار کند یا قطع نشد‪ ،‬باید از تورنیکت استفاده کنید‪ .‬اگر فرد‬

‫آسیب‌دیده بیدار و هوشیار است‪ ،‬به او اطالع دهید که می‌خواهید برای او شریان‌بند ببندید‪.‬‬

‫او باید بداند که بستن تورنیکت می‌تواند بسیار دردناک باشد‪ .‬به فرد بگویید که شاید تورنیکت‬

‫دردناک باشد‪ ،‬اما می‌تواند اندام یا حتی جانش را نجات دهد‪ .‬البته حتی اگر از تورنیکت‬

‫استفاده کردید‪ ،‬باید بانداژ اولیه را روی زخم باقی بگذارید‪ ،‬زیرا باعث لخته‌شدن خون می‌شود‪.‬‬

‫همچنین در صورت امکان‪ ،‬اندام را باال نگه دارد‪.‬‬

‫‪ .۳‬تورنیکت را ببندید‬
‫اگر تورنیکت پزشکی حرفه‌ای در دسترس دارید عالی است‪ ،‬اما معموال این‌طور نیست و باید‬

‫خودتان یک شریان‌بند درست کنید‪ .‬شریان‌بندی قوی درست کنید که برای بستن دور اندام‬

‫آسیب‌دیده به‌قدر کافی محکم باشد‪ .‬گزینه‌های خوب برای درست‌کردن شریان‌بند عبارت‌اند از‪:‬‬

‫کراوات؛‬

‫دستمال‌سر؛‬

‫کمربند چرمی؛‬

‫بند کیف؛‬

‫جوراب بلند؛‬

‫لباس پنبه‌ای‪.‬‬
‫برای کاهش فشار به پوست‪ ،‬باید تورنیکت انتخابی حداقل ‪ ۲٫۵‬سانتی‌متر پهنا داشته باشد‪،‬‬

‫اما پهنای ‪ ۵‬تا ‪ ۷‬سانتی‌متر ایدئال است‪ .‬اگر تورنیکت برای یک انگشت است‪ ،‬می‌توانید از‬

‫خ دندان یا سیم استفاده نکنید‪.‬‬

‫تورنیکت‌های باریک‌تر استفاده کنید‪ ،‬اما از نخ‪ ،‬ن ‌‬

‫تورنیکت باید روی پوست برهنه قرار بگیرد‪ ،‬پس باید هر لباسی را که نزدیک زخم است پاره یا‬

‫خارج کنید‪ .‬سپس پارچه‪ ،‬حوله یا هر نوع تورنیکتی را که اطراف خود دارید ‪ ۵‬سانتی‌متر باالی‬

‫محل جراحت ببندید‪ .‬اگر تورنیکت شما به‌اندازه کافی بلند است‪ ،‬آن را چندین بار دور اندام‬

‫بپیچید‪ .‬بهتر است تورنیکت روی قسمتی از اندام باشد که به قلب نزدیک‌تر است‪ .‬مثال اگر‬

‫جراحت پایین زانو یا آرنج است‪ ،‬آن را باالی مفصل ببندید‪ .‬توجه کنید که شریان‌بند هیچ‌گاه‬

‫نباید روی مفصل باشد‪.‬‬

‫‪ .۴‬از یک اهرم استفاده کنید‬

‫بعد از بستن شریان‌بند‪ ،‬الزم است یک اهرم برای پیچاندن و محکم‌ترکردن تورنیکت اضافه‬

‫کنید‪ .‬هر چیزی می‌تواند به‌جای اهرم استفاده شود‪ ،‬البته به‌شرطی که برای نگه‌داشتن‬

‫شریان‌بند به‌اندازه کافی قوی باشد و در جای خود محکم شود‪ .‬مثال می‌توانید از خودکار یا‬

‫مداد‪ ،‬شاخه یا قاشق به‌جای اهرم استفاده کنید‪.‬‬

‫اهرم را روی گره بگذارید و سپس انتهای تورنیکت را دور آن ببنیدید‪ .‬اهرم را بچرخانید تا فشار‬

‫را بیشتر کنید‪ .‬حواستان به خونریزی باشد و به کندشدن آن دقت کنید‪ .‬باید تا زمانی که‬

‫خونریزی قطع شود یا کاهش یابد به چرخاندن اهرم ادامه دهید‪ .‬هنگامی که خونریزی قطع‬

‫یا کند شد‪ ،‬اهرم را با بستن یک یا دو سر آن به پا یا دست فرد مجروح ثابت کنید‪.‬‬

‫‪ .۵‬زمان بگیرید‬
‫تورنیکت نباید بیشتر از ‪ ۲‬ساعت بسته شود‪ .‬به همین دلیل باید به زمان بستن تورنیکت‬

‫دقت کنید‪ .‬همچنین باید این زمان را به تیم فوریت‌های پزشکی و کادر درمان اطالع دهید‪.‬‬

‫می‌توانید زمان را روی پیشانی یا محل دیگری از بدن فرد بنویسید تا مطمئن شوید که تیم‬

‫پزشکی از زمان بستن تورنیکت مطلع‌اند‪.‬‬

‫اگر تورنیکت مدت زیادی بسته باشد‪ ،‬اندام به‌علت دریافت‌نکردن خون‌ دچار مرگ بافت‬

‫می‌شود‪ .‬با ایجاد مرگ بافت یا نکروز‪ ،‬احتمال قطع اندام وجود دارد‪ .‬اگر فکر می‌کنید که‬

‫رسیدن تیم پزشکی پیش از ‪ ۲‬ساعت طول می‌کشد‪ ،‬عالوه بر باال نگه‌داشتن اندام‪ ،‬دمای آن را‬

‫با یخ کاهش دهید‪ .‬این کار آسیب به بافت را به تأخیر می‌اندازد‪.‬‬

 ‫اشتباهات شایع هنگام بستن تورنیکت‬
‫حتی اگر نحوه استفاده از تورنیکت را بدانید‪ ،‬ممکن است مرتکب اشتباهاتی شوید‪ .‬همچنین‬

‫در شرایط اضطراری ممکن است به امکانات الزم دسترسی نداشته باشید و نتوانید تمرکز کنید‪.‬‬

‫چند نمونه از اشتباهات احتمالی هنگام بستن تورنیکت عبارت‌اند از‪:‬‬

‫دیر اقدام‌کردن‪ :‬اگر می‌خواهید تورنیکت مؤثر باشد‪ ،‬باید سریع خونریزی شدید را قطع کنید‪.‬‬

‫اگر فرد مجروح خون زیادی از دست بدهد‪ ،‬ممکن است دچار شوک شود‪.‬‬

‫شل‌بستن تورنیکت‪ :‬تورنیکت شل مؤثر نیست‪ ،‬زیرا جریان خون شریانی را قطع نمی‌کند‪.‬‬

‫نبستن تورنیکت دوم‪ :‬معموال ‪ ۱‬تورنیکت برای مهار خونریزی شدید کافی است‪ ،‬اما ممکن‬

‫ت بزرگی دارد‪ ،‬به ‪ ۲‬تورنیکت نیاز داشته باشد‪.‬‬

‫است فردی که دس ‌‬

‫شل‌کردن تورنیکت‪ :‬شل‌وسفت‌کردن تورنیکت به‌جای همیشه سفت نگه‌داشتن آن‪ ،‬باعث‬

‫می‌شود که خون به زخم برگردد‪ .‬اگر خون به محل زخم برگردد‪ ،‬ممکن است به رگ‌های خونی‬

‫آسیب وارد کند‪.‬‬

‫بستن تورنیکت به مدت طوالنی‪ :‬شریان‌بند نباید بیشتر از ‪ ۲‬ساعت بسته شود‪ .‬اگر مدت‬

‫بیشتری روی اندام باقی بماند‪ ،‬می‌تواند به ماهیچه‪ ،‬اعصاب و رگ‌های خونی آسیب دائمی وارد‬

‫کند‪.‬‬

‫استفاده از اقالم اشتباه‪ :‬مثال استفاده از سیم می‌تواند پوست را زخم کند که نه‌تنها خونریزی‬

‫را قطع نمی‌کند‪ ،‬بلکه باعث درد یا آسیب بیشتر نیز می‌شود‪.‬‬

‫مشاهده و خرید انواع جعبه کمک‌های اولیه‬

‫سخن پایانی‬
‫اگر روش استفاده از تورنیکت را بدانید‪ ،‬در شرایط اورژانسی می‌توانید زندگی افراد را نجات‬

‫دهید‪ .‬با اینکه بهتر است بستن شریان‌بند فقط توسط افراد حرفه‌ای انجام شود‪ ،‬هر کسی با‬

‫امکانات مناسب و دانش کافی می‌تواند این کار ساده اما فوق‌العاده مؤثر را انجام دهد‪.‬‬

‫هرچقدر اطالعات بیشتری درباره روش بستن تورنیکت داشته باشید‪ ،‬کمتر دچار اشتباه‬

‫می‌شوید و می‌توانید به بهترین شکل ممکن خونریزی‌های جدی را مهار کنید‪.‬‬

thenewsurvivalist wikihow verywellhealth ‫منبع‬

‫کمک‌های اولیه‬ ‫درمان بیماری ها‬ 

‫مرضیه ناصری‬